Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΩΣ ΑΞΙΟΓΡΑΦΟΥ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΤΑΓΗ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΩΣ ΑΞΙΟΓΡΑΦΟΥ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΤΑΓΗ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ,1 Δ ια Δ ρ. χ ρ. ΕΠΑΝΩι ΑΡΧ Α Ν Α ΙΣ Τ Η ι ί η» ^ Με '/ η >ι>- /> ^ ιΐηί σήμερον Μ κ ίλ * / <> υποφαινόμενο-^ φ) >/ κάτοικο^ να πληρώσω εις τίιν διαταγήν τοΰ IΩ Α Ν Ν Ο Υ X" Γ. Λ Υ Δ Α Κ Η τής Λν.» Λ.»αχπΛ.?? 0^ ^ & Η 1 4 ϊλ > ΐ Μ Η - (ίο τινα< ελαόο ηαυ αΰτοβ εις αετό ιιτή. Ίίν ύπεοιιιιεοεάι ήπονρεούμ εις τίιν καταβολήν νομίμου τό-! ««ίηλ.ν«^. ^ / / - ν Ο ΟΦΕΙΛΕΤ ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΙ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΚΑΛΑΜΠΟΥΚΑ ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2011

2 Πίνακας περιεχομένων Εισαγωγή...5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο: ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ - ΧΡΗΜΑΤΟΓΡΑΦΑ Εννοιολογικοί προσδιορισμοί Η έννοια των χρηματογράφων Η διαμόρφωση του δικαίου των χρηματογράφων μέσα από την πρακτική των συναλλαγών... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο: ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗ Έννοια της συναλλαγματικής Ιστορική εξέλιξη Τα οκτώ τυπικά στοιχεία της συναλλαγματικής Τυπικές προϋποθέσεις συναλλαγματικής Ουσιαστικές προϋποθέσεις Αντιπροσώπευση Μετατροπή άκυρης συναλλαγματικής Λεύκη συναλλαγματική (Άρθρο: 10 ν. 5325/32) Αποδοχή συναλλαγματικής Μεταβίβαση της συναλλαγματικής γενικά Οπισθογράφηση Λευκή / άτακτη οπισθογράφηση Οπισθογράφηση με ρήτρες Τριτεγγύηση συναλλαγματικής Λήξη συναλλαγματικής Η εκούσια επιδίωξη πληρωμής...28 Σελίδα 2 από 123

3 Δικαστική επιδίωξη της εκ της συναλλαγματικής αξίωσης Αναγωγή προς απόδοση Ενστάσεις κατά απαιτήσεων από συναλλαγματική Παραγραφή - αδικαιολόγητος πλουτισμός Προϋποθέσεις αγωγής ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο: ΕΠΙΤΑΓΗ Η επιταγή Γενικά περί της επιταγής Τα στοιχεία της επιταγής Τα τυπικά στοιχεία της επιταγής Η ονομασία επιταγή Η σημείωση του τόπου πληρωμής Η σημείωση του χρόνου και του τόπου έκδοσης της επιταγής Η υπογραφή του εκδότη Σφράγιση επιταγής και δικαίωματα εκδότη - παραλήπτη Η Επιταγή Σήμερα Η επιταγή ως λύση και εργαλείο Η επιταγή ως πρόβλημα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Η ΑΝΑΓΩΓΗ ΛΟΓΩ ΜΗ ΠΛΗΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΜΗ ΑΠΟΔΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗ Χαρακτηριστικά της ατελούς ρύθμισης του νόμου Δικαιώματα εξοφλούντος οπισθογράφου Ουσιαστικές προϋποθέσεις της αναγωγής Αναγωγή πριν και κατά τη λήξη Αναγωγή λόγω μη πληρωμής Σελίδα 3 από 123

4 4.4. Τυπικές προϋποθέσεις της αναγωγής Σύνταξη διαμαρτυρικού Συνέπειες αναγωγής Ευθύνη υπογραφέων εις ολόκληρο Δικαίωμα επιλογής Δικαίωμα εξοφλούντος υπόχρεου Παραγραφή και πλουτισμός Έκπτωση αμελούς κομιστή Παραγραφές των αξιώσεων Αξίωση αδικαιολόγητου πλουτισμού...61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο : ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΠΙΤΑΓΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗΣ Ομοιότητες και διαφορές της επιταγής με τη συναλλαγματική ως προς τα τυπικά τους στοιχεία Διαφορές της επιταγής από τη συναλλαγματική...64 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...70 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι...71 ΝΟΜΟΣ 5960/ ΠΕΡΙ ΕΠΙΤΑΓΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ...95 ΝΟΜΟΣ 5325/ ΠΕΡΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΟΥ ΕΙΣ ΔΙΑΤΑΓΗΝ Σελίδα 4 από 123

5 Εισαγωγή Αξιόγραφα είναι τα έγγραφα συγκεκριμένου τύπου που προβλέπονται από το νόμο και χρησιμοποιούνται στις εμπορικές συναλλαγές, στα οποία ενσωματώνεται ένα δικαίωμα με τέτοιο τρόπο, ώστε για την ενάσκηση και τη μεταβίβαση του δικαιώματος να είναι απαραίτητη η κατοχή του εγγράφου. Εμείς σε αυτήν την πτυχιακή εργασία θα ασχοληθούμε με τους δύο πιο ευρέως διαδομένους τύπους αξιογράφων, την επιταγή και την συναλλαγματική. Για την ακρίβεια ο τίτλος της εργασίας μας είναι: «Η λειτουργία της συναλλαγματικής ως αξιόγραφου - Διαμαρτύρηση και σύγκριση με την επιταγή» Στην προσπάθεια μας αυτή χωρίσαμε την εργασία μας σε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας μας πραγματοποιούμε μια εισαγωγή - παρουσίαση των αξιογράφων - χρηματογράφων. Αυτό το κεφάλαιο μας εφοδιάζει με την γνώση των απαραίτητων εννοιολογικών προσδιορισμών καθώς και με την γενική έννοια των χρηματογράφων. Συνεχίζουμε με το δεύτερο κεφάλαιο της εργασίας μας, στο οποίο γίνεται μια λεπτομερής παρουσίαση της συναλλαγματικής ως αξιόγραφο. Παρουσιάζεται η ιστορική εξέλιξη του αξιόγραφου, οι τυπικές και ουσιαστικές προϋποθέσεις, η αποδοχή και οπισθογράφηση καθώς και η λήξη αυτής. Το κεφάλαιο κλείνει με την παρουσίαση των ενστάσεων κατά απαιτήσεων από μια συναλλαγματική, την παραγραφή και τον αδικαιολόγητο πλουτισμό καθώς και τις προϋποθέσεις αγωγής. Στο τρίτο κεφάλαιο της εργασίας μας ασχολούμαστε με αξιόγραφο της επιταγής. Και εδώ πραγματοποιείται λεπτομερής ανάλυση όμοια με το προηγούμενο κεφάλαιο της συναλλαγματικής. Στο 4ο κεφάλαιο εξετάζουμε την αναγωγή λόγω μη πληρωμής και αποδοχής της συναλλαγματικής, ενώ στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας μας αναλύονται οι διαφορές μεταξύ επιταγής και συναλλαγματικής.

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο : ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ - ΧΡΗΜΑΤΟΓΡΑΦΑ 1.1. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί Ξεκινώντας την εργασία μας θα δώσουμε τον ορισμού του αξιόγραφου. Έτσι αξιόγραφο θα πούμε ότι είναι το έγγραφο στο οποίο ενσωματώνεται ένα ιδιωτικό δικαίωμα σε τέτοιο βαθμό ώστε η άσκησή του να προϋποθέτει την κατοχή του εγγράφου. Είναι έγγραφο καθημερινής συναλλαγής. Έχουμε στο κάθε αξιόγραφο δύο δικαιώματα (Τριανταφυλλάκης Ο., 2006) : εμπράγματο δικαίωμα επί του εγγράφου και ενοχικό δικαίωμα επί του εγγράφου Τα αξιόγραφα διακρίνονται στις εξής κατηγορίες: Αξιόγραφα με ευρεία και αξιόγραφα με στενή έννοια. Αξιόγραφα γνήσια και αξιόγραφα καταχρηστικά. Αξιόγραφα ενοχικά (χρηματόγραφα - εμπορευματόγραφα), αξιόγραφα εμπράγματα, αξιόγραφα συμμετοχικά. Αξιόγραφα αιτιώδη, αξιόγραφα αναιτιώδη. Αξιόγραφα συστατικά, αξιόγραφα δηλωτικά. Αξιόγραφα ονομαστικά, αξιόγραφα εις διαταγήν (γεννημένα εις διαταγήν - δυνητικά εις διαταγή, τεχνικώς οπισθογραφήσιμα - απλώς οπισθογραφήσιμα), αξιόγραφα στον κομιστή. Η πιο σημαντική κατηγορία της διάκρισης είναι η τελευταία γι αυτό ακολουθεί περαιτέρω ανάλυση. - Ονομαστικά είναι τα αξιόγραφα στα οποία κατονομάζεται ο δικαιούχος και μεταβιβάζονται εν ζωή με εκχώρηση και όχι με οπισθογράφηση ή απλή παράδοση. - Εις διαταγήν είναι τα αξιόγραφα που εκδίδονται υπέρ ορισμένου προσώπου που κατονομάζεται σε αυτό και το οποίο έχει το δικαίωμα να υποδείξει με οπισθογράφηση άλλον ως δικαιούχο. Στα αξιόγραφα αυτά πλάι στο όνομα του δικαιούχου υπάρχει η ρήτρα «εις διαταγήν», Σελίδα 6 από 123

