ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. {SWD(2016) 294 final} {SWD(2016) 295 final}

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 584 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ για την ενδιάμεση επισκόπηση της εφαρμογής της απόφασης αριθ. 466/2014/ΕΕ όσον αφορά την εγγύηση της EE στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για την κάλυψη ζημιών από χρηματοδοτικές δραστηριότητες που υποστηρίζουν επενδυτικά έργα εκτός της Ένωσης {SWD(2016) 294 final} {SWD(2016) 295 final} EL EL

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση υποβάλλεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο σύμφωνα με το άρθρο 19 της απόφασης αριθ. 466/2014/ΕΕ (η «απόφαση») που εγκρίθηκε στις 16 Απριλίου Σύμφωνα δε με το άρθρο 19 αυτής ορίζεται ότι: «Η Επιτροπή, σε συνεργασία με την ΕΤΕπ, υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, έως τις 31 Δεκεμβρίου 2016, ενδιάμεση έκθεση στην οποία αξιολογείται η εφαρμογή της παρούσας απόφασης κατά τα πρώτα έτη ισχύος της συνοδευόμενη, κατά περίπτωση, από πρόταση τροποποίησής της. Η ενδιάμεση έκθεση βασίζεται σε ανεξάρτητη εξωτερική αξιολόγηση και συμβολή από την ΕΤΕπ. Η έκθεση περιλαμβάνει ειδικότερα: α) αξιολόγηση της εφαρμογής της πολιτικής κατανομής β) αξιολόγηση του τρόπου υποβολής εκθέσεων από την ΕΤΕπ και ενδεχόμενες συστάσεις για τη βελτίωσή της γ) αξιολόγηση του ΠΜΑ, συμπεριλαμβανομένων των δεικτών και κριτηρίων επιδόσεων, και της συμβολής τους στην επίτευξη των στόχων της παρούσας απόφασης δ) λεπτομερή αναφορά των κριτηρίων στα οποία βασίστηκε η σύσταση όσον αφορά ενδεχόμενη ενεργοποίηση, εν όλω ή εν μέρει, του προαιρετικού πρόσθετου ποσού». Η παρούσα έκθεση βασίζεται σε ανεξάρτητη εξωτερική αξιολόγηση που διενεργήθηκε από εξωτερικό σύμβουλο, καθώς και σε συμβολή της ΕΤΕπ. Περιγράφει την εκτίμηση της Επιτροπής σχετικά με τα αποτελέσματα της εξωτερικής αξιολόγησης και συνοψίζει τα συμπεράσματα που αποτελούν τη βάση για την προτεινόμενη τροποποίηση της απόφασης. Η έκθεση του συμβούλου διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση διαδικτύου: Παράλληλα με την παρούσα έκθεση, η Επιτροπή υποβάλλει: νομοθετική πρόταση για την αναθεώρηση της απόφασης που αντικατοπτρίζει τις προτεινόμενες αλλαγές για την υπολειπόμενη διάρκεια της εντολής έγγραφο εργασίας σχετικά με την ενδιάμεση αξιολόγηση άλλο έγγραφο εργασίας που συνιστά την ετήσια έκθεση σχετικά με τις εξωτερικές χρηματοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ το ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ ΔΑΝΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 2015 Η εντολή εξωτερικής δανειοδότησης υποστήριξε την ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής της Ένωσης, επιδεικνύοντας επαρκή ευελιξία και ικανότητα αντίδρασης στις γεωπολιτικές προκλήσεις, όπως φαίνεται από τις περιπτώσεις της Ουκρανίας (ουκρανική κρίση), της 2

3 Αιγύπτου και του Μαρόκου («αραβική άνοιξη») και της Ιορδανίας (προσφυγική κρίση). Η εντολή έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οικονομική και συνακόλουθα πολιτική σταθεροποίηση των χωρών εκείνων που έχουν πληγεί από πολιτική κρίση 1. Μέχρι το τέλος του 2015, μετά από 1,5 χρόνια χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της εντολής (21% του χρόνου υλοποίησης έχει παρέλθει), τα σωρευτικά υπογραφέντα ποσά στο πλαίσιο της εντολής ανήλθαν σε 6,9 δισ. EUR και αντιστοιχούν σε ποσοστό χρησιμοποίησης 26%. Το ποσοστό χρησιμοποίησης στις ανατολικές γειτονικές χώρες υπερβαίνει ήδη το 50%, ενώ ακολουθούν η Ασία και Λατινική Αμερική, καθώς και η Νότια Αφρική με 41% και 36% αντίστοιχα. Ο χαμηλός ρυθμός απορρόφησης στην προενταξιακή περιοχή οφείλεται μέχρι στιγμής σε κυκλικούς παράγοντες οι οποίοι ήδη διασκορπίζονται και δεν αντανακλούν τις αναμενόμενες ανάγκες. Ο χαμηλός ρυθμός απορρόφησης στην περιοχή της Μεσογείου οφείλεται στο γεγονός ότι το 2014 η Τράπεζα υπέγραψε δραστηριότητες που ανέρχονταν περίπου στο 1 δισ. EUR για την πλήρη αξιοποίηση της προηγούμενης εντολής. Αυτό άφησε ελάχιστα περιθώρια δέσμευσης σε δραστηριότητες το 2014 στο πλαίσιο της τρέχουσας ΕΕΔ για την περίοδο , και κατά συνέπεια μείωσε δραστικά την ικανότητα της εξωτερικής εντολής δανειοδότησης σε ορισμένες περιοχές να ανταποκρίνεται στις προτεραιότητες της Ένωσης και τις πιθανές επερχόμενες προκλήσεις. Πίνακας 1.