Για τον Πολιτισµό και την Παράδοση

Transcript

1 Χοροστάσι Για τον Πολιτισµό και την Παράδοση ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚ ΟΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΟΡΟΥ ΚΑΙ ΛΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Αριθµός Τεύχους 20 - ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ Τιµή Τεύχους 4 Έδρα: Ελ. Βενιζέλου 134, Καλλιθέα - Τηλ.: Fax: ΚΩ : 6725 «Αγιασώτισες χορεύοντες εις την Καρύνην», Έργον Θεόφιλου Γ. Χ. Μιχαήλ, 1930 (74Χ180) Σ α υ τ ό τ ο τ ε ύ χ ο ς δ ι α β ά σ τ ε : Αφιέρωµα στον Κυριάκο Ι. Βαλαβάνη Βουκολική ποίηση και ζωή Η µουσική και ο χορός στα έργα του Θεόφιλου Η βυζαντινή µουσική Γενική µουσικολογική επισκόπηση στο ηµοτικό Τραγούδι Η γενοκτονία του µικρασιατικού Ελληνισµού από το Τουρκικό Κράτος Βασικές παιδαγωγικές αρχές και αξίες Κωνσταντίνος Οικονόµου ο «εξ Οικονόµων» και πολλά άλλα ενδιαφέροντα θέµ ατα

2 2 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 Σηµείωµα του εκδότη Συνεχίζοντας τα αφιερώµατα στους εκλεκτούς συνεργάτες του περιοδικού Χοροστάσι και του Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π., σειρά έχει ο αειθαλής και αεικίνητος εργάτης του Πνεύµατος κ. Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης. Το πολύπλευρο συγγραφικό του έργο καλύπτει ένα µεγάλο φάσµα της Ελληνικής Γραµµατείας, και, ειδικότερα, τους τοµείς της λογοτεχνίας και της µαχόµενης δηµοσιογραφίας, δεδοµένου ότι ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης υπηρέτησε µε πάθος, αλλά και µε επιτυχία και τα δύο αυτά είδη γραφής. Το σηµαντικότερο, όµως, είναι ότι ουδέποτε προσέφυγε σε φληναφήµατα ή σε ποµπώδη λόγια για να εκφράσει τις όποιες αντιθέσεις προτάσεις ή συγκινήσεις του. Πάντοτε, υπηρέτησε τις όποιες θέσεις του και τις ανθρώπινες αξίες µε σωφροσύνη, αγωνιστικότητα και µετροέπεια, χωρίς υπερβατικότητες και υ- περβολές, καθώς και χωρίς να ξεφεύγει ποτέ από το µέτρο και τα επιβαλλόµενα όρια. Όµως, εκείνο το στοιχείο, που τον διακρίνει περισσότερο, είναι το µεγαλείο της ψυχής, το οποίο τον καταξιώνει στη χορεία των Ανθρώπων που ξεχωρίζουν από τους άλλους για τη µεγαθυµία και την καλοσύνη τους, αλλά και τη γενναιοδωρία τους προς το κοινωνικό σύνολο. Η κοινωνική προσφορά του υπήρξε µέγιστη και πάντα ανιδιοτελής και γι αυτό δεκάδες πνευµατικών και πολιτιστικών Φορέων τον ανακήρυξαν ως Επίτιµο Πρόεδρο, ή του απένειµαν διάφορες άλλες τιµητικές διακρίσεις για τη σηµαντική φυσική, πνευµατική ή και την οικονοµική συνδροµή του προς αυτά. Ένα µέρος της προσφοράς του Κυριάκου Ι. Βαλαβάνη «µετέλαβαν» και οι µαθητές του Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π., που είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν τα µαθήµατα Λογοτεχνίας, τα οποία παρέδιδε επί δύο χρόνια, ανιδιοτελώς, δείχνοντας τη µεγάλη αγάπη του προς τα παιδιά, αλλά, και στο είδος που σε όλη τη ζωή του υπηρέτησε µε πάθος, τη Λογοτεχνία. Βουκολική ποίηση και ζωή, του Κώστα Μιχ. Σταµάτη σελ. 3 Γενική µουσικολογική επισκόπηση στο ηµοτικό τραγούδι, του Παντελή Καβακόπουλου σελ. 8 Η µουσική και ο χορός στα έργα του Θεόφιλου, του Βασίλη Πλάτανου σελ. 10 Η βυζαντινή µουσική, του Νίκου Μπαζιάνα σελ. 11 Η γενοκτονία του Μικρασιατικού Ελληνισµού από το Τουρκικό Κράτος, του Κωνσταντίνου Χιώλου σελ. 12 Βασικές Παιδαγωγικές Αρχές και Αξίες, του Χάρη Πανικίδη σελ. 14 Αφιέρωµα στον Κυριάκο Βαλαβάνη σελ. 16 Η ράση του Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π. σελ. 20 Κωνσταντίνος Οικονόµος ο «εξ Οικονόµων», του Αναγνώστη Ευαγγ. Παπακυπαρίσση σελ. 22 Βραβεία του 6 ου ετήσιου Μαθητικού Ευρωπαϊκού ιαγωνισµού για την αρχαία Ελληνική γλώσσα σελ. 24 «ΑΡΑ ΟΣΙΒΙΑ 2007», του Θεόδωρου Κοντογιώργη σελ. 26 Πανελλήνια Συνάντηση Ορειβατών και Οικολόγων στην Ελασσόνα σελ. 29 Παλλεσβιακή Έκθεση Κεραµικής στο Μανταµάδο της Λέσβου σελ. 30 «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή από τη Θεατρική Σκηνή του Αντώνη Αντωνίου σελ. 31 «Όρνιθες» του Αριστοφάνη από τη Θεατρική Οµάδα του ήµου Ιλίου σελ. 31 Χοροστάσι Ιδιοκτησία: Κέντρο Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισµού Εκδότης- ιευθυντής: ρ Κων/νος Σαχινίδης, Πρόεδρος του.σ. Έδρα: Ελ. Βενιζέλου Καλλιθέα Τηλ.: Fax: ksachi@unipi.gr Επιστηµονικοί Σύµβουλοι: Καθ. Βασίλης Φίλιας Καθ. Μιχαήλ Μερακλής Καθ. Γιάννης Μότσιος ρ Γεώργιος Αικατερινίδης Καθ. Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης Αναπλ. καθ. Μανόλης Βαρβούνης ιεύθυνση Σύνταξης: Μαρία Άνθη Υπεύθυνοι Σύνταξης & Ύλης: Σοφία Καρακασίδου Χάρης Πανικίδης Άννα Κακοπέτρου Φιλολογική Επιµέλεια: Αντώνης Καζαντζόγλου Επεξεργασία φωτογραφιών: Studio Στάθη Σαχινίδη Μιχάλης ηµαράκης Γραµµατεία - Συνδροµές Χριστίνα Κεκάκη Τηλ.: Εκτύπωση: Γραφικές Τέχνες ηµ. Γκαντίραγας Γερανίου 7, Αθήνα Τηλ.: Ετήσιες Συνδροµές: Εσωτερικού: Φυσικά Πρόσωπα:15 ηµόσιοι Οργανισµοί: 20 Εξωτερικού: 25 Επιτρέπεται η ελεύθερη άντληση στοιχείων, αρκεί να αναφέρεται η πηγή και ο συγγραφέας. Οι συγγραφείς των άρθρων φέρουν την ευθύνη για τις απόψεις τους. Σηµείωση της Σύνταξης: Οι πόροι του Κέντρου Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισµού προέρχονται ΜΟΝΟ από αυτοχρηµατοδότηση, οικονοµική ενίσχυση και συνδροµές των µελών και των φίλων του, καθώς και από λίγες ή µικρές κρατικές επιχορηγήσεις (κατά καιρούς).

3 Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 3 Η Βουκολική ποίηση και Ζωή* του Κώστα Μιχ. Σταµάτη, λογοτέχνη πρώτη και απλούστερη µορφή εργασίας του ανθρώπου, η κτηνοτροφία, στάθηκε και η «κούνια» της γέννησης και της διασποράς του βουκολικού τραγουδιού στη γνήσια και πηγαία προφορική µορφή του. Ο βοσκός, ο τσοπάνης, ο πιστικός, ο τσέλιγκας, ο ζευγολάτης, ο γελαδάρης, ο θεριστής και τόσα άλλα συναφή επαγγέλµατα, ε- µπνεύστηκαν από τη δουλειά τους και τραγούδησαν σε αυτήν τα πρώτα τους τραγούδια, τα οποία µετέδιδαν από στόµα σε στόµα και από σε γενιά σε γενιά. Τραγουδούσαν οι ίδιοι οι εργαζόµενοι, ή τους τα τραγουδούσαν ειδικοί τραγουδιστάδες και, έτσι, έκαναν πιο απαλή τη σκληρή εργασία και γλύκαιναν τον πόνο τους, υµνούσαν τη φύση, τους θεούς και τα παλικάρια τους, αισιοδοξούσαν, χαίρονταν και λησµονούσαν τις πίκρες της ζωής. Τα πρώτα άσµατα γεννήθηκαν µέσα στον χώρο εργασίας, κατά τη διάρκεια της δουλειάς και τα τραγούδησε ο ίδιος ο δηµιουργός βοσκός* αργότερα, από τα α- κούσµατα, τα µάθαιναν και οι άλλοι και, έτσι, αυτά τα πρωτότυπα συνθέµατα, µετατρέπονταν σε ποιµενικά τραγούδια πλατύτερων χώρων. Ο άνθρωπος ταυτίστηκε µε τη φύση, µίλησε µε τα αγρίµια του δάσους και των βοσκοτόπων, άκουσε τις κραυγές και τα ουρλιαχτά τους, αγάπησε τα κοπάδια του σαν τον εαυτό του, γιατί ήταν η ζωή του και η ζωή της φαµίλιας του, α- κροπάτησε στους γκρεµούς, στα καταράχια, στα ρέµατα, στις πλαγιές, στα ξέφωτα, παγίδεψε τα αρπαχτικά όρνια, µαγεύτηκαν από το σούσουρο των ρυακιών, των πηγών και της βρύσης, µέθυσε από το άρωµα των λουλουδιών και το ξάφνιασµα της άνοιξης, µελαγχόλησε µε τις συννεφιές του φθινοπώρου, χάρηκε µε την ψυχή του τον ήλιο και τη ζεστασιά του καλοκαιριού, σκιάχτηκε µε τις καταιγίδες του χειµώνα, λάτρεψε τη βοσκή, το σκάρο, το άρµεγµα, τον κούρο, το γέννο, τις συνήθειες, τις πονηριές και την αγαθότητα των προβληµάτων, τις διαβολές των γιδιών, την άκακη µάτια της αγελάδας, το τραγούδι της φλογέρας της δικής τους και των άλλων, έκλαψε από τη χαρά και από τη λύπη, έγινε ένα µε την ύπαιθρο και τον κόσµο της, κάθε φορά που βαλάντωνε, σήκωνε το καλαµένιο τους σουραύλι και γήτευε τον κόσµο γύρω του, µε τις απαλές µολπές του. υτά τα προφορικά άσµατα, αντιλάλησαν στις Α ρεµατιές των Υβλαίων βουνών, στις δασωµένες όχθες του ποταµού Ιµέρα της Σικελίας, στα σκαρφαλωµένα βοσκοτόπια της Αρκαδίας,στις ελατόζωστες πλαγιές της Κορινθιακής Κυλλήνης, σε ολόκληρη τη Λακωνία, υµνώντας τους βουκολικούς θεούς Ερµή, Απόλλωνα, Άρτεµη, ιόνυσο, Πάνα, τον ήρωα άφνη τον βουκόλο, τις αέρινες νύµφες και τις αµέτρητες καλόγνωµες φιγούρες του ξωταρικού κόσµου. Τούτο, είναι το γνήσιο δηµοτικό βουκολικό τραγούδι, που τραγούδησε ο δηµιουργός του. Απηχήσεις του υπάρχουν στον Όµηρο, τον Ησίοδο, στον Εύµηλο, στον Στησίχορο. Στον Θεόκριτο τον Σικελιώτη, το άσµα αυτό γίνεται έντεχνο και αυτός ο ποιητής είναι ο δηµιουργός του βουκολικού είδους στη λογοτεχνία µας. ο έντεχνο βουκολικό τραγούδι έχει έναν επώνυ- Τ µο δηµιουργό, που το τραγουδάει είτε στον τόπο του είτε µακριά από αυτόν, που, νοσταλγικά α- νατρέχει στο λίκνο προέλευσης του και το υµνεί ανα- µνηστικά. Αυτό το τραγούδι έφτασε ως εµάς και αυτό καλλιεργούν οι νεότεροι και οι σύγχρονοι βουκολικοί ποιητές της νεοελληνικής λογοτεχνίας, στους οποίους, µε την εισήγησή µας, αναφερόµαστε σήµερα. Περνώντας στην ουσία της επίδρασης της ποιµενικής λογοτεχνίας στον άνθρωπο των µεγαλουπόλεων, δίνω έναν αυτοσχέδιο ορισµό της βουκολικής ή ποιµενικής ποίησης, για να εξοικειωθεί ο ακροατής, µε όσα στη συνέχεια θα ακολουθήσουν, είναι η αφελής, λιτή, απέριττη και πιστή αναπαράσταση της ειρηνικής ζωής των ποιµένων και των χωρικών, που εκφράζεται σε τόνους χαµηλούς και ανεπιτήδευτους, που ψέλνει µε πνεύµα απονήρευτο, τις αθώες ηδονές και τις µικρόχαρες απολαύσεις της τσοπανικής και της υπαίθριας ζωής, προσφερόµενη ατόφια µέσα σε ένα φωτεινό και γεµάτο ζωντάνια και χαρµόσυνους ήχους τοπίο, στο οποίο κυριαρχεί λυτρωτικά η γαλήνη, η απλότητα, ο ρεαλισµός και η πηγαία έµπνευση. διαδροµή της Βουκολικής Ποίησης, δια µέσου Η των αιώνων µέχρι την σύγχρονη εποχή, εκπροσωπήθηκε από αρχαίους ποιητές πρώτου αναστήµατος. Εκτός από τους αναφερθέντες Όµηρο, Εύ- µηλο, Στησίχορο, Ησίοδο, Θεόκριτο και τους µι µητές του Βίωνα και Μόσχο, µνηµονεύονται ενδεικτικά και οι επόµενοι: Απολλώνιος, Καλλίµαχος, Ηλιόδωρος, Λόγγος, Κόιντος, Νόννος, Τριφιόδωρος, Κόλλουθος, Μουσαίος, το πλούσιο ποιµενικό στοιχείο των Ιερών Κειµένων, το µεγαλειώδες µεσουράνηµα του είδους σε πάνω από 5000 δηµοτικά µας τραγούδια, τα πέντε Βυζαντινά Ιπποτικά Μυθιστορήµατα και στο αναγεννησι- * Εισήγηση στο 4 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο µε θέµα «Ύπαιθρος και αγροτικός πολιτισµός στη Νεοελληνική ποίηση», που έγινε στην αίθουσα συνεδρίων της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών στις µε συνδιοργανωτές το ΚΕΧΟΛΠ, την ΕΕΛ και το «Χοροστάσι».

