Πξνγξακκαηηθή Πεξίνδνο

Transcript

1 Πξνγξακκαηηθή Πεξίνδνο Επηρεηξεζηαθό Πξόγξακκα Πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο «ΤΓΕΘΑ & ΠΟΘΟΣΗΣΑ ΖΧΗ» Θλζηηηνύην Έξεπλαο θαη Σερλνινγίαο Θεζζαιίαο ΕΚΕΣΑ Τπεύζπλνο Έξγνπ ΚΡΗΠΘ: Ηιίαο Υνύζηεο Βόλος, Ιούλιος 2013

2 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ Εηζαγσγή Αλαπηπμηαθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο Πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο ηξαηεγηθή Θέζε Επηζηεκνληθή θαη ηερλνινγηθή εμεηδίθεπζε Τθηζηακέλε Καηάζηαζε ηνπ Σνκέα Τγεία & Πνηόηεηα δσήο Δεκνγξαθηθέο Εμειίμεηο Θλεζηκόηεηα Γεληθή Θλεζηκφηεηα Εηδηθή Θλεζηκόηεηα, θαηά αηηία θαη ειηθία Κχξηεο αηηίεο ζαλάηνπ Ννζεξόηεηα Πνηόηεηα Ζσήο πνπ ρεηίδεηαη κε ηελ Τγεία Παξάγνληεο Κηλδύλνπ σκαηηθή άζθεζε Γηαηξνθή Κάπληζκα Παρπζαξθία... Error! Bookmark not defined. 3. ηξαηεγηθή γηα ηελ Αληηκεηώπηζε εκαληηθώλ Παξαγόλησλ Κηλδύλνπ ηεο Τγείαο θαη ηελ αλαβάζκηζε ηεο Πνηόηεηαο δσήο Δξάζε 1: Πξνώζεζε ηεο πγηεηλήο δηαηξνθήο θαη ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο γηα ηελ πξόιεςε ηεο παρπζαξθίαο Δξάζε 2. Η Αληηκεηώπηζε ηνπ Καξθίλνπ Δξάζε 3. Η Μείσζε ηεο πρλόηεηαο ησλ Καξδηαγγεηαθώλ Ννζεκάησλ Δξάζε 4. Η Μείσζε ησλ Επηπηώζεσλ ηνπ Καπλίζκαηνο Δξάζε 5. Η Πξνζηαζία ηεο Τγείαο από ηνπο Πεξηβαιινληηθνύο Κηλδύλνπο ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Α: ΠΘΝΑΚΑ ΠΡΟΣΕΘΝΟΜΕΝΧΝ ΕΡΓΧΝ ΓΘΑ ΤΜΠΕΡΘΛΗΦΗ ΣΟ ΕΠ ΣΗ ΠΕΡΘΦΕΡΕΘΑ ΘΕΑΛΘΑ ΣΟΝ ΑΞΟΝΑ «ΤΓΕΘΑ ΚΑΘ ΠΟΘΟΣΗΣΑ ΖΧΗ»... 44

3 Πεξίιεςε Ζ αιιειεμάξηεζε κεηαμχ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη πγείαο έρεη ηζηνξηθά δηαπηζησζεί. Αλακθίβνια ε πξφιεςε θαη ε πξναγσγή ηεο πγείαο θαη ηεο πνηφηεηαο δσήο ζα πξέπεη λα είλαη ζην πξψην πιάλν νπνηαζδήπνηε εζληθήο ζηξαηεγηθήο θαη πεξηθεξεηαθνχ πξνγξακκαηηζκνχ ηνπ ηνκέα πγείαο θαη πνηφηεηαο δσήο, θνπφο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο ζα πξέπεη λα είλαη ε βειηίσζε θαη ε πξναγσγή ηεο πγείαο θαη ηεο πνηφηεηαο δσήο ησλ πνιηηψλ, δίλνληάο ηνπο ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο, ελδπλακψλνληάο ηνπο λα παξακείλνπλ πγηείο, θάλνληαο ηελ θαιχηεξε ρξήζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο θαη πνηφηεηαο δσήο. Δπηπιένλ, ζθνπφο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο είλαη λα ραξάδνπλ ζηξαηεγηθή (κέηξα πξφιεςεο, λνκνζεζία) πνπ ζα πξέπεη λα αθνινπζεζεί, ψζηε λα εμαζθαιηζηεί ην κέγηζην επίπεδν πγείαο ηνπ γεληθνχ πιεζπζκνχ. Σν παξφλ θείκελν απνηειεί ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα (ΔΠ) γηα ηελ «Τγεία θαη Πνηφηεηα Εσήο» ηεο Πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο γηα ηελ πξνγξακκαηηθή πεξίνδν ηφρνο ηνπ είλαη πξνάζπηζε θαη πξναγσγή ηεο πγείαο θαη ηεο πνηφηεηαο δσήο ησλ θαηνίθσλ ηεο Θεζζαιίαο κέζσ ηεο δηακφξθσζεο κέηξσλ, πξνγξακκάησλ, δνκψλ θαη ζχγρξνλεο αληίιεςεο γηα ηελ πξφιεςε. Σν ΔΠ γηα ηελ «Τγεία θαη Πνηφηεηα Εσήο» ηεο Πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο ζρεδηάζηεθε κεηά απφ αλάιπζε ησλ δηαζέζηκσλ επηδεκηνινγηθψλ δεδνκέλσλ. Δπηπιένλ, ν ζρεδηαζκφο βαζίζηεθε ζηηο θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο, ζηνπο ζηφρνπο θαη ζηε ζηξαηεγηθή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αλαθνξηθά κε ηελ Τγεία θαη ηελ πνηφηεηα δσήο. Σν θείκελν ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο δηαξζξψλεηαη ζε ηξεηο (3) ελφηεηεο. ηελ ελόηεηα 1 αλαιχεηαη δηεμνδηθά ηα αλαπηπμηαθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο. ηελ ελόηεηα 2, θαηαγξάθνληαη Σα ζχγρξνλα δεδνκέλα πνπ αθνξνχλ ζηελ εθηίκεζε ηεο πγείαο θαη ηεο πνηφηεηαο δψεο ηνπ Διιεληθνχ Πιεζπζκνχ πγθεθξηκέλα, αλαθέξνληαη: δεκνγξαθηθά ζηνηρεία, ζηνηρεία γηα ηε ζλεζηκφηεηα, λνζεξφηεηα, παξάγνληεο θηλδχλνπ, αηηίεο ρακέλσλ ρξφλσλ αλακελφκελεο δσήο θαη δείθηεο πνηφηεηαο δσήο. ηελ ελόηεηα 3, Δπηρεηξείηαη ε παξνπζίαζε ησλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ πνπ δηέπνπλ ην επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα. Δπίζεο πξαγκαηνπνηείηαη ε αλάιπζε ησλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ ζε δξάζεηο, φπσο ε δεκηνπξγία: 1)Πξφηππνπ Κέληξνπ Αδξνληθήο Θεξαπείαο θαη Γηάγλσζεο ηνπ Καξθίλνπ, 2) Πξφηππνπ Κέληξνπ Πξφιεςεο θαη Απνθαηάζηαζεο θαξδηνπαζεηψλ θαη 3) Πξφηππνπ Κέληξνπ Δηθνληθήο απεηθφληζεο θαη Πξνζνκνίσζεο ηνπ Αλζξσπίλνπ ψκαηνο (Πιαλεηάξην ψκαηνο).