7 ενώ υπάρχουν και κάποια αξιόγραφα που χαρακτηρίζονται από τον νόμο ως εις διαταγήν, ακόμα κι αν δεν περιέχουν την συγκεκριμένη ρήτρα. - Στον κομιστή ή ανώνυμα είναι τα αξιόγραφα που εκδίδονται υπέρ του κομιστή και μεταβιβάζονται όπως τα κινητά με συμφωνία και παράδοση. Σε αυτά δεν είναι ανάγκη να κατονομάζεται ο δικαιούχος και το δικαίωμα μπορεί να το ασκήσει αυτός που κάθε φορά είναι ο κομιστής του τίτλου. Η συναλλαγματική που είναι και το θέμα της πτυχιακής μας εργασίας είναι το αξιόγραφο που εκδίδεται κατά ορισμένο τύπο και χαρακτηρίζεται ρητά ως συναλλαγματική, με το οποίο ένα πρόσωπο εντέλλεται άλλο να πληρώσει σε τρίτο ορισμένο χρηματικό ποσό σε ορισμένο τόπο και χρόνο. Περιέχει εντολή πληρωμής και αποτελεί λογικά τριπρόσωπη σχέση. Πρόσωπα στην συναλλαγματική είναι ο εκδότης, ο πληρωτής (αποδέκτης), ο λήπτης (κομιστής) και ενδεχομένως οι οπισθογράφοι και οι τριτεγγυητές. Λειτουργεί ως μέσο παροχής πίστωσης και είναι αναιτιώδης (Τριανταφυλλάκης Ο., 2006) Η έννοια των χρηματογράφων Η συναλλαγματική και η τραπεζική επιταγή (μαζί με το γραμμάτιο εις διαταγήν, το οποίο λόγω της σπανιότερης εμφάνισής του στις εμπορικές συναλλαγές δε θα αποτελέσει αντικείμενο της παρούσας), συνιστούν την ειδικότερη κατηγορία των αξιογράφων, που ονομάζεται «χρηματόγραφα». Όπως όλα τα αξιόγραφα, έτσι και τα χρηματόγραφα είναι έγγραφα που ενσωματώνουν ένα δικαίωμα κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να μην καθίσταται δυνατή η άσκησή του δίχως την κατοχή τους (αξιογραφική ενσωμάτωση). Η ειδοποιός διαφορά τους από τα λοιπά αξιόγραφα έγκειται στο είδος του ενσωματωμένου σε αυτά δικαιώματος, το οποίο είναι ενοχικό και χρηματικό. Το ενσωματωμένο, δηλαδή, στο χρηματόγραφο δικαίωμα (δικαίωμα εκ του Σελίδα 7 από 123

8 χρηματόγραφου), παρέχει στον φορέα του την εξουσία να ζητήσει από τον ευθέως ή εξ αναγωγής υπόχρεο την εκπλήρωση της χρηματικής παροχής που αναγράφεται στον τίτλο (εκ του χρηματόγραφου αξίωση) Η διαμόρφωση του δικαίου των χρηματογράφων μέσα από την πρακτική των συναλλαγών Πολύ πριν τα χρηματόγραφα τραβήξουν την προσοχή της επιστήμης, έκαναν την εμφάνισή τους στις συναλλαγές, προς εξυπηρέτηση της ασφαλέστερης μεταφοράς χρημάτων από τη μία περιοχή στην άλλη. Σταδιακά, η εξέλιξή τους προσανατολίστηκε προς την ταχύτερη και ασφαλέστερη ικανοποίηση του κομιστή τους, με αποτέλεσμα, μέσα από τη συχνή συναλλακτική κυκλοφορία τους να διαμορφώσουν ιδιότητες που ανταποκρίνονταν στις ανάγκες των σχέσεων που εξυπηρετούσαν, να υπάγουν σταδιακά τη λειτουργία τους στους δικούς της κανόνες και να καταστούν σημαντικότατα εργαλεία του κοινωνικού γίγνεσθαι και απαραίτητα στοιχεία της κρατούσας καπιταλιστικής οικονομικής τάξης. Η καθιέρωσή τους στις εμπορικές συναλλαγές έκανε αναγκαία την καταγραφή των εθιμικώς διαπλασθέντων κανόνων τους σε γραπτό κείμενο. Έτσι, η παρέμβαση του νομοθέτη με τη θέσπιση των ν.5325/1932 και ν.5960/1933 αναγκάστηκε να προσαρμοστεί στην ήδη διαμορφωμένη από την πρακτική των συναλλαγών λειτουργία τους (Τριανταφυλλάκης Ο., 2006). Σελίδα 8 από 123

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο : ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗ 2.1. Έννοια της συναλλαγματι κής Όπως αναφέραμε και νωρίτερα η συναλλαγματική είναι το αξιόγραφο πού εκδίδεται κατά ορισμένο τύπο και χαρακτηρίζεται ρητά συναλλαγματική, με το όποιο ένα πρόσωπο εντέλλεται άλλο να πληρώσει σε τρίτο ορισμένο χρηματικό ποσό σε ορισμένο τόπο και χρόνο. Ο ορισμός αυτός δίδεται κατά τον ίδιο περίπου τρόπο, τόσο σ' εμάς όσο και σε άλλα δίκαια, με ελαφρές αλλά όχι ουσιαστικά σημαντικές παραλλαγές. Η συναλλαγματική περιέχει εντολή πληρωμής και αποτελεί λογικά τριπρόσωπη σχέση, όπως η ένταξη του αστικού δικαίου (ΑΚ 876 έπ.). Αυτός πού δίνει την εντολή και πού εκδίδει τη συναλλαγματική καλείται έκδοτης αυτός στον οποίο απευθύνεται ή εντολή καλείται πληρωτής και, όταν την αποδεχθεί, καλείται ειδικότερα αποδέκτης και αυτός προς τον όποιο θα γίνει η πληρωμή, πού συνεπώς είναι δικαιούχος, καλείται λήπτης - ενώ οι μεταγενέστεροι δικαιούχοι, πού απέκτησαν τη συναλλαγματική με μεταβίβαση, ονομάζονται κομιστές ( com/2008/08/blog-post. html). Ενώ όμως η συναλλαγματική αποτελεί λογικά τριπρόσωπη σχέση, μπορεί να εμφανισθεί και με λιγότερα πρόσωπα, υπό την έννοια ότι ένα πρόσωπο μπορεί να συγκεντρώνει δύο ή και τις τρεις ιδιότητες πού προαναφέρθηκαν. Πραγματικά, ό νόμος επιτρέπει ό εκδότης να είναι τόσο και λήπτης (άρθρο 3 1 ν. 5325), όσο ακόμα και πληρωτής (άρθρο 3 2 ν. 5325). Φυσικά, μία συναλλαγματική στην οποία οι ιδιότητες του εκδότη, του πληρωτή και του λήπτη συγκεντρώνονται στο ίδιο πρόσωπο, αποκτά νομική σημασία μόνο όταν οπισθογραφηθεί. Γιατί μόνο τότε προστίθεται πραγματικά ένα δεύτερο πρόσωπο, που είναι απαραίτητο για να λειτουργήσει ή σχέση δανειστή και οφειλέτη πού ενσωματώνεται στη συναλλαγματική. Σελίδα 9 από 123

10 Εκτός από τα τρία αυτά βασικά πρόσωπα, στη συναλλαγματική μπορεί να εμφανίζονται και άλλα πρόσωπα, χωρίς όμως να είναι απαραίτητα. Τα σπουδαιότερα από τα πρόσωπα αυτά είναι οι οπισθογράφοι και οι τριτεγγυητές, για τους οποίους γίνεται λόγος πιο κάτω ( 38 έπ.). Πέρα από αυτούς, υπάρχουν και οι παρεμβαίνοντες άλλα παρεμβαίνοντες δεν εμφανίζονται στην πράξη, στις δικές μας τουλάχιστον συναλλαγές. Στην πράξη, όμως, ή συναλλαγματική εκδίδεται συνήθως εις διαταγήν του ίδιου του έκδοτη. Γι' αυτό και περιέχει τη φράση: «... πληρώσατε... εις διαταγήν εμού του ιδίου...» ( Ιστορική εξέλιξη. Η ιστορική εξέλιξη της συναλλαγματικής και του δικαίου της παρουσιάζει Ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Και αυτό, γιατί ή συναλλαγματική είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα περιπτώσεως, στην οποία οι ανάγκες των συναλλαγών επέβαλαν τις νομικές ρυθμίσεις πού ήσαν απαραίτητες για την ικανοποίηση τους. Πραγματικά, μελετώντας κανείς την ιστορία της συναλλαγματικής, παρατηρεί τα έξης (Κιάντου - Παμπούκη Αλ. 1993): α) πώς οι ανάγκες των συναλλαγών οδήγησαν στην αυθόρμητη διαμόρφωση του απαραίτητου θεσμού, χωρίς τη σύμπραξη του νομοθέτη β) πώς ό θεσμός αυτός δεν έμεινε όπως διαμορφώθηκε αρχικά, αλλά αναπτύχθηκε, αυθόρμητα πάντοτε, και απέκτησε νέους σκοπούς, για να ανταποκριθεί στις διαρκώς αυξανόμενες και μεταβαλλόμενες ανάγκες των συναλλαγών και γ) τέλος, πώς οι ανάγκες αυτές κατόρθωσαν να κάμψουν τον εθνικό εγωισμό και να οδηγήσουν σε μια ενιαία διεθνώς νομοθετική ρύθμιση του εν λόγω θεσμού. Η συναλλαγματική άρχισε να διαμορφώνεται στις εμπορικές συναλλαγές των μεσαιωνικών πόλεων της Ιταλίας κατά τον 12ο και 13ο αιώνα. Αφορμή στην Σελίδα 10 από 123

