Πιλοτικό Τοπικό Αναπτυξιακό Σχέδιο για την Περιοχή Κρασοχωριών Λεμεσού ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Transcript

1 ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Πιλοτικό Τοπικό Αναπτυξιακό Σχέδιο για την Περιοχή Κρασοχωριών Λεμεσού ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΕΩΣ Λευκωσία, Νοέμβριος 2013

2 Περιεχόμενα 1.0 ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Σχεδιάζοντας το Αναπτυξιακό Πλαίσιο Μεθοδολογία συν-εργαστηρίου Προπαρασκευαστικό στάδιο: Συν-εργαστήριο Δημοκρατικού Δομημένου Διαλόγου Στάδιο Ανάλυσης Η εμπειρία του Πιλοτικού Τοπικού Αναπτυξιακού Σχεδίου (ΠΤΑΣ) για τα κρασοχώρια της Λεμεσού: Συμμετοχή στο Σχεδιασμό Α ΒΗΜΑ: ΤΟΙΧΟΣ ΕΜΠΟΔΙΩΝ Τρόποι λειτουργίας Εργαστηρίου Εμποδίων Ανάλυση Τοίχου Εμποδίων Β' ΒΗΜΑ: ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ/ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ Τρόπος Λειτουργίας θεματικών ομάδων Εργασίας Ανάλυση Αποτελεσμάτων των Εργαστηρίων Θεματικών Ομάδων Εργασίας Οικονομία και Επιχειρηματικότητα Εργαστήρι SWOT Οικονομία και Επιχειρηματικότητα Εργαστήρι ΔΔΔ Οικονομία και Επιχειρηματικότητα Ανάλυση τομεακού οράματος Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίo Εργαστήρι SWOT Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίο Εργαστήρι ΔΔΔ Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίο Ανάλυση τομεακού οράματος 'Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίο' Αρχιτεκτονική και Οικισμοί Εργαστήριο SWOT Αρχιτεκτονική και Οικισμοί Εργαστήριο ΔΔΔ Αρχιτεκτονική και Οικισμοί Ανάλυση Τομεακού Οράματος Αρχιτεκτονική και Οικισμοί Κοινωνία και Πολιτισμός Εργαστήρι SWOT Κοινωνία και Πολιτισμός Εργαστήρι ΔΔΔ Κοινωνία και Πολιτισμός Ανάλυση Τομεακού Οράματος Κοινωνία και Πολιτισμός Υποδομές και Υπηρεσίες Εργαστήριo SWOT Υποδομές και Υπηρεσίες Εργαστήριo ΔΔΔ Υποδομές και Υπηρεσίες Ανάλυση Τομεακού Οράματος Υποδομές και Υπηρεσίες Εκπαίδευση και Ενημέρωση Διακυβέρνηση Σύνθεση Οράματος ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 1

3 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: ΔΟΜΗΜΕΝΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI: ΣΥΝΥΦΑΝΣΗ ΜΕ ΑΛΛΑ ΣΧΕΔΙΑ Δήλωση Πολιτικής Ρυθμιστικά Σχέδια (Σχέδια Δράσης) Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης Τροόδους ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IΙI: ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ Άγιος Αμβρόσιος Άγιος Θεράποντας Άρσος Βάσα Βουνί Γεροβάσα Δωρά Κισσούσα Κοιλάνι Λόφου Μαλλιά Όμοδος Πάνω Κυβίδες Πάχνα Ποταμιού ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V: ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης Τμήμα Αρχαιοτήτων Τμήμα Γεωργίας Επαρχιακή Διοίκηση Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Εθνική Επιτροπή της UNESCO Τμήμα Εργασίας Τμήμα Δημοσίων Έργων Τμήμα Περιβάλλοντος Τμήμα Δασών Τμήμα Αναδασμού Υπηρεσία Θήρας & Πανίδας Υπηρεσία Μεταλλείων Υπουργείο Οικονομικών Γραφείο Προγραμματισμού Αστυνομία Κύπρου Πυροσβεστική Υπηρεσία ΗΜΙΚΡΑΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού Κέντρο Παραγωγικότητας Κύπρου (ΚΕΠΑ Συμβούλιο Αμπελοοινικών Προϊόντων Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Κύπρου (ΑνΑΔ Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Περιφέρειας Τροόδους Πανεπιστήμιο Frederick ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VI: Συμμετέχοντες στα Εργαστήρια ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 2

4 1.0 ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το Πιλοτικό Τοπικό Αναπτυξιακό Σχέδιο Κρασοχωριών Λεμεσού, εκπονείται από το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως (Υπουργείο Εσωτερικών) σε συνεργασία με το Συμβούλιο της Ευρώπης, κυβερνητικά τμήματα, ημικρατικούς Οργανισμούς, Τοπικές Αρχές και άλλα οργανωμένα σύνολα, περιλαμβάνει 15 κοινότητες και έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Διευκολύνει το διάλογο/συνεργασία μεταξύ των δημόσιων φορέων και της τοπικής κοινωνίας στη λήψη αποφάσεων, που λαμβάνονται από τη βάση. Προάγει την ολοκληρωμένη ανάπτυξη, διασφαλίζοντας έτσι την κοινωνική συνοχή, αλληλεγγύη και την ποιότητα της ζωής των κατοίκων. Συμβάλλει στην προστασία και αναβάθμιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, επιδιώκοντας τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ανάδειξη της ταυτότητας των Κρασοχωριών. Στόχος του Σχεδίου είναι, ο καταρτισμός ενός μακρόπνοου σχεδιασμού που να στηρίζεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής, θέτοντας παράλληλα τις κατευθύνσεις τις στρατηγικές και τα μέτρα για ανάπτυξη και αναβάθμισή της. Το εν λόγω Σχέδιο εντάσσεται στα πλαίσια του ευρύτερου προγράμματος του ΣτΕ: Local Development Pilot Projects: the contribution of heritage to local and regional development. Η συνεργασία αυτή έχει στόχο να ετοιμάσει για τις επιλεγμένες κοινότητες ένα πρωτοποριακό περιφερειακό, αναπτυξιακό σχέδιο για την ολοκληρωμένη, βιώσιμη ανάπτυξη των κρασοχωριών, βασισμένο στις τοπικές ιδιαιτερότητες της περιοχής, με επίκεντρο την πολιτιστική κληρονομιά. Η πρωτοτυπία του εν λόγω Σχεδίου έγκειται στα ακόλουθα: 1. Ακολουθεί μια καλά συγκροτημένη μεθοδολογία σε τρεις φάσεις (διάγνωση, στρατηγική, πρόγραμμα υλοποίησης) 2. Συμβάλλει στην προστασία, διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς ως παράγοντα κοινωνικό-οικονομικής ανάπτυξης, διατήρησης της ταυτότητας και της συνοχής. 3. Διασφαλίζει την αυξημένη εμπλοκή των τοπικών κοινοτήτων και την ενεργό συμμετοχή των πολιτών, επιδιώκοντας την υιοθέτηση ενός προγράμματος εφαρμογής σε εταιρική βάση. 4. Στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, στη σμίκρυνση των ανισοτήτων μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών και τη δημιουργία ευκαιριών για εργοδότηση και οικονομική ανάπτυξη της υπαίθρου. 5. Βελτιώνει την τοπική, περιφερειακή, εθνική και διεθνή συνεργασία. Η έννοια της συμμετοχής του κοινού στη διαμόρφωση του οράματος και της πολιτικής ανάπτυξης, στα πλαίσια μιας διαδικασίας λήψεως αποφάσεων από τη βάση, εκφράζεται σε διάφορες ευρωπαϊκές προσεγγίσεις που αφορούν την Πολιτική Συνοχής (place based approach, community-led local development), προσφέροντας παράλληλα δυνατότητες χρηματοδότησης από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης συνεργάζεται με το Σχέδιο συμβάλλοντας στην ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εργαλείου συμμετοχής του κοινού που χρησιμοποιείται κατά την εκπόνησή του, όπως είναι ο Δομημένος Δημοκρατικός Διάλογος (ΔΔΔ). ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 3

5 Η εστίαση του σχεδίου περιλαμβάνει τα Κρασοχώρια Λεμεσού, μία ορεινή και ημιορεινή περιοχή της επαρχίας Λεμεσού, με 15 παραδοσιακούς οικισμούς (Άγιος Αμβρόσιος, Άγιος Θεράπων, Άρσος, Βάσα Κοιλανίου, Βουνί, Γεροβάσα, Δωρά, Κισσούσα, Κοιλάνι, Λόφου, Μαλιά, Όμοδος, Πάνω Κυβίδες, Πάχνα και Ποταμιού με συνολικό πληθυσμό 3369 (2011 Census) και συνολική έκταση 189,6 τετρ.χλμ. Η περιοχή είναι γνωστή για: Την παράδοση της οινοπαραγωγής, η οποία έχει αφήσει τα ίχνη της στο τοπίο, το οποίο χαρακτηρίζεται από ένα σύστημα αναβαθμίδων από ξηρολιθιές (καλλιεργημένων και εγκαταλελειμμένων), Την πλούσια πανίδα και χλωρίδα, που συνέτεινε στην ένταξη κάποιων σημαντικών τμημάτων της περιοχής στο δίκτυο Natura 2000; Τα εκκλησιαστικά κτήρια και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, επηρεαζόμενη από την οικονομία της οινοπαραγωγής. Τα σημαντικότερα προβλήματα που εντοπίζονται στην περιοχή είναι: Η τάση αποψίλωσης, εγκατάλειψης και απώλειας πληθυσμού στους πιο απομονωμένους οικισμούς, Η εγκατάλειψη και αποδόμηση των αναβαθμίδων, των ξηρολιθιών και των αμπελιών, λόγω της συρρίκνωσης του γεωργικού τομέα αλλά και της μηχανοποίησής του, Η αλλαγή του αυθεντικού πολιτιστικού τοπίου λόγω εγκατάλειψης της γεωργίας και της άναρχης δόμησης, και Η σταδιακή μεταλλαγή του παραδοσιακού χαρακτήρα των οικισμών και του πολιτιστικού τοπίου. Το Σχέδιο εκπονείται σε 3 Φάσεις: Διάγνωση, Στρατηγική και Πρόγραμμα Υλοποίησης. Οι διάφορες φάσεις του Σχεδίου είναι διαδοχικές και συμπληρωματικές, διασφαλίζοντας την αξιολόγηση κάθε σταδίου και τη συνέπεια της μεθόδου. Το παρόν τεύχος αποτελεί το αποτέλεσμα της πρώτης φάσης και περιλαμβάνει: Γενική αξιολόγηση της κοινωνικοοικονομικής και περιβαλλοντικής κατάστασης της περιοχής, όπως βιώνεται από τους διάφορους εμπλεκόμενους καθώς και τα αίτια αυτής της κατάστασης. Καθορισμό των μελλοντικών ενεργειών και κατευθύνσεων που θα αναληφθούν στο πλαίσιο του Έργου (θεματικές ενότητες). Το «κοινό όραμα» για την περιοχή. Για την εκπόνηση του Σχεδίου δημιουργήθηκαν οι ακόλουθες Επιτροπές: Διυπουργική Επιτροπή: Επίπεδο Διευθυντών-ενημερώνεται στις σημαντικές φάσεις Επιτροπή Παρακολούθησης: Επίπεδο λειτουργών- συναντάται και εγκρίνει έγγραφα σε σημαντικές φάσεις (σύνδεσμος με Διυπουργική Επιτροπή). Απαρτίζεται από εκπροσώπους των ακόλουθων φορέων: Γραφείο Προγραμματισμού Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Τμήμα Αρχαιοτήτων Τμήμα Περιβάλλοντος Τμήμα Γεωργίας Επαρχιακή Διοίκηση Λεμεσού Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Επιτροπή Unesco Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 4

6 Ταμείο Θήρας και Πανίδας Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης Τμήμα Εργασίας Τοπικές Αρχές Οργανισμός Νεολαίας Συμβούλιο Αμπελοοινικών Προϊόντων Αναπτυξιακή Εταιρεία Τροόδους Τουριστική Εταιρεία Τροόδους Μονάδα Εφαρμογής Σχεδίου: Διευκολύνει, αναλύει, ετοιμάζει προσχέδια εγγράφων. Δρα ως Ομάδα Διαχείρισης Γνώσης, παρέχει συντονιστές και Επικεφαλείς Θεματικών Ομάδων Εργασίας. Απαρτίζεται από εκπροσώπους των ακόλουθων φορέων: Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Τμήμα Αρχαιοτήτων Τμήμα Γεωργίας Επαρχιακή Διοίκηση Λεμεσού Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Εθνικό Επιτροπή Unesco Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού Οργανισμός Νεολαίας Συμβούλιο Αμπελοοινικών Προϊόντων Κέντρο Παραγωγικότητας Αναπτυξιακή Εταιρεία Τροόδους Τουριστική Εταιρεία Τροόδους Τοπικές Αρχές Οι διάφορες Επιτροπές και Θεματικές Ομάδες Εργασίας είναι διατομεακές και εμπλέκουν διάφορους δημόσιους φορείς και τοπικούς παράγοντες σε ένα συλλογικό/συμφωνημένο πλαίσιο δράσης. Οι μεθοδολογίες που ακολουθήθηκαν για την ολοκλήρωση της Διάγνωσης περιλάμβαναν τη συλλογή στοιχείων, ανάλυση, συνεντεύξεις, ερωτηματολόγια και θεματικές αναλύσεις SWOT. Καθορίστηκαν οι ακόλουθες 7 θεματικές που αφορούν Τομεακές και Στρατηγικές ενότητες: 1. Κοινωνία και Πολιτισμός 2. Αρχιτεκτονική και Οικισμοί 3. Οικονομία και Επιχειρηματικότητα 4. Υποδομές και Υπηρεσίες 5. Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίο 6. Εκπαίδευση και Ενημέρωση 7. Διοίκηση και Διακυβέρνηση Τομεακές ενότητες Στρατηγικές ενότητες Για την ανάπτυξη κάθε Θεματικής, καθορίστηκε Ομάδα Εργασίας. Αυτό επέτρεψε στην εμπλοκή μεγάλου αριθμού ατόμων και φορέων με συγκεκριμένες γνώσεις ή εμπειρίες στην υπό μελέτη θεματική ενότητα. Χρησιμοποιήθηκε επίσης, ο Δημοκρατικός Δομημένος Διάλογος (ΔΔΔ) που επέτρεψε τον καθορισμό επιμέρους θεματικών οραμάτων καθώς και του γενικού οράματος για την περιοχή από ένα ευρύ φάσμα εμπλεκόμενων φορέων. Στα πλαίσια της Διάγνωσης εκπονήθηκαν 17 εργαστήρια με περίπου 130 συμμετέχοντες από 40 διαφορετικούς φορείς. Η αυξημένη, στοχευμένη και συστηματοποιημένη συμμετοχή εμπλεκόμενων φορέων διασφάλισε την ποιότητα της τελικής μελέτης της «Διάγνωσης» και τη δημιουργία ενός «Κοινού Οράματος» για την περιοχή. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 5

7 2.0 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως (ΤΠΟ), Υπουργείο Εσωτερικών, σε συνεργασία με τις Τοπικές Αρχές Άγιου Αμβρόσιου, Άγιου Θεράποντος, Άρσους, Γερόβασας, Βάσας Κοιλανίου, Βουνιού, Δωράς, Κισούσσας, Κοιλανίου, Λόφου, Μαλλιά, Ομόδους, Πάνω Κυβίδων, Πάχνας και Ποταμιού, την Κυπριακή Ακαδημίας Δημόσιας Διοίκησης, κυβερνητικές και ημικρατικές υπηρεσίες και φορείς, καθώς και με το Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ), εκπονεί το Πιλοτικό Τοπικό Αναπτυξιακό Σχέδιο για την Περιοχή Κρασοχωρίων Λεμεσού. Το εν λόγω Σχέδιο εντάσσεται στα πλαίσια του ευρύτερου προγράμματος του ΣτΕ: Local Development Pilot Projects: the contribution of heritage to local and regional development Η συνεργασία αυτή προσφέρει τη δυνατότητα στις επιλεγμένες κοινότητες να ετοιμάσουν ένα πρωτοποριακό περιφερειακό αναπτυξιακό σχέδιο, βασισμένο στις τοπικές ιδιαιτερότητες, με επίκεντρο την πολιτιστική κληρονομιά, ενώ παράλληλα θα δώσει τη δυνατότητα στο Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, να εξετάσει νέες προσεγγίσεις στο χωρικό σχεδιασμό, ιδιαίτερα όσον αφορά τις συμμετοχικές διαδικασίες και να επωφεληθεί από την εμπειρία των χωρών και εμπειρογνωμόνων που μετέχουν στο πιο πάνω αναφερόμενο πρόγραμμα. Η πρωτοτυπία του εν λόγω Σχεδίου έγκειται στα ακόλουθα: Προάγει την αποτελεσματική και ενεργό εμπλοκή της κοινωνίας και των υπηρεσιών στην αναπτυξιακή διαδικασία. Βοηθά στην προστασία και αξιοποίηση της κληρονομιάς, των βασικών στοιχείων κοινωνικής-οικονομικής ανάπτυξης, ταυτότητας και συνοχής. Αποτελεί ένα μοντέλο ολοκληρωμένης, δια-τομεακής και βιώσιμης ανάπτυξης, άμεσα συνυφασμένη με το χώρο, τα πλεονεκτήματα. Στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής, μειώνοντας τις ανισότητες μεταξύ αστικών περιοχών και περιοχών της υπαίθρου και δημιουργώντας ευκαιρίες ανάπτυξης. Υποστηρίζει την τοπική, περιφερειακή, εθνική και διεθνή συνεργασία, αξιοποιώντας εμπειρίες και ξεπερνώντας τεχνητούς φραγμούς. Περιλαμβάνει πρόγραμμα εφαρμογής που συνιστά το σχέδιο δράσης, με έργα, προγράμματα και προτεραιότητες. Η έννοια της συμμετοχής του κοινού στη διαμόρφωση του οράματος και της αναπτυξιακής πολιτικής στο χώρο όπου ζει, στα πλαίσια μιας διαδικασίας λήψης αποφάσεων από τη βάση, εκφράζεται σε διάφορες ευρωπαϊκές προσεγγίσεις που αφορούν την Πολιτική Συνοχής (place based approach προσέγγιση συνυφασμένη με το χώρο-, τοπική ανάπτυξη-community-led local development), προσφέροντας παράλληλα δυνατότητες χρηματοδότησης από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, το ΤΠΟ κάλεσε την Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης όπως συμβάλει στην ανάπτυξη της συμμετοχικής διαδικασίας με στόχο τη διευκόλυνση και την αποτελεσματική εμπλοκή του κοινού κατά την εκπόνηση του εν λόγω Σχεδίου. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 6

8 3.0 ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ H περιοχή μελέτης βρίσκεται στους πρόποδες της μεγαλύτερης οροσειράς της Κύπρου, του Τροόδους. Η περιοχή εμπίπτει εντός των διοικητικών ορίων της Επαρχίας Λεμεσού και περιλαμβάνει 15 παραδοσιακές Κοινότητες: Άγιος Αμβρόσιος, Άγιος Θεράπων, Άρσος, Γερόβασα, Βάσα Κοιλανίου, Βουνί, Δωρά, Κισούσσα, Κοιλάνι, Λόφου, Μαλλιά, Όμοδος, Πάνω Κυβίδες, Πάχνα και Ποταμιού. Οι περισσότερες από αυτές τις Κοινότητες χρονολογούνται από την Βυζαντινή περίοδο και έχουν αποψιλωθεί/υποβαθμιστεί σε σημαντικό ή μικρότερο βαθμό.. Έχουν παραδοσιακό χαρακτήρα, είναι πυκνοδομημένες στις πλαγιές λόφων, με στενούς λιθόστρωτους δρόμους και με θρησκευτικά κτίρια, εκκλησίες, εκκλησάκια και μοναστήρια, που συχνά χρονολογούνται από το Μεσαίωνα. H περιοχή είναι ημιορεινή, είχε 3369 κατοίκους το 2011και αποτελείται από μια σειρά ασβεστολιθικούς λόφους, με υψόμετρο που κυμαίνεται μεταξύ 430 μ. και 830 μ. πάνω από το επίπεδο της θάλασσας καλύπτοντας συνολική έκταση 189,7 τ.χλμ. Τα δεκαπέντε χωριά βρίσκονται διάσπαρτα στο τοπίο, και συνδέονται ως επί το πλείστον με καλλιεργούμενες ή εγκαταλελειμμένες αμπελοκαλλιέργειες και ξερολιθικές αναβαθμίδες. Οι Κοινότητες Όμοδος και Κοιλάνι οριοθετούν τα βόρεια όρια της περιοχής, ενώ οι Κοινότητες Πάχνα και Άγιος Αμβρόσιος οριοθετούν τα νότια όρια. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 7

9 Η χρονο-απόσταση της περιοχής από το αστικό συγκρότημα Λεμεσού είναι σχετικά μικρή και κυμαίνεται από 25 έως 45 λεπτά. Οι σχετικά μικρές αποστάσεις από την πόλη της Λεμεσού συνέτειναν στην προσέλευση μόνιμου πληθυσμού, εφόσον οι κάτοικοι μπορούσαν να συνδυάσουν το χαμηλό κόστος διαβίωσης και στέγασης με τη μικρή απόσταση από τον τόπο εργασίας. Ωστόσο, στο σύνολό της κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα χρόνων, η περιοχή βίωσε απώλεια πληθυσμού της τάξης του 4.21% όπως φαίνεται στο παρακάτω πίνακα: ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ A/A Κοινότητα Πληθυσμός (2001) Πληθυσμός (2011) Διαφορά Υψόμετρο 1 Άγιος Αμβρόσιος % 520m 2 Άγιος Θεράπων % 640m 3 Άρσος % 800m 4 Γερόβασα % 430m ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 8

10 5 Βάσα Κοιλανίου % 800m 6 Βουνί % 800m 7 Δωρά % 600m 8 Κισούσσα % 440m 9 Κοιλάνι % 830m 10 Λόφου % 750m 11 Μαλλιά % 650m 12 Όμοδος % 830m 13 Πάνω Κυβίδες % 580m 14 Πάχνα % 700m 15 Ποταμιού % 690m ΣΥΝΟΛΟ % Η περιοχή έχει σημαντικούς πόρους, ιδιαίτερο χαρακτήρα και μικρή αλλά, ποικιλόμορφη, τοπική οικονομία. Είναι γνωστή για την πολιτιστική της κληρονομιά, καθώς φιλοξενεί πολυάριθμες εκκλησίες, μοναστήρια και μνημεία. Οι εικονογραφημένες εκκλησίες είναι εξαίρετα δείγματα της Βυζαντινής και μετά-βυζαντινής περιόδου, από τον 11ο έως τον 19ο αιώνα. Τα κρασοχώρια περιλαμβάνουν ένα σημαντικό αριθμό αμπελώνων και είναι γνωστά για την παράδοση στην οινοποιία. Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική έχει επηρεαστεί έντονα από την οικονομία της οινοποιίας. Το ισόγειο των συνήθως διώροφων κατοικιών είναι κατασκευασμένο με ασβεστόλιθο και χρησιμοποιείται ως κελάρι, γεμάτο με μεγάλα κόκκινα, πήλινα δοχεία, τα λεγόμενα πιθάρια, για την αποθήκευση του κρασιού. Συνήθως, στον ίδιο χώρο βρίσκονται και τα πιεστήρια κρασιού, οι συσκευές απόσταξης για την παραγωγή ζιβανίας (τοπικό οινοπνευματώδες ποτό), καθώς και εξοπλισμός για την παρασκευή άλλων προϊόντων με βάση το σταφύλι. Μερικές φορές, ιστορικά μοναστικά ή κοινοτικά πιεστήρια κρασιού βρίσκονται στα κέντρα των Κοινοτήτων, ενώ μικρά, τοπικά οινοποιεία (περίπου 25) εξακολουθούν να παράγουν κρασιά εξαίρετης ποιότητας σε ολόκληρη την περιοχή. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 9

11 Ένα σημαντικό μέρος του τοπίου της περιοχής έχει σε μεγάλο βαθμό διατηρηθεί στην αρχική του κατάσταση, ως ζωντανό τοπίο με αμπελώνες που εξακολουθούν να καλλιεργούνται. Ένα ευρύ σύστημα αναβαθμίδων χαρακτηρίζει το πολιτιστικό τοπίο που ενώνεται με το φυσικό περιβάλλον γύρω από τους παραδοσιακούς οικισμούς με την πλούσια κληρονομιά. Έχουν γίνει μικρής κλίμακας αλλαγές και αλλοιώσεις στο τοπίο αυτό οι οποίες οφείλονται κυρίως, στην εγκατάλειψη και στη διάσπαρτη ανάπτυξη κατοικιών και άλλων οικοδομών. Το σύστημα αναβαθμίδων κατασκευάστηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου όταν η τοπική οινοποιητική οικονομία ανθούσε και η περιοχή γνώρισε ραγδαία αύξηση του πληθυσμού. Οι αναβαθμίδες κατασκευάστηκαν για να επιτραπεί η καλλιέργεια των πρανών μέσης κλίσης με αμπέλια και σε λιγότερο βαθμό με οπωροφόρα δέντρα όπως αμυγδαλιές. Μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, η τότε βρετανική διοίκηση παρείχε στους γεωργούς κίνητρα για την επιδιόρθωση και επέκταση των αναβαθμίδων. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 πολλοί χωρικοί μετανάστευσαν προς τα αστικά κέντρα του νησιού, με αποτέλεσμα την παρακμή της περιοχής. Ως αποτέλεσμα, ένα μεγάλο τμήμα του αποθέματος κατοικιών έμεινε κενό και πολλοί αμπελώνες εγκαταλείφθηκαν. Εκτός από τις ομοιότητες ανάμεσα στις κοινότητες υπάρχουν και σημαντικές διαφορές μεταξύ τους, κυρίως σε κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, μεγαλύτερα χωριά όπως η Πάνω Κυβίδες, η Πάχνα και το Όμοδος έχουν υψηλό βιοτικό επίπεδο, έντονη οικονομική δραστηριότητα, περισσότερες ευκαιρίες ανάπτυξης και καλής ποιότητας υποδομές. Ως αποτέλεσμα, αυτές οι κοινότητες είναι σε θέση να διατηρήσουν τον πληθυσμό τους και ακόμη να προσελκύσουν νέους κατοίκους. Αντίθετα, μικρές και πιο απομονωμένες κοινότητες όπως, η Γερόβασα, Κισούσσα και Ποταμιού είτε έχουν εγκαταλειφτεί είτε διαθέτουν λίγους κατοίκους. Οι κοινότητες των κρασοχωριών μπορούν να χαρακτηριστούν ως μια λειτουργική ενότητα χώρου λόγω των φυσικών, ιστορικών, περιβαλλοντικών και πλείστων κοινωνικοοικονομικών ομοιοτήτων τους. Η συνοχή αυτή προκύπτει από το κοινό ημιορεινό τοπίο, τη γεωργία και γεωμορφολογία, την κοινή πολιτιστική ταυτότητα και πλούσια φυσική κληρονομιά, την κοινή οικονομική παράδοση στην αμπελοκαλλιέργεια και οινοποιία, τη δομή της κοινωνίας και της απασχόλησης καθώς και τα κοινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα συγκεκριμένα χωριά. Τα κυριότερα από αυτά τα προβλήματα συνοψίζονται ως εξής: ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 10

12 Η διαδικασία πληθυσμιακής αποψίλωσης, εγκατάλειψης και ερήμωσης που βιώνουν οι πιο απομακρυσμένοι και ορεινοί οικισμοί της περιοχής. Η εγκατάλειψη και κατάρρευση πολλών λίθινων αναβαθμίδων της αμπελοκαλλιέργειας, λόγω της υποβάθμισης ή και της βιομηχανοποίησης της γεωργίας. Η αλλοίωση του πολιτιστικού τοπίου εξαιτίας των πιο πάνω φαινομένων, αλλά και της επιστροφής της φυσικής βλάστησης, της καταστροφής από συχνές κακόβουλες πυρκαγιές και τη διάβρωση που προκαλούν οι χειμερινές καταρρακτώδεις βροχές. Η σταδιακή μετάλλαξη κάποιων οικισμών που βρίσκονται πλησιέστερα στη Λεμεσό, λόγω της έντονης οικοδομικής τους ανάπτυξης, της αλλοίωσης του αρχιτεκτονικού τους χαρακτήρα και της διασποράς μεμονωμένων κατοικιών εκτός ορίων ανάπτυξης. Όλα τα πιο πάνω χαρακτηριστικά και προβλήματα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η περιοχή αποτελεί μια ενότητα χώρου με σημαντική συνοχή, η οποία ωστόσο αλλοιώνεται με το χρόνο. Η ομοιογένεια αυτή αλλά και η προοπτική μιας νέας κοινωνικό-οικονομικής δυναμικής, προσφέρουν την ευκαιρία για ολοκληρωμένη προσέγγιση. Οι δείκτες περιθωριοποίησης της περιοχής (απομόνωση, δύσκολη πρόσβαση, μείωση της οικονομικής δραστηριότητας και ραγδαία απώλεια πληθυσμού) απαιτούν την υιοθέτηση μιας χωρικά/τοπικά προσαρμοσμένης προσέγγισης και μιας συμμετοχικής διαδικασίας σχεδιασμού από τη βάση, ώστε να αξιοποιηθούν σωστά και διαχρονικά τα ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 11

13 πλεονεκτήματα των κοινοτήτων. Συγκεκριμένα, η προσέγγιση αυτή για βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής με βασικό συστατικό την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά, που αποτελεί και αντικείμενο του έργου, θα πρέπει να αποσκοπεί ταυτόχρονα στην οικονομική ανάκαμψη και στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των κατοίκων. Μόνο με τον τρόπο αυτό είναι δυνατό η περιοχή να διασωθεί και να προσελκύσει νέο πληθυσμό, αναστρέφοντας τη σημερινή τάση εγκατάλειψης. 4.0 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Το Πιλοτικό Τοπικό Αναπτυξιακό Σχέδιο (ΠΤΑΣ) θα ολοκληρωθεί σε τρείς φάσεις: Διάγνωση, Στρατηγική και Πρόγραμμα Υλοποίησης. ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Μέχρι στιγμής έχει ολοκληρωθεί η φάση της Διάγνωσης. Οι μεθοδολογίες που ακολουθήθηκαν για την ολοκλήρωση της Διάγνωσης περιλαμβάνουν τη συλλογή στοιχείων και ανάλυση, συνεντεύξεις, ερωτηματολόγια και θεματικές αναλύσεις SWOT. Ωστόσο, το κύριο εργαλείο ήταν αυτό του Δημοκρατικού Δομημένου Διαλόγου (ΔΔΔ). Αυτό το εργαλείο είχε επιλεγεί λόγω της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας του στη συγκέντρωση της συλλογικής σοφίας (Δημοσοφίας1) από ένα ευρύ φάσμα εμπλεκόμενων φορέων. ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ SWOT ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ /ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΑΤΟΜΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ 1 Το όνομα υπονοεί την μετατόπιση από την Εξουσία του Δήμου, που περιλαμβάνεται στην λέξη Δημοκρατία, στην Σοφία του Δήμου η οποία είναι αναγκαία για την άσκηση της εξουσίας. Με αυτό τον τρόπο, και λόγω της αυξανόμενης πολυπλοκότητας των προβλημάτων της κοινωνίας μας, μπορούμε να εξάγουμε μέσω αυτής τη γνώση και τη σοφία των ατόμων και να χρησιμοποιηθεί για ένα καλύτερο μέλλον Christakis A.N., The Inevitability of Demosophia, [In:] A challenge for Systems Thinking: The Aegean Seminar, Ioanna Tsivakou (ed.), University of the Aegean Press, Athens, Greece, 1993, pp ) ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 12

14 Το εργαλείο του ΔΔΔ έχει επιλεγεί για να στηρίξει το ΠΤΑΣ στη διαμόρφωση των ιδεών των εμπλεκόμενων φορέων σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση, τα προβλήματα, την επιθυμητή κατάσταση (όραμα) και τις δράσεις που είναι αναγκαίες για την επίτευξη των στόχων της αειφόρου ανάπτυξης της περιοχής των κρασοχωριών μέσω της προστασίας, διατήρησης και βελτίωσης της κληρονομίας. Ο ΔΔΔ στηρίζει τον δημοκρατικό και δομημένο διάλογο μεταξύ εμπλεκόμενων φορέων. Είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός στην επίλυση πολλαπλών συγκρούσεων, στόχων και αξιών. Είναι επίσης αποτελεσματικός στην δημιουργία στρατηγικής συναίνεσης μέσα σε οργανισμούς και μεταξύ οργανισμών. Το εργαλείο αυτό είναι διαμορφωμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να υποβοηθά ανομοιογενείς ομάδες στην αντιμετώπιση περίπλοκων θεμάτων σε σχετικά περιορισμένο χρονικό διάστημα. Επιτρέπει την ενσωμάτωση των συνεισφορών από άτομα με διαφορετικές απόψεις, υπόβαθρα και προσεγγίσεις μέσω μίας δομημένης διαδικασίας χωρίς αποκλεισμούς και με βάση την συνεργασία. Οι συμμετέχοντες, οι οποίοι έχουν γνώση και ενδιαφέρον/συμφέρον σε μία συγκεκριμένη κατάσταση, εμπλέκονται συλλογικά αναπτύσσοντας ένα κοινό πλαίσιο αναφοράς βασισμένο στην συναίνεση και την κοινή κατανόηση της υφιστάμενης και της μελλοντικής ιδανικής κατάστασης. Οι συμμετέχοντες επιλέγονται ως αντιπρόσωποι των εμπλεκόμενων φορέων για να διασφαλιστεί η νομιμότητα της ιδιοκτησίας και η δέσμευση στο αποτέλεσμα. Ο ΔΔΔ έχει προγραμματιστεί ως μια σειρά από επαναληπτικά εργαστήρια μάθησης/ σχεδιασμού, που ξεκινούν από τον Ορισμό του θέματος και οδηγούν μέσω του Σχεδιασμού, στην Δράση. Ορισμός Πρώτος διάλογος των εμπλεκομένων Τι πρέπει να λάβουμε υπόψη στο στρατηγικό σχέδιο. Χάρτης Επιρροής Σχεδιασμός Ιδανικές σχεδιαστικές λύσεις σε απάντηση των θεμάτων του ορισμού. Στρατηγικές επιλογές που προσφέρουν κατεύθυνση και μειώνουν την αβεβαιότητα. Επιλογές συναίνεσης Προγραμματισμός Δράσης Συναίνεση για δράση όλων των εμπλεκομένων. Σχήμα Σχεδιάζοντας το Αναπτυξιακό Πλαίσιο Η διαδικασία του ΔΔΔ χρησιμοποιείται στην περίπτωση του Πιλοτικού Τοπικού Αναπτυξιακού Σχεδίου για τα κρασοχώρια της Λεμεσού για να περιγράψει και να αναλύσει την υφιστάμενη κατάσταση, να την επεκτείνει στο μέλλον (Βασικό Σενάριο), να αναγνωρίσει τα πιθανά εμπόδια για την επίτευξη της επιθυμητής κατάστασης (Τοίχος Εμποδίων) και να αναπτύξει ένα κοινό Όραμα. Στην συνέχεια συγκλίνει σε ένα συλλογικά διαμορφωμένο Σχέδιο Δράσης το οποίο θα κρημνίσει το τοίχος των εμποδίων και θα τροφοδοτήσει το Όραμα. Γίνεται η διαφοροποίηση μεταξύ του τι μπορεί να γίνει (προβλήματα), του τι θα έπρεπε να γίνει (όραμα) και του τι θα γίνει (στρατηγική), όπως περιγράφεται στο σχεδιάγραμμα 2. Για την εκπόνηση του πλαισίου ανάπτυξης πρέπει να γίνουν τα παρακάτω βήματα: (α) Συν-εργαστήριο Ι: τι μπορεί να γίνει «Ποια είναι τα εμπόδια στο τι θα έπρεπε να γίνει όπως περιγράφεται στο συνεργαστήριο ΙΙ» ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 13

15 (β) Συν-εργαστήριο ΙΙ: τι θα έπρεπε να γίνει όπως είναι επιθυμητό και όχι κατά ανάγκη αν είναι εφικτό «Ποία είναι τα χαρακτηριστικά ενός κοινά ωφέλιμου μέλλοντος;» (γ) Συν-εργαστήριο ΙΙΙ: τι θα γίνει Ποιες είναι οι επιλογές δράσης, οι οποίες αν υιοθετηθούν και εφαρμοστούν θα υπερβούν το τοίχος των εμποδίων και θα μας βοηθήσουν να δημιουργήσουμε το ιδανικό μέλλον όπως περιγράφεται στο Συν-εργαστήριο ΙΙ; ΤΟΙΧΟΣ ΕΜΠΟΔΙΩΝ Συνεργαστήριο Ι «Τι ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ μπορεί γίνει; ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΡΑΜΑΤΟΣ Συνεργαστήριο ΙΙ «Τι θα έπρεπε γίνει; Συνεργαστήριο ΙΙΙ «Τι θα γίνει;» ΔΕΝΤΡΟ ΧΑΣΜΑ ΠΡΟΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Σχήμα 2 (από Αλέξανδρο Χριστάκη) 4.2 Μεθοδολογία συν-εργαστηρίου Τα διάφορα στάδια της μεθοδολογίας παρουσιάζονται συνοπτικά πιο κάτω: Προπαρασκευαστικό στάδιο: (α) Δημιουργία Ομάδας Διαχείρισης Γνώσεως (ΟΔΓ): Η Ομάδα απαρτίζεται από αντιπροσώπους εκείνων που βιώνουν το πολύπλοκο πρόβλημα. Στην προκειμένη περίπτωση η ΟΔΓ αποτελείται από τους Προέδρους των Κοινοτικών Συμβουλίων της περιοχής, τους Διευθυντές των δύο Αναπτυξιακών Εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, εκπροσώπους από το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως και άλλα Κυβερνητικά Τμήματα καθώς και από τον Κυπριακό Οργανισμό Τουρισμού. Εξειδικευμένοι συντονιστές από την Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης, ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 14

16 υποστήριξη σε μεθοδολογικό επίπεδο. Η ΟΔΓ έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο συντονισμό της όλης διαδικασίας. (β) Αναγνώριση των εμπλεκομένων φορέων: Αυτή η διαδικασία άρχισε αρκετό χρόνο πριν από τα εργαστήρια Δομημένου Δημοκρατικού Διαλόγου. Είναι ύψιστης σημασίας να συμμετέχουν οι σχετικοί και αρμόδιοι εμπλεκόμενοι φορείς οι οποίοι, αντιπροσωπεύουν με ακρίβεια όλα τα στοιχεία του θέματος, καλύπτουν όλες τις πτυχές του και είναι διατεθειμένοι να συνεισφέρουν θετικά στην όλη διαδικασία, διασφαλίζοντας έτσι την εγκυρότητα και αξία των αποτελεσμάτων του ΔΔΔ (τοπικοί φορείς, αρμόδιοι κρατικοί και ημι-κρατικοί οργανισμοί, μη-κυβερνητικές οργανώσεις κλπ). (γ) Σύνταξη του Ερωτήματος Κλειδί (ΕΚ): Η ΟΔΓ είναι υπεύθυνη για την συμμετοχή και διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για την σύνταξη του Ερωτήματος Κλειδί. Λόγο της σημασίας της σε ολόκληρη την διαδικασία, καθίσταται αναγκαίο η Ερώτηση Κλειδί να τεκμηριώνεται και να αντανακλά με ακρίβεια και τη συνεισφορά της ΟΔΓ και των εξωτερικών συμμετεχόντων. (δ) Σύνταξη Έκθεσης: Με Υλικό βάσης μετά την σύνταξη του Ερωτήματος Κλειδί είναι σημαντικό να δοθεί στους συμμετέχοντες το αναγκαίο υλικό και πληροφορίες που θα τους επιτρέπει να εμπλακούν στο διαπροσωπικό μέρος της διαδικασίας. Η Έκθεση περιλαμβάνει πληροφορίες, την Ερώτηση Κλειδί και τη διαδικασία σύνταξής της. (ε) Πρόσκληση: Οι επιλεγμένοι συμμετέχοντες οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τους διάφορους εμπλεκόμενους φορείς προσκαλούνται. Η ΟΔΓ διασφαλίζει να αποσταλούν οι προσκλήσεις και να αποσταλούν επιπρόσθετες αν κριθεί αναγκαίο. Η πρόσκληση συνοδεύεται από την πιο πάνω Έκθεση Συν-εργαστήριο Δημοκρατικού Δομημένου Διαλόγου: (α) Οι συμμετέχοντες καλούνται να απαντήσουν στην ΕΚ σε συνεδρία στρογγυλής τραπέζης μέσω συνοπτικών απαντήσεων υπό μορφή προτάσεων. Όλες οι απαντήσεις καταγράφονται στο λογισμικό Cogniscope, εκτυπώνονται και αναρτώνται στον τοίχο. (β) Στη συνέχεια οι εισηγητές των προτάσεων διευκρινίζουν και περιγράφουν τις ιδέες τους. Οι άλλοι συμμετέχοντες μπορούν να ζητήσουν επιπλέον εξηγήσεις, ωστόσο, απαγορεύεται η συζήτηση ή η κριτική. (γ) Οι συμμετέχοντες κατηγοριοποιούν τις απαντήσεις σε ομάδες ανάλογα με το περιεχόμενο, τις ομοιότητες και τα κοινά χαρακτηριστικά τους. Αυτή η διαδικασία δημιουργεί την ευκαιρία για την επίτευξη ευρύτερης συναίνεσης και καλύτερης κατανόησης από όλους των διαφόρων πτυχών και προοπτικών των διαφόρων απαντήσεων. (δ) Με την ολοκλήρωση της προηγούμενης φάσης οι συμμετέχοντες προσκαλούνται να ψηφίσουν τις πέντε σημαντικότερες κατά τη γνώμη τους ιδέες/απαντήσεις. Οι απαντήσεις που δεν παίρνουν ψήφους δεν προχωρούν στην επόμενη φάση. (ε) ΟΙ συμμετέχοντες καλούνται να εξετάσουν τη διασύνδεση μεταξύ των επιλεγμένων ιδεών έτσι ώστε να διαφανεί πώς μία ιδέα μπορεί να επηρεάσει σημαντικά μία άλλη. Εάν η απάντηση είναι ναι, (με ενισχυμένη πλειοψηφία) τότε αυτή καταγράφεται στο εξειδικευμένο λογισμικό, το οποίο χρησιμοποιεί μαθηματικούς αλγόριθμους για να ελαχιστοποιήσει τον αριθμό των ερωτήσεων που ήσαν αναγκαίες για να εξεταστούν οι σχέσεις μεταξύ των ιδεών. Η μέθοδος επιτρέπει να γίνει η διαφοροποίηση μεταξύ της έννοιας σημαντική και ριζική ιδέα όταν συγκρίνεται και αξιολογείται σε σχέση με άλλες ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 15

17 ιδέες. Το τελικό αποτέλεσμα απεικονίζει τις διαπλεκόμενες σχέσεις μεταξύ των διαφόρων χαρακτηριστικών του οράματος. Αυτές οι σχέσεις καταγράφονται με τέτοιο τρόπο ώστε το λογισμικό να παράγει ένα δέντρο επιρροής (Τοίχος Εμποδίων ή Όραμα) (στ) Τέλος, το δέντρο επιρροής ετοιμάζεται και παρουσιάζεται στους συμμετέχοντες προς συζήτηση Στάδιο Ανάλυσης: (α) Η ΟΔΓ συντάσσει την έκθεση από το εργαστήρι του ΔΔΔ που περιλαμβάνει την περιγραφή της διαδικασίας, τον κατάλογο των συμμετεχόντων, τις απαντήσεις στην ερώτηση κλειδί, τις κατηγορίες, τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας και το δέντρο επιρροής. Το δέντρο αναλύεται περαιτέρω με τις ιδέες να θεωρούνται ως οι πιο ριζικές ενώ οι ιδέες στην κορυφή του να θεωρούνται ως το αποτέλεσμα/σύμπτωμα των άλλων ιδεών. (β)η έκθεση διανέμεται σε όλους τους εμπλεκόμενους και άλλους σχετικούς οργανισμούς και φορείς. (γ)η ΟΔΓ εισηγείται τον προγραμματισμό των επόμενων βημάτων. 4.3 Η εμπειρία του Πιλοτικού Τοπικού Αναπτυξιακού Σχεδίου (ΠΤΑΣ) για τα κρασοχώρια της Λεμεσού: Συμμετοχή στο Σχεδιασμό Η διαγνωστική φάση της διαδικασίας του ΠΤΑΣ αποτελείται από διαδοχικές και συμμετοχικές προσεγγίσεις που επιτρέπουν τη συνολική και επικεντρωμένη ανάλυση της περιοχής. Αυτή η διαδικασία που είναι βασισμένη στα αποτελέσματα των εργαστήριων ΔΔΔ συνοψίζεται στο ακόλουθο διάγραμμα. Ως πρώτο βήμα συντάχθηκε ένα κοινό διάγραμμα από το Συν-εργαστήριο Ι, ο Τοίχος των Εμποδίων (χάρτης αιτίων). Ως δεύτερο βήμα, επτά θεματικές ομάδες εργασίας ανέλυσαν, επεξεργάστηκαν και συνέθεσαν το επιμέρους όραμα για κάθε κατηγορία εμποδίων. Τέλος, ως τρίτο βήμα δημιουργήθηκε ένα συνολικό Όραμα (Χαρακτηριστικά του Οράματος) για την περιοχή από τη σύνθεση των επιμέρους οραμάτων της κάθε θεματικής ενότητας. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 16

18 Α ΒΗΜΑ ΔΔΔ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ SWOT SWOT SWOT SWOT SWOT Β ΒΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΓΕΩΡΓΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΜΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΔΔΔ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΔΔΔ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΔΔΔ ΓΕΩΡΓΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΟ ΔΔΔ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΜΟΙ ΔΔΔ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΔΔΔ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΔΔΔ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Γ ΒΗΜΑ ΔΔΔ ΟΡΑΜΑ Αναλυτικότερα, στην προσπάθεια εμβάθυνσης στο αντικείμενο δημιουργήθηκε ομάδα εργασίας για κάθε θεματική ενότητα που στόχο είχε να αναλύσει σε βάθος την επιμέρους κατηγορία εμποδίων και να συνθέσει ένα θεματικό όραμα. Για τις πιο κάτω θεματικές ενότητες που ήσαν καθαρά τομεακές, πραγματοποιήθηκαν εργαστήρια SWOT και εργαστήρια Δημοκρατικού Δομημένου Διαλόγου (ΔΔΔ). 1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 2. ΓΕΩΡΓΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΟ 3. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ 4. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 5. ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Εξαίρεση αποτέλεσαν οι κατηγορίες εκπαίδευση/ενημέρωση και διακυβέρνηση για τις οποίες πραγματοποιηθήκαν μόνο εργαστήρια Δομημένου Δημοκρατικού Διαλόγου. Αυτό έγινε γιατί οι εν λόγω θεματικές θεωρήθηκαν οριζόντιες και συνεπώς τα εργαστήρια SWOT των υπόλοιπων πέντε θεματικών κάλυπταν και αυτές με τις θεματικές τους. Με την συμπλήρωση όλων των θεματικών εργαστηρίων διεξήχθη εργαστήριο σύνθεσης με στόχο τη σύνθεση ενός κοινού οράματος για την περιοχή βασισμένο στα επιμέρους οράματα όπως προέκυψαν από τις εργασίες των ομάδων. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσματα των πιο πάνω διεργασιών. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 17

19 5.0 Α ΒΗΜΑ: ΤΟΙΧΟΣ ΕΜΠΟΔΙΩΝ 5.1 Τρόποι λειτουργίας Εργαστηρίου Εμποδίων Το πρώτο Εργαστήρι διεξήχθη στις 21/02/2012 στα κτήρια του Κοινοτικού Συμβουλίου Αγίου Αμβροσίου. Στο εργαστήριο συμμετείχαν 32 άτομα από 29 φορείς και οργανισμούς (Παράρτημα V) Στο πρώτο μέρος του Εργαστηρίου οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν και να επεξεργαστούν την Ερώτηση Κλειδί/Πρόκληση: Ποια τα εμπόδια στην ανάπτυξη της περιοχής των Κρασοχωρίων; Οι συμμετέχοντες έδωσαν 2-3 απαντήσεις στην Ερώτηση Κλειδί, ονομάζοντας το εμπόδιο με μια πρόταση που να μην υπερβαίνει τις 5 με 6 λέξεις. Η κάθε πρόταση περιλάμβανε μόνο ένα εμπόδιο. Κάθε πρόταση καταγράφηκε ενώπιον όλων από το συντονιστή. Όλα τα εμπόδια εκτυπώθηκαν και αναρτήθηκαν στον τοίχο. Οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν συνολικά 71 εμπόδια. Στη δεύτερη φάση επεξηγήθηκε από τον κάθε συμμετέχοντα το εμπόδιο που αναγνώρισε, χρησιμοποιώντας όσες προτάσεις χρειάζονταν για να διευκρινιστεί το θέμα και η σημαντικότητα του. Σε πολλές περιπτώσεις έγινε εστιασμένη συζήτηση από τους συμμετέχοντες αναφορικά με τα εμπόδια που είχαν καταγραφεί, με σκοπό να διασαφηνιστεί η έννοιά τους και να αποφευχθούν οι επικαλύψεις. Πιο αναλυτική επεξήγηση δόθηκε για αριθμό εμποδίων που περιγράφονται στο Παράρτημα ΙV. Στην συνέχεια τα εμπόδια κατηγοριοποιήθηκαν, κατά τρόπο που να ομαδοποιούνται οι διάφορες έννοιες που εκφράστηκαν, ως ακολούθως: (α) Οικονομία και Επιχειρηματικότητα 1. Η Ανεργία στην περιοχή. 2. Έλλειψη συγκεκριμένης μάρκας προορισμού και μηχανισμών υλοποίησης. 3. Απουσία ευκαιριών εργασίας. 4. Οι μειωμένοι οικονομικοί πόροι των κοινοτήτων της περιοχής. 5. Δυσκολία στη χρηματοδότηση μεγάλων έργων λόγω οικονομικής κρίσης. 6. Έλλειψη κινήτρων για τη δημιουργία νέων μικρομεσαίων επιχειρήσεων. 7. Η έλλειψη τοπικού εργατικού δυναμικού σε συγκεκριμένους τομείς. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 18

20 8. Η έλλειψη ιδιωτικής πρωτοβουλίας και καινοτομίας στον τομέα της ανάπτυξης των ιδιωτικών επιχειρήσεων. 9. Περιορισμένη εμπορία τοπικών προϊόντων. 10. Μη ελκυστικότητα χώρων εμπορίας τοπικών προϊόντων και υπηρεσιών. 11. Η έλλειψη συνεταιρισμών. 12. Η ανεπάρκεια προβολής και διαφήμισης των Κρασοχωρίων. 13. Ο φόβος για τη βιωσιμότητα μιας νέας επιχείρησης. 14. Έλλειψη ουσιαστικών οικονομικών κινήτρων για τη γεωργική εκμετάλλευση και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. 15. Μη παροχή κινήτρων για δημιουργία νέων προϊόντων με βάση το σταφύλι. (β) Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίο 1. Υποβάθμιση της γεωργικής παραγωγής και του πολιτιστικού τοπίου. 2. Η ανυπαρξία σωστής ανάπτυξης των γεωργικών περιοχών με σωστές καλλιέργειες. 3. Λανθασμένη εκμετάλλευση της γεωργικής γης. 4. Η περίπλοκη διαδικασία εγγραφής των αγροτικών δρόμων. 5. Η κακή εποπτεία του τομέα των λατομείων από κυβερνητικούς φορείς. 6. Ανυπαρξία πολιτικής αντιμετώπισης πυρκαγιών στην περιοχή. (γ) Αρχιτεκτονική και Οικισμοί 1. Ανεπαρκής αξιοποίηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ως τουριστικό προϊόν. 2. Η μη αξιοποίηση των υφιστάμενων τουριστικών υποδομών και προϊόντος. 3. Η ανομοιογένεια στην αρχιτεκτονική, μέγεθος και σημασία των οικισμών. 4. Η απουσία πραγματικών σημείων αναφοράς. 5. Ανεπαρκείς οικιστικές ζώνες στην περιοχή. 6. Ύπαρξη πολλών τοπικών ρυθμιστικών σχεδίων. (δ) Κοινωνία και Πολιτισμός 1. Ραγδαία μείωση του μαθητικού πληθυσμού. 2. Ο παλαιό-παραγοντισμός. 3. Η απογοήτευση του κόσμου και κατ' επέκταση η αδιαφορία. 4. Η αστυφιλία. 5. Η δύναμη της συνήθειας. 6. Η προσήλωση των τοπικών αρχών στην υλοποίηση έργων μόνο στις κοινότητές τους. 7. Η ανεπαρκής σύνδεση και στήριξη των αποδήμων στις κοινότητές τους 8. Ανυπαρξία σωστής ψυχαγωγίας για τους νέους της περιοχής. 9. Λανθασμένος τρόπος προβολής του τρόπου ζωής των κατοίκων της περιοχής από τα ΜΜΕ. 10. Ανεπαρκής ανάπτυξη κινήτρων για επιστροφή των αποδήμων της περιοχής. 11. Έλλειψη κινήτρων για τους νέους. 12. Έλλειψη βιωμάτων στην περιοχή από εκείνους που αποφασίζουν. (ε) Υποδομές και Υπηρεσίες 1. Η απουσία ικανοποιητικής προσπέλασης και σύνδεσης των οικισμών. 2. Έλλειψη βασικών υποδομών και υπηρεσιών. 3. Έλλειψη υπηρεσιών στην περιοχή. 4. Η έλλειψη αθλητικών κέντρων. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 19