4 1. Αναπτυξιακά χαρακτθριςτικά τθσ Περιφζρειασ Θεςςαλίασ 1.1 τρατθγικι Θζςθ Ζ Πεξηθέξεηα Θεζζαιίαο γεσγξαθηθά ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ θεληξηθή αλαηνιηθή ζέζε ηεο ζηνλ επεηξσηηθφ θνξκφ ηεο Υψξαο, πεξηιακβάλνληαο ζηα γεσγξαθηθά θαη δηνηθεηηθά ηεο φξηα θαη έλα κηθξφ αιιά ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο λεζησηηθφ ζχκπιεγκα. Ζ έθηαζε ηεο Πεξηθέξεηαο απνηειεί ην 10,6% ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηεο Υψξαο (14037 km2), κε ην επεηξσηηθφ ηεο κέξνο λα ραξαθηεξίδεηαη απφ εθηεηακέλν πεδηλφ ηκήκα, ην νπνίν πεξηβάιιεηαη πεξηκεηξηθά απφ νξεηλνχο φγθνπο πνπ θαηαιακβάλνπλ ην 46% ηεο ζπλνιηθήο ηεο έθηαζεο, ελψ αλαηνιηθά βξέρεηαη απφ ην Αηγαίν Πέιαγνο, ζε άκεζε πξνζέγγηζε κε ην λεζησηηθφ ηεο ρψξν, ηηο Βφξεηεο πνξάδεο. Σα γεσγξαθηθά θαη γεσθπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο Πεξηθέξεηαο, απνηεινχλ ζεκαληηθά ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηελ εζσηεξηθή ρσξηθή θαη θνηλσληθν νηθνλνκηθή ζπλνρή θαη ρσξνηαμηθή νινθιήξσζή ηεο. Γηέξρεηαη απφ απηήλ ν βαζηθφο αλαπηπμηαθφο θαη κεηαθνξηθφο άμνλαο ηεο ρψξαο ΠΑΘΔ (Ν-Β), ε απφζηαζή ηεο απφ ηνπο δχν κεγάινπο αλαπηπμηαθνχο πφινπο Αζήλαο θαη Θεζζαινλίθεο είλαη, αληίζηνηρα, ρικ. θαη ζε ζρεηηθά κηθξή απφζηαζε απφ ην βφξεην φξηφ ηεο δηέξρεηαη ε Δγλαηία νδφο, πνπ απνηειεί κείδνλα άμνλα αλάπηπμεο Αλαηνιήο-Γχζεο. πλεπψο, βξίζθεηαη ζε ζηξαηεγηθή θαη εχθνια πξνζπειάζηκε γεσγξαθηθή ζέζε. Ζ κνξθνινγία ηεο, κε εθηεηακέλν πεδηλφ ηκήκα πνπ πεξηβάιιεηαη απφ νξεηλνχο φγθνπο θαη, πξνο ηα Αλαηνιηθά, ε επαθή κε ην Αηγαίν Πέιαγνο, δηεπθνιχλεη ηελ εζσηεξηθή ζπλνρή θαη ρσξνηαμηθή νινθιήξσζε ηεο πεξηθέξεηαο. Σν νηθηζηηθφ ηεο δίθηπν είλαη, εμάιινπ, ζπλεθηηθφ θαη κε ηζρπξέο κεζαίεο πξνο κεγάιεο πφιεηο, ζπλνιηθά 20 πεξίπνπ αζηηθψλ θαη ηνπξηζηηθψλ νηθηζηηθψλ θέληξσλ. Οη Οξεηλνί φγθνη, ν κεγάινο θάκπνο, ηα πνηάκηα, νη ηερλεηέο ιίκλεο ε ζάιαζζα θαη ην λεζησηηθφ ζχκπιεγκα ζπλζέηνπλ έλα πεξηβάιινλ πςειήο αλαπηπμηαθήο δπλακηθήο. Δπηπξφζζεηα ε εμέρνπζα γεσγξαθηθή ζέζε, νη θπζηθέο νκνξθηέο θαη ε ηνπξηζηηθή αλαπηπμηαθή δπλακηθήο ηεο Πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο απνηέιεζε θαηαιπηηθφο παξάγνληαο ψζηε λα ρξεκαηνδνηεζεί εζληθφ εξεπλεηηθφ πξφγξακκα πνπ θαηαηέζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ Δ. Π. Αληαγσληζηηθφηεηα θαη Δπηρεηξεκαηηθφηεηα (ΔΠΑΝ ΗΗ), ΠΔΠ Μαθεδνλίαο Θξάθεο, ΠΔΠ Κξήηεο θαη Νήζσλ Αηγαίνπ, ΠΔΠ Θεζζαιίαο ηεξεάο Διιάδαο Ζπείξνπ, ΠΔΠ Αηηηθήο κε ηίηιν «Θεξαπεπηηθόο Σνπξηζκόο ζηελ Θεζζαιία». Σν πξναλαθεξζέλ εξεπλεηηθφ έξγν πξνεηνηκάζηεθε θαη πινπνηείηαη εμ νινθιήξνπ απφ ην Θλζηηηνύην Έξεπλαο θαη Σερλνινγίαο Θεζζαιίαο (Θ.Ε.ΣΕ.Θ.). θνπφο ηνπ έξγνπ είλαη ε δεκηνπξγία πιαηθφξκαο ζεξαπεπηηθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ Θεζζαιία ζηνρεπκέλε ζε