11 εμφάνιση της έδωσε ή ανάγκη διεξαγωγής διατόπιων πληρωμών για μεγάλα ποσά, χωρίς την καταβολή αυτούσιου χρήματος. Και αυτό, γιατί έπρεπε να εξουδετερωθούν αφενός οι κίνδυνοι από την ανασφάλεια των συγκοινωνιών της εποχής εκείνης, και αφετέρου οι δυσχέρειες από την ύπαρξη διαφορετικών νομισμάτων στα πολυάριθμα φεουδαρχικά κρατίδια. Ειδικότερα, κατά τα μέσα του 12ου αιώνα, εξ αιτίας της μεγάλης ανθίσεως του διαπολιτειακού εμπορίου και των γραμμάτων στην Ιταλία παρατηρήθηκε μεγάλη συρροή εμπόρων, ανθρώπων της εκκλησίας και φοιτητών. Η συρροή αυτή, όπως ήταν φυσικό, προκάλεσε έντονη αύξηση της κινήσεως των πληρωμών. Και οι πληρωμές αυτές, για τους λόγους πού αναφέραμε ήδη, έπρεπε να γίνονται χωρίς την καταβολή αυτούσιου χρήματος. Έτσι, άρχισε να εφαρμόζεται ο ακόλουθος τρόπος διεξαγωγής των πληρωμών: Αυτός που ήθελε να κάμει πληρωμή σε τόπο διαφορετικό από τον τόπο της κατοικίας του, απευθυνόταν σε έναν αργυραμοιβό ή τραπεζίτη του τόπου του, κατέβαλε σ' αυτόν το σχετικό ποσό και έπαιρνε μία επιστολή - υπόσχεση του. Με την επιστολή αυτή ο αργυραμοιβός ή ο τραπεζίτης υποσχόταν να πληρώσει το ποσό πού πήρε, μειωμένο κατά το ποσό της προμήθειας και των εξόδων του, στον τόπο της πληρωμής και στο νόμισμα πού ίσχυε εκεί. Έτσι, αυτός που ήθελε να ενεργήσει την πληρωμή ή τη μεταφορά χρημάτων στον τόπο πληρωμής, εμφανίζοντας την επιστολή στον αργυραμοιβό ή τον τραπεζίτη του στον τόπο αυτόν, εισέπραττε το σχετικό ποσό. Η έγγραφη αυτή υπόσχεση είχε τη μορφή του σημερινού γραμματίου εις διαταγή. Έτσι, το αξιόγραφο αυτό είναι εκείνο πού προηγήθηκε ιστορικά από τα άλλα. Χαρακτηριστικό είναι, μάλιστα, ότι στο έγγραφο αυτό ό τόπος πληρωμής διέφερε πάντα από τον τόπο εκδόσεως. Γι' αυτό, θα μπορούσε κάνεις να βρει σ' αυτό αντιστοιχία με το σημερινό γραμμάτιο εις διαταγή «εις κατοικίαν». Η πληρωμή, στην αρχή, γινόταν από τον ίδιο τον αργυραμοιβό ή τον τραπεζίτη, στον όποιο είχαν καταβληθεί τα χρήματα. Επειδή όμως δεν ήταν εύκολο να βρίσκεται πάντα αργυραμοιβός ή τραπεζίτης που να έχει δικά του Σελίδα 11 από 123

12 χρήματα στον τόπο πληρωμής και, συγχρόνως, να μεταβαίνει αυτοπροσώπως εκεί για να κάνει την πληρωμή, η πληρωμή άρχισε να γίνεται με αντιπρόσωπο ή ανταποκριτή του αργυραμοιβού ή του τραπεζίτη πού βρισκόταν στον τόπο πληρωμής. Έτσι, το σύστημα των διατόπιων πληρωμών άρχισε να αλλάζει μορφή. Πραγματικά, στο έγγραφο της υποσχέσεως πληρωμής προστέθηκε ένα δεύτερο έγγραφο, που εξέδιδε ο αργυραμοιβός ή ο τραπεζίτης και που απευθυνόταν στον ανταποκριτή ή στον αντιπρόσωπο του στον τόπο πληρωμής. Το δεύτερο αυτό έγγραφο είχε τη μορφή εντολής πληρωμής και παραδιδόταν μαζί με το έγγραφο της υποσχέσεως στο λήπτη. Και αυτός εισέπραττε το σχετικό ποσό, το οποίο γινόταν αντικείμενο διακανονισμού μεταξύ έκδοτη και πληρωτή. Στην αρχή, η εντολή αυτή χρησίμευε μόνο για την εκπλήρωση της έγγραφης υποσχέσεως πληρωμής. Με τον καιρό, όμως, απέκτησε αυτοτελή και προέχουσα θέση απέναντι στην υπόσχεση πληρωμής, ώστε, όταν εκδιδόταν η εντολή, η υπόσχεση πληρωμής ήταν περιττή. Έτσι, κατά τον 13ο αιώνα, τα δύο έγγραφα ενώθηκαν σε ένα, που πήρε τη μορφή τής σημερινής συναλλαγματικής. Στην αρχή, η χρήση της συναλλαγματικής εξαντλούνταν με τη διεξαγωγή μιας και μόνης πληρωμής, γιατί το έγγραφο της δεν μπορούσε να μεταβιβασθεί εύκολα. Εξάλλου, επειδή η θέση του λήπτη δεν ήταν ακόμα αυτοτελής, στο έγγραφο αναφερόταν η ρήτρα αξίας (Valutaklausel) - η ρήτρα δηλαδή που μνημονεύει την αιτία, για την οποία ο έκδοτης αναλάμβανε και εντελλόταν την πληρωμή από τον αντιπρόσωπο ή ανταποκριτή του και αυτό, για να μπορεί ο λήπτης να στηρίξει σ' αυτή αγωγή κατά του εκδότη, σε περίπτωση μη πληρωμής. Έτσι, κατά την εποχή αυτή, η αναφορά της αιτίας ήταν στοιχείο του κύρους της συναλλαγματικής, πού διατηρήθηκε σε πολλά δίκαια, όπως και στο δικό μας, διά μέσου του γαλλικού Εμπορικού Κώδικα, μέχρι το έτος Σελίδα 12 από 123

13 Κυκλοφοριακή ικανότητα απέκτησε η συναλλαγματική αργότερα, κατά το 16ο αιώνα, όταν προστέθηκε σ' αυτή η ρήτρα «εις διαταγήν», που της έδωσε τη δυνατότητα μεταβιβάσεως με οπισθογράφηση. Τέλος, κατά τα τέλη του 17ου αιώνα, διαμορφώθηκε η αρχή του αποκλεισμού των ενστάσεων. Και τότε, η συναλλαγματική αποδεσμεύθηκε από την αιτία, για να γίνει όργανο αφηρημένης υποχρεώσεως πού παρέχει δημόσια πίστη Τα οκτώ τυπικά στοιχεία της συναλλαγματικής Το αξιόγραφο της συναλλαγματικής επιτελεί σημαντική λειτουργία στη σύγχρονη οικονομική και συναλλακτική ζωή, καθώς αποτελεί εξαιρετικά διαδεδομένο μέσο πίστωσης, η οποία επιπλέον μπορεί να επιτευχτεί εύκολα και άμεσα. Και αυτό, γιατί μια συναλλαγματική μπορεί να την αγοράσει κανείς από ένα περίπτερο, ενώ για να εκδώσει μια επιταγή απαιτούνται, ως Λ γνωστόν, αρκετές προϋποθέσεις1. Αυτό συμβαίνει γιατί πολύ απλά η λειτουργία της συναλλαγματικής δεν είναι η ίδια με αυτή της επιταγής, παρότι στη συνείδηση του μέσου πολίτη αμφότερες φέρονται να επιτελούν παρόμοια λειτουργία. Ενώ δηλαδή η επιταγή είναι μέσο αναπλήρωσης της πληρωμής, η συναλλαγματική λειτουργεί ως μέσο χορήγησης πίστωσης. Πρακτικά αυτό σημαίνει, ότι την επιταγή την εκδίδει αυτός που χρωστάει, γι αυτό και οι προϋποθέσεις απόκτησής της είναι αυξημένες για την προστασία της ασφάλειας των συναλλαγών, ενώ την συναλλαγματική την εκδίδει αυτός που του χρωστάνε προκειμένου να πληρωθεί από τον οφειλέτη του. Από νομοτεχνικής άποψης, η συναλλαγματική αποτελεί έγγραφη, χρονολογημένη, σαφής και απλή εντολή του εκδότη προς κατανομαζόμενο πρόσωπο για πληρωμή ορισμένου χρηματικού ποσού σε ορισμένο δικαιούχο, δηλαδή τον ίδιο τον εκδότη ή άλλο πρόσωπο (συνήθως δανειστή του), σε ρητώς καθοριζόμενο τόπο και χρόνο. 1 Σελίδα 13 από 123

14 Η ευκολία απόκτησης της συναλλαγματικής ωστόσο ελλοχεύει κινδύνους για τον εκδότη της, καθώς αυτή δεν παύει να αποτελεί αξιόγραφο, με συνέπεια η παραγωγή των εννόμων αποτελεσμάτων από την έκδοσή της να υπόκειται σε κάποιες τυπικές προϋποθέσεις που συνδέονται στενά με τη νομότυπη ο συμπλήρωση των στοιχείων της2. Το άρθρο 1 του νόμου 5325/1932 «περί συναλλαγματικής και γραμματίου εις διαταγήν» ορίζει, ότι η συναλλαγματική πρέπει να περιέχει οκτώ τυπικά στοιχεία προκειμένου να είναι απολύτως έγκυρη. Το πρώτο είναι η καταχώρηση της ονομασίας «συναλλαγματική» στο κείμενο του τίτλου και στη γλώσσα που αυτός συντάσσεται. Το δεύτερο είναι η διατύπωση απλής και καθαρής εντολή για πληρωμή ορισμένου ποσού. Το τρίτο είναι το όνομα εκείνου ο οποίος οφείλει να πληρώσει, και ο οποίος τεχνικά αποκαλείται πληρωτής. Η σημείωση της ημερομηνίας λήξης της συναλλαγματικής αποτελεί το τέταρτο απαιτούμενο στοιχείο, ενώ το πέμπτο είναι η σημείωση του τόπου όπου θα λάβει χώρα η πληρωμή (Τριανταφυλλάκης Ο., 2006). Περαιτέρω απαιτείται εύλογα η αναγραφή του ονόματος εκείνου στον οποίον ή σε διαταγή του οποίου θα γίνει η πληρωμή. Το έβδομο τυπικό στοιχείο είναι η σημείωση της χρονολογίας και του τόπου έκδοσης της συναλλαγματικής, ενώ τελευταίο, και σημαντικότερο όλων, είναι η θέση της υπογραφής του εκδότη της συναλλαγματικής επί του σώματός της. Η προσήκουσα αναγραφή των προαναφερομένων τυπικών στοιχείων της συναλλαγματικής, ενέχει καίρια σημασία για την εγκυρότητά της, καθώς από το συνδυασμό των άρθρων 1 και 2 1 του Ν.5325/1932, συνάγεται, ότι η έλλειψη τους επιφέρει την απόλυτη ακυρότητα της συναλλαγματικής. Εξαίρεση εντούτοις αποτελούν οι περιπτώσεις των στοιχείων που αναφέρονται στο άρθρο 2 του ίδιου νόμου, τα οποία μπορούν με συγκεκριμένο τρόπο να αναπληρωθούν (ημερομηνία λήξης, τόπος 2 Σελίδα 14 από 123