Χρησιμοποίηση των ανώτατων ορίων της ΕΕΔ για την περίοδο μετά από 1½ χρόνια, στις 31/12/2015 Εκατ. EUR Περιοχή δραστηριότητας Ανώτατο όριο Υπογραφέντα καθαρά ποσά Υπογραφέντα καθαρά ποσά ως % του ανώτατου ορίου εντολής Προενταξιακές χώρες % Μεσογειακές χώρες % Ανατολικές γειτονικές χώρες, Ρωσία % Ασία και Λατινική Αμερική % Νότια Αφρική % Σύνολο % Επιπλέον, τον Μάρτιο του 2014, η Ένωση έθεσε ένα χρηματοδοτικό πακέτο στη διάθεση της Ουκρανίας και ζήτησε από την ΕΤΕπ να συμβάλει με επενδύσεις της τάξης των 3 δισ. EUR για την περίοδο Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι το τέλος του 2016, η ΕΤΕπ θα τηρήσει πιθανότατα τη δέσμευσή της να αυξήσει τις δανειοδοτικές δραστηριότητες στην Ουκρανία με 3 δισ. EUR σε διάστημα τριών ετών. 1 Βλ. σελίδα 13 του εγγράφου εργασίας για την ενδιάμεση αξιολόγηση της εφαρμογής της εντολής εξωτερικής δανειοδότησης της ΕΤΕπ. 3

4 Οι προβλέψεις της ΕΤΕπ για τη χρησιμοποίηση της εντολής των 27 δισ. EUR στις διάφορες περιοχές απεικονίζεται στον Πίνακα 1. Είναι φανερό ότι η ΕΤΕπ, συμβάλλοντας στην Ουκρανία με ένα τέτοιο ποσοστό δανειοδότησης, εξαντλεί το ανώτατο όριο της περιοχής των ανατολικών γειτονικών χωρών γρηγορότερα απ ό,τι αναμενόταν κατά τον αρχικό καθορισμό των ανώτατων ορίων. Το ανώτατο όριο στις ανατολικές γειτονικές χώρες θα επιτευχθεί από τα μέσα του 2017 και η ΕΤΕπ δεν θα είναι σε θέση να συνεχίσει να δανείζει στην περιοχή για ολόκληρη την περίοδο της ΕΕΔ. Για παράδειγμα, αν συνεχιστούν τα τρέχοντα επίπεδα δραστηριότητας ύψους 1,5 δισ. EUR στις ανατολικές γειτονικές χώρες μέχρι το 2020 (ιδίως στην Ουκρανία) θα είναι απαραίτητη μια επέκταση της ΕΕΔ ύψους 5,2 δισ. EUR. Επιπλέον, έχοντας υπόψη τη διαβάθμιση του κινδύνου των χωρών στις ανατολικές γειτονικές χώρες, οι δυνατότητες στήριξης στα μέσα ιδίου κινδύνου («ΜΙΚ») της ΕΤΕπ είναι περιορισμένες. Πίνακας 2. Τρέχουσα εξωτερική εντολή δανειοδότησης για την περίοδο Εκτέλεση και προβλέψεις Εξωτερικές εντολές δανειοδότησης Προενταξιακές χώρες Χώρες γειτνίασης και εταιρικής σχέσης Μεσογειακές χώρες Ανατολικές γειτονικές χώρες Ασία και Λατινική Αμερική Ασία (εξαιρουμένης της κεντρικής Ασίας) 2014 (από τον Ιούλιο) Σύνολο Εκατ. EUR Ανώτατ ο όριο ΕΕΔ Κεντρική Ασία Λατινική Αμερική Νότια Αφρική Γενικό σύνολο Με βάση την εν λόγω αξιολόγηση, η Επιτροπή προτείνει την αποδέσμευση του προαιρετικού ποσού των 3 δισ. EUR κατά την ενδιάμεση επισκόπηση με την ίδια κατανομή περιφερειακού ανωτάτου ορίου όπως και πριν. Επιπλέον, θεωρήθηκε σκόπιμο να αυξηθεί η ευελιξία της ΕΤΕπ, ώστε να εναλλάσσει ποσά βάσει των περιφερειακών ορίων των χορηγήσεων (από το τρέχον 10% μεταξύ των περιφερειών στο επίπεδο του 20%), αλλά μόνο όσον αφορά την ανάγκη να αντιμετωπιστούν επείγοντα θέματα και καταστάσεις κρίσεων που ενδέχεται να 4

5 προκύψουν κατά τη διάρκεια της περιόδου της εντολής και τα οποία αναγνωρίζονται ως υψηλές προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής της Ένωσης, συγκεκριμένα το θέμα της Ουκρανίας και των περιοχών που σχετίζονται με την αντιμετώπισης της μετανάστευσης ή τυχόν επικείμενες προκλήσεις για το υπόλοιπο της εντολής Η ανακατανομή δεν θα μπορούσε να ισχύει για τη νέα εντολή ύψους 2,3 δισ. EUR για τον ιδιωτικό τομέα, η οποία σχετίζεται με τη μετανάστευση και το ποσό των 1,4 δισ. EUR για έργα του δημοσίου τομέα για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης. 3. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ, ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΤΕπ Πρόσφατα, έχουν προκύψει και εξελιχθεί σαφή μέσα προώθησης της πολιτικής για τις εξωτερικές δράσεις της Ένωσης που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την ενδιάμεση επισκόπηση της εξωτερικής εντολής δανειοδότησης της ΕΤΕπ, ιδίως: Το επείγον έργο για την εξωτερική διάσταση της μεταναστευτικής κρίσης της ΕΕ, και ο πιθανός ρόλος της ΕΤΕπ. Ευρύτερο έργο για τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης και τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης [το θεματολόγιο δράσης της Αντίς Αμπέμπα επιβεβαιώνει την ανάγκη υπέρβασης της επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας (ΕΑΒ) για τη στήριξη των επενδύσεων] Το θεματολόγιο για την κλιματική αλλαγή, συγκεκριμένα μετά την 21η διάσκεψη των συμβαλλόμενων μερών της σύμβασης πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος στο Παρίσι (COP21) Το έργο για την οικονομική διπλωματία που στηρίζει τη διεθνοποίηση των επιχειρήσεων της ΕΕ. 3.1 Εξωτερική διάσταση της μεταναστευτικής κρίσης της ΕΕ Πιο πρόσφατα, και κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 18 Μαρτίου 2016, η ΕΤΕπ πρότεινε μια πρωτοβουλία με σκοπό να κινητοποιήσει πρόσθετη χρηματοδότηση για τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης, των ζωτικών υποδομών και της κοινωνικής συνοχής στις χώρες της Νότιας Γειτονίας και τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων που πλήττονται από τη μεταναστευτική κρίση. Στις 16 Ιουνίου 2016, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΤΕπ, αποκρινόμενο στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 18ης Μαρτίου 2016, εξέτασε έγγραφο το οποίο αποτελεί τη βάση για την πρόταση της ΕΤΕπ προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Στα συμπεράσματά του της 28ης Ιουνίου 2016, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε ότι «Στηρίζουμε πλήρως την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων στη Νότια Γειτονία και τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, ως ένα πρώτο βήμα για το νέο πλαίσιο συνεργασίας, που θα συμβάλει στην προώθηση των επενδύσεων σε χώρες εταίρους.» 2 Βλ. επίσης κεφάλαιο 3. 5

6 Ως συνέπεια της εν λόγω κρίσης, οι ανάγκες των χωρών της Νότιας Γειτονίας και της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων είναι ποικίλες και η ΕΤΕπ σκοπεύει να συμμετάσχει σε δύο τομείς που συμβάλλουν στην οικονομική ανθεκτικότητα και τη διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης: Κάλυψη των αυξημένων αναγκών για υποδομές και σχετικές υπηρεσίες, ώστε να αντιμετωπιστεί η ξαφνική αύξηση του πληθυσμού, μέσω της στήριξης της ΕΤΕπ στον δημόσιο τομέα (συμπεριλαμβανομένων των δήμων και των οντοτήτων δημοσίου τομέα). Αύξηση των ευκαιριών απασχόλησης για τις κοινότητες υποδοχής και φιλοξενίας προσφύγων, με σκοπό να προωθηθεί η οικονομική ολοκλήρωση και να δοθεί η δυνατότητα στους πρόσφυγες να καταστούν αυτάρκεις. Η πρόκληση αυτή θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με τη στήριξη της ΕΤΕπ στον ιδιωτικό τομέα (ΜΜΕ, χρηματοδότηση επιχειρήσεων, μικροχρηματοδότηση). Η πρόταση της ΕΤΕπ (η λεγόμενη «πρωτοβουλία ανθεκτικότητας») βασίζεται σε τρία δομικά στοιχεία: Δομικό στοιχείο 1: Ενίσχυση δραστηριοτήτων που είναι εφικτές βάσει των υφιστάμενων πλαισίων. Δομικό στοιχείο 2: Ενίσχυση του φάσματος των προϊόντων που προσφέρονται στις περιφέρειες για την υποστήριξη, κυρίως, του δημόσιου τομέα. Δομικό στοιχείο 3: Ενίσχυση του φάσματος των προϊόντων που προσφέρονται στις περιφέρειες για την υποστήριξη, κυρίως, του ιδιωτικού τομέα. Το δομικό στοιχείο 1 (2 δισ. EUR για δανειοδότηση) θα υλοποιηθεί στο πλαίσιο των υφιστάμενων εντολών και μέσων, με την ενίσχυση της δανειοδότησης σε επίπεδο που να αξιοποιεί πλήρως τα διαθέσιμα ανώτατα όρια που καθορίζονται από την τρέχουσα εντολή. Όσον αφορά το δομικό στοιχείο 2 (1,4 δισ. EUR για δανειοδότηση), η ΕΤΕπ προέβλεψε αύξηση των συνολικών ανώτατων ορίων κατά 1,4 δισ. EUR. Το δομικό στοιχείο 3 συνεπάγεται αύξηση κατά 2,3 δισ. EUR του όγκου δανειοδότησης και επέκταση της