21 5. Ανεπαρκείς αγροτικές συγκοινωνίες. (στ) Εκπαίδευση και Ενημέρωση 1. Η έλλειψη εκπαίδευσης. 2. Ανεπαρκής επίγνωση της αξίας και των δυνατοτήτων της πολιτιστικής κληρονομιάς 3. Μειωμένη πολιτιστική και περιβαλλοντική συνείδηση. 4. Η ανεπάρκεια ικανοτήτων των κοινοτικών συμβουλίων. 5. Η μη επίγνωση της περιβαλλοντικής αξίας των περιοχών του Δικτύου Natura Έλλειψη ενημέρωσης για αναπτυξιακά προγράμματα. 7. Έλλειψη καθοδήγησης των κατοίκων της περιοχής για ανάπτυξη νέων οικονομικών δραστηριοτήτων. 8. Απουσία μελετών για τις βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλες χώρες. 9. Ανυπαρξία ενημέρωσης κινήτρων και άλλη προς τους δικαιούχους. (ζ) Διοίκηση και διακυβέρνηση: σχεδιασμός και υλοποίηση 1. Μη ολοκλήρωση της συμπλεγματοποίησης. 2. Λανθασμένος σχεδιασμός του κρατικού προϋπολογισμού. 3. Μη στοχευμένη ανάπτυξη και παρακολούθηση. 4. Συγκρουόμενοι στόχοι ανάπτυξης. 5. Έλλειψη απαιτούμενου ενδιαφέροντος από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. 6. Πολύπλοκες διαδικασίες χωρίς αντιμετώπιση προτεραιότητας. 7. Η αθέτηση υποσχέσεων από το κράτος. 8. Η άκαμπτη γραφειοκρατία. 9. Η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των κυβερνητικών τμημάτων. 10. Η έλλειψη ουσιαστικής συνεργασίας μεταξύ των κοινοτικών συμβουλίων. 11. Η ελλιπής αστυνόμευση της περιοχής. 12. Ρουσφέτι στην αστυνόμευση. 13. Η μη αποτελεσματική στήριξη από το κράτος των κατοίκων των αγροτικών περιοχών. 14. Αναχρονιστική δομή της επαρχιακής διοίκησης. 15. Η απουσία καθορισμένων μέτρων απόδοσης έργου για τους φορείς που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. 16. Έλλειψη χρηματοδότησης για υλοποίηση αναπτυξιακών έργων που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής των Κρασοχωριών. Διαφάνηκε ότι πέρα από τις προφανείς ελλείψεις (πχ έλλειψη υποδομών και υπηρεσιών) που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή και τα μεγάλα κοινωνικό-οικονομικά φαινόμενα (πχ αστυφιλία, ανεργία, οικονομική κρίση), μια μεγάλη κατηγορία εμποδίων αποτελεί τις αδυναμίες της ίδιας της διακυβέρνησης και των θεσμών και μηχανισμών της, σε επίπεδο τοπικών αρχών αλλά κυρίως στο επίπεδο της κεντρικής κυβέρνησης. Επιπλέον, η έλλειψη στήριξης των κατοίκων, αποδήμων και επαγγελματικών ομάδων, μέσω στοχευμένων κινήτρων αποτέλεσε σημαντική ομάδα εμποδίων. Διαφάνηκε, επίσης, η έλλειψη εκπαίδευσης και ενημέρωσης των κατοίκων και γενικά επίγνωσης/συνείδησης/καθοδήγησης για το κληροδότημα της περιοχής, τη σημασία του και τις ευκαιρίες που τους προσφέρει. Η έλλειψη ξεκινά από το σχολείο, και στη συνέχεια σε άλλα θέματα που αφορούν την κοινωνία (γενική ευαισθητοποίηση), ή συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού (πχ επιχειρηματίες). ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 20

22 Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να ψηφίσουν τα πέντε πιο σημαντικά, κατά την άποψή τους εμπόδια. Συνυπολογίζοντας τις επιλογές όλων των συμμετεχόντων 16 από τα 71 εμπόδια ξεχώρισαν ως τα πιο σημαντικά όπως φαίνεται πιο κάτω: ΨΗΦΟΙ ΕΜΠΟΔΙΟ 12 Έλλειψη βασικών υποδομών και υπηρεσιών. 10 Η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των κυβερνητικών τμημάτων. 7 Έλλειψη συγκεκριμένης μάρκας προορισμού και μηχανισμών υλοποίησης. 6 Η άκαμπτη γραφειοκρατία. 6 Αναχρονιστική δομή της Επαρχιακής Διοίκησης. 5 Μη ολοκλήρωση της συμπλεγματοποίησης. 5 Μη στοχευμένη ανάπτυξη και παρακολούθηση. 4 Έλλειψη απαιτούμενου ενδιαφέροντος από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. 4 Ανεπαρκής αξιοποίηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ως τουριστικό προϊόν. 4 Έλλειψη ουσιαστικών οικονομικών κινήτρων για τη γεωργική εκμετάλλευση και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. 4 Η έλλειψη ιδιωτικής πρωτοβουλίας και καινοτομίας στον τομέα της ανάπτυξης των ιδιωτικών επιχειρήσεων. 3 Η απουσία ικανοποιητικής προσπέλασης και σύνδεσης των οικισμών. 3 Υποβάθμιση της γεωργικής παραγωγής και του πολιτιστικού τοπίου. 3 Μειωμένη πολιτιστική και περιβαλλοντική συνείδηση. 3 Ανεπαρκής ανάπτυξη κινήτρων για επιστροφή των αποδήμων της περιοχής. 3 Η ανεπάρκεια ικανοτήτων των Κοινοτικών Συμβουλίων. 3 Η αστυφιλία. Το τελευταίο μέρος του Εργαστηρίου περιλάμβανε τη διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των επιλεγμένων εμποδίων. Μέσω του ειδικού λογισμικού, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν στην ερώτηση συσχετισμού: Αν καταφέρναμε να αντιμετωπίσουμε ικανοποιητικά τον ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ Α θα μας βοηθούσε σημαντικά στην αντιμετώπιση του ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ Β; Η κάθε παρουσιαζόμενη σχέση συζητήθηκε και επεξηγήθηκε, ενώ η τελική απόφαση πάρθηκε με ψηφοφορία μέσω ανάτασης χεριών. Η διαδικασία αυτή ακολουθήθηκε για το σύνολο των εμποδίων που κρίθηκαν ως τα πιο σημαντικά από τους συμμετέχοντες. Η μέθοδος αυτή επέτρεψε τη διάκριση μεταξύ της έννοιας «σημαντικότητα» και «ριζικότητα» ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 21

23 μια ιδέας όταν την αξιολογούμε σε σχέση με μια άλλη. Το τελικό αποτέλεσμα αποδίδει γραφικά τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των εμποδίων. Στη γραφική απεικόνιση που παράχθηκε μέσω του ειδικού λογισμικού, διακρίνεται η σχέση των εμποδίων μεταξύ τους, οι αλληλεπιδράσεις τους καθώς και κατά πόσο αυτά αποτελούν ριζικό πρόβλημα ή αποτελούν σύμπτωμα άλλων πιο σημαντικών εμποδίων. Στη βάση του διαγράμματος παρουσιάζονται τα εμπόδια, η επίλυση των οποίων θα συντελούσε σημαντικά στην επίλυση των υπόλοιπων εμποδίων. Αντίθετα στην κορυφή του διαγράμματος βρίσκονται τα εμπόδια τα οποία φαίνεται να αποτελούν αποτέλεσμα /σύμπτωμα των πιο ουσιαστικών εμποδίων της βάσης. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 22

24 5.2 Απεικόνιση αλληλεπιδράσεων μεταξύ των πιο σημαντικών εμποδίων(τοίχος εμποδίων) Επίπεδο I Η αστυφιλία (24) Έλλειψη βασικών υποδομών και υπηρεσιών (11) Μη στοχευμένη ανάπτυξη και παρακολούθηση (58) Ανεπαρκής αξιοποίηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ως τουριστικό προϊόν (33) Επίπεδο IΙ Η άκαμπτη γραφειοκρατία (22) Υποβάθμιση της γεωργικής παραγωγής και του πολιτιστικού τοπίου (7) Επίπεδο III Αναχρονιστική δομή της επαρχιακής διοίκησης (59) Η έλλειψη ιδιωτικής πρωτοβουλίας και καινοτομίας στον τομέα της ανάπτυξης των ιδιωτικών επιχειρήσεων (55) Η απουσία ικανοποιητικής προσπέλασης και σύνδεσης των οικισμών (6) Ανεπαρκής ανάπτυξη κινήτρων για επιστροφή των αποδήμων της περιοχής (12) Έλλειψη ουσιαστικών οικονομικών κινήτρων για τη γεωργική εκμετάλλευση και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος (48) Επίπεδο ΙV Επίπεδο V Έλλειψη απαιτούμενου ενδιαφέροντος από τις εκάστοτε κυβερνήσεις (5) Έλλειψη συγκεκριμένης μάρκας προορισμού και μηχανισμών υλοποίησης (3) Μειωμένη πολιτιστική και περιβαλλοντική συνείδηση (10) Επίπεδο VI Η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των κυβερνητικών τμημάτων (26) Η ανεπάρκεια ικανοτήτων των κοινοτικών συμβουλίων (20) Επίπεδο VII Μη ολοκλήρωση της συμπλεγματοποίησης (4) ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 23

25 5.3 Ανάλυση Τοίχου Εμποδίων Ως τα πλέον ριζικά εμπόδια για την ανάπτυξη της περιοχής κρίθηκαν τα θέματα διακυβέρνησης τόσο σε τοπικό όσο και σε κεντρικό επίπεδο. Ειδικότερα, τα θέματα διακυβέρνησης σε τοπικό επίπεδο, επικεντρώνονται κυρίως στη μη ολοκλήρωση της συμπλεγματοποίησης (τόσο θεσμικά όσο και ως άτυπη συνεργασία μεταξύ κοινοτήτων σε περιφερειακό επίπεδο), και δευτερευόντως στην ανεπάρκεια των κοινοτικών συμβουλίων να διαχειριστούν την ανάπτυξη της περιοχής, καθώς και στην έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των κυβερνητικών τμημάτων, συμπεριλαμβανομένης και της έλλειψης του απαιτούμενου ενδιαφέροντος από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Τα θεμελιώδη αυτά εμπόδια οδηγούν σε άλλα σημαντικότατα εμπόδια ανάπτυξης της περιοχής, που αφορούν ενδογενείς παράγοντες, όπως τη μειωμένη πολιτιστική και περιβαλλοντική συνείδηση, την έλλειψη συγκεκριμένης μάρκας προορισμού (που κρίνεται ότι θα συνέβαλε τόσο στην οικονομική ανάπτυξη όσο και στην προστασία του περιβάλλοντος και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς), και την απουσία ικανοποιητικής προσπέλασης και σύνδεσης των οικισμών. Άλλη ομάδα εμποδίων αφορούν εξωγενείς παράγοντες, όπως είναι η έλλειψη κινήτρων για επιστροφή των αποδήμων της περιοχής και η έλλειψη ουσιαστικών οικονομικών κινήτρων για τη γεωργική εκμετάλλευση και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Επιπλέον, αναγνωρίστηκε αριθμός άλλων θεμάτων τα οποία αποτελούν συμπτώματα των ριζικών εμποδίων που αφορούν στη διακυβέρνηση, όπως είναι η απαρχαιωμένη δομή της Επαρχιακής Διοίκησης, η άκαμπτη γραφειοκρατία και η μη στοχευμένη ανάπτυξη και παρακολούθηση έργων και στρατηγικών. Ως πρόσθετα εμπόδια εντοπίσθηκαν η έλλειψη ιδιωτικής πρωτοβουλίας και καινοτομίας στον τομέα της ανάπτυξης των ιδιωτικών επιχειρήσεων, η υποβάθμιση της γεωργικής παραγωγής και του πολιτιστικού τοπίου, η ανεπαρκής αξιοποίηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ως βασικό συστατικό του τουριστικού προϊόντος καθώς και η αστυφιλία. Τέλος, η έλλειψη βασικών υποδομών και υπηρεσιών θεωρείται ένα πρόσθετο συμπτωματικό εμπόδιο που καθυστερεί την ανάπτυξη της περιοχής ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 24

26 6.0 Β ΒΗΜΑ: ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ/ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ 6.1 Τρόπος Λειτουργίας Θεματικών Ομάδων Εργασίας Στη συνέχεια του Διαγνωστικού Εργαστηρίου που εντόπισε τα εμπόδια για την ανάπτυξη, δημιουργήθηκαν αντίστοιχες Ομάδες Εργασίας για κάθε θεματική ενότητα. Γενικός Στόχος: Ο στόχος των Ομάδων Εργασίας (ΟΕ) ήταν να εμβαθύνουν σε διάγνωση της υφιστάμενης κατάστασης της περιοχής, στον τομέα/θεματική που επεξεργάζονται, με σκοπό την υιοθέτηση κοινής οπτικής για τα προτερήματα και μειονεκτήματα της περιοχής. Επιμέρους Στόχοι: Η αναγνώριση και ανάλυση των δυνατοτήτων/μειονεκτημάτων, ευκαιριών/απειλών που παρουσιάζει η περιοχή (SWOT analysis), Η κατανόηση του θεσμικού συστήματος που διέπει την περιοχή και οι δυσλειτουργίες του, Η αναγνώριση των κύριων παραγόντων που θα μπορούσαν να δράσουν ως δυνάμεις αλλαγής ή/και αντίδρασης σε προτεινόμενες αλλαγές, Ο καθορισμός μακροπρόθεσμων στόχων για την περιοχή, Ανάλυση των σχετικών εμποδίων που αναγνωρίστηκαν από το Εργαστήρι Δομημένου Διαλόγου. Μέλη και τρόπος εργασίας ΟΕ Οι θεματικές ομάδες εργασίας αποτελούνται από άτομα που εκπροσωπούσαν τις αρμόδιες κυβερνητικές υπηρεσίες και άλλους οργανισμούς και φορείς, καθώς και εκπροσώπους των Τοπικών Αρχών με σχετική εμπειρογνωμοσύνη στη συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Τα μέλη των Ομάδων Εργασίας επιλέγηκαν σε συνεννόηση με την Ομάδα Διαχείρισης Γνώσης και τις Τοπικές Αρχές. Η κάθε Ομάδα Εργασίας είχε ένα ή δύο συντονιστές. Το περιεχόμενο των συναντήσεων ανά θεματική Ομάδα Εργασίας, ήταν: Παρουσίαση περιοχής και εμπλουτισμός της Έκθεσης Περιοχής (Pilot Territory Assessment Report) Στην πρώτη συνάντηση παρουσιάστηκαν τα δεδομένα που συλλέχτηκαν στο προηγούμενο στάδιο (Pre-Diagnosis) και κλήθηκαν οι συμμετέχοντες να εμπλουτίσουν με τις γνώσεις τους τα στοιχεία και την επεξήγηση των τάσεων που παρουσιάζονται στην περιοχή. Παρουσιάστηκε επίσης η Έκθεση Αποτελεσμάτων του Εργαστηρίου Δομημένου Διαλόγου και συζητήθηκε το περιεχόμενό της όσον αφορά στον τομέα ενδιαφέροντος της ΟΕ. Ανάλυση SWOT Η ΟΕ αναγνώρισε (σε ολομέλεια ή σε δύο υποομάδες) τους Ενδογενείς Παράγοντες (Πλεονεκτήματα/Δυνατότητες και Μειονεκτήματα/Αδυναμίες) και τους Εξωγενείς Παράγοντες (Ευκαιρίες/Προοπτικές και Απειλές/Κίνδυνοι) που εντοπίζονται στην περιοχή στα πλαίσια της συγκεκριμένης θεματικής. Σύνθεση θεματικών/τομεακών οραμάτων και θέσπιση στόχων ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 25

27 Η ΟΕ αναγνώρισε το όραμά της και θέσπισε τους επιμέρους στόχους για τη συγκεκριμένη θεματική ενότητα μέσω Εργαστηρίου Δομημένου Διαλόγου. Στο τέλος της διαδικασίας, διεξήχθη εργαστήρι με εκπροσώπους όλων των Ομάδων Εργασίας, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η δια-τομεακή προσέγγιση και να διαμορφωθεί από κοινού το όραμα για την περιοχή. Στη συνέχεια αναλύονται τα αποτελέσματα των εργαστηρίων των Θεματικών Ομάδων Εργασίας. 6.2 Ανάλυση Αποτελεσμάτων των Εργαστηρίων Θεματικών Ομάδων Εργασίας ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Εργαστήρι SWOT Οικονομία και Επιχειρηματικότητα Η Ομάδα Εργασίας ασχολήθηκε με θέματα που αφορούν στην οικονομία, την απασχόληση (προσφορά και ζήτηση εργασίας) και στην επιχειρηματικότητα. Διέγνωσε την υφιστάμενη κατάσταση καθώς και τους λόγους που οδήγησαν σε αυτή. Ανέλυσε επίσης τους υφιστάμενους μηχανισμούς στήριξης της οικονομίας στους τομείς δραστηριότητας στην περιοχή (πχ μεγάλες αναπτύξεις, αγροτουρισμός, αναψυχή, εστίαση, οινοπαραγωγή, παραδοσιακά προϊόντα, μεταποίηση κλπ). Τέλος, έθεσε τους στόχους και το όραμα για την ανταγωνιστικότητα, την επιχειρηματική ελκυστικότητα και την αύξηση της απασχόλησης στην περιοχή. Το Εργαστήρι για τη θεματική ενότητα Οικονομία και Επιχειρηματικότητα διεξήχθη στις 02/05/2012 στα κτήρια του Κοινοτικού Συμβουλίου Αγίου Αμβροσίου. Στο εργαστήρι χρησιμοποιήθηκε συγκεκριμένη μεθοδολογία SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats). Στο εργαστήριο συμμετείχαν 17 άτομα (Παράρτημα V). Τα αποτελέσματα του Εργαστηρίου συνοψίζονται στον πιο κάτω πίνακα: ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Μεγάλη και πλούσια Πολιτιστική κληρονομία (Κρασί, Λατομεία) Ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (πολλαπλά σημεία επίσκεψης) Κλίμα της περιοχής Εγγύτητα/Καλή πρόσβαση από όλη την Κύπρο και ιδιαίτερα από την Λεμεσό ΚΟΙΝΩΝΙΑ Υπάρχει θέληση και επιχειρηματικό ενδιαφέρον Η βούληση των κατοίκων να παραμείνουν και να εργαστούν στην περιοχή Καλή συνεργασία μεταξύ των κοινοτήτων Δυνατότητα για διαμονή στην περιοχή και εργασία στην Λεμεσό Δυνατότητα συνδυασμού οικονομικών δραστηριοτήτων για την επίτευξη ατομικής βιωσιμότητας ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 26

28 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ Ένα καλό νομοθετικό πλαίσιο προστασίας της πολιτιστικής και περιβαλλοντικής κληρονομίας Υφιστάμενο Brand-name κρασί και παράγωγα Υπάρχει κάποια υφιστάμενη επιχειρηματική υποδομή (οινοποιία) Χαμηλή αξία της γης σε σύγκριση με την αξία στις αστικές περιοχές ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ Δυσκολίες για οικογένειες (πρόσβαση στην αναψυχή, μεταφορά, ιατρική περίθαλψη, εκπαίδευση, κοινωνική πρόνοια) Κόστος ζωής είναι υψηλό λόγω μεταφορών Μικρός πληθυσμός Έλλειψη ντόπιου εργατικού δυναμικού Γερασμένος πληθυσμός Αδυναμία συνεργασίας μεταξύ των πολιτών Υπερβολική η ατομική νοοτροπία Έλλειψη κρατικών υπηρεσιών (π.χ. γραφείο εξ. του πολίτη, περιφερειακό νοσοκομείο) Ελλιπής τουριστική υποδομή (κέντρα πληροφόρησης) Έλλειψη εκπαιδευτικών ευκαιριών για οικογένειες Η γεωργική δραστηριότητα δεν είναι πλέον βιώσιμη Μικρές επιχειρήσεις Προβληματική διαδικασία διάθεσης γεωργικών προϊόντων που μειώνει το εισόδημα των γεωργών Έλλειψη πληροφόρησης και επιμόρφωση των πολιτών και των επιχειρήσεων για κίνητρα και άλλες ευκαιρίες ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Υποβαθμισμένες περιοχές με δυνατότητα αναβάθμισης από περιβαλλοντικής άποψης Δίκτυο δρόμων του κρασιού Κρατικά κίνητρα για στέγαση άπορων οικογενειών και προσφύγων Ευρωπαϊκά προγράμματα Κίνητρα για βιομηχανικές μονάδες Η επικείμενη ανάπτυξη δύο γηπέδων γκόλφ Κρατικά κονδύλια με αλλαγή των προτεραιοτήτων και ιδιαίτερα για νεαρά ζευγάρια (φοροαπαλλαγές) Στρατηγικό Σχέδιο Τροόδους (Αναπτυξιακή Εταιρεία Τροόδους) Τουρισμός ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ Νέες θέσεις εργασίας από τα γήπεδα γκόλφ Καλύτερη στόχευση κονδυλίων προς τους μόνιμους κατοίκους Τουρισμός ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 27

29 Πιθανές συνεργασίες Συμπλεγματοποίηση Εξειδικευμένες Παραγωγές για Niche markets ΑΠΕΙΛΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ ΑΜΕΣΗ ΑΠΕΙΛΗ Η αντίληψη του βραχυπρόθεσμου και πρόσκαιρου κέρδους Αστυφιλία Υφιστάμενη πολιτική στέγασης Εμπόδια από την κυβέρνηση για αναπτύξεις (πχ γήπεδα γκόλφ) λόγο υπερβολικών απαιτήσεων Υπερβολική και αχρείαστη Γραφειοκρατία Έλλειψη ευελιξίας των νόμων και των κανονισμών ιδιαίτερα για επιχειρηματική δραστηριότητα Μακροχρόνιες διαδικασίες Αδυναμία εφαρμογής πολιτικών που προάγουν την επιχειρηματικότητα Μη εγγραφή δρόμων (για ανάπτυξη των παρακείμενων τεμαχίων γης) Περιοριστικό πλαίσιο ανάπτυξης σε σχέση με τα παραδοσιακά καταλύματα στην νομοθεσία του ΚΟΤ σε σχέση με τη βιωσιμότητα Οικονομική κρίση (έλλειψη κονδυλίων) Έλλειψη μακροπρόθεσμου οράματος από το κράτος και άλλων κυβερνητικών υπηρεσιών για την ύπαιθρο Εργαστήρι ΔΔΔ Οικονομία και Επιχειρηματικότητα Διεξήχθηκαν 2 εργαστήρια ΔΔΔ για την θεματική ενότητα Οικονομία και Επιχειρηματικότητα, στις 25/04/2012 και στις 06/06/2012, στα κτήρια της Ακαδημίας Δημόσιας Διοίκησης και στο μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού Ομόδους αντίστοιχα. Σε αυτά συμμετείχαν 25 άτομα (Παράρτημα V). Ο στόχος των εργαστηρίων ήταν να αναπτυχθεί ένα τομεακό όραμα για την περιοχή σε σχέση με τη συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Και στα δύο εργαστήρια οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε μια ερώτηση κλειδί, συγκεκριμένα: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αειφόρου ανάπτυξης για την περιοχή των κρασοχωριών σε σχέση με την Οικονομία και την Επιχειρηματικότητα; Όλοι οι συμμετέχοντες έδωσαν τις απαντήσεις τους. Στα δύο εργαστήρια δόθηκαν 68 απαντήσεις, οι οποίες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως ακολούθως: (α) Επιχειρηματικότητα Ο όρος επιχειρηματικότητα ορίζεται ως η δημιουργία νέας ή η επέκταση μιας δραστηριότητας ικανής και αναγκαίας να οδηγήσει στην ανάπτυξη, όπου άνθρωποι, κεφάλαια, αγορές, παραγωγικές εγκαταστάσεις και γνώση συνενώνονται για να το επιτύχουν αυτό. Αναγνωρίζεται ότι με την επιχειρηματικότητα, δημιουργούνται επιχειρήσεις, θέσεις εργασίας, βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και, γενικά, ανάπτυξη. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 28

30 Σύμφωνα με τον πιο πάνω ορισμό, στην κατηγορία «Επιχειρηματικότητα» περιλήφθηκαν όσες από τις απαντήσεις θεωρήθηκε ότι εμπίπτουν κάτω από αυτή την περιγραφή και καλύπτουν κυρίως θέματα ανάπτυξης δραστηριοτήτων/δραστηριοποίησης (π.χ. αγροτουρισμός, γεωργική παραγωγή, αμπελώνες, γεωλογικός τουρισμός, παραγωγή τοπικών προϊόντων, θεματικά πάρκα, βιολογικές καλλιέργειες), τα οποία βασίζονται στα γενικά χαρακτηριστικά και πόρους της περιοχής, παραγωγής, διανομής και εμπορίας, ανταγωνιστικότητας, βελτίωσης υφιστάμενων παραγωγών και δημιουργία εναλλακτικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Και όλα αυτά λαμβάνοντας υπόψη τους ανθρώπινους και φυσικούς πόρους της περιοχής, όπως και τις οργανωτικές δομές που πρέπει να υπάρξουν. Α/Α ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 4 Μεταποίηση 5 Ανάπτυξη υποδομών αγροτουρισμού με θέμα το κρασί 6 Ανάπτυξη δραστηριοτήτων για νέους 8 Αύξηση της γεωργικής παραγωγής κατά 100% 9 Αξιοποίηση της ταυτότητας της περιοχής 10 Δημιουργία εργαστηρίων πρωτοποριακής καλλιτεχνικής δημιουργίας Σύσταση δικτύων διανομής, συσκευασίας, προβολής και προώθησης ομοειδών προϊόντων Διατήρηση υφιστάμενων και φύτευση εγκαταλελειμμένων αμπελώνων στη λογική του παροχέα δημόσιου αγαθού 17 Δημιουργία ολιστικού αγροτουριστικού προϊόντος 20 Λειτουργιά ερευνητικού παραρτήματος σε θέματα εφαρμοσμένης αμπελοοινικής έρευνας 21 Αναβάθμιση των διαδρομών του κρασιού για την περιοχή των κρασοχωριών 26 Ανάδειξη γεωλογικού ενδιαφέροντος για προσέλκυση γεωλογικού τουρισμού 29 Δημιουργία κέντρου εκπαίδευσης για παράγωγη τοπικών προϊόντων 30 Δημιουργία μεγάλου θεματικού πάρκου ψυχαγωγίας και καζίνο 32 Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τοπικού οίνου (ποιότητα και κόστος) 34 Δημιουργία βιολογικών καλλιεργειών 35 Δημιουργία μικρών θεματικών πάρκων 36 Συντονισμένες εκδρομές ειδικού ενδιαφέροντος 40 Προώθηση γηγενών ποικιλιών αμπελιού (μαραθεύτικο, ξυνιστέρι κλπ) Επιχειρηματική αξιοποίηση των αναγκών των συνταξιούχων για διαμονή στην περιοχή Επιχειρηματική αξιοποίηση αναγκών συγκεκριμένων ομάδων πληθυσμού (πχ ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 29

31 νέων, παιδιά με ειδικές ανάγκες) 52 Δημιουργία αθλητικών κέντρων για προσέλκυση αθλητικού τουρισμού 55 Προστασία προϊόντων της περιοχής (τυποποίηση) 56 Αξιοποίηση της ονομασίας περιοχής προέλευσης για ένδειξη στα τοπικά κρασιά 57 Ανάπτυξη παιδείας και προβολή τοπικού ποιοτικού οίνου 59 Χωροθέτηση τουριστικής παραθεριστικής ζώνης 60 Χωροθέτηση βιοτεχνικής ζώνης για σκοπούς μεταποίησης 61 Χωροθέτηση περιοχής για οικόπεδα για νεαρά ζευγάρια 62 Χωροθέτηση κτηνοτροφικής ζώνης 64 Έρευνα για νέες ανταγωνιστικές γεωργικές καλλιέργειες με νέα είδη και ποικιλίες 67 Δημιουργία πάρκου αδρεναλίνης (extreme sports) (β) Οικονομία Οικονομική Ανάπτυξη Στην κατηγορία της «Οικονομίας» ή, καλύτερα, «Οικονομικής Ανάπτυξης» κατηγοριοποιήθηκαν απαντήσεις οι οποίες σχετίζονται με την ανάπτυξη αύξηση της παραγωγής για κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών από την οικονομία του τόπου, μέσα στο χρόνο. Αυτή ακριβώς η εξέλιξη αναμένεται ότι θα συμβάλει στην ισορροπημένη ανάπτυξη και οικονομική ευημερία που θα απολαμβάνει ο τοπικός πληθυσμός των Κρασοχωριών. Ως εκ τούτου, στην κατηγορία της «Οικονομικής Ανάπτυξης», περιλήφθηκαν απαντήσεις που αφορούν στην πηγή χρηματοδότησης (π.χ. οικονομικά κίνητρα, ευρωπαϊκά κονδύλια), που προσφέρονται για αξιοποίηση και δημιουργίας ανάπτυξης (θεματικά πάρκα, τεχνολογία), όπως και το αποτέλεσμα που θα έχουν στους οικονομικούς δείκτες της περιοχής (π.χ. οικονομίας-γενικά, ύψος εισοδήματος, εργοδοσίας, θέσεων εργασίας, κατανομή πόρων). Α/Α ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 11 Δημιουργία θεματικού πάρκου για ανάδειξη φυσικών και παραδοσιακών στοιχείων στη βάση της συνεταιριστικής και κοινωνικής οικονομίας 15 Οικονομικά κίνητρα 16 Αξιοπρεπές εισόδημα για όλους τους κατοίκους 24 Καλύτερη ενημέρωση και εκμετάλλευση ευρωπαϊκών κονδυλίων Αξιοποίηση των σύγχρονων τάσεων της τεχνολογίας (διαδίκτυο) για δημιουργία θέσεων εργασίας Δημιουργία επαρκών οικονομικών δραστηριοτήτων για εργοδότηση του ντόπιου πληθυσμού Ισότιμη κατανομή των πόρων για ισορροπημένη ανάπτυξη όλων των οικισμών ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 30

32 που αποτελούν το σύμπλεγμα των κρασοχωριών (γ) Οργάνωση/Οργανωτικές Δομές Οργάνωση είναι η συστηματοποιημένη χρήση μεθόδων, σχεδιασμού και παραγωγικών μέσων με σκοπό τη μεγιστοποίηση ενός επιδιωκόμενου αποτελέσματος. Το σύστημα αυτό στηρίζεται στις βασικές αρχές της εξουσίας, της διάρθρωσης (υπηρεσιών, τομέων), της εργασίας (διαδικασίες, εφαρμογές), όπως και του δικτύου επικοινωνίας, τα οποία αποτυπώνονται μέσα από τις οργανωτικές δομές του κάθε συστήματος. Στην περίπτωση των Κρασοχωριών, αποδεικνύεται μέσα από τη μεθοδολογία του Δομημένου Διαλόγου ότι η κατηγορία της «Οργάνωσης/ Οργανωτικές Δομές» παίρνει σημαντική θέση στη θεματική ενότητα Οικονομία και Επιχειρηματικότητα δεδομένου ότι πληθώρα απαντήσεων εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία. Συγκεκριμένα, και βάσει του πιο πάνω ορισμού, γίνονται αναφορές καθορίζονται ανάγκες: για δημιουργία κέντρων εξουσίας (π.χ. κέντρα και δίκτυα συνεργασίας, δημιουργία ομάδων, οργανώσεων, συνεταιρισμών, αρχών διαχείρισης) σε διαρθρωτικά θέματα (π.χ. ανάγκη για συμπλεγματοποίηση και αποκέντρωση) για ανάπτυξη διαδικασιών και εφαρμογών εργασίας (π.χ. ενιαία διαχείριση, οργάνωση υπηρεσιών και προσφερόμενων προϊόντων, εφαρμογή τοπικών συμφώνων ποιότητας, ποιοτικός έλεγχος προϊόντων, χωροθετημένη ανάπτυξη, νομοθετήματα), και δημιουργία δικτύου επικοινωνίας (π.χ. ενημέρωση για Ευρωπαϊκά κονδύλια, σύσταση γραφείου ενημέρωσης επενδυτών, βέλτιστες πρακτικές). Α/Α ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 1 Κέντρο συνεργασίας τοπικών αρχών και κατοίκων 3 Δημιουργία δικτύων συνεργασίας σε πρότυπα κέντρα επιχειρηματικότητας 7 Δραστηριοποίηση φιλο-περιβαλλοντικών οργανώσεων και ομάδων 11 Δημιουργία θεματικού πάρκου για ανάδειξη φυσικών και παραδοσιακών στοιχείων στη βάση της συνεταιριστικής και κοινωνικής οικονομίας 18 Δημιουργία ενιαίας αρχής διαχείρισης αγροτουρισμού για την περιοχή 19 Οργάνωση υπηρεσιών και προσφερόμενων προϊόντων 24 Καλύτερη ενημέρωση και εκμετάλλευση ευρωπαϊκών κονδυλίων 27 Τοπικό σύμφωνο ποιότητας 28 Σύσταση γραφείου ανεύρεσης και εξυπηρέτησης επενδυτών 33 Ολοκλήρωση της συμπλεγματοποίησης 37 Αξιοποίηση ευρωπαϊκών δικτύων συνεργασίας 39 Σύσταση κέντρων πληροφόρησης με την χρήση νέων τεχνολογιών 42 Να εντοπιστεί και να υιοθετηθεί μια επιτυχημένη καλή πρακτική σε μια άλλη ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 31

33 παρόμοια περιοχή 44 Εκπαίδευση του τοπικού πληθυσμού για κατανόηση των προγραμμάτων ευρωπαϊκών ενισχύσεων για σωστή εκμετάλλευση 46 Προώθηση γεωργικών συνεταιρισμών 49 Τοπικά σύμφωνα για την απασχόληση (αναδεικνύει δράσεις τοπικού χαρακτήρα σε βάση συνεργασίας) 50 Δημιουργία Τοπικού Γραφείου Εργασίας 51 Κίνητρα και πρωτοβουλία για δημιουργία συνεταιρισμού για επιχειρηματική δραστηριότητα 53 Δημιουργία τριτοβάθμιας σχολής στην περιοχή 54 Αποκέντρωση υπηρεσιών, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κλπ 58 Έλεγχος προϊόντων για αποφυγή απομιμήσεων και αθέμιτο ανταγωνισμό 59 Χωροθέτηση τουριστικής παραθεριστικής ζώνης 60 Χωροθέτηση βιοτεχνικής ζώνης για σκοπούς μεταποίησης 61 Χωροθέτηση περιοχής για οικόπεδα για νεαρά ζευγάρια 62 Χωροθέτηση κτηνοτροφικής ζώνης 63 Αξιοποίηση υδάτων με δημιουργία μικρών φραγμάτων 68 Νομοθετικό πλαίσιο και προώθηση αστικού αναδασμού (δ) Κοινωνία Με τον όρο «Κοινωνία» εννοείται το σύνολο των ανθρώπων που συμβιώνουν στον ίδιο χώρο και το χρόνο, τα μέλη της οποίας ανέπτυξαν ή παρουσιάζουν οργανωμένα πρότυπα σχέσεων, κοινά χαρακτηριστικά και μορφή συνεργατικής ομάδας. Στην κατηγορία της «Κοινωνίας», κατηγοριοποιήθηκαν απαντήσεις που αποτυπώνουν τις υπό αναφορά αρχές συμβίωσης (π.χ. πρότυπο χωριό) και κοινών χαρακτηριστικών (π.χ. αίσθηση μειονεξίας, νέοι που κατάγονται από την περιοχή, ανάγκες συνταξιούχων για διαμονή, ανάγκες συγκεκριμένων ομάδων πληθυσμού). Α/Α ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ Εκμετάλλευση ερημωμένης κοινότητας σε πρότυπο χωριό ειδικά διαμορφωμένο για ηλικιωμένους Εμψύχωση του τοπικού πληθυσμού και κυρίως των νέων στο να αποβάλλουν την αίσθηση της μειονεξίας απέναντι στους κατοίκους της πόλης Προσέλκυση νέου σε ηλικία πληθυσμού ιδιαίτερα αυτού που κατάγεται από την περιοχή ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 32

34 47 48 Επιχειρηματική αξιοποίηση των αναγκών των συνταξιούχων για διαμονή στην περιοχή Επιχειρηματική αξιοποίηση αναγκών συγκεκριμένων ομάδων πληθυσμού (πχ νέων, παιδιών με ειδικές ανάγκες) (ε) Πολιτισμός Με την ευρεία του έννοια ο πολιτισμός αντιπροσωπεύει σήμερα, εκτός από τα γράμματα και τις τέχνες, τον τρόπο ζωής, τα βασικά δικαιώματα του ανθρώπου, το σύστημα αξιών, τις παραδόσεις, την πολιτιστική κληρονομιά μιας κοινωνίας ή μιας κοινωνικής ομάδας. Στην κατηγορία του «Πολιτισμού» ομαδοποιήθηκαν απαντήσεις που αφορούν στη δημιουργία μουσείων τοπικού χαρακτήρα, αξιοποίηση του πολιτιστικού πλούτου της περιοχής, διατήρηση (εκπαίδευση) και ανάδειξη των τοπικών τεχνών. Α/Α ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 12 Δημιουργία περισσότερων μουσείων που έχουν σχέση με τον τοπικό χαρακτήρα 23 Αξιοποίηση του πολιτιστικού και φυσικού πλούτου της περιοχής Δημιουργία εξειδικευμένου μοναδικού μουσείου/εκθετηρίου προϊόντων της περιοχής Δημιουργία εργαστηρίου για εκπαίδευση, ανάδειξη και προβολή υφαντικής τέχνης και πιπίλας (δαντέλα με το σμιλί) (στ) Φυσικό Περιβάλλον «Φυσικό Περιβάλλον» είναι το σύνολο των γεωγραφικών και φυσικών συνθηκών μέσα στις οποίες ζει και αναπτύσσεται ο άνθρωπος όπου εντάσσουμε την εδαφική μορφολογία, γεωγραφική θέση, κλίμα, υδατογραφία, πανίδα και τη χλωρίδα του τόπου. Σε αυτή την κατηγορία εντάχθηκαν οι απαντήσεις που αναφέρονται στην αξιοποίηση του φυσικού πλούτου της περιοχής, την ανάδειξη των αμπελώνων, δημιουργία χώρων εκμετάλλευσης ΑΠΕ συμβατά με το περιβάλλον. Α/Α ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 22 Ανάδειξη του αμπελώνα για σκοπούς διατήρησης του πράσινου 23 Αξιοποίηση του πολιτιστικού και φυσικού πλούτου της περιοχής 25 Δημιουργία χώρων εκμετάλλευσης ΑΠΕ συμβατά με το περιβάλλον Στην συνέχεια οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να ψηφίσουν τα πέντε πιο σημαντικά, κατά την άποψή τους χαρακτηριστικά. Συνυπολογίζοντας τις επιλογές όλων των συμμετεχόντων ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 33

35 14 από τα 68 χαρακτηριστικά ξεχώρισαν ως τα πιο σημαντικά με τη σειρά που φαίνεται πιο κάτω: ΨΗΦΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 6 Λειτουργία ερευνητικού παραρτήματος σε θέματα εφαρμοσμένης αμπελοοινικής έρευνας 5 Ανάπτυξη υποδομών αγροτουρισμού με θέμα το κρασί 4 Αξιοποίηση της ταυτότητας της περιοχής 4 Διατήρηση υφιστάμενων και φύτευση εγκαταλελειμμένων αμπελώνων στη λογική ως παροχής δημόσιου αγαθού 3 Κέντρο συνεργασίας τοπικών αρχών και κατοίκων 3 Δημιουργία δικτύων συνεργασίας σε πρότυπα κέντρα επιχειρηματικότητας. 3 Αξιοποίηση του πολιτιστικού και φυσικού πλούτου της περιοχής. 3 Δημιουργία βιολογικών καλλιεργειών. 2 Δραστηριοποίηση φιλο-περιβαλλοντικών οργανώσεων και ομάδων. 2 Δημιουργία ολιστικού αγροτουριστικού προϊόντος. 2 Δημιουργία ενιαίας αρχής διαχείρισης αγροτουρισμού για την περιοχή. 2 Καλύτερη ενημέρωση και εκμετάλλευση ευρωπαϊκών κονδυλίων. 2 Οργανωμένες εκδρομές ειδικού ενδιαφέροντος 2 Σύσταση κέντρων πληροφόρησης με τη χρήση νέων τεχνολογιών Το τελευταίο μέρος του δεύτερου Εργαστηρίου περιλάμβανε τη διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των επιλεγμένων εμποδίων. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 34

36 Γραφική απεικόνιση τομεακού οράματος Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας Δημιουργία βιολογικών καλλιεργειών Ανάπτυξη υποδομών αγροτουρισμού με θέμα το κρασί Αποκέντρωση υπηρεσιών, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κλπ. Λειτουργία ερευνητικού παραρτήματος σε θέματα εφαρμοσμένης αμπελοοινικής έρευνας -Αξιοποίηση της ταυτότητας της περιοχής -Αξιοποίηση του πολιτιστικού και φυσικού πλούτου της περιοχής -Κέντρο συνεργασίας τοπικών αρχών και κατοίκων -Δημιουργία δικτύων συνεργασίας στα πρότυπα κέντρων επιχειρηματικότητας -Κέντρο Συνεργασίας τοπικών αρχών και κατοίκων -Καλύτερη ενημέρωση και εκμετάλλευση ευρωπαϊκών κονδυλίων Προώθηση γηγενών ποικιλιών αμπελιού (μαραθέυτικο, υνιστέρι κλπ) Διατήρηση υφιστάμενων και φύτευση εγκαταλελειμμέν ων αμπελώνων στην λογική ως παροχής δημόσιου αγαθού. Δημιουργία τριτοβάθμιας σχολής στην περιοχή -Προώθηση γεωργικών συννεταιρισμών ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 35

37 Ανάλυση τομεακού οράματος Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας Με βάση τη διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των επιλεγμένων εμποδίων, όπως παρουσιάζεται και στο διάγραμμα, προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα: Θεμελιώδους σημασίας για την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής σε σχέση με την οικονομία και την επιχειρηματικότητα, είναι η αξιοποίηση της ταυτότητας και του πολιτιστικού πλούτου της περιοχής. Επιπλέον, η διατήρηση υφιστάμενων και η φύτευση εγκαταλελειμμένων αμπελώνων στη λογική του δημόσιου αγαθού, η προώθηση γηγενών ποικιλιών αμπελιού (μαραθεύτικο, ξυνιστέρι κλπ), η δημιουργία γεωργικών συνεταιρισμών και δικτύων συνεργασίας στα πρότυπα κέντρων επιχειρηματικότητας, η βελτίωση της συνεργασίας Τοπικών Αρχών και κατοίκων καθώς και η καλύτερη ενημέρωση και εκμετάλλευση ευρωπαϊκών κονδυλίων αποτελούν τους βασικούς άξονες για την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Τα πιο πάνω συντείνουν επίσης στην ανάπτυξη του αγροτουρισμού, ο οποίος μπορεί να εξελιχθεί μέσω της ανάπτυξης υποδομών με θέμα το κρασί (δημιουργία ολοκληρωμένου αγροτουριστικού προϊόντος, ενιαίας αρχής διαχείρισης αγροτουρισμού, κέντρα πληροφόρησης, διοργάνωση συντονισμένων εκδρομών ειδικού ενδιαφέροντος και χρήση νέων τεχνολογιών). Η δημιουργία τριτοβάθμιας σχολής στην περιοχή αναμένεται ότι θα συμβάλει στην αποκέντρωση υπηρεσιών, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κ.λπ. Θετικά θα συμβάλει επίσης και η λειτουργία ερευνητικού παραρτήματος σε θέματα εφαρμοσμένης αμπελοοινικής έρευνας που αναμένεται ότι θα βοηθήσει στην ανάπτυξη βιολογικών καλλιεργειών ΓΕΩΡΓΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΟ Εργαστήρι SWOT Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίο Η γεωργική παραγωγή και καλλιέργεια, λόγω της έκτασης και της σημασίας της, εξετάζεται τόσο ως τομέας οικονομικής δραστηριότητας όσο και ως στοιχείο που συναρτάται άμεσα με το περιβάλλον και το τοπίο. Οι νέες συνθήκες, ιδιαίτερα όσον αφορά την αμπελοκαλλιέργεια, αναλύονται έτσι ώστε να διαμορφωθεί η πραγματική εικόνα της γεωργίας σήμερα στην περιοχή, οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση, καθώς και οι απειλές που αντιμετωπίζει το πολιτιστικό τοπίο και το φυσικό περιβάλλον. Οι στόχοι αφορούν στη βελτίωση του γεωργικού τομέα, με τρόπο που να συνάδει με το χαρακτήρα του τοπίου και να αναδεικνύει την ταυτότητα των κρασοχωριών. Το Εργαστήρι SWOT για τη θεματική ενότητα Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίο διεξήχθη την Τετάρτη, 16 Μαΐου 2012 στα κτήρια του Κοινοτικού Συμβουλίου Αγίου Θεράποντα. Τα αποτελέσματα του Εργαστηρίου συνοψίζονται στον πιο κάτω πίνακα: ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Συνέργεια της παραγωγής με τοπίο Ιδιαίτερος Χαρακτήρας του τοπίου, πληθώρες Ξερολιθιά, μονοπάτια, τοπίο, δόμες, ως σύστημα Πλούσιοι υδάτινοι πόροι Ενότητα του χώρου ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 36

38 Σημαντική (σε παγκόσμιο επίπεδο), πλούσια και ιδιαίτερη γεωλογία Βιοποικιλία σε σχέση με το αμπέλι Πανίδα της περιοχής Η Ιδιαίτερη Γεωλογία (Σπηλιές) ΚΟΙΝΩΝΙΑ Θέσεις εργασίας από λατομική δραστηριότητα ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ Αμπέλια (25% του δυναμικού της Κύπρου, γηγενής ποικιλία, 25 οινοποιοί, τοπικό κρασί) Καλή ποιότητα παραγωγής οίνου Καθορισμένη περιοχή ονομασίας προέλευσης (Προστατευόμενη Ονομασίας Προέλευσης, ΠΟΠ) Μοναδικότητα από γηγενείς ποικιλίες. Ύπαρξη ΦΥΣΗ Natura 2000 με την κατάλληλη υποδομή Ορυκτοί πόροι πέτρα των Κυβίδων (25 Λατομεία) που συνδυάζεται με την αρχιτεκτονική του χώρου Δεν υπάρχουν τοπικές μεγάλες μονάδες επεξεργασίας λατομικών προϊόντων Μικρά λατομεία Εύκολη η διαμόρφωση των μικρών λατομείων Αμφιθεατρικότητα του τοπίου προσφέρει δυνατότητες ανάγνωσής του Γεωγραφική και περιβαλλοντική ενότητα και συνοχή Ιδιάζων χαρακτήρας της περιοχής σε παγκύπριο επίπεδο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Επηρεασμός του τοπίου από την υποβάθμιση της γεωργικής παραγωγής ΚΟΙΝΩΝΙΑ Έλλειψη κοινού συστήματος διανομής κρασιού Δυσκολίες οικονομικής στήριξης της παραγωγής (Έλλειψη εργατικού δυναμικού, κόστος παραγωγής) Γερασμένος πληθυσμός Έλλειψη επαρκούς επιστημονικής έρευνας Έλλειψη διάθεσης συνεργασίας Ελλιπής ενημέρωση σε σχέση με το NATURA 2000 Αδυναμία εκτίμησης των προϊόντων μας και της βιοκαλλιέργειας Έλλειψη περιβαλλοντικής συνείδησης (Στερεά απόβλητα, ανακύκλωση) Έλλειψη επίγνωσης και σεβασμού προς το πολιτιστικό τοπίο Απώλεια παραδοσιακής τεχνογνωσίας Ανεξέλεγκτη βόσκηση Ανυπαρξία πολιτικής για τις πυρκαγιές Έλλειψη συνεργασίας των κοινοτήτων στην καταπολέμηση των πυρκαγιών ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ Χαμηλές τιμές προϊόντων ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 37

39 ΔΟΜΕΣ Κατακερματισμένος κλήρος, μικροτεμαχισμός, αδιαίρετη δυαδική ιδιοκτησία, και πολυτεμαχισμός Ανυπαρξία Αγροτικών δρόμων για γεωργικούς σκοπούς μόνο Η πολύ μεγάλη έκταση ζωνών προστασίας Ζ σε κάποιες κοινότητες ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ Ευκαιρίες για βιοκαλλιέργειες Σχέδιο δάσωσης (πεύκα, ανδρουκλιές, χαρουπιές, μοσφηλιές, ελιές κλπ) Προγράμματα Τμήματος Δασών, (μονοπάτια, σημεία θέας, κατασκηνωτικοί χώροι) Επιχορήγηση για δωρεάν δέντρα Μελέτες σε σχέση με οικονομίες έρευνας, οικονομίες κλίμακας Προγραμματική περίοδος Κουλτούρα συνεργασίας Πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης για νέους παραγωγούς Ευκαιρίες συνεργασίας μεταξύ αγροτών Το εκπαιδευτικό σύστημα για καλύτερη ενημέρωση των νέων για τη περιβαλλοντική συνείδηση. Ενημέρωση για το τοπικό περιβάλλον (τοπική μελέτη), έτοιμα προγράμματα, ομάδες εργασίας ειδικού ενδιαφέροντος Πιθανή συνεργασία κοινοτήτων σχετικά με την πυροπροστασία Εκπαίδευση για πυρασφάλεια Δυνατότητα σύστασης ομάδας διάσωσης και πυρόσβεσης Εθελοντισμός Συνεργασία μεταξύ των κοινοτήτων για εκμετάλλευση κοινών φυσικών πόρων και σημείων αναφοράς (πχ ποτάμια) Αξιοποίηση/αναβάθμιση της μάρκας των προϊόντων Ειδικός τουρισμός βιωματικός ερευνητικός Νέα γεωργικά προϊόντα Ευκαιρίες ειδικού/εναλλακτικού τουρισμού Τα πολλά παράγωγα του σταφυλιού (συκόπιττα, πατάτα σε σακουλλούι) Σχέδιο πολιτικής άμυνας (εφαρμογή της υφιστάμενη νομοθεσίας) Συνδυασμός προγραμμάτων Σχέδια μηχανικής γεωργίας προγράμματα Τμήματος Γεωργίας Μηχανοποίηση της γεωργίας Εφαρμογή σχεδίου αναδασμού σε περιοχές καλλιέργειες που θα καθοριστούν για αμπέλια Νέες τεχνολογίες ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 38

40 ΑΠΕΙΛΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ Έλλειψη συνεργασίας μεταξύ διαφόρων υπηρεσιών Εξάντληση λατομικών πόρων Σχέδιο δάσωσης λόγο αλλαγής χλωρίδας και χαρακτηριστικά δέντρα Εκπομπές σκόνης από βαρέα οχήματα σε άγραφους δρόμους Τάση εγκατάλειψης αμπελιών Έλλειψη προστασίας του τοπίου Εγκατάλειψη της παραγωγής Ανεπαρκή κίνητρα υποστήριξης της γεωργικής παραγωγής Αποστροφή από τον πρωτογενή τομέα Έλλειψη κοινής πολιτικής Παράνομη λατομική δραστηριότητα ιδιαίτερα στη ζώνη ΦΥΣΗ 2000 (δικαστήριο) Έλλειψη επίγνωσης για την αξία του περιβάλλοντος Η έλλειψη συγκεκριμένων κατευθυντήριων γραμμών για δόμηση Έλλειψη νερού για εναλλακτικές καλλιέργειες λόγω εκτροπής του στο νότιο αγωγό Μείωση των παραδοσιακών ποικιλιών αμπελιών Μονοκαλλιέργειες σε μεγάλες εκτάσεις Ανοικτά επιφανειακά λατομεία και όχι σε βάθος Τάση βιομηχανοποίησης της γεωργίας και των μεγάλων κλήρων. Χρήση υλικών (άσφαλτος) που δεν συνάδουν με το τοπικό δομημένο περιβάλλον Αλλαγή του τρόπου καλλιέργειες του αμπελιού- οι αναβαθμίδες κατασκευασμένες με μη παραδοσιακή τεχνική με χώμα με μπετόν Διάσπαρτη/άναρχη οικοδομική ανάπτυξη που επηρεάζει το τοπίο Μεμονωμένη κατοικία Εργαστήρι ΔΔΔ Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίο Το Εργαστήρι ΔΔΔ για την θεματική ενότητα Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίο διεξήχθη στις 24/5/2012 στα κτήρια της Ακαδημίας Δημόσιας Διοίκησης. Ο στόχος του εργαστηρίου ήταν να αναπτυχθεί ένα τομεακό όραμα για την περιοχή σε σχέση την συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Στο εργαστήριο οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε μια ερώτηση κλειδί, συγκεκριμένα: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αειφόρου ανάπτυξης για την περιοχή των κρασοχωριών σε σχέση με την Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίο; Όλοι οι συμμετέχοντες έδωσαν τις απαντήσεις τους. Στο εργαστήριο δόθηκαν οι πιο κάτω 46 απαντήσεις ομαδοποιημένες σε 6 κατηγορίες : ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 39