15 πληρωμής και τόπος έκδοσης), χωρίς να θιχτεί τελικά το κύρος του αξιογράφου. Περαιτέρω, η κατά το άρθρο 1 αριθ. 8 του Ν.5325/1932 υπογραφή του εκδότη, πρέπει να είναι ιδιόχειρη και να τίθεται κάτω από το υπό στενή έννοια κείμενο του τίτλου, ούτως ώστε να καλύπτει ολόκληρο το περιεχόμενο της συναλλαγματικής. Και ναι μεν συνήθως η υπογραφή του εκδότη τίθεται στο εμπρόσθιο κάτω δεξιό μέρος της συναλλαγματικής, κάτω από την προεκτυπωμένη ένδειξη «ο εκδότης», πλην όμως δεν αποκλείεται η υπογραφή του να τεθεί στη μέση ή στο αριστερό κάτω μέρος του τίτλου, αρκεί να καλύπτει το κείμενο αυτού και να μην καταλείπεται καμία αμφιβολία ως προς την ιδιότητα του υπογραφέως ως εκδότη της συναλλαγματικής. Τέτοια αμφιβολία δεν καταλείπεται, εάν κάτω από την υπογραφή του εκδότη ο αναγράφεται το ονοματεπώνυμο του και η ιδιότητα αυτού ως εκδότη3. Εξάλλου, παρότι το άρθρο 1 αριθ. 3 του ίδιου νόμου ορίζει ως τυπικό στοιχείο της συναλλαγματικής την αναγραφή του ονόματος του πληρωτή της, η θέση της υπογραφής του τελευταίου δεν περιλαμβάνεται στα οκτώ τυπικά στοιχεία του κύρους της. Συνεπώς, η έλλειψή της δεν επηρεάζει την εγκυρότητα του αξιογράφου, ούτε την ευθύνη των λοιπών υπογραφέων του, όπως ο εκδότης, οι οπισθογράφοι και οι τριτεγγυητές. Σε περίπτωση όμως αποδοχής της συναλλαγματικής, η κατά τα άρθρα 25 και 26 του Ν.5325/1932 δήλωση περί αποδοχής εκ μέρους του πληρωτή, δια της οποίας ο τελευταίος αναλαμβάνει πλέον την υποχρέωση να καταβάλλει το αναγραφόμενο ποσό κατά την ημερομηνία λήξης της συναλλαγματικής, απαιτεί τη θέση κάτω από τη λέξη «δεκτή» είτε της υπογραφής του πληρωτή είτε και άλλης παρόμοιας έκφρασης (π.χ. αποδέχομαι, θα πληρώσω κ.λ.π.). Αλλά και μόνη η υπογραφή του αποδέκτη στο εμπρόσθιο μέρος της συναλλαγματικής ισχύει κατά ρητή διάταξη νόμου ως αποδοχή αυτής (άρθρο 25 1 εδ. 3). 3 Σελίδα 15 από 123

16 Συνέπεια του χαρακτήρα της ευθύνης του αποδέκτη είναι ότι αυτός υποχρεούται στην πληρωμή του ποσού της συναλλαγματικής κατά τη λήξη της, με μόνη την αποδοχή αυτής, χωρίς να απαιτείται η συνδρομή οποιασδήποτε άλλης τυπικής ή ουσιαστικής προϋπόθεσης, όπως η εμφάνιση της συναλλαγματικής προς πληρωμή κατά τη λήξη της στον τόπο πληρωμής ή η σύνταξη διαμαρτυρικού για τη μη πληρωμή αυτής. Άλλωστε, η διάταξη του άρθρου 53 1 Ν. 5325/1932 ρητώς εξαιρεί τον αποδέκτη από τις συνέπειες της έκπτωσης των δικαιωμάτων του κομιστή λόγω μη τήρησης των πιο πάνω προϋποθέσεων. Επιπλέον, σε περίπτωση που ο αποδέκτης της συναλλαγματικής δεν την πληρώσει κατά τη λήξης της, οφείλει, σύμφωνα με το άρθρο 48 Ν. 5325/1932, τόκους υπερημερίας από την επομένη της ημερομηνίας αυτής, χωρίς να απαιτείται όχληση του για την πληρωμή της συναλλαγματικής4. Για να εξασφαλίσει όμως ο εκδότης της συναλλαγματικής αυτές τις ωφέλειες, θα πρέπει αυτή να είναι έγκυρη. Και για να είναι αυτή έγκυρη θα πρέπει να έχουν συμπληρωθεί σωστά επί του σώματός της τα οκτώ τυπικά της στοιχεία Τυπικές προϋποθέσεις συναλλαγματικής Παρακάτω αναφέρονται οι τυπικές προϋποθέσεις της συναλλαγματικής: - Η ονομασία «συναλλαγματική» να είναι καταχωρημένη στο κείμενο του τίτλου. - Απλή και καθαρή εντολή πληρωμής ορισμένου ποσού. Όχι αίρεση, όρο, προϋποθέσεις. Η εντολή πρέπει να αναφέρεται μόνον σε χρηματικό ποσό. Ο νόμος απαγορεύει ρητά την ρήτρα τόκου και πάντως αν αυτή υπάρχει θεωρείται ως μη γραμμένη. Το ποσό της συναλλαγματικής μπορεί να γράφεται αριθμητικώς ή ολογράφως. Σε περίπτωση αντίθεσης μεταξύ των δύο τρόπων υπερισχύει η ολόγραφη γραφή. 4 &Ρ9=2 Σελίδα 16 από 123

17 - Το όνομα εκείνου που οφείλει να πληρώσει (πληρωτής). Ο πληρωτής βάζοντας την υπογραφή του επί του εγγράφου αναλαμβάνει υποχρέωση από αυτό και γίνεται αποδέκτης. Η υπογραφή του αυτή δεν είναι μέσα στα τυπικά στοιχεία. Αν δεν υπογράψει ο πληρωτής, η συν/κή παραμένει έγκυρη. Αν δεν κατονομαστεί ο πληρωτής κατά την έκδοση της συν/κής, αυτή είναι άκυρη. - Η σημείωση του χρόνου λήξης. Έχει μεγάλη σημασία γιατί έτσι προσδιορίζεται ο χρόνος κατά τον οποίο πρέπει να εμφανιστεί η συναλλαγματική και βέβαια ο χρόνος πληρωμής της. Πάντως, ο χρόνος λήξης δεν είναι οπωσδήποτε ουσιώδης προϋπόθεση για το κύρος της συναλλαγματικής γιατί μπορεί να λειτουργήσει και χωρίς το στοιχείο αυτό. Κατά το άρθρο: 33 ν.5325/32 ο καθορισμός του χρόνου λήξης της συναλλαγματικής μπορεί να γίνει αποκλειστικά με τέσσερις τρόπους (Τριανταφυλλάκης Ο., 2006). ο Εν όψει, δηλαδή μέχρι ένα χρόνο από την έκδοσή της. Η συναλλαγματική είναι πληρωτέα κατά την εμφάνισή της σύμφωνα με το 34 1ν ο Μετά προθεσμία από την όψη. Εδώ η συναλλαγματική είναι πληρωτέα μετά από προθεσμία που καθορίζει ο εκδότης και αρχίζει να τρέχει από την εμφάνιση της προς αποδοχή. ο Μετά από προθεσμία από τη χρονολογία εκδόσεως. Εδώ η λήξη καθορίζεται από προθεσμία που τάσσει ο εκδότης και που αρχίζει από την χρονολογία έκδοσης της συναλλαγματικής. ο Σε ρητή μέρα. - Σημείωση του τόπου πληρωμή είναι πολύ σημαντικό για τη λειτουργία της συναλλαγματικής γιατί χωρίς αυτό ο κομιστής δε θα γνωρίζει που να εμφανίσει την συναλλαγματική προς πληρωμή. Το άρθρο 2 3 περισώζει το κύρος της συναλλαγματικής ελλείψει του τόπου πληρωμής υποκαθιστώντας τον με τον τόπο που σημειώνεται κοντά στο όνομα του πληρωτή (τόπος κατοικίας). Σελίδα 17 από 123

18 - Το όνομα του λήπτη/δικαιούχου. Είναι απαραίτητο γιατί η συναλλαγματική είναι αξιόγραφο που δεν μπορεί να εκδοθεί εις τον κομιστή. Ως λήπτης μπορεί να σημειώνεται και ο ίδιος ο εκδότης κατά το άρθρο: Η σημείωση της χρονολογίας και του τόπου έκδοσης. Η έλλειψη του τόπου έκδοσης αναπληρώνεται από τον τόπο που σημειώνεται δίπλα στο όνομα του εκδότη κατά 2 4ν Αν δεν σημειώνεται τόπος δίπλα στο όνομα του εκδότη, έχουμε άκυρη συναλλαγματική. - Υπογραφή του εκδότη. Ολοκληρώνει τη δήλωση βουλήσεως του εκδότη και προσδιορίζει τη συναλλαγματική ως ιδιωτικό έγγραφο Ουσιαστικές προϋποθέσεις Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις προβλέπονται από το κοινό δίκαιο για κάθε δικαιοπραξία και απαιτούνται γιατί η ανάληψη της υποχρέωσης από συναλλαγματική είναι δικαιοπραξία. Αφορούν το πρόσωπο που την εκδίδει. Πρέπει να έχει ικανότητα ανάληψης υποχρέωσης από συναλλαγματική, απαιτείται δηλαδή δικαιοπρακτική ικανότητα και μάλιστα πλήρης. Άρα, όποιος δεν έχει αυτήν την ικανότητα, έστω κι αν έχει περιορισμένη, είναι ανίκανος να αναλάβει τέτοια υποχρέωση. Ανίκανοι να αναλάβουν υποχρέωση από συναλλαγματική, λοιπόν, είναι (Τριανταφυλλάκης Ο., 2006): - Αυτοί που βρίσκονται υπό δικαστική νόμιμη απαγόρευση. - Αυτοί που κατά τον χρόνο υπογραφής της συναλλαγματικής δεν έχουν συνείδηση του τι πράττουν. - Αυτοί που βρίσκονται υπό δικαστική συμπαράσταση. - Οι ανήλικοι. Η ακυρότητα της δ.β του ανικάνου αφορά μόνο την υπογραφή του ίδιου και δεν επιφέρει ακυρότητας της συναλλαγματικής ή των άλλων υπογραφών. Αυτό συνάγεται από την αρχή της αυτοτέλειας των υπογραφών κατά άρθρο 7 ν έτσι αν υπογράψει πρόσωπο που κατά το άρθρο 79ν.5325 δεν έχει ικανότητα να αναλάβει υποχρέωση από αυτή, δε δημιουργεί υποχρέωση σε Σελίδα 18 από 123