κάλυψης της εγγύησης της ΕΕ για εμπορικούς κινδύνους. Όσον αφορά τα δάνεια της ΕΤΕπ στον ιδιωτικό τομέα, η εγγύηση της ΕΕ περιορίζεται επί του παρόντος σε εκδηλώσεις πολιτικού κινδύνου, όπως περιγράφεται στην απόφαση. Τα δομικά στοιχεία 2 και 3 θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν εξ ολοκλήρου για την ενίσχυση των προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής στις περιοχές που πλήττονται από κρίσεις. Όσον αφορά το συνολικό ανώτατο όριο της εντολής, με βάση τα συμπεράσματα της ενδιάμεσης επισκόπησης και ενόψει της πρωτοβουλίας ανθεκτικότητας της ΕΤΕπ, η Επιτροπή προτείνει τα εξής: Την αποδέσμευση του προαιρετικού ποσού ύψους 3 δισ. EUR με την ίδια κατανομή περιφερειακού ανωτάτου ορίου που προτείνεται στον Πίνακα 3. Η Επιτροπή προτείνει ότι η στήριξη της ΕΤΕπ στον δημόσιο τομέα, ύψους 1,4 δισ. EUR που προορίζεται για τους 6

7 πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής (δομικό στοιχείο 2 της πρωτοβουλίας ανθεκτικότητας) θα πρέπει να περιληφθεί στην προαιρετική εντολή ύψους 3 δισ. EUR που θα ενεργοποιηθεί. Τη δημιουργία πρόσθετου ανώτατου ορίου για την εντολή της ΕΤΕπ για τον ιδιωτικό τομέα, ύψους 2,3 δισ. EUR (δομικό στοιχείο 3 της πρωτοβουλίας ανθεκτικότητας της ΕΤΕπ), και παράλληλη εισαγωγή συνολικής εγγύησης για τις δράσεις του ιδιωτικού τομέα που συνδέονται άμεσα με τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής, επεκτείνοντας με τον τρόπο αυτό την κάλυψη της εγγύησης της ΕΕ για εμπορικούς κινδύνους. Την παροχή δυνατότητας αυξημένης ευελιξίας για την ΕΤΕπ, ώστε να εναλλάσσει ποσά βάσει των περιφερειακών ορίων των χορηγήσεων (από το τρέχον 10% μεταξύ των περιφερειών στο επίπεδο του 20%), αποκλειστικά προς την κατεύθυνση των περιοχών υψηλής προτεραιότητας για την Ένωση, ιδίως την Ουκρανία και τις περιοχές που σχετίζονται με την αντιμετώπιση της μετανάστευσης ή τυχόν επικείμενες προκλήσεις για το υπόλοιπο της εντολής Η αυξημένη ευελιξία δεν ισχύει για τη νέα εντολή της ΕΤΕπ για τον ιδιωτικό τομέα της πρωτοβουλίας ανθεκτικότητας της ΕΤΕπ. Οι εν λόγω αλλαγές θα οδηγήσουν σε συνολική αύξηση της εγγύησης της ΕΕΔ ύψους 5,3 δισ. EUR, συμπεριλαμβανομένου του προαιρετικού πρόσθετου ποσού ύψους 3 δισ. EUR. Στο πλαίσιο του προαιρετικού ποσού, η Επιτροπή προτείνει να διατηρηθούν τα ποσοστά για τις περιοχές της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής καθώς και τις περιοχές της νότιας Αφρικής. Επίσης, στο πλαίσιο του εν λόγω ποσού, σύμφωνα με τις προβλέψεις της ΕΤΕπ, η Επιτροπή προτείνει να επιμεριστεί η αύξηση των 1,4 δισ. EUR δυνάμει της πρωτοβουλίας ανθεκτικότητας ανάμεσα στις χώρες με προενταξιακό καθεστώς (500 εκατ. EUR, μόνο χώρες των Δυτικών Βαλκανίων) και τις μεσογειακές χώρες (900 εκατ. EUR). Το υπόλοιπο του προαιρετικού ποσού θα διατεθεί στις ανατολικές γειτονικές χώρες (1 177 εκατ. EUR), υπερδιπλασιάζοντας με τον τρόπο αυτό το ποσοστό τους και επιτρέποντας, τουλάχιστον, τη μερική συνέχιση των αυξημένων επιπέδων των επιχειρήσεων στην περιοχή, ιδίως στην Ουκρανία. Τέλος, σύμφωνα με τις προβλέψεις της ΕΤΕπ, το ποσό των 2,3 δισ. EUR για τις δραστηριότητες της ΕΤΕπ στον ιδιωτικό τομέα σχετικά με τους πρόσφυγες μοιράζεται ανάμεσα στις χώρες με προενταξιακό καθεστώς (440 εκατ. EUR, επίσης μόνο χώρες των Δυτικών Βαλκανίων) και τις μεσογειακές χώρες (1 860 εκατ. EUR). (Βλ. την προτεινόμενη περιφερειακή και επιμέρους περιφερειακή κατανομή στον Πίνακα 3). 7