5 ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο αζζελψλ ζηηο νπνίεο εθηφο ησλ άιισλ γλσζηψλ ππεξεζηψλ ν ξφινο ηεο άζθεζεο ζα είλαη πξσηαγσληζηηθφο. 1.2 Επιςτθμονικι και τεχνολογικι εξειδίκευςθ Ζ επηζηεκνληθή θαη ηερλνινγηθή εμεηδίθεπζε ηεο Πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο πξνζδηνξίδεηαη απφ ηε δξαζηεξηνπνίεζε ζεκαληηθψλ θνξέσλ ζην πεδίν ηεο έξεπλαο θαη ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο θαη θαηλνηνκίαο, ήηνη ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαιίαο, ηνπ ΣΔΗ Λάξηζαο, ηνπ Η.Δ.ΣΔ.Θ. (πξψελ ΚΔΣΔΑΘ) σο παξάξηεκα πιένλ ηνπ ΔΚΔΣΑ Θεζζαινλίθεο θαη ηεο Δ.Β.Δ.Σ.Α.Μ. Οη επηζηεκνληθέο / εξεπλεηηθέο ζεκαηηθέο θαηεπζχλζεηο απηψλ ησλ εξεπλεηηθψλ θνξέσλ εζηηάδνπλ θπξίσο ζηηο ηερλνινγηθέο / θπζηθέο επηζηήκεο, επηζηήκεο πγείαο / βηνΐαηξηθήο, επηζηήκεο κεραληθψλ, ζε επηζηήκεο ζρεηηθέο κε ηνλ αγξνηηθφ ηνκέα ή / θαη κε ηελ αλάπηπμε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Θεκαηηθή εμεηδίθεπζε ηνπ Πεξηθεξεηαθνύ Πόινπ Καηλνηνκίαο ηεο Θεζζαιίαο

6 2. Τφιςταμζνθ Κατάςταςθ του Σομζα Τγεία & Ποιότθτα ηωισ 2.1 Δεκνγξαθηθέο Εμειίμεηο χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ηεο Διιάδνο (Δ..Τ.Δ.), ν πιεζπζκφο ηεο Διιάδαο, ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ ηνπ 2006, αλεξρφηαλ ζε άηνκα. Απφ απηά, ηα ήηαλ άλδξεο θαη ηα γπλαίθεο. Σα ηειεπηαία 10 ρξφληα, ν ζπλνιηθφο πιεζπζκφο ηεο ρψξαο απμήζεθε θαηά 4,2% (ρήκα 1). Πεγή: Σίληαο θαη ζπλ ρήκα 1: Πιεζπζκφο ηεο Διιάδαο ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ ησλ εηψλ , θαηά θχιν. Ζ αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ απνδίδεηαη θπξίσο ζηε κεηαλάζηεπζε, ελψ ε αλαπαξαγσγηθή ηθαλφηεηα ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ θπκαίλεηαη ζε ρακειά επίπεδα. Σν 2004, ν δείθηεο νιηθήο γνληκφηεηαο (αξηζκφο παηδηψλ αλά δεχγνο) ήηαλ κφιηο 1,3, ελψ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Δ.Δ.), ν αληίζηνηρνο δείθηεο ήηαλ 1,49. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία, ε θπζηθή αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ, δειαδή ν δείθηεο πνπ πξνθχπηεη απφ ηε δηαθνξά κεηαμχ ησλ γελλήζεσλ θαη ησλ ζαλάησλ, θπκαίλεηαη ζηελ Διιάδα, θνληά ζην κεδέλ. Σν 1996, γηα πξψηε θνξά έιαβε αξλεηηθή ηηκή. πγθξηηηθά, αλαθέξεηαη φηη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ε θπζηθή αχμεζε ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ ήηαλ κεγαιχηεξε απφ 3 (ρήκα. 2).

7 Πεγή: Σνχληαο θαη ζπλ ρήκα 2: Φπζηθή αχμεζε ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ ( ). Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ίδηαο ρξνληθήο πεξηφδνπ, ζεκαληηθή κείσζε έρνπλ ζεκεηψζεη ε βξεθηθή θαη πεξηγελλεηηθή ζλεζηκφηεηα, κε ηνπο αληίζηνηρνπο δείθηεο λα θπκαίλνληαη ζε επίπεδα ρακειφηεξα απφ ηνπο κέζνπο φξνπο, ηφζν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ησλ 27 θξαηψλ, φζν θαη ησλ 15 θξαηψλ πνπ απνηεινχζαλ ηελ Δ.Δ. πξηλ ηε δηεχξπλζε ηνπ 2004 θαη ηνπ 2007 (Δ.Δ.-15). Ζ κείσζε ηεο βξεθηθήο θαη πεξηγελλεηηθήο ζλεζηκφηεηαο, θαηά θχξην ιφγν, θαη ε κείσζε ηεο ζλεζηκφηεηαο ζε φιεο ηηο ειηθίεο, ζπλέβαιαλ ζηελ αχμεζε ηνπ κέζνπ ρξφλνπ δσήο ησλ Διιήλσλ. Έηζη, ην πξνζδφθηκν δσήο θαηά ηε γέλλεζε δηακνξθψζεθε, ην 2004, ζηα 76,67 έηε γηα ηνπο άλδξεο θαη ζηα 81,46 έηε γηα ηηο γπλαίθεο, εκθαλίδνληαο κηθξή αιιά ζηαζεξή απμεηηθή ηάζε. χκθσλα κε απηά ηα ζηνηρεία, ε Διιάδα, κε πξνζδφθηκν δσήο θαηά ηε γέλλεζε ηα 79,05 έηε, θαηαηαζζφηαλ 11ε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ην 2004 (ρήκα 3), ελψ ην 1996 βξηζθφηαλ ζηελ 5ε ζέζε, κε πξνζδφθηκν δσήο 77,79 έηε θαη ην 1991 ζηε 2ε ζέζε κε 77,32 έηε. Σν γεγνλφο απηφ ππνδειψλεη φηη ε αχμεζε γίλεηαη κε βξαδχηεξν ξπζκφ ζηελ Διιάδα, ζε ζρέζε κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, θαη ράλεηαη βαζκηαία ε πξνλνκηαθή ζέζε ηεο ρψξαο ζηελ παγθφζκηα θαηάηαμε ηνπ πξνζδφθηκνπ δσήο (ρήκα 4).

8 Πεγή: Σνχληαο θαη ζπλ ρήκα 3: Πξνζδφθηκν δσήο θαηά ηε γέλλεζε ζηα θξάηε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (2004). Πεγή: Σνχληαο θαη ζπλ ρήκα 4: Πξνζδφθηκν δσήο θαηά ηε γέλλεζε ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Δ.Δ. ( )