19 βάρος του, κι αν υπογράψει ως οπισθογράφος όχι μόνον δε δημιουργεί υποχρέωση σε βάρος του αλλά ούτε και μεταβιβάζει το αξιόγραφο γιατί η Δ.Β. που εκφράζεται με την υπογραφή του είναι άκυρη. Η ακυρότητα είναι σχετική και προτείνεται ΜΟΝΟΝ από τον ανίκανο ή τους νόμιμους εκπροσώπους του, εναντίον οποιουδήποτε κομιστή και καλόπιστου, δηλαδή που δεν γνώριζε την έλλειψη ικανότητας του υπογραφέα. Με την αρχή της αυτοτέλειας ο νομοθέτης θέλησε να ενισχύσει την κυκλοφοριακή ικανότητα της συν/κής και την πίστη της Αντιπροσώπευση Όπως κάθε Δ.Β έτσι και η Δ.Β που περιέχεται στη συναλλαγματική μπορεί να γίνει και με αντιπρόσωπο κατά άρθρα: 3 3(έμμεση αντιπροσώπευση), 7, 8(άμεση αντιπροσώπευση) ν η αντιπροσώπευση χωρεί για την ανάληψη οποιασδήποτε υποχρέωσης από την συναλλαγματική καθώς και για τη μεταβίβαση της συναλλαγματικής. Συνεπώς, χωρεί για την έκδοση, αποδοχή, οπισθογράφηση και τριτεγγύηση Μετατροπή άκυρης συναλλαγματικής Ο τίτλος από τον οποίο λείπει στοιχείο απαραίτητο για το κύρος της συναλλαγματικής καθώς και η νόμιμη χαρτοσήμανση δεν ισχύει ως συναλλαγματική. Είναι δυνατόν ο τίτλος αυτός να ισχύει ως άλλη δικαιοπραξία κατά μετατροπή με τις προϋποθέσεις του άρθρου: 182ΑΚ. Εάν, δηλαδή, η άκυρη συναλλαγματική περιέχει τα στοιχεία άλλης δικαιοπραξίας, αυτή ισχύει εφόσον συνάγεται ότι τα μέρη την ήθελαν, αν ήξεραν την ακυρότητα. Τέτοιες δικαιοπραξίες είναι (Μάρκου Π., 1997): - η εντολή πληρωμής από έμπορο σε έμπορο, - το χρεωστικό ομόλογο ή - η αφηρημένη υπόσχεση ή - η αναγνώριση χρέους. Σελίδα 19 από 123

20 Λεύκη συναλλαγματική (Άρθρο: 10 ν. 5325/32) - Ηθελημένη παράλειψη τυπικού στοιχείου. Ο νόμος δεν καθορίζει την έκταση της ηθελημένης ατέλειας, γι αυτό και ο τίτλος μπορεί να φτάνει να έχει μόνο μια υπογραφή του εκδότη ή του αποδέκτη. - Συμφωνία για συμπλήρωση. Να υπάρχει έγγραφη συμφωνία που να αναφέρεται στο ζήτημα συμπλήρωσης τυπικού στοιχείου που παραλείφθηκε. Το δικαίωμα συμπλήρωσης είναι διαπλαστικό και μεταβιβαστό και μεταβιβάζεται μαζί με τον τίτλο. Σημαντική εξαίρεση από τον κανόνα της αυστηρής τυπικότητας της συναλλαγματικής. Αποτελέσματα συμπλήρωσης κατά την συμφωνία: η συναλλαγματική γίνεται τέλεια και υποβάλλεται στην ίδια νομική μεταχείριση που θα έβρισκε αν από την αρχή είχε το περιεχόμενο που απέκτησε με την συμπλήρωση. Αποτελέσματα αντισυμβατικής συμπλήρωσης: αν η συμπλήρωση έγινε αντισυμβατικά, τότε κατά το άρθρο: 10 ν.5325, η αντισυμβατική συμπλήρωση δεν μπορεί να αντιταχθεί κατά του κομιστή, παρά μόνον αν αυτός απέκτησε την συναλλαγματική με κακή πίστη ή αν κατά την απόκτηση της διέπραξε βαρύ πταίσμα. Η διάταξη αυτή ευνοεί τον καλής πίστεως κομιστή. Τον καλόπιστο κομιστή πρέπει να τον πληρώσουμε. Απέναντι σε αυτόν που πλήρωσε ευθύνεται ο υπογραφέας της συναλλαγματικής, όπως συμπληρώθηκε πέρα από τους συμφωνημένους όρους (Μάρκου Π., 1997) Αποδοχή συναλλαγματικής Νέα μορφή υπόχρεου. Είναι σε κάθε περίπτωση δικαίωμα του πληρωτή και λαμβάνει χώρα με την υπογραφή του επί του τίτλου. Με την υπογραφή του αποκτά ευθεία ευθύνη απέναντι στον κομιστή. Κατά τον άρθρο: 47 όλοι οι υπόχρεοι ευθύνονται εις ολόκληρον απέναντι στον κομιστή για την αποπλήρωμη. Σε αυτήν την εις ολόκληρον ευθύνη έχουμε διαβαθμίσεις: Σελίδα 20 από 123

21 Ευθεία ευθύνη: μόλις το χρέος γίνει ληξιπρόθεσμο, ο κομιστής θα στραφεί για πληρωμή στο πρόσωπο που ευθύνεται ευθέως, δηλαδή στον αποδέκτη, των οπισθογράφων: μόλις ισχύσει μια προϋπόθεση: η άρνηση του ευθέως, Εγγυητική / εξ αναγωγής ευθύνη: ανοίγει ο κύκλος ευθύνης του εκδότη των οπισθογράφων, μόλις ισχύσει μια προϋπόθεση: η άρνηση του ευθέως και ευθυνόμενου να καταβάλλει. Εάν εξοφλήσει ο αποδέκτης, δεν έχει αναγωγικό δικαίωμα έναντι κάποιου άλλου προσώπου γιατί έχει ευθύνη σε πρώτο και τελευταίο βαθμό. Κατά το άρθρο: 26 ν.5325, η δ.β της αποδοχή πρέπει να είναι απλή και ξεκάθαρη. Όχι όρος, αίρεση ή προϋπόθεση. Εάν δεν είναι απλή και καθαρή, άκυρη η αποδοχή και καθ όλα έγκυρη η συναλλαγματική. Ο νόμος επιτρέπει να έχουμε και μερική αποδοχή, δηλαδή, ο πληρωτής να αναλαμβάνει υποχρέωση μόνο για ένα συγκεκριμένο ποσό (Μάρκου Π., 1997). Εάν δεν έχουμε αποδέκτη, τι γίνεται; Ο κομιστής μπορεί: - Να περιμένει να λήξει η συναλλαγματική και να στραφεί εναντίον των εγγυητικά ευθυνόμενων. - Κατά το άρθρο:43 να ασκήσει το δικαίωμα επιλογής του Μεταβίβαση της συναλλαγματικής γενικά Για τη μεταβίβαση της συναλλαγματικής «εν ζωή» υπάρχουν δύο δυνατότητες: η εκχώρηση και η οπισθογράφηση. Αν, όμως, η συναλλαγματική έχει την τελευταία οπισθογράφηση λευκή, μπορεί να μεταβιβαστεί και με απλή παράδοση ως κινητό (Μάρκου Π., 1997). Σελίδα 21 από 123