41 (α) Πολιτισμός: 1. Να λειτουργήσει παραδοσιακός φούρνος. 2. Βελτίωση του ανθρώπινου περιβάλλοντος. 3. Ανάδειξη της δόμης/ξηρολιθιάς ως βασικό συστατικό του πολιτιστικού τοπίου. 4. Πάρεργα-αργαλειός-γλυκά γαλακτοκομικά προϊόντα. 5. Διατήρηση των αναβαθμίδων στην παραδοσιακή τους μορφή και της ξηρολιθιάς. 6. Ανάδειξη της κουλτούρας και του χαρακτήρα της περιοχής με αναβαθμισμένες θεματικές εκδηλώσεις. β) Καινοτομία-Έρευνα-Εκπαίδευση: 1. Ερευνητικό κέντρο για αμπελοοινικά θέματα. 2. Διαφοροποίηση της γεωργίας. 3. Αυξημένη ποιοτική παραγωγή γηγενών ποικιλιών σταφυλιού. 4. Τεχνολογική αναβάθμιση στις γεωργικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις. 5. Δημιουργία περιβαλλοντικών εκπαιδευτικών κέντρων. 6. Συμμετοχή σε έργα διατοπικής και διακρατικής συνεργασίας. 7. Ποιοτική και όχι ποσοτική παραγωγή. (γ) Περιβάλλον 1. Διατήρηση της ταυτότητας των κρασοχωριών. 2. Η αειφόρος ανάπτυξη να είναι βασισμένη στην ιδιαίτερη φυσιογνωμία του περιβάλλοντος. 3. Επαναφορά του τοπίου από την εγκατάλειψη και εκρίζωση των αμπελιών. 4. Ανάπτυξη η οποία να μην υποβαθμίζει το ιδιαίτερο φυσικό τοπίο της περιοχής. 5. Αειφόρος ανάπτυξης των ορυκτών πόρων της περιοχής. 6. Ελκυστικά μονοπάτια της φύσης. 7. Αναδάσωση καμένων περιοχών της περιοχής. 8. Ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων. 9. Δάσωση υποβαθμισμένων περιοχών. (δ) Επιχειρηματικότητα-Απασχόληση: 1. Να δοθούν περισσότερα κίνητρα και τα εχέγγυα στους αμπελουργούς να παραμείνουν στα κρασοχώρια. 2. Αναζωογόνηση της περιοχής με επανακαλλιέργεια της γης-μείωση της εγκατάλειψης. 3. Η αύξηση των τιμών των γεωργικών και οινικών προϊόντων της περιοχής. 4. Κίνητρα για μεταποίηση των σταφυλιών και τα παράγωγα του. 5. Βιώσιμες γεωργικές μονάδες. 6. Δημιουργία μικρών βιοτεχνιών μεταποίησης προϊόντων του αμπελιού. 7. Προαγωγή του αγροτουρισμού με διαδραστική συμμέτοχη στην παραγωγή. 8. Ανάπτυξη βιολογικών καλλιεργειών. 9. Δίκτυα παραγωγών και προϊόντων. 10. Επαναφορά του παραδοσιακού τρόπου καλλιέργειας των αμπελώνων (αγροτουρισμός). 11. Γυναικείοι συνεταιρισμοί για εξυπηρέτηση και προβολή αγροτουριστικού προϊόντος. (ε) Συμμόρφωση-Θεσμοί: 1. Αποφυγή της οικοδομικής ανάπτυξης εκτός των καθορισμένων ορίων. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 40

42 2. Ελαχιστοποίηση της λατόμησης με προσεκτική επιλογή των χώρων με βάσει περιβαλλοντικά κριτήρια. 3. Βελτίωση και ανάπτυξη υποδομών κοινής ωφελείας. 4. Ιδιοκτησία ικανή για γεωργική αξιοποίηση (μέγεθος- συνιδιοκτησία-πρόσβαση) 5. Ελαχιστοποίηση της λατόμησης με προσεκτική επιλογή των χώρων με βάσει περιβαλλοντικά κριτήρια. 6. Αναβάθμιση του οδικού δικτύου προς τα κρασοχώρια. 7. Προστασία της βλάστησης από τις πυρκαγιές. (στ) Επικοινωνία: 1. Προβολή τοπίου περιβάλλοντος και πανίδας μέσα από παγκόσμιας εμβέλειας κανάλια όπως Discovery Channel και National Geographic. 2. Ανάδειξη των φυσικών αξιοθέατων της περιοχής. 3. Προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού ειδικών ενδιαφερόντων. 4. Ανάδειξη και προβολή της περιοχής NATURA (δίκτυο). 5. Σωστή αξιοποίηση και ανάδειξη των βιότοπων της περιοχής. Στην συνέχεια οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να ψηφίσουν τα πέντε πιο σημαντικά, κατά την άποψή τους εμπόδια. Συνυπολογίζοντας τις επιλογές όλων των συμμετεχόντων 14 από τα 46 εμπόδια ξεχώρισαν ως τα πιο σημαντικά με τη σειρά που φαίνεται πιο κάτω: ΨΗΦΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 4 Διατήρηση της ταυτότητας των κρασοχωριών 3 Ερευνητικό κέντρο για αμπελοοινικά θέματα Αναζωογόνηση της περιοχής με επανακαλλιέργεια της γης- μείωση της 3 εγκατάλειψης Διατήρηση των αναβαθμίδων στην παραδοσιακή τους μορφή και της 3 ξηρολιθιάς 3 Ανάδειξη των φυσικών ομορφιών της περιοχής Προαγωγή του αγροτουρισμού με διαδραστική συμμετοχή στην 3 παραγωγή Η αειφόρος ανάπτυξη να είναι βασισμένη στην ιδιαίτερη φυσιογνωμία 2 του περιβάλλοντος 2 Αποφυγή της οικοδομικής ανάπτυξης εκτός των καθορισμένων ορίων 2 Κίνητρα για μεταποίηση των σταφυλιών και τα παράγωγά του 2 Δημιουργία μικρών βιοτεχνιών μεταποίησης προϊόντων του αμπελιού 2 Δημιουργία περιβαλλοντικών εκπαιδευτικών κέντρων 2 Προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού ειδικών ενδιαφερόντων 2 Σωστή αξιοποίηση και ανάδειξη των βιότοπων της περιοχής 2 Προστασία της βλάστησης από τις πυρκαγιές Το τελευταίο μέρος του δεύτερου Εργαστηρίου περιελάμβανε τη διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των επιλεγμένων εμποδίων. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 41

43 Γραφική Απεικόνιση Τομεακού Οράματος Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίο Δημιουργία μικρών βιοτεχνιών μεταποιήσης προϊόντων του αμπελιου Προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού ειδικών ενδιαφερόντων -Διατήρηση της ταυτότητας των κρασοχωριών -Η αειφόρος ανάπτυξη να είναι βασισμένη στην ιδιαίτερη φυσιογνωμία του περιβάλλοντος Ανάδειξη των φυσικών αξιοθέατων της περιοχής -Αναζωογόνηση της περιοχής με επανακαλλιέργεια της γης-μείωση της εγκατάλειψης -Κίνητρα για μεταποίηση σταφυλιών και των παραγώγων του - Διατήρηση των αναβαθμίδων στη παραδοσιακή τους μορφή και της Ξερολιθίας - Προαγωγή του αγροτουρισμού με διαδραστική συμμετοχή στην παραγωγή -Σωστή αξιοποίηση και ανάδειξη των βιότοπων της περιοχής Δημιουργία περιβαλλοντικών εκπαιδευτικών κέντρων Ερευνητικό κέντρο για αμπελοοινικά θέματα Αποφυγή της οικοδομικής ανάπτυξης εκτός των καθορισμένων ορίων Ανάλυση Τομεακού Οράματος Γεωργία, Περιβάλλον και Τοπίο Θεμελιώδους σημασίας για την επίτευξη αειφόρου ανάπτυξης είναι η αποφυγή της οικοδομικής ανάπτυξης εκτός των καθορισμένων ορίων και η δημιουργία ερευνητικού κέντρου για αμπελοοινικά θέματα καθώς και περιβαλλοντικών εκπαιδευτικών κέντρων. Τα πιο πάνω θα συμβάλουν αφενός περιβαλλοντικά - στην προστασία της βλάστησης από τις πυρκαγιές και στη σωστή αξιοποίηση και ανάδειξη των βιότοπων της περιοχής, και αφετέρου οικονομικά, στην προαγωγή του αγροτουρισμού με διαδραστική συμμετοχή στην παραγωγή. Θα συμβάλουν επίσης στη διατήρηση των αναβαθμίδων στην παραδοσιακή τους μορφή και των ξηρολιθικών κατασκευών καθώς και στη μείωση της εγκατάλειψης και στην αναζωογόνηση της περιοχής μέσω επανακαλλιέργειας και δημιουργίας κινήτρων για μεταποίηση των σταφυλιών και των παραγώγων του. Τέτοια μέτρα θα συμβάλουν επίσης στην ανάδειξη της ταυτότητας της περιοχής καθώς και των φυσικών της ομορφιών. Οι επιμέρους δράσεις που προτείνονται είναι η δημιουργία μικρών βιοτεχνιών μεταποίησης προϊόντων του αμπελιού και η προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού ειδικών ενδιαφερόντων. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 42

44 6.2.3 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ Εργαστήριο SWOT Αρχιτεκτονική και Οικισμοί Σε αυτή τη θεματική ενότητα καλύπτονται θέματα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς (προστασίας, διατήρησης, ανάδειξης και αξιοποίησης), τόσο εντός των οικισμών (παραδοσιακές οικοδομές, μονές, εκκλησίες, ληνοί, ελιόμυλοι, βρύσες, στέρνες, λιθόστρωτα κλπ) όσο και εκτός οικισμών (δόμες, στιάδια, βρύσες, νερόμυλοι, αλώνια κλπ). Καλύπτονται επίσης, θέματα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής και της σχέσης της με το περιβάλλον των παραδοσιακών οικισμών (ένταξη, μορφολογία κ.λπ). Στην ενότητα αυτή καλύπτονται επίσης, και θέματα διαχείρισης των οικισμών μέσα από πολεοδομικές ρυθμίσεις, όπως είναι οι κατευθυντήριες γραμμές για την αισθητική και ποιοτική βελτίωση του δομημένου περιβάλλοντος, ο καθορισμός περιοχών ειδικού χαρακτήρα και οι συντελεστές ανάπτυξης. Το Εργαστήρι με τη μεθοδολογία SWOT για τη θεματική ενότητα Αρχιτεκτονική και Οικισμοί διεξήχθη την Τετάρτη, 25 Απριλίου 2012 στα κτήρια του Κοινοτικού Συμβουλίου Αγίου Αμβροσίου. Τα αποτελέσματα του Εργαστηρίου συνοψίζονται στον πιο κάτω πίνακα: ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Πλούσια Ιστορία. Ταυτότητα-Κρασοχώρια Χαρακτηριστική Αρχιτεκτονική Μεγάλο απόθεμα παραδοσιακών οικοδομών Διαφορετικότητα κτισμάτων Ύπαρξη δόμων Ύπαρξη καλών τεχνιτών στην παραδοσιακή οικοδομική Αρχιτεκτονική Ποικιλομορφία σε κοντινή απόσταση Ξωκλήσια και περιβάλλον χώρος Ιστορική συνέχεια είναι εμφανής στους οικισμούς Ύπαρξη υλικής μαρτυρίας για συγκεκριμένες δραστηριότητες της περιοχής Διατηρημένα δρομάκια με λιθόστρωτα Ύπαρξη αρχαίων μνημείων Καλά διατηρημένα κτήρια στους πυρήνες Οικισμοί σε εγγύτητα αλλά με διαφορετικά χαρακτηριστικά Αναγνώριση της περιοχής παγκύπρια ως χαρακτηριστική και παραδοσιακή Καλές πρώτες ύλες. Όνομα «Κρασοχώρια» Ύπαρξη ιστορικών αλευρόμυλων με δυνατότητα προβολής τους. Ύπαρξη αγροτικής γης γύρω από τους οικισμούς. Γραφικότητα Οικισμών. Αριθμός αμπελώνων Διατήρηση αυθεντικής αρχιτεκτονικής. Αναστρέψιμες οι πλείστες κακές επεμβάσεις. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 43

45 ΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΤΑΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΤΑΣΕΙΣ Αυξημένοι ρυθμοί αποκατάστασης οικοδομών. Αυξημένο ενδιαφέρον από τοπικές αρχές για την αρχιτεκτονική κληρονομιά. Αξιοποίηση Αρχιτεκτονικής κληρονομίας από τις τοπικές αρχές για Δημόσια χρήση Ευαισθησία κατοίκων. Αύξηση ρυθμού ανάπτυξης αγροτουριστικών υπηρεσιών. Εγγύτητα στις πόλεις. Αυθαίρετες και λανθασμένες οικοδομές. Ο μεγάλος αριθμός εγκαταλελειμμένων οικοδομών εντός των παραδοσιακών κέντρων των κοινοτήτων λόγω εγκατάλειψης του πληθυσμού. Άγραφοι δρόμοι. Έλλειψη πρωτοβουλίας από τις Τοπικές Αρχές για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και ιδιαίτερα η αδυναμία παρέμβασης και ελέγχου των Τοπικών Αρχών για να περισώσουν τα ετοιμόρροπα παραδοσιακά κτήρια. Έλλειψη αποτελεσματικής ενημέρωσης των πολιτών από τα κυβερνητικά Τμήματα και έλλειψη σωστής εκπαίδευσης των μελετητών. Έλλειψη προγραμματισμού από τις Τοπικές Αρχές.. Άγνοια των διαδικασιών, κονδυλίων και υποχρεώσεων εκ μέρους των τοπικών αρχών. Αδυναμία χωροθέτησης ανοικτών δημόσιων χώρων Κακή πρόσβαση προς τα μνημεία και τα σημεία αναφοράς. Άναρχη ανάπτυξη. Εγκατάλειψη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας με αποτέλεσμα την καταστροφή των χαρακτηριστικών στοιχείων του τοπίου (πχ των δόμων, ξερόλιθων). Η τάση εκμοντερνισμού των οικοδομών. Έλλειψη εκτίμησης, συνείδησης και ευαισθησίας για την αρχιτεκτονική κληρονομιά. Αντιγραφή των αστικών προτύπων κατασκευής, ιδιαίτερα σε νέες οικοδομές. Το ατομικό συμφέρον εις βάρος του συλλογικού. Λανθασμένος τρόπος προσέλκυσης τουριστών. Έλλειψη ιδιωτικής πρωτοβουλίας για αξιοποίηση της αρχιτεκτονικής κληρονομίας πέρα από την κοινότητα. Αδυναμία κατανόησης των τουριστικών αναγκών. Παρεμβάσεις για την μη επιβολή ελέγχου λόγω ψηφοθηρίας. Έλλειψη οράματος από τους τοπικούς φορείς και αδυναμία αναγνώρισης των δυνατοτήτων τους και των προτεραιοτήτων τους. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ Υψηλό κόστος αποκατάστασης και συντήρησης των παραδοσιακών κτηρίων, λόγο απόστασης, και λόγω εξειδίκευσης. Κατακερματισμός της ακίνητης ιδιοκτησίας με ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 44

46 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ αποτέλεσμα την δυσχέρεια χρήσης τους και αδυναμία ανάπτυξης τους. Πολλοί και μικροί οικισμοί με λίγο ανθρώπινο δυναμικό. Μικρός αριθμός μόνιμου πληθυσμού. Ταύτιση ανάπτυξης με την οικονομική ανάπτυξη εκτός των οικισμών αλλά εις βάρος του οικισμού. Αδυναμία ενεργοποίησης των οικιστικών ζωνών. Πίεση για επέκταση ζωνών. Ραγδαία τουριστική ανάπτυξη. Τάση για βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη. Αποκλειστικός προσανατολισμός στον τουρισμό και παραγνώριση άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων. Ανάγκη για διαρκή συντήρηση. Προβολή της Αρχιτεκτονικής κληρονομιάς μέσω διαφόρων προγραμμάτων. Διατάγματα διατήρησης. Νομοθεσία προστασίας Δομημένου Περιβάλλοντος. Προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης. Δυνατότητα συνεταιρισμών στον Τουρισμό. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ Σχέδια και προγράμματα για την περιοχή. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Ανάπτυξη νέων ενεργειακών μεθόδων. Προώθηση συμπλεγματοποίησης. Αναπτυξιακές και τουριστικές εταιρείες. Εταιρεία αγροτουρισμού. ΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΤΑΣΕΙΣ Προσέλκυση λόγω ποιότητας κρασιού. Τάση για αγροτουρισμό. Έργα υποδομής υπό εκτέλεση. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ Επιχορηγήσεις/Οικονομικά κίνητρα ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ Αξιοποίηση Ευρωπαϊκών κονδυλίων. ΑΠΕΙΛΕΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Υποβάθμιση περιβάλλοντος από υπηρεσίες (ΑΗΚ, ΑΤΗΚ κλπ). Αλόγιστη, άμετρη, χωρίς ευαισθησία, ανάπτυξη του Δομημένου Περιβάλλοντος. Πολιτική της μεμονωμένης κατοικίας και Γκόλφ. Ανικανότητα επιβολής Ελλιπής έλεγχος από Επαρχιακή Διοίκηση. Αδυναμία επιβολής νομοθεσίας ακόμη και μετά από δικαστικές αποφάσεις. Μη ολοκληρωμένη κήρυξη χωριών. Μη συμπλεγματοποίηση. Επιβολή ρυμοτομίας στον ιστό. Χρονοβόρες διαδικασίες του κτηματολογίου. Απουσία συντονισμού για αγροτουρισμό. Ελλιπής έλεγχος από κυβερνητικές υπηρεσίες για αποκαταστάσεις. Μη συντονισμός κυβερνητικών τμημάτων και υπηρεσιών. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 45

47 Ελλιπείς κατευθυντήριες γραμμές για νέα αναπτυξιακά έργα. Μη στήριξη ετοιμόρροπων από επαρχιακή διοίκηση. Χρονοβόρες διαδικασίες για κήρυξη διατηρητέων κλπ. Κακός σχεδιασμός Πολεοδομικών έργων. Απουσία αντικινήτρων. ΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΤΑΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ Ξενόφερτα υλικά και μοντέλα. Ανυπαρξία κινήτρων για μερική αποκατάσταση. Πορεία αποκλειστικά προς τον τουρισμό. Οικονομική κρίση. Μη αναπροσαρμογή για το ΦΠΑ. Ακρίβεια της καθημερινής ζωής αποτρέπει την ανέγερση εξοχικών και δεύτερης κατοικίας. Γερασμένος πληθυσμός Εργαστήριο ΔΔΔ Αρχιτεκτονική και Οικισμοί Διεξήχθηκαν δύο εργαστήρια ΔΔΔ για τη θεματική ενότητα Αρχιτεκτονική και Οικισμοί στις 23/5/2012 και στις 06/06/2012, στα κτήρια της Ακαδημίας Δημόσιας Διοίκησης και στο Κοινοτικό Συμβούλιο της Πάχνας αντίστοιχα. Στα δύο εργαστήρια συμμετείχαν 22 άτομα (Παράρτημα V). Ο στόχος και των δύο εργαστηρίων ήταν να αναπτυχθεί ένα τομεακό όραμα για την περιοχή σε σχέση με την συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Και στα δύο εργαστήρια οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε μια ερώτηση κλειδί, συγκεκριμένα: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αειφόρου ανάπτυξης για την περιοχή των κρασοχωρίων σε σχέση με την Αρχιτεκτονική και Οικισμοί;. Όλοι οι συμμετέχοντες έδωσαν τις απαντήσεις τους. Στα δύο εργαστήρια 61 απαντήσεις που κατηγοριοποιούνται ως ακολούθως: (α) Διατήρηση/ Επαναφορά/ Ανάδειξη Διατήρηση της δομής και του συνεχούς ιστού στους οικισμούς των κρασοχωριών. Να προσπαθήσουμε να κρατήσουμε την παράδοση και την κουλτούρα μας. Επαναφορά εντός των πυρήνων με λιθόστρωτο. Αποκατάσταση όλων των παραδοσιακών οικοδομών Τρόποι διόρθωσης των κακώς εχόντων στον πυρήνα οικοδομών των οικισμών. Διατήρηση σύνδεσης και ανάδειξης όλων των αρχιτεκτονικά αξιόλογων κατασκευών της περιοχής. Επανάχρηση και αναβίωση των εγκαταλελειμμένων οικοδομών. Διατήρηση του περιβάλλοντος στους οικισμούς και στην περιφέρεια. Ευπρεπισμός όλων των οικισμών. Κήρυξη του πυρήνα σε αρχαίο μνημείο. Κατοίκηση εντός των οικισμών και όχι εκτός. Ρεαλιστικές, συνεχείς δραστηριότητες/χρήσεις στους πυρήνες. Αποκατάσταση παραδοσιακών δρόμων σύνδεσης των χωριών της περιοχής. Αποκατάσταση και ανάδειξη μνημείων και σημείων αναφοράς. Ανάδειξη, συντήρηση και αποκατάσταση των ξερολιθιών. Σύγχρονες χρήσεις σε παραδοσιακές οικοδομές. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 46

48 Αναβίωση παραδοσιακών χρήσεων σε παραδοσιακές οικοδομές. Επαναφορά χαμένων στοιχείων της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Επαναφορά της χαμένης περηφάνιας των χωριών. Δημιουργία νέας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Δυνατότητα απόκτησης των περιουσιών που δεν μπορούν να βρεθούν οι ιδιοκτήτες τους από την κοινότητα για πώληση/επανάχρηση. Διατήρηση της ταυτότητας των κρασοχωριών με την επαναφορά του καλλιεργημένου με αμπέλια τοπίου με τις δόμες. Αποφυγή αλλοίωσης της φυσικής κατάστασης του τοπίου (β) Οικονομική Ανάπτυξη/ Υποδομές Περιπατητική σύνδεση τόπων. Ορθολογιστικές πολεοδομικές ζώνες και χρήσεις γης. Οικονομική ενίσχυση στην διατήρηση του δομημένου περιβάλλοντος. Ποικιλία ποιοτικού και φθηνού φαγητού/ποτού σε κατάλληλα κτήρια (πρόσβαση και μορφολογία). Να ενισχυθούν οι αμπελουργοί για να παραμείνουν στο επάγγελμα. Μόνιμος πληθυσμός. Ύπαρξη ικανοποιητικών κονδυλίων με στοχευμένες επιδιώξεις. Έργα για την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας Προώθηση/ενθάρρυνση των τοπικών προϊόντων των κρασοχωριών. Ανάπτυξη των υποδομών των χωριών. Δημιουργία θεματικών πάρκων/εκδρομικών χώρων. Ενθάρρυνση νέων για παραμονή και δραστηριοποίηση στην ύπαιθρο. Να έρχονται καραβάνια. Δημιουργία αποχετευτικού συστήματος στα χωριά. Πλήρης και δωρεάν διαδικτυακή κάλυψη στα χωριά. Δημιουργία μονοπατιών της φύσης. Δημιουργία εργαστηρίων παραδοσιακών τεχνών. Παγκόσμιες πατέντες. Δημιουργία χώρων στάθμευσης εκτός πυρήνα. Άμεση ψήφιση της νομοθεσίας για τον αστικό αναδασμό και μεταφοράς αναπτυξιακών δικαιωμάτων. Κίνητρα για μεγάλες επενδύσεις στα κρασοχώρια. (γ) Εκπαίδευση/ Ενημέρωση/ Έλεγχος Εφαρμογή αρχιτεκτονικών προτύπων και μηχανισμών ελέγχου. Συγκεκριμένη νομοθεσία συνολικής προστασίας των πυρήνων. Καλύτερος έλεγχος από τους αρχιτέκτονες στον πυρήνα και εκτός. Δημιουργία τοπικού φορέα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Κρασοχωρίων για έλεγχο και προώθηση της αξίας της. Περιφερειακή αρχιτεκτονική συνεργασία. Ένταξη όλων των νέων οικοδομών στον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα των οικισμών. Δημιουργία προτύπων περιοχών παραδοσιακού αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ανάπτυξη, εκπαίδευση, ανάδειξη και πιστοποίηση των παραδοσιακών τεχνικών και τεχνιτών που αφορούν το δομημένο περιβάλλον. Ενημέρωση των τοπικών αρχών σε θέματα επιχορηγήσεων. Δημιουργία εκπαιδευτικών χώρων. Γραφείο του πολίτη. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 47

49 Δημιουργία σχολής στην περιοχή για παραδοσιακές οικοδομικές τεχνικές και πιστοποίησή τους. Κατάλογος πιστοποιημένων αρχιτεκτόνων ειδικών στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική και αξιοποίηση αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Στην συνέχεια οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να ψηφίσουν τα πέντε πιο σημαντικά, κατά την άποψή τους εμπόδια. Συνυπολογίζοντας τις επιλογές όλων των συμμετεχόντων, 17 από τα 61 εμπόδια ξεχώρισαν ως τα πιο σημαντικά και παρατίθενται παρακάτω: ΨΗΦΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 5 αποχετευτικό στα χώρια 4 συγκεκριμένη νομοθεσία συνολικής προστασίας των πυρήνων 4 διατήρηση του περιβάλλοντος στους οικισμούς και στην περιφέρεια 4 ανάπτυξη των υποδομών των χωριών 4 δημιουργία εκπαιδευτικών χώρων 3 αποκατάσταση όλων των παραδοσιακών οικοδομών των οικισμών 3 ορθολογιστικές πολεοδομικές ζώνες και χρήσεις γης 3 διατήρηση σύνδεση και ανάδειξη όλων των αρχιτεκτονικά αξιόλογων κατασκευών της περιοχής 3 έργα για την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας 3 επαναφορά του καλλιεργημένου τοπίου και των δόμων [deete] 2 l 3 ενημέρωση των τοπικών αρχών για θέματα επιχορηγήσεων 2 κήρυξη του πυρήνα σε αρχαίο μνημείο 1 εφαρμογή αρχιτεκτονικών προτύπων και μηχανισμών ελέγχου 1 1 διατήρηση της δομής και του συνεχούς ιστού στους οικισμούς των κρασοχωριών να προσπαθήσουμε να κρατήσουμε την παράδοση και την κουλτούρα μας 1 επαναφορά εντός των πυρήνων με λιθόστρωτο 1 τρόποι διόρθωσης των κακώς εχόντων στον πυρήνα Το τελευταίο μέρος του δεύτερου Εργαστηρίου περιλάμβανε τη διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των επιλεγμένων εμποδίων. 2 Η πρόταση ενσωματώθηκε σε άλλες προτεινόμενες προτάσεις στο εργαστήρι με τη συναίνεση των εισηγητών. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 48

50 Γραφική Απεικόνιση Τομεακού Οράματος Αρχιτεκτονική και Οικισμοί Δημιουργία εκπαιδευτικών χώρων Επαναφορά εντός των πυρήνων με λιθόστρωτο Κίνητρα για μεγάλες αναπτύξεις Διατήρηση του περιβάλλοντος στους οικισμούς και στην περιφέρεια Διατήρηση της ταυτότητας των κρασοχωρίων με την επαναφορά του καλλιεργημένου με αμπέλια τοπίου με τις δόμες Ανάπτυξη, εκπαίδευση, ανάδειξη και πιστοποίηση των παραδοσιακών τεχνικών και τεχνιτών που αφορούν το δομημένο περιβάλλον Διατήρηση, σύνδεση ανάδειξη όλων των αρχιτεκτονικά αξιόλογων κατασκευών της περιοχής Ανάπτυξη υποδομών των χωριών Αποχετευτικό στα χωριά Συγκεκριμένη νομοθεσίας συνολικής προστασίας των πυρήνων Δημιουργία πρότυπων περιοχών παραδοσιακού αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος για εκπαιδευτικούς σκοπούς Άμεση ψήφιση της νομοθεσίας για τον αστικό αναδασμό και για την μεταφορά αναπτυξιακών δικαιωμάτων Δημιουργία σχολής στην περιοχή για παραδοσιακές οικοδομικές τεχνικές και πιστοποίηση τους Αποκατάσταση όλων των παραδοσιακών οικοδομών των οικισμών Εφαρμογή αρχιτεκτονικών προτύπων και μηχανισμοί έλεγχου Ενημέρωση τοπικών αρχών σε θέματα επιχορηγήσεων Δημιουργία τοπικού φορέα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς κρασοχωρίων για έλεγχο και προώθηση της αξίας ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 49

51 Ανάλυση Τομεακού Οράματος Αρχιτεκτονική και Οικισμοί Θεμελιώδους σημασίας για την επίτευξη αειφόρου ανάπτυξης είναι η δημιουργία τοπικού φορέα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Κρασοχωριών για έλεγχο και προώθηση της αξίας της και η ενημέρωση των τοπικών αρχών σε θέματα επιχορηγήσεων που θα συμβάλει στην αποκατάσταση των παραδοσιακών οικοδομών των οικισμών και στη δημιουργία κατάλληλων, για το σκοπό αυτό εκπαιδευτικών χώρων. Κατ επέκταση, αυτή θα βοηθήσει στη δημιουργία πρότυπων περιοχών παραδοσιακού αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος για εκπαιδευτικούς σκοπούς και στην ανάπτυξη, εκπαίδευση, ανάδειξη και πιστοποίηση των παραδοσιακών τεχνικών και τεχνιτών που διαμορφώνουν το δομημένο περιβάλλον. Σ αυτό αναμένεται σίγουρα να βοηθήσει και η δημιουργία σχολής για παραδοσιακές οικοδομικές τεχνικές και για την πιστοποίησή τους. Στην αποκατάσταση του δομημένου περιβάλλοντος θα βοηθήσει και η εφαρμογή νομοθεσίας για συνολική προστασία των πυρήνων των οικισμών καθώς και η διατήρηση, σύνδεση και ανάδειξη όλων των αρχιτεκτονικά αξιόλογων κατασκευών της περιοχής. Όλα τα πιο πάνω αναμένεται να συμβάλουν στη διατήρηση του περιβάλλοντος στους οικισμούς και στην περιφέρεια. Η άμεση ψήφιση νομοθεσίας για τον αστικό αναδασμό και για τη μεταφορά αναπτυξιακών δικαιωμάτων, αναμένεται να συμβάλει στην ανάπτυξη των υποδομών των χωριών καθώς και στη δημιουργία κινήτρων για μεγάλες αναπτύξεις, διατηρώντας επίσης το ευαίσθητο περιβάλλον της περιοχής ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Εργαστήρι SWOT Κοινωνία και Πολιτισμός Η θεματική ενότητα περιλαμβάνει τη μελέτη των ευρύτερων κοινωνικών τάσεων (πχ αστυφιλία, γήρανση πληθυσμού, κλπ), τη νοοτροπία των κατοίκων (απαξίωση, αδιαφορία, κλπ) αλλά και των αρμοδίων αρχών (τοπικών και κυβερνητικών αρχών) καθώς και των λόγων που έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη των τάσεων και νοοτροπιών αυτών, που αφορούν και τους απόδημους που δεν έχουν επιστρέψει στην περιοχή. Στον όρο Πολιτισμός περιλαμβάνεται η άϋλη πολιτιστική κληρονομιά, δηλαδή η κληρονομιά που μεταδίδεται προφορικά ή πρακτικά και περιλαμβάνει παραδόσεις, έθιμα, γλώσσες, μουσική, εορτασμούς και όλες τις εκφάνσεις της άϋλης μορφής του πολιτισμού. Περιλαμβάνεται επίσης, η έννοια της συλλογικής πολιτιστικής ταυτότητας, που αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία αντιλαμβάνεται τη διαφορετικότητά της όπως αυτή παρουσιάζεται μέσω της κληρονομιάς στα έθιμα και στις πολιτιστικές εμπειρίες και πρακτικές. Αφορά, επίσης, τη δημιουργική βιομηχανία που περιλαμβάνει οικονομικές δραστηριότητες που σχετίζονται με τη γνώση, την πληροφορική και τον πολιτισμό. Το Εργαστήρι SWOT για την θεματική ενότητα Κοινωνία και Πολιτισμός διεξήχθη στις 25/04/2012 στα κτήρια του Κοινοτικού Συμβουλίου Αγίου Θεράποντα. Τα αποτελέσματα του Εργαστηρίου συνοψίζονται στον πιο κάτω πίνακα: ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 50

52 ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ Καλές κλιματικές συνθήκες. Εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον. Εγγύτητα Κοινοτήτων στο αστικό κέντρο. Πολιτιστική φυσιογνωμία. Διατήρηση της παραδοσιακής φιλοξενίας. Διατήρηση της πολιτιστικής παράδοσης (ήθη και έθιμα). Θρησκευτική παράδοση. Θέληση για ανάπτυξη. Καλές συγκοινωνίες. Ύπαρξη αρκετών Τοπικών Οινοποιίων. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Εκρίζωση αμπελιών. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Αστυφιλία. Γήρανση πληθυσμού. Μικρός Πληθυσμός. Έλλειψη θέσεων εργασίας. Έλλειψη συνεννόησης μεταξύ των κρασοχωριών. Έλλειψη προβολής. Αδυναμία διαχείρισης χώρων πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Απουσία κέντρου προώθησης και πώλησης παραδοσιακών προϊόντων. Έλλειψη βιοτεχνικής ζώνης. Ανεπαρκής συνεργασία μεταξύ περιοχής και επαρχίας. Ανεπαρκής συνεργασία μεταξύ της Κοινότητας και των Αποδήμων. Απουσία καλλιτεχνικών και πολιτισμικών σχολών. Έλλειψη πολιτιστικής εκπαίδευσης. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Δημιουργία μονοπατιών. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΑΠΕΙΛΕΣ Επιστροφή στις ρίζες μας λόγω οικονομικής κρίσης. Αξιοποίηση των επισκεπτών. Αξιοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Αξιοποίηση τοπικών προγραμμάτων πολιτισμού. Φορέας διαχείρισης των δρόμων του κρασιού. Δίκτυο κέντρων πληροφόρησης. Συμπλεγματοποίηση. Πρόγραμμα αγροτουρισμού. Αξιοποίηση της τάσης για τουρισμό εμπειρίας. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ανάπτυξη χωρίς παραδοσιακό χαρακτήρα. Δημιουργία προστατευόμενων περιοχών. ΚΟΙΝΩΝΙΑ Οικονομική κρίση. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ Έλλειψη κυβερνητικών υπηρεσιών. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 51

53 ΔΟΜΕΣ Γραφειοκρατία ΑΜΕΣΗ ΑΠΕΙΛΗ Πολιτική των διοργανωτών τουρισμού για «all inclusive» Εργαστήρι ΔΔΔ Κοινωνία και Πολιτισμός Το Εργαστήρι ΔΔΔ για την θεματική ενότητα Κοινωνία και Πολιτισμός διεξήχθη στις 24/5/2012 στα κτήρια της Ακαδημίας Δημόσιας Διοίκησης. Στο εργαστήριο συμμετείχαν 17 άτομα. Ο στόχος του εργαστηρίου ήταν να αναπτυχθεί ένα τομεακό όραμα για την περιοχή σε σχέση με την συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Στο εργαστήριο οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε μια ερώτηση κλειδί, συγκεκριμένα: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αειφόρου ανάπτυξης για την περιοχή των κρασοχωριών σε σχέση με την Κοινωνία και τον Πολιτισμό; Όλοι οι συμμετέχοντες έδωσαν τις απαντήσεις τους. Στο εργαστήριο δόθηκαν οι πιο κάτω 62 απαντήσεις, οι οποίες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως ακολούθως : (α) Πολιτισμός Δημιουργία πολιτιστικών φορέων. Αναβάθμιση πολιτιστικών εκδηλώσεων. Δημιουργία Μουσείων. Ενίσχυση της προβολής των πολιτιστικών δρώμενων. Διαφώτιση του τοπικού πληθυσμού για διατήρηση του παραδοσιακού χαρακτήρα. Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης του πληθυσμού για τη κληρονομιά του. Ανάπτυξη καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μεγαλύτερη συμμετοχή των κατοίκων στα πολιτιστικά δρώμενα. (β) Τουρισμός Προώθηση τοπικών προϊόντων. Δημιουργία Κέντρου Πληροφόρησης. Προγράμματα αγροτουρισμού. Αξιοποίηση των δρόμων του κρασιού. Προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς. Τοπικοί χάρτες προβολής της κάθε κοινότητας. Επιμόρφωση σε θέματα τουρισμού. Αξιοποίηση του τουρισμού εμπειρίας. Δημιουργία μονοπατιών στα αμπέλια. (γ) Παραδοσιακά Προϊόντα Προώθηση τοπικών προϊόντων. Δημιουργία χώρων παρουσίασης και παρασκευής παραδοσιακών προϊόντων. Ανταλλαγή της γνώσης παρασκευής του κρασιού με χώρες της ΕΕ που έχουν το ίδιο προϊόν. (δ) Κοινωνική Στήριξη Πρόγραμμα απασχόλησης παιδιών. Δημιουργία Κέντρων απασχόλησης για ηλικιωμένους. Πρόγραμμα δια βίου μάθησης για τις αδύναμες ομάδες πληθυσμού. Δημιουργία παιγνιοθήκης. Κίνητρα για τα νέα ζευγάρια για να παραμείνουν στην περιοχή. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 52

54 Δημιουργία μονάδων για κατ οίκον φροντίδα των ηλικιωμένων. Δημιουργία κέντρου παροχής κοινωνικών συμβουλευτικών υπηρεσιών. Διευκόλυνση επαναπατρισμού των αποδήμων. Κοινωνική ενσωμάτωση των ξένων και των μη μόνιμων κατοίκων. Εκμάθηση ελληνικής γλώσσας για ξενόγλωσσους. Διοργάνωση σεμιναρίων σε θέματα που αφορούν τους νέους (ε) Υπηρεσίες Δημιουργία Γραφείου Εξυπηρέτησης του Πολίτη. Πλήρης κάλυψη της περιοχής με γρήγορο διαδίκτυο. Βελτίωση της αστυνόμευσης. (στ) Υποδομή Δημιουργία αθλητικών χώρων. Αναβάθμιση της τεχνολογίας στη περιοχή των κρασοχωριών. Δημιουργία θέσεων εργασίας σε πολιτιστικά θέματα. Δημιουργία περιφερειακών σχολείων στη περιοχή. Σωστή λειτουργία χώρων πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Δημιουργία βιβλιοθήκης ταινιοθήκης. Δημιουργία ολοήμερων παιδικών σταθμών. Δημιουργία φροντιστηρίων. Χρήση νέων τεχνολογιών σε χώρους πολιτιστικούς ενδιαφέροντος. Να δημιουργηθούν σχολές εκμάθησης παρασκευής τοπικών προϊόντων. Δημιουργία δραστηριοτήτων για απασχόληση της νεολαίας. Δημιουργία εργαστηρίου ζιβανίας. Δημιουργία περιφερειακού κατασκηνωτικού χώρου. Επαναφύτευση αμπελιών. (ζ) Τοπική Αυτοδιοίκηση Κατάρτιση προσωπικού Κοινοτικών Συμβουλίων σε θέματα Κοινωνίας και Πολιτισμού. Συμπλεγματοποίηση των Κοινοτικών Συμβουλίων της περιοχής. Προβολή κα ενημέρωση της προσπάθειας που γίνεται στα κρασοχώρια. Ενθάρρυνση της συμμετοχικότητας. Αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Ενεργή συμμετοχή στο τομέα διαχείρισης των δρόμων του κρασιού. Αξιοποίηση προγραμμάτων της UNESCO. Κρατική οικονομική στήριξη των ορεινών περιοχών. Αναβάθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Καλύτερη ενημέρωση των κατοίκων. Ενημέρωση των ξένων κατοίκων της περιοχής. Διδυμοποιήση-Αδελφοποίηση με κοινότητες με συναφείς παραδόσεις. Αναβάθμιση των κοινοτικών υπηρεσιών στα πλαίσια της συμπλεγματοποίησης. Βελτίωση συνεργασίας και επικοινωνίας με κρατικούς φορείς. Στην συνέχεια οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να ψηφίσουν τα πέντε πιο σημαντικά, κατά την άποψή τους εμπόδια. Συνυπολογίζοντας τις επιλογές όλων των συμμετεχόντων 14 από τα 62 εμπόδια ξεχώρισαν ως τα πιο σημαντικά με τη σειρά που φαίνεται πιο κάτω: ΨΗΦΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 4 Προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς 4 Επαναφύτευση αμπελώνων 3 Δημιουργία πολιτιστικών φορέων ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 53

55 3 Αναβάθμιση των πολιτιστικών εκδηλώσεων 3 Προώθηση τοπικών προϊόντων 2 Δημιουργία κέντρου πληροφόρησης 2 Συμπλεγματοποίηση των κοινοτικών συμβουλίων της περιοχής 2 Κίνητρα για τα νέα ζευγάρια για να παραμείνουν στη περιοχή 2 Δημιουργία κέντρου παροχής κοινωνικών συμβουλευτικών 2 υπηρεσιών Αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων 2 Δημιουργία ολοήμερων παιδικών σταθμών 2 Δημιουργία μονοπατιών στα αμπέλια 2 Βελτίωση συνεργασίας και επικοινωνίας με κρατικούς φορείς 2 Επιμόρφωση σε θέματα τουρισμού και φιλοξενίας. Το τελευταίο μέρος του Εργαστηρίου περιελάμβανε τη διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των επιλεγμένων εμποδίων Γραφική Απεικόνιση Τομεακού οράματος Κοινωνία και Πολιτισμός -Προβολή Πολιτιστικής κληρονομίας -Προώθηση τοπικών προϊόντων Κίνητρα για νέα ζευγάρια για να παραμείνουν στην περιοχή Δημιουργία κέντρου παροχής κοινωνικών συμβουλευτικών υπηρεσιών Δημιουργία μονοπατιών στα αμπέλια Δημιουργία κέντρου πληροφόρησης Αναβάθμιση των πολιτιστικών εκδηλώσεων Δημιουργία ολοήμερων παιδικών σταθμών Επανα φύτευση των αμπελιών Βελτίωση συνεργασίας και επικοινωνίας με κρατικούς φορείς Αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων Επιμόρφωση σε θέματα τουρισμού και φιλοξενίας Δημιουργία πολιτιστικών φορέων Συμπλεγματοποίηση των κοινοτικών συμβουλίων της περιοχής ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 54

56 Ανάλυση Τομεακού Οράματος Κοινωνία και Πολιτισμός Θεμελιώδους σημασίας για την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής είναι η ολοκλήρωση της συμπλεγματοποίησης των κοινοτήτων η οποία θα συνεισφέρει στη συνεργασία και στη λειτουργική τους αυτοτέλεια σε θέματα κοινωνίας και πολιτισμού. Με τη συμπλεγματοποίηση προσφέρεται η δυνατότητα οργάνωσης της επιμόρφωσης σε θέματα φιλοξενίας και τουρισμού, ιδιαίτερα τουρισμού εμπειρίας που αποτελεί τη νέα τάση της εποχής, με επακόλουθο την αναβάθμιση των πολιτιστικών εκδηλώσεων. Προσφέρεται ταυτόχρονα η ευκαιρία για τη δημιουργία πολιτιστικών φορέων που θα διευκολύνουν τη συνεργασία και επικοινωνία με κρατικούς φορείς και την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Προσφέρεται τέλος, η δυνατότητα ανάληψης συγκεκριμένων δράσεων όπως είναι η δημιουργία κέντρου πληροφόρησης, η επαναφύτευση αμπελιών και η δημιουργία μονοπατιών μέσα στους αμπελώνες. Όλα τα πιο πάνω αναμένεται ότι θα βοηθήσουν στην προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην προώθηση των τοπικών προϊόντων. Απαραίτητη είναι επίσης η δημιουργία βασικών υποδομών και κινήτρων για την παραμονή ή την επιστροφή νέων ζευγαριών στα κρασοχώρια καθώς και η απόδοση κοινωνικών και οικονομικών παροχών, όπως είναι η εξασφάλιση κατοικίας και η δημιουργία ολοήμερων κέντρων απασχόλησης των παιδιών. Σημαντική είναι επίσης η επαγγελματική αποκατάσταση των κατοίκων στην ίδια την περιοχή ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Εργαστήριo SWOT Υποδομές και Υπηρεσίες Η δημιουργία κατάλληλων υποδομών και υπηρεσιών αποτελεί βασική προϋπόθεση λειτουργίας ενός συμπλέγματος κοινοτήτων που προσβλέπει στην ενδογενή/βιώσιμη ανάπτυξη και στη λειτουργική του αυτοτέλεια. Οι υποδομές έχουν περισσότερο σχέση με οδικά δίκτυα, δίκτυα ηλεκτρισμού, ύδρευσης, τηλεπικοινωνιών και ραδιοεπικοινωνιών, υδρευτικά και αρδευτικά έργα καθώς και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι υπηρεσίες αφορούν κυρίως δημόσιους χώρους εξυπηρέτησης του κοινού ή και διευκολύνσεις όπως είναι εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα κέντρα πληροφόρησης και οι δημόσιες μεταφορές. Το Εργαστήρι SWOT για τη θεματική ενότητα «Υποδομές και Υπηρεσίες» διεξήχθη την Τετάρτη, 9 Μαΐου 2012 στα κτήρια του Κοινοτικού Συμβουλίου Αγίου Θεράποντα. Τα αποτελέσματα του Εργαστηρίου συνοψίζονται στον πιο κάτω πίνακα: ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΑΜΠΕΛΙ TRADE MARK ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Αμπελουργία Ποιοτικό Κρασί Τα παράγωγα/προϊόντα του αμπελιού. Πλούσια πολιτιστική κληρονομία. Διατήρηση της Λαϊκής Παράδοσης. Ξεχωριστή παραδοσιακή κληρονομία (ιδιαίτερη παράδοση, διάλεκτος). Παραδοσιακή φιλοξενία. Αρχαία Μνημεία. Εκκλησίες Θρησκευτική Παράδοση/Πλούτος. Όμοδος-μοναδική με δυνατούς πόλους έλξης.(παράδειγμα) ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 55

57 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΠΙΟ ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Πλούσιο φυσικό περιβάλλον. Καθαρός Αέρας. Κλίμα της περιοχής. Πλούσια χλωρίδα, πανίδα. Υφιστάμενα παλαιά άβατα μονοπάτια. Μορφολογία του εδάφους (ομαλή). Παραδοσιακοί οικισμοί, ιδιαίτερη αρχιτεκτονική. Παραδοσιακοί πυρήνες (πόλος έλξης) ΔΟΜΕΣ - ΤΑΣΕΙΣ Τάση εθελούσιας συμπλεγματοποίησης. Υφιστάμενο άτυπο σύμπλεγμα Κρασοχωριών. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ Τα κοινοτικά συμβούλια έχουν την αναγκαία στελέχωση ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Υπάρχουν οι αναγκαίες υπηρεσίες που μπορούν να εξυπηρετήσουν όλη την περιοχή. ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ Υποδομή διαδικτυακής κάλυψης Βελτιωμένο συγκοινωνιακό δίκτυο δημόσια μέσα μεταφοράς. Οικόπεδα από τον ΚΟΑΓ. Εγγύτητα με το αστικό κέντρο. ΑΜΠΕΛΙ TRADE MARK Απουσία οράματος και θετικής προσέγγισης από τους κατοίκους των Κρασοχωριών Έλλειψη οικονομικών πόρων που επηρεάζουν τη σωστή αξιοποίηση και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Έλλειψη συλλογικής ταυτότητας Κρασοχωριών. Τοπικιστική προσήλωση από μέρους των Κοινοτήτων. Έλλειψη στρατηγικής από πλευράς Κοινοτικών Συμβουλίων ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΠΙΟ Απουσία θεσμοθετημένου πλαισίου πολιτιστικών εκδηλώσεων. Αδιαφορία για αποκατάσταση παλαιών κτηρίων ΔΟΜΗΜΕΝΟ Μη αξιοποίηση υφιστάμενης υποδομής- κτιριακής δημόσιας και ιδιωτικής. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Απουσία κέντρων αναψυχής για τους κατοίκους. Απουσία υποδομών (πλατείες) Απουσία οργανωμένων συνόλων νέων που θα διοργανώσουν δράσεις/πρωτοβουλίες. Απουσία τοπικής φωνής δημοσιογραφικών μέσων Έλλειψη συμπλεγματοποιημένων τεχνικών υπηρεσιών Απουσία οργανωμένων συνδέσμων παραγωγών και ΔΟΜΕΣ - ΤΑΣΕΙΣ κέντρων διάθεσης π.χ. αγορές. Απουσία συνεταιρισμών που θα συμβάλουν στην προώθηση και προβολή τοπικών προϊόντων. Μη ορθολογική ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Έλλειψη σύνδεσης του ιδιωτικού οφέλους ενός κατοίκου με το ευρύτερο συμφέρον της κοινότητας. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ Γερασμένος πληθυσμός ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Μικρός αριθμός κατοίκων στις Κοινότητες.. Περιθώρια βελτίωσης των σχέσεων αποδήμων και κατοίκων. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 56

58 ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Έλλειψη προσωπικού για Υπηρεσίες. Αδυναμίες στην είσπραξη φορολογιών. Έλλειψη ενημέρωσης για δυνατότητες χρηματοδότησης έργων και επιχορηγήσεων από (Ευρωπαϊκά και κρατικά κονδύλια /σχέδια). Περιθώρια βελτίωσης των διαδρομών Ελλείψεις στο δευτερεύον οδικό δίκτυο που συνδέει κοινότητες. Απουσία ικανοποιητικών ερεισμάτων στο κυρίως δίκτυο. Έλλειψη προσπέλασης στους χώρους ενδιαφέροντος (πυρήνας, μνημείων). Καθυστέρηση στην υλοποίηση έργων ανάπτυξης. Έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης (βιοτεχνικών βιομηχανικών τουριστικών μονάδων). Έλλειψη οργανωμένων σκυβαλότοπων. ΑΜΠΕΛΙ TRADE MARK Δρόμοι του κρασιού ως μέσο προώθησης του οινολογικού τουρισμού ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΠΙΟ ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΟΜΕΣ - ΤΑΣΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Εξειδικευμένες τουριστικές αναπτύξεις (γκόλφ ) Αξιοποίηση του υπάρχοντος οικιστικού αποθέματος Αξιοποίηση των πολεοδομικών ζωνών. Επιχορηγήσεις για την αποκατάσταση διατηρητέων οικοδομών Φωτοβολταικά. Αναδασμός Προωθούμενη νομοθετική μεταρρύθμιση για τη συμπλεγματοποίηση και δυνατότητα ωφέλειας από οικονομίες κλίμακας Υπεραυξημένες τιμές ακίνητης ιδιοκτησίας στα αστικά και περι-αστικά κέντρα. Αύξηση των τιμών των γεωργικών προϊόντων Σχέδια χορηγιών και σχεδίων για τη συγχρηματοδότηση έργων και ιδιωτών από εθνικούς και Κοινοτικούς πόρους για έργα ανάπτυξης, μελέτες και καλλιέργειες όπως, μανιτάρια, σαλιγκάρια, κτηνοτροφικά, αρωματικά φυτά. βιολογικές καλλιέργειες κ.α. ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΑΜΠΕΛΙ TRADE MARK Αδυναμία /διάθεσης των αμπελουργικών προϊόντων Ισχυρή ταυτότητα άλλων περιοχών που μπορεί να ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 57

59 λειτουργήσει ανταγωνιστικά. Ισχύουσα κυβερνητική πολιτική για την αμπελοκαλλιέργεια (εκρίζωση παραδοσιακών ποικιλιών). ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΠΙΟ Περιβαλλοντική υποβάθμιση. Αλλαγή στην μορφολογία του εδάφους δόμες. Πολυκερματισμός ακίνητης ιδιοκτησίας. ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΟΜΕΣ - ΤΑΣΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Ανάγκη τροποποίησης του περί Κοινοτήτων Νόμου ώστε να επιτρέπεται η εμπορική οικονομική δραστηριότητα από τα Κοινοτικά Συμβούλια. Απουσία ολοκληρωμένης κυβερνητικής πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου. Κυβερνητική πολιτική για το ποσοστό συνεισφοράς σε έργα ανάπτυξης. Γραφειοκρατία. Μη ρεαλιστική προσέγγιση η εκτίμηση παραγόντων κατά το στάδιο εκπόνησης μελετών βιωσιμότητας. Αύξηση στις τιμές των καυσίμων. Αυξημένα κόστη μεταφοράς. Ψηλό κόστος μεταφοράς σκυβάλων. Αλλαγή τουριστικού προϊόντος ως αντικίνητρο προσέλκυσης ενδιαφέροντος από ξένους δυνητικούς μόνιμους κατοίκους. Πολυπλοκότητα της διαδικασίας εγγραφής αγροτικών δρόμων. Ανισσόροπη κατανομή των έργων στις Κοινότητες. Πυρκαγιές. Οικονομική κρίση Εργαστήριo ΔΔΔ Υποδομές και Υπηρεσίες Το Εργαστήρι ΔΔΔ για την θεματική ενότητα Υποδομές και Υπηρεσίες διεξήχθη στις 23/5/2012 στα κτήρια της Ακαδημίας Δημόσιας Διοίκησης. Στο εργαστήριο συμμετείχαν άτομα από κρατικούς φορείς και οργανισμούς και άλλους φορείς από την τοπική αυτοδιοίκηση καθώς και οικονομικούς φορείς. Ο στόχος του εργαστηρίου ήταν να αναπτυχθεί ένα τομεακό όραμα για την περιοχή σε σχέση με τη συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Στο εργαστήριο οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε μια ερώτηση κλειδί, συγκεκριμένα: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αειφόρου ανάπτυξης για την περιοχή των κρασοχωρίων σε σχέση με τις Υποδομές και Υπηρεσίες; ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 58