9 Ζ αχμεζε ηνπ πξνζδφθηκνπ δσήο θαηά ηε γέλλεζε δελ νθείιεηαη κφλν ζηε κείσζε ηεο βξεθηθήο θαη πεξηγελλεηηθήο ζλεζηκφηεηαο. Ζ κείσζε ηεο ζλεζηκφηεηαο θαη ζηηο κεγαιχηεξεο ειηθίεο θαζίζηαηαη εκθαλήο απφ ηελ αχμεζε ηνπ πξνζδφθηκνπ δσήο γηα άηνκα ειηθίαο 65 εηψλ. Ωζηφζν, ε Διιάδα, κε πξνζδφθηκν δσήο 18,1 έηε ζηελ ειηθία ησλ 65 εηψλ, βξίζθεηαη ζήκεξα θάησ απφ ην κέζν φξν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ελψ κέρξη ην 1999 ήηαλ πςειφηεξα. Σν 1990, ην πξνζδφθηκν δσήο ζηελ Διιάδα, ζηελ ειηθία ησλ 65 εηψλ, ήηαλ 17,07 έηε θαη ζηελ Δ.Δ. 16,47 έηε. Έθηνηε, ε Δ.Δ. παξνπζηάδεη ζηαζεξά κεγαιχηεξν ξπζκφ αχμεζεο απφ ηελ Διιάδα. Ζ ππν-γελλεηηθφηεηα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ επηκήθπλζε ηεο δηάξθεηαο δσήο, έρνπλ σο απνηέιεζκα ηε δεκνγξαθηθή γήξαλζε ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ. Ο αξηζκφο ησλ αηφκσλ ειηθίαο σο 14-εηψλ-κεηψλεηαη ζηαζεξά, ελψ αληίζεηα, ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ κε ειηθία άλσ ησλ 65 παξνπζηάδεη βαζκηαία αχμεζε. Έηζη, ελψ ην 1983, ζηελ ειηθηαθή νκάδα 0-14 εηψλ αλήθε ην 21,6% ηνπ πιεζπζκνχ, ην 2006 ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ήηαλ κφιηο 14,3%. Γηα ηελ νκάδα άλσ ησλ 65 εηψλ, ην πνζνζηφ απμήζεθε απφ 13,3%, ην 1983, ζε 18,5% ην Ζ κεηαβνιή ηεο ζχλζεζεο ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ ζπκβαδίδεη κε ηηο αιιαγέο πνπ παξάιιεια παξαηεξνχληαη ζηηο ππφινηπεο επξσπατθέο ρψξεο θαη αλακέλεηαη λα αθνινπζήζεη παξφκνηα πνξεία θαη ζηηο επφκελεο δεθαεηίεο. Πξνβιέπεηαη φηη απηή ε εμέιημε ζα νδεγήζεη ζε αχμεζε ηεο δήηεζεο θαη ρξήζεο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο ιφγσ ησλ απμεκέλσλ αλαγθψλ ησλ ειηθησκέλσλ, ηδηαίηεξα ζε φ,ηη αθνξά ζε λνζήκαηα θζνξάο θαη ρξφληα πξνβιήκαηα πγείαο Θλεζηκόηεηα Γενικι Θνθςιμότθτα ηνηρεία γηα ηε ζλεζηκφηεηα ηνπ ειιεληθνχ θαη ηνπ επξσπατθνχ πιεζπζκνχ παξέρνληαη απφ ηελ Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία ηεο Διιάδνο θαη απφ ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο. Οη δείθηεο ζλεζηκφηεηαο είλαη πξνηππσκέλνη θαηά ειηθία, σο πξνο ηνλ επξσπατθφ πιεζπζκφ. Έηζη, είλαη δπλαηφ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ ζπγθξίζεηο κεηαμχ πιεζπζκψλ πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθή ειηθηαθή ζχλζεζε. Όινη νη δείθηεο εθθξάδνληαη σο αξηζκφο ζαλάησλ ζε πιεζπζκφ αηφκσλ. Οη εηδηθνί δείθηεο αλαθέξνληαη ζε άηνκα ηνπ ίδηνπ θχινπ θαη ειηθίαο. Ζ γεληθή ζλεζηκφηεηα απφ φιεο ηηο αηηίεο ζηελ Διιάδα ην 2004 ήηαλ 662,82 αλά πιεζπζκνχ. Γηα ηνπο άλδξεο, ε γεληθή ζλεζηκφηεηα ήηαλ 784,05 θαη γηα ηηο γπλαίθεο 552,94 αλά Σφζν ε ζπλνιηθή, φζν θαη ε θαηά θχιν γεληθή ζλεζηκφηεηα, έρνπλ ζηαζεξή πησηηθή πνξεία ηα ηειεπηαία ρξφληα. Μφλε εμαίξεζε απνηειεί

10 ε νκάδα ειηθηψλ άλσ ησλ 75, φπνπ δελ παξαηεξείηαη κείσζε. Ωζηφζν, ε πηψζε απηή ζπκβαίλεη κε βξαδχηεξνπο ξπζκνχο ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ηάζε πνπ παξακέλεη ζηαζεξή απφ ην 1990 θαη κεηά. Ζ Διιάδα ην 2004 είρε πςειφηεξν δείθηε γεληθήο ζλεζηκφηεηαο ζε ζρέζε κε ην κέζν φξν ησλ 15 παιαηφηεξσλ κειψλ ηεο Δ.Δ. (662,82 έλαληη 620,75 αλά ) θαη, ηα επφκελα ρξφληα, αλ ζπλερηζηνχλ νη ίδηνη ξπζκνί κείσζεο, αλακέλεηαη λα βξεζεί πάλσ θαη απφ ην κέζν φξν ηεο Δ.Δ., πνπ είλαη ζήκεξα 690,89. Όπσο θαη ζην πξνζδφθηκν δσήο, έηζη θαη ζηε ζλεζηκφηεηα απφ φιεο ηηο αηηίεο, νη Έιιελεο άλδξεο θαηέρνπλ θαιχηεξε ζέζε ζηνλ επξσπατθφ ρψξν ζπγθξηηηθά κε ηηο Διιελίδεο γπλαίθεο. Ζ ζλεζηκφηεηα απφ φιεο ηηο αηηίεο ζηνπο άλδξεο είλαη κηθξφηεξε απφ ην κέζν φξν ησλ αλδξψλ ηεο Δ.Δ. (784,05 έλαληη 890,22 αλά ), ελψ ν αληίζηνηρνο δείθηεο γηα ηηο γπλαίθεο μεπεξλά ην κέζν φξν ηεο Δ.Δ. (552,94 έλαληη 536,51 αλά ). ε φ,ηη αθνξά ηελ πηζαλφηεηα ζαλάηνπ ζηηο ειηθίεο 15-59, κεηά ην 1970 παξνπζηάδεηαη αχμεζε ζηνπο άλδξεο θαη κείσζε ζηηο γπλαίθεο. Ο ξπζκφο κείσζεο ζηηο γπλαίθεο έρεη επηβξαδπλζεί ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. 2.3 Θνθςιμότθτα, κατά αιτία και θλικία Κφριεσ αιτίεσ κανάτου Οη θχξηεο αηηίεο ζαλάηνπ ζηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ είλαη ηα λνζήκαηα ηνπ θπθινθνξηθνχ ζπζηήκαηνο, ηα θαθνήζε λενπιάζκαηα, νη παζήζεηο ηνπ αλαπλεπζηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη νη εμσηεξηθέο αηηίεο πνπ πξνθαινχλ ηξαχκαηα θαη δειεηεξηάζεηο. Σν 2004, ην 48% ησλ ζαλάησλ ζηελ Διιάδα νθεηιφηαλ ζε λνζήκαηα ηνπ θπθινθνξηθνχ ζπζηήκαηνο, ελψ ηα θαθνήζε λενπιάζκαηα ήηαλ ππεχζπλα γηα ην 25% ησλ ζαλάησλ, κε ηηο ππφινηπεο αηηίεο λα αθνινπζνχλ κε αξθεηά κηθξφηεξα πνζνζηά (ρήκα 5).