22 ΕΚΧΩΡΗΣΗ νβ ΟΠΙΣΘΟΓΡΑΦΗΣΗ Ε ΙΝ Α Ι Α Τ Υ Π Η Δ ΙΚ Α ΙΟ Π Ρ Α Ξ ΙΑ ΚΑΙ Γ ΙΑ Ν Α ΕΧΕΙ Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ Α Τ Α Α Π Ε Ν Α Ν Τ Ι ΣΤΟ Ν Ο Φ Ε ΙΛ Ε Τ Η Χ Ρ Ε ΙΑ Ζ Ε Τ Α Ι Α Ν Α Γ Γ Ε Λ ΙΑ Π Ρ Ο Σ Α Υ Τ Ο Ν (4 6 0 Α Κ ) Ε ΙΝ Α Ι Τ Υ Π ΙΚ Η Δ ΙΚ Α ΙΟ Π Ρ Α Ξ ΙΑ Π Ο Υ Γ ΙΝ Ε Τ Α Ι Ε Γ Γ Ρ Α Φ Ω Σ Π Α Ν Ω Σ ΤΗ Ν σ υ ν α λ λ α γ μ α τικ ή Κ Α Θ Ω Σ ΚΑΙ Μ Ε Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Η Ο Ο Φ Ε ΙΛ Ε Τ Η Σ Μ Π Ο Ρ Ε Ι Ν Α Π Ρ Ο Τ Ε ΙΝ Ε Ι Κ Α Τ Α Τ Ο Υ Ε Κ Δ Ο Χ Ε Α Ο Λ Ε Σ Τ ΙΣ Ε Ν Σ Τ Α Σ Ε ΙΣ Π Ο Υ Ε ΙΧ Ε Κ Α Τ Α Τ Ο Υ Ε Χ Ω Ρ Η Τ Η Π Ρ ΙΝ ΤΗ Ν Α Ν Α Γ Γ Ε Λ ΙΑ Ε Ν Α Ν Τ ΙΟ Ν Α Υ Τ Ο Υ Π Ο Υ Α Π Ε Κ Τ Η Σ Ε Τ Η Ν Σ Υ Ν Α Λ Λ Α Γ Μ Α Τ ΙΚ Η Κ Α Λ Ο Π ΙΣ Τ Α Δ Ε Ν Π Ρ Ο Τ Ε ΙΝ Ο Ν Τ Α Ι Ε Ν Σ Τ Α Σ Ε ΙΣ Π Ο Υ Δ Ε Ν Π Ρ Ο Κ Υ Π Τ Ο Υ Ν Α Π Ο Τ Ο Ε Γ Γ Ρ Α Φ Ο Τ Η Σ Σ Υ Ν Α Λ Λ Α Γ Μ Α Τ ΙΚ Η Σ Ο Ε Κ Χ Ω Ρ Η Τ Η Σ Ε Υ Υ Ν Ε Τ Α Ι Α Π Ε Ν Α Ν Τ Ι Σ Τ Ο Ν Ε Κ Δ Ο Χ Ε Α Μ Ο Ν Ο Γ ΙΑ Τ Η Ν Υ Π Α Ρ Ξ Η Τ Η Σ Α Π Α ΙΤ Η Σ Ε Ω Σ Ο Χ Ι Γ ΙΑ Τ Η Ν Φ Ε Ρ Ε Γ Γ Υ Ο Τ Η Τ Α Τ Η Σ Ο Ο Π ΙΣ Θ Ο Γ Ρ Α Φ Ο Σ Ε Υ Θ Υ Ν Ε Τ Α Ι Π Α Ν Τ Α ΚΑΙ Μ Α Λ ΙΣ Τ Α Ο Χ Ι Μ Ο Ν Ο Γ ΙΑ Τ Η Ν Υ Π Α Ρ Ξ Η Τ Η Σ Α Π Α ΙΤ Η Σ Ε Ω Σ Α Π Ο ΤΗ Σ Υ Ν Α Λ Λ Α Γ Μ Α Τ ΙΚ Η Α Λ Λ Α ΚΑΙ Γ ΙΑ Τ Η Ν Π Λ Η Ρ Ω Μ Η Τ Ο Υ Ο Φ Ε ΙΛ Ε Τ Η, Δ Η Λ Α Δ Η Γ ΙΑ Τ Η Ν Υ Π Ο Χ Ρ Ε Ω Σ Η Ε Κ Π Λ Η Ρ Ω Σ Η Σ ΤΟ Υ. Ο Ε Κ Χ Ω Ρ Η Τ Η Σ Ε Υ Θ Υ Ν Ε Τ Α Ι Μ Ο Ν Ο Ν ΣΤΟ Ν Ε Κ Δ Ο Χ Ε Α, Ο ΧΙ Α Π Ε Ν Α Ν Τ Ι ΣΕ Α Υ Τ Ο Ν ή ΣΕ Α Υ Τ Ο Υ Σ Π Ο Υ Μ Ε Τ Α Γ Ε Ν Ε Σ Τ Ε Ρ Α Α Π Ο Κ Τ Ο Υ Ν Τ Η Ν Α Π Α ΙΤ Η Σ Η. Ο Ο Π ΙΣ Θ Ο Γ Ρ Α Φ Ο Σ Ε Υ Θ Υ Ν Ε Τ Α Ι Ο Χ Ι Μ Ο Ν Ο Ν Α Π Ε Ν Α Ν Τ Ι ΣΕ Α Υ Τ Ο Ν Π Ρ Ο Σ Τ Ο Ν Ο Π Ο ΙΟ Ο Π ΙΣ Θ Ο Γ Ρ Α Φ Η Σ Ε Τ Η Ν Σ Υ Ν Α Λ Λ Α Γ Μ Α Τ ΙΚ Η Α Λ Λ Α ΚΑΙ Α Π Ε Ν Α Ν Τ Ι ΣΕ Ο Λ Ο Υ Σ Ε Κ Ε ΙΝ Ο Υ Σ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Υ Σ Ο Π Ο ΙΟ Υ Σ Μ Ε Τ Α Α Π Ο Α Υ Τ Ο Ν Π Ε Ρ ΙΗ Λ Θ Ε Η Σ Υ Ν Α Λ Λ Α Γ Μ Α Τ ΙΚ Η Οπισθογράφηση Είναι ιδιαίτερος τρόπος μεταβίβασης που το δίκαιο επιφυλάσσει μόνον για τα εις διαταγήν αξιόγραφα. Πρόκειται για ιδιόρρυθμη μεταβίβαση, με δοσμένα από το νόμο τα αποτελέσματά της, έτσι ώστε να διευκολύνεται η μεταβίβαση τους, αλλά ταυτόχρονα να διασφαλίζεται και η ασφάλεια των συναλλαγών. Τύπος και ουσιαστικό περιεχόμενο: άρθρα 12 και 13 1 Πρόσωπα που μετέχουν στην οπισθογράφηση: εκείνος που μεταβιβάζει την συναλλαγματική (οπισθογράφος) και εκείνος που αποκτά το εκ της συναλλαγματικής δικαίωμα και γίνεται νέος δικαιούχος (υπέρ ου η οπισθογράφηση). Ο νέος δικαιούχος μπορεί να είναι οποιοδήποτε πρόσωπο. Μπορεί και να μετέχει ήδη στην συναλλαγματική με άλλη ιδιότητα. Σελίδα 22 από 123

23 Οπισθογράφος είναι πάντοτε ο εκάστοτε δικαιούχος. Δηλαδή, πρώτος οπισθογράφος θα είναι ο λήπτης και σε κάθε επόμενη οπισθογράφηση, ο δικαιούχος (υπέρ ου) της προηγούμενης. Επειδή το αξιογραφικό δικαίωμα είναι περιουσιακό και κληρονομείται, οπισθογράφος μπορεί να είναι και ο γενικός ή ειδικός διάδοχος του δικαιούχου που απεβίωσε. H οπισθογράφηση νομιμοποιεί τυπικά και ταυτόχρονα δημιουργεί τεκμήριο ουσιαστικής νομιμοποίησης υπέρ του εκάστοτε δικαιούχου(υπέρ ου), προκειμένου αυτός να ασκήσει τα δικαιώματα που απορρέουν από την συναλλαγματική. Για να λειτουργήσει το αποτέλεσμα αυτό, ο νόμος απαιτεί να συντρέχουν στο πρόσωπο του υπέρ ου η οπισθογράφηση, δύο στοιχεία: - να κατέχει τον τίτλο (απόρροια της αξιογραφικής φύσης της συναλλαγματικής) - να αποτελεί τον τελευταίο κρίκο μιας αδιάσπαστης αλυσίδας που ξεκινά από τον πρώτο οπισθογράφο και φτάνει μέχρι τον ίδιο. Με άλλα λόγια, πρέπει ο δικαιούχος της μίας οπισθογράφησης να είναι ο οπισθογράφος της επόμενης (Μάρκου Π., 1997). Με τη μεταβιβαστική δικαιοπραξία της οπισθογράφησης μεταβιβάζεται τόσο το εμπράγματο δικαίωμα κυριότητας του τίτλου, το «επί του εγγράφου δικαίωμα», όσο και το ενοχικό δικαίωμα που ενσωματώνεται σε αυτόν, το «εκ του εγγράφου δικαίωμα». Σε ό, τι αφορά το εμπράγματο δικαίωμα κυριότητας του τίτλου, η μεταβίβαση καλύπτει ακόμα και την έλλειψη κυριότητας του οπισθογράφου που μεταβιβάζει, ανεξάρτητα από το εάν η έλλειψη αυτή είναι συνέπεια κλοπής ή απώλειας του τίτλου. Το ενοχικό, πάλι, δικαίωμα που είναι ενσωματωμένο στον τίτλο συμμεταβιβάζεται και, άρα, συναποκτάται και στην παραπάνω περίπτωση, όπου ο οπισθογράφος δεν έχει εξουσία διαθέσεως, κατά παρέκκλιση των κανόνων του κοινού δικαίου που ρυθμίζουν τη μεταβίβαση δικαιωμάτων. Προϋπόθεση για την απόκτηση της συναλλαγματικής από μη κύριο, είναι η Σελίδα 23 από 123

24 ειδική καλή πίστη του προσώπου προς το οποίο γίνεται η μεταβίβαση (υπέρ ου η οπισθογράφηση αυτή). Κάθε οπισθογράφος, εκτός από τη μεταβίβαση του τίτλου που είναι προϊόν της βούλησής του, επωμίζεται από το νόμο και ευθύνη για την εκπλήρωση της αξίωσης από συναλλαγματική. Ευθύνεται εις ολόκληρον μαζί με όλους τους άλλους υπογραφείς και για τη μη αποδοχή και για τη μη πληρωμή της συναλλαγματικής. Επιτρέπεται, όμως, αναγραφή απαλλακτικής ρήτρας. Είτε απόλυτης «άνευ ευθύνης», που λειτουργεί απέναντι σε όλους που ενδεχομένως οπισθογραφήσουν την συναλλαγματική μετά από αυτόν, είτε σχετικής «ουχί εις διαταγήν», που διατηρεί την ευθύνη του συγκεκριμένου οπισθογράφου μόνον απέναντι στον υπέρ ου η δική του οπισθογράφηση (δηλαδή, απέναντι στο πρόσωπο που ο ίδιος μεταβιβάζει). Μερική οπισθογράφηση δεν επιτρέπεται (Μάρκου Π., 1997) Λευκή / άτακτη οπισθογράφηση Περιπτώσεις λευκής οπισθογράφησης (Μάρκου Π., 1997): - Αναγράφουμε «αντ εμού...» και το αφήνουμε κενό, δηλαδή, δεν αναγράφουμε το όνομα του δικαιούχου. Μεταβιβάζεται η εντολή του εκδότη στον πληρωτή - Καθόλου δε γράφουμε «αντ εμού...» απλώς το υπογράφουμε. Αυτή η υπογραφή θα πρέπει να βρίσκεται στο πίσω μέρος της συναλλαγματικής. Αν είναι μπροστά, μπορεί να θεωρηθεί τριτεγγύηση. - «αντ εμού στον κομιστή...» ή απλά στον κομιστή. Η λευκή οπισθογράφηση έχει τα ίδια αποτελέσματα με την πλήρη οπισθογράφηση, δηλαδή, μεταβιβαστικό, εγγυητικό, νομιμοποιητικό. Γι αυτό, όπως συνάγεται από το άρθρο: 16 1εδ.α και η νομιμοποίηση του κομιστή υπάρχει ακόμα και όταν μία ή περισσότερες ενδιάμεσες οπισθογραφήσεις είναι λευκές, ακόμα και όταν είναι λευκή η τελευταία οπισθογράφηση. Σελίδα 24 από 123