60 Όλοι οι συμμετέχοντες έδωσαν τις απαντήσεις τους. Στο εργαστήριο δόθηκαν οι πιο κάτω 52 απαντήσεις. (α) Δράσεις, αναπτυξιακά έργα 1. Δημιουργία περιφερειακού κέντρου εξυπηρέτησης του πολίτη. 2. Περιφερειακό κέντρο δημιουργικής απασχόλησης - δραστηριοτήτων για τους νέους. 3. Δημιουργία περιφερειακού αθλητικού κέντρου με στόχευση τον τοπικό πληθυσμό. 4. Δημιουργία θεματικών πάρκων. 5. Οργανωμένη περιφερειακή βιβλιοθήκη νέας τεχνολογίας. 6. Δημιουργία εργαστηρίου ζιβανίας. 7. Δημιουργία περιφερειακού κατασκηνωτικού χώρου. 8. Δημιουργία περιφερειακού κέντρου υγείας. 9. Δημιουργία μικρών γηπέδων και πισινών για αθλητική απασχόληση παιδιών. 10. Δημιουργία χώρων στάθμευσης για επισκέπτες και κατοίκους. 11. Περιφερειακό κέντρο μετασχολικής εκπαίδευσης σε συνδυασμό με συγκοινωνιακές υπηρεσίες. (β) Δράσεις, Πολιτική Νομοθεσία 1. Εκπόνηση μελέτης επάρκειας υπηρεσιών και υποδομών. 2. Αυστηρότερο θεσμικό πλαίσιο για την δανειοδότηση λατομικών αναπτύξεων στην περιοχή. 3. Δημιουργία συνεταιρισμών για απορρόφηση κονδυλίων από την ΕΕ. 4. Αυστηρότερη τήρηση της νομοθεσίας σε σχέση με την αισθητική των κοινοτήτων. 5. Δημιουργία κατευθυντήριων γραμμών και έλεγχου για την απόκρυψη οικιακών ντεπόζιτων και κυλίνδρων. 6. Βελτίωση συνεργασίας και επικοινωνίας με κρατικούς φορείς. 7. Χρήση ΑΠΕ για κάλυψη ενεργειακών αναγκών περιοχής. 8. Συντονισμένες ενέργειες μεταξύ κυβερνητικών τμημάτων που αφορούν εξέταση αιτημάτων για αδειοδοτήσεις. 9. Η αναβάθμιση και ολοκλήρωση όλων των υποδομών με οικονομικά βιώσιμο τρόπο. 10. Εμπλουτισμός του τουριστικού προϊόντος. 11. Κοινωνική ενσωμάτωση των ξένων και των μη μόνιμων κατοίκων. 12. Δημιουργία θέσεων εργασίας για τους νέους. 13. Μεγαλύτερη συμμετοχή των κατοίκων στα πολιτιστικά δρώμενα (γ) Δράσεις Τοπικής Αυτοδιοίκησης 1. Οργανωμένες τοπικές υπηρεσίες για υποδοχή αγροτουρισμού και σχολείων. 2. Δημιουργία οδικού χάρτη των αξιοθέατων της περιοχής. 3. Εξειδικευμένες τεχνικές υπηρεσίες στη βάση θεσμοθετημένου συμπλέγματος. 4. Κοινούς μελετητές αρχιτέκτονες για όλα τα κρασοχώρια. 5. Οπτική βελτίωση και καθαρισμός των υπαίθριων χώρων. 6. Βελτίωση συγκομιδής, διαχείρισης και ανακύκλωσης σκουπιδιών. 7. Θεσμοθετημένο σύμπλεγμα κρασοχωριών. 8. Δημιουργία παιδικών χαρών σε όλους τους οικισμούς. 9. Οργανωμένοι εκδρομικοί χώροι. 10. Αναβάθμιση δημοσίων ανοικτών χώρων όπως πλατείες. 11. εξυπηρέτηση όλων των κάτοικων με τον ίδιο τρόπο. 12. η καθολική πρόσβαση όλων των κάτοικων σε καλής ποιότητας δημόσιες υπηρεσίες με οικονομικά βιώσιμο τρόπο. 13. Επιμόρφωση σε θέματα τουρισμού και φιλοξενίας. 14. Δημιουργία θέσεων εργασίας σε πολιτιστικά θέματα. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 59

61 15. Υποδομές για τη ψυχαγωγία των νέων. 16. Διοργάνωση σεμιναρίων σε θέματα που αφορούν τους νέους. (δ) Δράσεις Καλλιέργειας Ενδυνάμωσης Trade Mark 1. Ανταλλαγή γνώσης παρασκευής του κρασιού με χώρες της ΕΕ που έχουν το ίδιο προϊόν. 2. Θεσμοθέτηση εκδηλώσεων προώθησης παραδοσιακών προϊόντων. 3. Εκπόνηση μελέτης για ολοκληρωμένο marketing plan. 4. Επαναφύτευση αμπελώνων 5. Επαναφύτευση των αμπελιών. 6. Δημιουργία παραρτήματος αναπτυξιακής εταιρείας στην περιοχή κρασοχωριών. 7. Πολιτιστικός λειτουργός για το σύμπλεγμα περιοχής κρασοχωριών 8. Δημιουργία από τα κοινοτικά συμβούλια υπηρεσιών προώθησης των προϊόντων. (ε) Δράσεις Κυβερνητικών Τμημάτων Κεντρικού Κράτους 1. Βελτίωση οδικού δικτύου και δομημένου περιβάλλοντος. 2. Διαπλάτυνση οδικού δικτύου. 3. Δημιουργία σχολείων. 4. Δημιουργία e-government - e-local government. 5. Πιο τακτικές συγκοινωνίες. 6. Δημιουργία κτηνοτροφικής περιοχής. 7. Βελτίωση και ανάπτυξη των υποδομών - υπηρεσιών κοινής ωφελείας. 8. Αποκατάσταση όλων των σκυβαλλοτόπων όλης της περιοχής. 9. Μετακίνηση των εργαστηρίων τα οποία δημιουργούν οχληρία μέσα στις κοινότητες με τη δημιουργία περιφερειακής ζώνης βιοτεχνιών. 10. Συμπλήρωση των αποχετευτικών έργων. 11. Ποιοτικός αγροτουρισμός. 12. Υπογειοποίηση υπηρεσιών. 13. Πρόσβαση λεωφορείων στις κοινότητες. Στη συνέχεια οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να ψηφίσουν τα πέντε πιο σημαντικά, κατά την άποψή τους εμπόδια. Συνυπολογίζοντας τις επιλογές όλων των συμμετεχόντων, 21 από τα 52 εμπόδια ξεχώρισαν ως τα πιο σημαντικά με τη σειρά που φαίνεται πιο κάτω: ΨΗΦΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 7 Επαναφύτευση αμπελώνων. 4 Δημιουργία περιφερειακού κέντρου εξυπηρέτησης του πολίτη. 3 Εξειδικευμένες τεχνικές υπηρεσίες στη βάση θεσμοθετημένου συμπλέγματος 3 Ποιοτικός αγροτουρισμός. 3 Περιφερειακό κέντρο δημιουργικής απασχόλησης - δραστηριοτήτων για τους νέους. 3 Περιφερειακό κέντρο υγείας. 3 Περιφερειακό κέντρο μετασχολικής εκπαίδευσης σε συνδυασμό με συγκοινωνιακές υπηρεσίες. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 60

62 2 Βελτίωση οδικού δικτύου και δομημένου περιβάλλοντος. 2 Βελτίωση και ανάπτυξη των υποδομών - υπηρεσιών κοινής ωφελείας. 2 Δημιουργία θεματικών πάρκων. 2 Οργανωμένη περιφερειακή βιβλιοθήκη νέας τεχνολογίας. 2 Θεσμοθετημένο σύμπλεγμα κρασοχωριώνών 1 Η καθολική πρόσβαση όλων των κάτοικων σε καλής ποιότητας δημόσιες υπηρεσίες με οικονομικά βιώσιμο τρόπο. 1 Εξυπηρέτηση όλων των κάτοικων με τον ίδιο τρόπο. 1 Η αναβάθμιση και ολοκλήρωση όλων των υποδομών με οικονομικά βιώσιμο τρόπο. 1 Δημιουργία θέσεων εργασίας για τους νέους. 1 Εκπόνηση μελέτης επάρκειας υπηρεσιών και υποδομών. 1 Πιο τακτικές συγκοινωνίες. 1 Δημιουργία συνεταιρισμών για απορρόφηση κονδυλίων από την ΕΕ. 1 Μετακίνηση των εργαστηρίων τα οποία δημιουργούν οχληρά μέσα. Το τελευταίο μέρος του Εργαστηρίου περιελάμβανε τη διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των επιλεγμένων εμποδίων. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 61

63 Γραφική Απεικόνιση Τομεακού Οράματος Υποδομές και Υπηρεσίες Καθολική πρόσβαση όλων των κατοίκων σε καλής ποιότητας δημόσιες υπηρεσίες με οικονομικά βιώσιμο τρόπο Δημιουργία θέσεων εργασίας για τους νέους Περιφερειακό κέντρο μετασχολικής εκπαίδευσης Οργανωμένη περιφερειακή βιβλιοθήκη νέας τεχνολογίας Δημιουργία συνεταιρισμών για απορρόφηση κονδυλίων από την Ε.Ε Ποιοτικός αγροτουρι σμός Εξυπηρέτηση όλων των κατοίκων με τον ίδιο τρόπο Μετακίνηση οχληρών εργαστηρίων σε ειδικές ζώνες Εμπλουτισμός του τουριστικού προϊόντος Περιφερειακό κέντρο δημιουργικής απασχόλησηςδραστηριοτήτων για τους νέους Δημιουργία θεματικών πάρκων Δημιουργία περιφερειακού κέντρου εξυπηρέτησης του πολίτη Βελτίωση οδικού δικτύου και δομημένου περιβάλλοντος Βελτίωση και ανάπτυξη υποδομών και υπηρεσιών κοινής ωφελείας Επαναφύτευση αμπελώνων Περιφερειακό κέντρο υγείας Πιο τακτικές συγκοινωνίες Αναβάθμιση και ολοκλήρωση όλων των υποδομών με οικονομικά βιώσιμο τρόπο Εξειδικευμένες τεχνικές υπηρεσίες στη βάση θεσμοθετημένου συμπλέγματος Εκπόνηση μελέτης επάρκειας υπηρεσιών και υποδομών Θεσμοθετημένο σύμπλεγμα κρασοχωριών ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 62

64 Ανάλυση Τομεακού Οράματος Υποδομές και Υπηρεσίες Θεμελιώδους σημασίας για την αειφόρο ανάπτυξη είναι η θεσμοθέτηση του συμπλέγματος Κρασοχωρίων με εξειδικευμένες τεχνικές υπηρεσίες. Βασική είναι και η εκπόνηση μελέτης επάρκειας υπηρεσιών και υποδομών με στόχο την ανάπτυξη, αναβάθμιση και ολοκλήρωση όλων των υποδομών και υπηρεσιών κοινής ωφελείας με οικονομικά βιώσιμο τρόπο. Όσον αφορά το περιβάλλον, κρίνεται αναγκαία η επαναφύτευση αμπελώνων. Τα πιο πάνω θα συμβάλουν στη δημιουργία περιφερειακών υποδομών, αναγκαίων για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης, όπως είναι οι πιο τακτικές συγκοινωνίες και τα περιφερειακά κέντρα (κέντρο υγείας, κέντρο εξυπηρέτησης του πολίτη, κέντρο μετασχολικής εκπαίδευσης, οργανωμένη περιφερειακή βιβλιοθήκη νέας τεχνολογίας και κέντρο δημιουργικής απασχόλησης/δραστηριοτήτων για τους νέους), καθώς και στη βελτίωση του οδικού δικτύου και του δομημένου περιβάλλοντος. Άλλες σημαντικές δράσεις για τη βελτίωση των υπηρεσιών είναι η δημιουργία θεματικών πάρκων, η δημιουργία συνεταιρισμών για απορρόφηση κονδυλίων από την Ε.Ε., η μετακίνηση οχληρών εργαστηρίων σε ειδικές ζώνες κρίνονται ως σημαντικά στοιχεία. Σημειώνεται ότι οι υποδομές και οι υπηρεσίες θα συμβάλουν στον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος και στη διασφάλιση ενός αγροτουρισμού ποιότητας. Με την επίτευξη των πιο πάνω, η εξυπηρέτηση όλων των κατοίκων με τον ίδιο τρόπο, η δημιουργία θέσεων εργασίας για τους νέους και η καθολική πρόσβαση όλων των κατοίκων σε καλής ποιότητας δημόσιες και άλλες υπηρεσίες με οικονομικά βιώσιμο τρόπο θα γίνουν πιο εύκολα ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Η Ομάδα Εργασίας θα διαγνώσει τα προβλήματα που εντοπίζονται στην έλλειψη επίγνωσης/συνείδησης/καθοδήγησης για το κληροδότημα που προσφέρει η περιοχή (περιβαλλοντικό και πολιτιστικό) και τις δυνατότητες αξιοποίησής του. Θα εντοπίσει στη συνέχεια τους λόγους που οδήγησαν στο φαινόμενο της άγνοιας και της έλλειψης ενδιαφέροντος, στην απουσία ενημέρωσης ως προς τις πρόνοιες διαφόρων πολιτικών/κινήτρων/προγραμμάτων που ήδη υφίστανται στην περιοχή καθώς και στην απουσία γνώσης σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλες χώρες. Θα θέσει τέλος, τους γνωσιολογικούς στόχους και το όραμα ενός Προγράμματος Εκπαίδευσης για όσους ασχολούνται είτε ως άτομα είτε ως Ομάδες ή Φορείς με την ανάπτυξη της περιοχής. Το Εργαστήρι ΔΔΔ για την θεματική ενότητα Εκπαίδευση και Ενημέρωση διεξήχθη στις 25/04/2012. στα κτήρια της Ακαδημίας Δημόσιας Διοίκησης. Καθοδηγήθηκε από τον Μάριο Μιχαηλίδη ως συντονιστή ενώ ο Στέφανος Γεωργιάδης και η Ειρήνη Χατζησάββα προσέφεραν υποστήριξη. Η ενότητα ολοκληρώθηκε με δεύτερο εργαστήριο που πραγματοποιήθηκε στις 09/07/2012 στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Καθοδηγήθηκε από τον Μάριο Μιχαηλίδη ως συντονιστή ενώ ο Στέφανος Γεωργιάδης και η Ειρήνη Χατζησάββα προσέφεραν υποστήριξη. Στα δύο εργαστήρια συμμετείχαν 24 άτομα από 17 φορείς και οργανισμούς. Ο στόχος των δύο εργαστηρίων ήταν να αναπτυχθεί ένα τομεακό όραμα για την περιοχή σε σχέση την συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Και στα δύο εργαστήρια οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε μια ερώτηση κλειδί, συγκεκριμένα: ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 63

65 Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αειφόρου ανάπτυξης για την περιοχή των κρασοχωριών σε σχέση με την Εκπαίδευση και Ενημέρωση; Όλοι οι συμμετέχοντες έδωσαν τις απαντήσεις τους. Στα δύο εργαστήρια δόθηκαν οι πιο κάτω 71 απαντήσεις. Όλοι οι συμμετέχοντες έδωσαν τις απαντήσεις τους. Στα δύο εργαστήρια δόθηκαν 71 απαντήσεις/ιδέες. Οι ιδέες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σύμφωνα με το περιεχόμενό τους για ευκολότερη επεξεργασία και ανάλυση. Αφορούν στη γενική παιδεία, βασική γνώση για την περιοχή και ανάπτυξη συνείδησης για την ταυτότητα της περιοχής (Γενική Παιδεία). Αφορούν, επίσης, στην εκπαίδευση των νέων και των μαθητών και δραστηριότητες που μπορούν να αναπτυχθούν σε σχέση με το σχολικό περιβάλλον (Σχολική Εκπαίδευση). Πολλά χαρακτηριστικά έχουν σχέση με την εκπαίδευση του πληθυσμού αλλά και με πιο συγκεκριμένη κατάρτιση του ενεργού πληθυσμού (Γενική Εκπαίδευση/Κατάρτιση). Η συνεργασία και συνέργια μεταξύ των εμπλεκόμενων κοινοτήτων για θέματα εκπαίδευσης, ενημέρωσης, συντονισμού και παρακολούθησης καθώς και, η κατάρτιση των εργαζομένων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο. Θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον, επίσης περιλαμβάνονταν στα χαρακτηριστικά. Γενική Παιδεία 1. Επίγνωση της σημασίας της αμπέλου στη διατήρηση του πολιτιστικού τοπίου. 2. Γνώση των αξιόλογων στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς. 3. Διατήρηση της ταυτότητας των Κρασοχωρίων στη συνείδηση των κατοίκων. 4. Εκμάθηση των περιβαλλοντικών παραμέτρων οι οποίοι είναι σε συνάφεια με το αμπέλι. Σχολική Εκπαίδευση 5. Υιοθέτηση εκπαιδευτικών βιωματικών προγραμμάτων σε σχέση με την κληρονομιά στα σχολεία. 6. Εμπλοκή του Γυμνασίου Ομόδους στα πολιτιστικά των Κρασοχωριών μέσω πολιτιστικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων 7. Ενημέρωση των γονέων/μαθητών της περιοχής για τη δυνατότητα επιλογής επαγγέλματος νέου γεωργού. 8. Συμπερίληψη στα σχολικά προγράμματα θεμάτων συνεργασίας, τουριστικής συνείδησης, αειφορίας κ.λπ. 9. Άνοιγμα / αποκέντρωση των δραστηριοτήτων του γυμνασίου Ομόδους ισότιμα και ισοδύναμα προς όλες τις κοινότητες της περιοχής των Κρασοχωριών. 10. Καλύτερη συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών φορέων της περιοχής. 11. Να καλλιεργηθεί η συνείδηση / ταυτότητα των Κρασοχωριών στα παιδιά. 12. Η ενεργός εμπλοκή των μαθητών (προδημοτική μέχρι πανεπιστήμιο) στην ανάπτυξη και υλοποίηση σχεδίου δράσης για την αειφόρο ανάπτυξη των Κρασοχωριών. 13. Θερινά προγράμματα απασχόλησης / εκπαίδευσης των νέων. 14. Να αποβάλουν τα παιδιά τον τοπικισμό και να δημιουργηθεί η ταυτότητα του «κρασοχωρίτη». Γενική Εκπαίδευση/Κατάρτιση 15. Εκπαίδευση παραδοσιακών επαγγελμάτων και τεχνών (π.χ. κατασκηνώσεις, συμμετοχή σε εργαστήρια κλπ) 16. Κατάρτιση κατοίκων σε νέες τεχνολογίες. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 64

66 17. Κατάρτιση τοπικού πληθυσμού ως προς το σχεδιασμό καινοτόμων και βιώσιμων έργων και ωριμότητάς τους. 18. Δημιουργία προτύπου και σχετικής Εκπαίδευσης για τους εργαζόμενους άμεσα και έμμεσα στον τουρισμό. 19. Να κρατηθεί το αμπέλι σαν καλλιέργεια. 20. Ευρύτερη αξιοποίηση / χρήση ΤΠΕ. 21. Ανάπτυξη ικανοτήτων αναζήτησης και αξιοποίησης κρατικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων για τις μειονεκτούσες περιοχές, πολιτισμό, γεωργία, περιβάλλον κλπ. 22. Γνώση και προώθηση των τοπικών παραδοσιακών προϊόντων. Συνεργασία 23. Να αντιληφθούν οι τοπικοί παράγοντες τα οφέλη από τη συνεργασία του συμπλέγματος και να υιοθετήσουν πνεύμα ομαδικότητας. 24. Ψηλή διοικητική ικανότητα των στελεχών των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 25. Εκπαίδευση κοινοτικών συμβουλίων ή άλλων τοπικών παραγόντων σχετικά με τη σωστή οργάνωση και θεσμοθέτηση πολιτιστικών εκδηλώσεων. 26. Δημιουργία κεντρικού μηχανισμού ανάπτυξης, εφαρμογής και παρακολούθησης θεμάτων στρατηγικής, οράματος και ενημέρωσης/εκπαίδευσης. 27. Θεσμοθετημένος ενιαίος διοικητικός φορέας για την περιοχή. Εκπαίδευση και Περιβάλλον 28. Εμπλοκή των ενεργών μνημείων (μονές, εκκλησίες, μύλοι, νερόμυλοι, λινοί, κλπ.) της περιοχής στα πολιτιστικά δρώμενα. 29. Εκπόνηση κατευθυντήριων γραμμών για την αισθητική αναβάθμιση των οικισμών. 30. Εκπόνηση κατευθυντήριων γραμμών για την αποκατάσταση παραδοσιακών οικοδομών. 31. Απόκτηση εμπειριών μετατροπής των περιβαλλοντικών στοιχείων σε αναπτυξιακά έργα. 32. Σεβασμός, διατήρηση εκπαίδευση, ενημέρωση και προβολή για τις παραδοσιακές καλλιέργειες, τη χλωρίδα (συμπ.τα ενδημικά φυτά) και την πανίδα των περιοχών. 33. Προγράμματα για ανάπτυξη και επαγγελματική κατοχύρωση της παραδοσιακής τεχνογνωσίας στην αρχιτεκτονική κληρονομιά. 34. Ικανότητα διατύπωσης ενός πολεοδομικού/χωροταξικού/αναπτυξιακού οράματος/προγράμματος. 35. Ενημέρωση για τρόπους αξιοποίησης και προβολής της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής 36. Εκπαίδευση στο τι είναι η πραγματική έννοια και διάσταση για την αειφορία. Ενημέρωση 37. Ανάπτυξη προγραμμάτων δια βίου μάθησης. 38. Τα κοινοτικά συμβούλια να είναι σε θέση να καθοδηγούν τους κατοίκους σε σχέση με κίνητρα που μπορούν να διεκδικήσουν. 39. Γνώση και ενημέρωση για εναλλακτικές μορφές τουρισμού. 40. Γνώση των κοινοτήτων ενός καθορισμένου δικτύου ενημέρωσης από τις κυβερνητικές υπηρεσίες. 41. Ενημέρωση για δημιουργία νέων προϊόντων με βάση το σταφύλι. 42. Αξιοποίηση της τεχνογνωσίας για ανάπτυξη καινοτόμων πρακτικών. 43. Ενημέρωση/εκπαίδευση για τη δημιουργία τοπικών συνεταιρισμών. 44. Στοχευμένη ενημέρωση για το Δίκτυο NATURA. 45. Ανάδειξη συγκριτικών πλεονεκτημάτων περιοχής. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 65

67 Δραστηριότητες 46. Διοργάνωση τακτικών αγορών, τοπικών, αγροτικών και άλλων προϊόντων. 47. Ενημέρωση των επισκεπτών για τα αξιοθέατα και τα τοπικά προϊόντα κάθε κοινότητας. 48. Λειτουργία κέντρου πληροφόρησης. 49. Εκθεσιακός και διαδικτυακός χώρος με αντικείμενο την γενεαλογική ιστορία των κατοίκων της περιοχής (περιλαμβανομένων των αποδήμων). Υποδομές 50. Κατασκευή έργων υποδομής σε σχέση με την εκπαίδευση. 51. Δημιουργία δικτύων/διαδρομών προβολής της περιοχής στους επισκέπτες. 52. Δημιουργία εκπαιδευτικού κέντρου με θέμα την έρευνα, εκπαίδευση και δικτύωση για αμπελοοινικά θέματα. Διοίκηση 53. Σωστή λειτουργία μουσείων και άλλων χώρων πολιτιστικού ενδιαφέροντος (συμπ. εκπαιδευτικών προγραμμάτων για παιδιά). 54. Δημιουργία πυρήνων από νέους της περιοχής ή/και απόδημους για ανάπτυξη προγραμμάτων δημιουργικής απασχόλησης. 55. Απασχόληση καταρτισμένου προσωπικού σε θέματα πολιτισμού στα κοινοτικά συμβούλια. 56. Ύπαρξη σωστά δομημένων και θεσμοθετημένων πολιτιστικών φορέων. 57. Ανταλλαγή εμπειριών/καλών πρακτικών σε θέματα τοπικής ανάπτυξης μεταξύ οργανισμών ή εμπλεκομένων φορέων εντός και εκτός Κύπρου. 58. Δημιουργία ειδικής ιστοσελίδας για την περιοχή. 59. Δημιουργία ομάδας για την προώθηση της επιδότησης της καλλιέργειας του αμπελιού μέσα από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξη Κίνητρα για βιωματική εμπλοκή εκπαιδευομένων στη περιοχή. 61. Προγράμματα ειδικά διαμορφωμένα με στόχο την ενεργοποίηση των κατοίκων και αποδήμων της τρίτης ηλικίας. Στην συνέχεια οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να ψηφίσουν τα πέντε πιο σημαντικά, κατά την άποψή τους εμπόδια. Συνυπολογίζοντας τις επιλογές όλων των συμμετεχόντων 17 από τα 71 εμπόδια ξεχώρισαν ως τα πιο σημαντικά με τη σειρά που φαίνεται πιο κάτω: ΨΗΦΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 7 Κίνητρα για βιωματική εμπλοκή εκπαιδευόμενων στη περιοχή. 6 Θερινά προγράμματα απασχόλησης / εκπαίδευσης των νέων. 4 Εκμάθηση των περιβαλλοντικών παραμέτρων οι οποίοι είναι σε συνάφεια με το αμπέλι. 4 Κατάρτιση κατοίκων σε νέες τεχνολογίες. 4 4 Η ενεργός εμπλοκή των μαθητών (προδημοτική μέχρι πανεπιστήμιο) στην ανάπτυξη και υλοποίηση σχεδίου δράσης για την αειφόρο ανάπτυξη των Κρασοχωριών. Εμπλοκή των ενεργών μνημείων (μονές, εκκλησίες, μύλοι, νερόμυλοι, ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 66

68 λινοί, κλπ.) της περιοχής στα πολιτιστικά δρώμενα Δημιουργία ομάδας για την προώθηση της επιδότησης της καλλιέργειας του αμπελιού μέσα από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξη Υιοθέτηση εκπαιδευτικών βιωματικών προγραμμάτων σε σχέση με την κληρονομιά στα σχολεία. Επίγνωση της σημασίας της αμπέλου στη διατήρηση του πολιτιστικού τοπίου. Ανάπτυξη ικανοτήτων αναζήτησης και αξιοποίησης κρατικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων συμπ. των προγραμμάτων για τις μειονεκτούσες περιοχές, πολιτισμό, γεωργία, περιβάλλον κλπ. Διατήρηση της ταυτότητας των Κρασοχωριών στη συνείδηση των κατοίκων. Εκπαίδευση κοινοτικών συμβουλίων ή άλλων τοπικών παραγόντων σχετικά με τη σωστή οργάνωση και θεσμοθέτηση πολιτιστικών εκδηλώσεων. Σωστή λειτουργία μουσείων και άλλων χώρων πολιτιστικού ενδιαφέροντος (συμπ. εκπαιδευτικών προγραμμάτων για παιδιά). 3 Θεσμοθετημένος ενιαίος διοικητικός φορέας για την περιοχή. 3 Γνώση και ενημέρωση για εναλλακτικές μορφές τουρισμού. 3 Ενημέρωση για δημιουργία νέων προϊόντων με βάση το σταφύλι. 3 Ευρύτερη αξιοποίηση / χρήση ΤΠΕ. Το τελευταίο μέρος του δεύτερου Εργαστηρίου περιλάμβανε τη διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των επιλεγμένων εμποδίων. Η γραφική απεικόνιση πιο κάτω παρουσιάζει το αποτέλεσμα. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 67

69 -Σωστή λειτουργία μουσείων και άλλων χώρων πολιτιστικού ενδιαφέροντος -Υιοθέτηση εκπαιδευτικών βιωματικών προγραμμάτων σε σχέση με την κληρονομιά στα σχολεία Διατήρηση της ταυτότητας των κρασοχωρίων στην συνείδηση των κατοίκων Ενημέρωση για δημιουργία νέων προϊόντων με βάση το σταφύλι Κίνητρα για βιωματική εμπλοκή εκπαιδευομένων στην περιοχή Γνώση και ενημέρωση για εναλλακτικές μορφές τουρισμού Εκμάθηση των περιβαλλοντικών παραμέτρων οι οποίοι είναι σε συνάφεια με το αμπέλι Εκπαίδευση κοινοτικών συμβουλίων ή άλλων τοπικών παραγόντων σχετικά με την σωστή οργάνωση και θεσμοθέτηση πολιτιστικών εκδηλώσεων Εμπλοκή των ενεργών μνημείων (μονές, εκκλησίες, νερόμυλοι, λινοί κλπ) της περιοχής στα πολιτιστικά δρώμενα Θερηνά προγράμματα απασχόλησης/εκπαίδε υσης των νέων Κατάρτιση κατοίκων σε νέες τεχνολογίες -Ανάπτυξη ικανοτήτων αναζήτησης και αξιοποίησης κρατικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων συμπεριλαμβανομένων Προγραμμάτων για τις μειονεκτούσες περιοχές - Να αντιληφθούν οι τοπικοί παράγοντες τα οφέλη από τη συνεργασία του συμπλέγματος και να υιοθετήσουν πνεύμα ομαδικότητας Ενεργός εμπλοκή των μαθητών (προδημοτική μέχρι και πανεπιστήμιο) στην ανάπτυξη και υλοποίηση σχεδίου δράσης για την αειφόρο ανάπτυξη των κρασοχωρίων Δημιουργία ομάδας για την προώθηση της επιδότησης της καλλιέργειας του αμπελιού μέσα από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης Ευρύτερη αξιοποίηση/χρήση των ΤΠΕ - Θεσμοθετημένος ενιαίος διοικητικός φορέας για την περιοχή Επίγνωση της σημασίας της αμπέλου στη διατήρηση του πολιτιστικού τοπίου Στη βάση του διαγράμματος παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά, η επιτυχία των οποίων θα συντελούσε σημαντικά στην επίτευξη των υπόλοιπων χαρακτηριστικών. Αντίθετα στην κορυφή του διαγράμματος βρίσκονται τα χαρακτηριστικά τα οποία φαίνεται να αποτελούν το αποτέλεσμα των πιο ουσιαστικών χαρακτηριστικών της βάσης. Θεμελιώδους σημασίας για την αειφόρο ανάπτυξη είναι η θεσμοθέτηση ενιαίου διοικητικού φορέα για την περιοχή, ο οποίος θα προωθήσει ολοκληρωμένα την εκπαίδευση/ενημέρωση. Η επίγνωση της σημασίας της αμπέλου στη διατήρηση του πολιτιστικού τοπίου θεωρείται, επίσης, ως πολύ σημαντική. Τέλος, η ευρύτερη αξιοποίηση και χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορικής Επικοινωνίας (ΤΠΕ), από τους κατοίκους και από την Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί βασικό παράγοντα στην περαιτέρω εκπαίδευση και ενημέρωση. Τα πιο πάνω συμβάλλουν στην κατάρτιση των κατοίκων σε νέες τεχνολογίες, την ανάπτυξη ικανοτήτων αναζήτησης και αξιοποίησης κρατικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων συμπεριλαμβανομένων Προγραμμάτων για τις μειονεκτούσες περιοχές. Συμβάλλουν επίσης στην ενεργοποίηση της περιφερειακής συνεργασίας όπως με τη δημιουργία ομάδας για την προώθηση της επιδότησης της καλλιέργειας του αμπελιού μέσα από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης , η συνειδητοποίηση στους τοπικούς παράγοντες για τα οφέλη από τη συνεργασία του συμπλέγματος και η εκπαίδευση κοινοτικών συμβουλίων ή άλλων τοπικών παραγόντων σχετικά με την σωστή οργάνωση και θεσμοθέτηση πολιτιστικών εκδηλώσεων. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 68

70 Συμβάλλουν ταυτόχρονα στην ενεργό εμπλοκή των μαθητών/φοιτητών (προδημοτική μέχρι και πανεπιστήμιο) στην ανάπτυξη και υλοποίηση σχεδίου δράσης για την αειφόρο ανάπτυξη των Κρασοχωριών και στη δημιουργία θερινών προγραμμάτων απασχόλησης/εκπαίδευσης. Επίσης, τα ενεργά μνημεία (μονές, εκκλησίες, νερόμυλοι, λινοί κλπ) της περιοχής μπορούν να εμπλακούν πιο δυναμικά στα πολιτιστικά δρώμενα και να συμβάλουν στη δημιουργία προγραμμάτων απασχόλησης/εκπαίδευσης των νέων. Με την επίτευξη των προαναφερθέντων θα ήταν δυνατό να επιτευχθεί η σωστή λειτουργία μουσείων και άλλων χώρων πολιτιστικού ενδιαφέροντος αλλά και η υιοθέτηση εκπαιδευτικών βιωματικών προγραμμάτων σε σχέση με τη διατήρηση της ταυτότητας των Κρασοχωριών στη συνείδηση των κατοίκων και η εκμάθηση των περιβαλλοντικών παραμέτρων οι οποίοι είναι σε συνάφεια με το αμπέλι. Τέλος, φαίνεται να προκύπτουν ευκαιρίες ενημέρωσης για δημιουργία νέων προϊόντων με βάση το σταφύλι, για εναλλακτικές μορφές τουρισμού και για διαμόρφωση κίνητρων για βιωματική εμπλοκή εκπαιδευομένων στην περιοχή ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Τα θέματα διακυβέρνησης σε επιτελικό επίπεδο (Κράτος, Τοπικές Αρχές και άλλοι Φορείς), και οι αδυναμίες που παρουσιάζονται, δυσχεραίνουν το σχεδιασμό και την υλοποίηση έργων στην περιοχή. Επιδίωξη λοιπόν είναι, η καλύτερη διοίκηση και διακυβέρνηση της περιοχής ώστε να υπάρχει προγραμματισμός, συνεργασία και κοινή δράση. Το θέμα της διακυβέρνησης αποκτά εδώ μεγαλύτερη σημασία αφού η περιοχή προσδοκά να λειτουργήσει ως ένα ενιαίο σύμπλεγμα όπου οι κοινότητες θα πρέπει να λειτουργήσουν μαζί συγκροτημένα έχοντας την αναγκαία αρωγή του Κράτους. Το Εργαστήρι ΔΔΔ για την θεματική ενότητα Διακυβέρνηση διεξάχθηκε στις 16/7/2012 στα κτήρια του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου. Καθοδηγήθηκε από τον Μάριο Μιχαηλίδη και Γιάννη Λαούρη ως συντονιστές ενώ, ο Στέφανος Γεωργιάδης και η Ειρήνη Χατζησάββα, προσέφεραν υποστήριξη. Ο στόχος του εργαστηρίου ήταν να αναπτυχθεί ένα τομεακό όραμα για την περιοχή σε σχέση την συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Στο εργαστήριο οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε μια ερώτηση κλειδί, συγκεκριμένα: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αειφόρου ανάπτυξης για την περιοχή των κρασοχωριών σε σχέση με τη Διακυβέρνηση;. Όλοι οι συμμετέχοντες έδωσαν τις απαντήσεις τους. Στο εργαστήριο δόθηκαν οι πιο κάτω 49 απαντήσεις. Α/Α ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 1 2 Συνάφεια-συνέργεια μεταξύ πολεοδομικού, οικονομικού και κοινωνικού σχεδιασμού. Εφαρμογή σχεδίων και προγραμμάτων στη βάση στρατηγικού σχεδιασμού [delete] 3. 3 Θεσμική συμπλεγματοποίηση τοπικής αυτοδιοίκησης. 3 3 Η πρόταση ενσωματώθηκε σε άλλες προτεινόμενες προτάσεις στο εργαστήρι με την συναίνεση των εισηγητών ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 69

71 4 Πλήρες και θεσμοθετημένο αρχείο του πολιτιστικού πλούτου της περιοχής 5 Συμπλεγματοποίηση [delete] 6 Διοικητική περιφέρεια Κρασοχωρίων εκλεγμένη από τη βάση της [delete] 7 Μη εκδήλωση πυρκαγιών στην ύπαιθρο των Κρασοχωρίων 8 Συμμετοχή των τοπικών παραγόντων στα κέντρα λήψεως αποφάσεων 9 Δημιουργία ενός περιφερειακού αστυνομικού σταθμού στο σύμπλεγμα των Κρασοχωρίων 10 Δημιουργία και εγγραφή αγροτικών δρόμων στην περιοχή των Κρασοχωρίων 11 Δημιουργία θέσεων εργασίας και υποδομή σε βιοτεχνίες κ.λ.π. 12 Πλήρης και παραγωγική αξιοποίηση των κατοίκων της περιοχής στη βάση αμειβόμενης ή εθελοντικής απασχόλησης. 13 Κίνητρα για αποφυγή της αστυφιλίας. 14 Δημιουργία ολιστικών προγραμμάτων, σχεδίων και κινήτρων στη βάση του στρατηγικού σχεδιασμού της περιοχής. 15 Συνεργασία, συνέργια και συντονισμός κυβερνητικών πολιτικών και τμημάτων. 16 Απλοποίηση διαδικασιών -μείωση γραφειοκρατίας Αποδοτική λειτουργία τμήματος εσωτερικού συντονισμού για ωριμότητα και ενίσχυση έργων στην επαρχιακή διοίκηση. Δημιουργία ηλεκτρονικού γραφείου εξυπηρέτησης του πολίτη μέσω διαδικτύου και teleconference. Επικέντρωση της ανάπτυξης σε φέροντα/ ενδογενή στοιχεία και όχι σε ξενόφερτα μοντέλα (place-based). 20 Eπίλυση όλων των προβλημάτων της ιδιοκτησίας γης στην περιοχή [delete] Οργάνωση του τουρισμού εμπειρίας, αξιοποιώντας την κληρονομιά των Κρασοχωριών. Αναδιάρθρωση των χρονοδιαγραμμάτων διαδικασιών αδειοδοτήσεων και επιχορηγήσεων των στοιχείων πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. 23 Τοπική λήψη αποφάσεων ανάπτυξης σε σύντομο χρονικό διάστημα Ανάπτυξη και συμμετοχή του εθελοντισμού στην πρόληψη και κατάσβεση πυρκαγιών υπαίθρου. Σχεδιασμός και υλοποίηση βιώσιμης ανάπτυξης με διατήρηση της φυσιογνωμίας της περιοχής. Ανάπτυξη συνεργασίας τοπικών αρχών και αστυνομίας στη συλλογή πληροφοριών για την πρόληψη και εξιχνίαση του εγκλήματος. Εφαρμογή σχεδίου ενοποίησης και αναδιανομής (αναδασμός) στην περιοχή Κρασοχωριών. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 70

72 28 Δημιουργία κυβερνητικών υπηρεσιών στην περιοχή των Κρασοχωριών για αποκέντρωση από τις πόλεις. 29 Αυστηρή και ταχεία αστυνόμευση των περιοχών. 30 Καταγραφή των υφιστάμενων διαδικασιών που να είναι προσβάσιμες στους ενδιαφερόμενους. 31 Αναβάθμιση του ρόλου των αναπτυξιακών εταιριών / ομάδων τοπικής δράσης. 32 Προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με ότι αυτό συνεπάγεται. 33 Εφαρμογή νέων τεχνολογιών διαδίκτυο, ασύρματης επικοινωνίας κ.λ.π Ορθολογιστική προσέγγιση οικονομικής ενίσχυσης της περιοχής στη βάση του προϋπολογισμού για συγκεκριμένο ποσό για προσυμφωνημένες ανάγκες. Δημιουργία τοπικού δικαστηρίου για επίλυση τοπικών και οικονομικών διαφορών μέχρι 1000 ευρώ. Προώθηση ενός συμφωνημένου βραχυπρόθεσμου πιλοτικού προγράμματος έργων και δράσεων. 37 Εκχώρηση υπηρεσιών στην περιφερειακή αυτοδιοίκηση [delete] Πιο αποδοτικά εργαλεία αντιμετώπισης παρανομιών και παρατυπιών στην περιοχή. Δημιουργία βιώσιμου μακροπρόθεσμου αγροτικού σχεδιασμού στην περιοχή των Κρασοχωρίων. 40 Κρατική στήριξη στην εξασφάλιση ευρωπαϊκών κονδυλίων Ενημέρωση, συμμετοχή και επιμόρφωση του πληθυσμού για τους σχεδιασμούς της περιοχής. Προκήρυξη σχεδίων ενίσχυσης έργων και δράσεων στη λογική συγκεκριμένων δεδομένων και κριτηρίων. Δημιουργία ενός τοπικού φορέα one stop shop για ενημέρωση, υλοποίηση και διαχείριση αναπτύξεων στην περιοχή. Δημιουργία ενός τοπικού φορέα για ενημέρωση και υλοποίηση των προγραμμάτων [delete]. Προώθηση δημιουργίας συνεργειών τύπου PPP (Δημόσιων, Ιδιωτικών και Τοπικών Φορέων). 46 Εύκολη και γρήγορη διαδικασία τυποποίησης παραδοσιακών προϊόντων. 47 Δημιουργία δικτύων συνεργασίας με άλλες παρόμοιες περιοχές στο εξωτερικό Συνεχής εκπαίδευση και προσαρμογή λειτουργών, σχεδιασμών και νόμων στα νέα δεδομένα και τις παρούσες ανάγκες. Ενιαίος μηχανισμός οικονομικής ενίσχυσης, παρακολούθησης και διαχείρισης των πόρων. 4 4 Η πρόταση ενσωματώθηκε σε άλλες προτεινόμενες προτάσεις στο εργαστήρι με τη συναίνεση των εισηγητών ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 71

73 Στην συνέχεια οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να ψηφίσουν τα πέντε πιο σημαντικά, κατά την άποψή τους εμπόδια. Συνυπολογίζοντας τις επιλογές όλων των συμμετεχόντων 12 από τα 49 εμπόδια ξεχώρισαν ως τα πιο σημαντικά με τη σειρά που φαίνεται πιο κάτω: ΨΗΦΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ 10 Θεσμική συμπλεγματοποίηση τοπικής αυτοδιοίκησης. 9 Δημιουργία ενός τοπικού φορέα one stop shop για ενημέρωση, υλοποίηση και διαχείριση αναπτύξεων στην περιοχή. 7 Κίνητρα για αποφυγή της αστυφιλίας. 6 Απλοποίηση διαδικασιών -μείωση γραφειοκρατίας. 5 Ενιαίος μηχανισμός οικονομικής ενίσχυσης, παρακολούθησης και διαχείρισης των πόρων. 4 Συμμετοχή των τοπικών παραγόντων στα κέντρα λήψεως αποφάσεων. 4 Σχεδιασμός και υλοποίηση βιώσιμης ανάπτυξης με διατήρηση της φυσιογνωμίας της περιοχής. 4 Προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με ότι αυτό συνεπάγεται Συνεχής εκπαίδευση και προσαρμογή λειτουργών, σχεδιασμών και νόμων στα νέα δεδομένα και τις παρούσες ανάγκες. Δημιουργία ολιστικών προγραμμάτων, σχεδίων και κινήτρων στη βάση του στρατηγικού σχεδιασμού της περιοχής. Συνεργασία, συνέργια και συντονισμός κυβερνητικών πολιτικών και τμημάτων. Ενημέρωση, συμμετοχή και επιμόρφωση του πληθυσμού για τους σχεδιασμούς της περιοχής. Το τελευταίο μέρος του Εργαστηρίου περιλάμβανε τη διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των επιλεγμένων εμποδίων. Στη γραφική απεικόνιση που παράχθηκε μέσω του ειδικού λογισμικού, διακρίνεται η σχέση των χαρακτηριστικών μεταξύ τους, οι αλληλεπιδράσεις τους καθώς και κατά πόσο αυτά αποτελούν ριζικό χαρακτηριστικό ή αποτελούν αποτέλεσμα άλλων πιο πρωταρχικών χαρακτηριστικών. Στη βάση του διαγράμματος παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά, η επιτυχία των οποίων θα συντελούσε σημαντικά στην επίτευξη των υπόλοιπων χαρακτηριστικών. Αντίθετα στην κορυφή του διαγράμματος βρίσκονται τα χαρακτηριστικά τα οποία φαίνεται να αποτελούν το αποτέλεσμα των πιο ουσιαστικών χαρακτηριστικών της βάσης. Θεμελιώδους σημασίας για επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης είναι η θεσμική συμπλεγματοποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αυτή θα συμβάλει στη συνεχή εκπαίδευση και προσαρμογή λειτουργιών, σχεδιασμών και νόμων στα νέα δεδομένα και στις παρούσες ανάγκες, στη δημιουργία ολιστικών προγραμμάτων, σχεδίων και κινήτρων ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 72

74 στη βάση στρατηγικού σχεδιασμού της περιοχής και στον ενιαίο μηχανισμό οικονομικής ενίσχυσης, παρακολούθησης και διαχείρισης των πόρων. Πολύ βοηθητική επίσης, κρίνεται η δημιουργία ενός τοπικού φορέα «one-stop shop» για ενημέρωση, υλοποίηση και διαχείριση αναπτύξεων στην περιοχή καθώς, και η προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με ότι αυτό συνεπάγεται. Τέλος, με την επίτευξη των προαναφερθέντων χαρακτηριστικών θα ήταν δυνατό να επιτευχθεί η απλοποίηση διαδικασιών και η μείωση της γραφειοκρατίας, η ενημέρωση, συμμετοχή και επιμόρφωση του πληθυσμού για τους σχεδιασμούς της περιοχής και η συμμετοχή των τοπικών παραγόντων στα κέντρα λήψεως αποφάσεων. Σημαντική θεωρείται επίσης και η διαμόρφωση κινήτρων για αποφυγή της αστυφιλίας. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 73

75 Απλοποίηση διαδικασιών και μείωση γραφειοκρατίας Κίνητρα για αποφυγή της αστυφιλίας Ενημέρωση, συμμετοχή και επιμόρφωση του πληθυσμού για τους σχεδιασμούς της περιοχής Συμμετοχή των τοπικών παραγόντων στα κέντρα λήψεως αποφάσεων Δημιουργία ολιστικών προγραμμάτων, σχεδίων και κινήτρων στη βάση στρατηγικού σχεδιασμού της περιοχής Συνεχής εκπαίδευση και προσαρμογή λειτουργιών, σχεδιασμών και νόμων στα νέα δεδομένα και τις παρούσες ανάγκες Ενιαίος μηχανισμός οικονομικής ενίσχυσης, παρακολούθησης και διαχείρισης των πόρων Δημιουργία ενός τοπικού φορέα one stop shop για ενημέρωση, υλοποίηση και διαχείριση αναπτύξεων στην περιοχή Προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με ότι αυτό συνεπάγεται Θεσμική συμπλεγματοποίηση τοπικής αυτοδιοίκησης ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 74

76 7.0. ΣΥΝΘΕΣΗ ΟΡΑΜΑΤΟΣ Το Κεντρικό Ερώτημα του Εργαστηρίου Δημοκρατικού Δομημένου Διαλόγου, διαμορφώθηκε ως εξής: Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά της επιθυμητής κατάστασης της αειφόρου ανάπτυξη των Κρασοχωριών; Επίσης, κατά την σύσκεψη εντοπίστηκαν τα ριζικά χαρακτηριστικά από το κάθε επιμέρους όραμα τα οποία θα χρησιμοποιούνταν ως βάση για τη διεξαγωγή του τελικού εργαστηρίου ως ακολούθως: Α/Α ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 1 Θεσμοθετημένο σύμπλεγμα Κρασοχωρίων (ΥΥ50) [delete] 5 2 Εκπόνηση μελέτης επάρκειας υπηρεσιών και υποδομών (ΥΥ20) 3 Εξειδικευμένες τεχνικές υπηρεσίες στη βάση θεσμοθετημένου συμπλέγματος (ΥΥ1) 4 Αναβάθμιση και ολοκλήρωση όλων των υποδομών με οικονομικά βιώσιμο τρόπο (ΥΥ11) 5 Πιο τακτικές συγκοινωνίες (ΥΥ26) 6 Επαναφύτευση αμπελώνων (ΥΥ52) ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 7 Συμπλεγματοποίηση των κοινοτικών συμβουλίων της περιοχής (ΚΠ14) [delete] 6 8 Δημιουργία πολιτιστικών φορέων (ΚΠ1) 9 Επιμόρφωση σε θέματα τουρισμού και φιλοξενία (ΚΠ58) 10 Επαναφύτευση των αμπελιών (ΚΠ62) [delete] 11 Βελτίωση συνεργασίας και επικοινωνίας με κρατικούς φορείς (ΚΠ54) 12 Αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων (ΚΠ29) [delete] ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 13 Δημιουργία δικτύων συνεργασίας στα πρότυπα κέντρων επιχειρηματικότητας (ΟΕ3) 14 Κέντρο Συνεργασίας τοπικών αρχών και κατοίκων(οε1) 15 Καλύτερη ενημέρωση και εκμετάλλευση ευρωπαϊκών κονδυλίων(οε24) 16 Προώθηση γεωργικών συνεταιρισμών(οε46) 17 Διατήρηση υφιστάμενων και φύτευση εγκαταλελειμμένων αμπελώνων στην λογική ως παροχής δημόσιου αγαθού(οε53) 5 Η πρόταση ενσωματώθηκε σε άλλες προτεινόμενες προτάσεις στο εργαστήρι με τη συναίνεση των εισηγητών 6 Η πρόταση ενσωματώθηκε σε άλλες προτεινόμενες προτάσεις στο εργαστήρι με τη συναίνεση των εισηγητών ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 75

77 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ 18 Δημιουργία τοπικού φορέα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Κρασοχωριών για έλεγχο και προώθηση της αξίας(αο23) 19 Ενημέρωση τοπικών αρχών σε θέματα επιχορηγήσεων(αο43) 20 Εφαρμογή αρχιτεκτονικών προτύπων και μηχανισμοί έλεγχου(αο1) 21 Αποκατάσταση όλων των παραδοσιακών οικοδομών των οικισμών(αο8) Δημιουργία σχολής στην περιοχή για παραδοσιακές οικοδομικές τεχνικές και πιστοποίηση τους(αο55) Άμεση ψήφιση της νομοθεσίας για τον αστικό αναδασμό και για την μεταφορά αναπτυξιακών δικαιωμάτων(αο59) ΓΕΩΡΓΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΟ 24 Διατήρηση της ταυτότητας των Κρασοχωριών(ΓΠΤ3) Η αειφόρος ανάπτυξη να είναι βασισμένη στην ιδιαίτερη φυσιογνωμία του περιβάλλοντος(γπτ4) Αναζωογόνηση της περιοχής με επανακαλλιέργεια της γης-μείωση της εγκατάλειψης(γπτ7) 27 Κίνητρα για μεταποίηση των σταφυλιών και τα παράγωγα του(γπτ16) 28 Διατήρηση των αναβαθμίδων στη παραδοσιακή τους μορφή και της Ξερολιθιάς(ΓΠΤ25) 29 Προαγωγή του αγροτουρισμού με διαδραστική συμμετοχή στην παραγωγή(γπτ31) 30 Σωστή αξιοποίηση και ανάδειξη των βιότοπων της περιοχής(γπτ35) 31 Προστασία της βλάστησης από τις πυρκαγιές(γπτ43) 32 Ερευνητικό κέντρο για αμπελοοινικά θέματα(γπτ2) 33 Αποφυγή της οικοδομικής ανάπτυξης εκτός των καθορισμένων ορίων(γπτ9) ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 34 Θεσμοθετημένος ενιαίος διοικητικός φορέας για την περιοχή(εε24) [delete] 35 Επίγνωση της σημασίας της αμπέλου στη διατήρηση του πολιτιστικού τοπίου(εε5) 36 Ευρύτερη αξιοποίηση/χρήση των ΤΠΕ(ΕΕ64) Εμπλοκή των ενεργών μνημείων (μονές, εκκλησίες, νερόμυλοι, λινοί κλπ) της περιοχής στα πολιτιστικά δρώμενα(εε68) Ανάπτυξη ικανοτήτων αναζήτησης και αξιοποίησης κρατικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων συμπεριλαμβανομένων Προγραμμάτων για τις μειονεκτούσες περιοχές(εε8) Να αντιληφθούν οι τοπικοί παράγοντες τα οφέλη από τη συνεργασία του συμπλέγματος και να υιοθετήσουν πνεύμα ομαδικότητας(εε1) ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 76

78 40 Θεσμική συμπλεγματοποίηση τοπικής αυτοδιοίκησης των Κρασοχωρίων (Δ3) Δημιουργία ενός τοπικού φορέα για ενημέρωση, υλοποίηση και διαχείριση αναπτύξεων στην περιοχή(δ43) Συνεχής εκπαίδευση και προσαρμογή λειτουργών, σχεδιασμών και νόμων στα νέα δεδομένα και τις παρούσες ανάγκες(δ48) 43 Δημιουργία ενός τοπικού φορέα «one stop shop» 44 Προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με ότι αυτό συνεπάγεται (Δ32) Στις 18/07/2012 πραγματοποιήθηκε το εργαστήρι σύνθεσης στο Πολυδύναμο Κέντρο του Κοινοτικού Συμβουλίου Άρσους. Στόχος του εργαστηρίου ήταν, η σύνθεση ενός κοινού οράματος για την περιοχή βασισμένο στα επιμέρους οράματα όπως προέκυψαν από τις εργασίες των θεματικών ομάδων. Στο εργαστήριο παρευρέθηκαν 38 άτομα όπως φαίνεται πιο κάτω που εκπροσωπούσαν διάφορες εμπλεκόμενες ομάδες, υπηρεσίας και τοπικές αρχές, ενώ οι πλείστοι συμμετείχαν ήδη σε τουλάχιστον ένα θεματικό εργαστήριο. Καθοδηγήθηκε από την Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης, ενώ Λειτουργοί του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως προσέφεραν υποστήριξη. Το Εργαστήρι άρχισε με το χαιρετισμό του κου Κώστα Κωνσταντινίδη, Κοινοτάρχη του Άρσους. Στη συνέχεια, παρουσίασε τη μεθοδολογία του Δομημένου Διαλόγου, ο κος Μάριος Μιχαηλίδης από την ΚΑΔΔ και οι Ερμής Κλόκκαρης και Ειρήνη Χατζησάββα έκαναν μια σύντομη παρουσίαση του Σχεδίου. Τέλος, οι συντονιστές των ομάδων εργασίας κλήθηκαν να παρουσιάσουν αφηγηματικά τα αποτελέσματα της κάθε θεματικής ενότητας και να εξηγήσουν τα χαρακτηριστικά που επιλέγηκαν ως βάση για τη διεξαγωγή του εργαστηρίου. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να ψηφίσουν τα πέντε πιο σημαντικά, κατά την άποψή τους χαρακτηριστικά από τα προεπιλεγμένα. Συνυπολογίζοντας τις επιλογές όλων των συμμετεχόντων 18 από τα 44 εμπόδια ξεχώρισαν ως τα πιο σημαντικά. Στον πιο κάτω πίνακα φαίνονται με τη σειρά (ο αριθμός Α/Α αναφέρεται στην αρχική σειρά με βάση την οποία προτάθηκε το χαρακτηριστικό): ΨΗΦΟΙ 18 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ Θεσμική συμπλεγματοποίηση τοπικής αυτοδιοίκησης των Κρασοχωρίων (Δ3) 15 Επαναφύτευση αμπελώνων (ΥΥ52) 13 Καλύτερη ενημέρωση και εκμετάλλευση ευρωπαϊκών κονδυλίων(οε24) 9 Αποκατάσταση όλων των παραδοσιακών οικοδομών των οικισμών(αο8) 9 Ερευνητικό κέντρο για αμπελοοινικά θέματα(γπτ2) 8 Η αειφόρος ανάπτυξη να είναι βασισμένη στην ιδιαίτερη φυσιογνωμία του περιβάλλοντος(γπτ4) 7 Διατήρηση της ταυτότητας των Κρασοχωρίων(ΓΠΤ3) 6 Προώθηση γεωργικών συνεταιρισμών(οε46) ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 77