11 Δείκτης Θνησιμότητας ΔΠΗΥΔΗΡΖΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑ ΘΔΑΛΗΑ «ΤΓΔΗΑ & ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΕΩΖ» ρήκα 5. Κπξηφηεξεο αηηίεο ζαλάηνπ ζηελ Διιάδα (2004) Καρδιαγγειακϊ( Σύνολο) Καρκύνοσ (Σύνολο) Λοιπϊ Νοςόματα Νοςόματα Πεπτικού Συςτόματοσ ρήκα 6. Δηδηθφο δείθηεο ζλεζηκφηεηαο αλά αηηία ζηελ πεξηθέξεηα Θεζζαιίαο (Πεγή: Τγεηνλνκηθφο ράξηεο Διιάδνο, 2009).

12 Παζήζεηο ηνπ θπθινθνξηθνύ ζπζηήκαηνο Ζ ζλεζηκφηεηα απφ λνζήκαηα ηνπ θπθινθνξηθνχ εκθαλίδεη κείσζε ζηελ Διιάδα, απηά φκσο παξακέλνπλ ε πξψηε αηηία ζαλάηνπ. Σν 2004, ε πξνηππσκέλε ζλεζηκφηεηα απφ θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα ήηαλ 313,97 αλά άηνκα. Οη άλδξεο έρνπλ πςειφηεξε ζλεζηκφηεηα ζε ζρέζε κε ηηο γπλαίθεο (343,3 έλαληη 284,4 αλά ) ζε φιεο ηηο ειηθίεο. Ο ξπζκφο κείσζεο ηεο ζλεζηκφηεηαο απφ λνζήκαηα ηνπ θπθινθνξηθνχ είλαη ρακειφηεξνο ζηελ Διιάδα, αλ ζπγθξηζεί κε ηηο ππφινηπεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Σελ ηειεπηαία εηθνζαεηία, ε κείσζε ζηελ Διιάδα είλαη ηεο ηάμεο ηνπ 10,9%, ελψ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ γηα ηελ Δ.Δ. είλαη 35,7%. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα, ε ζεκεξηλή ζλεζηκφηεηα ηεο Διιάδαο λα ππεξβαίλεη απηή ηεο Δ.Δ. (313,97 έλαληη 279,44 αλά ). Ζ ειάηησζε ηεο ζλεζηκφηεηαο απφ θαξδηαγγεηαθέο παζήζεηο ζηελ Διιάδα ηελ πεξίνδν ήηαλ 10,5%, ελψ ηελ ακέζσο πξνεγνχκελε νθηαεηία ήηαλ 6,6%. Οη Έιιελεο άλδξεο έρνπλ ζλεζηκφηεηα απφ θαξδηαγγεηαθά πνπ πξνζεγγίδεη ην κέζν φξν ηεο Δ.Δ. (343,3 έλαληη 345,06 αλά ). Οη γπλαίθεο φκσο, ζηελ Διιάδα, έρνπλ ζλεζηκφηεηα απφ θαξδηαγγεηαθά πνιχ κεγαιχηεξε απφ ηε κέζε επξσπατθή (284,4 έλαληη 227,96 αλά ). ην γεγνλφο απηφ νθείιεηαη, ζε κεγάιν βαζκφ, θαη ε κε ηθαλνπνηεηηθή ζέζε ηεο ρψξαο σο πξνο ηα λνζήκαηα ηνπ θπθινθνξηθνχ. Απφ ηα λνζήκαηα ηνπ θπθινθνξηθνχ ζπζηήκαηνο, ζπρλφηεξε αηηία ζαλάηνπ απνηεινχλ νη παζήζεηο εγθεθαιηθψλ αγγείσλ, ελψ αθνινπζεί ε ηζραηκηθή θαξδηνπάζεηα. Ωζηφζν, ην 35,2% ησλ ζαλάησλ απφ θαξδηαγγεηαθά απνδίδεηαη ζε άιιεο αηηίεο. Σν ηειεπηαίν απηφ γεγνλφο, έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηα ζηνηρεία πνπ ππάξρνπλ γηα ηηο ππφινηπεο ρψξεο ηεο Δ.Δ., φπνπ ε ηζραηκηθή θαξδηνπάζεηα είλαη ε θχξηα αηηία ζαλάηνπ κεηαμχ ησλ θαξδηαγγεηαθψλ λνζεκάησλ. Δπίζεο, ζηελ Διιάδα, ε ζλεζηκφηεηα απφ άιιεο παζήζεηο ηνπ θπθινθνξηθνχ είλαη ζρεδφλ δηπιάζηα απφ ηνλ επξσπατθφ κέζν φξν, κε ηε δηαθνξά λα είλαη αθφκε κεγαιχηεξε ζηα άηνκα άλσ ησλ 75 εηψλ. Έηζη, δεκηνπξγνχληαη εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ αθξίβεηα ησλ θαηαγεγξακκέλσλ ζηνηρείσλ, ηδηαίηεξα φηαλ απηά αθνξνχλ ζε ζαλάηνπο ειηθησκέλσλ.