4 4 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Ιούλιος Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 ακό άρωµα της Κρητικής Ποίησης (παρακλάδι της Ευρωπαϊκής Αναγέννησης) κ.λπ. Για πρακτικούς λόγους, εδώ, ακολουθούµε τις περιόδους της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας από το 1830 µέχρι τις ηµέρες µας και η προσέγγιση µας είναι δειγµατοληπτική, λόγω του περιορισµένου χρόνου της εισήγησης και του πλήθους των εκπροσώπων τους είδους. ετά την πτώση της Πόλης, οι Φαναριώτες, Μ γραµµατισµένοι και γνώστες πολλών γλωσσών και της δυτικής λογοτεχνίας, κατέλαβαν σηµαντικές διοικητικές θέσεις και δηµιούργησαν τη µεταβατική Α Αθηναϊκή Σχολή Λογοτεχνίας, την ο- ποία διαδέχτηκε η Β Αθηναϊκή Σχολή και η Επτανησιακή Σχολή, που τις συνέδεσε ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. Μέσα στο κλίµα του ιαφωτισµού και στον ρο- µαντισµό της Α Αθηναϊκής Σχολής, σηµαντικές είναι οι ποιµενικές φωνές του Ιωάννη Βηλαρά (1771 Κύθηρα 1823 Τσεπέλοβο Ζαγορίου) µε το «Πουλάκι ξένο», «Απόψε είδα στο όνειρό µου», «Άνοιξη» και άλλα, καθώς και του Αθανασίου Χριστόπουλου (1773 Καστοριά 1847 Βουκουρέστι) µε την ποιητική του συλλογή «Λυρικά». Στην Επτανησιακή Σχολή, εκτός από τους Αντώνιο Μάτεση(1794 Ζάκυνθος 1875 Σύρος) µε «Τον θρήνο της βοσκοπούλας», τον Γεώργιο Ζαλοκώστα (1805 Συρράκο Ηπείρου 1858 Αθήνα) µε τον «Βοριά, που τα Αρναία παγώνει», τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη (1824 Λευκάδα 1879) µε τον «Φωτεινό». Ο ιονύσιος Σολωµός (1798 Ζάκυνθος 1857 Κέρκυρα) τίµησε τη βουκολική ποίηση µε αρκετά, ιδίως στο ξεκίνηµά του, ποιήµατα εµπνευσµένα από τον υπαίθριο και ποιµενικό χώρο («Το Κοπάδι», «Ο θάνατος της ορφανής», «Ο θάνατος του βοσκού», «Ο πειρασµός» κ.ά.). Επιλέγουµε «Τον θάνατο του Βοσκού»: Ο Θάνατος του Βοσκού Να, µια βοσκοπούλα στο βουνό, που κάθεται και κλαίει Και τα παράπονα η σπηλιά γλυκά τα µαταλέει: -Εψές που απέθανε ο βοσκός και τέσσεροι στον ώµο µου τον επήραν τέσσεροι στον ύστερο του δρόµο. Βραχνόφωνα ο καλόγερος ανάδευε τα χείλα Του νεκροκρέβατου συχνά ετρίζανε τα ξύλα. Θυµούµαι, που καθόµαστε αντάµα εκεί στη βρύση: -Ποιός από εµάς, ελέγαµε, περσότερο θα ζήσει; Και λέγοντας: -Ποιός απ εµάς περσότερο θα ζήσει; «Φθυς κατ εµάς εβούιξε φρικτά το «Ποιος θα ζήσει:» Τότε, ο αγαπηµένος µου εστέναξε απ τα στήθη Και του πα: - Τί έχεις στην καρδιά: Και αυτός δεν µ απεκρίθη. υστυχισµένη συντροφιά! Που το χαρούµεν ανθί Της νιότης µας της τρυφερής ογλήγορα εµαράνθη. Ω θάνατε, λυπήσου µε, λυπήσου µε και φθάσε* Ένα αναστεναγµό γλυκό µου φαίνεται πως θα σαι. Μού πανε πως µεσάνυχτα τον βάλανε στο µνήµα, κι εξέδωκα το ρούχο µου για το στερνό του εντύµα. Φωνάζω, σκούζω δυνατά, στον τάφο του γυρµένη, Μα δεν ακούνε τες φωνές στον τάφο οι πεθαµένοι. Κείνοι, που θα µε θάψουνε, ακόµη ανα µ αγαπούνε, Ας βάλουνε τα χέρια µας νεκρά να αγκαλιασθούνε. Στη Β Αθηναϊκή Σχολή του Παλαµά, ο ποιµενικός λόγος εγκαινιάζεται µε τους ηµοσθένη Βαλαβάνη(1829 Καρύταινα 1854 Αθήνα) µε το «Όνειρόν µου», Σπύρο Περεσιάδη (Μεσορούγκι Καλαβρύτων 1918 Αθήνα)µε το θεατρικό βουκολικό «Γκόλφω», Χρήστο Χρηστοβασίλη (1855 Σούλι Καλαµά 1937 Ψυχικό) µε τα «ιηγήµατα της Στάνης» και τα «ιηγήµατα του βουνού και του κάµπου», που αναδείχτηκε ο Κρυστάλλης στον πεζό λόγο, Κωστή Παλαµά (1859 Πάτρα 1943 Αθήνα) µε πλούσια ποιµενική έµπνευση στον «Ασκραίο», στον «ωδεκάλογο του Γύφτου», στη «Φλογέρα του βασιλιά» κ.ά., Γεώργιο ροσίνη (1859Αθήνα 1951) µε πολλά βουκολικά ποιήµατα, διηγήµατα και µυθιστορήµατα, Κώστα Κρυστάλλη (1869 Συρράκο Ηπείρου 1894 Άρτα) µε τις δύο ποιητικές συλλογές του «Αγροτικά» και «Ο τραγουδιστής του χωριού και της στάνης», (καθιερώθηκε ως ο βουκολικός ποιητής της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Γιάννη Βλαχογιάννη (1868 Ναύπακτος 1945 Αθήνα) µε τα διηγήµατα «Ο πετεινός» και «Τα Κουδούνια», Κώστα Χατζόπουλο (1868 Αγρίνιο 1920 Πρίντεζι Ιταλίας) µε τη «Φλογέρα», Σπήλιο Πασαγιάννη (1874 Καστόρι Σπάρτης 1910 Ζάκυνθος) µε τους «Αντίλαλους», Λάµπρο Πορφύρα (1879 Χίος 1932 Πειραιάς) µε τις «Μουσικές Φωνές». Επίσης, έγραψαν βουκολικά οι Αλέξανδρος Πάλλης, Ιωάννης Πολέµης, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Αλέκος Φωτιάδης, Γιάννης Καµβύσης, Σωτήρης Σκίπης, Νίκος Πετιµεζάς- Λαύρας, Σπύρος Νικοκάβουρας, Μαρίνος Σίγουρος, Στέφανος Γρανίτσας κ.ά. Από τον λυρικό Ζαχαρία Παπαντωνίου (1877 Καρπενήσι 1940 Αθήνα) µε τα «Χελιδόνια» και «Τα θεία δώρα», ανθολογούµε το «Ειδύλλιο». Ειδύλλιο Οι δέκα γίδες του Μπιλιόνα γυρίζουν βράδυ από το κλαρί. Πρώτη τους έρχεται η Κοκκώνα η αγροπατούσα η λυγερή. ίχως τσοπάνη µήτε σκύλο η µια την άλληνε οδηγάν. Σε τούφα στέκουν και τρυγάν κάποια κορφή, κανένα φύλλο. Κι η στριφτοκέρα η λαµπροµάτα κι η ασπρονώρα η παρδαλή κι αυτή, που φεύγει από τη στράτα

5 Ιούλιος Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 5 Τ Με το γαλάζιο χαϊµαλί. Σκίνο και γαύρο χορτασµένες πότε και πότε σταµατούν και ασάλευτες σαν πετρωµένες στον ήλιο, που έσβησε κοιτούν. η γενιά του Παλαµά ακολούθησε µια περίοδος παρακµής, όπου επικράτησε του πνεύµα του Καρυωτακισµού. Στη συνέχεια, ισχυρές µορφές, µε το έργο τους ανανέωσαν τον ποιητικό λόγο και οδήγησαν στη Γενιά του 30. Πρόκειται για την τετράδα Καζαντζάκη Βάρναλη Καβάφη- Σικελιανού. Ο ποιµενικός Καζαντζάκης (1883 Ηράκλειο Κρήτης 1957 Γαλλία) βρίσκεται στις σελίδες τις ωκεάνιας «Οδύσσειας» και του «Καπετάν Μιχάλη», ενώ, στον «Αλαφροΐσκιωτο» και στον «Λυρικό βίο» ο Άγγελος Σικελιανός (1884 Λευκάδα 1951 Αθήνα), οραµατίζεται τη φιγούρα του «Πάνα». Ο Παν Στα βράχια του έρµου ακρογιαλιού και στης τραχιάς χαλικωσιάς την λαύρα, Το µεσηµέρι, όµοιο πηγή, δίπλα από κύµα σµαραγδό, τρέµοντας όλο ανάβρα. Γαλάζια τριήρη στο βυθόν, ανάµεσα σε εαρινούς αφρούς η Σαλαµίνα Και της Κινέτας, µέσα µου κατάβαθος ανασασµός, Πεύκα και σκίνα. Το πέλαγο έσκαγ όλο αφρούς και τιναχτό στον άνεµο ασπροβόλα, Την ώρα που τα αρίφνητο κοπάδι των σιδερικών γιδιών ροβόλα. Με δυο σουρίγµατα τραχιά, που κάτουθε το δάχτυλο απ τη γλώσσα βάνοντας, βουιξ ο µπιστικός, τα µάζωξ όλα στο γιαλό κι ας ήταν πεντακόσα! Κι όλα εσταλιάσανε σφιχτά τριγύρ απ τα κοντόθαµνα κι απ το θυµάρι κι ως εσταλιάνε, γοργά τα γίδια και τον άνθρωπο και τον άνθρωπο το κάρωµα είχε πάρει. Και πια, στις πέτρες του γιαλού κι απάνου απ των σιδέρικων γιδιών τη λαύρα, σιγή* κι ως από στρίποδα, µέσ από τα κέρατα, γοργός ο ήλιος καπνός ανάβρα Τότε είδαµε - άρχος και τάγος - ο τάγος να σηκώνεται µονάχος, βαρύς στο πάτηµα κι αργός, να ξεχωρίσει κόβοντας και κει όπου βράχος, σφήνα στο κύµα µπαίνοντας, στέκει λαµπρό και ξάγναντο ακρωτήρι, στην άκρη απάνου να σταθεί, που η άχνη διασκορπά τ αφρού κι ασάλευτος να γείρει, µ ανασκωµένο, αφήνοντας να λάµπουνε τα δόντια του, τ απάνω χείλι, µέγας και ορτός, µυρίζοντας το πέλαγο το αφρόκοπο, ως το δείλι! οντά στους πιο πάνω αναφέρονται οι : Ρήγας Κ Γκόλφης (1886 Μεσολόγγι 1957 Αθήνα) µε τη συλλογή του «Τα τραγούδια του Αρίλη» - Ρώµος Φιλύρας (1889 ερβένι 1942 Αθήνα) µε έ- ντονη βουκολική έµπνευση στα ποιήµατά του Τέλλος Άγρας (1899 Καλαµπάκα 1944 Αθήνα) µε τη συλλογή του «Βουκολικά και εγκώµια» - Γιώργος Κοτζιούλας (1909 Πλατανούσα Ιωαννίνων 1956 Αθήνα) µε αδρόποιµενικό λόγο σε πολλά ποιήµατά του. Αναφέρονται ακόµη οι: Πάνος Σπάλας, Άγις Θέρος, Στέφανος Μόρφης, Αντώνης Αναπλιώτης, Στέλιος Σπεράντσας, Βασίλης Ρώτας, Γεώργιος ούρας, Θεόδωρος Γιαννακούλης, Παναγιώτης Μαυρέας, Κώστας Μαρίνης, Γιώργος Βαφόπουλος, Κλάρα Πευκιά, Κώστας Θρακιώτης κ.ά. Ιδιάζουσα λυρική και βουκολική είναι η περίπτωση του Πειραιώτη ποιητή Νίκου Χατζάρα (1884 Πειραιάς 1949) µε την µοναδική συλλογή του «Ειδύλλια», από την οποία ανθολογούµε «Τον αγωγιάτη και τ άλογο του». Ο Αγωγιάτης και τ άλογό του Χόρτο σου στρώνω στο φουσκί, λεβέντη µου, κυλίσου, ξέζεψα κι είσαι µοναχά µε τ ώριο χαϊµαλί σου. Σου φέρνω κρούσταλλο νερό, σου φέρνω στο ταγάρι το διπλοπαστρεµένο σου ταϊνι, δουλευτάρη. Στην χιούτη την περήφανη µια χάντρα έχω πλεµένη Γαλάζια. ιώχνει το κακό το µάτι, που αρρωσταίνει. Κρεµάστηκε άδειος ο ντουρβάς αδέρφι, στο παχνί σου. Λεβεντονιέ καλόβολε, γείρε κι αποκοιµήσου. ετά τη γενιά του 30 µε τον «Πάνα» και τον Μ «Παγανά» του Στρατή Μυριβήλη, ακολουθεί η σύγχρονη εποχή, που χαρακτηρίζεται από µια περισσότερο οργανωµένη και συµπαγή παρουσία της βουκολικής ποίησης τόσο στην Αθήνα, όσο και στην περιφέρεια, µε ουσιαστική, γόνιµη και ποιοτική παραγωγή. Συγκροτείται µια πολυάνθρωπη σχολή βουκολικών ποιητών και συγγραφέων στην Αθήνα, που δίνει το µέτρο της αντίστασης του αστού ανθρώπου στην κόλαση των µεγαλουπόλεων και την άνοδο της νοσταλγίας της ξέγνοιαστης υπαίθριας ζωής. Η ενδιαφέρουσα αυτή περίοδος αρχίζει µε τον λυρικό ποιητή Γιώργο Αθάνα (1893 Ναύπακτος 1987) µε το «Πρωινό ξεκίνηµα», και ιδίως, µε τους δύο πρώτους ογκώδεις τόµους των «Τραγουδιών των βουνών», όπου έδωσε βουκολική ποίηση σύγχρονη και ανανεωµένη. Τον ακολούθησαν µε τη δική τους κατάθεση οι: Χρυσάνθη Ζιτσαία (1903 Πρίντεζι Ιταλίας 1995 Θεσσαλονίκη) µε τις συλλογές «Χίµαιρες», «Λυρικοί δρόµοι» και «Αχός του τραγουδιού»* Φοίβος άφνης (1909 ελφοί Παλαιό Ψυχικό) µε τις βουκολικές συλλογές «Ειδύλλια», «Βουκολικά» και «Αγροτική συµφωνία» * Μήτσος Τσιτσιπής (1911 Αµφίκλεια 1991 Αθήνα) µε τις δύο ογκώδεις ποιητικές συλλογές «Οι αδερφοποιτοί του Παρνασσού» και «Καρµάλα» και µε πραγµατική προσφορά στον χώρο του ποιµενικού είδους* Γιάννης Κοφίνης (1907 Επτάλοφο Παρνασσού Αθήνα) µε τους 2 τόµους βουκολικών ποιηµάτων «Φωνή πατρίδας»* Γεράσιµος Κορολής (1909 Λεοντάρι Αρκαδίας 2003 Αθήνα) µε τη συλλογή «Στης ζωής το έρµα»,* Πάνος Παπαρρηγόπουλος (1913 Φίλαι Καλαβρύτων 1985 Πειραιάς) µε τις συλλογές «Νοσταλγικοί ρυθµοί», «το Τραγούδι του Λάδωνα», «Λυρική πορεία» και τα διηγήµατα «Πέρα από την Πολιτεία»* Νότης Ρυσσιάνος (1914 Αθήνα) µε το µυθιστόρηµα «Ο Καλλιµπαρδινός»*, Πάνος Τσίνας (1925 Βραγγιανά Τζουµέρκων) µε την ποιητική συλλογή «Ο κόσµος της πατρίδας» και τους δύο τόµους των διηγηµάτων «Μικροί ήρωες»*,