79 6 Διατήρηση υφιστάμενων και φύτευση εγκαταλελειμμένων αμπελώνων στην λογική ως παροχής δημόσιου αγαθού(οε53) 6 Κίνητρα για μεταποίηση των σταφυλιών και τα παράγωγα του(γπτ16) 6 Προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με ότι αυτό συνεπάγεται (Δ32) 5 Εφαρμογή αρχιτεκτονικών προτύπων και μηχανισμοί έλεγχου(αο1) 5 Αναζωογόνηση της περιοχής με επανακαλλιέργεια της γης-μείωση της εγκατάλειψης(γπτ7) 5 Σωστή αξιοποίηση και ανάδειξη των βιότοπων της περιοχής(γπτ35) 3 Αναβάθμιση και ολοκλήρωση όλων των υποδομών με οικονομικά βιώσιμο τρόπο (ΥΥ11) 3 Βελτίωση συνεργασίας και επικοινωνίας με κρατικούς φορείς (ΚΠ54) 3 3 Διατήρηση των αναβαθμίδων στη παραδοσιακή τους μορφή και τις Ξερολιθιάς(ΓΠΤ25) Δημιουργία ενός τοπικού φορέα για ενημέρωση, υλοποίηση και διαχείριση αναπτύξεων στην περιοχή(δ43) Το τελευταίο μέρος του Εργαστηρίου περιλάμβανε τη διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των επιλεγμένων χαρακτηριστικών. Μέσω του ειδικού λογισμικού, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν στην ερώτηση συσχετισμού: Αν υποθέσουμε ότι πετυχαίνουμε το ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ Α θα μας βοηθούσε ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ να πετύχουμε το ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ Β; Η κάθε παρουσιαζόμενη σχέση συζητήθηκε και επεξηγήθηκε, ενώ η τελική απόφαση πάρθηκε με ψηφοφορία μέσω ανάτασης χεριών. Η διαδικασία αυτή ακολουθήθηκε για το σύνολο των χαρακτηριστικών που κρίθηκαν ως τα πιο σημαντικά κατά την επιλογή των συμμετεχόντων. Η μέθοδος αυτή επιτρέπει τη διάκριση μεταξύ της έννοιας "σημαντικότητα" και "ριζικότητα" μια ιδέας όταν την αξιολογούμε σε σχέση με μια άλλη. Το τελικό αποτέλεσμα αποδίδει γραφικά τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των χαρακτηριστικών. Στη γραφική απεικόνιση που παράχθηκε μέσω του ειδικού λογισμικού, διακρίνεται η σχέση των χαρακτηριστικών μεταξύ τους, οι αλληλεπιδράσεις τους καθώς και κατά πόσο αυτά αποτελούν ριζικό πρόβλημα ή αποτελούν σύμπτωμα άλλων πιο πρωταρχικών εμποδίων. Στη βάση του διαγράμματος παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά, η επίτευξη των οποίων θα συντελούσε σημαντικά στην επίτευξη των υπόλοιπων χαρακτηριστικών. Αντίθετα στην κορυφή του διαγράμματος βρίσκονται τα χαρακτηριστικά τα οποία φαίνεται να αποτελούν αποτέλεσμα των πιο ουσιαστικών χαρακτηριστικών της βάσης. Ως τα πλέον ριζικά χαρακτηριστικά κρίθηκαν τα εξής θέματα: ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 78

80 Θεσμική συμπλεγματοποίηση τοπικής αυτοδιοίκησης των Κρασοχωρίων. Δημιουργία ενός τοπικού φορέα «one stop shop». Δημιουργία τοπικού φορέα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Κρασοχωρίων για έλεγχο και προώθηση της αξίας. Βελτίωση συνεργασίας και επικοινωνίας με κρατικούς φορείς. Τα θεμελιώδη αυτά χαρακτηριστικά οδηγούν σε άλλα σημαντικότατα χαρακτηριστικά, όπως: Καλύτερη ενημέρωση και εκμετάλλευση ευρωπαϊκών κονδυλίων. Κίνητρα για μεταποίηση των σταφυλιών και τα παράγωγα του. Αναβάθμιση και ολοκλήρωση όλων των υποδομών με οικονομικά βιώσιμο τρόπο Επαναφύτευση αμπελώνων. Προώθηση γεωργικών συνεταιρισμών. Διατήρηση της ταυτότητας των Κρασοχωρίων. Η αειφόρος ανάπτυξη να είναι βασισμένη στην ιδιαίτερη φυσιογνωμία του περιβάλλοντος Αναζωογόνηση της περιοχής με επανακαλλιέργεια της γης-μείωση της εγκατάλειψης. Ερευνητικό κέντρο για αμπελοοινικά θέματα. Εφαρμογή αρχιτεκτονικών προτύπων και μηχανισμοί έλεγχου Επιπλέον, χαρακτηριστικά που αποτελούν το αποτέλεσμα των πιο πάνω ριζικών/θεμελιωδών χαρακτηριστικών υποδείχθηκαν τα ακόλουθα: Προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με ότι αυτό συνεπάγεται. Σωστή αξιοποίηση και ανάδειξη των βιότοπων της περιοχής. Αποκατάσταση όλων των παραδοσιακών οικοδομών των οικισμών. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 79

81 ΕΠΙΠΕΔΟ Ι Προώθηση της ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης με ότι αυτό συνεπάγεται Σωστή αξιοποίηση και ανάδειξη των βιοτόπων της περιοχής Αποκατάσταση όλων των παραδοσιακών οικοδομών των οικισμών ΕΠΙΠΕΔΟ ΙΙ Αναβάθμιση και ολοκλήρωση όλων των υποδομών με οικονομικά βιώσιμο τρόπο -Επαναφύτευση αμπελώνων -Προώθηση Γεωργικών Συνεταιρισμών Εφαρμογή αρχιτεκτονικών προτύπων και μηχανισμών ελέγχου -Διατήρηση της ταυτότητας των κρασοχωρίων -Η αειφόρος ανάπτυξη να είναι βασισμένη στην ιδιαίτερη φυσιογνωμία της περιοχής -Αναζωογόνηση της περιοχής με επανα καλλιέργεια της γης μείωση της εγκατάλειψης ΕΠΙΠΕΔΟ ΙΙΙ -Ερευνητικό κέντρο για αμπελοοινικά Κίνητρα για μεταποίηση προϊόντα των σταφυλιών και των παραγώγων του ΕΠΙΠΕΔΟ ΙV Καλύτερη ενημέρωση και εκμετάλλευση ευρωπαϊκών κονδυλίων ΕΠΙΠΕΔΟ V Βελτίωση συνεργασίας και επικοινωνίας με κρατικούς φορείς ΕΠΙΠΕΔΟ VII Δημιουργία τοπικού φορέα αρχιτεκτονικής κληρονομίας κρασοχωρίων για έλεγχο και προώθηση της αξίας της Δημιουργία ενός τοπικού φορέα one stop shop ΕΠΙΠΕΔΟ VIII Θεσμική συμπλεγματοποίηση τοπικής αυτοδιοίκησης των κρασοχωρίων ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 80

82 Συμπεράσματα Η πιο θεμελιώδης ενέργεια προς επίτευξη του στόχου της αειφόρου ανάπτυξης της περιοχής, θεωρήθηκε η συμπλεγματοποίηση των τοπικών αρχών. Μέσω της συμπλεγματοποίησης θα μπορεί να προωθηθεί η δημιουργία ενός τοπικού φορέα «one stop shop» που θα διευκολύνει την ανάπτυξη και την ιδιωτική πρωτοβουλία, καθώς επίσης και ενός τοπικού φορέα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Κρασοχωριών για έλεγχο και προώθηση της αξίας της κληρονομιάς. Οι φορείς αυτοί θα έχουν συμβουλευτικό χαρακτήρα ενώ θα συμβάλουν και στη βελτίωση της συνεργασίας και επικοινωνίας τόσο της τοπικής αρχής όσο και των ιδιωτών με τους κρατικούς φορείς. Τα πιο πάνω με τη σειρά τους θα βοηθήσουν στη χρηματοδότηση έργων και δράσεων από ευρωπαϊκά κονδύλια, συμβάλλοντας έτσι οικονομικά στη δημιουργία κινήτρων για μεταποίηση των σταφυλιών και των παραγώγων τους, και γενικά στην ανάληψη δράσεων που σχετίζονται με την αμπελοκαλλιέργεια και τη γεωργία (επαναφύτευση αμπελώνων, προώθηση γεωργικών συνεταιρισμών, δημιουργία ερευνητικού κέντρου για αμπελοοινικά θέματα, επανακαλλιέργεια της γης και μείωση της εγκατάλειψης) με στόχο τη διατήρηση της ταυτότητας της περιοχής, την αναζωογόνηση της και την αειφόρο ανάπτυξή της που θα στηρίζεται στην ιδιαίτερη της φυσιογνωμία. Τέτοια κονδύλια θα συμβάλουν επίσης, στην εφαρμογή αρχιτεκτονικών προτύπων και μηχανισμών ελέγχου καθώς και, στην αναβάθμιση και ολοκλήρωση των υποδομών με οικονομικά βιώσιμο τρόπο. Τελικό αποτέλεσμα των πιο πάνω αναμένεται ότι θα είναι η προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με ότι αυτό συνεπάγεται, και σε επίπεδο περιβάλλοντος, η σωστή αξιοποίηση και ανάδειξη των βιότοπων της περιοχής καθώς και η αποκατάσταση όλων των παραδοσιακών οικοδομών των οικισμών. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 81

83 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: ΔΟΜΗΜΕΝΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ Ο δομημένος δημοκρατικός διάλογος είναι ειδικά σχεδιασμένος για να υποβοηθά ανομοιογενείς ομάδες να χειρίζονται πολύπλοκα ζητήματα, σε σχετικά περιορισμένο χρόνο. Καθιστά δυνατό το συγκερασμό εισηγήσεων από άτομα με διαφορετικές απόψεις, υπόβαθρο και προοπτικές, μέσω μιας διαδικασίας η οποία είναι δομημένη, δημοκρατική και ευνοεί τη συνεργασία. Μια ομάδα συμμετεχόντων οι οποίοι έχουν γνώση μιας συγκεκριμένης κατάστασης συμμετέχουν συλλογικά στην ανάπτυξη ενός κοινού πλαισίου σκέψης, το οποίο βασίζεται στη συναίνεση και στην κοινή κατανόηση μιας τωρινής και μελλοντικής κατάστασης πραγμάτων. Ο δομημένος διάλογος προωθεί την εστιασμένη επικοινωνία ανάμεσα στους συμμετέχοντες κατά τη διαδικασία σχεδιασμού, καθώς και την ιδιοκτησία και δέσμευσή τους ως προς το αποτέλεσμα. Βασικό στοιχείο της αποτελεσματικότητας των εργαστηρίων δομημένου δημοκρατικού διαλόγου είναι η συμβολή εκπαιδευμένων συντονιστών διαλόγου (facilitators). Οι συντονιστές αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη διαδικασία χωρίς να παρεμβαίνουν στο περιεχόμενο του διαλόγου. Διασφαλίζουν ότι όλοι οι συμμετέχοντες έχουν την δυνατότητα να εκφράσουν αυθεντικά και απερίσπαστα τις προσωπικές τους απόψεις. Επίσης, η διαδικασία του δομημένου δημοκρατικού διαλόγου υποστηρίζεται από ειδικά σχεδιασμένο λογισμικό για την άμεση και ακριβή καταγραφή των απόψεων όπως εκφράζονται από τους συμμετέχοντες με πλήρη διαφάνεια στην ολομέλεια. Το λογισμικό υποβοηθά επίσης στην επεξεργασία των ιδεών από τους συμμετέχοντες. Για την διευκόλυνση των συμμετεχόντων ο χώρος του εργαστηρίου διαμορφώνεται κατάλληλα, όπως φαίνεται πιο κάτω: Η εφαρμογή του Δομημένου Δημοκρατικού Διαλόγου πραγματοποιείται σε φάσεις κατά τις οποίες επιτυγχάνεται σταδιακά η εμβάθυνση στην κατανόηση του θέματος και κυρίως η δημιουργία κοινής αντίληψης ως προς την προτεραιότητα που πρέπει να δοθεί σε μερικές ιδέες έναντι άλλων. Το επόμενο σχήμα επιχειρεί να διαφωτίσει τον τρόπο με τον οποίο ένα πολύπλοκο σύστημα αναδιοργανώνεται και ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 82

84 ανασυντάσσεται κατά τρόπον ώστε να είναι εφικτή η παρέμβαση με στόχο την αλλαγή. Οι φάσεις του σχεδιαγράμματος μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: 1. Πρώτη [Τα πρώτα δύο σχήματα]. Η μέθοδος του Δομημένου Δημοκρατικού Διαλόγου επιλέγεται για να επιλύσει ένα πρόβλημα το οποίο θεωρείται πολύπλοκο (complex system; Εξ ορισμού ένα πολύπλοκο πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί με την επίλυση όλων των επι μέρους υπο-προβλημάτων, αλλά απαιτείται η εξερεύνηση και ανίχνευση σχέσεων μεταξύ των υπο-προβλημάτων). Η δομή του διαλόγου σκιαγραφείται με τη βοήθεια μιας εναρκτήριας καθοδηγητικής ερώτησης. Αυτή καθορίζεται από μια ομάδα ανθρώπων που αποτελεί τον πυρήνα και την Ομάδα Διαχείρισης της Γνώσης (Knowledge Management Team). Η ομάδα αποτελείται από αυτούς που έχουν το σύνθετο πρόβλημα, και από τους ειδικούς Συντονιστές. Αυτή η ερώτηση είναι δυνατόν να σταλεί και με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ( ) σε όλους τους συμμετέχοντες, οι οποίοι παρακαλούνται να διατυπώσουν τρεις τουλάχιστον εισηγήσεις πριν από τη συνάντηση. 2. Δεύτερη [Τα επόμενα δύο σχήματα]. Όλες οι εισηγήσεις / πιθανές απαντήσεις στην εναρκτήρια ερώτηση διατυπώνονται ενώπιον όλων των συμμετεχόντων (απαιτείται ενεργός συμμετοχή active listening) και ταυτόχρονα καταγράφονται στο λογισμικό Cogniscope. Πρέπει να είναι συγκεκριμένες και κατανοητές σε όλους. Ιδανικά, οι συμμετέχοντες πρέπει να χρησιμοποιούν μόνο μία πρόταση για κάθε τους ιδέα. Σε κατοπινή φάση, οι συμμετέχοντες μπορούν να διευκρινίσουν τις ιδέες τους με μερικές επιπρόσθετες προτάσεις. Οι υπόλοιποι έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν διευκρινίσεις (αλλά απαγορεύεται να προβαίνουν σε κριτική των ιδεών σ αυτό το στάδιο). 3. Τρίτη [Τα επόμενα δύο σχήματα]. Οι ιδέες ομαδοποιούνται σε κατηγορίες με βάση τις ομοιότητες και τα κοινά χαρακτηριστικά τους. Μια μικρότερη ομάδα μπορεί να επικεντρωθεί σε αυτή τη διαδικασία για να μειωθεί ο χρόνος. Ιδανικά όμως η διαδικασία αυτή θα πραγματοποιηθεί με τη βοήθεια του ειδικού εργαλείου Cogniscope. Μέσα από αυτή τη διαδικασία οι συμμετέχοντες αναπτύσσουν ένα κοινό λεκτικό, κοινή γλώσσα και κοινή κατανόηση γύρω από τις διάφορες πτυχές του θέματος που συζητούν. Μέσα από τη συζήτηση και τις πιθανές διαφορετικές αντιλήψεις σε σχέση με το νόημα και τη ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 83

85 σημασία της κάθε ιδέας επιτυγχάνεται η δημιουργία ευρύτερης συναίνεσης. Για λεπτομέρειες βλέπε πιο κάτω. 4. Τέταρτη [Το σχήμα Vote & Rank ]. Όλοι οι συμμετέχοντες έχουν πέντε ψήφους και τους ζητείται να διαλέξουν τις ιδέες που προτιμούν (τις πιο σημαντικές για αυτούς). Μόνο οι ιδέες που λαμβάνουν ψήφους προχωράνε στην επόμενη και πιο σημαντική φάση. 5. Πέμπτη [Τα επόμενα δύο σχήματα]. Σε αυτή τη φάση, ζητείται από τους συμμετέχοντες να διερευνήσουν πώς επιδρά η μία ιδέα πάνω στην άλλη. Για παράδειγμα, μπορεί να τους ζητηθεί να αποφασίσουν κατά πόσο το να λυθεί ένα πρόβλημα θα βοηθήσει σημαντικά να λυθεί ένα άλλο ευκολότερα. Αν η απάντηση είναι ναι (μεγάλη πλειοψηφία) η επιρροή καταγράφεται και προστίθεται στο χάρτη των ιδεών (Δέντρο Επιρροών). Ο τρόπος για να διαβάσει κάποιος το χάρτη είναι ο εξής: Τα στοιχεία που βρίσκονται στο κάτω μέρος του χάρτη θεωρούνται ως οι βασικές αιτίες (αν αυτά που συζητιούνται είναι εμπόδια). Συνεπώς, ο χάρτης υποβοηθεί στην επίλυση των προβλημάτων ενθαρρύνοντας τους εμπλεκόμενους να δίνουν προτεραιότητα στους γενεσιουργούς παράγοντες. 6. Έκτη [Το τελευταίο σχήμα]. Βοηθώντας να εντοπιστούν οι παράγοντες με τη μεγαλύτερη επιρροή (γενεσιουργές αιτίες) ο χάρτης προσφέρεται ως Χάρτης Πορείας (road map) για την επίλυση των προβλημάτων που εντοπίστηκαν και χρησιμοποιείται για την εκπόνηση μιας αποτελεσματικής στρατηγικής έτσι που να είναι πρακτικά προσιτή προς υλοποίηση. Ο Δομημένος Δημοκρατικός Διάλογος είναι αποτέλεσμα σαράντα χρόνων έρευνας και επεξεργασίας από μελετητές κυρίως στην Αμερική και βασίζεται στους πιο κάτω νόμους και αξιώματα: ΝΟΜΟΙ Ο Νόμος ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ απαιτεί όπως λαμβάνονται υπόψην η ποικιλία των διαφορετικών προοπτικών των ιδεών και των εμπλεκομένων στην προσπάθεια διαχείρισης πολύπλοκων καταστάσεων (William Ross Ashby). Βασικά ο νόμος αναγνωρίζει το γεγονός ότι για να δημιουργηθεί ένα μοντέλο του πραγματικού προβλήματος θα πρέπει η ποικιλία των παρατηρήσεων να είναι ισοδύναμη με την ποικιλία που υπάρχει στο πραγματικό σύστημα. Ο Νόμος ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΦΕΙΔΩ δηλώνει ότι είναι αναγκαίος ο δομημένος διάλογος για να αποφευχθεί η νοητική υπερφόρτιση των εμπλεκομένων/σχεδιαστών (George Miller & John Warfield). Βασικά ο νόμος βασίζεται στη αποδοχή του γεγονότος ότι οι άνθρωποι υποφέρουν από γνωστικούς περιορισμούς και έχουν ανάγκη από εξειδικευμένη υποστήριξη. Ο Νόμος ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΕΥΔΙΑΚΡΙΤΙΚΟΤΗΤΑ ορίζει ότι η σχετική ευδιακριτικότητα των παρατηρήσεων μπορεί να κατανοηθεί μόνο μέσα από συγκρίσεις στα πλαίσια ενός οργανωμένου συνόλου παρατηρήσεων (Kenneth Ewart Boulding). Αυτό εξασφαλίζεται με το να ζητείται από τους συμμετέχοντες να επεξηγήσουν το νόημα των ιδεών που καταθέτουν, να δημιουργούν από κοινού κατηγορίες και να επιλέγουν προτεραιότητες μέσα από μια διαδικασία ψήφισης. Ο Νόμος ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΝΟΗΜΑ καθορίζει ότι νόημα και σοφία παράγονται στο πλαίσιο ενός διαλόγου μόνον όταν οι παρατηρητές ερευνούν τις σχέσεις ομοιότητας, προτεραιότητας, επιρροής, κ.λπ., μέσα στο σύνολο των ιδεών (Patricia Ann Turrisi). ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 84

86 Ο Νόμος ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ορίζει ότι στα πλαίσια του διαλόγου είναι αναγκαίο όπως προστατεύεται η αυτονομία και η αυθεντικότητα του κάθε παρατηρητή όταν αυτός προβαίνει σε διακρίσεις των ιδεών (Ioanna Tsivacou). Ο Νόμος ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ορίζει ότι μάθηση επιτυγχάνεται στα πλαίσια ενός διαλόγου όταν οι παρατηρητές προβαίνουν σε αναζήτηση επιρροών μεταξύ των ιδεών (Kevin Dye). Ο Νόμος ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΔΡΑΣΗ προβλέπει ότι οποιαδήποτε σχέδια δράσης για μεταρρύθμιση πολύπλοκων κοινωνικών συστημάτων που σχεδιάζονται χωρίς την αυθεντική και πραγματική συμμετοχή αυτών των οποίων το μέλλον θα επηρεαστεί είναι καταδικασμένα να αποτύχουν (Yiannis Laouris). ΑΞΙΩΜΑΤΑ ΤΟ ΑΞΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑΣ: Ζούμε σε έναν κόσμο που είναι πολύ πολύπλοκος. Οι περισσότεροι παρατηρητές είναι συγχυσμένοι. Ζητήματα σχεδιασμού συστημάτων είναι έντονα διασυνδεδεμένα (Warfield). ΤΟ ΑΞΙΩΜΑ ΤΗΣ ΦΕΙΔΟΥΣ: Η ανθρώπινη νόηση και προσοχή είναι περιορισμένη. Οι συμμετέχοντες σε συνεδριάσεις σχεδιασμού είναι συνήθως υπερφορτωμένοι, και αυτό οδηγεί σε κακούς σχεδιασμούς (Simon). ΤΟ ΑΞΙΩΜΑ ΤΗΣ ΕΥΔΙΑΚΡΙΤΙΚΟΤΗΤΑΣ: Το πεδίο των επιλογών κατά το σχεδιασμό κοινωνικών συστημάτων είναι πολυδιάστατο. Η ευδιάκριτη σύνθεση είναι δύσκολη (Boulding). ΤΟ ΑΞΙΩΜΑ ΤΗΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ: Η περιφρόνηση της συμμετοχής όλων των εμπλεκομένων στο σχεδιασμό κοινωνικών συστημάτων είναι ανήθικη (Özbekhan). ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 85

87 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI: ΣΥΝΥΦΑΝΣΗ ΜΕ ΑΛΛΑ ΣΧΕΔΙΑ Δήλωση Πολιτικής Ο προγραμματισμός και ο έλεγχος της ανάπτυξης στην περιοχή των κοινοτήτων γίνεται στο παρόν στάδιο μέσα από τις πρόνοιες του Περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου, με βάση τη Δήλωση Πολιτικής. Η Δήλωση Πολιτικής αποτελεί ένα γενικό Σχέδιο Ανάπτυξης της Υπαίθρου χωρίς εξειδικεύσεις σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες και τα ειδικά χαρακτηριστικά συγκεκριμένων διοικητικών ή άλλων περιοχών. Επομένως, το Σχέδιο αυτό δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματα/ περιορισμούς και τις προοπτικές ανάπτυξης συγκεκριμένων περιοχών της υπαίθρου. Ρυθμιστικά Σχέδια (Σχέδια Δράσης) Για μία σειρά από κοινότητες το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως προχώρησε στην ετοιμασία Ρυθμιστικών Σχεδίων. Συγκεκριμένα το Τμήμα Πολεοδομίας κι Οικήσεως εκπόνησε Ρυθμιστικά σχέδια για τις κοινότητες Άρσος, Βάσα Κοιλανίου, Βουνί, Δωρά, Κοιλάνι, Λόφου, Όμοδος, Πάνω Κυβίδες και Πάχνα. Αυτά τα σχέδια προέκυψαν από την ανάγκη για την διαμόρφωση μιας συγκεκριμένης και αναλυτικής πρότασης για τον προγραμματισμό και καθοδήγηση της ιδιωτικής και δημόσιας αναπτυξιακής πρωτοβουλίας για έργα, παρεμβάσεις και δράσεις. Οι στόχοι των σχεδίων είναι η επίτευξη βιώσιμης αναζωογόνησης των κοινοτήτων, η αναβάθμιση της ποιότητας του περιβάλλοντος και η προσέλκυση οικονομικών και άλλων δραστηριοτήτων. Το Ρυθμιστικό Σχέδιο μέσα από το συμβουλευτικό του ρόλο κατευθύνει και ιεραρχεί την υλοποίηση βασικών έργων υποδομής και ανάπτυξης διευρύνοντας τις προοπτικές ανάπτυξης της περιοχής από τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Όμως, τα Ρυθμιστικά Σχέδια επικεντρωθήκαν στην κάθε κοινότητα ξεχωριστά χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις γειτονικές κοινότητες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την εντατικοποίηση του ανταγωνισμού μεταξύ κοινοτήτων για την προσέλκυση δημόσιων επενδύσεων, την αντιγραφή και την επικάλυψη υπηρεσιών με αύξηση της δυνητικής σπατάλης. Αυτό ανέδειξε την ανάγκη για περιφερειακό πολεοδομικό σχεδιασμό μεταξύ κοινοτήτων. Αυτό το κενό προσδοκά μεταξύ άλλων να καλύψει το Πιλοτικό Αναπτυξιακό Σχέδιο. Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης Τροόδους Το 2008 ολοκληρώθηκε η εκπόνηση ενός στρατηγικού σχεδίου για όλες τις κοινότητες του Τροόδους. Το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης της περιοχής Τροόδους αποτελεί ένα εγχείρημα που συμβάλλει στη συνδιαμόρφωση στο σημείο συνάντησης πολιτικοδιοικητικών ενοτήτων, μιας νέας χωρο-εδαφικής ενότητας. Αποσκοπεί στη διαμόρφωσησυγκρότηση μιας χωρο-εδαφικής αναπτυξιακής ενότητας, τα όρια και το κοινωνικόοικονομικό δυναμικό της οποίας απαντούν στο ζήτημα της αναζήτησης της βέλτιστης αναπτυξιακής κλίμακας στην περιφέρεια μιας κρατικής οντότητας, τη διαμόρφωση εκείνων των συνθηκών που θα επιτρέψουν στην τοπική κοινωνία και στους φορείς της να συμμετέχουν στο μέλλον ενεργά στην εκπόνηση και διατύπωση της χωρικής δημόσιας δράσης ως η τοπική ερμηνεία της προσαρμοσμένης εφαρμογής των εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών στον ορεινό χώρο. Σε σχέση με τα κρασοχώρια διαφάνηκε ο υψηλός βαθμός σύνδεσης με τη Λεμεσό εξαιτίας της μικρής απόστασης από το αστικό κέντρο και ο βαθμός εξάρτησης που έχει αναπτυχθεί. Τα μεγάλα οινοποιεία που εγκαθίστανται σε διάφορες από τις Κοινότητες της ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 86

88 υπό-περιοχής και η πλούσια αρχιτεκτονική κληρονομιά αποτελούν τα σημαντικότερα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Ιδιαίτερο σημαντικό σημείο συνιστά η ύπαρξη αναβαθμίδων (δόμες) στο σύνολο της υπό-περιοχής, οι οποίες έχουν ιδιαίτερες δυνατότητες αξιοποίησης. Διαφαίνεται προς το παρόν ότι οι αναπτυξιακές δράσεις περιορίζονται για την πλειονότητα των κοινοτήτων στην ενίσχυση της ελκυστικότητας των οικισμών για την εγκατάσταση κυρίως συνταξιούχων. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 87

89 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙI: ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ Άγιος Αμβρόσιος Το χωριό Άγιος Αμβρόσιος βρίσκεται στον κύριο δρόμο Λεμεσού-Ομόδους-Πλατρών σε απόσταση 27 περίπου χιλιομέτρων βορειοδυτικά της πόλης της Λεμεσού. Είναι ένα από τα ωραιότερα κρασοχώρια της επαρχίας Λεμεσού και ήταν και θα παραμείνει πάντοτε γνωστό για την αμπελοκαλλιέργεια του. Απόδειξη όλων αυτών είναι τα εξαιρετικά κρασιά που παράγει το οικολογικό οινοποιείο του χωριού που έκανε γνωστό τον Άγιο Αμβρόσιο σε όλη την Ευρώπη. Το χωριό γνώρισε πολλές αυξομειώσεις στον πληθυσμό του. Το 1881 οι κάτοικοι του ανέρχονταν στους 165 για να αυξηθούν στους 212 το 1911, στους 252 το 1931 και στους 365 το Στη συνέχεια η αστυφιλία κτύπησε το χωριό όπως και όλα τα άλλα αμπελοχώρια με αποτέλεσμα οι κάτοικοι του να μειωθούν στους 337 το 1973 και στους 304 το Στην απογραφή του 2001 οι κάτοικοι ανέρχονταν στους 310. Ένα αξιόλογο γεωμορφολογικό φαινόμενο, που είναι συνδεδεμένο με την περιοχή του Αγίου Αμβροσίου, είναι και η «σύλληψη» των νερών του ποταμού του Παραμαλιού από τον ποταμό Κρυό που είναι παραπόταμος του Κούρη. Ενώ ο Κρυός ποταμός κατεβαίνει από το Τροόδος και ακολουθεί σχεδόν ευθεία νοτιοδυτική κατεύθυνση και φαίνεται να είναι συνέχεια του ποταμού του Παραμαλιού, ακριβώς στα βόρεια του Αγίου Αμβροσίου κάνει μια στροφή 90 μοίρες στα ανατολικά για να ενωθεί με τον Κούρη. Μεταξύ της στροφής και του άνω μέρους του ποταμού του Παραμαλιού υπάρχουν όλα τα τεκμήρια που αποδεικνύουν πως πράγματι σε αυτή την περιοχή έχει γίνει η «σύλληψη» των νερών του ποταμού του Παραμαλιού. Είναι ένα από τα πολύ λίγα κλασσικά παραδείγματα «σύλληψης ποταμού» που έχουμε στη Κύπρο. Ένα από τα κυριότερα αξιοθέατα που μπορεί να δει ο επισκέπτης στο χωριό είναι η εκκλησία του Αγίου Αμβροσίου που είναι κτίσμα τους 14ου αιώνα, καθώς και το εξωκλήσι της Αγίας Ελισάβετ με τις βυζαντινές τοιχογραφίες της καθώς και το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου που είναι κτίσμα του 11ου αιώνα. Ο επισκέπτης που έρχεται στο χωριό μπορεί να βρει δροσιά και ξεκούραση στην μεγάλη συκαμινιά που βρίσκεται στην πλατεία του χωριού και να απολαύσει συγχρόνως τον καφέ ή την μπύρα του στα καφενεία που είναι εκεί γύρω. Άγιος Θεράποντας Ο Άγιος Θεράποντας, ένα μικρό γραφικό χωριό χτισμένο στην οροσειρά του Τροόδους, προβάλει επιβλητικά και περήφανα εδώ και αιώνες. Είναι χωριό της επαρχίας Λεμεσού, σε υψόμετρο 640 μ. και υπάγεται στη γεωγραφική περιφέρεια των κρασοχωριών. Κατά τη περίοδο της φραγκοκρατίας, το χωριό ανήκε σε κάποιο φεουδάρχη, εντούτοις φαίνεται πως υφίστατο από τα βυζαντινά χρόνια. Συγκεκριμένα, το 1461, σύμφωνα με τον L. De Mas Latrie, ήταν φέουδο του Πέτρου Ποδοκατόρου. Ωστόσο, όπως παρατηρεί ο Καρούζης, «κρίνοντας από το τοπωνύμιο του χωριού και το αγίασμα του Αγίου Θεράποντα, θα πρέπει ίσως να συμπεράνουμε πως η αναφορά του Λεόντιου Μαχαιρά στον Αλαμάνο Άγιο Θεράποντα, που ασκήτεψε στο Κοιλάνι θα πρέπει ίσως να αφορά το χωριό του Αγίου Θεράποντα, γεγονός που μας επιτρέπει να θεωρήσουμε το χωριό ως βυζαντινής, τουλάχιστον προέλευσης». ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 88

90 Το χωριό πήρε το όνομα του από τον Άγιο Θεράποντα, που σύμφωνα με την παράδοση, ασκήτεψε στο χώρο που σήμερα βρίσκεται το αγίασμα και η φερώνυμη εκκλησία. Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται από την παρατήρηση του Καρούζη, που αναφέρθηκε πιο πάνω. Μέσα σ ένα μοναδικό τοπίο με πλούσια φυσική βλάστηση «αναδύεται» ο οικισμός με ενδιαφέρουσα λαϊκή αρχιτεκτονική. Οι περισσότεροι δρόμοι εξακολουθούν να είναι στρωμένοι με χαλίκια, ενώ μερικοί, κυρίως στην περιφέρεια του οικισμού, έχουν γίνει πλακόστρωτοι. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν οι δώδεκα περίπου «βότες». Ο Καρούζης περιγράφοντας τη «βότα» γράφει: «πρόκειται για είδος οικοδομής, πρωτότυπης, που απαντά σε πολύ λίγα χωριά της Κύπρου, είναι το ισόγειο της οικοδομής, καμαροσκέπαστη αίθουσα που χρησιμοποιείται ως αποθήκη κυρίως για τα πιθάρια με το κρασί κι ακόμα ως σταύλος των ζώων. Πάνω από το καμαροσκέπαστο με τοπική πέτρα ισόγειο κτίζεται το ανώγι για διαμονή των ιδιοκτητών». 7 O Άγιος Θεράποντας είναι κατ εξοχήν αμπελουργικό χωριό. Οι κάτοικοι του χωριού από τα παλιά χρόνια έως σήμερα, ασχολούνται κυρίως με την αμπελοκαλλιέργεια. Σύμφωνα μάλιστα με την καταγραφή του 1971, περίπου σκάλες γης καλλιεργούνταν με αμπέλια. Πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμη και σήμερα τα αμπέλια εξακολουθούν να καταλαμβάνουν ένα σημαντικό μέρος της καλλιεργήσιμης γης. Η αμπελοκαλλιέργεια ευνοείται τόσο από τη σύσταση του εδάφους όσο και από τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής. Η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια υπογραμμίζει πως «το διαμελισμένο τοπίο των κρητίδων και των μαργαϊκών κρητίδων, με τους ήπιους αποστρογγυλωμένους λόφους, καθώς και η σχετικά μέτρια μέση βροχόπτωση των 600 περίπου χιλιοστομέτρων, συνέτειναν στην επέκταση των αμπελιών, ιδιαίτερα των οινοποιήσιμων». Παραδοσιακά η κύρια ποικιλία ήταν το τοπικό μαύρο σταφύλι, και ακολουθούσαν οι ποικιλίες της σουλτανίνης, μαλάγας και καρδιναλίου. Στις μέρες μας, όπως επισημαίνεται από το Καρούζη, άρχισαν «να καλλιεργούνται καινούργιες ποικιλίες, που φαίνεται ν αποδίδουν περισσότερο». Εκτός από τις καλλιέργειες των αμπελιών, στο χωριό ευδοκιμούν, αν και σε πιο περιορισμένη έκταση, οπωροφόρα, όπως ελιές και χαρουπιές, εσπεριδοειδή και λαχανικά. Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Από το 1881 μέχρι το 1946, ο πληθυσμός του Αγίου Θεράποντα αυξήθηκε σημαντικά. Αργότερα, όμως, άρχισε η σταδιακή μείωση του πληθυσμού, γεγονός που οφείλεται, όπως παρατηρεί η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, «στο σχετικό μικρό μέσο μέγεθος κλήρου, τη μηχανοποίηση της γεωργίας και την απουσία εξωγεωργικών πηγών απασχόλησης, είτε στο χωριό είτε στους γειτονικούς οικισμούς». Αξίζει να σημειωθεί πως το Κοινοτικό Συμβούλιο με μια σειρά αναπτυξιακών έργων αισιοδοξεί πως θα ανακόψει τη φθίνουσα πληθυσμιακή πορεία. Ο Καρούζης μάλιστα σημειώνει πως: «Παρά την αποψίλωση που γνώρισε και γνωρίζει το χωριό, οι εναπομείναντες κάτοικοι φροντίζουν για τον εξωραϊσμό του με έργα όπως είναι η παραδοσιακή βρύση, τα πλακόστρωτα και οι δενδροφυτεύσεις στο δρόμο που οδηγεί στο χωριό» 7 Κείμενα που αφορούν στις διάφορες κοινότητες έχουν υποβληθεί από τις αντίστοιχες κοινότητες ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 89

91 Άρσος Η περιοχή του Άρσους κατοικείται από την αρχαιότητα σύμφωνα με τις εικασίες για την προέλευση του ονόματος, τις παραδόσεις του οικισμού και τα διασωθέντα τοπωνυμία αλλά και τις εκτιμήσεις του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Με βάση ιστορικές αναφορές (Ιωακείμ, 2004) η περιοχή εποικήθηκε από Αρκάδες μετά τον Τρωικό πόλεμο ενώ κατά την Ελληνιστική περίοδο εικάζεται ότι στην περιοχή υπήρχε πόλη με το όνομα Αρσινόη. Το χωριό υφίστατο στα βυζαντινά χρόνια ενώ κατά την Φραγκοκρατία είναι γνωστό με το όνομα Tarce ή Tarse. Παράλληλα συγγραφείς της εποχής αναφέρουν ότι το Άρσος ήταν η έδρα της ορθόδοξης επισκοπής Αρσινόης. Κατά την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας και μετά από μια περίοδο παρακμής με βάση το διάταγμα του Χάττι Χουμαγιούν παραχωρήθηκε στο Άρσος όπως και στα υπόλοιπα χωριά η δυνατότητα εκλογής μουκτάρη (κοινοτάρχη) από τους κατοίκους. Η κατάσταση βελτιώθηκε με την Αγγλοκρατία όπου στο οικισμό διορίζεται Χωρητική Αρχή που επιλαμβάνεται ζητήματα ύδρευσης, άρδευσης, αγροφυλακής και δημοσίων έργων με αποτέλεσμα μέχρι τα μέσα του αιώνα το βιοτικό επίπεδο της κοινότητας να ανέβει σημαντικά. Κατά τα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια η κοινότητα ανέπτυξε μια σχετικά πλούσια πολιτιστική ζωή με τη λειτουργία μορφωτικών και άλλων συλλόγων. Παράλληλα κάτοικοι του Άρσους, επιδεικνύοντας ζήλο και αυτοθυσία, συμμετείχαν εθελοντικά σε όλους τους αγώνες και τους πολέμους στους οποίους ενεπλάκη η Ελλάδα και η Κύπρος. Η βασική οικονομική δραστηριότητα του Άρσους από τα αρχαία χρόνια που αποτέλεσε και τη βάση της ακμής του κατά τον 19 ο και τον 20 ο αιώνα ήταν η αμπελουργία. Μέχρι τουλάχιστον τα μέσα του 20 ου η ενασχόληση με την αμπελουργία ήταν αρκετά προσοδοφόρα με αποτέλεσμα στον οικισμό να αναπτυχθούν και μια σειρά από παραδοσιακά επαγγέλματα. Τα μικρά εργαστήρια εργαλείων παραγωγής και διάθεσης προϊόντων μέχρι και το 1970 είχαν μια σημαντική εμβέλεια και ένα κύκλο πελατών σε αρκετά σημεία των Επαρχιών Πάφου και Λεμεσού. Το φαινόμενο της αστικοποίησης και της εγκατάλειψης της υπαίθρου που εντάθηκε στην Κύπρο μετά το 70 είχε τα αποτελέσματά του και στο Άρσος. Συγκεκριμένα, ο οικισμός συρρικνώθηκε σταδιακά φθάνοντας από τους κατοίκους το 1946 στους 328 το Βάσα Η ευρύτερη περιοχή της Βάσας φαίνεται ότι κατοικήθηκε ήδη από τα αρχαία χρόνια. Αν και συστηματική ανασκαφική επισκόπηση ή έρευνα δεν έχει πραγματοποιηθεί ποτέ, ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 90

92 εντούτοις τα αρχαιολογικά ευρήματα που τυχαία, κατά καιρούς, βρέθηκαν αποδεικνύουν την κατοίκηση της περιοχής από πολύ παλιά. Η ονομασία της κοινότητας είναι τοπωνυμική και είναι αρχαιοελληνικής προέλευσης. Προέρχεται από τη Βάσσα (ή Βήσσα) που σημαίνει δασώδης κοιλάδα. Εκτός από τη Βάσα Κοιλανίου, στη νότια πλευρά του Τροόδους και σε ημιορεινές έως ορεινές περιοχές, συναντούνται και άλλες κοινότητες με το συνθετικό «βάσα» στην ονομασία τους, όπως Γεροβάσα, Πέρα Βάσα, Γεράσα, Βάσα (Κελλακίου) και Καλαβασός. Θεωρείται πολύ πιθανή η προέλευση της ονομασίας από την αρχαία Αρκαδική πόλη Βάσσαι, όπου βρίσκεται και ο περίφημος ναός του Επικούρειου Απόλλωνα. Η ονομασία των χωριών και τοπωνυμίων αυτών πιθανότατα σχετίζεται με εποίκηση της Κύπρου (ή της περιοχής αυτής) από τους Αρκάδες. Ιερό του Απόλλωνα μαρτυρείται, εκ παραδόσεως, και στη Βάσα στο χώρο που βρίσκεται σήμερα η κεντρική εκκλησία του χωριού. Οι ιστορικές πληροφορίες που έχουμε για τη Βάσα και για τις άλλες χρονικές περιόδους, είναι επίσης πολύ περιορισμένες. Σύμφωνα με τον L. De Mas Latrie, κατά την Μεσαιωνική περίοδο (Λουζινιανών και Βενετών), η Βάσα υπήρξε φέουδο που ανήκε στον Ιωάννη Ιβελίνο της Γιάφρας. Αυτή την περίοδο η Βάσα φημίζεται για την καλλιέργεια των αμπελιών της και την παραγωγή κρασιού. Σύμφωνα με τον χρονογράφο Λεόντιο Μαχαιρά (15ος αι.) ο κύριος/αφέντης της Βάσας περιλαμβανόταν στην συνοδεία του βασιλιά Πέτρου Α Λουζινιάν ( ) κατά το ταξίδι του στη Ρόδο μαζί με το στόλο του. Σε παλαιούς χάρτες όπως του Ortelius (1574), του Magini (1597-8), του Dapper (1703) το χωριό είναι σημειωμένο ως Vassa. Όπως αναφέρουν, τόσο ο L. De Mas Latrie όσο και ο Α. Gaudry (1855), η Βάσα φημιζόταν, τόσο κατά τη εποχή τους (19ος αι.) όσο και σε παλαιότερες περιόδους για την καλλιέργεια των σταφυλιών και την παρασκευή των παραγώγων τους. Ιδιαίτερα ο Α. Gaudry αναφέρει ότι, η Βάσα μαζί με το Όμοδος και το Άρσος παράγουν τα καλύτερα μαύρα κρασιά της Κύπρου. Ο ίδιος όπως και ο L. De Mas Latrie αναφέρουν ότι στη Βάσα και το Κοιλάνι παρασκευάζονται οι μεγαλύτερες ποσότητες σταφίδας για εξαγωγή. Στη Βάσα τιμούνται δύο τοπικοί Κύπριοι Άγιοι, ο Όσιος Βαρνάβας και ο Άγιος Τίμωνας. Οι δύο αυτοί Άγιοι φαίνεται ότι ασκήτεψαν σε σπήλαια στα βορειοδυτικά του χωριού. Ο Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει σχετικά: «εις την Βάσαν ο Άγιος Βαρνάβας μοναχός» 8. Το ίδιο αναφέρεται και από τον Φλώριο Βουστρώνιο (μέσα 16ου αι.). Ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός (1788) αναφέρει πως στη Βάσα, «χωρίον της επαρχίας Πάφου ευρίσκονται δύο κομμάτια λείψανα του αγίου Βαρνάβα, τα οποία είδε ο Νεόφυτος Ροδινός Κύπριος, και αυτά επροσκύνησεν». Ο δεύτερος τιμώμενος Άγιος της Βάσας είναι ο Άγιος Τίμωνας μαθητής και συνοδός των Αποστόλων Βαρνάβα και Μάρκου κατά το δεύτερο ιεραποστολικό ταξίδι τους στην Κύπρο (49 μ.χ.). Το σπήλαιο που αφιερώθηκε στη μνήμη του είναι και το μοναδικό κέντρο λατρείας του Αγίου στην Κύπρο. Κατά την Οθωμανοκρατία, η Βάσα ανήκε στον Καζά της Αυδήμου. Από τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα υπάρχουν αναφορές για την ανάπτυξη στη Βάσα τόσο των γραμμάτων όσο και της βυζαντινής μουσικής παράδοσης. Ο Λοΐζος Φιλίππου αναφέρει ότι το πρώτο ιδιωτικό σχολείο στην Βάσα ιδρύθηκε από την Μαρία Καρπεντίνα η οποία δίδαξε από το 1827 μέχρι και το Ο ίδιος αναφέρει σειρά διαδόχων της πρώτης διδασκάλισσας κατά τα επόμενα χρόνια. Στα 1850 διορίστηκε ως δάσκαλος ο Αχιλλέας Νικολαΐδης-Ιεροψάλτης. Ο Α. Νικολαΐδης ήταν παγκυπρίως γνωστός και περίφημος γνώστης της βυζαντινής μουσικής από όπου πήρε και το προσωνύμιο. Η ήδη 8 Κείμενα που αφορούν στις διάφορες κοινότητες έχουν υποβληθεί από τις αντίστοιχες κοινότητες ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 91

93 «φιλόμουσος» κοινότητα της Βάσας προσέλαβε τον Νικολαΐδη, ο οποίος εκτός από το λειτούργημα του δασκάλου και ιεροψάλτη ανέλαβε και την διδασκαλία στη σχολή βυζαντινής μουσικής. Ο Νικολαίδης δίδαξε στη Βάσα για 10 χρόνια, μέχρι και το 1860, και φαίνεται ότι η συμβολή του στην τέχνη αυτή ήταν πολύ μεγάλη. Η βυζαντινομουσικολογική παράδοση της Βάσας άκμασε για ένα περίπου αιώνα και η συμβολή της στη ανάπτυξη και καλλιέργεια της βυζαντινής μουσικής παράδοσης φαίνεται ότι ξεπέρασε και αυτά τα όρια της Κύπρου. Άλλος σημαντικός ιεροψάλτης της «σχολής Βασέων» μαθητής του Νικολαΐδη, ήταν ο Στυλιανός Ελευθερίου -Χουρμούζιος, καθηγητής στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και Διδασκαλείο και καθηγητής της εκκλησιαστικής μουσικής. Όπως αναφέρει ο Θεόδωρος Παπαδόπουλος, η επιρροή της σχολής της Βάσας στην προαγωγή της βυζαντινής μουσικολογίας στην Κύπρο διαμέσου του Χουρμούζιου ήταν σημαντικότατη. Αναφέρεται επίσης πως, ο ίδιος ο Νικολαΐδης είχε ως κατοικία και συνάμα χώρο διδασκαλίας, κτήριο στα δυτικά του ναού. Πρόκειται για το μόνο ανώγειο κτήριο στη Βάσα κτισμένο πάνω από δρόμο -τον κεντρικό δρόμο- του χωριού που ξεκινά από το δυτικό τμήμα του πλατώματος της εκκλησίας προς τα δυτικά. Το κτήριο αυτό κατεδαφίστηκε το Εις μνήμην και αναγνώριση του έργου των μουσικο-διδασκάλων της Βάσας πραγματοποιήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 1981, από την Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών, εκδήλωση στον Ναό του Ευαγγελισμού. Με φροντίδες του Νικολαΐδη ( ) κτίστηκε και ανεξάρτητο σχολικό κτήριο. Πρόκειται για το υπάρχον σήμερα κτήριο στο λόφο στα ανατολικά του ναού (πρώην Παρθεναγωγείο). Σήμερα στεγάζεται σ αυτό το εστιατόριο «Πύργος». Ο Λ. Φιλίππου αναφέρει μάλιστα ότι το κτήριο ήταν «το καλύτερο των περιχώρων, με αρκετά παράθυρα και δύο θύρας και κατά πολύ ωραιότερον του τότε ναού του χωριού»!. Από τις νεώτερες πηγές αναφέρουμε τον R. Gunnis ο οποίος επισκέφθηκε το χωριό στα Αναφέρει ότι σ ένα λόφο στο κέντρο του χωριού υπήρχε βενετικός πύργος και ότι είδε τα θεμέλια μικρής τετράγωνης οικοδομής (του πύργου?). Πρόκειται για τον ίδιο λόφο στα ανατολικά του ναού όπου και είναι τα δύο σχολικά κτήρια της κοινότητας (το πρώην Αρρεναγωγείο στην κορυφή του και το πρώην Παρθεναγωγείο λίγο χαμηλότερα στη δυτική πλευρά). Σημειώνουμε ότι μέχρι και σήμερα η τοποθεσία ονομάζεται «πύργος». Ο Gunnis αναφέρει επίσης ότι οι κάτοικοι του έδωσαν συλλογή από βενετικά ξίφη που βρέθηκαν στην τοποθεσία αυτή. Άξια αναφοράς είναι η σχέση που είχε ο ποιητής Δ. Λιπέρτης με τη Βάσα. Ο Λιπέρτης ( ), σημαντικός σύγχρονος ποιητής από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους της κυπριακής διαλεκτικής ποίησης για πολλά χρόνια επισκεπτόταν τη Βάσα για παραθερισμό. Οι κάτοικοι του χωριού ακόμα και σήμερα ενθυμούνται και διηγούνται περιστατικά που σχετίζονται με τον Λιπέρτη και την παραμονή του στο χωριό και επιδεικνύουν με ευχαρίστηση την κατοικία όπου έμενε κατά τη διάρκεια της παραμονής του. Βουνί Το Βουνί βρίσκεται στην επαρχία Λεμεσού, στην περιφέρεια των κρασοχωριών, σε μέσο υψόμετρο 800m πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το τοπίο του χωριού είναι εντυπωσιακό, με τις ψηλές κορυφές που φθάνουν στα 1153m στη «Μούττη του Αφάμη», βόρεια του οικισμού, και τις κοίτες των ποταμών Χαποτάμι στα δυτικά και Κρυός Ποταμός στα ανατολικά. Χαρακτηριστικές είναι οι ξερολιθιές που διαμορφώνουν τις ψηλές πλαγιές γύρω από τον οικισμό και χρησιμεύουν είτε ως τοίχοι αντιστήριξης των αναβαθμίδων είτε ως σύνορα στα κτήματα. Στην περιοχή καλλιεργούνται αμπέλια, σιτηρά, αμυγδαλιές, ελιές και χαρουπιές. Ο ίδιος ο οικισμός είναι επίσης εντυπωσιακός με τη συμπαγή του δομή και τη φυσική του ένταξη στην τοπογραφία της περιοχής. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 92

94 Το Βουνί υπήρξε κατεξοχήν αμπελουργικό χωριό. Η κοινότητα γνώρισε μεγάλες πληθυσμιακές ανακατατάξεις. Μέχρι το 1946 ο πληθυσμός παρουσίαζε σταδιακή ανοδική πορεία (1247 κάτοικοι). Από αυτή την περίοδο ακμής χρονολογούνται τα περισσότερα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής που σώζονται μέχρι σήμερα. Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο παρατηρήθηκε σταδιακή μείωση του πληθυσμού λόγω της αστυφιλίας και αποδημίας που έπληξε όλα τα χωριά της περιοχής. Ο οικισμός σημειώνεται στους βενετικούς χάρτες με το όνομα Voni, όχι όμως στην πραγματική σημερινή του θέση, ενώ δεν υπάρχουν άλλες αναφορές για τον οικισμό εκτός από αυτήν του Τζέφρυ ο οποίος απλά τον αναφέρει. Στο Βουνί τα γράμματα καλλιεργήθηκαν από πολύ νωρίς. Ο σημερινός πυρήνας του οικισμού διασώζει πολλά αξιόλογα στοιχεία όπως εκκλησίες, ξωκλήσια, παραδοσιακά κτίρια, δόμες, υδατοδεξαμενή (χαβούζα), ελιόμυλος και την κεντρική πλατεία του χωριού ενταγμένη σε ένα χαρακτηριστικό τοπίο των κρασοχωριών. Ενδιαφέροντα μνημεία αποτελούν εκτός από την εκκλησία του χωριού (αφιερωμένη στον Ιωάννη τον Πρόδρομο) που βρίσκεται στη θέση παλαιού μοναστηριού, και τα τρία ξωκλήσια που βρίσκονται στη νοτιοδυτική πλευρά του χωριού (της Παναγίας, του Χρυσοσώτηρος και του Αγίου Μάμαντος). Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η κεντρική πλατεία με το μεγάλο καφενείο στο κέντρο του χωριού. Γεροβάσα Είναι μεικτό χωριό της επαρχίας Λεμεσού. Βρίσκεται 4 χιλιόμετρα δυτικά της Μαλλίας, κοντά στα διοικητικά σύνορα των επαρχιών Λεμεσού και Πάφου. Τα ασβεστούχα εδάφη που κυριαρχούν αναπτύχθηκαν πάνω στις κρητίδες, τις μάργες και τις μαργαϊκές κρητίδες του σχηματισμού Πάχνας, της Μειόκαινης γεωλογικής περιόδου. Ο οικισμός είναι κτισμένος στις όχθες του Γεροβασινού, παραπόταμου του Διαρίζου. Το υψόμετρο ανεβαίνει στα βόρεια και νότια του οικισμού, ενώ το τοπίο γενικά παρουσιάζει τους γνωστούς κυματισμούς πετρωμάτων. Στα εδάφη της Γεροβάσας, με μία μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 670 χιλιοστόμετρα, καλλιεργούνται κυρίως αμπέλια, λίγα σιτηρά και αμυγδαλιές. Ο πληθυσμός του χωριού παρέμεινε σχεδόν πάντα πολύ μικρός έστω και αν γνώρισε σημαντικές αυξομειώσεις. Το 1960 οι Τουρκοκύπριοι ήταν 83 και οι Ελληνοκύπριοι 23. Οι Τουρκοκύπριοι εγκατέλειψαν την κοινότητα το Η Γεροβάσα συνδέεται με τη Μαλλιά στα ανατολικά και το Κιδάσι στα δυτικά. Το τσιφλίκι της Τρόζαινας βρίσκεται στα ανατολικά του οικισμού, με την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο ενδιάμεσο. Ένα άλλο στοιχείο ενδιαφέροντος είναι οι τρυπημένες πέτρες της Γεροβάσας. Ο Χόκαρθ αναφέρει πως στο μονοπάτι προς το Άρσος απαντώνται τρείς, - δύο πεσμένες και μία όρθια, -όμως μισό μίλι στα δυτικά, στο άκρο της κοιλάδας του Διαρίζου βρίσκεται ένα ενδιαφέρον δείγμα γνωστό ως Αγία Τρυπημένη. Δωρά Για την ετυμολογία του ονόματος του οικισμού υπάρχουν τρεις εκδοχές: α) Από τη λέξη η δωρά, που σημαίνει το δέρμα. Στην παλιά εποχή έπαιρναν τα δέρματα από τα άγρια ζώα, που υπήρχαν στην περιοχή. β) Από τη λέξη η δωρά ή η Δωρά, που σημαίνει η δασώδης περιοχή. γ) Από τα: Δώρος, Δωρίς. Με το όνομα Δωρίς, υπήρχαν τα παλιά χρόνια στον ελληνικό χώρο δύο περιοχές. Η μια βρισκόταν στην κυρίως Ελλάδα, μεταξύ Φωκίδας, Λοκρίδας Αιτωλίας και Θεσσαλίας, όπου κατοικούσαν οι Δωριείς, πριν εισβάλουν με τους Ηρακλείδες στην Πελοπόννησο και η άλλη στη παραλία της Καρίας, στην Μικρά Ασία που κατοικούσαν Δωριείς άποικοι. Κατά τη μυθολογία, ο Δώρος, ο γενάρχης των Δωριέων, ήταν γιος του Έλληνα και της νύμφης Οροπίδας και εγγονός του Δευκαλίωνα. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 93