8 Πίνακας 3. Πρόταση για την περιφερειακή κατανομή Σε εκατ. EUR ΕΕΔ ( εκατ. EUR) Απόφαση διαίρεσης ανά περιοχή δισ. EUR διαιρεμένα σε % Προαιρετικό πρόσθετο ποσό (+ 3 δισ.) 3 3 δισ. EUR διαιρεμένα σε % Διαίρεση ανά περιοχή 30 δισ. EUR 2,3 δισ. EUR του δομικού στοιχείου 3 Διαίρεση ανά περιοχή 32,3 δισ. EUR Προενταξιακές χώρες % % Χώρες γειτνίασης και εταιρικής σχέσης % % Μεσογειακές χώρες % % Ανατολικές γειτονικές χώρες % % Ασία και Λατινική Αμερική % % Ασία (εξαιρουμένης της κεντρικής Ασίας) 936 3% 104 3% Κεντρική Ασία 182 1% 20 1% Λατινική Αμερική % 254 8% Νότια Αφρική 416 2% 46 2% Γενικό σύνολο % % Στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) Από το 2015, η Ένωση έχει δεσμευτεί να συμβάλλει στην επίτευξη των ΣΒΑ. Το 2016 εγκαινιάστηκε η επίσημη έναρξη του θεματολογίου για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030 που εγκρίθηκε από τους παγκόσμιους ηγέτες τον Σεπτέμβριο του 2015 στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών Το νέο θεματολόγιο ζητά την έναρξη προσπαθειών για την επίτευξη 17 στόχων βιώσιμης ανάπτυξης κατά τα επόμενα 15 χρόνια. Πιο συγκεκριμένα, οι στόχοι και οι δραστηριότητες της εξωτερικής εντολής δανειοδότησης είναι σε γενικές γραμμές ευθυγραμμισμένες με τους ΣΒΑ και αναμένεται να συμβάλουν άμεσα σε κάποιους στόχους, όπως το καθαρό νερό και υποδομές υγιεινής, η οικονομικά προσιτή και καθαρή ενέργεια, η βιομηχανία, η καινοτομία και οι υποδομές, οι βιώσιμες πόλεις και κοινότητες, η δράση για το κλίμα, η αξιοπρεπής εργασία και η οικονομική ανάπτυξη. Επιπλέον, η ΕΕΔ συμβάλλει έμμεσα στους ακόλουθους ΣΒΑ, κυρίως με την ανάπτυξη υποδομών σε τομείς (γεωργία, εκπαίδευση, κ.λπ.) οι οποίοι αναμένεται να έχουν αντίκτυπο στους ακόλουθους στόχους: εξάλειψη της φτώχειας, εξάλειψη της πείνας, καλή υγεία και 3 Τα ποσά περιλαμβάνουν τη δανειοδότηση ύψους 1,4 δισ. EUR του δομικού στοιχείου 2 της πρωτοβουλίας ανθεκτικότητας της ΕΤΕπ. 8

9 ευεξία, ποιότητα στην εκπαίδευση, ισότητα των φύλων, μείωση των ανισοτήτων, υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή, ζωή κάτω από την επιφάνεια των υδάτων, ειρήνη, δικαιοσύνη και ισχυρά θεσμικά όργανα και εταιρικές σχέσεις για την επίτευξη των στόχων. Στο πλαίσιο αυτό, η εντολή της ΕΤΕπ θα πρέπει να ενισχύσει τη συμβολή της στους ΣΒΑ, ιδίως με επίκεντρο τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, η οποία αποτελεί τον έναν από τους τρεις στόχους υψηλού επιπέδου της εντολής. 3.3 Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα Με τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, οι κυβερνήσεις συμφώνησαν να περιορίσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη σε επίπεδο κάτω των 2 C σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και ως εκ τούτου να προβούν σε ταχεία μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές. Δεσμεύτηκαν επίσης να στηρίξουν τις αναπτυσσόμενες χώρες στις προσπάθειές τους για προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Στο πλαίσιο αυτό, η Ένωση λαμβάνει ήδη μέτρα για την εφαρμογή του στόχου της για μείωση των εκπομπών κατά τουλάχιστον 40% έως το Οι χρηματοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της εντολής αποτελούν μέρος αυτής της προσπάθειας. Η εντολή συμβάλλει σημαντικά στην επίτευξη των στόχων της κλιματικής αλλαγής (ένας από τους τρεις στόχους υψηλού επιπέδου) με όγκο χρηματοδότησης που αντιπροσωπεύει το 40% του συνόλου των χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων της ΕΤΕπ, με ιδιαίτερη έμφαση στις δραστηριότητες για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής με 92% για τις δραστηριότητες της ΕΤΕπ και 8% για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η εντολή έχει εναρμονιστεί με τη συνεχιζόμενη προσπάθεια της Ένωσης και της διεθνούς κοινότητας προς την κατεύθυνση των στόχων της κλιματικής αλλαγής (μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου). 9