6 6 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 Τάκης Κολιαβάς Μωλιοτάκης (1926 Μώλος Λοκρίδας) µε τις συλλογές «Νοσταλγικοί αντίλαλοι» και «Ορεινή περιοχή», από όπου αντλούµε το ποίηµα του «Ξωµάχος»: Ξωµάχος Σε δέρνει µπόρα ξαφνική µια µισαφήνεις τη δουλειά, Μια της ελιάς το µάζεµα, τ αλέτρι στο χωράφι. Σε καρτερεί στο χαµηλό σπιτάκι η φαµελιά Κι ένα µπουκάλι µε ρακί στο φτωχικό σου ράφι. Άλλοτε πάλι του ήλιου τα πύρινα φιλιά Στο θέρο και το τρυγητό οληµερίς σε λιώνουν. Μα τα βραδάκια στην αυλή και κάτω από την ελιά Τα γέλια της φαµίλιας σου πόσο σε ξανανιώνουν. Κι έτσι κυλάει ο καιρός, µε ήλιο ή µε βροχή, µε µπόρες και µε συννεφιές, µε χιόνι, µε δρολάπι. µα συ έχεις πάντα γαληνιά κλεισµένη στην ψυχή κι ανθεί στο καλυβάκι σου ολοχρονίς η αγάπη. Σταύρος Κουτίβας (1929 Άστρος Κυνουρίας Ο 1974 Αθήνα) υπήρξε ένας βαθύς µελετητής της βουκολική ποίησης*, η προσωπική βουκολική κατάθεσή του περιλαµβάνει τρεις ποιητικές συλλογές: «Στου Πάνα τα βουνά», «Ποιµενική Ραψωδία», και «Του βουνού και του κάµπου»*. Βουκολικά ποιήµατα έγραψε επίσης και ο Γιάννης Ανδρικόπουλος (1930 Αίγιο) κατά το ποιητικό του ξεκίνηµα, αλλά και αργότερα. Η «Φλογέρα» αποκαλύπτει τη γνησιότητα της έµπνευσής του: Φλογέρα Σ άκουσα απόκοσµη λαλιά µες το πανέρµο δάσος κοντά στο θαµποχάραµα σαν κάποιου ονείρου θάµα, κι είπα θα ν νεροφλοίσβισµα, τραγούδι νεραϊδίσιο βιολιά πουλιών ψιλόφωνα, ή κάποιας λάµιας κλάµα. Και πότε σαν τον κλαριτζή τον κότσυφα αγροικιόσουν κι άλλοτε απόκοσµο παράπονο ενός γκιώνη, κάτι σαν λύρας δοξαριά, σαν αύρας θείο τραγούδι, και πότε σα να κρυφοκλαίει ερωτευµένο αηδόνι. Ήσουν εσύ ζωντάνεµα των πόθων του βοσκού συντρόφισσα του κοπαδιού, παιχνίδισµα του αιθέρα, ήσουνα εσύ της οµορφιάς, της φύσης τραγουδίστρια, φτωχούλα, λυγερόφωνη, του νιου βοσκού φλογέρα. Βασίλης Λαµνάτος (1936 Κάτω Χρυσοβίτσι Ο Τριχωνίδας) µελέτησε όλο το εύρος της βουκολικής ποίησης και ζωής και συνέγραψε πολύτιµα λαογραφικά ποιµένων και προσωπική ποιµενική ποίηση µε τις συλλογές «Ο αγναντευτής της Ρούµελης» και «Λογοπερπατητής». Η ποίηση του είναι αληθινή και κοντά στις εµπνεύσεις του Κρυστάλλη, όπως φαίνεται και από το ανθολογούµενο ποίηµά του «Στα χειµαδιά»: Στα χειµαδιά Στα χαµηλά τα χειµαδιά, στα απάνεµα τα τόπια, που δεν τα πιάνει ο βοριάς κι ούτε ο χιονιάς τα δέρνει εκεί βοσκούλες ντροπαλές, σε πυκνωτά γρασίδια, βόσκουν κοπάδια πρόβατα µε λιοφεγγιές και λένε, γι αγαπηµούς, για βότανα, για ξόµπλια και για προίκες. Κι αν το γλυκό κουβέντιασµα, περάτη µου τ αφήσουν κι αρχίσουν το τραγούδισµα, µελίφωνα και ωραία κάλλιο να µην είσαι εκεί κοντά, κάλλιο µην τις ακούσεις. την ίδια ατµόσφαιρα δηµιουργούν οι: Θεόδωρος Σ Στάγιας (1935 Πηγάδι Κυνουρίας) µε τη συλλογή «Συγκοµιδή», ο Γιάννης Σαντάρµης (1943 Αρχάνι Φθιώτιδας) µε την καθαρά βουκολική ποιητική συλλογή «Κοντά στις στάνες» και πλήθος λαογραφικών ποι- µενικών ποιηµάτων, δηµοσιευµένων σε διάφορα παραδοσιακά έντυπα, ο Θανάσης Παπαθανασόπουλος (1937 Περίστα Ναυπακτίας) µε τις συλλογές «Ναυπάκτια έπη» και «Ρουµελιώτικα» (στην έκδοση του 2000), από όπου παίρνουµε το ποίηµα «Θα παίξω τη φλογέρα µου». Θα παίξω τη φλογέρα µου Θα παίξω τη φλογέρα µου λιγάκι να ξεσκάσω να ειπώ τα µαύρα ντέρτια µου και τα παράπονά µου να ειπώ όσα µε τη γλώσσα µου δεν ξέρω να προσπιάσω, όσα σαν όχεντρες τρανές πιγκώνουν την καρδιά µου. Κοιµούµαι µε ένα βαρετό, ξυπνώ µε µιαν αγκούσα κλαίω, γελώ, ερωτεύοµαι, ζηµιώνοµαι, κερδίζω κρίνε κι εσύ φλογέρα µου, δικαιο- µαρτυρούσα: Μπορώ να τα θωρώ βουβός, να µην τα ντελαλίζω. Στο σύγχρονο ποιµενικό είδος πρόσφεραν και προσφέρουν την έµπνευσή τους και οι: Ελευθέριος Γρηγορόπουλος, Κώστας Καλαντζής, Γιώργος Ξύδης, Βασίλης Λίλης, Ντίνος Βλαχογιάννης, Νίκος ασκαλόπουλος, Νικόλαος Παπαχαραλάµπους, Πάνος Μπάρδης, Ντίνος Μακρυγιάννης, Γιάννης Μπαρµπαγιάννης, Κούλης Κάσσης, Αντώνιος Χρονόπουλος, Σταύρος Σκούρτης, Μαρία Γιακουµέλλου, Πάνος Αντωνόπουλος, Κατερίνα Γαρδικιώτη, Γιώργος Παράλληλα, µε την ποιητική παρουσία του βουκολικού είδους στη σύγχρονη εποχή, το είδος τούτο εµφανίζεται µε την ίδια ένταση, οργάνωση και ποιότητα και στο διήγηµα, το µυθιστόρηµα, τη νουβέλα, το θέατρο, τη µελέτη, το δοκίµιο, την ποιµενική λαογραφία και τη µετάφραση βουκολικής λογοτεχνίας από την αρχαία Ελληνική και από ξένες γλώσσες στα νεοελληνικά. Τα πλούσια και ορµητικά νερά, που κουβάλησαν οι παραπόταµοι και οι χείµαρροι του βουκολισµού από την εποχή των ακριτικών και δηµοτικών τραγουδιών, του «Ερωτόκριτου» και της ποίησης του Βηλαρά, του Χριστόπουλου, του Σολωµού, του Χρηστοβασίλη, του Κρυστάλλη, του Παλαµά και του Σπήλιου Πασαγιάννη, συνάχτηκαν δηµιουργικά όλα στην εποχή µας και ζωντάνεψαν ένα πλατύ βουκολικό ποτάµι, στο οποίο

7 Ιούλιος Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 7 συγκεντρώθηκε ολόκληρη η ώριµη ποιµενική έκφραση της νεότερης Ελλάδας. Η ποιµενική λογοτεχνία των ηµερών µας, εκφρασµένη µε τη µορφή της ποίησης, του διηγήµατος, του µυθιστορήµατος, των θεατρικών έργων, των µελετών και των δοκιµίων απόλυτα προσπελάσιµη στην έρευνα, αποτελεί την πιο µεστή και την πιο ουσιαστική, µετά από εκείνη του Θεόκριτου, ανάταση του είδους. Ο µεγάλος αριθµός των εκπροσώπων, η πληθώρα και η ποικιλία των έργων τους συνιστούν µια δυναµική έκφρασης, που πορεύεται παράλληλα µε την εποχή της ταχύτητας, της τεχνολογίας και δηµιουργεί ταυτόχρονα αντίσταση και προµαχώνα ενάντια στη σύγχρονη ροή όπου τα πάντα, υποταγµένα στη φρενίτιδα των καιρών µας, ακολουθούν µε νοµοτέλεια τον δρόµο προς το α- ναπόφευκτο λυκόφως ενός άγνωστου αύριο. ο βουκολικό έργο αυτών των λογοτεχνών είναι Τ πλατύ, αρτιωµένο, συµπαγές, κρατάει άλλοτε το σύνολο και άλλοτε το µέρος της παραγωγής τους και έχει αυτοτέλεια, ξεχωριστή ζωντάνια και δύναµη, τρυφερότητα, χάρη, ευρηµατικότητα, γνωρίσµατα, που λείπουν από τα άλλα λογοτεχνικά δηµιουργήµατά τους. Στίχοι καλοδουλεµένοι, τραγουδιστικοί, κελαρύζουν στους ρυθµούς του δηµοτικού τραγουδιού και στις λαϊκές εµπνεύσεις, απέριττοι, επιγραµµατικοί, διακοσµηµένοι µε λαµπερές εικόνες, καθαρότητα λόγου και σκέψης, πληµµυρισµένοι από αστραφτερό φως και ανοιχτούς ορίζοντες. Η έµπνευση κρύβει το όραµα της αγάπης προς τη φύση και υπαγορεύει τον σεβασµό προς την έµψυχη και άψυχη δηµιουργία του Πλάστη, µε προµετωπίδα τη ρήση: «Φύσιν Σέβου». Χαρακτήρες, που διέπουν τη βουκολική ποίηση είναι σταθερές πηγές, η παραδοσιακή σύνθεση, η ισορροπία στη δοµή, ο αµετακίνητος περίγυρος, το νεανικό σφρίγος, η ξεγνοιασιά, η µουσική, οι εικόνες, η φευγαλέα στιγµή της ευτυχίας, η προφορική νεοελληνική γλώσσα µε τα ιδιώµατα και την ιδιοσυγκρασία της, η συχνή χρήση της µορφής του ειδυλλίου, τα µετρικά συστήµατα, η απλή έκφραση, η σαφής διατύπωση και η εναργής σκέψη, η έντονη ανανεωτική τάση, η οικουµενικότητα του είδους, η λαογραφική δοµή και προσφορά, η οµορφιά του λόγου, η σεµνότητα, η ευγένεια του λόγου, το ποιµενικό ιδεώδες, το πνεύµα του παγανισµού, η αποτύπωση της πραγµατικότητας, ο σεβασµός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των εθίµων, το αίσθηµα νοσταλγίας, η άντληση της έµπνευσης από τον ίδιο τον περίγυρο, η αναλλοίωτη συνέχιση της παράδοσης, το αέναο µήνυµα ειρήνης, ο αυθορµητισµός, η αλήθεια, το σταδιακό άπλωµα του ποιµενικού είδους σε ολοένα και περισσότερα είδη λόγου, η παράλληλη µε αυτή τη δηµιουργία και συνύπαρξη του προφορικού δηµοτικού βουκολικού τραγουδιού, η προσέγγιση στον λαϊκό µας πολιτισµό, η διαµόρφωση ιδιαίτερης βουκολικής βιβλιογραφίας, η προσφορά έργου εθνικού κ.λπ. Αυτή ήταν µια σύντοµη περιδιάβαση στον αρωµατισµένο χώρο της βουκολικής ποίησης και Ζωής, που µε πείσµα αντιστέκονται στις λυσσαλέες εφόδους της στρεδικής και απόλυτα µηχανοποιηµένης εποχής µας. Βιογραφικά στοιχεία Ο Κώστας Μιχ. Σταµάτης γεννήθηκε το 1935 στο Βραχάτι της Κορινθίας. Τελείωσε το Γυµνάσιο της γενέτειράς του και σπούδασε Πολιτικές Επιστήµες στην Αθήνα και Νοµικά στη Θεσσαλονίκη. Περάτωσε τη Σχολή Λιµενικών οκίµων (1965) και σταδιοδρό- µησε ως αξιωµατικός του Λιµενικού Σώµατος, από όπου και αποστρατεύτηκε το 1992 µε το βαθµό του Υποναυάρχου Λ. Σ. Ταξίδεψε, ιδιωτικά και υπηρεσιακά, σχεδόν σε όλον τον κόσµο. Στα ελληνικά γράµµατα εµφανίστηκε µε διηγήµατα στην εφηµερίδα «Φιλολογική Βραδυνή» το 1959 και µε ποιήµατά του στον Κορινθιακό τύπο. Ειδικότερα, ασχολήθηκε µε την ποίηση, το δοκίµιο, το διήγηµα, τη νουβέλα, τη µελέτη, την ιστορία, τη βιογραφία, τη µετάφραση από και στα ιταλικά. Ακόµη, έγραψε µε επιτυχία, σενάρια ταινιών µικρού µήκους και µάλιστα, το 1976 τιµήθηκε, για το σενάριό της, στο Φεστιβάλ της Καρθαγένης η ταινία του «Η προστασία της θάλασσας». Παράλληλα, επιδόθηκε στη µελέτη του Ναυτικού και του Αστυνοµικού ικαίου και συνέγραψε πολλές επιστηµονικές εργασίες και µελέτες, όπως είναι τα βιβλία του: «Λιµενική Αστυνοµία» (1968, 2 η έκδοση 1983), «Αστυνοµικόν ίκαιο» (1971), «Γενικοί Κανονισµοί Λιµένος» (1978, 2 η έκδοση 1983) κ.ά., ενώ, επιµελήθηκε και την έκδοση είκοσι και πλέον τόµων συλλογής υπηρεσιακής νοµοθεσίας. Συνολικά, µέχρι σήµερα, έγραψε: 12 ποιητικές συλλογές, στην ελληνική, γαλλική και ιταλική γλώσσα, ένα διήγηµα, µία νουβέλα, 16 δοκίµια-µελέτες, ένα ιστορικό βιβλίο, µία βιογραφία. Επίσης, µετέφρασε τέσσερα ξένα βιβλία, καθώς και 300 ποιήµατα και πεζά Ιταλών λογοτεχνών στις πιο πάνω αντίστοιχες γλώσσες, τα οποία δηµοσίευσε στο περιοδικό «Παγκόσµια Συνεργασία» και σε άλλα ελληνικά και ξένα έντυπα. Για το έργο του έγραψαν κριτικές διάφοροι Έλληνες και ξένοι κριτικοί και άνθρωποι των γραµµάτων. Συνεργάζεται µε πολλά λογοτεχνικά περιοδικά και εφηµερίδες στο εσωτερικό και την Ιταλία, ενώ, κατά καιρούς είχε τη διεύθυνση των περιοδικών:«επιθεώρηση Ναυτιλίας» ( ), «Συ- µπόσιο» (1976), «Κορινθιακά» ( ), «Επιθεώρηση Εµπορικού Ναυτικού» ( ), «Παγκόσµια Συνεργασία» (εκδότης - διευθυντής ) και υπήρξε ο συντάκτης των εβδοµαδιαίων ραδιοφωνικών εκποµπών: «Με τους Ναυτιλλοµένους» ( ) και «Θαλασσινές Κουβέντες» ( ).