95 Η εκδοχή αυτή είναι και η επικρατέστερη δεδομένου ότι στην περιοχή υπάρχουν τοπωνύμια που συνδέονται άμεσα με τους Δωριείς. Πάμφιλοι ήταν μια από τις τρεις φυλές Δωριέων, που εισέβαλαν στην Πελοπόννησο το π.χ. (Δυνάμεις και Υλλείς, οι άλλες δύο). Στην περιοχή της Δωράς προς τη Μαλλιά και Πάχνα, υπάρχουν τα ερείπια κάποιου συνοικισμού και ναού, με το όνομα Άης-Παφίλης. Οι αρχαίοι Κάρες, φορούσαν στο κεφάλι ένα σκούφο. Παρόμοιο σκούφο με περιτύλιγμα, φορούσαν κι οι αρχαίοι Κύπριοι και τον ονόμαζαν η κίτταρις ή η κορδύλη. Η Δωρά είναι χτισμένη στους πρόποδες ενός βουνού, που μοιάζει με σκούφο και λέγεται Κορδυλάς. Από τα πιο πάνω, μπορούμε να δεχτούμε, πως οι πρώτοι κάτοικοι της Δωράς, ήταν Δωριείς που ήρθαν στην Κύπρο, μέσω της Καρίας της Μικράς Ασίας. Η Δωρά πιθανόν να δημιουργήθηκε, ύστερα από τη διάλυση άλλων αρχαίων οικισμών, οι οποίοι υπήρχαν στην περιοχή. Ερείπια αρχαίων οικισμών, υπάρχουν στην περιοχή της Δωράς, στον Άγ. Ανδρόνικο, Καλορείφκια, Ραχάση, Άης Παμφίλης, Σπήλιος, Πλυσκιές, Τρυπητές Πέτρες κ.α. Η κοινότητα γνώρισε μεγάλες πληθυσμιακές ανακατατάξεις. Σήμερα η Δωρά, έχει περίπου 200 μόνιμους κατοίκους, σε σύγκριση όμως με άλλα χωριά της περιοχής, μπορεί να περηφανεύεται για το χαμηλό μέσο όρο ηλικίας τους. Η Δωρά ήταν γνωστή και αναφέρεται στις πηγές, από την εποχή της φραγκοκρατίας. Ο L. De Mas Latrie, περιλαμβάνει το χωριό στον κατάλογο των βασιλικών κτημάτων. Αναφέρεται ωστόσο ότι ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β, το είχε παραχωρήσει στον προσωπικό γιατρό του, τον ευγενή Γαβριήλ Τζεντίλε. Στο γιατρό Τζεντίλε, πρέπει ν άνηκε η Δωρά πριν από το 1473, γιατί κατά τα τέλη του χρόνου αυτού, ο γιατρός δολοφονήθηκε στην Αμμόχωστο (13/11/1473). Συνεπώς μετά τη δολοφονία του Τζεντίλε, στα τέλη του 1473, το χωριό που του ανήκε, δόθηκε από τη βασίλισσα Αικατερίνη Κορνάρο, στον ευνοούμενό της Φίλιππο Ποδοκάτορο. Ο Γεώργιος Βουστρόνιος, που διασώζει την πληροφορία, αναφέρει το χωριό σε γένος θηλυκό, γράφοντάς την Δωράν και την Δορό. Εκτός από τις πηγές αυτές, η Δωρά μνημονεύεται και σε δύο παλιά χειρόγραφα, της περιόδου της βενετοκρατίας, ως Dora. Για πρώτη φορά λειτούργησε σχολείο στη Δωρά, περί το 1860, με πρώτο δάσκαλο τον Ιερέα Χατζηπαπαϊωάννη Οικονόμο και δεύτερο τον Θεόδωρο Μοδίτη «Γεναν». Το 1878, δάσκαλος ήταν ο Γεώργιος Λουκά, που ήταν γνωστός δάσκαλος της περιοχής, γύρω στο 1907 ήταν ο Ξενοφών Φαρμακίδης, λαογράφος, ο οποίος μάζεψε και αρκετό λαογραφικό υλικό. Αργότερα το σχολείο, έγινε διδιδάσκαλο και από το 1962 ως το 1967 τριδιδάσκαλο, και τετραδιδάσκαλο πιο μετά, με λειτουργία σχολείου αρρένων και θηλέων. Τα τελευταία χρόνια, λειτουργούσε το Δημοτικό Σχολείο Δωράς μ ένα δάσκαλο, μέχρι που μεταφέρθηκαν οι μαθητές του χωριού, στο περιφερειακό Δημοτικό Σχολείο Πάχνας Δωράς στην Πάχνα. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 94

96 Κισσούσα Είναι ένα αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Λεμεσού, περί τα 33 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Λεμεσού. Η κοινότητα είναι κτισμένη στην δυτική όχθη του ποταμού Χάποταμι. Το ανάγλυφο είναι τραχύ βουνίσιο με στενές βαθιές κοιλάδες και απότομές πλαγιές. Από όλες τις πλευρές της κοινότητας ξεπροβάλουν ψηλές κορφές και το τοπίο είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του Χαποταμίου. Η κοινότητα συνδέεται στα βορειοδυτικά με το χωριό Μαλλιά, στα νότια με το χωριό Πάχνα και στα νοτιοανατολικά με το χωριό Άγιος Αμβρόσιος. Η περιοχή δέχεται μία αρκετά ψηλή ετήσια βροχόπτωση που κυμαίνεται γύρω στα 675 χιλιοστόμετρα, ωστόσο το τραχύ και άγονο ανάγλυφο δεν αφήνει πολλά περιθώρια για γεωργική ανάπτυξη. Στην μικρή καλλιεργήσιμη έκταση της κοινότητας καλλιεργούνται κυρίως αμπέλια ενώ στην υπόλοιπη έκταση φυτρώνει μία πλούσια θαμνώδης φυσική βλάστηση. Η ονομασία του χωριού, υποδηλώνει τοποθεσία με κισσούς (ο κισσός ήταν φυτό αφιερωμένο στο θεό Διόνυσο), σχετίζεται πιθανώς με τον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς και ίσως διασώζει αρχαία ομώνυμη τοποθεσία της Ελλάδος. Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στους αγίους Σέργιο και Βάκχο, των οποίων η μνήμη γιορτάζεται στις 7 του Οκτώβρη. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και Αγγλοκρατίας η Κισσούσα ανήκε διοικητικά στο διαμέρισμα Αυδήμου. Κοντά στην Αυδήμου υπήρχε παλαιός οικισμός που επίσης ονομαζόταν Κισσούσα. Ο παλαιός οικισμός που δεν υφίσταται πλέον, βρίσκεται σε ένα λόφο περί τα 4 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του ακρωτηρίου Άσπρον. Ο οικισμός πιθανόν να υφίστατο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, παρουσιάζεται δε εγκαταλελειμμένος και ακατοίκητος στον χάρτη του τον L. De Mas Latrie (1862), ο οποίος σημειώνει μόνο ερείπια. Στον χάρτη του Κίτσενερ (1885) σημειώνεται η τοποθεσία ως τάφοι. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 95

97 Κοιλάνι Το Κοιλάνι αποτελεί μικτό χωριό που υπήρχε τουλάχιστον από την περίοδο της φραγκοκρατίας, οπότε αποτελούσε βασιλικό φέουδο γνωστό με την ονομασία Le Quilane. Επιπλέον, συναντάται και σε κείμενα του μεσαιωνικού χρονογράφου Λεόντιου Μαχαιρά ως Κιλάνιν, σύμφωνα με τον οποίο στην περιοχή είχε ασκητεύσει ο Άγιος Θεράπων, ένας από τους «Αλαμάνους» Αγίους της Κύπρου. Ο οικισμός εντοπίζεται και σε παλαιούς χάρτες με το τοπωνύμιο Chilan. Ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός, του οποίου η μητέρα καταγόταν από εκεί, αναφέρει ότι ο οικισμός είναι κατά πολύ αρχαιότερος, αφού όπως υποστηρίζει η ίδρυση του οικισμού έλαβε χώρα κατά τα προϊστορικά χρόνια από τον Κούριον, γιο του μυθικού βασιλιά της Κύπρου Κινύρα. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο οικισμός σε παλαιότερες εποχές ονομαζόταν Κορίνεον και ήταν κατά πολύ μεγαλύτερος σε έκταση και πληθυσμό. Η περιοχή του Κοιλανίου κατοικούνταν από τα αρχαία χρόνια, όπως αποδεικνύεται από αρχαιολογικά κατάλοιπα που υπάρχουν εκεί. Στα νοτιοδυτικά του οικισμού στην τοποθεσία Καράμανος συναντώνται πολλοί αρχαίοι τάφοι, μερικοί από τους οποίους χρονολογούνται στα Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά χρόνια. Ωστόσο στην περιοχή δεν έχουν ακόμα πραγματοποιηθεί συστηματικές αρχαιολογικές έρευνες. Διάφορα τοπωνύμια όμως της περιοχής μαρτυρούν αρχαία ελληνική προέλευση, όπως π.χ. το περίφημο για τα κρασιά του βουνό Αφάμης στα δυτικά του οικισμού, υποδηλώνει αρχαία λατρεία του Ευφήμιου Διός στην κορφή του, ενώ ένας γκρεμός «ο γκρεμός της Έρας», παραπέμπει στη σύζυγο του Δία, τη θεά Ήρα. Για την ονομασία του οικισμού υπάρχουν τρεις διαφορετικές ερμηνείες. Σύμφωνα με τον αρχιμανδρίτη Κυπριανό, όπως αναφέρθηκε ήδη, έως τα Βυζαντινά χρόνια, ο οικισμός ονομαζόταν Κούριον ή και Κορίνεον. Εάν δεχτούμε την ονομασία αυτή, η σημερινή του ονομασία θα πρέπει να του δόθηκε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, οπότε και αναφέρεται ως φέουδο Le Quilane, από ομώνυμη περιοχή της Γαλλίας. Μια άλλη άποψη θέλει την ονομασία του οικισμού να προήλθε από την αρχαία πόλη Κυλλήνη στην Ήλιδα της Πελοποννήσου, απ όπου είναι πιθανό να προήλθαν οι πρώτοι κάτοικοι. Σύμφωνα με μια Τρίτη εκδοχή, η ονομασία του οικισμού προέρχεται από το γεγονός ότι αυτό βρίσκεται σε μια κοιλάδα και αυτό εξηγεί την ονομασία του από Κοιλάδιν σε Κοιλάνιν. Ωστόσο, ο οικισμός δεν βρίσκεται σε κοιλάδα αλλά σε απότομη πλαγιά του όρους Αφάμης. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 96

98 Στην ιστορία της Κύπρου, το Κοιλάνι παραμένει γνωστό από τη φυγή σε αυτό του Δούκα της Κύπρου Ισαακίου Κομνηνού, τη καταδίωξη αυτού από τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο, το 1191 και την σύγκρουσή τους εκεί με την τελική συντριβή του Ριχάρδου. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και αργότερα επί Αγγλοκρατίας, το Κοιλάνι αποτέλεσε την πρωτεύουσα του ομώνυμου διαμερίσματος, ως κεφαλοχώρι της περιοχής του. Αναφέρεται ότι για κάποιο διάστημα κατά τον 17 ο αιώνα είχε μεταφερθεί από τη Λεμεσό στο Κοιλάνι η επισκοπική έδρα. Από το 1905 λειτούργησε στον οικισμό αστυνομικός σταθμός και από το 1906 ιατρική υπηρεσία. Κατά τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα στον οικισμό λειτουργούσε δικαστήριο. Λόφου Η περιοχή φαίνεται να κατοικούνταν από την εποχή του χαλκού, γεγονός που επιβεβαιώνεται από την ανεύρεση αγγείων αυτής της περιόδου. Η ίδρυση του οικισμού ανάγεται στα χρόνια των αραβικών επιδρομών, όταν οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα παράλια για λόγους προστασίας και να εγκατασταθούν στον οικισμό, ο οποίος απομονωμένος οπτικά εξαιτίας των γύρω λόφων, τους παρείχε ασφάλεια. Παρ' όλα αυτά η πρώτη γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη του χωριού τοποθετείται την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Σύμφωνα με το μεσαιωνικό χρονογράφο Λεόντιο Μαχαιρά, η Λόφου παραχωρήθηκε γύρω στα 1392 μαζί με κάποια άλλα χωριά από το Βασιλιά της Κύπρου Ιάκωβο Α., στον αδελφό του Τζανότ ντε Λουζινιάν, λόρδο της Βηρυτού. Οι πρώτοι κάτοικοι της τελευταίας και πιο πρόσφατης φάσης του οικισμού (πριν 300 χρόνια) ήταν κατά την παράδοση βοσκοί. Οι κάτοικοι σταδιακά και με τα χρόνια αρχίζουν να ασχολούνται με την γεωργία, ιδιαίτερα με την αμπελοκαλλιέργεια. Η παραγωγή οίνου και άλλων αμπελουργικών προϊόντων φέρνει ευμάρεια στο χωριό. Η ευμάρεια φέρνει και συνεχή πληθυσμιακή αύξηση. Τα κτήματα των κατοίκων της Λόφου επεκτείνονται στην πεδιάδα, ενώ καλλιεργούνται πλέον και σιτηρά. Για τη διευκόλυνση των κατοίκων και λόγω της μεγάλης απόστασης των κτημάτων από το χωριό, δημιουργούν ένα δευτερεύοντα οικισμό, τον Ύψωνα, στην πεδιάδα, όπου και διαμένουν κατά την περίοδο του θερισμού. Έως και τα πρώτα χρόνια του 20 ου αιώνα οι κάτοικοι του οικισμού Ύψωνα ήταν ελάχιστοι. Ωστόσο, σταδιακά κυρίως οι απασχολούμενοι με τη γεωργία εγκαταστάθηκαν στον Ύψωνα. Κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας παρατηρείται σταθερή πληθυσμιακή παρακμή της Λόφου προς όφελος του Ύψωνα. Μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και ιδιαίτερα μετά το Β Παγκόσμιο, παρατηρείται ραγδαία αύξηση των κατοίκων του Ύψωνα, που συνοδεύεται από παράλληλη ραγδαία μείωση του πληθυσμού του Λόφου. Μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, την ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960 και την κρίση στον τομέα της αμπελοκαλλιέργειας, παρατηρείται μια ραγδαία μείωση των κατοίκων της Λόφου, οι οποίοι μετακομίζουν κατά κύριο λόγο στον οικισμό του Ύψωνα, από όπου μπορούν πιο εύκολα να αναζητήσουν εργασία και άλλες διεξόδους. Η εγκατάλειψη των αμπελώνων οδήγησε σταδιακά σε μια μεγάλη έλλειψη πρασίνου στην κοινότητα, παρά το μεγάλο υψόμετρο και την ικανοποιητική βροχόπτωση. Σήμερα η Λόφου δεν έχει παρά ελάχιστους κατοίκους. Η εγκατάλειψη του χωριού, ήταν και ο κύριος λόγος που ο χαρακτήρας και η μορφολογία του οικισμού δεν αλλοιώθηκε σχεδόν καθόλου από εκτεταμένες μεταγενέστερες ανθρώπινες επεμβάσεις. Η ονομασία του οικισμού έχει αποδοθεί στο γεγονός ότι είναι κτισμένο πάνω σε λόφο. Έως τις αρχές του 20 ου αιώνα, το τοπωνύμιο Λόφος χρησιμοποιείται για τον οικισμό, ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 97

99 όπως φαίνεται από τα αρχεία του δημοτικού σχολείου, όπου αναγράφεται ως τόπος γέννησης των μαθητών η ονομασία "ο Λόφος". Η αλλαγή του γένους από αρσενικό σε θηλυκό έγινε επειδή στην καθημερινότητα η λέξη λόφος συνοδεύεται από τη λέξη "κώμη", π.χ. η κώμη της Λόφου. Έτσι, η γενική "του Λόφου" μετατράπηκε σε θηλυκό "της Λόφου" και έτσι προέκυψε "Η Λόφου". Μαλλιά Η Μαλλιά είναι μεικτό χωριό της επαρχίας Λεμεσού, στην γεωγραφική περιφέρεια των αμπελοχωριών Λεμεσού Πάφου, γύρω στα 34 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Λεμεσού. Η Μαλλιά είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 650 μέτρων και το τοπίο της είναι διαμελισμένο από αρκετά ρυάκια, που είναι παραπόταμοι του Χαποτάμι. Στα νοτιοδυτικά του οικισμού, το υψόμετρο φτάνει τα 695 μέτρα. Δέχεται μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 680 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται τα αμπέλια οινοποιήσιμων ποικιλιών, λίγα σιτηρά, σουσάμι και μηλιές. Υπάρχουν επίσης αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις με άγρια θαμνώδη βλάστηση. Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Μαλλιά συνδέεται στα δυτικά με το χωριό Γερόβασα (γύρω στα 5 χμ.), στα βορειοανατολικά με το χωριό Βάσα (γύρω στα 4 χμ.), στα βορειοδυτικά με το χωριό Άρσος (γύρω στα 4 χμ.) και στα νοτιοανατολικά με το χωριό Κισσούσα (γύρω στο 1,5 χμ.). Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Το 1881 οι κάτοικοί του ήταν 477 που αυξήθηκαν στους 494 το 1891, μειώθηκαν στους 468 το 1901, αυξήθηκαν στους 563 το 1911, στους 638 το 1921, αλλά μειώθηκαν στους 635 το Το 1946 οι κάτοικοι της Μαλλιάς ανήλθαν στους 706 (592 Τουρκοκύπριοι και 114 Ελληνοκύπριοι), στους 712 το 1960 (624 Τουρκοκύπριοι και 88 Ελληνοκύπριοι), αλλά μειώθηκαν στους 497 το 1973 (427 Τουρκοκύπριοι και 70 Ελληνοκύπριοι). Μετά την Τουρκική εισβολή του 1974, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι της Μαλλιάς, εγκατέλειψαν το χωριό τους (το 1975) και τότε εγκαταστάθηκαν σ αυτό Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες. Το 1976 οι κάτοικοι της Μαλλιάς μαζί με τους Ελληνοκύπριους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν σ αυτήν, ανέρχονταν στους 390, που μειώθηκαν στους 215 το Στην τελευταία απογραφή του 2001 οι κάτοικοι του χωριού ήταν 58. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, η ονομασία του χωριού έχει αρχαία προέλευση και διασώζει την ονομασία αρχαίας ελληνικής πόλης της Μικράς Ασίας, που λεγόταν Μαλός. Από την πόλη αυτή πιθανόν να κατάγονταν οι πρώτοι κάτοικοι της Μαλλιάς. Παλαιότερα, στην περιοχή του χωριού βρέθηκαν αρχαία αντικείμενα, που αποδεικνύουν, ότι η περιοχή κατοικείται. Η παρουσία πολλών Τούρκων στο χωριό, οδηγεί στην υπόθεση, ότι το χωριό ήταν αρχοντικό φέουδο, πριν από την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου το , που κατασχέθηκε αργότερα από τους νέους κατακτητές. Οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι της Μαλλιάς, ονόμαζαν το χωριό Baglarbasi, που μπορεί να μεταφραστεί ως ωραίος αμπελώνας. Το τέμενος του χωριού κτίστηκε πριν από την Αγγλική κατοχή της Κύπρου (1878). Πριν από το 1878 είχε λειτουργήσει στο χωριό και τουρκικό σχολείο, ενώ ένα δεύτερο ιδρύθηκε μετά το Μέχρι και το 1963 λειτουργούσε στη κοινότητα αστυνομικός σταθμός, ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 98

100 καθώς επίσης και δικαστήριο, το οποίο συνερχόταν μια φορά τον μήνα, για να εκδικάσει τις υποθέσεις της περιοχής. Όλα αυτά τα στοιχεία μαρτυρούν, ότι η Μαλλιά ήταν ένα από τα διοικητικά κέντρα της περιοχής. Το 1963 δημιουργήθηκαν ταραχές στο χωριό μετά την ανταρσία των Τουρκοκυπρίων. Οι Τουρκοκύπριοι, αριθμητικά υπερτερούσαν στην κοινότητα, όμως αυτοί αποτελούσαν μικρή μειοψηφία στην περιοχή, αφού το ελληνικό στοιχείο κυριαρχούσε στα γύρω χωριά. Έτσι πολλοί Τουρκοκύπριοι κάτοικοι της Μαλλιάς, εγκατέλειψαν το χωριό τους το 1964, για να ενισχύσουν τους Τουρκοκυπριακούς θύλακες, κι εγκαταστάθηκαν κυρίως στην τουρκική συνοικία της Λεμεσού και στο χωριό Αυδήμου. Τελικά όλοι μεταφέρθηκαν το 1975 υπό την ηγεσία τους στο τουρκοκρατούμενο βόρειο τμήμα της Κύπρου και συγκεκριμένα στο Πραστειό Μόρφου. Όμοδος Το χωριό βρίσκεται 42 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Λεμεσού στη γεωγραφική περιφέρεια των Κρασοχωριών. Είναι κτισμένο κοντά στη δυτική όχθη του ποταμού Χαποτάμι, σε μέσο υψόμετρο 810 μέτρων. Το χωριό περιβάλλεται από ψηλές βουνοκορφές, οι ψηλότερες από τις οποίες είναι ο Αφάμης (1153 μ.) και ο Κρεμμός της Λαόνας (1092 μ.). Το χωριό δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 760 χιλιοστόμετρα και στην περιοχή του καλλιεργούνται αμπέλια, διάφορα φρουτόδεντρα (μηλιές, δαμασκηνιές, αχλαδιές, ροδακινιές και χρυσομηλιές). Υπάρχουν επίσης ακαλλιέργητες εκτάσεις που καταλαμβάνονται από ποικίλη φυσική βλάστηση. Ένα μικρό μέρος του χωριού, στο βόρειο τμήμα του καταλαμβάνεται από το κρατικό δάσος της Πάφου. Από συγκοινωνιακής άποψης το Όμοδος συνδέεται στα βορειοανατολικά με το χωριό Μανδριά (4 χμ), στα νότια με το χωριό Ποταμιού (3 χμ) και στα νοτιοδυτικά με τα χωριά Βάσα Κοιλανίου (4 χμ) και Μαλιά (5.5 χμ). Η κοινότητα γνώρισε μεγάλες πληθυσμιακές ανακατατάξεις. Το 1881 οι κάτοικοι του χωριού ήταν 572 που αυξήθηκαν στους 630 το 1891, στους 660 το 1901, στους 813 το 1911, στους 895 το 1921, στους 906 το 1931 και στους 1006 το Στη συνέχεια ο πληθυσμός της κοινότητας άρχισε να μειώνεται λόγω της αστυφιλίας και αποδημίας που έπληξε όλα τα χωριά της περιοχής. Έτσι το 1960 οι κάτοικοι μειώθηκαν στον 942, στους 764 το 1976, στους 549 το Στην απογραφή του 2001 οι κάτοικοι ήταν 311. Το χωριό πολύ πιθανό να δημιουργήθηκε στα τέλη της Βυζαντινής περιόδου ή στις αρχές της Φραγκοκρατίας, ύστερα από τη διάλυση των οικισμών Πάνω και Κάτω Κούπετρα, που βρίσκονταν στην ανατολική όχθη του ποταμού ΧαΠοτάμι. Σύμφωνα με την παράδοση ο Ισαάκιος Κομνηνός που ήταν δεσπότης της Κύπρου ( ) μετά την ήττα του στο Κολόσσι από τον Άγγλο βασιλιά Ριχάρδο Λεοντόκαρδο, κατέφυγε στα Κούπετρα μέχρι που τον κάλεσε ο Ριχάρδος στη Λεμεσό για συνομιλίες και ειρήνευση. Αυτό υποδεικνύει ότι το 1191 υπήρχαν τα Κούπετρα τα οποία διαλύθηκαν αργότερα. Μετά την διάλυση των συνοικισμών των Κουπέτρων, δημιουργήθηκε νέος οικισμός γύρω από το αρχικό μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού, που πήρε το όνομα Όμοδος. Πάντως κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας το χωριό υπήρχε. Ο L. De Mas Latrie το αναφέρει ως φέουδο. Ο μεσαιωνικός χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει ότι το ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 99

101 Όμοδος είχε παραχωρηθεί στον ευγενή Ιωάννη ντε Μπρι (Jean de Brie) από τον βασιλιά της Κύπρου Ιάκωβο Α με την ευκαιρία της εκλογής του, το Το χωριό βρίσκεται σημειωμένο σε παλιούς χάρτες ως Homodos, Homocios και Omodos. Μέσα και πολύ κοντά στο χωριό βρέθηκαν αρχαία αντικείμενα που φανερώνουν ότι η περιοχή κατοικείτο κατά την αρχαιότητα και μάλιστα από τα Προϊστορικά χρόνια. Εξάλλου τοπωνύμια της περιοχής έχουν αρχαία προέλευση όπως για παράδειγμα το βουνό Αφάμης που η ονομασία του υποδηλώνει λατρεία στην κορφή του Ευφήμιου Δία, ο κρεμμός της Έρας (Ήρας) κλπ. Το Όμοδος είναι γνωστό από τα παλιά χρόνια για τα εκλεκτά του σταφύλια και τα εύγευστα κρασιά του. Σύμφωνα με την παράδοση, το εξαιρετικής ποιότητας μοσχάτο κρασί Αφάμης, που πήρε το όνομα του από το ομώνυμο βουνό στα ανατολικά του χωριού, έδωσε την αφορμή ώστε ο μέθυσος σουλτάνος Σελήμ ο Β να κατακτήσει το νησί για να έχει δικό του αυτό το περίφημο κρασί. Το γεγονός ότι η κατασκευή παραδοσιακού κρασιού στο Όμοδος από τα παλιά χρόνια μαρτυρείται και από τον γνωστό μεσαιωνικό ληνό που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού. Οι κάτοικοι του Ομόδους εκτός από την καλλιέργεια του αμπελιού και την παραγωγή εκλεκτού κρασιού και ζιβανίας, επιδίδονται και στην κατασκευή σουτζιούκκου, παλουζέ, κκιοφτερκών και κουλλουρκών. Τα «αρκατένα κουλλούρκα» του Ομόδους είναι επίσης πασίγνωστα και περιζήτητα σε όλη την Κύπρο. Επίσης παρασκευάζουν γνήσια και εξαιρετικής νοστιμάδας γλυκά από φρούτα της περιοχής. Η οικοτεχνία ανθεί στο Όμοδος. Οι γυναίκες του χωριού εκτός από την πολλή και σκληρή δουλειά που προσφέρουν δίπλα στον άνδρα για την καλλιέργεια της γης, ασχολούνται και με τα χειροποίητα κεντήματα, φτιάχνοντας θαυμάσιους κροσιέδες, τραπεζομάντιλα, νηματένα παπλώματα, πιπίλες και δαντέλες. Το Όμοδος, κτισμένο στη πλαγιά του βουνού, ανάμεσα σε ένα καταπράσινο χαλί από αμπελώνες, περιτριγυρισμένο από βουνά, τα οποία φαίνονται σαν να έχουν τοποθετηθεί με αριστοτεχνική διάταξη, είναι από τα πιο όμορφα χωριά της Κύπρου. Η μεγάλη πλατεία του χωριού, μοναδική σε γραφικότητα και έκταση, μπροστά στο μεγαλόπρεπο μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού, ο μεσαιωνικός ληνός, τα στενά δρομάκια, τα πετρόκτιστα σπίτια όλα χωμένα στο πράσινο, προσδίδουν στο χωριό μια ιδιαίτερη ομορφιά και γοητεία. Εξάλλου τα ίδια τα σπίτια του χωριού συγκεντρώνουν αρκετό ενδιαφέρον από πλευράς λαϊκής αρχιτεκτονικής με κύρια στοιχεία στις κεραμιδένιες στέγες ή τα δώματα, τα γραφικά ανώγια, τις πλακόστρωτες λουλουδιασμένες αυλές με τα πιθάρια, τις ξύλινες πόρτες και τα ξωπόρτια με ποικίλες διακοσμήσεις, τα μπαλκόνια και τα μακρινάρια. Η λαϊκή τέχνη διατηρείται παραδοσιακά και στο εσωτερικό των σπιτιών, όπου απαντάται το παλιό ψηλό κρεβάτι με το κεντημένο σκλουβέρι, ο σκαλιστός καναπές, οι τόνενες καρέκλες, οι τοίχοι στολισμένοι με κάδρα από κουκούλι μεταξοσκώληκα, η τσιμινιά με τις χαλκομαγείρισσες, τον τσέστο και την τατσιά. Εξάλλου στην αποθήκη του σπιτιού, που είναι πρώτα από όλα και εργαστήρι των σταφυλιών, βρίσκονται τα πελώρια κόκκινα πιθάρια για την αποθήκευση του κρασιού. Διατηρούνται ακόμα το παλιό άροτρο, το ασσίν του κρασιού, το αλεστήρι των σταφυλιών, τα κοφίνια και το καζάνι της φημισμένης ζιβανίας. Πάνω Κυβίδες Η προέλευση της ονομασίας των Πάνω Κυβίδων έχει πολλές εκδοχές. Μια πρώτη βιβλιογραφική εκδοχή αναφέρει πως στην περιοχή κατοικούσε η γνωστή μεσαιωνική ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 100

102 οικογένεια ευγενών ντε Κιβίδες» (de Quevides ή, σε άλλες πηγές, de Chivides) κατά την Φραγκοκρατία. Υπάρχει αμφιβολία ωστόσο για το αν η οικογένεια έδωσε το όνομά της στο χωριό ή αν η οικογένεια ονομάστηκε έτσι από την ονομασία του χωριού. Επίσης, ο ιστορικός L. De Mas Latrie αναφέρει το όνομα του χωριού ως «apanoqui Vides αντί apano Quivides». Αξίζει να σημειωθεί ότι σε επίσημους χάρτες το χωριό είναι γραμμένο ως «Κυβίδες» με «υ» και ετυμολογία του προέρχεται από το ρήμα «κυβίζω» (φτιάχνω κύβο). Το χωριό υφίσταται από τα χρόνια της Φραγκοκρατίας καθώς σύμφωνα με τον ιστορικό L. De Mas Latrie το χωριό ανήκε για κάποιο διάστημα στους Κόμητες της Έδεσσας. Ο ίδιος αναφέρει επίσης ότι ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β ο Νόθος δώρισε το χωριό στη μητέρα του Μαριέττα της Πάτρας στα 1468, μαζί με διάφορα άλλα χωριά. Θεωρείται ότι ο βασιλιάς Ιάκωβος είχε πάρει το χωριό από τον Έκτορα ντε Κιβίδες ο οποίος είχε θανατωθεί ως προδότης από τον Ιάκωβο κάποια χρόνια πριν. Η νεότερη ιστορία των Πάνω Κυβίδων βρίσκει το χωριό να μετακινείται από την προηγούμενη τοποθεσία του στην πλαγιά σε υψόμετρο 520 μ. καθώς κρίθηκε επικίνδυνη λόγω κατολισθήσεων. Ο νέος οικισμός κτίστηκε μετά το 1970 σε υψόμετρο 580 μ. σε μια περιοχή με ήπιο ανάγλυφο η οποία βρίσκεται κατά μήκος του δρόμου Ερήμης-Καντού- Ομόδους. Ο καινούριος οικισμός δεν παρουσιάζει κάποιο ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό ωστόσο ο παλιότερος οικισμός διατηρεί ενδιαφέροντα δείγματα ημιορεινής λαϊκής αρχιτεκτονικής. Πάχνα Η Πάχνα είναι ένα αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Λεμεσού με πληθυσμό περίπου 900 κατοίκους, στη γεωγραφική περιφέρεια των αμπελοχωριών Λεμεσού - Πάφου, περί τα 35 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Λεμεσού. Είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 700 μέτρων με το ψηλότερο σημείο του χωριού να είναι η κορφή Τοφούλια (775 μέτρα) που βρίσκεται στα βόρεια του χωριού. Το υψόμετρο αυτό προσφέρει ιδανικές θερμοκρασίες, δροσιά το καλοκαίρι με χαμηλά επίπεδα υγρασίας, ήπιους χειμώνες με ικανοποιητικές βροχοπτώσεις και σπάνια χιονοπτώσεις. Η ονομασία του χωριού μάλλον προήλθε από την πάχνη. Η λέξη πάχνη είναι αρχαία ελληνική και σημαίνει τη δροσιά που σχηματίζεται τις κρύες νύχτες και που κάθεται σε μορφή δροσοσταλίδων στα φύλλα των φυτών. Η θέση που είναι κτισμένος ο συνοικισμός είναι τέτοια, ώστε να σχηματίζεται εύκολα η πάχνη. Μια άλλη εκδοχή για την προέλευση της ονομασίας του χωριού οφείλεται στο γεγονός ότι το χωρίο είναι κτισμένο ανάμεσα στους γύρο λόφους δίνοντας την εντύπωση ότι είναι μια πάχνη ή φάτνη. Στα ασβεστούχα εδάφη της καλλιεργούνται κυρίως αμπέλια οινοποιήσιμων και επιτραπέζιων ποικιλιών με την Πάχνα να συγκαταλέγεται ανάμεσα στα κυριότερα αμπελοχώρια της Κύπρου. Εκτός από τα αμπέλια καλλιεργούνται οι χαρουπιές, οι αμυγδαλιές, οι ελιές, διάφορα φρουτόδεντρα (μηλιές, αχλαδιές και χρυσομηλίες ), τα σιτηρά, τα κηπευτικά φυτά κ. α. Εκτός από τη γεωργία, ανεπτυγμένη είναι και η κτηνοτροφία στην κοινότητα. Στο χωριό λειτούργησε σχολείο από το 1855 μ. Χ. Σήμερα το περιφερειακό δημοτικό σχολείο Πάχνας φιλοξενεί και παιδία από τις γύρω κοινότητες. Στεγάζει επίσης τα Κρατικά Ινστιτούτα που προσφέρουν απογευματινά μαθήματα σε παιδία της περιοχής. Εκτός από το δημοτικό σχολείο στην κοινότητα βρίσκει κανείς περιφερειακό αστυνομικό σταθμό, ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 101

103 περιφερειακό πυροσβεστικό σταθμό, τα κεντρικά γραφεία της ΣΠΕ Κρασοχωριών, μουσείο και βιβλιοθήκη. Στην κοινότητα ο επισκέπτης μπορεί εύκολα να προμηθευτεί παραδοσιακά προϊόντα που παράγονται από το σταφύλι όπως κρασί στα οινοποιεία, σιουτζούκο, αφέψημα, πολτό και σταφίδα. Επίσης στα γαλακτοκομεία της κοινότητας προσφέρονται προϊόντα φτιαγμένα από ντόπιο αιγοπρόβειο γάλα όπως χαλούμια, αναράδες και τραχανά. Η Πάχνα είναι γνωστή για τις Εκκλησίες και τα Ξωκλήσια της. Στην κοινότητα υπάρχουν συνολικά 7 Εκκλησίες Ξωκλήσια με θρησκευτικό αλλά και ιστορικό/αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Υπάρχουν δυο ενοριακοί ναοί, του Αγίου Γεωργίου και του Αποστόλου Παύλου. Ο παραδοσιακός χαρακτήρας της κοινότητας σε συνδυασμό με την φιλοξενία των κατοίκων και των υπηρεσιών που διαθέτει καθιστούν την κοινότητα Πάχνας έναν ελκυστικό προορισμό. Ποταμιού Η Ποταμιού, ένα όμορφο γραφικό χωριό περιτριγυρισμένο από ψηλές βουνοκορφές, αμπελώνες, πλούσια βλάστηση, είναι χτισμένη σε μέσο υψόμετρο 670 μέτρων στη δυτική όχθη του ποταμού Χαποτάμι. Βρίσκεται γύρω στα 39 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης Λεμεσού και γειτονεύει με τα χωριά, Όμοδος, Μαλλιά και Κισσούσα. Το χωριό κατατάσσεται στα αμπελοχώρια της γεωγραφικής περιφέρειας Λεμεσού-Πάφου. Στα ασβεστούχα εδάφη της Ποταμιούς υπάρχουν αμπελώνες οινοποιήσιμων ποικιλιών αλλά και καλλιέργειες με φρουτόδεντρα, όπως μηλιές, αχλαδιές, δαμασκηνιές, χρυσομηλιές και ροδακινιές. Οι καλλιεργημένες εκτάσεις γης εναλλάσσονται με ακαλλιέργητες εκτάσεις γης ποικίλης φυσικής βλάστησης. Οι κάτοικοι της Ποταμιούς, με τα σταφύλια των αμπελώνων παρασκευάζουν εκλεκτά κρασιά, ζιβανία αλλά και (σε οικιακή βάση) παραδοσιακά εδέσματα, όπως «σουτζιούκο», «παλουζέ» και «κιοφτέρκα». Σπιτάκια λαϊκής αρχιτεκτονικής με κεραμιδένιες στέγες ή δώματα, γραφικά ανώγια με στενά μπαλκόνια, ξύλινες πόρτες και ξωπόρτια με ξεχωριστό διάκοσμο και μακρινάρια συνθέτουν τις γραφικές γειτονιές της Ποταμιούς. Το όνομα του χωριού φαίνεται πως συνδέεται με την τοποθεσία του, συγκεκριμένα, με το ποτάμι που βρίσκεται στα δυτικά του. Ο Καρούζης γράφει χαρακτηριστικά «η Ποταμιού προφανώς δανείστηκε την ονομασία της από το ποτάμι αυτό» 9, το Χάποταμι. Σε παλαιά γραπτά κείμενα αναφέρεται το όνομα του χωριού με διάφορους τύπους που έχουν όμως ως κοινή ρίζα τη λέξη ποταμός. Ειδικότερα, ο L. De Mas Latrie αναφέρει το χωριό ως Ποτάμι αλλά και με το σημερινό του όνομα. Σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, η Ποταμιού υπήρχε από τα Μεσαιωνικά χρόνια. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει ο L. De Mas Latrie Ντε Μας Λατρί και διασώζει η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, την περίοδο της Φραγκοκρατίας ήταν βασιλικό κτήμα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον φαίνεται πως κρύβει το παρελθόν της Ποταμιού. Κατά την εποχή της τουρκοκρατίας, ξεχώρισαν λόγιοι και ιερωμένοι με καταγωγή την Ποταμιού. Σύμφωνα με την παράδοση, όπως γράφει η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, το χωριό ήταν έδρα χωρεπισκοπής πιθανόν την περίοδο της Ενετοκρατίας αλλά και την ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 102

104 πρώτη περίοδο της τουρκοκρατίας ( ) και προσθέτει πως την ίδια εποχή το χωριό εκκλησιαστικά υπαγόταν στην επισκοπική περιφέρεια της Πάφου. Παρόλο που δεν υπάρχουν τεκμήρια για το αν η Ποταμιού υπήρξε πράγματι έδρα της χωρεπισκοπής, εντούτοις, όπως υπογραμμίζει η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, «η οικοδόμηση, πάντως, μεγάλης εκκλησίας το 1551(σύμφωνα με την επιγραφή πάνω από την νότια είσοδο της), ίσως αποτελεί κάποια ένδειξη». Αξιοσημείωτο είναι επίσης πως η Ποταμίου γέννησε και μεγάλωσε τον Νεόφυτο Ροδινό, τον μεγαλύτερο σε «πανελλήνια κλίμακα» πεζογράφο και λογογράφο του 17ου αιώνα. Τα έργα του, όπως με περηφάνια αναφέρουν οι κάτοικοι της Ποταμιούς, είναι «σκορπισμένα σε ανατολή και δύση». Ένα από τα πιο αρχαία και θαυμαστά μνημεία της περιοχής είναι τα κατάλοιπα του ξωκλησιού του Αγίου Μνάσωνα που βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του χωριού και ανάγεται περίπου στο 300 μ.χ. Οι παλιότεροι κάτοικοι της Ποταμιούς, σύμφωνα με την παράδοση, οικοδόμησαν την εκκλησία στο σημείο που διέμενε ο Άγιος Μνάσωνας την εποχή που με τα θαύματα και την αρετή του δίδασκε τον Χριστιανισμό. Κάτω από το ξωκλήσι υπάρχουν κατακόμβες καθώς και εξαερισμοί στα τοιχώματα. Σε μια από τις κατακόμβες του ναού βρίσκεται ιερό λείψανο, ο αριστερός βραχίονας του Αγίου. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων κατά το έτος 2008 άρχισε εντατικές προσπάθειες συντήρησης και αποκατάστασης του ναού, οι οποίες δυστυχώς δεν συνεχίστηκαν το 2009 και για αυτό το λόγο η κοινότητα αναζητά χορηγούς. Ένα ενετικό γεφύρι στη νότια πλευρά του χωριού είναι ένα από τα πιο όμορφα αξιοθέατα της Ποταμιούς. Οι Ενετοί έχτισαν το γεφύρι για να συνδέσουν την Ποταμιού με τα χωριά Βουνί και Κοιλάνι, τα οποία εκείνη την εποχή ήταν εμπορικά και πολιτιστικά κέντρα. Στην ίδια περιοχή υπάρχουν δυο πολύ αξιόλογα μονοπάτια, τα οποία η κοινότητα της Ποταμιούς προσπαθεί να εντάξει ως Μονοπάτια της Φύσης. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 103

105 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V: ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Η γένεση του πολεοδομικού σχεδιασμού στην Κύπρο χρονολογείται στα μέσα της δεκαετίας του 1940, όταν η Βρετανική Αποικιακή Κυβέρνηση συνέστησε το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως και υιοθέτησε τους Περί Οδών και Οικοδομών Κανονισμούς. Πρώτος Διευθυντής του Τμήματος διορίστηκε κάποιος Βρετανός Γεωγράφος / Πολεοδόμος. Εκτός από την αναγκαιότητα για ρύθμιση της μέχρι τότε άναρχης ανάπτυξης, η έξαρση τυφοειδούς ιού υποχρέωσε τους Βρετανούς να λάβουν άμεσα μέτρα για βελτίωση των συνθηκών υγιεινής, εξαερισμού και υδροδότησης στις οικοδομές. Παράλληλα, και σύμφωνα με το Εδάφιο 14(1) των Κανονισμών, η Βρετανική Κυβέρνηση εκχώρησε στην Τοπική Αυτοδιοίκηση την εξουσία για δημοσίευση χαρτών χρήσεων γης και πολεοδομικών ζωνών. Η τότε σύσταση του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως είχε κυρίως συμβουλευτικό χαρακτήρα και υποστήριζε τις Τοπικές Αρχές μέσω καθοδήγησης στον καθορισμό ζωνών και μέσω του ελέγχου της εφαρμογής των Περί Οδών και Οικοδομών Κανονισμών. Με την Ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960, το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως ξεκίνησε την αναθεώρηση του πρώτου Νομοσχεδίου περί Πολεοδομίας (1957) που ενώ είχε αρχικά ετοιμαστεί από την Βρετανική Κυβέρνηση, εν τούτοις δεν μπόρεσε να εφαρμοστεί λόγω της εθνικής ανταρσίας ενάντια στο Βρετανικό ζυγό. Ενόψει της ταχείας αύξησης του πληθυσμού, της αστικοποίησης, της ανάπτυξης της βιομηχανίας και δραστηριοτήτων του τριτογενή τομέα, η Κυπριακή Κυβέρνηση αποφάσισε να αναθεωρήσει το Νομοσχέδιο που αρχικά ετοιμάστηκε από τους Βρετανούς. Το 1967 υιοθετείται για πρώτη φορά σε στρατηγικό επίπεδο η πρώτη Πολεοδομική Μελέτη για την Κύπρο και το 1968 η Κυβέρνηση ετοιμάζει το πρώτο Νομοσχέδιο που ψηφίστηκε επίσημα σε Νόμο το 1972, γνωστός ως «Ο Περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμος 1972». Ο Νόμος προνοούσε για τις ιδιαίτερες ανάγκες του νησιού για πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό, σε εθνικό και τοπικό επίπεδο (Σχέδιο για τη Νήσο, Τοπικά Σχέδια και Σχέδια Περιοχής). Το Σχέδιο για τη Νήσο υιοθετήθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο την 9η Μαίου 1974, μόλις 2 μήνες πρίν την Τουρκική εισβολή, η οποία και παγοποίησε την εφαρμογή του Νόμου, με τις γνωστές δραματικές συνέπειες στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον. Η εφαρμογή του Νόμου έγινε τελικά δυνατή 18 χρόνια μετά τη ψήφισή του, δηλαδή το Το 1979, το Υπουργικό Συμβούλιο συνέστησε το Πολεοδομικό Συμβούλιο. Ως Πολεοδομική Αρχή ορίστηκε ο Υπουργός Εσωτερικών, ο οποίος εκχώρησε την εξουσία για εκπόνηση/τροποποίηση των Τοπικών Σχεδίων στο Πολεοδομικό Συμβούλιο. Η ετοιμασία του Σχεδίου για τη Νήσο είχε καθοριστεί από το Νόμο ως αρμοδιότητα του Υπουργού Οικονομικών λόγω της οικονομικής του διάστασης. Το 1990, εκτός από το Διευθυντή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως, εξουσίες Πολεοδομικής Αρχής εκχωρήθηκαν και στα Επαρχιακά Γραφεία του Τμήματος (Λευκωσίας, Λεμεσού, Λάρνακας, Αμμοχώστου και Πάφου) καθώς και στις τέσσερεις Δημοτικές Αρχές Λευκωσίας, Λεμεσού, Λάρνακας και Πάφου για έκδοση πολεοδομικών αδειών. Το τότε διάταγμα εκχώρησης εξουσιών αποτελεί σημαντική κίνηση αποκέντρωσης του πολεοδομικού συστήματος. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 104

106 Το 1982, τη θέση του Σχεδίου για τη Νήσο, ήρθε να αντικαταστήσει ένα γενικευμένο πλαίσιο πολιτικής για την ύπαιθρο, γνωστό ως «Δήλωση Πολιτικής». Η υιοθέτηση αυτού του Σχεδίου Ανάπτυξης ήταν αναγκαία αφ ενός γιατί η Τουρκική κατοχή απέκλεισε τη δυνατότητα οικονομικού και χωροταξικού σχεδιασμού σε όλη την επικράτεια και αφ ετέρου γιατί οι πιέσεις για ανάπτυξη στην ύπαιθρο σήμαναν την ανάγκη για ρύθμιση της κατάστασης. Η εισαγωγή της Δήλωσης Πολιτικής έγινε με την τροποποίηση του Περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου, Άρθρο 34Α. Σήμερα, 20 χρόνια μετά την εφαρμογή του Περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου, το Τμήμα έχει την αρμοδιότητα ενός πολύ μεγάλου φάσματος εργασιών που αναδεικνύονται λεπτομερώς στο Οργανόγραμμα του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως καθώς και στο Χάρτη του Πολίτη. Η εμπλοκή του Τμήματος σε νέες δράσεις και προγράμματα γίνεται με ολοένα και ταχύτερους ρυθμούς, ιδιαίτερα μετά την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αποστολή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως (Τ.Π.Ο.) είναι η ρύθμιση της πολεοδομικής και χωροταξικής ανάπτυξης της Κύπρου, με βασικό άξονα την αειφορία και σημείο αναφοράς τον άνθρωπο και το δημόσιο συμφέρον. Το Τ.Π.Ο. εκπονεί Σχέδια Ανάπτυξης και Μελέτες τα οποία και εφαρμόζει μέσω του Πολεοδομικού Ελέγχου. Μέσα από μια σειρά σχεδίων και κινήτρων, το Τμήμα εργάζεται για την αναβάθμιση και τη διατήρηση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος μέσα στα πλαίσια της βιώσιμης ανάπτυξης. Εκτελεί επίσης σειρά έργων κατασκευής και συντήρησης στους κυβερνητικούς οικισμούς με στόχο την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης Η Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης (ΚΑΔΔ) ιδρύθηκε το 1991 με Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου (αρ /ημερ ) για να συμβάλει στη διευθυντική ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό της κυπριακής δημόσιας διοίκησης. Η ΚΑΔΔ υλοποιεί την αποστολή της κυρίως μέσα από α) τον σχεδιασμό και οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και άλλων μορφών μαθησιακών δραστηριοτήτων τόσο στην τάξη όσο και στο χώρο εργασίας, β) την ανάπτυξη στρατηγικών πρωτοβουλιών, γ) την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών και δ) την διεξαγωγή εφαρμοσμένης έρευνας. Αυτή την περίοδο αναλήφθηκαν σημαντικές πρωτοβουλίες όπως η στρατηγική πρωτοβουλία για την εισαγωγή μίας νέας και πιο επαρκούς αξιολόγησης προσωπικού. Την περίοδο , μετά από σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, η Ακαδημία, πέραν από τον παραδοσιακό της ρόλο, επικέντρωσε τις δραστηριότητες της στην επιμόρφωση των δημοσίων υπαλλήλων σε θέματα Ευρωπαϊκής Ένωσης, υποστηρίζοντας έμπρακτα και αποφασιστικά την ενταξιακή προσπάθεια της Κύπρου. Κύριοι στόχοι στο στάδιο εκείνο ήταν αφενός, η παροχή σε ένα ευρύ φάσμα δημόσιων λειτουργών μιας σφαιρικής βασικής κατάρτισης πάνω στη λειτουργία, τις πολιτικές και τις πρακτικές της ΕΕ και αφετέρου, η ευαισθητοποίηση και η ανάπτυξη ενός εποικοδομητικού προβληματισμού για τις προεκτάσεις της Ευρωπαϊκής προοπτικής για την κυπριακή δημόσια υπηρεσία και τους δημόσιους λειτουργούς. Ενώ αρχικά, η αποστολή της ΚΑΔΔ κάλυπτε τις μαθησιακές ανάγκες της κεντρικής δημόσιας διοίκησης, το 2001, το Υπουργικό Συμβούλιο, με Απόφαση με αρ /ημερ , επέκτεινε την εντολή της επιτρέποντας τη δυνατότητα συμμετοχής Λειτουργών από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα (ημικρατικοί οργανισμοί κτλ.) στα προγράμματα της ΚΑΔΔ, δεδομένου ότι οι ανάγκες εκπαίδευσης της δημόσιας υπηρεσίας δεν θα επηρεάζονταν. Σχετικά, η ΚΑΔΔ έχει πρόσφατα (2009) αναλάβει ένα σημαντικό Έργο το οποίο συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ για την ανάπτυξη της διοικητικής ικανότητας του προσωπικού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 105

