Νεωτερικές προσλήψεις της κλασικής αρχαιότητας στην σύγχρονη Ελλάδα. Δημήτρης Πλάντζος ΕΚΠΑ

Transcript

1 Νεωτερικές προσλήψεις της κλασικής αρχαιότητας στην σύγχρονη Ελλάδα Δημήτρης Πλάντζος ΕΚΠΑ

2 Οι τεχνολογίες της πρόσληψης: Τεχνοπολιτική (ποιητική της Ιστορίας) Ανάδειξη (ετεροπίες) Μνημειοποίηση (τόποι μνήμης) Αναβίωση (επιτελεστικότητα) Αποικιοποίηση (κρυπτοαποικιοκρατία)

3 Ετεροτοπικές τεχνολογίες M. Foucault, «Of Other Spaces». Architecture, Mouvement, Continuité 5 (1984): Δ. Πλάντζος, «Σκηνές από την ελληνική ετεροτοπία». Γ. Αίσωπος (επ.), Tourism Landscapes. Remaking Greece (14η Διεθνής Μπιενάλε Βενετίας, 2014),

4 Michel Foucault ( ) H γένεση της κλινικής Οι λέξεις και τα πράγματα Η αρχαιολογία της γνώσης Πειθάρχηση και τιμωρία Ιστορία της σεξουαλικότητας

5 Ετεροτοπίες heterotopias «Αντι-τόποι» Χώροι εντός των οποίων αναπαριστώνται όλοι οι πραγματικοί τόποι που συνθέτουν μία κουλτούρα, ενώ την ίδια στιγμή οι ίδιοι αυτοί πραγματικοί τόποι τελούν υπό αίρεση και αντιστροφή. Το αντίθετο της ουτοπίας: σε αντίθεση με τις φαντασιακές, ουτοπικές χωρικότητες, καταλαμβάνουν πραγματικό χώρο, αλλά ταυτόχρονα λειτουργούν και ως βιωμένες ουτοπίες στο βαθμό που έχουν σχεδιαστεί ως ιδανικές, επιθυμητές αναπαραστάσεις των κοινωνιών που τους κατοικούν.

6 Ετεροτοπίες heterotopias Οι ετεροτοπίες λειτουργούν ως καθρέφτες του πραγματικού: ως «άχωροι τόποι» συνιστούν ουτοπίες, όπου όντα και αντικείμενα «βλέπουν» τον εαυτό τους να συμμετέχει σε μια εικονική πραγματικότητα που αποτελεί αντιστροφή του δικού τους κόσμου και από την οποία οι ίδιοι είναι απόντες. Δημιουργείται μια νέα αίσθηση του «εδώ», αλλά και του «τώρα», που αναγκάζει τον θεατή / καταναλωτή της να στοχαστεί τη δική του θέση τόσο εντός του πραγματικού όσο και εντός του ετεροτοπικού χώρου.

7 Ετεροτοπίες heterotopias Σε μια κοινωνία όπως η δική μας [ ] υπάρχουν ετεροτοπίες που αποσκοπούν στην επ αόριστον συσσώρευση του χρόνου, όπως για παράδειγμα τα μουσεία και οι βιβλιοθήκες. Τα μουσεία και οι βιβλιοθήκες έχουν εξελιχθεί σε ετεροτοπίες όπου ο χρόνος δεν σταματά ποτέ να συσσωρεύεται πάνω στον ίδιο του τον εαυτό [ ] Η ιδέα [ ] της αποθησαύρισης των πάντων, η ιδέα της δημιουργίας ενός είδους γενικού αρχείου, η επιθυμία να συγκεντρώσουμε σε έναν χώρο όλους τους χρόνους, τις εποχές, τις μορφές, τις αισθητικές προτιμήσεις, η ιδέα της συγκρότησης ενός χώρου που θα περικλείει όλες τις χρονικές περιόδους, ενός χώρου που ο ίδιος θα βρίσκεται εκτός χρόνου και προστατευμένου από την καταστροφική του μανία, το εγχείρημα της οργάνωσης κατ αυτόν τον τρόπο μιας αέναης συσσώρευσης του χρόνου σε έναν σταθερό τόπο, ανήκει στη δική μας νεωτερικότητα. Michel Foucault (1967)