8 8 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Ιούλιος Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 Ο Γενική µουσικολογική επισκόπηση στο ηµοτικό Τραγούδι του Παντελή Καβακόπουλου, µουσικολαογράφου ι ιδιαίτεροι µουσικο - χορευτικοί ιδιωµατισµοί των Ελλήνων της Ηπείρου, του Πόντου, της Κρήτης και της Κύπρου µε τα τοπικά τους ιδιοχρώµατα, ήθους, ύφους και χαρακτήρα, δεν µπορούν να γίνουν απόλυτα κατανοητοί απ όλους τους Έλληνες. Ο λαός της κάθε περιοχής βιώνει τα δικά του διαλεκτικά και γλωσσικά παραδοσιακά στοιχεία µέσα από τα ήθη, τα έθιµα, τα τραγούδια και τους χορούς. O Ελληνικός λαός, σχεδόν στην ολότητά του, δεν κατανοεί την αρχαΐζουσα Ποντιακή διάλεκτο και, όµως, είναι κοινά τα βασικά χαρακτηριστικά της φυλής, έστω κι αν αυτά είναι σε διαφορετικές παραλλαγές. Με τα - περισσότερα - κοινά ήθη, έθιµα και τραγούδια του Ακριτικού κύκλου, Ιστορικά, Αλληγορικά, Ηρωϊκά, της αγάπης κ.λπ., µας ενώνει µία κοινή ρίζα. Κυρίαρχο ρόλο έπαιξε ο ελληνικός γλωσσικός διαλεκτικός λόγος, ο οποίος, στη διαχρονικότητά του διαµορφώθηκε µέσα από τα µεγάλα γεωγραφικά ε- ρείσµατα των Ελλήνων της Βαλκανικής, της Μικράς Ασίας και του Αιγυπτιακού - Αλεξανδρινού Ελληνικού Πολιτισµού. ι Νέο - Έλληνες, µέσα από το σοφιστικό, παραδοσιακό, πνεύµα των Αρχαίων, έγιναν οι Ο άξιοι συνεχιστές στα γράµµατα, στις τέχνες, την ποίηση, τη µουσική, τον χορό και, γενικά, σε όλο τον κοινωνικό και εθιµικό τρόπο ζωής. O λαός εύκολα ιστορούσε τα γεγονότα µε την πεζογραφία. Αυτό, όµως, που τον κυρίευε µέσα του, ή- ταν ο ποιητικός λόγος, που τον συγκινούσε και τον έκανε δηµιουργό, µέσα από τα εκάστοτε γεγονότα, ανάλογα µε τα συναισθήµατα του καθενός, είτε ήταν πόνος είτε χαρά, λύπη, ή καηµός. O λαός γίνεται ποιητής και λαϊκός τροβαδούρος, µέσα από το δικό του ιδιόµορφο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνική καθηµερινότητα. Το θέατρο, η ποίηση, η µουσική, ο χορός, ήταν η ψυχαγωγία του. Όλα αυτά ήταν παράγοντες, που παρακινούσαν παράλληλα τον λαό, µέσα από τις γιορτές, τους γάµους και τα πανηγύρια να εκτονωθεί ψυχικά και σωµατικά. O λαός, µέσα από τον περιβάλλοντα χώρο και την κοινωνική καθηµερινότητα, γίνεται στιχοπλόκος σε ό,τι τον χαροποιεί, τον εντυπωσιάζει, τον πονάει. Και αυτό, αποτελεί ιδιαίτερο προτέρηµα των νησιωτών, που, ίσως, η θάλασσα είναι εκείνη, που τους κάνει πιο οξυδερκείς πνευµατικά στην ποιητική έµπνευση, συγκριτικά µε τους στεριανούς. Ο µεγάλος αριθµός των τραγουδιών τους είναι στιχοπλόκια, ή µαντινάδες ή κοτσάκια, όπως κατά τόπους, λέγονται. Α- ντίθετα, τα στεριανά τραγούδια έχουν ένα στερεότυπο κλασικό και αµετάβλητο ποιητικό χαρακτήρα, µε τις κατά τόπους παραλλαγές. Γενικά, ο λαός, εύκολα, γίνεται στιχουργός, αλλά όχι και µουσικός, που είναι προτέρηµα των ολίγων. Η µουσική είναι ένα ιδιαίτερο ένστικτο ταλέντου των ελαχίστων. Αν παρατηρήσουµε τις συλλογές τραγουδιών του Fauriel - και των µετέπειτα ερευνητών - λαογράφων Αραβαντινού, Πολίτη, Αποστολάκη και των νεοτέρων Pωµαίου και πολλών άλλων, τα τραγούδια αυτά είχαν και ένα δικό τους σκοπό. Αργότερα, στο πέρασµα του χρόνου, οι περισσότεροι σκοποί λησµονήθηκαν, όπως και πολλά τραγούδια. Ο λαός, δυστυχώς, έπαψε να γίνεται συνθέτης και αναγκαστικά πάνω σε παλιότερες γνωστές µελωδίες ταίριαζε τα νέα του ποιητικά δηµιουργήµατα. Τέλος, το δηµοτικό τραγούδι είναι αυτό που γαλούχησε τον Έλληνα από τα γεννοφάσκια του, µε τη συνοδεία της φλογέρας, της πίπιζας, του ζουρνά, της γκάϊντας και του νταουλιού. Αργότερα, στα τέλη του 19 ου και στις αρχές του 20 ου αιώνα, προστέθηκαν το βιολί, που αντικατέστησε τη λύρα, το κλαρίνο, η φλογέρα, η κιθάρα, το λαούτο κ.λπ. λαϊκή µουσική δηµιουργία των ήχων, µε τη H σωστή ακρίβεια των εστώτων φθόγγων, έχει βαθιές ρίζες στους αρχαίους Πυθαγορείους, µε τους λεγόµενους τρόπους, και, τελευταία, µε την τελειότητα των ήχων της Βυζαντινής µουσικής. Ακολούθησε η έντεχνη εκκλησιαστική βυζαντινή µουσική, µε βάση τα αρχικά µουσικά ακούσµατα του δηµοτικού τραγουδιού. Τα βυζαντινά µουσικά έγχορδα, λύρα, κανονάκι, ούτι, ταµπούρι µετά τόξου και ταµπούρι µε πένα, καθώς και το πνευστό «νέϊ» - τύπος φλογέρας -, µε τα µετέπειτα ευρωπαϊκά έγχορδα και πνευστά, συνέβαλλαν σε µια καινούρια ώθηση µε συνθέσεις Ελλήνων συνθετών της Πόλης. Μετά την Άλωση, το 1453, και τη διάλυση του Βυζαντινού Κράτους, η σύγχρονη ευρωπαϊκή κοσµική µουσική των Ελλήνων άρχισε σιγά - σιγά να υποχω-

9 Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 9 Μ ρεί και, δυστυχώς, µουσική πολλών από τα ιστορικά και αυτά του ακριτικού κύκλου τραγούδια χάθηκε. τα 400 χρόνια σκλαβιάς ο λαός υποφέρει και Σ βιώνει την καταπίεση και τη διαρκή έντονη αντίσταση. Τα εκάστοτε γεγονότα γίνονται ποίηση και τα περισσότερα των θεµάτων τους είναι κοινά, όπως κοινοί ήταν και είναι οι στόχοι στους αγώνες του Έθνους. Όλα αυτά τα ποιητικά θέµατα των τραγουδιών, τα περισσότερα δεν έχουν δική τους µελωδία, προσκολλώνται σε παλιότερα λαϊκά µελίσµατα. Και ο λόγος, όπως ελέχθη, είναι γνωστός. Απόδειξη, πως πολλά δηµοτικά τραγούδια καταγράφτηκαν και σώθηκαν από διαφόρους Έλληνες και ξένους λαογράφους - ερευνητές. υστυχώς, τα µουσικά κείµενα χάθηκαν. Και, αν ακόµα είχαµε µουσικές καταγραφές, µε τα σηµερινά δεδοµένα, οι καταγραφές αυτές θα ήταν ατελείς, διότι οι µουσικοί της τότε εποχής δεν γνώριζαν, πως µέσα από το ρυθµό των µελωδιών υπήρχαν και τα λογής - λογής ποικίλµατα, που προσέδιδαν το τοπικό χρώµα και τα ποικίλα µετρικά σχήµατα των ρυθµών. ετά τον Μικρασιατικό διωγµό των Ελλήνων από τα πάτριά τους εδάφη, όλος αυτός ο λαός, µαζί µε τους οργανοπαίκτες του, καταστάλαξαν στα στενά όρια της µητέρας Ελλάδας, κυρίως στην Αθήνα, τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη, την Κρήτη, και όπου αλλού, εντός της Ελληνικής επικράτειας. Οι Έλληνες Μικρασιάτες µουσικοί, µε τη βαθιά εµπειρία της Βυζαντινής µουσικής, στη νέα τους τώρα πατρίδα, ζουν και εργάζονται στα νυχτερινά µαγαζιά, στα λεγόµενα «Καφέ αµάν» της Αθήνας µε πελάτες Μικρασιάτες και ντόπιους, που ένιωθαν ποιοτικά µέσα στο πετσί τους το ύφος, την οµορφιά και το κάλλος της Βυζαντινής µουσικής. Αντίθετα, τα τοπικά δηµοτικά τραγούδια των διαφόρων περιοχών της Ελλάδας, Πελοποννήσου, Ηπείρου, Μακεδονίας, Θράκης, Θεσσαλίας κ.λπ., τα περισσότερα ήταν δηµιουργήµατα µιας συγκεκριµένης περιόδου, κατά την Τουρκοκρατία και µετά την απελευθέρωση του Τα τοπικά µουσικά όργανα ήταν η «Τζαµάρα», ό- πως λέγεται στην Ήπειρο, η Πίπιζα στη Πελοπόννησο, ο Ζουρνάς και η Γκάϊντα στη Θεσσαλία, Μακεδονία και Θράκη, η Κεµεντζέ και το Τουλούµ του Πόντου και, γενικά, όλα τα κρουστά, Νταούλια και Ντέφια. Κατά τον 19 αιώνα, τη Φλογέρα την αντικατέστησε το ευρωπαϊκό Κλαρίνο, ενώ, τη Λύρα το ευρωπαϊκό Βιολί. Τελευταία, ακολούθησε το Σαντούρι, προερχόµενο από τη Βαλκανική (Ρουµανία). Στην Ήπειρο, στον νοµό Ιωαννίνων, κατασταλάζει η τετραµερής ορχήστρα µε Κλαρίνο, Βιολί, Λαούτο και Ντέφι. Στους νοµούς Πρέβεζας και Άρτας προστίθεται και το Σαντούρι, αλλά, χωρίς το Ντέφι. µουσική, κατά γεωγραφικά διαµερίσµατα, και H στις επί µέρους περιοχές, παρουσιάζει αισθητές διαφορές στη γλώσσα, τον ρυθµό, την αγωγή, το ύφος και τον χαρακτήρα. Άλλη η µουσική του Πόντου, άλλη της Ηπείρου, άλλη της Βορειοδυτικής Μακεδονίας και άλλη της Κρήτης κ.λπ. O µορφικός τύπος της µουσικής στο τραγούδι, για κάθε περιοχή, έχει τον δικό της ιδιάζοντα χαρακτήρα, όπως και στη χορευτική κίνηση. Λίγα λόγια σχετικά µε τη διάσωση και την καταγραφή των τραγουδιών. καταγραφέας µουσικός, αν δεν βιώνει µέσα O Παραδοσιακοί οργανοπαίχτες (φωτ.: του τη µουσική µιας περιοχής, δεν θα είναι α- ληθινός στις µουσικές του καταγραφές. O υπαγορεύων δεν θα πρέπει να είναι ο οποιοσδήποτε. Όλοι, λίγο πολύ, τραγουδάµε και, όµως, ο καλός τραγουδιστής ή ο λαϊκός οργανοπαίκτης θα είναι ένας ή δυο, και αυτούς πρέπει να ψάξουµε να βρούµε. O καταγραφέας, αν είναι δυνατόν, πρέπει να είναι λαϊκός οργανοπαίκτης, γνώστης της µουσικής σηµειογραφίας και, πάνω απ' όλα, να βιώνει µέσα του τη µουσική της περιοχής. O ειδικός αυτός, θα πρέπει να είναι στο πνεύµα της µουσικής του τόπου, ά- σχετα αν δεν γνωρίζει τα τραγούδια. Γνωρίζει, όµως, την τεχνική των τραγουδιών και εύκολα µπορεί να διαπιστώσει κάποιες ατέλειες του υπαγορεύοντος. O µυηµένος καταγραφέας µουσικός, ακούγοντας τη µελωδία, γνωρίζει, και πρέπει να γνωρίζει, τις κάποιες τραγουδιστικές αδυναµίες, του υπαγορεύοντος, που δεν µπορεί να τις εκτελέσει, στην ολότητά τους, σωστά. ήµερα, ο έµπειρος µουσικός, γνωρίζοντας τη σύνθεση και την αρχιτεκτονική της µελωδίας, Σ καλείται να διορθώσει και να «ρετουσάρει» τεχνοτροπικά το πραγµατικό της άκουσµα. O υπαγορεύων τραγουδιστής, αυτό που υπαγόρευσε, πρέπει να το ξανακούσει από τον καταγραφέα και µια και δυο και τρεις φορές. Την όλη αυτή εµπειρία, βιώνοντάς την στα θρακιώτικα τραγούδια, την χάρηκα, όταν οι ίδιοι οι κάτοικοι της Ανατολικής Θράκης, τραγουδιστές, χαιρόντουσαν το άκουσµα της δικής µου καταγραφής, µέσα από τις εκποµπές του Ραδιοφωνικού Σταθµού του E.I.P στα χρόνια (Βλέπε: Μουσικές εκποµπές. Πολ. Παπαχριστοδούλου. (Περιοδικό Εταιρείας Θρακικών Μελετών).