107 Από το 2001, και αφού το μεγαλύτερο μέρος της εκπαίδευσης σε σχέση με την ΕΕ είχε ολοκληρωθεί, η ΚΑΔΔ σταδιακά επικεντρώθηκε στις δραστηριότητες που αφορούν τη Διοικητική Ανάπτυξη. Μία σημαντική εξέλιξη ήταν η εισαγωγή του Συστήματος Αποκεντρωμένης Διαχείρισης της Μάθησης. Η πολιτική αυτή ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2001 και επικεντρώθηκε στην ενδυνάμωση της ικανότητας των οργανισμών της δημόσιας υπηρεσίας να διαχειρίζονται τη μάθηση με τρόπο αποτελεσματικό και συστηματικό. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε με ένα όραμα: κάθε Οργανισμός της δημόσιας υπηρεσίας να έχει ένα καλά οργανωμένο και ενδυναμωμένο Πυρήνα Μάθησης, ο οποίος στη βάση της πολιτικής μάθησης του κάθε Οργανισμού, με τη συνεχή υποστήριξη του οικείου Διευθυντή και σε συνεργασία με την Ακαδημία, να διαχειρίζεται πάνω σε συνεχή και συστηματική βάση τη λειτουργία της μάθησης στον Οργανισμό, τόσο με τη μορφή της μάθησης σε επιμορφωτικά προγράμματα, όσο και με τη μορφή της μάθησης μέσα από την εργασία, με στόχο την ικανοποίηση αναγκών που σχετίζονται με ατομικές δεξιότητες, θέματα Ευρωπαϊκής Ένωσης και θέματα διοίκησης. Μετά την ένταξη στην ΕΕ το 2004, η ΚΑΔΔ αξιοποίησε ευκαιρίες για συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα από την ΕΕ (Transition Facility, τέσσερα Έργα στο πλαίσιο του INTERREG) έτσι ώστε να παρέχει οριζόντια εκπαιδευτικά προγράμματα σε κάθε ενδιαφερόμενο δημόσιο υπάλληλο. Από το 2005, ο αριθμός του προσωπικού της ΚΑΔΔ, άρχισε σταδιακά να αυξάνεται επιτρέποντας έτσι την ανάπτυξη πρωτοβουλιών με μεγαλύτερη επάρκεια. Σήμερα η ΚΑΔΔ αριθμεί 30 μέλη του προσωπικού, περιλαμβανομένων Λειτουργών Επιμόρφωσης, Διοικητικών Λειτουργών και Γραμματειακού Προσωπικού. Σημαντική εξέλιξη είναι η επιτυχία της ΚΑΔΔ να εξασφαλίσει χρηματοδότηση από την ΕΕ στο πλαίσιο του Προγράμματος Πλαισίου για δύο συγχρηματοδοτούμενα Έργα που αφορούν την ανάπτυξη της στρατηγικής ηγεσίας και της διοικητικής ικανότητας α) της κυπριακής Τοπικής Αυτοδιοίκησης και β) της κυπριακής Δημόσιας Υπηρεσίας Τίτλος Έργου: «Εκπαίδευση για την ανάπτυξη της διοικητικής και ηγετικής ικανότητας στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης» (συγχρηματοδοτούμενο Έργο από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και την Κυπριακή Δημοκρατία) Τίτλος Έργου: «Πρόγραμμα Εκπαίδευσης για Στρατηγική, Ηγετική και Διευθυντική Ανάπτυξη της Κυπριακής Δημόσιας Υπηρεσίας» (συγχρηματοδοτούμενο Έργο από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και την Κυπριακή Δημοκρατία) Εν όψει της κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ το δεύτερο εξάμηνο του 2012, η ΚΑΔΔ υλοποίησε με επιτυχία σχετικά επιμορφωτικά προγράμματα σε διάφορες ομάδες δημοσίων υπαλλήλων και σε ομάδες άλλων εμπλεκόμενων. Τα προγράμματα αφορούσαν τις στρατηγικές, διοικητικές-διεκπεραιωτικές, διαδικαστικές και πρακτικές δράσεις που απαιτούνται για μία επιτυχημένη διαχείριση της κυπριακής Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η ΚΑΔΔ θα συνεχίσει να υποστηρίζει τη δημόσια υπηρεσία στην προσπάθειά της να ανταποκριθεί στις σύγχρονες προκλήσεις ενός γρήγορα μεταβαλλόμενου κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος. Θα επιδιώξει την κάλυψη των αυξανόμενων οριζόντιων αναγκών για εκπαίδευση και την περαιτέρω ανάπτυξη της αποκεντρωμένης διαχείρισης της μάθησης. Όσον αφορά τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, η ΚΑΔΔ είναι πρόθυμη να συνεχίσει να προσφέρει τις υπηρεσίες της στην ηγεσία και τη στρατηγική διοίκηση αλλά και να αναλάβει εξ ολοκλήρου την πτυχή της εκπαίδευσης αυτών των οργανισμών, ακόμη και μετά την ολοκλήρωση του προαναφερθέντος συγχρηματοδοτούμενου Έργου. Για την επίτευξη των πιο πάνω γίνονται εντατικοποιημένες προσπάθειες για ανάπτυξη της εσωτερικής επάρκειας μέσα από την επίσημη επαγγελματική εκπαίδευση. Η ΚΑΔΔ επιθυμεί να αναβαθμίσει τη δημόσια εικόνα ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 106

108 της και να καταστήσει τη δουλειά της περισσότερο ορατή τόσο στους άμεσους της αποδέκτες, δηλαδή τους δημόσιους υπαλλήλους, αλλά και στην κοινωνία ευρύτερα. Τμήμα Αρχαιοτήτων Ο πρώτος νόμος για τις αρχαιότητες επιβάλλεται επί Οθωμανικής περιόδου (1874) ενώ συνέχισε να είναι εν ενεργεία μέχρι και το 1905, οπόταν και ψηφίζεται νέος νόμος περί αρχαιοτήτων. Ο οθωμανικός νόμος προέβλεπε το διαχωρισμό των αρχαιολογικών ευρημάτων ως εξής: το ⅓ παρέμενε στην κατοχή του ανασκαφέα, το ⅓ παρέμενε στην κατοχή του ιδιοκτήτη της γης και το ⅓ παρέμενε στο κράτος. Νέος τροποποιητικός νόμος ψηφίστηκε το 1927, με βασική αλλαγή στην άδεια εξαγωγής αρχαιοτήτων, δηλαδή δικαίωμα στον ανασκαφέα ξένων αποστολών να λάβει το ½ των ευρημάτων, ενώ τα υπόλοιπα παρέμεναν στο κράτος. Η ίδρυση του Τμήματος Αρχαιοτήτων ανάγεται στο 1935, με τη θέσπιση του Περί Αρχαιοτήτων Νόμου, ο οποίος προέβλεπε: την κατάργηση της Επιτροπείας του Μουσείου, που λειτουργούσε ως η διαχειριστική αρχή του Κυπριακού Μουσείου από το 1882, έτος ίδρυσης του μουσείου, και την ίδρυση κυβερνητικού τμήματος με ετήσιο προϋπολογισμό από το κράτος. Με το νόμο του 1964 τροποποιείται η αρχαιολογική νομοθεσία και καταργείται πλέον η διάταξη που αφορά τη διαίρεση των αρχαιολογικών ευρημάτων, τα οποία παραμένουν στην ολότητά τους στο Τμήμα Αρχαιοτήτων και την Κυπριακή Δημοκρατία. Οι κυριότερες αρμοδιότητές του Τμήματος Αρχαιοτήτων περιλαμβάνουν: τη διεξαγωγή συστηματικών και σωστικών ανασκαφών, καθώς και αρχαιολογικών επισκοπήσεων, την οργάνωση, λειτουργία και ίδρυση αρχαιολογικών μουσείων, τη συντήρηση, αναστύλωση, προστασία και προβολή των αρχαίων μνημείων Πρώτου και Δεύτερου Πίνακα, των αρχαιολογικών χώρων και των μνημείων αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Οι σκοποί του Τμήματος Αρχαιοτήτων περιλαμβάνουν επίσης τη χρήση των μνημείων και μουσείων για εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς σκοπούς και την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού. Προς επίτευξη των στόχων αυτών διοργανώνονται συνέδρια, διαλέξεις και εκθέσεις τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό. Το έργο του Τμήματος Αρχαιοτήτων δημοσιεύεται μέσω των δύο ετήσιων εκδόσεών του: (1) της Επιστημονικής Επετηρίδος του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου και (2)της Ετήσιας Έκθεσης του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου. Στην Ιστοσελίδα του Τμήματος Αρχαιοτήτων υπάρχουν πληροφορίες για τα μουσεία, τα επισκέψιμα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, καθώς και για τις δραστηριότητες του Τμήματος. Πληροφορίες γενικότερου ενδιαφέροντος, όπως τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της Κύπρου που είναι κηρυγμένα από την UNESCO, στοιχεία για τη σύληση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας, Ευρωπαϊκά προγράμματα στα οποία συμμετέχει το τμήμα κλπ., διευκολύνουν τον ενδιαφερόμενο προς ενημέρωση. Υπάρχουν επίσης τα έντυπα για αιτήσεις ανάπτυξης αρχαίων μνημείων και για αιτήσεις κρατικής επιχορήγησης, καθώς επίσης και όλη η σχετική νομοθεσία και μνημόνια που αφορούν το Τμήμα Αρχαιοτήτων. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 107

109 Το Τμήμα Αρχαιοτήτων έχει προχωρήσει με την κήρυξη Αρχαίων Μνημείων στις κοινότητες που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα, με εξαίρεση τις κοινότητες Μαλλιών, Γερόβασας και Δωράς. Όσον αφορά την κοινότητα Δωράς, το Κοινοτικό Συμβούλιο έχει αποστείλει αίτημα στο Τμήμα Αρχαιοτήτων για εξέταση συγκεκριμένων μνημείων προς κήρυξη σε Αρχαία Μνημεία και το Τμήμα Αρχαιοτήτων έχει αναλάβει την επιθεώρηση των μνημείων και την αξιολόγηση του αιτήματος. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με τον Περί Αρχαιοτήτων Νόμο (Μέρος ΙΙ, Άρθρο 7 και 8), Αρχαία Μνημεία Πρώτου (Α ) Πίνακα ιδιοκτησιακά ανήκουν στην Κυβέρνηση, ενώ τα Αρχαία Μνημεία Δεύτερου (Β ) Πίνακα ανήκουν σε άλλα πρόσωπα. Σχετικός πίνακας των Αρχαίων Μνημείων που έχουν κηρυχθεί από το Τμήμα Αρχαιοτήτων στην περιοχή ενδιαφέροντος, επισυνάπτεται. Τα πλείστα από τα μνημεία έχουν συντηρηθεί, με ελάχιστες εξαιρέσεις, και είναι επισκέψιμα από το κοινό (για περισσότερες λεπτομέρειες, πρβλ. Πίνακας: Αρχαία Μνημεία κηρυγμένα από το Τμήμα Αρχαιοτήτων Επαρχία Λεμεσού-Κρασοχώρια, που ακολουθεί). Σημειώνεται επίσης ότι, το Τμήμα Αρχαιοτήτων συμπεριλαμβάνει στον τακτικό ετήσιο προϋπολογισμό του κονδύλι για τη συντήρηση και αποκατάσταση των αρχαίων μνημείων. Στην περίπτωση Αρχαίων Μνημείων Β Πίνακα, σημαντική είναι η συνεργασία που έχει αναπτυχθεί με τοπικές αυτοδιοικήσεις και εκκλησιαστικές επιτροπές, εφόσον το τμήμα χορηγεί το 50% του κόστους των εγκεκριμένων δαπανών για τη συντήρηση αρχαίου μνημείου. Επιπρόσθετα, το Τμήμα Αρχαιοτήτων καλείται να εκφέρει απόψεις σε Ρυθμιστικά Σχέδια ελεγχόμενων περιοχών, όπως π.χ. συμβαίνει με το Όμοδος. Ο ρόλος του τμήματος σε αυτή την περίπτωση είναι καθοριστικός, εφόσον οι απόψεις του για τα αρχαία μνημεία και τον περιβάλλοντα χώρο σε εξειδικευμένες μελέτες αξιοποίησης του χώρου είναι απαραίτητες για την έγκριση οποιουδήποτε σχεδίου ή ανάπτυξης στην περιοχή (Περί Αρχαιοτήτων Νόμος, Μέρος ΙΙ, Άρθρο 11). Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το έργο της διαμόρφωσης της αυλής της Εκκλησίας του Μονογενούς στο Κοιλάνι, που έχει ολοκληρωθεί, ενώ στο Όμοδος, στο παρόν στάδιο, μελετάται ο τρόπος συντήρησης της λιθόστρωτης πλατείας στη δυτική πλευρά της Μονής του Τιμίου Σταυρού. Στα πλαίσια της δράσης του Τμήματος είναι η προετοιμασία αιτήσεων για συμμετοχή σε Ευρωπαϊκά προγράμματα, με σκοπό την ενίσχυση του κονδυλίου συντήρησης, αποκατάστασης και αξιοποίησης αρχαίων μνημείων. Μια τέτοια περίπτωση, αφορά την κοινότητα Ομόδους, με αίτηση στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης , με στόχο τη συντήρηση και βελτίωση της νότιας πτέρυγας της Μονής του Τιμίου Σταυρού για αξιοποίηση της ως χώρου πολιτιστικών εκδηλώσεων και μικρού συνεδριακού κέντρου. Τμήμα Γεωργίας Το Τμήμα Γεωργίας ιδρύθηκε το 1896 από τη Βρετανική Αποικιοκρατική Κυβέρνηση, σαν μέρος του Τμήματος Δασών και από το 1913 σαν ξεχωριστό Τμήμα. Πρώτος Διευθυντής του διορίστηκε ο διεθνούς φήμης γεωπόνος Παναγιώτης Γεννάδιος από την Ελλάδα. Πρωταρχικός του στόχος ήταν η απάμβλυνση της άθλιας οικονομικής κατάστασης στην οποία βρισκόταν ο αγροτικός κόσμος, με την επιμόρφωση των αγροτών και την ανάπτυξη της γεωργίας. Δόθηκε έμφαση στην εισαγωγή νέων βελτιωμένων ποικιλιών, την καταπολέμηση φυτικών ασθενειών, την αντικατάσταση πρωτόγονων γεωργικών εργαλείων, που χρησιμοποιούνταν σε διάφορες εργασίες, με άλλα πιο σύγχρονα κ.ά. Σημαντικό σταθμό στην εξέλιξη του Τμήματος αποτέλεσε η ανεξαρτησία της Κύπρου το Το Τμήμα Γεωργίας στελεχώθηκε με κατάλληλο επιστημονικό και τεχνικό ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 108

110 προσωπικό, τόσο σε κεντρικό, όσο και σε επαρχιακό και περιφερειακό επίπεδο, καλύπτοντας όλη την Κύπρο. Το 1966 ιδρύθηκε για πρώτη φορά Υπηρεσία Γεωργικών Εφαρμογών, η οποία κάνοντας χρήση όλων των μεθόδων διδασκαλίας και επαγγελματικής κατάρτισης διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση των γεωργο-κτηνοτρόφων, συμβάλλοντας έτσι στην αποδοχή και εφαρμογή νέων τεχνικών καλλιέργειας και αξιοποίησης των διαθέσιμων φυσικών πόρων, καθώς και στον εκσυγχρονισμό του γεωργικού τομέα και στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του αγροτικού πληθυσμού. Το 1974, ως αποτέλεσμα του πραξικοπήματος και της Τουρκικής εισβολής, η ανοδική πορεία του γεωργικού τομέα ανακόπηκε. Οι Τουρκικές δυνάμεις κατέλαβαν το 50% της καλλιεργήσιμης γης που απέδιδε το 46% της ολικής γεωργικής παραγωγής. Παρόλο το σοβαρό πλήγμα που υπέστη το 1974, η κυπριακή γεωργία συνέχισε την ανοδική της πορεία και από ποσοτική σκοπιά έφτασε τα προπολεμικά της επίπεδα έξι μόνο χρόνια μετά την Τουρκική εισβολή. Η Ανοδική αυτή πορεία δεν οφείλεται φυσικά μόνο στο Τμήμα Γεωργίας και στα αναπτυξιακά του προγράμματα, αλλά πηγάζει κυρίως από την προοδευτικότητα και το ζήλο των Κυπρίων αγροτών. Η προσαρμογή της κυπριακής γεωργίας προς το νέο αυτό καθεστώς απαιτεί τεράστιες προσπάθειες. Το Τμήμα Γεωργίας ανασυντάσσει τις δυνάμεις του για να ανταποκριθεί με επάρκεια στις νέες αυτές ευθύνες και για να φανεί αντάξιο της ιστορίας του και των προσδοκιών του αγροτικού μας κόσμου. Κατά καιρούς το Τμήμα Γεωργίας είχε αποφασιστική συμβολή και σε άλλους τομείς. Το βοήθησε σημαντικά στην ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για την Τελωνειακή Ενωση της Κύπρου με την Ε.Ε. και το ανέλαβε την κύρια ευθύνη για την εκπροσώπηση των συμφερόντων των Κυπρίων αγροτών στα πλαίσια του Γύρου της Ουραγουάης που οδήγησε στη δημιουργία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Αμέσως μετά το , το Τμήμα διαδραμάτισε ουσιαστικό ρόλο κατά τις διαπραγματεύσεις που έγιναν με την Ε.Ε. για την προσαρμογή των προνοιών της Συμφωνίας Τελωνειακής Ένωσης Κύπρου-Ε.Ε. Κουβαλώντας στους ώμους του αυτή την 100ετή παράδοση και πείρα, το Τμήμα, δεν μπορούσε παρά να επωμιστεί στη συνέχεια και τη μεγάλη ευθύνη της διεξαγωγής των διαπραγματεύσεων για ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. στο γεωργικό τομέα και να αναλώσει όλες τις δυνάμεις για να βοηθήσει στην πλοήγηση του σκάφους της κυπριακής γεωργίας μέσα από τις συμπληγάδες της εναρμόνισης με το κοινοτικό κεκτημένο, της ελεύθερης διακίνησης των προϊόντων και της διαφοροποίησης των μέτρων στήριξης και εισοδηματικής ενίσχυσης των αγροτών. Επαρχιακή Διοίκηση Κύριος στόχος της Επαρχιακής Διοίκησης είναι η εφαρμογή της Κυβερνητικής Πολιτικής για προώθηση της αγροτικής και περιφερειακής ανάπτυξης με συγχρηματοδότηση τόσο από Εθνικούς όσο και από Κοινοτικούς Πόρους, η άσκηση διοικητικής εποπτείας, ελέγχου νομιμότητας των αποφάσεων και καθοδήγησης των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η έγκαιρη και ψηλής ποιότητας διεκπεραίωση των υποθέσεων των πολιτών, η διασφάλιση της χρηστής διοίκησης, η επίλυση σοβαρών προβλημάτων της υπαίθρου, η προώθηση και επίλυση προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι εκτοπισθέντες και η εφαρμογή των Στεγαστικών Σχεδίων για απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας. Παράλληλα, οι Επαρχιακές Διοικήσεις εργάζονται για τη βελτίωση του βιοτικού επίπεδου των κατοίκων της υπαίθρου, ώστε να επιτευχθεί η δημιουργία βιώσιμων κοινοτήτων και ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 109

111 να μειωθούν οι ανισότητες μεταξύ αστικών περιοχών και περιοχών της υπαίθρου, αλλά και η αναζωογόνηση και ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών, ώστε να συγκρατηθεί ο σημερινός πληθυσμός, αλλά και να προελκυσθούν νέες οικογένειες προς εγκατάσταση στην ύπαιθρο. Για επίτευξη των πιο πάνω στόχων, καταβάλλεται προσπάθεια δημιουργίας της κατάλληλης υποδομής, μέσω της κατασκευής διαφόρων αναπτυξιακών έργων, εφαρμογής διαφόρων προγραμμάτων, σχεδίων και πολιτικών προς όφελος των κατοίκων της υπαίθρου. Αυτά είναι: Βελτίωση ή κατασκευή του οδικού δικτύου εντός της Κοινότητας, μεταξύ των κοινοτήτων, των κύριων δρόμων πρόσβασης στην πόλη, στις υπηρεσίες και στους εργασιακούς χώρους, καθώς και των αγροτικών δρόμων. Διαχωρισμός οικοπέδων για οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα. Δημιουργία Κοινοτικών κτιρίων, γραφείων, πάρκων, πολιτιστικών κέντρων, μουσείων, αιθουσών πολλαπλής χρήσης, χώρων στάθμευσης, δημόσιων πλατειών. Κατασκευή αποχετευτικών και αντιπλημμυρικών συστημάτων. Δημιουργία Βιοτεχνικών Περιοχών. Κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων. ΑΛΛΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: Η προστασία των πολιτών και της ακίνητης ιδιοκτησίας από θεομηνίες, πυρκαγιές, κ.λπ. με την άμεση ανταπόκριση και συντονισμό των ενεργειών σε περίπτωση κινδύνου και λήψη των αναγκαίων μέτρων προστασίας και εκπόνηση ή εφαρμογή ανάλογων σχεδίων. Ο έγκαιρος και αποτελεσματικός εντοπισμός της υλοποίησης αναπτυξιακών έργων στην Επαρχία. Η διεκπεραίωση των απαιτούμενων διαδικασιών για την ομαλή διεξαγωγή εκλογών όλων των τύπων (Προεδρικών, Βουλευτικών και Τοπικών Αρχών). Ο συντονισμός προώθησης όλων των αναπτυξιακών έργων στις Επαρχίες, βάσει Απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου. Ο συντονισμός των ενεργειών, προγραμμάτων και δραστηριοτήτων των διαφόρων Τμημάτων και Υπηρεσιών για υλοποίηση της Κυβερνητικής Πολιτικής. Η καθοδήγηση των Κοινοτικών Συμβουλίων στην άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, καθώς και η άσκηση ελέγχου της νομιμότητας των αποφάσεων τους, βάσει των εξουσιών που παρέχει στους Επάρχους ο περί Κοινοτήτων Νόμος. Η ορθή και αποτελεσματική εκπροσώπηση της Κυβέρνησης στην Επαρχία, σύμφωνα με τον περί Διοικητικού Διαχωρισμού Νόμο. Η υλοποίηση της Αναπτυξιακής Πολιτικής. Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες είναι ο κύριος μοχλός έκφρασης της πολιτιστικής πολιτικής του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και κατ επέκταση του κράτους, ιδιαίτερα όσον αφορά στο σύγχρονο πολιτισμό. Έχοντας ως κύριο στόχο την ανάπτυξη των Γραμμάτων και των Τεχνών στην Κύπρο, την ενίσχυση και προβολή της πολιτιστικής μας ταυτότητας και κληρονομιάς, την ενημέρωση και συμμετοχή του κοινού στο πολιτιστικό γίγνεσθαι και ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 110

112 την προβολή των επιτευγμάτων της πολιτιστικής μας δραστηριότητας στο εξωτερικό, οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες διαδραματίζουν ένα ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτιστικής φυσιογνωμίας του τόπου, μέσα στο σημερινό πολιτιστικό γίγνεσθαι στην Ευρώπη και στον κόσμο. Η υπηρεσία δημιουργήθηκε το 1965 με την ονομασία Μορφωτική Υπηρεσία, ως συνέχεια του Τμήματος Πνευματικής - Πολιτιστικής Αναπτύξεως. Το 1992 μετονομάστηκε σε Πολιτιστικές Υπηρεσίες και αναβαθμίστηκε σε Τμήμα του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. Οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση και υλοποίηση της κρατικής πολιτιστικής πολιτικής. Καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που αφορούν, μεταξύ άλλων, στους ακόλουθους τομείς: λογοτεχνία, βιβλίο, θέατρο, κινηματογράφο, εικαστικές τέχνες, μουσική, χορό, λαϊκό πολιτισμό και πολιτιστική κληρονομιά. Μία από τις βασικές επιδιώξεις αναφορικά με τον τομέα του πολιτισμού είναι, αφενός να διατηρηθεί η παράδοσή μας και αφετέρου, να προβάλλεται η σύγχρονη πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία και ο τρόπος σκέψης των νέων δημιουργών. Αυτό επιτυγχάνεται με τη διοργάνωση σημαντικών πνευματικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων στην Κύπρο και στο εξωτερικό, με την προώθηση συμμετοχής δημιουργών σε διεθνείς εκδηλώσεις στο εξωτερικό, τη διοργάνωση ποιοτικών εκδηλώσεων στην Κύπρο, την έκδοση σημαντικών βιβλίων που προβάλλουν την πνευματική και καλλιτεχνική μας δημιουργία και γενικά με την ευρύτερη στήριξη πολιτιστικών και πνευματικών εκδηλώσεων δημοτικών, κοινοτικών και πολιτιστικών φορέων. Παράλληλα, βασικός ρόλος των Πολιτιστικών Υπηρεσιών είναι η συμβολή στη δημιουργία θεσμικών πλαισίων και κατάλληλων συνθηκών για ανάπτυξη της πολιτιστικής δημιουργίας στην Κύπρο. Εθνική Επιτροπή της UNESCO Η Κυπριακή Εθνική Επιτροπή για τον Εκπαιδευτικό, Επιστημονικό και Πολιτιστικό Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO) αποτελεί το σημείο επαφής του Οργανισμού στην Κύπρο. Λειτουργεί κάτω από την εποπτεία της κυβέρνησης, η οποία ασκείται από τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού μέσω του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου και στεγάζεται στις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. Είναι αρμόδια για όλα τα θέματα που σχετίζονται με τους σκοπούς, τις αρχές, τις επιδιώξεις και τα προγράμματα της UNESCO στην Κύπρο. Για την υλοποίηση των στόχων του Οργανισμού, η Επιτροπή λειτουργεί ως συμβουλευτικό σώμα προς την Κυβέρνηση, συνεργάζεται με τα αρμόδια Υπουργεία και τις κρατικές Υπηρεσίες, καθώς και με ημικρατικούς και μη κυβερνητικούς Οργανισμούς, Ιδρύματα, Σωματεία και άλλους φορείς που οι δραστηριότητες τους σχετίζονται με εκείνες της UNESCO. Τα Μέλη της Επιτροπής είναι εκπρόσωποι των ακόλουθων Υπουργείων / Υπηρεσιών / Φορέων: Υπουργείο Εξωτερικών Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Τμήμα Αρχαιοτήτων Πανεπιστήμιο Κύπρου ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 111

113 Για σκοπούς πληροφόρησης του κοινού σχετικά με το έργο και τη δράση του Οργανισμού, η ΚΕΕ UNESCO εκδίδει ενημερωτικό υλικό και διατηρεί ιστοσελίδα ( Το Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών σε συνεργασία με την Κυπριακή Εθνική Επιτροπή UNESCO έχει εκδώσει πρόσφατα το βιβλίο «Από την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Κύπρου», στο οποίο γίνεται αναφορά, μεταξύ άλλων, σε στοιχεία, παραδόσεις και πρακτικές που εφαρμόζονται μέχρι σήμερα στην περιοχή των Κρασοχωριών και αποτελούν έκφραση της ταυτότητας των ανθρώπων του τόπου (πχ. καλλιέργεια αμπελιών, παράγωγα του σταφυλιού, παραδοσιακά κεντήματα, δαντέλες ή άλλες δημιουργικές χειροτεχνίες που αναπτύχθηκαν από κατοίκους της περιοχής, παραδοσιακά παιχνίδια, έθιμα γιορτών και πανηγυριών, κ.ά.). Υπάρχει, επίσης, στενή συνεργασία με την Έδρα Λαϊκής Τέχνης και Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Κύπρου (στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας). Συγκεκριμένα, δύο καθηγητές του Τμήματος εκπροσωπούν την Κύπρο στο εξωτερικό σε συναντήσεις για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά και καθοδηγούν τις κοινότητες που έχουν εγγράψει ή έχουν υποβάλει υποψηφιότητα για στοιχεία στον Παγκόσμιο Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (i. Λεύκαρα «λευκαρίτικο κέντημα» ii. Λάρνακα «τσιαττιστά» iii. Αγρός, ως αντιπροσωπευτική κοινότητα «Μεσογειακής Διατροφής» στην Κύπρο) για την αποτελεσματική λήψη μέτρων προστασίας της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Οι εμπειρογνώμονες και η Εθνική Επιτροπή UNESCO θα μπορούσαν στο μέλλον να συνεργαστούν και με κοινότητες των Κρασοχωριών για προβολή της Άυλης Κληρονομιάς της περιοχής, τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό, στα πλαίσια της UNESCO. Στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς της UNESCO περιλαμβάνονται περιοχές όπου ευδοκιμούν και καλλιεργούνται ξεχωριστές ποικιλίες σταφυλιών. Τέτοια παραδείγματα είναι στην Πορτογαλία (Alto Douro Wine Region και Landscape of the Pico Island Vineyard Culture), στην Ουγγαρία (Tokaj Wine Region Historic Cultural Landscape) και στην Ελβετία (Lavaux Vineyard Terraces). Μακροπρόθεσμα, στα πλαίσια του αναπτυξιακού σχεδίου Kρασοχωριών, θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο συνεργασίας με τις πιο πάνω περιοχές και να γίνει ανταλλαγή απόψεων / καλών πρακτικών διαχείρισης του πολιτιστικού και φυσικού πλούτου που απορρέει από την καλλιέργεια των αμπελιών. Τμήμα Εργασίας Το Τμήμα Εργασίας είναι ένα από τα κυριότερα Τμήματα του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Πρόδρομος του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ήταν το «Τμήμα Εργασίας», που ιδρύθηκε από την Αποικιοκρατική Κυβέρνηση το 1941, στα πλαίσια μιας προοδευτικής εργασιακής πολιτικής που εφαρμόστηκε στην Κύπρο στα πρώτα χρόνια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά την τετραετία το τότε Τμήμα Εργασίας προώθησε την πρώτη αξιόλογη σειρά νομοθεσιών για την προστασία του εργαζόμενου και τη ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων. Μεταξύ άλλων θεσπίστηκαν νομοθεσίες για την προστασία των παιδιών, την αποζημίωση του εργαζομένου, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και την επίλυση εργατικών διαφορών, τους κατώτατους μισθούς, τις ώρες εργασίας στα καταστήματα, και τις συνθήκες εργασίας στα ξενοδοχεία. Το 1945 το Tμήμα ίδρυσε Επαρχιακά Γραφεία Εργασίας, που ασχολούνταν κυρίως με εξεύρεση απασχόλησης σε άτομα και συμπλήρωση κενών θέσεων εργασίας σε επιχειρήσεις. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 112

114 Τμήμα Δημοσίων Έργων Στο διάστημα των τελευταίων πενήντα χρόνων η Κύπρος, από ένα υπόδουλο γεωργοκτηνοτροφικό νησί, με όλα τα φαινόμενα της υπανάπτυξης - και παρά το γεγονός ότι από το 1974 βρίσκεται υπό ημικατοχή - σταδιακά μεταμορφώθηκε σε ένα καλά οργανωμένο και σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Η Κύπρος σήμερα αποτελεί κέντρο υπηρεσιών και επικοινωνιών, καθώς και ένα σημαντικό τουριστικό προορισμό στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Η συμβολή του Τμήματος Δημοσίων Έργων στην ανάπτυξη της Κύπρου υπήρξε σημαντική και πολυδιάστατη, με κυριότερο επίτευγμά του την ανάπτυξη και εκσυγχρονισμό του οδικού δικτύου σε τέτοιο βαθμό, ώστε, η γενική εικόνα της χώρας να έχει κυριολεκτικά μεταμορφωθεί. Εκτός από τις νοσταλγικές αναμνήσεις μιας άλλης εποχής, τα δείγματα των πρώτων δρόμων της Κύπρου με τις στενές πέτρινες γέφυρες που σώζονται ακόμη, φανερώνουν και την τεράστια πρόοδο που έχει σημειωθεί στον τομέα των συγκοινωνιών, με τους σημερινούς υπεραστικούς αυτοκινητοδρόμους των 4 λωρίδων κυκλοφορίας, τους ανισόπεδους κόμβους, τις σήραγγες και τις εντυπωσιακές κοιλαδογέφυρες. Εκτός από την τεράστια πρόοδο στη βελτίωση και στην κατασκευή νέων έργων οδοποιίας, μετά την τουρκική εισβολή και ιδιαίτερα τα τελευταία 15 χρόνια, οι δραστηριότητες του Τμήματος εντάθηκαν και στον τομέα της ανέγερσης σύγχρονων κυβερνητικών γραφείων, νοσοκομείων και άλλων δημόσιων κτιρίων, καθώς και λιμενικών και άλλων έργων προστασίας της παραλίας. Τμήμα Περιβάλλοντος Το Τμήμα Περιβάλλοντος αποτελεί μετεξέλιξη της πρώην Υπηρεσίας Περιβάλλοντος η οποία δημιουργήθηκε το Ο πρώτος Διευθυντής της Υπηρεσίας διορίστηκε το 1992 ο κ. Νίκος Γεωργιάδης και στη συνέχεια ο κ. Αντώνης Αντωνίου μέχρι το τέλος Η μετατροπή της Υπηρεσίας σε Τμήμα πραγματοποιήθηκε το 2010 και ο διορισμός του Διευθυντή Τμήματος έγινε στις 3 Μαρτίου Η πρόκληση της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διαταράξει συθέμελα τους περιβαλλοντικούς θεσμούς της Κύπρου. Πέραν των 250 νομοθετημάτων έχουν υιοθετηθεί στο εθνικό δίκαιο της Κύπρου τα οποία δημιουργούν ισχυρά θεμέλια περιβαλλοντικής πολιτικής και υιοθέτηση μέτρων και προγραμμάτων για το περιβάλλον, διασφαλίζοντας την διατήρηση και όπου χρειάζεται τη βελτίωση της κατάστασης του περιβάλλοντος. Το Τμήμα Περιβάλλοντος έχει διπλό ρόλο στους περιβαλλοντικούς θεσμούς του τόπου. Ο ένας αφορά θέματα που εμπλέκονται και άλλες αρμόδιες Υπηρεσίες/Τμήματα, όπου διαδραματίζει ρόλο συντονιστή ενώ σε θέματα δικής του αρμοδιότητας έχει και συντονιστικό αλλά και εκτελεστικό ρόλο, καθότι εφαρμόζει σειρά νομοθεσιών και περικλείει σειρά θεματικών ενοτήτων όπως αυτές φαίνονται στο διάγραμμα. Εκτός των νομοθετημάτων που υιοθετήθηκαν λόγω του ευρωπαϊκού κεκτημένου, το Τμήμα Περιβάλλοντος είναι σημείο επαφής και υλοποιεί τις πρόνοιες πλείστων Συμβάσεων των Ηνωμένων Εθνών που αφορούν το περιβάλλον και εμπλέκεται επίσης στην εφαρμογή του Μεσογειακού Προγράμματος Δράσης, (MAP). Η περιβαλλοντική διάσταση αποτελεί σήμερα μέρος σε όλα τα θεσμικά επίπεδα της κοινωνίας μας και εκφράζεται με τη μορφή εφαρμογής όλων των νομοθεσιών από πλευράς κράτους. Η αποστολή του Τμήματος Περιβάλλοντος και οι στόχοι μέσω των οποίων αυτή επιτυγχάνεται είναι άρρηκτα δεμένοι με την ευρύτερη κατανόηση της περιβαλλοντικής διάστασης μέσα στη κοινωνία μας. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 113

115 Από πλευράς των πολιτών αλλά και ευρύτερα της κοινωνίας διασφαλίζεται σήμερα η εμπλοκή και η έκφραση άποψης σε όλες τις κύριες διαδικασίες αναπτυξιακών και περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων. Αποστολή μας στο Τμήμα Περιβάλλοντος είναι βαθμιαία να συνεισφέρουμε όπως η περιβαλλοντική διάσταση ενδυναμωθεί στο μέγιστο βαθμό και αποτελέσει ιδιαίτερα σημαντική παράμετρο κατάλληλα συνυπολογιζόμενη με τις άλλες δύο διαστάσεις στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Με αυτό τον τρόπο θα αποτελέσει τον κύριο μοχλό προς την κατεύθυνση της αειφόρου και πράσινης ανάπτυξης. Ως επαγγελματίες κρατικοί λειτουργοί θεωρούμε ότι οι στόχοι μας δένουν με τους στόχους του ευρωπαϊκού περιβαλλοντικού κεκτημένου, πάντα λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της χώρας μας και έχουν ως απώτερο σκοπό την αειφόρο ανάπτυξη την οποία και επιδιώκουμε. Η επιδίωξη των στόχων μας πραγματοποιείται από τους λειτουργούς του Τμήματος πάντοτε σύμφωνα με τις διαχρονικές αξίες που δηλώνονται πιο κάτω και οι οποίες με επαγγελματική επάρκεια διέπουν το Τμήμα Περιβάλλοντος. Τμήμα Δασών Βασική αποστολή του Τμήματος Δασών είναι η αειφορική διαχείριση και προστασία των κρατικών δασών και άλλων κρατικών δασοκαλυμμένων εκτάσεων της Κύπρου. Τα κρατικά δάση και οι άλλες κρατικές δασοκαλυμμένες περιοχές στο νησί καταλαμβάνουν έκταση εκτάρια, ή ποσοστό 17,06% του εδάφους της. Παράλληλα, το Τμήμα Δασών λαμβάνει μέτρα για την προστασία των ιδιωτικών δασικών και άλλων δασοκαλυμμένων εκτάσεων που καλύπτουν έκταση εκτάρια, ή ποσοστό 24,7% της Κύπρου. Το Τμήμα Δασών είναι το αρμόδιο Τμήμα για την εφαρμογή της Δασικής Πολιτικής και της Δασικής Νομοθεσίας. Η Δασική Νομοθεσία περιλαμβάνει όλες εκείνες τις πρόνοιες που ρυθμίζουν τη σχέση του πολίτη προς το δάσος καθώς και τις δραστηριότητες που αφορούν το άναμμα φωτιάς τόσο στα κρατικά δάση όσο και σε απόσταση 2 km από τις παρυφές τους Η Δασική Πολιτική του Τμήματος είναι προσαρμοσμένη στις σύγχρονες τάσεις και αντιλήψεις της κοινωνίας, με έμφαση στην περιβαλλοντική προσέγγιση και στον καθοριστικό ρόλο και προσφορά που διαδραματίζουν τα κυπριακά δάση στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του τόπου. Ο δεύτερος μεγάλος στόχος του Τμήματος, είναι η προστασία των κυπριακών δασών και γενικότερα της κυπριακής υπαίθρου από τις πυρκαγιές και άλλες απειλές. Εκτός από τα πιο πάνω, το Τμήμα Δασών παρέχει υπηρεσίες και συμβουλές προς τους πολίτες για θέματα της αρμοδιότητάς του. Παρέχει επίσης την ευκαιρία στους πολίτες και οργανωμένα σύνολα για συμμετοχή σε σχέδια ανάπτυξης και προστασίας των ιδιωτικών δασών. Τέλος προσφέρει με πληρωμή, βάσει τιμοκαταλόγου, διάφορα αγαθά και υπηρεσίες σχετικά με τα δάση. Τμήμα Αναδασμού Το Τμήμα Αναδασμού, του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, έχει την ευθύνη για το συντονισμό, τη διαχείριση και την υλοποίηση μέτρων αναδασμού στην Κύπρο, σύμφωνα με την αγροτική πολιτική της Κυβέρνησης. Ο αναδασμός ως βασικό σχέδιο υποδομής, συμβάλλει στην απάμβλυνση των προβλημάτων της αγροτικής ιδιοκτησίας, όπως το μικρό μέγεθος του γεωργικού κλήρου, το ακανόνιστο σχήμα και τη διασπορά των αγροτεμαχίων, την πρόσβαση σε αυτά, ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 114

116 καθώς και το ιδιοκτησιακό καθεστώς (κατοχή της ιδιοκτησίας σε αδιαίρετη μορφή ή/και σε δυαδική / πολλαπλή μορφή). Ο αναδασμός εφαρμόζεται στην Κύπρο από το 1970, με βάση την περί Αναδασμού Νομοθεσία, σε γεωργικές περιοχές επιτυγχάνοντας τη συγκέντρωση της ιδιοκτησίας, την αύξηση του μεγέθους των κτημάτων, την κατασκευή εύκολης και ασφαλούς πρόσβασης στα νέα ενοποιημένα αγροτεμάχια, τη μείωση της συνιδιοκτησίας, την εξάλειψη της δυαδικής ιδιοκτησίας, τον εκσυγχρονισμό των κτηματικών σχεδίων κ.τ.λ.. Στο πλαίσιο εφαρμογής μέτρων αναδασμού ετοιμάζονται, δημοσιεύονται και υλοποιούνται σχέδια εξωραϊσμού του τοπίου και προστασίας του περιβάλλοντος με στόχο την προστασία και διαφύλαξη των πολιτιστικών και φυσικών μορφωμάτων, την επέκταση και τον εμπλουτισμό της χλωρίδας και γενικά η βελτίωση της αισθητικής αξίας της κάθε περιοχής αναδασμού. Στην περιοχή μελέτης (Κρασοχώρια Λεμεσού) έχουν ολοκληρωθεί δύο σχέδια αναδασμού: Σχέδιο αναδασμού στην κοινότητα Άρσους: Το σχέδιο αναδασμού ολοκληρώθηκε στις 23 Μαρτίου 1980 και καταλαμβάνει έκταση δεκάρια, περιμετρικά του οικισμού. Σχέδιο αναδασμού στην κοινότητα Δωράς: Το σχέδιο αναδασμού στην κοινότητα Δωράς περιλαμβάνεται στα αρδευόμενα σχέδια της κοιλάδας του ποταμού Διαρίζου. Ολοκληρώθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2008 και καταλαμβάνει έκταση 391 δεκάρια, ανατολικά του ποταμού. Ο αναδασμός μπορεί να εφαρμοστεί σε γεωργικές περιοχές επιτυγχάνοντας: τη συγκέντρωση της ιδιοκτησίας (λιγότερα και μεγαλύτερα αγροτεμάχια), την αύξηση του μεγέθους των κτημάτων, την κατασκευή εύκολης και ασφαλούς πρόσβασης στα νέα ενοποιημένα αγροτεμάχια, τη θεραπεία των ιδιοκτησιακών προβλημάτων (συνιδιοκτησία, δυαδική κ.λπ), τον εκσυγχρονισμό των κτηματικών σχεδίων. Τα πιο πάνω έχουν ως αποτέλεσμα: την καλύτερη οργάνωση και λειτουργία των γεωργικών μονάδων, τη μείωση του κόστους κατασκευής εγγειοβελτιωτικών ή/και αρδευτικών έργων, τη γεωργική αξιοποίηση της γης, ακόμα και σε ερασιτεχνική βάση (μέγεθος κτήματος, ξεκάθαρο ιδιοκτησιακό καθεστώς, άνετη και ασφαλής πρόσβαση), την αύξηση της παραγωγής και της παραγωγικότητας, την αύξηση του γεωργικού εισοδήματος, την αναβάθμιση του περιβάλλοντος (μείωση της εγκατάλειψης, βελτίωση των καλλιεργειών, προστασία χώρων περιβαλλοντικής σημασίας με ξεκαθάρισμα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, μείωση των πυρκαγιών οι δρόμοι παρέχουν πρόσβαση και παράλληλα λειτουργούν και ως αντιπυρικές ζώνες). Επιπρόσθετα, η εφαρμογή αναδασμού συμβάλλει αποτελεσματικά: στην προστασία χώρων περιβαλλοντικής σημασίας (όπως περιοχές φύση 2000) με ξεκαθάρισμα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος μεταφορά της κυριότητας στο κράτος χωρίς απαλλοτρίωση, στη δημιουργία συμπαγών εκτάσεων κρατικής ή δασικής γης για αποτελεσματικότερη διαχείριση, την προστασία φυσικών (π.χ. σπήλαια, γεωλογικά μορφώματα) ή /και πολιτιστικών στοιχείων (ξερολιθιές, εκκλησίες) που υπάρχουν στην ύπαιθρο, μέσω του σχεδίου ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 115

117 εξωραϊσμού τοπίου και προστασίας του περιβάλλοντος που εκπονείται για κάθε περιοχή αναδασμού. Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να εξασφαλίζεται γη μέσω της εφαρμογής αναδασμού στην ευρύτερη περιοχή. Πέραν των άλλων ωφελημάτων, οι επιπτώσεις από την περιβαλλοντική προστασία / έργα υποδομής, κατανέμονται σε μεγαλύτερο αριθμό ιδιοκτητών και το κόστος εξασφάλισης της γης από το Κράτος είναι μειωμένο. Υπηρεσία Θήρας & Πανίδας Το διευρυμένο έργο της Υπηρεσίας Θήρας & Πανίδας του Ταμείου Θήρας περιλαμβάνει την εφαρμογή της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ περί της Διατηρήσεως των Άγριων Πτηνών, μέρος της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, την πάταξη της λαθροθηρίας, τη διαχείριση του κυνηγίου, την επιμόρφωση των κυνηγών και οργανωμένων συνόλων σε κυνηγετικά και περιβαλλοντικά θέματα, τη βελτίωση των βιοτόπων, τη διεξαγωγή ερευνών για το αγρινό και για τα άγρια πτηνά (θηρεύσιμα και μη) καθώς και την υλοποίηση αειφορικών διαχειριστικών σχεδίων, με σκοπό τη διατήρηση και την αειφόρο κάρπωση των θηρεύσιμων ειδών. Επίσης, σε συνεργασία με άλλες Κρατικές Υπηρεσίες και μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, η Υπηρεσία του Ταμείου Θήρας, σύμφωνα με τις υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας που απορρέουν από τις προαναφερθείσες οδηγίες, λαμβάνει τα ακόλουθα μέτρα: Καθορισμό περιοχών, ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας των άγριων πτηνών, που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι του περί Προστασίας και Διαχείρισης Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμου. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα έχουν κηρυχθεί ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) των άγριων πτηνών, 29 περιοχές. Για τις πιο πάνω Ζώνες Ειδικής Προστασίας, απαιτείται συνεχής παρακολούθηση, εποπτεία καθώς και η ετοιμασία και εφαρμογή σχετικών Κανονισμών Διαχείρισης και Διατήρησης και Διαχειριστικών Σχεδίων των περιοχών, κάτι για το οποίο βρίσκεται στο στάδιο ετοιμασίας. Το πιο πάνω δίκτυο Ζωνών Ειδικής Προστασίας των άγριων πτηνών, αξιολογείται και εμπλουτίζεται συνεχώς με περιοχές που παρουσιάζουν σημαντικό ορνιθολογικό ενδιαφέρον. Οι περιοχές ΖΕΠ περιλαμβάνονται στο δίκτυο περιοχών Natura Συντήρηση και διευθέτηση σύμφωνα με τις οικολογικές απαιτήσεις των οικοτόπων, που βρίσκονται στο εσωτερικό και στο εξωτερικό των Ζωνών Ειδικής Προστασίας. Αποκατάσταση και βελτίωση των καταστρεμμένων βιοτόπων. Δημιουργία βιοτόπων. Διαχείριση και Προστασία του Αγρινού. Την υιοθέτηση κατάλληλων μέτρων για αποφυγή της ρύπανσης ή φθοράς οικοτόπου που βρίσκεται εκτός της ζώνης ειδικής προστασίας, καθώς και αποφυγή επιζήμιων διαταράξεων για τα άγρια πτηνά. Ενημέρωση του κοινού σε περιβαλλοντικά θέματα. Διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών με στόχο τη λήψη κατάλληλων διαχειριστικών μέτρων για τα θηρεύσιμα είδη, που θα βοηθήσουν στην διατήρηση και αειφόρο κάρπωση τους. Συστηματική μελέτη και παρακολούθηση του πληθυσμού των Αποδημητικών και Διαβατικών ειδών, σε συνεργασία με αρμόδιες Υπηρεσίες ή Επιστημονικά Κέντρα της Ευρώπης. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 116

118 Παροχή πλήρους προστασίας προς τα Σπάνια και Προστατευόμενα είδη, αλλά και κάθε δυνατή βοήθεια για περαιτέρω αύξηση του πληθυσμού τους. Βιολογική καταπολέμηση των τρωκτικών. Περίθαλψη ειδών της άγριας ζωής με σκοπό την επανένταξη τους στο φυσικό τους περιβάλλον (Η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας διατηρεί Αναρρωτήριο Άγριας Ζωής). Στην ευρύτερη περιοχή των Κρασοχωριών υπάρχουν περιοχές Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ). (π.χ. «ποταμός Παραμαλιού»). Για αυτήν την περιοχή καθώς και για όλες τις περιοχές ΖΕΠ εντός του επόμενου διαστήματος θα εκπονηθούν Διαχειριστικά Σχέδια. Οι ξηρολιθιές και τα αμπέλια στην περιοχή έχουν ιδιαίτερη περιβαλλοντική και οικολογική αξία και θα πρέπει να συντηρούνται και να προστατευτούν. Κάθε χρόνο επίσης αναθεωρούνται οι απαγορευμένες περιοχές κυνηγίου. Υπηρεσία Μεταλλείων Η Υπηρεσία Μεταλλείων είναι η αρμόδια αρχή για την εφαρμογή της περί Μεταλλείων και Λατομείων Νομοθεσίας και της περί Εκρηκτικών Υλών Νομοθεσίας. Είναι επίσης σύμβουλος του Κράτους πάνω σε τεχνικά θέματα που σχετίζονται με τον ορυκτό πλούτο της Χώρας και ενεργεί ως σύνδεσμος μεταξύ Κυβέρνησης, Μεταλλευτικών Εταιρειών και Ερευνητών. Η Υπηρεσία Μεταλλείων έχει ως στόχο την ορθολογική ανάπτυξη του ορυκτού πλούτου της Χώρας μέσα από δραστηριότητες που να ελαχιστοποιούν την επίδραση της ανάπτυξης αυτής στο περιβάλλον και να παρέχουν ασφαλείς και υγιεινές συνθήκες εργασίας για τους εργαζόμενους στον τομέα όπως και την παροχή άριστης ποιότητας προϊόντων στην αγορά. Για την επίτευξη των πιο πάνω στόχων, η Υπηρεσία Μεταλλείων, είναι οργανωμένη έτσι ώστε να αντεπεξέρχεται στις πιο κάτω κύριες ενασχολήσεις: Την έκδοση Ερευνητικών Αδειών, Προνομίων Λατομείου, Μεταλλευτικών Μισθώσεων και τον έλεγχο της τήρησης των όρων χορήγησης τους. Την εξέταση των Διαχειριστικών Περιβαλλοντικών Μελετών για τις κυριότερες εκμεταλλεύσεις. Τον έλεγχο των συνθηκών ασφάλειας και υγείας στα μεταλλεία, λατομεία και συναφείς εγκαταστάσεις. Τον έλεγχο της εισαγωγής, αποθήκευσης, πώλησης και χρήσης των εκρηκτικών υλών, πυροτεχνημάτων και πυρομαχικών. Την είσπραξη τελών, μισθωμάτων, ενοικίων και δικαιωμάτων για τις έρευνες, τις εκμεταλλεύσεις και τις εκρηκτικές ύλες. Υπουργείο Οικονομικών Η οικονομική πολιτική του Υπουργείου στηρίζεται στο τρίπτυχο «Ανάπτυξη Εκσυγχρονισμός Κοινωνική Πρόοδος». Όραμα μας είναι η Κύπρος να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες και να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις προκλήσεις που συνεπάγεται η ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η παγκοσμιοποίηση. Η κεντρική διοίκηση του Υπουργείου Οικονομικών χειρίζεται τα γενικότερα θέματα οικονομικής πολιτικής και συντονίζει και εποπτεύει τα Τμήματά του, ώστε να υλοποιείται, με αποτελεσματικό τρόπο, η Κυβερνητική πολιτική. Το Υπουργείο Οικονομικών διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στην προώθηση και εφαρμογή της Κυβερνητικής πολιτικής. Οι βασικές αρμοδιότητες είναι: Διαμόρφωση της οικονομικής πολιτικής Κατάρτιση και παρακολούθηση της υλοποίησης του Κρατικού Προϋπολογισμού ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 117

119 Φορολογική πολιτική Αποτελεσματική διαχείριση των οικονομικών πόρων του Κράτους Εξεύρεση πόρων για κάλυψη των δανειακών αναγκών του Κράτους Προώθηση της μηχανογράφησης της δημόσιας υπηρεσίας Ανάπτυξη και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της Δημόσιας Υπηρεσίας Γραφείο Προγραμματισμού Το Γραφείο Προγραμματισμού ιδρύθηκε το Η συμβολή του (μέσω του καταρτισμού Στρατηγικών Σχεδίων Ανάπτυξης, καθώς και του Ετήσιου Προϋπολογισμού Ανάπτυξης) ήταν καθοριστική στην ανάπτυξη της οικονομίας αμέσως μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου, στην επαναδραστηριοποίηση, μετά την Τουρκική εισβολή, που χαρακτηρίστηκε από πολλούς σαν "οικονομικό θαύμα" και γενικά στην επίτευξη αξιόλογης οικονομικής και κοινωνικής προόδου στον τόπο. Όσον αφορά το ρόλο του Γραφείου Προγραμματισμού στις σχέσεις της Κύπρου με την Ε.Ε., αυτός ήταν καθοριστικός όσον αφορά την επίτευξη της Συμφωνίας Τελωνειακής Ένωσης Κύπρου- Ε.Ο.Κ.. Επίσης, σε σχέση με την ενταξιακή πορεία της Κύπρου προς την Ε.Ε., αυτός διελάμβανε το συντονισμό, σε τεχνοκρατικό επίπεδο, της προετοιμασίας και διεξαγωγής των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε., καθώς και της προώθησης της εναρμόνισης, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που η Κύπρος ανέλαβε έναντι της Ε.Ε., μέσω του καταρτισμού και υλοποίησης προγραμμάτων εναρμόνισης σε όλους τους τομείς του Κοινοτικού Κεκτημένου. Στα πλαίσια αυτά, το Γραφείο Προγραμματισμού υπήρξε επίσης υπεύθυνο για το συντονισμό και εφαρμογή της προ-ενταξιακής στρατηγικής για την Κύπρο, δηλαδή τη συμμετοχή της Κύπρου σε Κοινοτικά Προγράμματα και την εξασφάλιση τεχνικής βοήθειας από το Γραφείο Τεχνικής Βοήθειας και Ανταλλαγής Πληροφοριών (ΤΑΙΕΧ) της Ε.Ε., καθώς και για τη διαχείριση των πόρων που εξασφαλίζονται στα πλαίσια της χρηματοδοτικής συνεργασίας με την Ε.Ε. Πρόσθετα, το Γραφείο Προγραμματισμού παρακολουθούσε και προωθούσε την έγκαιρη υλοποίηση των νομοθετικών μέτρων μέσω εξειδικευμένου μηχανογραφημένου συστήματος που δημιουργήθηκε για το σκοπό αυτό. Το Γραφείο Προγραμματισμού, με δική του πρωτοβουλία, και ενόψει του ρόλου που η έρευνα διαδραματίζει στις σύγχρονες κοινωνίες προώθησε την ίδρυση του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ). Το ΙΠΕ ιδρύθηκε το 1996, έχει εγγραφεί και διέπεται από τον περί Σωματείων και Ιδρυμάτων Νόμο και διοικείται από Διοικητικό Συμβούλιο, πρόεδρος του οποίου είναι ο εκάστοτε Γενικός Διευθυντής του Γραφείου Προγραμματισμού. Βασικότεροι στόχοι του ΙΠΕ είναι η προώθηση της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας στην Κύπρο, μέσω και της χρηματοδότησης της ερευνητικής προσπάθειας. Ο ρόλος και οι αρμοδιότητες του Γραφείου Προγραμματισμού έχουν μετεξελιχθεί μέσα στο χρόνο, για να εξυπηρετήσουν καλύτερα τις αναπτυξιακές ανάγκες μέσα στο σύγχρονο διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, το Γραφείο Προγραμματισμού συντονίζει και προωθεί τη Στρατηγική της Λισαβόνας, θέματα της έρευνας/καινοτομίας και κοινωνίας της πληροφορίας, της δια βίου μάθησης, της προώθησης έργων με ιδιωτική χρηματοδότηση (Public Finance Initiative), καθώς και θέματα που απορρέουν από την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. όπως είναι η περιφερειακή πολιτική και η απορρόφηση/διαχείριση πόρων από τα διαρθρωτικά και άλλα ταμεία/προγράμματα της Ε.Ε. Το Γραφείο Προγραμματισμού αποτελεί ξεχωριστή Γενική Διεύθυνση, ισότιμη με εκείνες των Υπουργείων. Ο Γενικός Διευθυντής του Γραφείου Προγραμματισμού, είναι ισότιμος και εναλλάξιμος με όλους τους Γενικούς Διευθυντές των Υπουργείων και Αρμόδια Αρχή ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 118