10 3.4 Οικονομική διπλωματία Οι τρέχουσες διεξαγόμενες συζητήσεις σχετικά με τη στρατηγική της Ένωσης όσον αφορά τη διεθνοποίηση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στοχεύουν στη στήριξη των προσώπων που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν επιχειρηματικά στο εξωτερικό, την προώθηση κοινών προτύπων για τις επιχειρήσεις και, παράλληλα, την προσέλκυση επενδύσεων στην Ένωση. Οι τρέχουσες συζητήσεις επικεντρώθηκαν στην ανάγκη συντονισμού, ευθυγράμμισης και εξορθολογισμού των προσπαθειών της Ένωσης στον τομέα των πολιτικών, παραγόντων και μέσων που συμβάλλουν ήδη στην οικονομική διπλωματία. Δεύτερον, η πρόσβαση στη χρηματοδότηση αποτελεί το βασικό εμπόδιο για την εσωτερίκευση των επιχειρήσεων της Ένωσης. Η οικονομική διπλωματία της Ένωσης θα πρέπει επίσης να επικεντρωθεί στις συνθήκες χρηματοδότησης για την άρση των εμποδίων, όπως ο περιορισμός της πρόσβασης στη χρηματοδότηση για τη διεθνοποίηση των επιχειρήσεων της ΕΕ. Στον τομέα αυτό, η ΕΤΕπ αναμένεται να παίξει καίριο ρόλο, ιδίως καθώς η εντολή της ΕΤΕπ επικεντρώνεται σε δραστηριότητες εκτός της Ένωσης και προωθεί τους οικονομικούς φορείς της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ, στο εξωτερικό. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ Η εξωτερική αξιολόγηση κατέληξε στα εξής συμπεράσματα: Η εντολή εξωτερικής δανειοδότησης είναι ευθυγραμμισμένη με τις προτεραιότητες της Ένωσης, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει επαρκής ευελιξία για την αντιμετώπιση των κρίσεων χάρη στα επαρκή περιθώρια στα περιφερειακά και επιμέρους περιφερειακά ανώτατα όρια κατά τα πρώτα χρόνια της εφαρμογής της εντολής, αλλά συνεπάγεται την υπερβολική χρήση των ανωτάτων ορίων σε ορισμένες περιφέρειες (Ανατολική Γειτονία, Ασία και Κεντρική Ασία). Στο πλαίσιο της συμμόρφωσης των χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων με τους κανόνες της πολιτικής κατανομής, είναι πιο αμφισβητήσιμο αν χώρες υψηλής επενδυτικής αξίας επωφελούνται από την εγγύηση της ΕΕ. Μετά από τέσσερα χρόνια εφαρμογής, το πλαίσιο μέτρησης των αποτελεσμάτων (ΠΜΑ) της ΕΤΕπ είναι επαρκώς προσαρμοσμένο στους επιχειρησιακούς στόχους. Συμπεραίνεται επίσης ότι υπάρχει περιθώριο βελτίωσης στην υποβολή εκθέσεων προς την Ένωση από την ΕΤΕπ στο πλαίσιο της κατάρτισης της ετήσιας έκθεσης της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τις χρηματοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ που πραγματοποιούνται βάσει της απόφασης αριθ. 466/2014/ΕΕ. Ο συντονισμός με άλλους διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς, αντιπροσωπείες της ΕΕ στο πλαίσιο του μηχανισμού συνδυασμού μέσων υπήρξε αποτελεσματικός. Όσον αφορά την προστιθέμενη αξία των χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων της ΕΤΕπ στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της εξωτερικής εντολής δανειοδότησης, η ΕΤΕπ ήταν σε θέση να χρηματοδοτήσει έργα σε χώρες με χαμηλή βαθμολογία. Η προστιθέμενη αξία της χρηματοδότησης της ΕΤΕπ είναι ιδιαίτερα σημαντική από την 10

11 άποψη των επιτοκίων και της διάρκειας (κυρίως για την υποστήριξη της προς τις ΜΜΕ), καθώς και από την άποψη μη οικονομικών οφελών, όπως η παροχή τεχνικής βοήθειας, η προώθηση ορθών προτύπων, προτύπων όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις. Η έκθεση επισημαίνει ότι η έλλειψη χρηματοδότησης σε τοπικό νόμισμα συνιστά περιορισμό της προστιθέμενης αξίας, αφήνοντας τον δανειολήπτη εκτεθειμένο στον κίνδυνο της αλλαγής. Όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, τα αποτελέσματα στο τέλος του 2015 υπερβαίνουν τον στόχο του 25% των συνολικών χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων της ΕΤΕπ, με όγκο χρηματοδότησης που αντιπροσωπεύει το 40% του συνόλου. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η προβολή της Ένωσης σε επίπεδο τελικού δικαιούχου μπορεί να βελτιωθεί. 5. ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Με βάση την αξιολόγηση της Επιτροπής σχετικά με τα συμπεράσματα της ενδιάμεσης επισκόπησης, όπως παρουσιάζεται στο κεφάλαιο 4, και το πλαίσιο πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της πρωτοβουλίας ανθεκτικότητας της ΕΤΕπ, όπως παρουσιάζεται στο κεφάλαιο 3, τα νέα στοιχεία που εισάγονται στη νέα απόφαση συνοψίζονται ως εξής: Ενεργοποίηση του προαιρετικού πρόσθετου ποσού των 3 δισ. EUR: Η εν λόγω προαιρετική εντολή θα αυξήσει τα περιφερειακά ανώτατα όρια κατ αναλογία, συμπεριλαμβανομένων των 1,4 εκατ. EUR της πρωτοβουλίας ανθεκτικότητας της ΕΤΕπ (δομικό στοιχείο 2) για δραστηριότητες