13 ρήκα 7. Δηδηθφο δείθηεο ζλεζηκφηεηαο απφ θαξδηαγγεηαθέο παζήζεηο ζηηο δηάθνξεο δηνηθεηηθέο πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδνο (Πεγή: Τγεηνλνκηθφο ράξηεο Διιάδνο, 2009). Καθνήζε λενπιάζκαηα Ζ πξνηππσκέλε ζλεζηκφηεηα απφ θαθνήζε λενπιάζκαηα ζηελ Διιάδα είλαη κηθξφηεξε απφ ην κέζν φξν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη αλεξρφηαλ, ην 2004, ζε 161,9 ζαλάηνπο αλά θαηνίθνπο, έλαληη 182,43 ζηελ Δ.Δ. Ωζηφζν, ν ξπζκφο κε ηνλ νπνίν κεηψλεηαη ε ζλεζηκφηεηα ζηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη κεγαιχηεξνο απ φ,ηη ζηνλ ειιεληθφ ρψξν, φπνπ ε ζλεζηκφηεηα απφ θαθνήζε λενπιάζκαηα παξακέλεη ζηα ίδηα πεξίπνπ επίπεδα ηα ηειεπηαία 20 ρξφληα, κε κηθξέο δηαθπκάλζεηο (161,14 ην 1985 θαη 161,9 αλά , ην 2004). Μειεηψληαο ηα ζηνηρεία θαηά ειηθηαθή νκάδα, παξαηεξείηαη κείσζε ηεο ζλεζηκφηεηαο ζηηο ειηθίεο σο 75 εηψλ θαη κηα αμηνζεκείσηε αχμεζε απφ ηα 75 έηε θαη κεηά. Με εμαίξεζε ηα θαθνήζε λενπιάζκαηα ηνπ αλαπλεπζηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηεο νπξνδφρνπ θχζηεο, ε Διιάδα εκθαλίδεη ρακειφηεξε ζλεζηκφηεηα απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζηηο επηκέξνπο θαηεγνξίεο θαθνήζσλ λενπιαζηψλ. Δληνχηνηο, ε πνξεία ηεο ζλεζηκφηεηαο απφ θαθνήζε λενπιάζκαηα ζηελ Διιάδα δελ αθνινπζεί ηελ πησηηθή πνξεία πνπ εδξαηψλεηαη ζηελ Δπξψπε, γηα ηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο θαηεγνξίεο θαθνεζεηψλ. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε πεξίπησζε ησλ αηφκσλ κε ειηθία κεγαιχηεξε απφ 75 έηε, φπνπ κφλν ε ζλεζηκφηεηα απφ θαξθίλν ηνπ ζηνκάρνπ δελ παξνπζηάδεη αχμεζε. Ζ κεγάιε

14 ζλεζηκφηεηα ηεο νκάδαο απηήο παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε ηεο ζπλνιηθήο εηθφλαο ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ. ρήκα 8. Δηδηθφο δείθηεο ζλεζηκφηεηαο απφ θαθνήζε λενπιάζκαηα ζηηο δηάθνξεο δηνηθεηηθέο πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδνο (Πεγή: Τγεηνλνκηθφο ράξηεο Διιάδνο, 2009) Νοςθρότθτα Οη δείθηεο λνζεξφηεηαο είλαη δχζθνιν λα ππνινγηζηνχλ κε αθξίβεηα γηα ηελ Διιάδα θαη εηδηθφηεξα γηα ηελ Θεζζαιία, γηαηί ηα δηαζέζηκα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία δελ είλαη επαξθή. Γηα ηελ εθηίκεζε ηεο λνζεξφηεηαο ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο δείθηεο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο, νη νπνίνη κπνξνχλ λα εθηηκεζνχλ κε κεγαιχηεξε αθξίβεηα. Αμηνπνηνχληαη θπξίσο ηα ζηνηρεία απφ ηελ θαηαγξαθή ησλ λνζειεπφκελσλ αζζελψλ θαη, ζπγθεθξηκέλα, ηα ζηνηρεία ησλ εμειζφλησλ αζζελψλ. Έλαο άιινο ηξφπνο πξνζέγγηζεο ηνπ δεηήκαηνο ηεο λνζεξφηεηαο είλαη κε ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ Πξνζδφθηκνπ Τγηνχο Εσήο (Healthy Life Expectancy) θαη δεηθηψλ φπσο ηα Υξφληα Εσήο Απαιιαγκέλα απφ Αληθαλφηεηα (Disability Adjusted Life Years, DALY s). Σν Πξνζδφθηκν Τγηνχο Εσήο είλαη πνιχπινθν ζηνλ ππνινγηζκφ ηνπ, αιιά δίλεη κία εηθφλα ηεο ζπλνιηθήο λνζεξφηεηαο ελφο πιεζπζκνχ θαη ηνπ βαζκνχ ζηνλ νπνίν ε αχμεζε ηνπ πξνζδφθηκνπ δσήο ζπλνδεχεηαη θαη

15 απφ βειηίσζε ηεο πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ. Σα DALY s ππνινγίδνληαη κε βάζε ηα απνιεζζέληα ρξφληα δσήο εμαηηίαο πξφσξνπ ζαλάηνπ θαη ηα ρξφληα πγηνχο δσήο αλάινγα κε ηε δηάξθεηα δηαθφξσλ πξνβιεκάησλ πγείαο. χκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο (Π.Ο.Τ.), ε θπξηφηεξε αηηία απψιεηαο Υξφλσλ Εσήο Απαιιαγκέλσλ απφ Αληθαλφηεηα ζηελ Διιάδα είλαη ηα αγγεηαθά εγθεθαιηθά επεηζφδηα, κε δεχηεξε ηελ ηζραηκηθή θαξδηνπάζεηα. Μεηά ηα θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα, αθνινπζεί ε θαηάζιηςε, πνπ ζεσξείηαη ππεχζπλε γηα ηελ απψιεηα ηνπ 8% ησλ DALY s πνπ ράλνληαη εηεζίσο. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε παξνπζία, ζηηο δέθα ζεκαληηθφηεξεο αηηίεο απψιεηαο DALY s, πνιιψλ ρξφλησλ, κε ζαλαηεθφξσλ λνζεκάησλ θαη θαηαζηάζεσλ, πνπ επηβαξχλνπλ ζεκαληηθά ηελ πγεία ρσξίο λα εκθαλίδνληαη ζηηο ζηαηηζηηθέο ζλεζηκφηεηαο. Σέηνηεο πεξηπηψζεηο είλαη ε απψιεηα αθνήο, νη άλνηεο θαη ε θαηάζιηςε. Σν 2006 πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ην Κέληξν Μειεηψλ Τπεξεζηψλ Τγείαο ηεο Ηαηξηθήο ζρνιήο ηνπ Δζληθνχ θαη Καπνδηζηξηαθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ θαη απφ ην Ηλζηηηνχην Κνηλσληθήο θαη Πξνιεπηηθήο Ηαηξηθήο, ε έξεπλα Hellas Health I ζε αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα ηνπ ελήιηθνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ. χκθσλα κε ηα επξήκαηά ηεο, ην 3,3% ησλ Διιήλσλ δειψλεη φηη εκθαλίδεη θάπνηα ςπρηθή ή ζσκαηηθή αλαπεξία. ηηο ειηθίεο άλσ ησλ 55 εηψλ, ην πνζνζηφ θηάλεη ην 7%. πλνιηθά, ην 35% ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ δειψλεη φηη πάζρεη απφ θάπνην ρξφλην λφζεκα. Πξψηε ζε ζπρλφηεηα είλαη ε αξηεξηαθή ππέξηαζε (16% ηνπ πιεζπζκνχ) θαη αθνινπζνχλ ε ππεξρνιεζηεξηλαηκία (9,1%), ε νζηεναξζξίηηδα ηζρίνπ ή γφλαηνο (6,1%) θαη ν ζαθραξψδεο δηαβήηεο ηχπνπ ΗΗ (6%). Οη αγρψδεηο δηαηαξαρέο δειψλνληαη σο ην πέκπην ζπρλφηεξν ρξφλην λφζεκα (4%), ελψ απφ θαξδηαθή αλεπάξθεηα δειψλεη φηη πάζρεη ην 3,1% ηνπ πιεζπζκνχ. Οη γπλαίθεο δειψλνπλ φηη πάζρνπλ απφ ρξφλην λφζεκα ζε κεγαιχηεξν πνζνζηφ απφ ηνπο άλδξεο (39,6% έλαληη 30,7%). Με εμαίξεζε ηα θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα, ζε φια ηα επηκέξνπο ρξφληα λνζήκαηα, ην πνζνζηφ είλαη κεγαιχηεξν ζηηο γπλαίθεο. Αμηνζεκείσηεο πεξηπηψζεηο είλαη ε νζηεναξζξίηηδα ηζρίνπ ή γφλαηνο θαη νη αγρψδεηο δηαηαξαρέο, φπνπ νη γπλαίθεο δειψλνπλ πάζρνπζεο ζε ππεξηξηπιάζην πνζνζηφ ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο (Πίλαθαο 1).