10 10 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 Α κορύφωµα, βέβαια, τις Απόκριες. Αλλά, ο Θεόφιλος καλλιεργούσε ψυχόρµητα και άλλες τέχνες, όπως τη µουσική και τον χορό, που περνούσε και ιστορούσε στα έργα του, καθώς και η πληροφορία ότι ο ίδιος έπαιζε φυσαρµόνικα, λαϊκό µουσικό όργανο. Στα έργα του βάζει ζουρνά και νταούλι, στους πίνακες «Αγιασώτισσες χορεύοντες εις την Καρύνην», «Ο Χαιρετισµός του Μάϊ» πό ένστικτο, έµφυτη εσωτερική ορµή, αυθορµησία, εσώκοσµο, ψυχόρµητο, ήτανε στο αίµα του να καλλιεργεί τις τέχνες ο Θεόφιλος. Εκτός από τη ζωγραφική, είναι γνωστή και η δραστηριότητα, η µυσταγωγική αφοσίωσή του στο ελληνικό λαϊκό θέατρο, όπου αυτός ντυµένος Μεγαλέξαντρος και ο «θίασός» του - παιδιά - ζωγραφισµένα και ντυµένα Μακεδόνες, δίνανε λαϊκές παραστάσεις στους δρόµους και τις πλατείες της Μυτιλήνης, σχεδόν όλο τον χρόνο µε (συλλογή Κίτσου Μακρή), «Μέγα Τουρκικόν εξοχικόν», φλογέρα και γκάϊντα στους πίνακες «Ο Χορός των Ευζώνων» και «Ο Χορός του Ζα- «Ο χορός τωνεευζώνων Χωρικών και εσποινίδων εις τα Μέγαρα», (1933), (76.5Χ179), έργον Θεόφιλου Χ. Μιχαήλ Τ Η µουσική και ο χορός στα έργα του Θεόφιλου του Βασίλη Πλάτανου, λαογράφου λόγγου», ταµπουρά, φλογέρα και ντέφι στον πίνακα «Ο Στρατηγός της Πελοποννήσου», µπουζούκι, κλαρίνο και βιολί στον πίνακα «Αγιασώτισσες χορεύοντες εις την Καρύνην» (παραλλαγή), ταµπουρά και ντέφι στον πίνακα «Οι Αλβανοί χορεύοντες», ταµπουρά (παίζει ο Κατσαντώνης) και φλογέρα στον πίνακα «Ο Κατσαντώνης µε τα παλικάρια του». ουλάχιστον δέκα ζωγραφικά έργα, που φιλοτέχνησε ο αρχαγγελικός λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος, εννιά πίνακες και µία τοιχογραφία, έχουνε κεντρικό θέµα τους τον λαϊκό χορό, µε συνοδεία από λαϊκά µουσικά όργανα. Τα έργα αυτά είναι: 1) Ο ήµαρχος των Μεγάρων, Γεωρ. Τσαλαπάτας. Ο Χορός των Ευζώνων Χωρικών και εσποινίδων εις τα Μέγαρα. Έργον Θεοφίλου Γ. Χ Μιχαήλ Τραγουδήσεται παιδιά, εφώναξε ο ήµαρχος, Ευζωνάκια παλληκάρια θα µεθήσεται του Κωνσταντίνου την ηµέρα θα γλεντίσεται. 2) Μέγα Τουρκικόν εξοχικόν Καφενείον του Αϊδινείου. Έργον Θεοφίλου Γ. Χ Μιχαήλ Η ιασκέδασις της συµµορίας του Γκερ Άλη ζεγπέκ και του υπαρχηγού Μπαµαξήζ Αράπη ιασκεδάζοντες εν ηµέρα του βαϊράµιον. 3) το 1822 ο Στρατηγός της Πελοποννήσου Θεόδωρος Κολοκοτρώνης εις τον κάµπον της Λέρνης λίµνης συναθροίζει τους Νικητάς του ράµαλη. Έργον Θεοφίλου Γ. Χ Μιχαήλ ) «Μέγα εξοχικόν Καφενείον του Αϊδινείου» (1933) (76,5Χ171) Αγιασώτισσες χορεύοντες εις την Καρύνην. Έργον Θεοφίλου Γ. Χ Μιχαήλ ) Παραλλαγή σε αυτό το έργο, µε δύο λαϊκούς µουσικούς, ένα κεραστή και διαφορετικό σκηνικό. 6) Ο Χορός του Ζαλόγγου. Οι Σουλιόταις να µην υποκίψουν εις τον ζυγόν του Αλήπασα απεφάσισαν οι γυναίκες αυτών να ανέβουν εις τους βράχους του Ζαλόγγου εκυµάτισαν κύκλο χορόν και εγκρεµίζοντο από τους βράχους του Ζαλόγγου εις τον Αχέρωντα ποταµόν του Σουλίου το 1808, οι δε άνδρες έπεσαν µαχόµενοι. Έργον Θεοφίλου Γ. Χ Μιχαήλ ) Παραλλαγή µ αυτό το έργο υπήρχε σε εξωτερική τοιχογραφία στο καφενείο στη λεσβιακή Καρύνη, κοντά στην Αγιάσο, που σχεδόν καταστράφηκε. 8) Οι Αλβανοί χορεύοντες. Έργον Θεοφίλου Γ. Χ Μιχαήλ (Όλα αυτά τα έργα ανήκουν στο Μουσείο Θεόφιλου, στη λεσβιακή Βαρειά). 9) Ο Κατσαντώνης µε τα παληκάρια του. Πάνω στον πίνακα ο Θεόφιλος σηµειώνει: Μέγας Πλάτανος, Κρύα Βρύση, Ο σκοπός, Καριδερίνης (βοσκός µε το κοπάδι του από πρόβατα). Ο Γιουσούνη Αράπης. Μοναστήριον Αγίου ηµητρίου. Το µίριµα των 5 πηγαδιών (από την άλλοτε συλλογή που είχε ο Πετρανός φίλος ζωγράφος Τάκης Ελευθεριάδης, πατέρας της ξεχωριστής Νίκης). 10) Ο Χαιρετισµός του Μάϊ Έργον Θεοφίλου Γ. Χ (συνέχεια στη σελίδα 28)

11 Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 11 Θ εοκρατική η εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, έβαλε τη δική της σφραγίδα σε όλα τα δηµιουργήµατα του πνεύµατος και της τέχνης, και φυσικά στη µουσική. Σε έξαρση το θρησκευτικό συναίσθηµα, βρήκε την καλλιτεχνική του έκφραση, την αισθητική του αρτίωση και δικαίωση στα εξαίσια τροπάρια, στους µεγαλόπρεπους ψαλµούς, στους σπαραχτικούς θρήνους και στα θριαµβικά και χαρµόσυνα αναστάσιµα. Ποίηση πηγαία, ιδιότυπη, βαθύτατα λυρική, σχεδόν «µοντέρνα» στην έκφραση. Και µελωδία που εναλλάσσεται σε οχτώ ήχους και εκφράζει όλη την κλίµακα των συναισθηµάτων, που συνοδεύει τον λόγο αρµονικά και του δίνει πληρότητα. Μουσική και ποίηση καµωµένη τις πιο πολλές φορές από τον ίδιο άνθρωπο, διπλό ανάβρυσµα από καρδιές που ειλικρινά πίστευαν, που «έπασχαν». Ήξεραν να συνθέσουν θρησκευτικό τραγούδι, µοιρολόι, επινίκιο ύµνο. Όλος ο συναισθηµατισµός του ανθρώπου διοχετευµένος σε ένα κανάλι. Γι αυτό και δόθηκε µε τόση ένταση και µε τόσο πάθος. Η ποίηση, η µουσική στην υπηρεσία της θρησκείας, στη λατρεία του θείου. Μία µονολιθικότητα, µία µονοµέρεια, ένα στένεµα του αισθητικού κύκλου, που είχε βέβαια και τα αρνητικά επακόλουθα και για τη ζωή και για την τέχνη γενικά. Όµως, η Βυζαντινή ποίηση και µουσική παραµένει µία σηµαντική κατάκτηση και προσφορά, εκφράζει µιαν εποχή κι έναν πολιτισµό, µία νοοτροπία και µία ψυχολογία, ένα σταθ- µό της πνευµατικής πορείας του ανθρώπου. Και η τέχνη δικαιώνεται και καταξιώνεται ακριβώς από τον βαθµό της εκφραστικής της δύναµης, από την ικανότητα που έχει να αποδίδει και να ερµηνεύει την οποιαδήποτε πραγµατικότητα. ια πολλούς, σήµερα, η Βυζαντινή µουσική ηχεί κάπως παράταιρα, σαν παραφωνία στην Γ Η Βυζαντινή Μουσική του Νίκου Μπαζιάνα, φιλολόγου συγγραφέα εποχή µας. Γι αυτό και µερικοί προτείνουν τον «εκσυγχρονισµό» της. Μια και όλα έχουν εκσυγχρονιστεί, και η θρησκευτική µουσική, λένε, πρέπει να γίνει πολυφωνική, να εκτελείται «εν χορδαίς και οργάνοις». Γιατί είναι γνωστό, ότι η βυζαντινή µουσική είναι µονοφωνική, χωρίς αντίστιξη, χωρίς πρίµο σεκόντο. Όπως ακριβώς και το δηµοτικό τραγούδι. εν ξέρουµε ποια θα ήταν η εξέλιξή της, αν δεν καταστρεφόταν η βυζαντινή κοινωνία µε την τουρκική κατάκτηση. εν αποκλείεται να έφτανε κάποτε στην πολυφωνία. Το ίσο ήταν ήδη µια πρώτη απόπειρα για υποτυπώδη αντίστιξη. Σήµερα, η εποχή µας δεν είναι θρησκευτική. Και αυτό δεν σηµαίνει ότι δεν υπάρχει θρησκευτικό συναίσθηµα στις καρδιές των ανθρώπων. Σηµαίνει ότι η θρησκευτικότητα δεν είναι το στοιχείο που κυριαρχεί και σφραγίζει την εποχή µας. Γι αυτό, ούτε θρησκευτική ποίηση ούτε θρησκευτική µουσική δηµιουργείται. Οι ελάχιστες εξαιρέσεις, βέβαια, δεν αναιρούν τον κανόνα. Εποµένως, η µόνη θρησκευτική µουσική που έχουµε, είναι αυτή που κληρονοµήσαµε. Η ύση, για λόγους ιστορικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς, δηµιούργησε ένα είδος θρησκευτικής µουσικής διαφορετικό από το δικό µας, και αυτό κληρονόµησαν οι σηµερινοί Ευρωπαίοι. ενικά, η θρησκευτική τους παράδοση είναι άλλη. Και κάθε λαός συντηρεί και τιµά την Γ Τοιχογραφία στο Καθολικό της Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, διά χειρών Γαβριήλ ιεροµονάχου και Γρηγορίου (1779) παράδοσή του. Γιατί, είναι αυτό που τον ξεχωρίζει από τους άλλους λαούς και εκφράζει την ιδιαίτερη φυσιογνωµία του. Είναι η δική του προσωπική φωνή, το βασικό στοιχείο της ταυτότητάς του. Ωραία είναι η θρησκευτική µουσική των υτικών, θαυµάσια η πολυφωνία τους και το αρµόνιο, αλλά είναι στοιχεία της φυσιογνωµίας του δικού τους πολιτισµού. Εµείς, ως λαός, στον τοµέα αυτόν δεν πρέπει να έχουµε το διακριτικό µας σηµάδι, κάτι που να είναι εντελώς δικό µας, δηµιούργηµα εθνικό; Κι αν ακόµα αποφασίζαµε να εξευρωπαΐσουµε τη θρησκευτική µουσική µας, είναι ποτέ δυνατόν σε εποχή µάλιστα παρακµής της θρησκευτικής τέχνης - να φτάσουµε τους υτικούς, που έχουν πίσω τους παράδοση αιώνων; Με µία θρησκευτική κανταδούλα, διασκευή ή εναρµόνιση µπορεί κανείς να συναγωνιστεί τον Μπαχ και τον Χέντελ; Αλλά τι να κάνουµε που µας αρέσει µερικών η θρησκευτική καντάδα; Μα εδώ γίνεται (συνέχεια στη σελίδα 28)

12 12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Ιούλιος Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 Η Γενοκτονία του Μικρασιατικού Ελληνισµού από το Τουρκικό Κράτος του Κωνσταντίνου Β. Χιώλου, ιδάκτορος Νοµικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλή- Η Μικρά Ασία, υπήρξε κοιτίδα πολλών αρχαίων λαών και πολιτισµών, ενώ, έντονη ήταν σε αυτήν και η Ελληνική παρουσία, ήδη από τη Μυκηναϊκή εποχή. Ειδικότερα, στα προς το Αιγαίο παράλια της Μικράς Ασίας, εγκαταστάθηκαν ενωρίτατα διάφορα Ελληνικά Φύλα (Αιολικά, Ιωνικά, ωρικά), τα οποία ίδρυσαν σηµαντικότατες Αποικίες, οι οποίες απέκτησαν µεγάλη ακµή κατά τους ιστορικούς χρόνους και συνέβαλαν στην ολοκλήρωση του Ελληνικού Πολιτισµού. Σπουδαιότερες από αυτές τις Αποικίες, υπήρξαν η Μίλητος, η Φώκαια, η Έφεσος, η Σµύρνη, η Μαγνησία, η Αλικαρνασσός και άλλες. Μικρασιατικός Ο Η Λόχος Ελλήνων στρατιωτών στη Σµύρνη, (Φωτ. αρχείο του Κώστα Μάρκου) Ελληνισµός ήταν γεωγραφικά διάσπαρτος σε όλο το µήκος και το πλάτος της Ανατολίας. Η παρουσία του Ελληνικού στοιχείου ήταν ιδιαίτερα έντονη στην κοσµοπολίτικη Σµύρνη, ένα από τα σπουδαιότερα εµπορικά και πολιτιστικά κέντρα της Μεσογείου κατά το δεύτερο ήµισυ του 19 ου αιώνος. Για τον Μικρασιατικό Ελληνισµό, η Σµύρνη αποτελούσε οικονοµικό, πολιτιστικό και εθνικό κέντρο, ιδιαίτερα για τους τουρκόφωνους Ελληνορθόδοξους της ενδοχώρας. Γενικά, ο Μικρασιατικός Ελληνισµός δύναται να διαχωρισθεί σε τέσσερις βασικές οµάδες: α) Της Ιωνίας β) της Προποντίδος γ) της Καππαδοκίας και δ) του Πόντου. Μικρασιατική Εκστρατεία (Μάιος 1919 Σεπτέµβριος 1922) ήταν η µεγαλύτερη εκστρατεία, την οποία επιχείρησε ο Ελληνικός Στρατός από τους χρόνους της απελευθερώσεως της Ελλάδος. Η Μικρασιατική Καταστροφή είναι η µεγαλύτερη εθνική συµφορά στην ιστορία του Νεωτέρου Ελληνισµού. Τη µεγάλη αυτή συµφορά, συνθέτουν, εκτός των άλλων, η κατάρρευση του Μικρασιατικού Μετώπου, η πυρπόληση από τους Τούρκους της Σµύρνης, όπου είχαν συρρεύσει και πολλοί Έλληνες από τις γειτονικές περιοχές, και οι σφαγές, οι λεηλασίες και άλλες φρικαλεότητες εις βάρος των Ελλήνων και των Αρµενίων Χριστιανών, στη Σµύρνη και στις πόλεις και τα χωρία που ανακαταλαµβάνονταν από τον τουρκικό στρατό, οι µαρτυρικές πορείες των αιχµαλώτων και των οµήρων προς το εσωτερικό της Ανατολής, η εξόντωση εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων και Αρµενίων και η εκδίωξη των υπολοίπων από τις πατρογονικές εστίες τους χωρίς τις περιουσίες τους από το Μικρασιατικό έδαφος και, προ παντός, το κυριολεκτικό ξερίζωµα του Ελληνισµού από την Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Ήδη, προ της καταρρεύσεως του Μικρασιατικού Μετώπου, τον Αύγουστο του 1922, σε πολλές περιοχές της Μικράς Ασίας οι Ελληνικοί πληθυσµοί υπέστησαν παντοειδείς διώξεις από τους Τούρκους, και ως εκ τούτου, είχαν αρχίσει να εγκαταλείπουν τις πόλεις και τα χωρία τους. Στη Σµύρνη, η κατάσταση χειροτέρευσε απότοµα, όταν στις 15 Αυγούστου 1922 δύο ηµέρες µετά την τουρκική επίθεση µία ανακοίνωση γνωστοποιούσε την εκκένωση από τον Ελληνικό Στρατό του Αφιόν Καραχισάρ. Η 25 η Αυγούστου ήταν η τελευταία ηµέρα της παρουσίας των Ελληνικών Αρχών στη Σµύρνη. Η πυρπόληση της Σµύρνης έγινε την Τετάρτη 31 Αυγούστου Όπως γράφει ο Χρ. Αγγελο- µάτης, οι δρόµοι της Σµύρνης ήταν µαύροι από τους κατερχοµένους, από το εσωτερικόν, πολίτας και στρατιώτας και όλοι «έσπευδον προς την προκυµαίαν, µε την ιδέαν ότι θα εύρισκον εκεί τα πλοία της σωτηρίας των». Αλλόφρονες οι Έλληνες συνωστίζοντο στην προκυµαία της Σµύρνης, και ενώ, πίσω τους µαίνεται η φωτιά, προσπαθούν να επιβιβασθούν σε οποιοδήποτε µέσο, προκειµένου να αποµακρυνθούν έγκαιρα. ι σκηνές του πανικού που εκτυλίχθηκαν, στοίχισαν τη ζωή σε εκατοντάδες που πνίγηκαν, Ο µόλις 50 µέτρα από τη στεριά, κάτω από τα αδιάφορα µάτια των πληρωµάτων των συµµαχικών πλοίων. Όσοι Έλληνες συνελήφθησαν στην προκυµαία της Σµύρνης, εστάλησαν από τους Τούρκους στα ενδότερα και ελάχιστοι από αυτούς επεβίωσαν. Το τελευταίο πλοίο, που εγκατέλειψε τη Σµύρνη ήταν το «ΕΛΛΗ», ενώ, το πλήθος απελπισµένο στην προκυµαία έβλεπε να εγκαταλείπεται, κυριολεκτικά πλέον, στην τύχη του και να επαφίεται στην καλή διά-