120 γι αυτόν, όπως και για τους άλλους Γενικούς Διευθυντές, είναι το Υπουργικό Συμβούλιο. Το Υπουργικό Συμβούλιο, επιλέγει το Γενικό Διευθυντή του Γραφείου Προγραμματισμού από τον κατάλογο των Γενικών Διευθυντών, αυτός όμως, με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία, πρέπει να είναι οικονομολόγος. Ο πολιτικός προϊστάμενος (Αρμόδια Αρχή) του προσωπικού του Γραφείου Προγραμματισμού, είναι ο Υπουργός Οικονομικών, ο οποίος στην ουσία προΐσταται δύο ξεχωριστών, αλλά ισότιμων μεταξύ τους Γενικών Διευθύνσεων, με ξεχωριστές αρμοδιότητες, δηλαδή: (α) του Υπουργείου Οικονομικών και (β) του Γραφείου Προγραμματισμού. Το Γραφείο Προγραμματισμού είναι μια επιτελική Υπηρεσία του Κράτους, επιφορτισμένη με την προώθηση και το συντονισμό της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της χώρας. Αστυνομία Κύπρου Η Ιστορία της Κυπριακής Αστυνομίας αρχίζει με την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, το Με βάση τις πρόνοιες του Συντάγματος, ιδρύθηκαν στην Κύπρο δύο Σώματα Ασφάλειας. Το Σώμα της Αστυνομίας, που είχε την ευθύνη αστυνόμευσης των αστικών περιοχών, και το Σώμα της Χωροφυλακής, το οποίο ανέλαβε την αστυνόμευση των αγροτικών περιοχών. Σύμφωνα με το άρθρο 6 του πιο πάνω Νόμου, η Αστυνομία ασκεί τις εξουσίες της σ όλο τον εδαφικό χώρο της Δημοκρατίας για : τη διατήρηση του νόμου και της τάξης τη διαφύλαξη της ειρήνης την πρόληψη και εξιχνίαση του εγκλήματος και τη σύλληψη και δίωξη των παρανομούντων. Πυροσβεστική Υπηρεσία Η Πυρ. Υπηρεσία υπάγεται στο υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως και αποτελεί Τμήμα της Αστυνομίας Κύπρου. Αποτελείται από 743 άτομα προσωπικό και διοικείται από τον Διευθυντή Πυρ. Υπηρεσίας ο οποίος διορίζεται από τον Αρχηγό Αστυνομίας. Η Πυρ. Υπηρεσία έχει ως αποστολή της την διάσωση ζωής και περιουσίας, την παροχή ανθρωπιστικής φύσης βοήθεια και την παροχή συμβουλών σε θέματα πυροπροστασίας. Η Πυρ. Υπηρεσία φέρει την νομική, διοικητική και τεχνική ευθύνη για την κατάσβεση πυρκαγιών που εκδηλώνονται σε κατοικημένες περιοχές ή σε ακτίνα 13 χλμ. από τον πλησιέστερο Πυρ. Σταθμό. Για τις πυρκαγιές που εκδηλώνονται μέσα σε κρατικό δάσος ή σε ιδιωτικά κτήματα που βρίσκονται σε ακτίνα δύο χλμ. από την οροθετική γραμμή κρατικού δάσους, τη νομική, διοικητική και τεχνική ευθύνη για την κατάσβεση τους έχει το Τμήμα Δασών του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και περιβάλλοντος. Για τις πυρκαγιές που εκδηλώνονται σε άλλες περιοχές της υπαίθρου, την νομική και διοικητική ευθύνη φέρουν οι οικείοι Έπαρχοι. Την επιχειρησιακή ευθύνη κατάσβεσης των πυρκαγιών που εκδηλώνονται σε αυτές τις περιοχές της Υπαίθρου έχει η Πυρ. Υπηρεσία. Για το σκοπό αυτό διαθέτει 18 Πυρ. Σταθμούς υπαίθρου παγκυπρίως, οι οποίοι επανδρώνονται με έκτακτό προσωπικό (110 έκτακτους πυροσβέστες). ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 119

121 Πέραν τούτου για κάλυψη των αυξημένων αναγκών Πυροσβεστικής κάλυψης της Υπαίθρου κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου (μέσα Μαΐου μέχρι μέσα Νοεμβρίου) οι πιο πάνω Πυρ. Σταθμοί Υπαίθρου επανδρώνονται καθημερινά από η ώρα τόσο με μόνιμο όσο και με έκτακτο προσωπικό (120 εργάτες πυρόσβεσης). Μέσα στα πλαίσια κάλυψης των αναγκών πυροπροστασίας της ευρύτερης περιοχής των κρασοχωριών Λεμεσού έχει δημιουργηθεί στην κοινότητα Πάχνας, Πυρ. Σταθμός ο οποίος διαθέτει Πυρ. Όχημα και επανδρώνεται καθ όλη τη διάρκεια του έτους με εκπαιδευμένο έκτακτο προσωπικό (πέντε έκτακτους πυροσβέστες). Ο συγκεκριμένος Πυρ. Σταθμός ανταποκρίνεται ετησίως σε 110 περίπου περιπτώσεις πυρκαγιάς στην εν λόγω περιοχή. Επιπρόσθετα κατά την διάρκεια της θερινής περιόδου (μέσα Μαΐου μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου) ενισχύεται με ακόμα ένα Πυρ. Όχημα (κινητή μονάδα πυρόσβεσης) και επανδρώνεται καθημερινά τόσο με μόνιμο όσο και έκτακτο προσωπικό (οκτώ εργάτες πυρόσβεσης). Η Πυρ. Υπηρεσία έχει σαν στόχους της την ελαχιστοποίηση των περιπτώσεων εκδήλωσης πυρκαγιάς, στην περιοχή των κρασοχωριών Λεμεσού, την διαφώτιση / εκπαίδευση όλων των κατοίκων και τη δημιουργία εκπαιδευμένων ομάδων πυρόσβεσης σε όλες τις κοινότητες της περιοχής Κρασοχωριών Λεμεσού. Μέσα στα πλαίσια των προσπαθειών της Πυρ. Υπηρεσίας για πρόληψη των πυρκαγιών τόσο στην ύπαιθρο όσο και στις αστικές περιοχές, διοργανώνει κάθε χρόνο την «Παγκύπρια Εβδομάδα Πυρασφάλειας» η οποία και για το λόγο αυτό διεξάγεται λίγο πριν την έναρξη της θερινής περιόδου (μέσα Απριλίου αρχές Μαΐου). Αυτή σκοπό έχει την ευαισθητοποίηση και διαφώτιση του κοινού πάνω σε θέματα πυρασφάλειας. Τόσο κατά τη διάρκεια της εβδομάδας πυρασφάλειας όσο και καθ όλη τη διάρκεια του έτους, ομάδες της Πυρ. Υπηρεσίας διανέμουν έντυπο διαφωτιστικό υλικό, δίνουν διαλέξεις και εκπαιδεύουν τόσο τους κατοίκους όσο και οργανωμένα σύνολα (κοινοτικά συμβούλια, κυνηγετικούς συλλόγους, συνδέσμους αποδήμων κ.τ.λ.) των κοινοτήτων της περιοχής Κρασοχωριών Λ/σού και όχι μόνο. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 120

122 ΗΜΙΚΡΑΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού Ο ΚΟΤ ιδρύθηκε και λειτουργεί σύμφωνα με τις πρόνοιες του Περί Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού Νόμου και τους σχετικούς Κανονισμούς περί Διάρθρωσης και Όρων Απασχόλησης, Διοίκησης και Οικονομικών. Σύμφωνα με το Νόμο, σκοπός του ΚΟΤ είναι η οργάνωση και προαγωγή του τουρισμού στη Δημοκρατία της Κύπρου, χρησιμοποιώντας όλα τα διαθέσιμα μέσα και πόρους. Στο πλαίσιο αυτό η αποστολή του Οργανισμού είναι: - Η χάραξη ορθολογικής και ξεκάθαρης Στρατηγικής - Η καθοδήγηση, συντονισμός και στήριξη των εμπλεκομένων φορέων - Η ανάληψη πρωτοβουλιών για υλοποίηση της Στρατηγικής -Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της Στρατηγικής και η προώθηση της συλλογικότητας για το όφελος του συνόλου Ο ΚΟΤ διοικείται από εννεαμελές Διοικητικό Συμβούλιο και αποτελείται από το γραφείο του Γενικού Διευθυντή και τέσσερα τμήματα: - Διοίκησης - Στρατηγικής, έχει την ευθύνη παρακολούθησης εφαρμογής της εθνικής και των περιφερειακών στρατηγικών τουρισμού, ανάπτυξης, προβολής και οργάνωσης ειδικών προϊόντων, ετοιμασίας στατιστικών αναλύσεων και ερευνών στον τουρισμό και εποπτείας ευρωπαϊκών θεμάτων και προγραμμάτων. - Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας: εφαρμόζει ολοκληρωμένο πρόγραμμα επικοινωνίας και δραστηριοτήτων, με κύριο στόχο την επανατοποθέτηση της Κύπρου με μία ενιαία και μοναδική εικόνα στον τουριστικό χάρτη. - Διασφάλισης Ποιότητας: εφαρμόζει τις πρόνοιες των σχετικών νομοθεσιών που διέπουν την τουριστική βιομηχανία, καθώς επίσης με θέματα της γενικότερης τουριστικής εικόνας σε επίπεδο δρόμου ( street level ). Τα τμήματα διακρίνονται στην Κεντρική και Περιφερειακές Υπηρεσίες Εσωτερικού (Γραφεία Τουριστικών Πληροφοριών και Επιθεωρητών) και 22 Γραφεία Τουρισμού Εξωτερικού. Τα ακόλουθα προγράμματα/στρατηγικές/δράσεις του ΚΟΤ θεωρούνται ότι αφορούν/καλύπτουν άμεσα και έμμεσα την περιοχή μελέτης. Για όλα αυτά έχουν εκπονηθεί σχετικές μελέτες οι οποίες (εκτός από το Στρατηγικό Σχέδιο Τουρισμού) είναι αναρτημένες στην ιστοσελίδα του ΚΟΤ στο κάτω από τα «Στατιστικά Στοιχεία και έρευνες»/ «Έρευνες και Μελέτες»: (α) Στρατηγικό Σχέδιο Τουρισμού Στη Στρατηγική περιλαμβάνονται στρατηγικές κατευθύνσεις, όπως είναι η ανάπτυξη, προβολή και οργάνωση του Τουρισμού της Υπαίθρου, καθώς και η περιφερειακή ανάπτυξη μέσω των Εταιρειών Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 121

123 (β) Περιφερειακή Στρατηγική Ορεινών Θερέτρων Την ευθύνη υλοποίησης αυτής έχει η Περιφερειακή Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Τροόδους η οποία ιδρύθηκε από το 2008, όπου συμμετέχει και χρηματοδοτεί ο ΚΟΤ. Η στρατηγική προνοεί και περιλαμβάνει δράσεις για τους τομείς του μάρκετινγκ, της ανάπτυξης προϊόντος και της ποιότητας. Εκτελέστηκαν δράσεις μάρκετινγκ, όπως είναι η δημιουργία ιστοσελίδας, δημιουργία εντύπων (υπάρχει έντυπο όπου καταχωρούνται ονομαστικά οι επιχειρήσεις στην περιοχή), καταχώρηση διαφημίσεων, συμμετοχή σε εκθέσεις εσωτερικού και εξωτερικού, διενέργεια ταξιδιών φιλοξενίας κ.α., καθώς και διοργάνωση νέων/αναβάθμιση υφιστάμενων εκδηλώσεων, δράσεις που καλύπτουν και την υπό αναφορά περιοχή. (βλ. «Στατιστικά Στοιχεία και έρευνες»/ «Έρευνες και Μελέτες» - Μελέτες Περιφερειακής Στρατηγικής Τουρισμού ) (γ) Τουρισμός Υπαίθρου Ανάπτυξη και προβολή του τουρισμού υπαίθρου, ιδιαίτερα του τομέα της διαμονής, με βάση τις πρόνοιες των σχετικών μελετών. (βλ. «Στατιστικά Στοιχεία και έρευνες»/«έρευνες και Μελέτες» - Τουρισμός Υπαίθρου ). (δ) Διαδρομές του Κρασιού Σχεδιασμός/ανάπτυξη και προβολή των διαδρομών του κρασιού στις οποίες περιλαμβάνεται και η περιοχή των Κρασοχωριών. Επί του παρόντος προωθείται η αναθεώρηση του σχεδιασμού των διαδρομών με εμπλουτισμένα κριτήρια. (βλ. «Στατιστικά Στοιχεία και έρευνες»/«έρευνες και Μελέτες» - Διαδρομές ). (ε) Θρησκευτικές Διαδρομές Σχεδιασμός/ανάπτυξη και προβολή των θρησκευτικών διαδρομών στις οποίες περιλαμβάνεται και η περιοχή των Κρασοχωριών. (βλ. «Στατιστικά Στοιχεία και έρευνες»/«έρευνες και Μελέτες» - Διαδρομές ). (στ) Εταιρεία Αγροτουρισμού Σύσταση, χορηγία και λειτουργία της εταιρείας υπό την αιγίδα (Προεδρία) του ΚΟΤ με στόχο την οργάνωση, προβολή και δημιουργία κεντρικού συστήματος κρατήσεων για τα αγροτουριστικά καταλύματα στην Κύπρο (περιλαμβάνεται και η περιοχή Κρασοχωριών). (ζ) Δημιουργία έργων υποδομής/εξωραϊστικών έργων (π.χ. κτίσιμο δομών στον Άγιο Αμβρόσιο, τοποθέτηση πινακίδων, καλάθων) όπως και διεξαγωγή εκστρατειών καθαριότητας σε κοινότητες της υπαίθρου που παρουσιάζουν τουριστικό ενδιαφέρον από κονδύλια του ΚΟΤ. Άλλα στοιχεία που θεωρούνται αναγκαία και τα οποία συσχετίζουν τον τομέα του ΚΟΤ με την περιοχή: (α) Συμμετοχή εκπροσώπου του ΚΟΤ στην Τεχνική Επιτροπή Αξιολόγησης που ελέγχει/ παρακολουθεί το έργο της Ομάδας Τοπικής Δράσης Τροόδους, όπου εμπίπτει η εν λόγω περιοχή, κάτω από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης του Υπουργείου Γεωργίας. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 122

124 (β) Συμμετοχή του Οργανισμού στις ομάδες ετοιμασίας των τοπικών σχεδίων της περιοχής. (γ) Εκπροσώπηση του ΚΟΤ στην ομάδα διαχείρισης του Σχεδίου Χορηγιών Αγροτουρισμού που εφαρμόζει το Τμήμα Πολεοδομίας, όπου εμπίπτουν χωριά της περιοχής. Κέντρο Παραγωγικότητας Κύπρου (ΚΕΠΑ) Το Κέντρο Παραγωγικότητας Κύπρου (ΚΕΠΑ) ιδρύθηκε το 1963 από την Κυπριακή Κυβέρνηση με τη βοήθεια του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας. Η σχετική συμφωνία εξέπνευσε το 1974 και από τότε η Κυπριακή Κυβέρνηση ανέλαβε τη λειτουργία του. Ο αρχικός στόχος του Κέντρου Παραγωγικότητας, ο οποίος αποτέλεσε και τον λόγο ίδρυσής του, ήταν να επενεργήσει ως φορέας αύξησης της παραγωγικότητας της Κύπρου, ιδιαίτερα της βιομηχανίας και της χειροτεχνίας. Ο στόχος αυτός εξακολουθεί να ισχύει, έχει, ωστόσο, προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα και στις σημερινές συνθήκες της κοινωνίας και της οικονομίας. Κεντρικός στόχος του ΚΕΠΑ σήμερα είναι να συμβάλει ουσιαστικά στην προσπάθεια για αύξηση της παραγωγικότητας και για βελτίωση της ποιότητας του ανθρώπινου κεφαλαίου, ενισχύοντας έτσι την εθνική ανταγωνιστικότητα, καθώς και να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο όσον αφορά την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και την προώθηση ευκαιριών απασχόλησης. Οι στόχοι αυτοί υλοποιούνται μέσα από τα έργα και σχέδια που το ΚΕΠΑ διαχειρίζεται, όπως η διοργάνωση ταχύρρυθμων και επιμορφωτικών προγραμμάτων σε κλάδους της Διεύθυνσης και σε τεχνικά θέματα, η εφαρμογή σχεδίων και δράσεων που στοχεύουν στην αύξηση της παραγωγικότητας, η προώθηση σχεδίου για ένταξη στην απασχόληση με ευέλικτες ρυθμίσεις, η διαχείριση του Συστήματος Μαθητείας και η εφαρμογή της Νέας Σύγχρονης Μαθητείας, η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε επιχειρήσεις και οργανισμούς, κ.α. Το ΚΕΠΑ δεν εφαρμόζει οποιαδήποτε νομοθεσία. Δεν υπάρχουν επί του παρόντος οποιαδήποτε προγράμματα / στρατηγικές / δράσεις του Κέντρου Παραγωγικότητας που να σχετίζονται με την περιοχή μελέτης. Συμβούλιο Αμπελοοινικών Προϊόντων Το Συμβούλιο Αμπελοοινικών Προϊόντων (ΣΑΠ) συστάθηκε το 1968 με βάση τον περί Ρυθμίσεως και Ελέγχου της Βιομηχανίας Αμπελουργικών Προϊόντων Νόμο του 1965, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού και με το καθεστώς του Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου. Το ΣΑΠ αποτελεί προέκταση του θεσμικού υπόβαθρου που δημιουργήθηκε το 1949, με τη σύσταση από την Κυβέρνηση του «Σχεδίου Αμπελουργικών Προϊόντων», ως αποτέλεσμα της κρίσης που παρουσιάστηκε από τη συσσώρευση μεγάλων ποσοτήτων αδιάθετης ζιβανίας και σταφίδας. Η επιτυχής αντιμετώπιση του προβλήματος, οδήγησε στη μετεξέλιξη του Σχεδίου σε Οργανισμό με ουσιαστικό πλέον ρόλο, τη ρύθμιση και εποπτεία του αμπελοοινικού τομέα γενικότερα. Το 2004, επήλθε ριζική θεσμική μεταρρύθμιση του ΣΑΠ, καθιστώντας το ως την κατά νόμο Αρμόδια Αρχή για το σχεδιασμό, τη διαμόρφωση και υλοποίηση της κοινοτικής και εθνικής πολιτικής στον αμπελοοινικό τομέα. Με τον περί Συμβουλίου Αμπελοοινικών Προϊόντων Νόμο (Ν 61(Ι)/2004) που ψηφίστηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων στις 31 Μαρτίου 2004, μετονομάστηκε σε Συμβούλιο Αμπελοοινικών Προϊόντων και τέθηκε υπό την εποπτεία του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, με ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 123

125 διατήρηση του καθεστώτος του Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου. Το ΣΑΠ διοικείται από εννεαμελές Διοικητικό Συμβούλιο το οποίο διορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο. Ο Οργανισμός διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στη διαμόρφωση πολιτικής για τη στήριξη και ανάπτυξη της αμπελουργίας και οινοποιίας και στην εφαρμογή της Κοινής Οργάνωσης Αγοράς στον αμπελοοινικό τομέα. Εκπροσωπεί την Κυπριακή Δημοκρατία στα κέντρα λήψης αποφάσεων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Διεθνής Οργανισμός Αμπέλου και Οίνου), όπου στηρίζει και προάγει τα συμφέροντα του αμπελοοινικού τομέα και συμβάλλει έμπρακτα και εποικοδομητικά στη διαμόρφωση της πολιτικής της Ένωσης. Το ΣΑΠ έχει αναπτύξει συστήματα συγκέντρωσης τεχνικών, στατιστικών και διαδικτυακών πληροφοριών για σκοπούς αξιολόγησης της αγοράς, της πορείας ανάπτυξης του τομέα και για σκοπούς κοινοποίησης στην Ε.Ε. Μέσω της χρήσης σύγχρονων δορυφορικών τεχνολογιών, παρακολουθεί τη χρήση γης και την πρωτογενή παραγωγή. Έχει αναπτύξει συστήματα ιχνηλασιμότητας που του επιτρέπουν να αξιολογεί, ελέγχει και πιστοποιεί την κυκλοφορία οίνων με διαβαθμισμένη ποιότητα. Αναλαμβάνει καινοτόμες δράσεις και πρωτοβουλίες για την καλλιέργεια οινικής παιδείας και κουλτούρας σε συνεργασία με άλλους συναρμόδιους φορείς, ενώ κορυφαίο οινικό δρώμενο, αποτελεί πλέον ο Κυπριακός Διαγωνισμός Οίνου. Ο περί Συμβουλίου Αμπελοοινικών Προϊόντων Νόμος 61(Ι)/2004, ορίζει το ΣΑΠ ως την Αρμόδια Αρχή με εξουσίες και αρμοδιότητες σχετικά με τον καταρτισμό και υλοποίηση της αμπελοοινικής πολιτικής, την εφαρμογή της Κοινής Οργάνωσης Αγοράς στον αμπελοοινικό τομέα και των κοινοτικών κανονισμών σχετικών με τον ορισμό, το χαρακτηρισμό και την παρουσίαση αλκοολούχων ποτών, αρωματισμένων οίνων, αρωματισμένων ποτών με βάση τον οίνο και αρωματισμένων κοκτέιλ αμπελοοινικών προϊόντων. Σύνοψη κύριων δραστηριοτήτων: Επίσημος φορέας εκπροσώπησης στα θεσμικά Όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου (O.I.V.) Προάγει τις θέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας. Συν-διαμορφώνει την κοινοτική πολιτική στον τομέα Θωρακίζει τα συμφέροντα του τομέα Διαμόρφωση της Εθνικής πολιτικής και στρατηγικής Εθνικό Πρόγραμμα Στήριξης του Αμπελοοινικού τομέα (ΕΠΣΑ) - δέσμη μέτρων που δρουν συνεκτικά και συμπληρωματικά και καλύπτουν όλο το φάσμα της παραγωγικής αλυσίδας (αμπελουργία/οινοποίηση/εμπορία) Σχεδιασμός και διαχείριση μέτρων επενδυτικού χαρακτήρα Μέτρο αναδιάρθρωσης και μετατροπής αμπελώνων που αποσκοπεί στη δημιουργία σύγχρονων αμπελώνων με ποικιλίες που παρέχουν μεγαλύτερες ευκαιρίες εμπορικής αξιοποίησης Μέτρο στήριξης των επενδύσεων για τον εκσυγχρονισμό της παραγωγικής διαδικασίας, την αναβάθμιση της υποδομής των οινοποιητικών μονάδων και τη δημιουργία επισκέψιμων οινοποιείων υψηλής αισθητικής στάθμης Σχεδιασμός και διαχείριση Μέτρων στήριξης για προβολή και προώθηση οίνων σε Τρίτες χώρες Σχεδιασμός και διαχείριση Μέτρων παρέμβασης στην αγορά (πρώιμος τρύγος) Χρηματοδότηση Μέτρου ασφάλισης της συγκομιδής Σχεδιασμός και διαχείριση Μέτρων οριστικής εγκατάλειψης αμπελώνων με στόχο την εξισορρόπηση της αγοράς Έρευνα ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 124

126 Συμμετοχή σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα ερευνητικού χαρακτήρα, με στόχο την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων για τον καλύτερο δυνατό σχεδιασμό μιας βιώσιμης και αειφόρου αμπελουργίας οινοποιίας. Προβολή και προώθηση Ανάληψη καινοτόμων δράσεων και πρωτοβουλιών για την καλλιέργεια οινικής παιδείας και κουλτούρας. Διοργάνωση δραστηριοτήτων με στόχο την προβολή του κυπριακού οίνου και ειδικότερα του οινοτουριστικού μας προϊόντος (Δρόμοι του Κρασιού). Διοργάνωση Διαγωνισμών Οίνου υπό την αιγίδα του Διεθνούς Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου. Εποπτικό - ελεγκτικό ρόλο (ISO 17020:2004). Έλεγχος εφαρμογής της κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας. Διαχείριση του Εθνικού Αμπελουργικού Μητρώου (Ολοκληρωμένο Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών) και του Εθνικού Αποθεματικού φύτευσης. Έλεγχος της πρωτογενούς παραγωγής (μέτρηση αμπελώνων, εκτίμηση απόδοσης, καλλιεργητικές πρακτικές, συστήματα φύτευσης). Έλεγχος των όρων και κριτηρίων παραγωγής (αμπελώνας οινοποίηση - παλαίωση - οργανοληπτικός έλεγχος - έλεγχος χημικών αναλύσεων) για έκαστο οίνο που κυκλοφορεί στην αγορά με βάση το Κοινοτικό Σύστημα ποιότητας μέσω της τήρησης συστημάτων ιχνηλασιμότητας. Επιθεωρήσεις οινοποιητικών μονάδων και μονάδων παραγωγής αλκοολούχων ποτών, έλεγχος βιβλίων και συνοδευτικών εγγράφων. Έλεγχος της διαδικασίας οινοποίησης, παλαίωσης και επισήμανσης. Έλεγχος οίνων και αλκοολούχων ποτών στα σημεία πώλησης. Φορέας Πιστοποίησης. Έκδοση αδειών φύτευσης και πιστοποιητικών εγκεκριμένων αμπελοτεμαχίων. Έκδοση πιστοποιητικών έγκρισης όλων των οίνων με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ), Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ) και ποικιλιακών οίνων κατ εφαρμογή της κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας. Συλλογή, επεξεργασία και ανάλυση πλήθους στοιχείων δεδομένων για σκοπούς παραγωγής και αξιοποίησης στατιστικών καθώς και κοινοποίηση τους στην Ε.Ε. Το ΣΑΠ είναι επίσης η κατά νόμο Αρμόδια Διαχειριστική Αρχή για το σχεδιασμό και την εφαρμογή Μέτρων ενίσχυσης του αμπελοοινικού τομέα. Ως ανάδοχος του ΚΟΑΠ, στη βάση σχετικής συμφωνίας που υπογράφηκε στις 5/1/2004, ανέλαβε επίσης την αρμοδιότητα της έγκρισης των πληρωμών. Προγράμματα και δράσεις που σχετίζονται και με την περιοχή (κρασοχώρια Λεμεσού). Αναδιάρθρωση και μετατροπή αμπελώνων (Μέτρο ΣΑΠ 1β) Στόχος του Μέτρου είναι η αναδιάρθρωση και ποικιλιακή μετατροπή των αμπελώνων με σύγχρονες καλλιεργητικές πρακτικές και με ποικιλίες που παρέχουν μεγαλύτερες ευκαιρίες αξιοποίησης και δυνατότητες παραγωγής. Ασφάλιση συγκομιδής (Μέτρο ΣΑΠ 3δ) Το Μέτρο της ασφάλισης συγκομιδής αποτελεί μέσο πρόληψης για σκοπούς αντιμετώπισης καταστάσεων κρίσης και διασφάλισης του εισοδήματος των αμπελουργών από απώλειες που οφείλονται σε φυσικές καταστροφές, δυσμενή καιρικά φαινόμενα, ασθένειες ή προσβολή από επιβλαβείς οργανισμούς. Η εφαρμογή του Μέτρου γίνεται σε συνεργασία με τον Οργανισμό Γεωργικής Ασφάλισης. Προώθηση οίνων σε αγορές Τρίτων xωρών (Μέτρο ΣΑΠ 3β) Το Μέτρο αποσκοπεί στην προβολή και ενίσχυση της φήμης των οινικών προϊόντων της Κύπρου στις αγορές των Τρίτων χωρών, συμβάλλοντας στις προσπάθειες των οινοποιών ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 125

127 για εξεύρεση νέων και ανάκτηση παλαιών αγορών, με απώτερο στόχο την εξασφάλιση μεριδίου αγοράς στις χώρες αυτές. Ενθάρρυνση της επενδυτικής δραστηριότητας και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας στον οινοποιητικό κλάδο (Μέτρο ΣΑΠ 3α) Το Μέτρο αποσκοπεί στη στήριξη, μέσω χρηματοδοτικών ενισχύσεων, των επενδύσεων με στόχο την ενθάρρυνση της επενδυτικής δραστηριότητας και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας στον οινοποιητικό κλάδο. Πρώιμος Τρύγος (Μέτρο ΣΑΠ 1γ) Πρόκειται για έκτακτο Μέτρο που εφαρμόζεται ανάλογα με τα δεδομένα προκειμένου να αντιμετωπισθεί η πλεονασματική παραγωγή σταφυλιών. Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Κύπρου (ΑνΑΔ) Η Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Κύπρου (ΑνΑΔ) είναι οργανισμός δημοσίου δικαίου που ξεκίνησε το έργο της το Την 1η Νοεμβρίου 1999 τέθηκε σε ισχύ ο περί Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Νόμος αρ.125(ι) του Αποστολή της ΑνΑΔ είναι η δημιουργία των προϋποθέσεων για προγραμματισμένη και συστηματική κατάρτιση και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού της Κύπρου, σε όλα τα επίπεδα και σε όλους τους τομείς, για την ικανοποίηση των αναγκών της οικονομίας μέσα στα πλαίσια της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής του κράτους. Για την εκπλήρωση της αποστολής και την άσκηση των αρμοδιοτήτων και εξουσιών της ΑνΑΔ, λειτουργεί το Ταμείο Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού. Κάθε εργοδότης υποχρεούται να καταβάλλει στο Ταμείο τέλος που δεν θα υπερβαίνει το ένα τοις εκατό των καταβλητέων απολαβών σε κάθε έναν από τους εργοδοτουμένους του, όπως κάθε φορά θα καθορίζεται. Από την υποχρέωση αυτή εξαιρείται η Κυβέρνηση υπό την ιδιότητά της ως εργοδότης. Οι στρατηγικοί Στόχοι της ΑνΑΔ αυτοί πηγάζουν και προσδιορίζονται μέσα από το γενικότερο πλαίσιο των στρατηγικών επιδιώξεων και στόχων της ΑνΑΔ για την επταετία Αποτελούν την προγραμματική απόκριση της ΑνΑΔ σε αναδυόμενες για το έργο και την αποστολή της προκλήσεις μέσα στο νέο κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι που δημιουργεί η κοινωνία της γνώσης αλλά και η θεσμική παρουσία της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνθήκες όμως έντονων πιέσεων στην απασχόληση και ανεργία από τη συνεχιζόμενη παγκόσμια οικονομική κρίση. Για την επίτευξη των κυρίαρχων στρατηγικών επιδιώξεων της αναβάθμισης του ανθρώπινου δυναμικού του τόπου και της βελτίωσης της παραγωγικότητας και ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των κυπριακών επιχειρήσεων, είναι αναγκαία η προώθηση μέσα στο 2012 με ποικιλόμορφους τρόπους επικεντρωμένων δράσεων σε 5 άξονες προτεραιότητας: Κατάρτιση και Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού. Στήριξη Επιχειρήσεων για Αναβάθμιση του Ανθρώπινου Δυναμικού τους. Υποδομές και Συστήματα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού. Έρευνα και Ανάπτυξη. Αποτελεσματική Διακυβέρνηση. Βαρύνουσας σημασίας πρόκληση για την ΑνΑΔ κατά το 2012 αποτελεί η επιτυχής συνέχιση της συμβολής της στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την παγκόσμια οικονομική κρίση πάνω στην απασχόληση και ανεργία. Η συμβολή αυτή διαλαμβάνει την αποτελεσματική προώθηση των στοχευμένων δράσεων που περιέχονται στο Ειδικό Σχέδιο Πρόληψης Σχέδιο Δράσης της ΑνΑΔ. Απώτερος στόχος του Σχεδίου αυτού είναι ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 126

128 η πρόληψη και καταστολή της ανεργίας μέσω της αξιοποίησης των δυνατοτήτων και ευκαιριών που προσφέρονται στον τομέα της κατάρτισης και επανακατάρτισης, από τις επιχειρήσεις, τους εργαζόμενους και τους ανέργους. Εξίσου σημαντική πρόκληση για την ΑνΑΔ κατά το 2012 αποτελεί η με αποτελεσματικό τρόπο συνέχιση της λειτουργίας των πέντε συγχρηματοδοτούμενων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) έργων. Τα έργα αυτά αποσκοπούν επικεντρωμένα σε (i) Βελτίωση της Απασχολησιμότητας των Ανέργων, (ii) Βελτίωση της Απασχολησιμότητας του Οικονομικά Αδρανούς Γυναικείου Δυναμικού, (iii) Ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας των Μικροεπιχειρήσεων (1-4 άτομα), (iv) Βελτίωση της Παραγωγικότητας των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (5-249 άτομα) και (v) Προώθηση της 2ης Φάσης της Εγκαθίδρυσης και Λειτουργίας Συστήματος Επαγγελματικών Προσόντων στην Κύπρο. Πρόσθετη πρόκληση αποτελεί η συνέχιση της λειτουργίας του Ειδικού Σχεδίου Προώθησης των Πράσινων Δεξιοτήτων στην Κυπριακή Οικονομία, του οποίου απώτερος στόχος είναι η προώθηση των πράσινων δεξιοτήτων μέσω της αξιοποίησης των δυνατοτήτων και ευκαιριών που προσφέρονται στον τομέα της κατάρτισης και ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού από τις επιχειρήσεις, τους εργαζόμενους και τους ανέργους. Βασικές προϋποθέσεις για επίτευξη των φιλόδοξων Στόχων της ΑνΑΔ είναι αφενός η κατάλληλη στελέχωση της ΑνΑΔ με το αναγκαίο προσωπικό και αφετέρου η ειλικρινής συνεργασία, συμπαράσταση και υποστήριξη όλων των αρμοδίων υπηρεσιών, οργανισμών και συνεργατών της ΑνΑΔ. Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου Ο Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου συστάθηκε ως νομικό πρόσωπο Δημόσιου Δικαίου το 1994, δυνάμει του περί Οργανισμού Νεολαίας Νόμου του 1994 (Ν.33(Ι)/94) που ψηφίστηκε ομόφωνα από τη Βουλή των Αντιπροσώπων και άρχισε να λειτουργεί από τις 2 Ιουνίου 1994, που διορίστηκε το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο, προσφέροντας πληθώρα ευκαιριών στους νέους για ενεργό συμμετοχή στα κοινωνικά δρώμενα τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού διορίζεται για τριετή θητεία από το Υπουργικό Συμβούλιο και απαρτίζεται από τον Πρόεδρο, τον Αντιπρόεδρο και πέντε Μέλη, στα οποία περιλαμβάνεται ανά ένας εκπρόσωπος από κάθε Οργάνωση Νεολαίας των κομμάτων που διαθέτουν Κοινοβουλευτική Ομάδα και τα υπόλοιπα Μέλη που διορίζονται απευθείας από το Υπουργικό Συμβούλιο. Σύνδεσμος του Οργανισμού Νεολαίας με το Υπουργικό Συμβούλιο είναι ο Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού. Ολόκληρη η δράση του Οργανισμού για το 2011 μπορεί να αποτυπωθεί στους εξής κύριους τομείς: Συμμετοχή Εθελοντισμός Συνεκτίμηση πολιτικής νεολαίας Πληροφόρηση των Νέων Υγιής Απασχόληση Πρόληψη εξαρτησιογόνες ουσίες Εκστρατείες Απασχόληση Επιχειρηματικότητα Διεθνής Συνεργασία ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 127

129 ΑΛΛΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Περιφέρειας Τροόδους Με βάση το Στρατηγικό Σχέδιο για τον τουρισμό μέχρι το 2010 το οποίο εγκρίθηκε από την Κυβέρνηση το Νοέμβριο του 2003 η κάθε περιοχή καλείται μέσα στα πλαίσια της Στρατηγικής Επανατοποθέτησης της Κύπρου να ετοιμάσει το δικό της όραμα για την τουριστική ανάπτυξη (regional vision) και να δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο ξεχωριστό προϊόν (regional brand) που να εξυπηρετεί τμήματα της αγοράς στα οποία θα στοχεύσει. Το Στρατηγικό Σχέδιο ενθαρρύνει την περιφερειακή ανάπτυξη την οποία θέτει σε ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό επίπεδο με τον καταρτισμό και υλοποίηση Περιφερειακής Στρατηγικής για κάθε περιοχή. Η Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Περιφέρειας Τροόδους συστάθηκε τον Ιούλιο του 2005 και απαρτίζεται από εκπροσώπους των Κοινοτήτων που απαρτίζουν την περιοχή Τροόδους και των κύριων τουριστικών επαγγελματικών συνδέσμων της περιοχής, των νέων και των αποδήμων, υπό την προεδρία του ΚΟΤ. Τον Σεπτέμβρη του 2006 έγινε μελέτη για τον καταρτισμό Περιφερειακής Στρατηγικής και Σχεδίων Δράσης για το Τρόοδος που επιχορήγησε ο ΚΟΤ. Αρμοδιότητες: Η Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Περιφέρειας Τροόδους είναι το συντονιστικό όργανο για την ανάπτυξη του τουρισμού της περιοχής του Τροόδους.Η Εταιρεία φέρει τη συνολική ευθύνη για τον καταρτισμό Περιφερειακής Στρατηγικής και Προγραμμάτων Υλοποίησης, το συντονισμό της υλοποίησης των ενεργειών και τη διαχείριση του Προϋπολογισμού Υλοποίησης.Απαραίτητα η Περιφερειακή Στρατηγική γενικότερα και η Περιφερειακή Στρατηγική Μάρκετινγκ ειδικότερα θα πρέπει να συνάδει και να συμβαδίζει με τους στόχους και επιδιώξεις της Στρατηγικής Τουρισμού ολόκληρης της Κύπρου. Αναλυτικότερα οι αρμοδιότητες της Εταιρείας είναι: Καταρτισμός Περιφερειακής Στρατηγικής και Σχεδίων Δράσης τα οποία να εντάσσονται στην Στρατηγική Τουρισμού της Κύπρου. Συντονισμός δραστηριοτήτων υλοποίησης της Περιφερειακής Στρατηγικής. Τουριστικό Μάρκετινγκ της περιοχής στα πλαίσια της Στρατηγικής Μάρκετινγκ της Κύπρου, διευκόλυνση και συντονισμός των δραστηριοτήτων μάρκετινγκ της τουριστικής βιομηχανίας της περιοχής. Ανάληψη πρωτοβουλιών υλοποίησης για έργα/ενέργειες περιφερειακής εμβέλειας στους τομείς της ανάπτυξης προϊόντος και ποιότητας/αξίας. Παρακολούθηση υλοποίησης Στρατηγικής και προγραμμάτων και αναθεώρησή τους. Διαχείριση Προϋπολογισμού. Προβολή των αναγκών της περιοχής σε θέματα τουριστικής ανάπτυξης σε εθνικό επίπεδο/συνεισφορά στον εθνικό σχεδιασμό για την τουριστική ανάπτυξη. Οργάνωση. Συμμετοχή στο Δ.Σ της Εταιρείας έχουν οι ακόλουθοι φορείς: Ορεινές Κοινότητες Τροόδους ( χωρισμένες σε 6 υπο περιοχές) Περιοχή Τροόδους Περιοχή Μαραθάσας Περιοχή Βόρειας Πιτσιλιάς Περιοχή Νότιας Πιτσιλιάς ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 128

130 Περιοχή Σολέας Περιοχή Κρασοχωριών Λεμεσού Σύνδεσμοι Ξενοδόχων ΠΑΣΥΞΕ ΣΤΕΚ Σύνδεσμος Κέντρων Αναψυχής Σύνδεσμος Τουριστικών Πρακτόρων Εταιρεία Αγροτουρισμού Αναπτυξιακή Εταιρεία Τροόδους Δίκτυο Τροόδους Απόδημοι Τροόδους ΚΟΤ Πηγές Χρηματοδότησης Ο ΚΟΤ ενισχύει οικονομικά της Εταιρείες: με ένα πάγιο ποσό για την πρόσληψη ενός προσοντούχου Τουριστικού Λειτουργού. επιχορηγώντας την υλοποίηση των συμφωνημένων Σχεδίων Δράσης Προβολής. επιχορηγώντας την οργάνωση εκδηλώσεων. επιχορηγώντας την πρόσληψη συμβούλων για τους τομείς δράσης της εταιρείας. Τέλος συμμετοχής στα μέλη. Συνεισφορά μελών σε είδος. Ευρωπαϊκά Προγράμματα/Κονδύλια. Η Εταιρεία λόγω της πρόσφατης σύστασης 2007 δεν έχει μεγάλη ευρωπαϊκή εμπειρία, τα μέλη όμως που απαρτίζουν το Διοικητικό Συμβούλιο και ειδικά τα μέλη της επιτροπής ευρωπαϊκών προγραμμάτων έχουν αυτή την εμπειρία. Πανεπιστήμιο Frederick To Πανεπιστήμιο Frederick άρχισε τη λειτουργία του από το Σεπτέμβριο του 2007 ως ιδιωτικό πανεπιστήμιο, μετά από απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το Πανεπιστήμιο Frederick αφού έτυχε ενδελεχούς αξιολόγησης, αναγνωρίστηκε από τον Διεπιστημονικό Οργανισμό Αναγνώρισης Τίτλων Ακαδημαϊκών και Πληροφόρησης ( Δ.Ο.Α.Τ.Α.Π ) της Ελλάδας, ως Ομοταγές Ίδρυμα προς τα Eλληνικά Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και οι Σχολές και Τμήματα του, ως ισότιμα με τα αντίστοιχα των Ελληνικών Α.Ε.Ι. Αποστολή του Πανεπιστημίου Frederick είναι η παροχή ευκαιριών μάθησης μέσω της διδασκαλίας και της έρευνας στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας, των γραμμάτων και των τεχνών, καθώς και η γενικότερη προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Το πρόγραμμα του Τμήματος Αρχιτεκτονικής στοχεύει στη σφαιρική εκπαίδευση των φοιτητών και στην κατανόηση, γνώση και ανάπτυξη δεξιοτήτων εφαρμογής της Αρχιτεκτονικής. Δίνεται έμφαση στην πρακτική πλευρά σύλληψης, επεξεργασίας και σχεδιασμού Αρχιτεκτονικού έργου. Τονίζεται ο ερευνητικός χαρακτήρας του επιστήμονα αρχιτέκτονα με ιδιαίτερη έμφαση στην εξοικείωση με τον περιβαλλοντικά βιώσιμο σχεδιασμό, καθώς και στο σεβασμό, προστασία και ανάδειξη της δομημένης πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου και της ευρύτερης Ανατολικής Μεσογείου. Το πρόγραμμα σπουδών βασίζεται στα 11 σημεία του άρθρου 46 της οδηγίας 2005/36/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 7 ης Σεπτεμβρίου 2005 σχετικά με την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων του Αρχιτέκτονα. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 129

131 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VI: Συμμετέχοντες στα Εργαστήρια ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Aristo Developers Αγροτουριστικά Λόφου Αναπτυξιακή Εταιρεία Τροόδους Αναπτυξιακή Εταιρεία Τροόδους Αντιπρ. Κοιν. Συμβ. Άρσους Απόδημοι Αγίου Θεράποντα Απόδημοι Πάχνας Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Αρχιτέκτονας Αστυνομία Γραμματέας Κοινοτικό Συμβούλιο Αγίου Θεράποντα Γραμματέας Κοινοτικό Συμβούλιο Δωράς-Βουνίου Γραμματέας Κοινοτικού Συμβουλίου Ομόδους Γραφείο Προγραμματισμού Γυμνάσιο Ομόδους Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Πάνω Κυβίδων Διεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης Δίκτυο Τροόδους Εκπρόσωπος Κατοίκων Κοινότητας Αγίου Θεράποντα Εκπρόσωπος Αποδήμων Εξωτερικός Σύμβουλος Επαρχιακή Διοίκηση Λεμεσού Επαρχιακό Κτηματολόγιο Λεμεσού Επιθεωρήτρια Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης Τροόδους Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης Τροόδους Κ.Σ. IERAX Κέντρο νεότητας Πάχνας Κέντρο Παραγωγικότητας Κοινοτάρχης Αγίου Αμβροσίου και Οινοποιός ΟΝΟΜΑ Χριστόδουλος Γαβριήλ Κώστας Βιολάρης Κλέλια Βασιλείου Έλενα Γεωργαλλίδου Φίλιππος Ιωάννου Ανδρέας Ελπιδοφόρου Δημήτρης Γενεθλίου Ξενάκης Μιχαηλίδης Πέτρος Σταματάρης Κωσταντίνος Λουκαίδης Ανθούλα Μυλωνά Γιάννος Παναγή Φιλιώ Σταύρου Μαρία Πολυκάρπου Αναστασία Παπαντωνίου Κυριάκος Χατζηκυριάκου Κώστας Γεωργιάδης Παναγιώτης Παπαδόπουλος Γλυκερία Μυλωνά Θεοδώρα Παναγιώτου Μαρία Κακουλάκη Έμιλυ Διονυσίου Μάριος Ηρακλέους Ανδρούλα Ζαχαρίου Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου Παναγιώτης Παπαδόπουλος Λάκης Νεοκλέους Χριστιάνα Λεωνίδου Αντώνης Άνιφτος Βύρων Παναγιώτου ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 130

132 Κοινοτάρχης Άρσους Κοινοτάρχης Κισσούσης Κοινοτάρχης Κοιλανίου Κοινοτάρχης Λόφου Κοινοτάρχης Ομόδους-Αντιπρόεδρος Ένωσης Κοινοτήτων Κοινοτάρχης Πάνω Κυβίδων Κοινοτάρχης Πάχνας Κοινοτάρχης Ποταμιούς Κοινοτικό Συμβούλιο Αγίου Θεράποντα Κοινοτικό Συμβούλιο Αγίου Θεράποντα Κοινοτικό Συμβούλιο Αγίου Θεράποντα Κοινοτικό Συμβούλιο Αγίου Θεράποντα Κοινοτικό Συμβούλιο Αγίου Θεράποντα Κοινοτικό Συμβούλιο Άρσους Κοινοτικό Συμβούλιο Άρσους Κοινοτικό Συμβούλιο Άρσους Κοινοτικό Συμβούλιο Βάσας Κοιλανίου Κοινοτικό Συμβούλιο Πάνω Κυβίδων Κοινοτικό Συμβούλιο Πάνω Κυβίδων Κοινοτικό Συμβούλιο Πάχνας Κοινοτικό Συμβούλιο Άρσους ΚΣ Πάχνας-Σύνδεσμος Γονέων Πάχνας Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης Κυπριακή Εθνική Επιτροπή UNESCO Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού Όμοδος Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου Πανεπιστήμιο Frederick Πανεπιστήμιο Frederick Ποδοσφαιριστής Κ.Ν. Κυβίδων Κώστας Κωσταντινίδης Ευάνθης Μαρνέρος Απόστολος Γιαννακάς Γιώργος Τσαγγαρίδης Ευγένιος Μιχαήλ Ανδρέας Θεοφάνους Ανδρέας Σάββας Στέλιος Θεοδώρου Κατερίνα Βασιλείου Ανδρέας Νικολάου Αντώνης Χαραλάμπους Έρμα Μαρνέρου Χαράλαμπος Χαραλάμπους Κλεοπάτρα Ψιλογένους Έλενα Επαμεινώνδου Χαράλαμπος Ψιλογένης Άντρη Ιωάννου Ανδρέας Χαραλάμπους Νιόβη Θεοφάνους Ευαγγελία Γενεθλίου Ιωάννης Φίλιππος Λάκης Νεοκλέους Βάσος Σαββίδης Μάριος Κωνσταντίνου Μάριος Μιχαηλίδης Θέκλα Παπαντωνίου Μελέτης Αποστολίδης Όλγα Θεοχάρους Παναγιώτης Σωκράτους Άννα Λοΐζου Μάριος Πελεκάνος Νάσω Χρυσοχού Μάριος Μενελάου ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 131

133 Πολιτικός Μηχανικός Πολιτιστικές Υπηρεσίες Πρόεδρος Συνδέσμου Αποδήμων Αγίου Θεράποντα Πυροσβεστική Υπηρεσία ΣΠΕ Κρασοχωρίων ΣΠΕ Κρασοχωρίων Συμβούλιο Αμπελοοινικών Προϊόντων Συμβούλιο Αμπελοοινικών Προϊόντων Συμβούλιο Αμπελοοινικών Προϊόντων Συμβούλιο Αμπελοοινικών Προϊόντων Σύνδεσμος Αποδήμων Λόφου Συνδεσμος Αποδήμων Πάχνας Συνδεσμός Αποδήμων Πάχνας Σύνδεσμος Γονέων Γυμνασίου Ομόδους ΤΕΠΑΚ Χρίστος Σιαμαρής Άντρια Μελετίου Νέαρχος Αντωνίου Στέλιος Νέστορος Ευαγόρας Μαθηλιότης Μύρια Συμεού Άντρια Χριστοδούλου Βαλεντίνα Μιχαήλ Ανδρέας Κυριακίδης Χριστάκης Γεωργίου Χρήστος Πουγιούκκας Ονησίφορος Ιορδάνους Αντώνης Τσιόλας Παναγιώτα Μανιώρη Σώτος Βοσκαρίδης ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 132

134 Τίμιος Σταυρός Ομόδους Τμήμα Αναδασμού Τμήμα Αρχαιοτήτων Τμήμα Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας Τμήμα Δασών Τμήμα Δασών Τμήμα Δημόσιων Έργων Τμήμα Εργασίας Τμήμα Οδικών Μεταφορών Τμήμα Οδικών Μεταφορών Τμήμα Περιβάλλοντος Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Τοπικός Αρχιτέκτονας Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Επιχειρηματίας Παπα Νεόφυτος Ζήνωνος Γιαννούλα Ρωσσίδη Εύη Φιούρη Ειρήνη Γεωργιάδου Ευαγγγελία Θρασυβούλου Ουρανία Μενελάου Κυριάκος Κυριάκου Μηνάς Παπαδόπουλος Μιχάλης Παπαγεωργίου Ευγένιος Γιαννακού Αντώνης Παναγιώτου Κωστάκης Κωνσταντίνος Ιωάννα Κωνσταντινίδου Ανδρέας Σταυρινός Γιόλα Κούρου Ειρήνη Χατζησάββα Ελένη Ζουππουρή Ερμής Κλόκκαρης Ζωγραφάκης Λένια Ζαχαρίου Μιχάλης Κυριακίδης Στέφανος Γεωργιάδης Ανδρέας Χατζηζαχαριάς Γιάννης Γεωργίου Μάριος Παναγιώτου Μενελάου Μενέλαος Μύδια Περικλέους Σαπφώ Μενελάου Σταύρος Ζήνωνος Χαράλαμπος Αμβροσίου Χαράλαμπος Ξενοφώντος Χαρίλαος Αθηνοδώρου Χρίστος Σερεμετίδης ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 133

135 Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Επιχειρηματίας Τοπικός Οινοπαραγωγός Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας Υπηρεσία Μεταλλείων Υπηρεσία Μεταλλείων Υπηρεσία Ταμείου Θήρας και Πανίδας Υπουργείο Οικονομικών Φιλαγροτική Λτδ Χρίστος Χατζηπαναγιώτου Χρίστος Χρυσάνθου Χρύσης Παπαιωάννου Χρυσούλα Τσίτση Μιχαήλ Χρίστος Σαμάρης Κώστας Αριστείδης Πανίκος Παναγίδης Μιχαήλ Μιχαήλ Στέλιος Μιχαήλ Παναγιότης Παναγίδης Σαβία Ορφανίδου Σάββας Μαλιώτης Πάτερ Αγίου Αμβροσίου ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 134

136 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Τα κείμενα και οι εικόνες των Παραρτημάτων έχουν παραχωρηθεί από την Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης, τις Τοπικές Αρχές και τους Φορείς που περιγράφονται σε αυτά. Το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως δε φέρει καμία ευθύνη για Πνευματικά Δικαιώματα που μπορεί να προκύπτουν για τη χρήση τους. 2. Οι ιδέες που έχουν καταγραφεί στα εργαστήρια Δημοκρατικού Δομημένου Διαλόγου (ΔΔΔ) ανήκουν στους εισηγητές τους και έχουν γραφτεί όπως διατυπώθηκαν από αυτούς, σύμφωνα με τη μεθοδολογία του ΔΔΔ. Το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως δεν συμφωνεί κατ' ανάγκη με αυτές. 3. Τα άτομα που ενεπλάκησαν στα εργαστήρια Δημοκρατικού Δομημένου Διαλόγου επιλέγηκαν από τις Τοπικές Αρχές ή εκπροσωπούσαν Φορείς που καλέστηκαν να συμμετάσχουν λόγω αρμοδιότητας. 4. Για την ετοιμασία των κειμένων του παρόντος τεύχους, εργάστηκαν οι ακόλουθοι: Ειρήνη Χατζησάββα Ερμής Κλόκκαρης Γιόλα Κούρου Στέφανος Γεωργιάδης Εύη Φιούρη Όλγα Θεοχάρους Έμιλυ Διονυσίου Κλέλια Βασιλείου Παναγιώτης Παπαδόπουλος Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Τμήμα Αρχαιοτήτων Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού Επαρχιακή Διοίκηση Λεμεσού Αναπτυξιακή Εταιρεία Τροόδους Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης Τροόδους ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΡΑΣΟΧΩΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 135

137 ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΕΩΣ Υπουργείο Εσωτερικών ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΕΩΣ Κινύρα 5-6, 1454 Λευκωσία Council of Europe Directorate of Democratic Governance, Culture and Diversity (DG II) Regional Co-operation Division F Strasbourg Cedex