25 Πλεονεκτήματα της λευκής οπισθογράφησης είναι: Ο κάτοχος της συναλλαγματικής μπορεί να τη μεταβιβάσει χωρίς οπισθογράφηση, αποφεύγοντας έτσι να αναλάβει ευθύνη από την συναλλαγματική, και μάλιστα κατά τρόπο διακριτικό χωρίς την προσθήκη ρήτρας. Η συναλλαγματική μπορεί να μεταβιβάζεται με συμφωνία και παράδοση με αποτέλεσμα να ενισχύεται η κυκλοφοριακή της ικανότητα. Μειονεκτήματα της λευκής οπισθογράφησης είναι: Αυτός που έχει αποκτήσει τη συν/κή με λευκή οπισθογράφηση και τη μεταβιβάζει χωρίς οπισθογράφηση δεν αναλαμβάνει ευθύνη από την συναλλαγματική, αφού δεν την υπογράφει. Αυτό είναι μειονέκτημα για τον υπέρ ου, αφού δεν έχει υπεύθυνο τον μεταβιβάζοντα. Επίσης, είναι μειονέκτημα γιατί μειώνει την φερεγγυότητα του τίτλου. Αφήνει έκθετο το δικαιούχο (Μάρκου Π., 1997) Οπισθογράφηση με ρήτρες «ουχί εις διαταγήν» : δεν απαγορεύει την παραπέρα μεταβίβαση με οπισθογράφηση. περιορίζει μόνον το εγγυητικό αποτέλεσμα της οπισθογραφήσεως, αφού ο οπισθογράφος είναι υπεύθυνος μόνον απέναντι στο πρόσωπο προς το οποίο μεταβιβάζει ο ίδιος την συναλλαγματική. «άνευ ευθύνης»: αποκλείει τελείως το εγγυητικό αποτέλεσμα της οπισθογραφήσεως, αφού ο οπισθογράφος δεν ευθύνεται όχι μόνον απέναντι σε όσους αποκτούν μετά από αυτόν την συναλλαγματική, αλλά και απέναντι σ εκείνους προς τον οποίο ο ίδιος μεταβιβάζει. «αξία προς είσπραξη»: δεν μεταβιβάζεται τα δικαιώματα που απορρέουν από την συναλλαγματική. Παρέχει μόνο εξουσία στον υπέρ ου η οπισθογράφηση να ασκήσει τα δικαιώματα αυτά στο όνομα και για λογαριασμό του οπισθογράφου, που είναι και ο δικαιούχος. Κατά του υπέρ Σελίδα 25 από 123

26 ου η οπισθογράφηση προτείνονται μόνον ενστάσεις που έχει ο υπόχρεος από τη συναλλαγματική κατά του δικαιούχου, δηλαδή του οπισθογράφου. «λόγω ενεχύρου»: Συνιστά ενέχυρο υπέρ εκείνου προς τον οποίο μεταβιβάζεται η συναλλαγματική. Αυτός ως ενεχυρούχος δανειστής ασκεί στο όνομα του όλα τα δικαιώματα που απορρέουν από την συναλλαγματική, αλλά στα πλαίσια του σκοπού του ενεχύρου, δηλαδή της προνομιακής ικανοποίησης του από το ποσό της συναλλαγματικής. Προτείνονται ενστάσεις που έχει ο υπόχρεος κατά του ίδιου του υπέρ ου η οπισθογράφηση. «όψιμη οπισθογράφηση»: ενεργεί ως κοινή εκχώρηση. Αυτό συμβαίνει, όταν η συν/κή οπισθογραφείται μετά την σύνταξη διαμαρτυρικού ή τη λήξη της προθεσμίας προς σύνταξη διαμαρτυρικού (Μάρκου Π., 1997) Τριτεγγύηση συναλλαγματικής Προσθέτει έναν ακόμη υπόχρεο που ευθύνεται σε ολόκληρο με τους άλλους για την πληρωμή της συναλλαγματικής (Τριανταφυλλάκης Ο., 2006). - Πρόσωπο τριτεγγυητή: τρίτος ή υπογραφέας της συναλλαγματικής που αναλαμβάνει υποχρέωση από συναλλαγματική υπέρ οποιουδήποτε υπόχρεου από αυτήν. Η τριτεγγύηση είναι Δ.Β, η οποία διατυπώνεται στην συναλλαγματική με την οποία ένα πρόσωπο δεσμεύεται να πληρώσει την συναλλαγματική με τους ίδιους όρους με τους οποίους δεσμεύεται από αυτήν κάποιο πρόσωπο που την έχει ήδη υπογράψει. Έτσι κάποιο πρόσωπο βάζοντας την υπογραφή του στην συναλλαγματική, αναλαμβάνει υπέρ άλλου αυτοτελώς την υποχρέωση πληρωμής, αν η συναλλαγματική δεν πληρωθεί. Η τριτεγγύηση δίνεται υπέρ οποιουδήποτε υπόχρεου από την συναλλαγματική. Συνήθως, όμως, η τριτεγγύηση ζητείται από τον εκδότη για δική του ασφάλεια και τότε παρέχεται υπέρ του αποδέκτη. Σελίδα 26 από 123

27 Τριτεγγύηση μπορεί να δοθεί και για πρόσωπο που δεν έχει ακόμα αναλάβει υποχρέωση από την συναλλαγματική, π.χ: για τον πληρωτή ενόψει της αποδοχής του. Στην περίπτωση αυτή η υποχρέωση του τριτεγγυητή δε γεννάται παρά μόνον αν αυτός υπέρ του οποίου τριτεγγυητή ανέλαβε υποχρέωση υπογράφοντας την συναλλαγματική. Αν το πρόσωπο αυτό δεν σημειώνεται θεωρείται κατά το άρθρο: 31 4 ότι η τριτεγγύηση δόθηκε υπέρ του εκδότη. Φυσικότερο θα ήταν να θεωρείται ότι δόθηκε υπέρ του αποδέκτη. Ενδέχεται, όμως, στην συναλλαγματική να μην υπάρξει αποδοχή, οπότε θα χανόταν η τριτεγγύηση, αν κατά νόμο ήταν υπέρ του αποδέκτη. Ο κανόνας του 31 4 είναι ερμηνευτικός και ανεπίδεκτος ανταποδείξεως. Η τριτεγγύηση πρέπει να είναι έγγραφη επί της συναλλαγματικής ή στο πρόθεμα ή σε αντίγραφο της συναλλαγματικής. Κατά κανόνα, τίθεται στο μπρος μέρος της συναλλαγματικής. Μερική τριτεγγύηση επιτρέπεται. Ο τριτεγγυητής, δηλαδή, περιορίζει την ευθύνη του σε μέρος μόνο του ποσού της υποχρέωσης υπέρ της οποίας τριτεγγυάται (Μάρκου Π., 1997). Η υποχρέωση υπέρ της οποίας δίνεται η τριτεγγύηση πρέπει να είναι τυπικά έγκυρη. Δεν χρειάζεται να είναι και ουσιαστικά έγκυρη, όπως συνάγεται από το 32 2 ν.5325/32. μια τριτεγγύηση, όμως, όταν μπει σε τυπικά άκυρη συναλλαγματική, θα πάσχει και αυτή από ακυρότητα. Δεν μπορούμε να έχουμε ακυρότητα της συναλλαγματικής και εγκυρότητα της τριτεγγύησης. Ο χαρακτήρας της τριτεγγύησης είναι τόσο αυτοτελής όσο και παρεπόμενος / παρακολουθηματικός Λήξη συναλλαγματικής Η συναλλαγματική είναι προορισμένη να πληρωθεί κατά τη λήξη της. Και λήξη είναι ημέρα κατά την οποία η συναλλαγματική γίνεται ληξιπρόθεσμη. Η λήξη της συναλλαγματικής δεν εμπίπτει κατ ανάγκη με την ημέρα της πληρωμής. Αποτελεί την αφετηρία μίας προθεσμίας 2 ημερών μέσα στην οποία πρέπει να γίνει η πληρωμή ή να συνταχθεί διαμαρτυρικό. Προσδιορίζει Σελίδα 27 από 123

28 την έναρξη του χρόνου παραγραφής των αξιώσεων από τη συναλλαγματική κατά τον αποδέκτη και αφετηρία υπολογισμού των τόκων υπερημερίας σε περίπτωση άρνησης πληρωμής (Τριανταφυλλάκης Ο., 2006). Το άρθρο: 33 ν.5325 προβλέπει περιοριστικά 4 δυνατούς τρόπους προσδιορισμού λήξης της συναλλαγματικής. - Εν όψει - Μετά προθεσμίαν από της όψεως - Μετά προθεσμίαν από τη χρονολογία - Σε ρητή μέρα. Πληρωμή της συναλλαγματικής: το τέλος του σταδίου της κυκλοφοριακής λειτουργίας της συναλλαγματική, ακολουθείται από το στάδιο της επιδίωξης της πληρωμής της. Η πληρωμή επιχειρείται πρώτα εκούσια και αν αυτό δεν επιτευχθεί, ακολουθεί η δικαστική επιδίωξη της Η εκούσια επιδίωξη πληρωμής. Α) Το χρέος, αν και χρηματικό, είναι κατ εξαίρεση, λόγω της αξιογραφικής του φύσης, άρσιμο. Εκείνος, λοιπόν, που κατά τη λήξη της συναλλαγματικής κατέχει νόμιμα τη συναλλαγματική, την εμφανίζει προς πληρωμή στον πληρωτή, είτε αυτός έχει δηλώσει βούληση για ανάληψη υποχρέωσης πληρωμής (έχει γίνει, δηλαδή, αποδέκτης), είτε όχι. Στο διαδικαστικό αυτό στάδιο η εμφάνιση της συναλλαγματικής υποδηλώνει προσπάθεια πληρωμής και όχι άσκηση αγώγιμης αξίωσης. Για το λόγο αυτό, η έλλειψη αποδοχής δεν εμποδίζει την εμφάνιση του τίτλου στον πληρωτή. Πάντως, η ενδεχόμενη καταβολή του αιτούμενου ποσού από τον μη εκ συναλλαγματικής υπόχρεο πληρωτή, όπως, άλλωστε και από τον αποδέκτη, έχει αποσβεστική ενέργεια απέναντι σε όλους τους υπογραφείς. Η εμφάνιση πρέπει να γίνει στον τόπο πληρωμής (αν υπάρχει η ρήτρα «εις κατοικίαν», η εμφάνιση θα γίνει στον τόπο και στο πρόσωπο που προσδιορίζεται από τη ρήτρα αυτή) (Τριανταφυλλάκης Ο., 2006). Σελίδα 28 από 123