13 Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 θεση των Μεγάλων υνάµεων. Πολλοί ξένοι και Έλληνες, αυτόπτες µάρτυρες, περιγράφουν τις φρικώδεις στιγµές των ηµερών της πυρπολήσεως της Σµύρνης. εν υπάρχει καµία αµφιβολία, ότι ο εµπρησµός αυτής ήταν προµελετηµένος και καλώς οργανωµένος, καθόσον Τούρκοι στρατιώτες µετέφεραν δοχεία µε βενζίνη και πετρέλαιο ή έριχναν εµπρηστικές βόµβες. Ως προς τη σκοπιµότητα του εµπρησµού της Σµύρνης από τους Τούρκους, αναφερόµεθα στον Αµερικανό Πρόξενο της Σµύρνης Τζώρτζ Χόρτον, ο οποίος γράφει επ αυτού σχετικώς: «Ο συστηµατικός ε- µπρησµός της Σµύρνης έγινε από τους στρατιώτας του Μουσταφά Κεµάλ µε τον σκοπό να εξολοθρευθούν οι χριστιανοί της Μικράς Ασίας και να µην ξαναγυρίσουν ποτέ στην Πατρίδα τους. Βέβαιο είναι ακόµη, ότι εκτός από την φωτιά είχαν προσχεδιασθεί και οι σφαγές και οι λεηλασίες. Χιλιάδες υποφέρουν και αποθνήσκουν εις την Σµύρνην. Η κατάσταση αυτών των ανθρώπων υπερβαίνει πάσαν περιγραφήν. εν ενθυµούµαι επεισόδιον εις την ιστορίαν παρο- µοίων ανθρωπίνων συµφορών. Έχοντες οπίσω των τα καιόµενα σπίτια των, οι άνθρωποι αυτοί µένουν επί ώρας και ηµέρας εις την προκυµαίαν της Σµύρνης γυναίκες, άνδρες και παιδιά κραυγάζοντες και εκλιπαρούντες πλοία για να φύγουν». Η Τ Καταστροφή της Σµύρνης, της πρωτευούσης του Μικρασιατικού Ελληνισµού, εσήµανε το τέλος της Ελληνικής παραδόσεως και της συνεχούς Ελληνικής παρουσίας τριών χιλιετιών εις την Μικράν Ασίαν. Η εκδίωξη του Ελληνικού στοιχείου της Ιωνίας, απετέλεσε έναν ιστορικό βιασµό, καθ όσον απέκοψε τη υτική Μικρά Ασία από τον ενιαίο, ιστορικώς, Ελληνοχριστιανικό Αιγαιοπελαγίτικο χώρο. Ο Ελληνικός πληθυσµός της Μικράς Ασίας, ο οποίος είχε παγκοσµίου σηµασίας αποστολή επί τρεις και πλέον χιλιετίες, προσφυγών στο Ελληνικό Κράτος, εγκατεστάθη σε πολλά διαµερίσµατα αυτού, σε πολλούς δε οικισµούς εδόθησαν Μικρασιατικά ονόµατα, όπως Νέα Φιλαδέλφεια, Νέα Ιωνία, Νέα Σµύρνη κ.ά. ο Έθνος µας εδέχθη τους διωγµένους Μικρασιάτες αδελφούς µας και οργάνωσε τη µεταφορά, την περίθαλψη και την αποκατάστασή τους. Επιλέγοντες, θα πρέπει να τονίσουµε µε τη δέουσα έµφαση, ότι η Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος, η οποία µε τον Ν της (ΦΕΚ Α 234), που εψήφισε η Βουλή των Ελλήνων, καθιερώθη να εορτάζεται τη 14 η Σεπτεµβρίου εκάστου έτους, ως Ηµέρα Εθνικής Μνήµης αυτών, υπήρξε µία από τις τραγικότερες ιµοιρία Ελλήνων στρατιωτών στη Σµύρνη, (Φωτ. Αρχείο Κώστα Μάρκου) συµφορές της Ιστορίας της Φυλής µας. Το αδίκηµα της Γενοκτονίας, δεν είναι νέον. Είναι κατάλοιπον της πρωτογόνου βαρβαρότητος και του αδυσωπήτου του πολέµου, αποβλέποντας στην εξόντωση του αντιπάλου. ολοκληρωτική εξαφάνιση της Καρχηδόνος και των κατοίκων αυτής, η σφαγή της Νυκτός Η του Αγίου Βαρθολοµαίου, η Γενοκτονία των Αρµενίων του 1915 και η συστηµατική εξόντωση έξι περίπου εκατοµµυρίων Εβραίων υπό του Αδόλφου Χίτλερ, είναι µερικά άλλα χαρακτηριστικά γεγονότα Γενοκτονίας. Η Μικρασιατική Καταστροφή, είχε ως αποτέλεσµα, εκτός των άλλων, την πλήρη από του πατρίου εδάφους εκρίζωση του Μικρασιατικού Ελληνισµού. ιότι, και οι διασωθέντες από τις σφαγές, τις διώξεις και τις αγριότητες, εγκατέλειψαν τις εστίες τους, δυνάµει των περί ανταλλαγής των πληθυσµών διατάξεων της Συνθήκης της Λωζάννης του 1923, µε την οποία ε- τερµατίσθη η εµπόλεµος κατάσταση µεταξύ της Ελλάδος και της Τουρκίας. Η Μικρασιατική Κατά-στροφή, γράφει ο Ακαδηµαϊκός ιονύσιος Ζακυθινός, «υπήρξε η τελευταία φάσις του υπερποντίου Ελληνισµού. Υπό τα ερείπιά της ετάφησαν αι Ιωνικαί και Ποντιακαί Αποικίαι, αι κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το µέγα εκπολιτιστικόν έργον του Βυζαντίου, η θαυµασία αντίστασις και το αφανές κατόρθωµα των ακτών και των νήσων της Ελλάδος τα ελεεινά λείψανα του Ελληνισµού της Μικράς Ασίας. Και αντήχησαν οι αιγιαλοί και τα βουνά από τον γόον των σπαρασσοµένων ανθρώπων. Ποίος κάλαµος θα περιγράψει την άφατον τραγωδίαν;». Η νοµοθετική καθιέρωση από το Ελληνικό Κοινοβούλιο της 14 ης Σεπτεµβρίου, ως Ηµέρας Μνήµης για τη Γενοκτονία του Μικρασιατικού Ελληνισµού και για τις αλησµόνητες Πατρίδες της Μικράς Ασίας, καθώς και η προώθηση της διεθνούς αναγνωρίσεώς της, αποτελεί για όλους εµάς χρέος τιµής. νήµονες, όθεν, του υπερτάτου αυτού εθνικού µας χρέους, ας µην παραδώσουµε στη λήθη Μ του χρόνου τον αφανισµό του Μικρασιατικού Ελληνισµού, αλλά, να διατηρήσουµε άσβεστη τη φλόγα των Ελληνοχριστιανικών µας παραδόσεων και ιδανικών που µας κληροδότησαν οι ένδοξοι πρόγονοί µας, τις οποίες και να µεταλαµπαδεύσουµε περαιτέρω στις επερχόµενες γενεές, έχοντες πάντοτε προ οφθαλµών το του ποιητού: «Μην λησµονείς πως Έλληνα σ έχει γεννήσει η φύση και µέσα σου λάµπει αδάµαστη του Γένους σου η ψυχή!».

14 14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Ιούλιος Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 Τ Βασικές Παιδαγωγικές Αρχές και Αξίες του Χάρη Πανικίδη, εκπαιδευτικού - τ. Σχολικού Συµβούλου Π.Ε. ο να είσαι δάσκαλος σηµαίνει να γίνεσαι δάσκαλος. Σηµαίνει να ασκείσαι καθηµερινά στον µαραθώνιο αγώνα της αυτοβελτίωσης και της αυτογνωσίας, που διέπει τις δυνατότητες και τις αδυναµίες σου. «Πας ο βίος του ανθρώπου ευρυθµίας τε και εναρµοστίας δείται», θυµίζει ο Αριστοτέλης. Την ουσία αυτής της παραίνεσης την έχει ανάγκη περισσότερο από κάθε άλλον ο δάσκαλος. Μόνον έτσι θα εδραιώσει και θα κατοχυρώσει την ισορροπία µέσα στην τάξη, µόνον έτσι θα διασφαλίσει την ουσιαστική επικοινωνία µε την ψυχή και το πνεύµα των µαθητών του, χωρίς προαπαιτούµενα και εξωψυχολογικές δεσµεύσεις. Το έργο του δασκάλου στηρίζεται στον ακρογωνιαίο λίθο της ΑΓΑΠΗΣ προς τους µαθητές του. «Αγάπα και κάνε ό,τι θέλεις» διεκήρυσσε ο Άγιος Νεκτάριος. Μόνο µε την αγάπη µπορεί να εδραιωθεί η ανεπανάληπτη βιωµατική σχέση δασκάλου - µαθητή, που ο Αριστοτέλης, αναφερόµενος στις σχέσεις µεταξύ των ανθρώπων, την χαρακτήριζε ως «εύνοια εν αντιπεπονθόσιν», ως φιλία και επικοινωνία που συµπάσχει και συναγωνίζεται για την ε- ξύψωση της αξίας του ανθρώπου ως αυθύπαρκτης και αυθεντικής οντότητας. Με την αγάπη του δασκάλου, οι µαθητές εµπνέονται και συµπαρασύρονται στο ταξίδι της µάθησης. Με την αγάπη εδραιώνονται σχέσεις εµπιστοσύνης και αναγνώρισης της αξίας του δασκάλου, το δε σχολείο µεταµορφώνεται σε χώρο χαράς και δη- µιουργικής µάθησης. Μακριά, λοιπόν, από µας η δηµιουργία κλίµατος φόβου, αυταρχισµού και αποθάρρυνσης, ειρωνείας και επιτιµήσεων, που τραυµατίζουν ανεπανόρθωτα την ψυχή των µαθητών µας και θρέφουν µειονεξίες, που τους ακολουθούν στη µετέπειτα ζωή τους. Το κατάλληλο παιδαγωγικό και ψυχολογικό κλί- µα στην τάξη και τη σχολική µονάδα είναι, επίσης, θεµελιώδης παράγοντας για την επιτυχία του έργου του δασκάλου. Η δε εµπέδωσή του δεν υπαγορεύεται από συνταγές επιτηδευµένης συµπεριφοράς. Στηρίζεται στον εµπνευσµένο δάσκαλο. Στον δάσκαλο - συζητητή και συνερευνητή, στον δάσκαλο - λυτρωτή του συστήµατος, στον δάσκαλο που προωθεί την κατανόηση και την ενθάρρυνση, στον δάσκαλο που καταφέρνει να φεύγουν οι µαθητές του από το σχολείο µε πηγαία χαρά και διάπλατο χαµόγελο. «Ολόκληρη η εκπαίδευση δεν αξίζει µια πεντάρα, αν κάνεις το παιδί να χάσει το θάρρος και το κέφι του. Το γέλιο είναι δώρο Θεού! Κάντε το παιδί να γελά, κάντε το χαρούµενο, ευτυχισµένο!». Είναι τα λόγια ενός πρωτοπόρου παιδαγωγού του Γιόχαν Πεσταλότζι. Μας θυµίζουν την ουσία του ρόλου του δασκάλου, που είναι καταλυτικός στη διαµόρφωση του χαρακτήρα των µαθητών και της παραπέρα πορείας τους. Η συµπεριφορά του µπορεί να αποβεί σωτήρια ή µοιραία για τους µαθητές. Με έναν ειρωνικό µορφασµό µπορεί να «σκοτώσουµε» την άδολη ψυχή των µαθητών. Με έναν καλό λόγο, της δίνουµε «φτερά». Ένα χαµόγελο, από την πλευρά του δασκάλου, µειώνει την ένταση και βοηθά στην εξωτερίκευση των θετικών στοιχείων των µαθητών. Μια «άγρια» φωνή, µόνον ένταση και έχθρα προκαλεί. «Ένα αυθόρµητο χαµόγελο µέσα στην τάξη ισοδυναµεί µε 150 ώρες µάθηµα», έλεγε ο Αριστοτέλης. Το έργο του δασκάλου αποκτά µεγαλύτερη αξία, όταν, κυρίως, στοχεύει στους «αδύναµους» µαθητές. Αυτοί έχουν µεγαλύτερη ανάγκη! εν πρέπει να στέκεται ο δάσκαλος στα παλιά αρνητικά των αδυναµιών τους, αλλά, έστω και στο ένα θετικό, να το αναδεικνύει και να το επιβραβεύει. «Όση ανάγκη έχει ένα φυτό από ήλιο και νερό, τόση ανάγκη έ- χει ένα παιδί από ένα µπράβο», παρατηρεί ο Ρούντολφ Ντράϊκορς. Ποτέ δεν πρέπει οι σχολικές επιδόσεις να αποτελέσουν το αποκλειστικό κριτήριο για την αξιολόγηση της πραγµατικής αξίας των µαθητών. Η προσωπικότητά τους είναι πολυσύνθετη. Εκεί που υστερεί ο ένας, υπερτερεί ο άλλος. Σε µία τάξη µε 20 ή 30 µαθητές, ο δάσκαλος πρέπει να έχει ισάριθ- µες συµπεριφορές, διαφορετικές µεταξύ τους. Οφείλει να βλέπει τους µαθητές του ως ξεχωριστά ταλέντα που αναµένουν την ανάδειξη και την αναγνώρισή τους. Το κυρίαρχο, κατά συνέπεια, είναι ο τρόπος µε τον οποίο οι µαθητές κατακτούν τη γνώση: Με βία και καταναγκασµό ή µε ψυχική συµµετοχή και ευρηµατικό πνεύµα; Το κυρίαρχο είναι η διασφάλιση της ψυχικής υγείας των µαθητών, η ασφαλής γνώση του τι µπορούν και τι δεν µπορούν, η πίστη ότι στην καταβολή της προσπάθειάς τους ενεργοποιούν και αξιοποιούν όλες τους τις δυνάµεις. Ο δάσκαλος δεν µπορεί να τα ξέρει όλα. Γι αυτό και οι σχέσεις του µε τους µαθητές πρέπει να στηρί-