16 ρήκα 9. Δμειζφληεο αζζελείο κε λνζήκαηα ηνπ Κπθινθνξηθνχ ζπζηήκαηνο θαη λενπιάζκαηα ζηηο δηάθνξεο δηνηθεηηθέο πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδνο (Πεγή: Τγεηνλνκηθφο ράξηεο Διιάδνο, 2007).

17 2.5. Ποιότθτα Ζωισ που χετίηεται με τθν Τγεία χκθσλα κε ηνλ θαηαζηαηηθφ ράξηε ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Τγείαο, πγεία είλαη ε θαηάζηαζε πιήξνπο ζσκαηηθήο, ςπρηθήο θαη θνηλσληθήο επεμίαο θαη φρη ε απιή απνπζία ηεο αξξψζηηαο ή ηεο αλαπεξίαο. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ, ε πγεία απνηειεί ζχλζεην βηνινγηθφ θαη ςπρν-θνηλσληθφ θαηλφκελν, ην νπνίν, πέξα απφ ηηο παξαδνζηαθέο βηνινγηθέο δηαζηάζεηο, πεξηιακβάλεη θαη ηηο έλλνηεο ηεο επεμίαο θαη ηεο ιεηηνπξγηθφηεηαο. Ζ εμέιημε απηή δεκηνχξγεζε ηελ αλάγθε κέηξεζεο ηεο ζσκαηηθήο, ςπρηθήο θαη θνηλσληθήο επεμίαο, ελλνηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ππνθεηκεληθή αληίιεςε ηνπ αλζξψπνπ θαη ππεξβαίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ησλ θιαζηθψλ ζσκαηηθψλ δεηθηψλ λα κεηξνχλ κε αληηθεηκεληθφηεηα θαη αθξίβεηα ην επίπεδν πγείαο ελφο αηφκνπ. Γηα λα εθπιεξσζεί απηή ε αλάγθε αλαπηχρζεθε ε έλλνηα ηεο «Πνηφηεηαο Εσήο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ Τγεία». Πξφθεηηαη γηα κηα πνιπδηάζηαηε έλλνηα, ε νπνία πεξηιακβάλεη δείθηεο ησλ λνεηηθψλ, ζπλαηζζεκαηηθψλ, ζσκαηηθψλ, θνηλσληθψλ θαη ζπκπεξηθνξηθψλ ζπληζησζψλ ηεο επεμίαο θαη ηεο ιεηηνπξγηθφηεηαο, ιακβάλνληαο ππ' φςε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν γίλνληαη αληηιεπηέο απφ ην ίδην ην άηνκν. Ο ππνινγηζκφο ησλ δεηθηψλ γίλεηαη κε ηε ρξήζε εηδηθψλ εξγαιείσλ κέηξεζεο, θπξίσο εξσηεκαηνινγίσλ γεληθήο θχζεο, φπσο ην Short Form Health Survey-36 (SF-36), ην EuroQol θ.ά. Με ηελ έξεπλα Hellas Health Η, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2006 ρξεζηκνπνηψληαο ην SF-36, εθηηκήζεθε ε Πνηφηεηα Εσήο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ Τγεία ζηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ (Ηλζηηηνχην Κνηλσληθήο θαη Πξνιεπηηθήο Ηαηξηθήο 2006). Με ην SF-36 κεηξψληαη 8 δηαζηάζεηο ηεο πνηφηεηαο δσήο. ηελ θιίκαθα 0-100, ε δηάζηαζε ηεο ζσκαηηθήο ιεηηνπξγηθφηεηαο είρε κέζε ηηκή 82, ν ζσκαηηθφο ξφινο 80,5, ν ζσκαηηθφο πφλνο 77,24, ε γεληθή πγεία 62,02, ε δσηηθφηεηα 63,93, ν θνηλσληθφο ξφινο 81,53, ν ζπλαηζζεκαηηθφο ξφινο 81,86 θαη ε ςπρηθή πγεία 64,41 (ρήκα 10).

18 Πεγή: Σνχληαο θαη ζπλ ρήκα 10. Πνηφηεηα Εσήο ζρεηηδφκελε κε ηελ Τγεία ζηελ Διιάδα (2006). Οη άλδξεο ππεξηεξνχλ ησλ γπλαηθψλ ζε φιεο ηηο δηαζηάζεηο ηεο πνηφηεηαο δσήο. Ο δείθηεο ζηνλ νπνίν παξαηεξείηαη ε κεγαιχηεξε δηαθνξά είλαη ν ζσκαηηθφο πφλνο (81,83 έλαληη 72,79), ελψ ε κηθξφηεξε απφζηαζε κεηαμχ ησλ δχν θχισλ εληνπίδεηαη ζηελ ςπρηθή πγεία (65,42 έλαληη 63,48) (ρήκα 11). Μειεηψληαο ηηο ειηθηαθέο νκάδεο ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ σο πξνο ηελ πνηφηεηα δσήο, εληνπίδεηαη κηα ζαθήο κείσζε φισλ ησλ δεηθηψλ ηεο κε ηελ αχμεζε ηεο ειηθίαο. Δθηφο απφ ηηο ζσκαηηθέο δηαζηάζεηο ηεο πνηφηεηαο δσήο, νη νπνίεο είλαη ινγηθφ λα επεξεάδνληαη ζεκαληηθά απφ ηελ αχμεζε ηεο λνζεξφηεηαο, αμηνζεκείσηεο είλαη θαη νη δηαθνξέο ζηηο δηαζηάζεηο πνπ αθνξνχλ ζηνλ ζπλαηζζεκαηηθφ θαη θνηλσληθφ ξφιν. Γηαθχκαλζε ησλ δεηθηψλ πνηφηεηαο δσήο εληνπίδεηαη θαη κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ θνηλσληθννηθνλνκηθψλ ηάμεσλ, αιιά θαη αλάινγα κε ηελ επαγγεικαηηθή απαζρφιεζε.