29 Εφόσον πραγματοποιηθεί η εξόφληση του εκ συναλλαγματικής χρέους στο στάδιο αυτό από τον πληρωτή ή τον αποδέκτη(ή και από τον τριτεγγυητή του, εφόσον υπάρχει), περατώνεται η αποστολή της συναλλαγματικής και η εφαρμογή του ν.5325/32. Β) Εάν, όμως, ο πληρωτής (ή αποδέκτης) αρνηθεί την πληρωμή, διευρύνεται ο κύκλος των ευθυνόμενων προσώπων, αφού η άρνηση αυτή ενεργοποιεί την εγγυητική ή αναγωγική ευθύνη του εκδότη, των τυχόν οπισθογράφων και των τριτεγγυητών τους. Για να ενεργοποιηθεί, όμως, και να διατηρηθεί η ευθύνη αυτή, πρέπει να πληρούνται συγκεκριμένες ουσιαστικές και τυπικές προϋποθέσεις. Ουσιαστικές προϋποθέσεις (Μάρκου Π., 1997): - ο κομιστής να έχει τηρήσει επακριβώς τη διαδικασία εμφάνισης που αναφέρθηκε παραπάνω. - η εμφάνιση αυτή να έχει γίνει εμπρόθεσμα. Τυπική προϋπόθεση: - να διαμαρτυρηθεί για την μη ομαλή εξέλιξη της ενοχής από την συναλλαγματική, με τον επίσημο τρόπο που αναφέρεται στο νόμο, δηλαδή με την σύνταξη διαμαρτυρικού για μη πληρωμή. Το διαμαρτυρικό βεβαιώνει παράλληλα, ότι τηρήθηκαν οι ουσιαστικές προϋποθέσεις που προαναφέρθηκαν. Η τυπική αυτή προϋπόθεση δεν απαιτείται, εάν ο εκδότης ή κάποιος οπισθογράφος, την απέκλεισε με σχετική ρήτρα. Μετά, λοιπόν, από την άρνηση πληρωμής, και αφού τηρήθηκαν οι παραπάνω προϋποθέσεις, ο κομιστής μπορεί να κινηθεί κατά την κρίση του, έχοντας απέναντι του υπόχρεους για την πληρωμή, όχι μόνον τον αποδέκτη (προσοχή, ο πληρωτής δεν συνυπολογίζεται πλέον, αφού δεν έχει δηλώσει σχετική βούληση) αλλά και τους εξ αναγωγής υπευθύνους (δηλ. τον εκδότη, τους οπισθογράφους και- εφόσον υπάρχουν- τους τριτεγγυητές των προσώπων αυτών). Σελίδα 29 από 123

30 Όλοι ευθύνονται πλέον με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή αλληλεγγύως και εις ολόκληρον, χωρίς να πρέπει ο κομιστής να τηρήσει καμία χρονολογική ή άλλη ιεράρχηση στην επιδίωξη της ικανοποίησης του. Πρόκειται για την αλματική ή άρρυθμη ευθύνη άρα, μπορεί να ζητήσει πληρωμή είτε εκούσια είτε με τη δικαστική οδό, από οποιονδήποτε υπεύθυνο για την πληρωμή υπογραφέα, ακόμη και ταυτόχρονα από όλους μαζί, ασκώντας την αξίωση του πριν συμπληρωθεί ο προβλεπόμενος σύντομος χρόνος της παραγραφής της. Εάν, όμως, δεν τηρηθούν οι προϋποθέσεις που προαναφέρθηκαν, ο κομιστής εκπίπτει του δικαιώματος να αξιώσει πληρωμή από τους υπόχρεους εξ αναγωγής. Μόνος υπεύθυνος παραμένει ο αποδέκτης εναντίον του οποίου ο κομιστής πρέπει να κινηθεί, όπως είπαμε, πριν σημειωθεί ο χρόνος παραγραφής της αξίωσής του. Η συνέπεια αυτή είναι εύλογη και οφείλεται στη διαφορά μεταξύ ευθείας ή άμεσης ευθύνη που υπέχει ο αποδέκτης απέναντι στον κομιστή (μόνη προϋπόθεση είναι η λήξη της συναλλαγματικής κατά άρθρο 28) και της εγγυητικής ή εξ αναγωγής ευθύνης που υπέχουν οι άλλοι υπόχρεοι (ενεργοποιείται μετά την εμφάνιση της συναλλαγματικής στον πληρωτή και την άρνηση πληρωμής, άρθρα 43 1 και 53).δηλαδή μόνον και εφόσον τηρηθεί η παραπάνω διαδικασία. Η μη τήρησή της, λοιπόν, επιφέρει και την μη ενεργοποίηση της παραπάνω ευθύνης. Γ) Το άρθρο 40 ορίζει ποιοι είναι οι έλεγχοι που πρέπει να γίνουν από εκείνον που πληρώνει. Τι πρέπει, δηλαδή, να ελέγξει εκείνος που πληρώνει, για να έχει η πληρωμή του εξοφλητικό αποτέλεσμα (Μάρκου Π., 1997) Δικαστική επιδίωξη της εκ της συναλλαγματικής αξίωσης. Έκδοση διαταγής πληρωμής (άρθρα 623 επ. ΚΠολΔ) ή η διαδικασία διαφορών από πιστωτικούς τίτλους (άρθρα 635 επ. ΚΠολΔ). Σελίδα 30 από 123

31 Αναγωγή προς απόδοση Η οφειλή εις ολόκληρον των υπογραφέων της συναλλαγματικής, έχει ως συνέπεια, να δικαιούται εκείνος που κατέβαλε στον κομιστή το οφειλόμενο ποσό, να το αναζητήσει από τους υπογραφείς που υπέχουν απέναντι του θέση οφειλέτη. Το ποια είναι τα πρόσωπα αυτά, εξαρτάται κάθε φορά, από τη θέση που κατέχει στην ανάληψη της ευθύνης εκείνος που πλήρωσε και από τη βαθμίδα στην οποία βρίσκονται στην συν/κή οι υπόλοιποι υπεύθυνοι. Όλοι οι υπογραφείς, είναι τοποθετημένοι ο ένας πίσω από τον άλλον, ώστε εκείνος που πληρώνει να έχει απέναντι του υπεύθυνους όσους προηγούνται. Ο αποδέκτης είναι πρώτος στην σειρά των υπόχρεων (άρα και τελευταίος, αφού δεν έχει απέναντι του κανέναν άλλον υπεύθυνο και πληρώνοντας ελευθερώνει από την υποχρέωση όλους).στην επόμενη θέση βρίσκεται ο εκδότης, ο οποίος πληρώνοντας το ποσό της συν/κής απαλλάσσει όλους τους μεταγενέστερους από αυτόν υπογραφείς και μπορεί να στραφεί μόνον κατά του αποδέκτη. Ακολουθούν οι οπισθογράφοι. Η αναγωγική ευθύνη των τελευταίων προσδιορίζεται από τη θέση που κατέχουν στην σειρά των οπισθογραφήσεων. Ο πρώτος οπισθογράφος απαλλάσσει όλους τους μεταγενέστερους και μπορεί να στραφεί κατά του εκδότη και του αποδέκτη, ο δεύτερος απαλλάσσει επίσης όλους τους μεταγενέστερους υπογραφείς και διατηρεί το δικαίωμα να στραφεί κατά του πρώτου οπισθογράφου, του εκδότη, του αποδέκτη κλπ (Μάρκου Π., 1997). Οι τριτεγγυητές βρίσκονται στην ίδια βαθμίδα με εκείνον υπέρ του οποίου τριτεγγυήθηκαν. Άρα, όσο πιο χαμηλά βρίσκεται ένας οπισθογράφος (και τριτεγγυητής του) στην σειρά των οπισθογράφων, τόσο περισσότερους αναγωγικά υπεύθυνους έχει απέναντι του σε περίπτωση που εξοφλήσει τον κομιστή Ενστάσεις κατά απαιτήσεων από συναλλαγματική Η διάταξη του άρθρου 17 είναι αρνητικά διατυπωμένη και καθορίζει ποιες ενστάσεις δεν προβάλλονται κατά του καλής πίστεως κομιστή της συν/κής, Σελίδα 31 από 123

32 ενώ η διάταξη του 78 2 είναι θετικά διατυπωμένη και ορίζει κατά κατηγορίες ποιες ενστάσεις επιτρέπεται να προβληθούν κατά του κομιστή. Η διάταξη του άρθρου 17 είναι ειδική διάταξη που εφαρμόζεται μόνον στην συναλλαγματική, ενώ η διάταξη του άρθρου 78 2 είναι γενικότερη και αφορά σε όλα τα αξιόγραφα εις διαταγήν και κατά συνέπεια και την συναλλαγματική. Εδώ θεμελιώνεται η αρχή του περιορισμού ή απροβλήτου των ενστάσεων. Κανόνας: εναντίον του κομιστή που εμφανίζεται για να πληρωθεί, ο οφειλέτης δεν προτείνει τις προσωπικές ενστάσεις που έχει ο ίδιος (οφειλέτης) έναντι των άλλων προσώπων μέχρι του εκδότη. Προϋπόθεση ο κομιστής να είναι καλόπιστος. Εξαίρεση: ο οφειλέτης μπορεί να προτείνει κατά κομιστή ενστάσεις που αφορούν προηγούμενους κομιστές, αν ο κομιστής είναι κακόπιστος. Προϋποθέσεις συγκρότησης κακής πίστης - αν γνώρισε κατά τον χρόνο κτήσης της συναλλαγματική; τα πραγματικά γεγονότα που θεμελιώνουν την ένσταση και - να έχει σκοπό να βλάψει συνειδητά τον οφειλέτη. Ενστάσεις αποκλειόμενες: - Από τη βασική σχέση (δάνειο, πώληση, μίσθωση) προερχόμενες. Η ενδεχόμενη ανυπαρξία, μη λειτουργία, λήξη ή ακυρότητα της βασικής σχέσης έχουν σημασία μόνον μεταξύ των προσώπων που συνδέονται άμεσα από αυτή και δεν μπορούν να στηρίξουν ενστάσεις κατά του καλόπιστου κομιστή που δεν μετέχει στην σχέση αυτή. - Συμφωνίες ή πράξεις ανάμεσα στον οφειλέτη και τον συγκεκριμένο δανειστή, όταν δεν σημειώνονται στην συναλλαγματική (παράταση του χρόνου λήξης της συναλλαγματικής, άφεση χρέους, πληρωμή της συναλλαγματικής, αντισυμβατική συμπλήρωση λευκής συναλλαγματικής). Όλες αυτές δικαιολογούν την προβολή ενστάσεως μόνον στις σχέσεις των προσώπων μεταξύ των οποίων πραγματοποιήθηκαν, όχι και κατά τρίτων προσώπων ξένων προς Σελίδα 32 από 123