15 Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15 ζονται στην εντιµότητα και την ειλικρίνεια. εν είναι δοκησίσοφος, αλλά συνερευνητής και ανιχνευτής της γνώσης, ειδικότερα στην εποχή µας, όπου κυριαρχεί η ηλεκτρονική διάδοση της πληροφορίας. Η δυναµογόνος δράση της Παιδείας έχει ως πρωταρχικό στόχο τη διαµόρφωση ολοκληρωµένων και ευτυχισµένων ανθρώπων. εν στοχεύει στην ελίτ των «αρίστων». Η επιδίωξη του «άριστα» προϋποθέτει τον υγιή από κάθε πλευρά άνθρωπο, προϋποθέτει άσκηση στην αυτογνωσία, τον σεβασµό στις ανθρώπινες αξίες, το θάρρος της γνώµης, την υποχρέωση για ενεργό συµµετοχή και δράση, την αξιοποίηση της γνώσης µε δηµιουργικό και όχι κονσερβοποιηµένο τρόπο. Προπαντός, το «άριστα» δεν µπορεί να είναι αυτοσκοπός, που αφυδατώνει την ουσία του µαθητή ως νέου ανθρώπου, που θέλει να κατακτήσει και να γευθεί τη ζωή µε όλες του τις αισθήσεις και τις δυνατότητές του. Σκοπός του σχολείου δεν είναι ο µονοδιάστατος, αλλά, ο πολυδιάστατος άνθρωπος. εν πρέπει να ξεχνάει ποτέ ο δάσκαλος, ότι η παρουσία του δασκάλου µέσα στη σχολική τάξη ι- σοδυναµεί µε µυσταγωγία. Προϋποθέτει κατάλληλη εσωτερική προετοιµασία, ενισχυµένη αυτοπεποίθηση στην εκτέλεση του διδακτικού έργου, ψυχο - παιδαγωγική πανοπλία, κατοχή της διδακτέας ύλης, επιστηµονική προσέγγιση της διδασκαλίας και της µάθησης. Πρώτος ο δάσκαλος αποδεικνύει στη συνείδησή του, ότι πριν από την είσοδό του στην τάξη κοινώνησε των «αχράντων παιδαγωγικών µυστηρίων», ώστε να έχει τη φιλοδοξία ότι συµβάλλει α- ποτελεσµατικά στη µύηση των µαθητών, µε στόχο την ανεπανάληπτη διαδικασία ποιοτικού µετασχη- µατισµού των συνειδήσεών τους. Μπροστά σε αυτόν τον υψηλό στόχο, ο κόπος της προετοιµασίας µας για την επόµενη ηµέρα είναι µηδαµινός, αν συγκριθεί µε την άνεση της διδασκαλίας και, προπαντός, µε την ικανοποίηση που αποκοµίζει από την καθηµερινή διαπίστωση ότι η παρέµβασή του απέβη ευεργετική για τους µαθητές. Είτε το θέλουµε είτε όχι, έχουν και οι δάσκαλοι τους αξιολογητές τους. Υφίστανται την κοινωνική κριτική, το διαπεραστικό βλέµµα των µαθητών, που µε ευθυβολία διαπερνά τα εσώψυχά τους, την κρίση των γονέων και, προπαντός, την αυστηρότητα της συνειδήσεώς τους, που µε την παραµικρή αστοχία συγκλονίζει το Είναι και βασανίζει το φιλότιµό τους. Οι δάσκαλοι είναι από τους κυριότερους παραγωγικούς συντελεστές της κοινωνίας που ζούµε. Μόνο, που δεν µπορούν να παράγουν υλικά αντικείµενα, ώστε να µπορεί να µετρηθεί άµεσα η συµβολή τους στην ανάπτυξη της παραγωγικής µηχανής της χώρας µας. Παράγουν κάτι απείρως πολυτιµότερο: διαµορφώνουν τις προϋποθέσεις για το µέλλον της νέας γενιάς, αλλά, και το ποιοτικότερο στοιχείο για τη βελτίωση του παραγωγικού ιστού της χώρας, που είναι η συµβολή του ανθρώπινου παράγοντα. Φιλοδοξούµε να «παράγουµε» ανθρώπους «εύρυθµους» και «ευάρµοστους», θυµίζει ο Αριστοτέλης. Γι αυτόν, ακριβώς, το λόγο, ο διαχρονικός αγώνας των δασκάλων για την αναβάθµιση της Παιδείας και για τη βελτίωση των εκπαιδευτικών µας πραγµάτων διαπνέεται από την ακλόνητη πίστη στο δίκιο των διεκδικήσεών τους και δεν υπολογίζει θυσίες και εµπόδια, ιδιαίτερα όταν καλείται να υπερασπισθεί την αξιοπρέπεια του εκπαιδευτικού και την έµπρακτη αναγνώριση του ρόλου του. «Εµπνεύστε στο παιδί την επιθυµία για µάθηση και οποιαδήποτε µέθοδος είναι καλή». Αυτή η τόσο εύστοχη παραίνεση του Ζαν Ζακ Ρουσώ, έχει διαχρονική αξία και αποδοχή. Στην έξαψη της επιθυµίας για µάθηση στηρίζονται όλα τα στοιχεία της ψυχολογικής και παιδαγωγικής προσέγγισης της διδασκαλίας ως πρωταρχικού παράγοντα µάθησης. Η αντιµετώπιση των µαθητών χρειάζεται ενδιαφέρον, αγάπη, εργατικότητα, συνεργατικότητα και, κυρίως, ήθος και ανθρωπιά. Αυτός είναι ο ρόλος και η αποστολή του Έλληνα Εκπαιδευτικού. Με αυτές τις παρακαταθήκες και αξίες, ο κάθε δάσκαλος µπορεί, και πρέπει, να πάρει τη θέση που του αξίζει και που δικαιούται. Άλλωστε, όλα αυτά αποτελούν το απάνθισµα των Παιδαγωγικών Αρχών που διαµόρφωσαν την εκπαιδευτική µου συνείδηση και το βάθος των αναµνήσεών µου στη µακροχρόνια διαδροµή, που εµπλουτίσθηκαν µε µερικά από τα πιο έντονα βιώµατα και τεκµηριώθηκαν από τις πιο συγκλονιστικές εµπειρίες της εκπαιδευτικής µου πράξης και της εκπαιδευτικής µου σταδιοδροµίας. Μαθήµατα Παραδοσιακών Χορών Το ιοικητικό Συµβούλιο του Κέντρου Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισµού (Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π.), ανακοινώνει τη λειτουργία ό- λων των τµηµάτων εκµάθησης ελληνικών παραδοσιακών χορών: Αρχαρίων και προχωρηµένων µαθητών ηµοτικού, Γυµνασίου - Λυκείου, φοιτητών και ενηλίκων. ιδάσκουν: Κώστας Σαχινίδης, δρ Κοινωνιολογίας του χορού Χάρης Πανικίδης, εκπαιδευτικός Π.Ε., Σχολικός Σύµβουλος Χριστίνα Κεκάκη, ιστορικός - αρχαιολόγος Για κάθε πληροφορία, µπορείτε να απευθύνεστε στα τηλέφωνα: ,

16 16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 Βιογραφικά Στοιχεία Αφιέρωµ α στον Κυριάκο Ι. Βαλαβάνη Ο Πνευµατικώς λειτουργών και σκεπτόµενος Άνθρωπος Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης, του Ιωάννη και της Φιλιώς, είδε το «φως της ζωής» το έτος 1931 στη Μικρασιατούπολη Ν. Ιωνία Αττικής, όπου εγκαταστάθηκαν οι Σµυρνιοί γονείς του µετά τον Ξεριζωµό του Ύστερα από τις σπουδές του στην Εµπορική Σχολή, θα εργασθεί σε Τράπεζα, όπου ευδοκί- µως θα σταδιοδροµήσει και θα συνταξιοδοτηθεί ως ανώτερος υπάλληλος αυτής. Βεβαίως, ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης παρακολούθησε µαθήµατα στο Κέντρο Κοινωνικών Σπουδών της Ανωτάτης Βιοµηχανικής Σχολής Πειραιώς. Στη συνέχεια, στο Ινστιτούτο Στελεχών Τραπεζικής Επιµόρφωσης, τριετούς διάρκειας, όπου και συ- µπληρώνει τον γνωστικό του εξοπλισµό. Κατόπιν, φοίτησε σε ένα επιστηµονικού επιπέδου σεµινάριο του ιδίου Ιδρύµατος µε θέµα τη Χρη- µατοδοτική Λειτουργία. Από το έτος 1960, παραλλήλως µε την εργασία του στην Τράπεζα, γράφει, αλλά και διδάσκει Λογοτεχνία. Ακόµη, ασχολείται γράφοντας και δηµοσιεύοντας κριτικές τόσο βιβλίου, όσο και εικαστικών, ενώ, αποστέλλει για δηµοσίευση τα µεστού περιεχοµένου κείµενά του σε διάφορα έντυπα, λογοτεχνικά περιοδικά και εφηµερίδες. Επίσης, ασχολείται µε την ποίηση, το δοκίµιο, τη µελέτη και το χρονογράφηµα, καθώς και µε το θέατρο, συναποκοµίζοντας δίκην συγκοµιδής πλούσιο εκδοτικό έργο. Ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης, όµως, πέρα από την εκδοτική του δραστηριότητα, διαθέτει ο- γκώδες ανέκδοτο έργο, αλλά, σκορπισµένο σε πολλά περιοδικά, καθώς και καθηµερινές εφη- µερίδες της Αθήνας και της Επαρχίας, µε τις οποίες από (πολλά) χρόνια συνεργάζεται ως µόνιµος συνεργάτης αυτών. Από τις στήλες των ποικιλώνυµων αυτών εντύπων, δεν έπαυσε να παρουσιάζει το έργο διαφόρων συγγραφέων, των θεατρικών συµπεριλαµβανοµένων, καθώς και των ζωγράφων. Μάλιστα, έχει δηµοσιεύσει αµέτρητα κριτικά σηµειώµατα. Ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης, ως πολύστροφος νους, έχει τις δικές του απόψεις επί παντός επιστητού και, φυσικά, για τα εθνικά και θρησκευτικά ζητήµατα, τα οποία σχολιάζει και συζητά, ως γνήσιος Έλληνας και πιστός Ορθόδοξος Χριστιανός. Ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης, σε θέµατα αρχών του Ελληνισµού και του Ορθοδόξου Χριστιανικού Πολιτισµού, είναι ανυποχώρητος. Εθνικά, χριστιανικά και κοινωνικά είναι τα θέ- µατα που χρησιµοποιεί στις διαλέξεις του, καθώς και στα άρθρα, τα οποία δηµοσιεύει. Ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης, πέραν τούτων, µετέχει ως ενεργό µέλος σε πολλούς πνευµατικούς συλλόγους. Είναι τακτικό µέλος του Συλλόγου για τη ιεθνοποίηση της Ελληνικής Γλώσσας, αλλά και µέλος κριτικών επιτροπών σε λογοτεχνικούς διαγωνισµούς. Επίσης, Αντιπρόεδρος της Ένωσης Συντακτών Επαρχιακού Τύπου, ε- πίτιµος Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών (Π.Ε.Λ.), Μέλος Σύµβουλος του Ελληνικού Συνδέσµου των Ηνωµένων Εθνών, της Οργάνωσης της «Εθνικής Μνηµοσύνης», αλλά και σύµβουλος διαφόρων σωµατείων. Α- κόµη, είναι τέως Αντιπρόεδρος της Εταιρίας Γραµµάτων και Τεχνών Πειραιά, τακτικό µέλος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς, του Φιλολογικού Συλλόγου «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», της ιεθνούς Εταιρίας Κριτικών Λογοτεχνίας και Επίτιµος Πρόεδρος της Πανελληνίου Εταιρίας Λόγου και Τέχνης (Π.Ε.Λ.Τ.), ιδρυτικό µέλος της Κοινωφελούς Επιστηµονικής Εταιρίας Μελέτης του Πολιτισµού του Ελληνορθοδόξου Βυζαντίου «ΕΛ.ΒΥ.ΠΟ», αλλά και Αντιπρόεδρος της Ε- ταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών (Ε.Ε.Λ.). Και, τέλος, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Εταιρίας Λόγου και Τέχνης (Π.Ε.Λ.Τ.). Ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης είναι έγγαµος, πατέρας δύο θυγατέρων και παππούς τριών εγγονών. Εξέδωσε εικοσι εννέα (29) βιβλία, εννέα (9) ποιητικές συλλογές, δύο (2) παιδαγωγικά δοκί- µια, µία (1) συλλογή διηγηµάτων, τέσσερεις (4) (συνέχεια στη σελίδα 18)

17 Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17 Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης Ο Άνθρωπος - Ο Λογοτέχνης - Ο Θεολογών και Φιλοσoφών Τεχνοκρίτης - Ο Έλληνας Μικρασιάτης και Ορθόδοξος του Αντώνη Σταύρ. Καζαντζόγλου, Πολ. Επιστήµονα - Ιστορικού - Γυµνασιάρχη «Ως χαρίεις άνθρωπος εάν άνθρωπος ή» Ηράκλειτος στην αίσθηση της πνευµατικότητας. καθ όσον, είναι αυτό από τα ολίγα που αφουγκράζονται ακόµη την αγωνία της παρούσας περιόδου σήψης και κάµψης. Και, όµως, συνεχίζει να έχει υπαρξιακές ενοράσεις, αλλά και να προβληµατίζεται και να αγωνίζεται όπως απεξαρτηθεί, από τις έντονες µνήµες της ζοφερότητας, διακατεχόµενος από τον πόθο της βαθυτάτης επικοινωνίας, περισυλλέγοντας και αγαπώντας. αλλά, και αναζητώντας ιδανικές µορφές και διεξόδους, ακόµη και αναπολώντας, δίχως να είναι αιθεροβάµονας. Μελετώντας το έργο του Κυριάκου Ι. Βαλαβάνη, αυτού του γνήσιου εραστή του Λόγου και του Στοχασµού, σε συνεχή πνευµατική ενασχόληση επί µία συναπτή 40ετία, διαπιστώνουµε, ότι προσεγγίζει τον ψυχικώς κουρασµένο άνθρωπο των καιρών µας µε συνειδησιακή ωριµότητα. ακόµη, τον αγκαλιάζει µέσα στη βιοµάχη του. Επειδή, τον αντιµετωπίζει Ο Κ. Βαλαβάνης οµιλών σε εκδήλωση, που έγινε στην αίθουσα του Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π. Αποφάσισε, τοιουτοτρόπως ο γράφων, σε καιρούς αφιλίας και ψυχικής κενότητας, καθώς και άκρας ανηθικότητας, να γράψει για τον Μικρασιάτη Κυριάκο Ι. Βαλαβάνη, τον Χριστοκεντρικό, αλλά και Ελληνοκεντρικό Ποιητή, τον φιλοσοφούντα, αλλά και θεολογούντα, Κριτικό του Πνεύµατος και της Τέχνης στους µη πνευµατικούς καιρούς µας, που γέµουν αταλάντων και ψυχωσικών ατόµων. Για έναν χαρισµατικά επικοινωνιακό άνθρωπο στους χαλεπούς χρόνους, που δεν υφίσταται δυνατότητα επικοινωνίας! Γιατί; ιότι αναπνέουµε τον µολυσµένο αέρα σε µιαν Εποχή, που τα παράλογα κατέστησαν υπέρλογα και ο Έλλογος οδηγείται στο Παράλογο, ελλείψει ευρυθ- µίας και ισορροπίας σε µιαν αποκρουστική λαγνεία, τύπου «άρτων και θεαµάτων», της TV λατρείας, των πρωϊνάδικων και των λοιπών παραµορφωτικών εκποµπών της. Η πλειονότητα των συνανθρώπων µας είτε επαναπαύεται [αρνούµενη να εγερθεί από τον καναπέ!] είτε εθελοτυφλεί. Επίσης, έχει αποκουφαθεί και δεν [θέλει να] ακούει τους στεναγµούς του κόσµου τούτου, Ελλαδικώς και έξω Ελλαδικώς, παραπαίοντας στη δίνη των αιτουµένων δικαιωµάτων και, προκλητικότατα, αγνοώντας τα περί των υποχρεώσεων προς τους έχοντες ανάγκη, τους ποικιλώνυµους αναξιοπαθούντες Εδώ, πρέπει να µνησθεί κάποιος από τους Ανθρώπους, όπως ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης. Πηγαίο άτοµο όχι µόνο µε διορατικότητα, αλλά και µε αγάπη, καθώς και µε Χριστότητα, η οποία ταιριάζει απολύτως µε τους δύο πυλώνες δράστης του χρηστού τούτου διανοουµένου: Τη Ρωµιοσύνη [µην την κλαις!...] και την Ορθοδοξία. πίστη που προσιδιάζει στο Γένος των Ελλήνων. Ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης, ως ΑΝΘΡΩΠΟΣ, συναισθάνεται, συµµερίζεται, αγαπά και συµπάσχει µε το άτοµο, από το οποίο δεν ζητά καµµίαν ευθύνη (!). Και, όµως, ο «τραχύς (;)» λυρισµός που έχει, διακρίνεται από µία δοµή τεχνικής ελεγειακού χαρακτήρα. διότι γνοιάζεται τον άνθρωπο των δυσκολο-