8 F.E. Church, O Παρθενών (1871)

9 Νοσταλγία για το (φαντασιακό) αρχείο Much of our current critical and political project appears to me as a kind of unrealized mourning in which all of life has become reorganized around something that died. Dean McCannel, The Tourist (1989) No doubt, the world is being musealized, and we all play our parts in it. Total recall seems to be the goal. So is this and archivist s fantasy gone mad? Andreas Huyssen, Present Pasts (2003)

10 Ετεροτοπικές τεχνολογίες

11 National Monument of Scotland, Edinburgh ( ) "A Memorial of the Past and Incentive to the Future Heroism of the Men of Scotland. Ετεροτοπικές τεχνολογίες

12 Ετεροτοπικές τεχνολογίες

13 Ετεροτοπικές τεχνολογίες

14 Διαχείριση πολιτισμικής κληρονομιάς και εθνική υπερηφάνεια

15 Ετεροτοπικές τεχνολογίες

16 Άρτεμις Λεοντή: 1995 Νεωτερική Ελλάδα: «έτερος τόπος» που καθορίζεται από το γεγονός ότι «διαθέτει κλασικές αρχαιότητες». Ετεροτοπική ενσάρκωση νεοκλασικού ιδεώδους στο σημερινό ελληνικό τοπίο όπου η φαντασιακή συγκρότηση του ελληνισμού γνωρίζει τη φυσική της υπόσταση μέσω της αρχαιολογικής έρευνας και της συστηματικής αναστήλωσης ανασύνθεσης των αρχαίων ερειπίων που τη συνοδεύει.

17 Γιάννης Χαμηλάκης, 2007 Η υλικότητα της ετεροτοπίας και ο ουτοπικός της χαρακτήρας την καθιστούν, πέρα από μέσο αναπαράστασης του έθνους και των επιδιώξεών του, και απόλυτη, πέρα για πέρα πραγματική, απόδειξη της εθνικής συνέχειας. Οι εθνικές ετεροτοπίες λειτουργούν και ως πύλες εισόδου μέσω των οποίων, μυημένοι και μη, γνωρίζουν τον εθνικό κορμό και ενσωματώνονται σε αυτόν.

18

19

20

21 Η τεχνοπολιτική της ανάδειξης Οριστικός καθαρμός κλασικών μνημείων Οριστικός θρίαμβος του νεοκλασικού εγχειρήματος Άχρονα μνημεία, «απαλλαγμένα» από την ιστορία τους Νεωτερική χωρικότητα αενάως «προσωρινή» Νέες υλικότητες του ελληνικού χώρου Το έθνος ως διαχρονική οντότητα με νεωτερική συμβολή

22 Η τεχνοπολιτική της ανάδειξης Οριστικός καθαρμός κλασικών μνημείων Οριστικός θρίαμβος του νεοκλασικού εγχειρήματος Άχρονα μνημεία, «απαλλαγμένα» από την ιστορία τους Νεωτερική χωρικότητα αενάως «προσωρινή» Νέες υλικότητες του ελληνικού χώρου Το έθνος ως διαχρονική οντότητα με νεωτερική συμβολή Η χρήση των μνημείων ως συμβόλων μέσω των οποίων το εθνικό φαντασιακό αφ ενός ορίζει την πολιτισμική του γενεαλογία και αφ ετέρου αυτοκαθορίζεται ως υποκείμενο ιστορικής διάκρισης σε έναν κόσμο εθνικισμών που αντιμάχονται ο ένας τον άλλον μετατρέπει την πολιτισμική κληρονομιά σε «λογότυπο» του έθνους.

23 Αναστηλώνοντας το παρθενικό βλέμμα της νεωτερικότητας

24 Αναστηλώνοντας το παρθενικό βλέμμα της νεωτερικότητας

25 Tόποι μνήμης Nora, P. (1989), Between Memory and History: Les Lieux de Memoire, Representations, 26 (Spring), pp Whose genius loci?: contrasting interpretations of the «sacred rock of the Athenian Acropolis», Annals of the Association of American Geographers, 87:2, pp