με δημόσιες συμμετοχές. Προστίθεται ένας νέος οριζόντιος στόχος υψηλού επιπέδου που διέπει την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης. Το προαιρετικό πρόσθετο ποσό των 3 δισ. EUR θα περιλαμβάνει το ποσό των 1,4 δισ. EUR που σχετίζονται με την πρωτοβουλία ανθεκτικότητας της ΕΤΕπ (δομικό στοιχείο 2) για δραστηριότητες με δημόσιες συμμετοχές. Το εν λόγω ποσό των 1,4 δισ. EUR θα κατανεμηθεί μεταξύ των περιφερειών των χωρών με προενταξιακό καθεστώς και των χωρών της Μεσογείου. Αύξηση του συνολικού ανώτατου ορίου κατά 2,3 δισ. EUR για τις χρηματοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ στον ιδιωτικό τομέα (δομικό στοιχείο 3) που ισχύουν για έργα υπέρ των προσφύγων και/ή των κοινοτήτων υποδοχής. Το εν λόγω ποσό θα κατανεμηθεί με βάση τις προβλέψεις της ΕΤΕπ μεταξύ των περιφερειών των χωρών με προενταξιακό καθεστώς και των μεσογειακών χωρών. Στο πλαίσιο αυτό, και όσον αφορά το εν λόγω ποσό, η κάλυψη της εγγύησης της ΕΕ για τις δραστηριότητες αυτές επεκτείνεται σε όλες τις πληρωμές που οφείλονται στην ΕΤΕπ αλλά δεν έχουν εισπραχθεί από την ΕΤΕπ («συνολική εγγύηση»), και όχι μόνο στην εγγύηση έναντι πολιτικών κινδύνων, όπως ισχύει επί του παρόντος σύμφωνα με την απόφαση. Η συνολική εγγύηση που σχετίζεται με την εν λόγω νέα εντολή θα τοκίζεται. Τα έσοδα θα καταβάλλονται στο ταμείο εγγυήσεων για τις εξωτερικές δράσεις. Το ανώτατο όριο 11

12 των πράξεων της ΕΤΕπ βάσει της εγγύησης της ΕΕ, αυξάνεται συνεπώς σε 32,3 δισ. EUR. Όσον αφορά το πλαίσιο μέτρησης αποτελεσμάτων, η ΕΤΕπ πρέπει να αναπτύξει και να εφαρμόσει δείκτες για τα έργα που παρέχουν στρατηγική απάντηση στη μεταναστευτική κρίση. Στο πλαίσιο της ετήσιας έκθεσης της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τις χρηματοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ, περιλαμβάνεται αξιολόγηση των επιπτώσεων των χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων της ΕΤΕπ ως απάντηση στη μεταναστευτική κρίση. Αναθεώρηση του καταλόγου επιλεξιμότητας των χωρών: Ο αποκλεισμός χωρών υψηλού εισοδήματος και υψηλής επενδυτικής αξίας, όπως το Μπρουνέι, η Ισλανδία, το Ισραήλ, η Σινγκαπούρη, η Χιλή και η Νότια Κορέα από τον κατάλογο των επιλέξιμων χωρών, καθώς και οι Ειδικές Διοικητικές Περιοχές (ΕΔΠ) Χονγκ Κονγκ και Μακάο της Κίνας. Εισαγωγή μεγαλύτερης ευελιξίας, επιτρέποντας στην ΕΤΕπ να αυξήσει την ανακατανομή των πόρων μεταξύ των περιφερειών και των υποπεριφερειών κατά τη διάρκεια της εντολής. Απαιτείται περισσότερη ευελιξία προκειμένου να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση επειγόντων θεμάτων και η αντιμετώπιση περιπτώσεων κρίσης που ενδέχεται να προκύψουν σε οποιαδήποτε περιοχή κατά τη διάρκεια της εντολής. Η ανακατανομή μεταξύ των περιφερειών αυξάνεται από 10% σε 20%. Η ανακατανομή δεν ισχύει για το ποσό των 2,3 δισ. EUR που διατίθεται στον ιδιωτικό τομέα και για το ποσό των 1,4 δισ. EUR που σχετίζεται με έργα του δημοσίου τομέα για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης. Ενίσχυση της διάστασης της κλιματικής αλλαγής στο πλαίσιο της εντολής. Ο όγκος των δραστηριοτήτων της ΕΤΕπ για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν θα πρέπει να συμβάλει στην ενίσχυση του ποσοστού δανεισμού της ΕΤΕπ για τη στήριξη των σχετικών με το κλίμα επενδύσεων στις αναπτυσσόμενες χώρες από 25% σε 35% μέχρι το Κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτεται από την απόφαση, αντανακλώντας τις νέες προτεραιότητες της εντολής, ο ελάχιστος όγκος αυτών των πράξεων θα πρέπει να εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει το 25% του συνόλου των χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων της ΕΤΕπ την ίδια στιγμή η ΕΤΕπ θα πρέπει να στοχεύει στη διατήρηση της τρέχουσας υψηλής απόδοσης. Εισάγεται αναφορά στη συμφωνία του Παρισιού που εγκρίθηκε στο πλαίσιο της σύμβασηςπλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή. Η στήριξη της ΕΤΕπ προς τις ΜΜΕ από την Ένωση πρέπει να ενισχυθεί (διεθνοποίηση των επιχειρήσεων της ΕΕ). Υπογραμμίζεται η άμεση συμβολή της εντολής της ΕΤΕπ στην επίτευξη ορισμένων στόχων από τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ). 6. ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΟΡΙΟΥ Η πρόταση προβλέπει αύξηση του συνολικού ανώτατου ορίου των χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων της ΕΤΕπ στο πλαίσιο της εγγύησης της ΕΕ καθ όλη την περίοδο