18 18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέµβριος 2007 τάτων καιρών µας, ο οποίος, εκουσίως και «ακουσίως» έχει αποπνευµατοποιηθεί, αλλά και [έχει] κατακερµατισθεί µέσω οδυνηρών δοκιµασιών και αισχρών πειρασµών, που έχουν έναν και µόνο στόχο: Την αµαύρωση της αλήθειας. Έτσι, πέτυχαν την παραπλάνηση και περιπλάνηση του ατόµου κατά τρόπον απολύτως αυθαίρετο και παντελώς παράλογο. Αφού, επιδιώκουν χωρίς σταµατηµό την πνευµατική του κατατροµοκράτηση, που ασφαλέστατα οδηγεί στην «οντολογική του µεταστοιχείωση». ηλαδή, στον αποχρωµατισµό και τον αποπροσανατολισµό του συγχρόνου ανθρώπου από το βαθύτερο νόηµα της ζωής Και, ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης, ως ογκόλιθος, αταλάντευτος, αντιστέκεται σε έναν κακοποιηµένο κόσµο που δεν «βλέπεται». Γιατί, άραγε; ιότι, κάποιοι λίγοι ή πολλοί απέκρυπταν, αποκρύπτουν [και θα αποκρύπτουν (;)] την αθεώρητη πλευρά της ζωής των πολλών. Σήµερα, ο Πνευµατικός Άνθρωπος, ο οποίος φέρει το όνοµα Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης, αρνείται την ψευδή µαρτυρία τους και απορρίπτει τόσο τον ηθικό τους βούρκο, όσο και τη χρεοκοπία τους, αλλά και τα εκφυλιστικά φαινόµενα της πνευµατικής τους διάβρωσης που χαρακτηρίζονται από ακόρεστη βουλιµία. Εντρυφώντας στα έργα του Κυριάκου Ι. Βαλαβάνη κατανοούµε ότι θέλει διακαώς να βοηθήσει τον άνθρωπο της εποχής µας, αλλά και να (ανα)ζητήσει τη δικαίωσή του, δίχως να καρκινοβατεί και να αφήνει τη συνείδησή του άνευ πάλης και αγώνος. Μόνο, έτσι, δεν θα ισοπεδωθεί το «είναι» και το «γίγνεσθαι» αυτών [των ατόµων] και δεν θα καταστούν άτοµα εξαρτηµένα, αλλά και δεσµευµένα, στη βούληση, στην ουσία και τη σκέψη, καθώς και ελεγχόµενα εξ αιτίας των ληθαργουσών ιδεών τους Ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης, ο δηµιουργός της ρήσης «Χαίρε και αγάλλου. Ενθυµού την Ορθοδοξία και τη Ρωµιοσύνη», διακηρύσσει συνεχώς την οµολογία της πίστης του στην Ορθοδοξία και την Ελλάδα. Ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης, επέκεινα όλων, είναι ΑΝΘΡΩΠΟΣ! Ως Άνθρωπος, µε Α κεφαλαίο, ο ακάµατος δηµιουργός έργων της διανοίας, αλλά και ο διδάσκαλος, νοιώθει την ανάγκη της προσφοράς. γι αυτό, ατελευτήτως προσφέρει και η προσφορά του δεν έχει όρια. Γνωρίζει πολύ καλά την περιπέτεια ζωής του ατόµου και πονά. Ακάµατος εργάτης του πνεύµατος και της τέχνης, ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης διαθέτει συνεχή λόγο σε βάθος χρόνου. Και, ο λόγος του, ο λόγος που αρθρώνει είναι όχι µόνο ειλικρινής και σαφής, αλλά και πασιδήλως υπεύθυνος. Είναι αληθινός και ευγενής, είναι πατριωτικός, χριστιανικός και πειστικός. Είναι µεστός, αλλά, προπαντός [είναι] διδακτικός και λυτρωτικός. Η «Βαλαβάνειος» γραφίδα, «διαπρύσιος κήρυκας» εντιµότητας στους µη έντιµους καιρούς µας, δεν χρησιµοποιεί µελάνι, αλλά αγάπη, που ξεχειλίζει στην καρδιά και στο ψυχικό του είναι. µία αγάπη, η οποία αποσκοπεί µόνο στο πώς να φανεί χρήσιµη στον βίο των συνανθρώπων του Κλείνοντας, εδώ, το παρόν άρθρο [του], ο συντάκτης αισθάνεται την ανάγκη να δηλώσει ότι θεωρεί τον εαυτον του ευτυχή που γνωρίζει επί σειράν ετών τον Κυριάκο Ι. Βαλαβάνη. «Όλβιος, όποιος σε γνωρίζει. Σύντροφο σε θέλει στην οδοιπορία του». Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης: Βιογραφικά Στοιχεία (συνέχεια από τη σελίδα 34) κριτικές, απόψεις και αφιερώµατα από τον χώρο του Πνεύµατος και της Τέχνης. Ακόµη, έναν τόµο µε χρονογραφήµατα, δύο (2) µελέτες και δέκα (10) εργοβιογραφικά δοκίµια. Επιπλέον, δηµοσίευσε στον τύπο έ- ναν αληθινό πακτωλό κριτικών, πάντοτε, στον χώρο του πνεύµατος και της τέχνης, που απαρτίζουν εικοσι πέντε (25) τόµους των πεντακοσίων (500) σελίδων περίπου. Φυσικά, ο αστείρευτος αυτός λογοτέχνης και κριτικός του λόγου και της τέχνης, διαθέτει πολύ α- νέκδοτο έργο που σχετίζεται µε το διήγηµα, την ποίηση, το δοκίµιο, τα ποικίλα µελετήµατα και, βεβαίως, το θέατρο!...

19 Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19 «Η Εργογραφία του Κυριάκου Βαλαβάνη» «Έργω κ ουκέτι µύθω» ΑΙΣΧΥΛΟΣ Ο Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης, ο γνήσιος Έλληνας εκ Μικράς Ασίας καταγόµενος και ο ατόφιος Ορθόδοξος Χριστιανός, αλλά και ο ανεπιτήδευτος Άνθρωπος (Ο Sancta Simplicitas!) εργογραφείται ως κατωτέρω: Α. Ποίηση Έτος Έκδοσης 1. Στιγµές εν είσαι λεύτερος χωρίς Θεό Απέραντη Βηθεσδά Τι κι αν Αυτόκλητοι συνήγοροι Αφέντρα των Καρυών Κύριε, Κύριε επίβλεψον εξ Ουρανού και ίδε 1994/2002 (β έκδοση) ο δάσκαλος, ο άνθρωπος Γιάννης Χατζηδάκης. Ο ποιητής της έγνοιας για τον άνθρωπο Τάκης Τρανούλης. Ο «Θεόφιλος» της Ελληνικής Λογοτεχνίας Καίτη Παπαδάκη Σπύρου. Η ποιήτρια των αναµνήσεων και της ασίγαστης αλήθειας Ανέστης Πρωταίος. Ο καλλιτέχνης των διαστάσεων, του ονείρου, των αναζητήσεων, του συνεχούς διαλόγου Παναγιώτης Τσουτάκος. Ο ποιητής του Οικουµενικού ανθρωπισµού, της ελευθερίας της ειρήνης, της αγάπης Ιφιγένεια Χρυσοχόου Κωδικοποιηµένοι ή ελεύθεροι Γρηγορείτε 1995/2003 (β έκδοση) Β. ιηγήµατα ρόµοι 1978 Γ. Μελέτες 1. Το συγγραφικό και ποιητικό έργο της ηγουµένης Ευγενίας Κλειδαρά Το πεζογραφικό ποιητικό και φιλανθρωπικό έργο της ηγουµένης Ευγενίας Κλειδαρά Παιδαγωγικά οκίµια 1. Γίνε φίλος µε το παιδί σου Πρόσεχε, ναρκοπέδια παιδί µου 1981 Ε. Εργογραφικά οκίµια (ή Εργογραφίες) 1. ηµήτριος Γαβριηλίδης. Ο καλλιτέχνης, ΣΤ. Κριτικά οκίµια 1. Κριτικά οκίµια στον χώρο του πνεύµατος - Ανθολογία Κριτικά οκίµια στον χώρο των εικαστικών - Ανθολογία Κριτικά οκίµια στον χώρο του Θεάτρου - Ανθολογία Κριτικές απόψεις και αφιερώµατα από τον χώρο του πνεύµατος και της τέχνης - Ανθολόγιο 1991 Ζ. Χρονογραφήµατα Σχολιάζοντας τα µικρά και τα µεγάλα γεγονότα 1997 Η. Ανέκδοτες Κριτικές στον Τύπο από τον χώρο του Πνεύµατος και της Τέχνης.

20 20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Ιούλιος Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2007 Το Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π. στη Νέα Κίο Αργολίδας σε εκδήλωση αφιερωµένη στους Μικρασιατικούς χορούς και στα 80 χρόνια της Νέας Κίου Η δράση του Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π. Με τη συνεργασία του Κέντρου Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισµού και της UNESCO Αργολίδας, ο ήµος Νέας Κίου διοργάνωσε, στις , µία πολύ σηµαντική εκδήλωση, που ήταν αφιερωµένη στους Μικρασιατικούς χορούς, αλλά και στα 80 χρόνια της Νέας Κίου. Κυρίως, όµως, η εκδήλωση αυτή, αποτέλεσε έναν ύµνο στον πολιτισµό της Μικράς Ασίας, αλλά και στη µνήµη των προγόνων που χάθηκαν εκεί κατά τη γενοκτονία, που οργανώθηκε, από το νεο-τουρκικό κεµαλικό κράτος στο χρονικό διάστηµα Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε ο, µικρασιατικής καταγωγής, ήµαρχος Νέας Κίου κ. Κώστας Μανινής, ο οποίος µε έναν πατριωτικό και άκρως συγκινητικό χαιρετισµό, µεταξύ άλλων, τόνισε τη µεγάλη συµβολή των Μικρασιατών προσφύγων στην ανάπτυξη όλης της περιοχής της Νέας Κίου, που, πριν, ήταν γεµάτη βάλτους και τσακάλια. Στη συνέχεια, η Πρόεδρος της UNESCO Αργολίδας, δρ Μαίρη Ζηλεµένου έκανε έναν σύντοµο χαιρετισµό, µε µία γενική αναφορά στον χορό, και ακολούθησε µία σύντοµη οµιλία του πρώην Πρύτανη του Παντείου Πανεπιστηµίου καθηγητή κ. Βασίλη Φίλια, ο οποίος τόνισε τη µέγιστη σηµασία των εκδηλώσεων αυτών και, γενικότερα, του Πολιτισµού, ενώ, αναφέρθηκε - κυρίως - στα προβλήµατα της ανάπτυξης του συγχρόνου Πολιτισµού. Το πρόγραµµα της εκδήλωσης άρχισε µε τραγούδια και χορούς της Μικράς Ασίας από τον Μικρασιατικό Σύλλογο Πτολεµαΐδας «Η Μικρά Ασία», ο οποίος µετέφερε πραγµατικά το µεγαλείο του Πολιτισµού και της µουσικοχορευτικής κληρονοµιάς της Μικράς Ασίας. Το µικρασιατικό συγκρότηµα, που συνοδευόταν από τον Πρόεδρο του Συλλόγου κ. Παναγιώτη Στεργιούδη, καθώς και από άλλα µέλη του.σ., παρουσίασε τους χορούς: «Γιαλό - γιαλό», «Αµάν Γυάλα», «Τα Μελιωτάκια», «Άτταρη», «Πέργαµο», «Βασιλικός µυρίζει εδώ», «Γιωργίτσα», «Θα σπάσω κούπες», «Αϊδίνικο», «Ολµάζ», «Μήλο µου και µανταρίνι» και «Ρουµπαλιά - Γαρουφαλιά». Υπεύθυνη της διδασκαλίας των χορών ήταν η κα Χρύσα Καραθωµά. Η παράσταση έγινε µε τη συνοδεία των µουσικών κ.κ.: Βαγγέλη Βέττα (βιολί), Ευαγγελίας (πολίτικο λαούτο), Γρηγόρη Καραγιαννάκη (ούτι), Πέτρου Τσαϊρλή (ταµπουρά), Στέλιου Μπούκου (τουµπερλέκι), Βαγγέλη Μυλωνά (κανονάκι), Νίκου Κουρουµπλή (κιθάρα) και Ιφιγένειας Ταταρίδου (τραγούδι). Στη συνέχεια του προγράµµατος, ακολούθησαν χοροί του Πόντου από το γειτονικό συγκρότηµα του Ποντιακού Πολιτιστικού Συλλόγου Βατερών Κοζάνης, µε υπεύθυνο της διδασκαλίας των χορών, τον κ. Τάσο Σαλακίδη και µε τη συνοδεία των µουσικών κ.κ.: Γιώργου Χάϊτα (λύρα), Σίµου Αποστολίδη (νταούλι) και Λευτέρη Ανδρεάδη (τραγούδι). Η εκδήλωση τελείωσε µε χορούς και τραγούδια από τα νησιά του Αιγαίου και τη Μικρά Ασία µε το ιεθνές Χορευτικό Συγκρότηµα του Κέντρου Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισµού (Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π.). Την επιµέλεια της εκδήλωσης είχε ο δρ Κοινωνιολογίας του χορού κ. Κώστας Σαχινίδης, ενώ, το πρόγραµµα παρουσίασε ο σκηνοθέτης της Ε- θνικής Λυρικής Σκηνής κ. Κώστας Κινής. Το κύριο χαρακτηριστικό της εκδήλωσης, ήταν ο µεγάλος ενθουσιασµός του πολυπληθούς κοινού, που ξεπέρασε τα άτοµα. Η εκδήλωση, ήταν ενταγµένη στο πλαίσιο του εορτασµού για τα 80 χρόνια που πέρασαν από την ίδρυση της Νέας Κίου, που αποτελεί ιστορική συνέχεια της Κίου της Μικράς Ασίας, πόλης κατοίκων, χτισµένης στον µυχό του Κιανού κόλπου της Προποντίδας, επίνειο της έδρας της Ιεράς Μητρόπολης Νικαίας και της Προύσας. Η µάνα - πόλη εθεωρείτο δηµιούργηµα του µυθικού Κίου, πρωτοπαλίκαρου του Ηρακλή στην Αργοναυτική εκστρατεία. Ψάχνοντας τον µαγεµένο από τα κάλλη της νύµφης Κυπρίδος σύντροφό της Ύλα, θεµελίωσε πόλη στις όχθες του Κιανού ποταµού στην Προποντίδα. Από τότε, οι Κιώτες άρχισαν το µακραίωνο ταξίδι τους στην ιστορία. Τον Αύγουστο του 1922, διωγµένοι οριστικά από τα πατρώα χώµατα, χιλιάδες Κιώτες βρήκαν λιµάνι, το 1927, στις όχθες ενός άλλου ποταµού, του Ερασίνου, α- πέναντι από το Ναύπλιο (6 χλµ. απόσταση). Εδώ, έχτισαν τη σύγχρονη κωµόπολή τους µε θαυµάσια ρυµοτοµία, µεγάλους και άνετους δρόµους, άλση, παιδικές χαρές και όµορφες