13 2020, με ενεργοποίηση του προαιρετικού ποσού ύψους 3 δισ. EUR που αναφέρεται στην απόφαση και με την προσθήκη μιας νέας εντολής δανειοδότησης του ιδιωτικού τομέα για έργα που ασχολούνται με την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης, ύψους 2,3 δισ. EUR. Το συνολικό ανώτατο όριο θα φτάσει το συνολικό ποσό των 32,3 δισ. EUR και πρέπει να κατανεμηθεί σε περιφερειακά ανώτατα όρια και επιμέρους ανώτατα όρια. Οι πρόσθετες δημοσιονομικές ανάγκες για την τροφοδότηση του ταμείου εγγυήσεων που συνδέονται με τη συνολική αύξηση του συνολικού ανώτατου ορίου της εντολής (+5,3 δισ. EUR) θα χρηματοδοτηθούν από τη γραμμή του προϋπολογισμού της Ένωσης για την τροφοδότηση του ταμείου εγγυήσεων στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Οι επιπτώσεις στις ανάγκες τροφοδότησης του ταμείου εγγυήσεων υπολογίζονται με βάση τα αναμενόμενα πρότυπα εκταμιεύσεων και αποπληρωμών των εγγυημένων δανείων που θα υπερβούν το τρέχον και το επόμενο μακροοικονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ), όπως περιγράφεται στον Πίνακα 4. Πίνακας 4. Συνολικά εκκρεμή ποσά για την περίοδο όσον αφορά δάνεια ΕΤΕπ, ΜΧΣ και ΕΥΡΑΤΟΜ ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΕΚΚΡΕΜΗ ΠΟΣΑ (ΕΤΕπ + ΜΧΣ + ΕΥΡΑΤΟΜ) Σενάριο εντολής ΕΕΔ συνολικού ύψους 27 δισ. Εκτέλεση Προβλέψεις Σε εκατ. EUR Σενάριο εντολής ΕΕΔ συνολικού ύψους 32,3 δισ Η μείωση του εκκρεμούς ποσού από το 2021 και έπειτα συνδέεται με την απουσία προβλέψεων για την επόμενη περίοδο εντολής της ΕΤΕπ Ο Πίνακας 5 απεικονίζει τις πρόσθετες ετήσιες δημοσιονομικές ανάγκες που προκύπτουν από τις επιπτώσεις της αύξησης του συνολικού ανώτατου ορίου της εντολής σε 32,3 δισ. EUR. Ως εκ τούτου, κατά την περίοδο (σύμφωνα με το ισχύον ΠΔΠ), οι πρόσθετες δημοσιονομικές ανάγκες θα πρέπει να περιορίζονται σε 115 εκατ. EUR (βλ. Πίνακα 5). Πίνακας 5. Πρόσθετες ανάγκες τροφοδότησης στο πλαίσιο του ανώτατου ορίου των 32,3 δισ. EUR Ετήσιες δημοσιονομικ ές ανάγκες 27 δισ. Ετήσιες δημοσιονομικ ές ανάγκες 32,3 δισ. Πρόσθετες ανάγκες τροφοδότησης Προϋπολογισμός Σχέδιο προϋπο λογισμ ού Προβλέψεις Σε εκατ. EUR Συνολικές πρόσθετες ανάγκες ύψους 296 εκατ. EUR Πρόσθετες ανάγκες τροφοδότησης ύψους 114 εκατ. EUR κατά το ισχύον ΠΔΠ Πρόσθετες ανάγκες τροφοδότησης ύψους 182 εκατ. EUR μετά το

14 Όσον αφορά τον αντίκτυπο της επέκτασης της εγγύησης της ΕΕ (συνολική εγγύηση) για ορισμένα έργα της ΕΤΕπ στον ιδιωτικό τομέα που συνδέονται με τη μεταναστευτική κρίση στο όριο των 2,3 δισ. EUR (δομικό στοιχείο 3), το προφίλ κινδύνου θα είναι πιο επικίνδυνο σε σύγκριση με την τρέχουσα έκθεση της εντολής για επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα. Εντούτοις, ο αντίκτυπος θα μετριαστεί από τα ασφάλιστρα κινδύνου που χρεώνει η ΕΤΕπ στους δανειολήπτες του ιδιωτικού τομέα. Τα έσοδα από τα ασφάλιστρα κινδύνου που προέρχονται από τις χρηματοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ στον ιδιωτικό τομέα, στο πλαίσιο της στήριξης της μεταναστευτικής κρίσης θα επανεπενδύονται στο ταμείο εγγυήσεων και θα πρέπει να αποτελούν νέα πηγή εσόδων του ταμείου, με την επιφύλαξη αναθεώρησης του κανονισμού (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 480/ για την ίδρυση ταμείου εγγυήσεων για τις εξωτερικές δράσεις. Αυτές οι νέες εισροές έχουν ως στόχο να διασφαλίσουν ότι τα ανώτατα όρια των χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων της ΕΤΕπ στο πλαίσιο της απόφασης διατηρούνται σε κατάλληλο επίπεδο για το υπόλοιπο της περιόδου ΕΕ L 145 της , σ. 10 έως 14 14