19 ρήκα 11. Πνηφηεηα Εσήο ζρεηηδφκελε κε ηελ Τγεία θαηά θχιν, ζηελ Διιάδα (2006). Σα επξήκαηα ηεο κειέηεο ζρεηηθά κε ηηο πιεζπζκηαθέο νκάδεο πνπ εκθαλίδνπλ δηαθνξέο ζηελ πνηφηεηα δσήο ζπκθσλνχλ κε αληίζηνηρεο έξεπλεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζε άιιεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο ηα ηειεπηαία ρξφληα, κε ρξήζε ηνπ SF-36. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζε ζχγθξηζε κε ρψξεο φπσο ε Γεξκαλία, ε Ηηαιία θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ν ειιεληθφο πιεζπζκφο εκθαλίδεη ρακειφηεξν επίπεδν γεληθήο πγείαο (ρήκα 12). Ο ηνκέαο φκσο ζηνλ νπνίν κεηνλεθηεί πεξηζζφηεξν ζε ζρέζε κε ηηο αλσηέξσ ρψξεο, είλαη ε ςπρηθή πγεία. Έλαο δείθηεο ζηνλ νπνίν ε Διιάδα θαίλεηαη λα βξίζθεηαη ζε θαιχηεξε ζέζε, είλαη ν ζσκαηηθφο πφλνο. ηηο ππφινηπεο δηαζηάζεηο ηεο Πνηφηεηαο Εσήο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ Τγεία, παξαηεξνχληαη κηθξέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ θαη ηνπο θαηνίθνπο άιισλ επξσπατθψλ θξαηψλ, γηα ηα νπνία είλαη δηαζέζηκα ζπγθξίζηκα ζηνηρεία.

20 ρήκα 12. Πνηφηεηα Εσήο ζρεηηδφκελε κε ηελ Τγεία ζε 5 ρψξεο Παράγοντεσ Κινδφνου Σα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα πγείαο ησλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ, ζηηο νπνίεο αλήθεη θαη ε Διιάδα, ζπζρεηίδνληαη αηηηνινγηθά κε ηνλ ηξφπν δσήο θαη ην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Σα θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα, ππεχζπλα γηα ην 48% ησλ ζαλάησλ ζηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ, έρνπλ σο βαζηθνχο παξάγνληεο θηλδχλνπ, πξσηίζησο, ηελ έιιεηςε ζσκαηηθήο άζθεζεο, θαζψο επίζεο ηελ θαθή δηαηξνθή, ηελ παρπζαξθία θαη ην θάπληζκα, παξάγνληεο πνπ είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλνη κε ηηο θαζεκεξηλέο ζπλήζεηεο ηνπ πιεζπζκνχ. Ζ δεχηεξε αηηία ζαλάηνπ, ηα θαθνήζε λενπιάζκαηα, νθείινληαη επίζεο ζε ζεκαληηθφ πνζνζηφ ζηε ζπκπεξηθνξά θαη ζε πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο έιιεηςεο ζσκαηηθήο άζθεζεο. Αληίζηνηρνη ηζρπξηζκνί κπνξνχλ λα ηεθκεξησζνχλ γηα ηελ πιεηνλφηεηα ησλ λνζεκάησλ πνπ θαζνξίδνπλ ην λνζνινγηθφ πξφηππν πνπ επηθξαηεί ζηελ Διιάδα. Έηζη, είλαη πξνθαλήο ε ζηφρεπζε ησλ ελ ιφγσ παξαγφλησλ θηλδχλνπ, ζην πιαίζην ηεο πξνζπάζεηαο βειηίσζεο ηνπ επηπέδνπ πγείαο ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ. χκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο, ε αξηεξηαθή ππέξηαζε ήηαλ ν ππεχζπλνο παξάγνληαο θηλδχλνπ γηα ην 25% ησλ ζαλάησλ πνπ ζπλέβεζαλ ζηελ Διιάδα ην 2002, ελψ ζην θάπληζκα νθεηιφηαλ ην 19,3% ησλ ζαλάησλ.

21 2.6.1 ωματικι άςκθςθ Σα πνιιά νθέιε ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο θαη ηεο γπκλαζηηθήο ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο είλαη απνιχησο θαηαγεγξακκέλα1 θαη, γεληθφηεξα, βειηηψλνπλ ηελ πνηφηεηα δσήο, φπσο επηβεβαηψλεηαη απφ ηελ Παγθφζκηα Οξγάλσζε Τγείαο (ΠΟΤ). χκθσλα κε έξεπλεο, ε άζιεζε θαη ε ζσκαηηθή άζθεζε ζπκβάιινπλ πξάγκαηη ζηελ αλάπηπμε ησλ παηδηψλ θαη ησλ εθήβσλ, ελψ δηαηππψλεηαη ν ηζρπξηζκφο φηη ε ζπκκεηνρή ζε αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζσκαηηθή άζθεζε θαηά ηελ εθεβεία ζπλδέεηαη ζεηηθά κε ηα επίπεδα ζσκαηηθήο άζθεζεο θαηά ηελ ελειηθίσζε. Παξέρνληαη δηαξθψο πεξηζζφηεξα ζηνηρεία πνπ απνδεηθλχνπλ ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ άζθεζεο θαη ςπρηθήο πγείαο, πλεπκαηηθήο αλάπηπμεο θαη γλσζηηθψλ δηεξγαζηψλ. ηελ Έλσζε, ηα επίπεδα ζσκαηηθήο άζθεζεο ζπζρεηίδνληαη ζεηηθά κε ην πξνζδφθηκν δσήο, θάηη πνπ ζεκαίλεη φηη νη ρψξεο κε ηα πςειφηεξα επίπεδα ζσκαηηθήο άζθεζεο ηείλνπλ λα έρνπλ κεγαιχηεξν πξνζδφθηκν δσήο4. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νξηζκέλα πξνβιήκαηα νθείινληαη ζηελ έιιεηςε ζσκαηηθήο άζθεζεο, φπσο ε πξφσξε ζλεζηκφηεηα, ηα απμαλφκελα επίπεδα ππεξβνιηθνχ βάξνπο θαη παρπζαξθίαο, ν θαξθίλνο ηνπ καζηνχ θαη ηνπ παρένο εληέξνπ, ν δηαβήηεο θαη ε ηζραηκηθή θαξδηνπάζεηα. Σν 2009, ε έιιεηςε ζσκαηηθήο άζθεζεο αλαγλσξίζηεθε σο ν ηέηαξηνο ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο θηλδχλνπ πξφσξεο ζλεζηκφηεηαο θαη αζζελεηψλ ζηηο ρψξεο πςεινχ εηζνδήκαηνο ζε παγθφζκην επίπεδν, ελψ, κφλν ζηελ πεξηθέξεηα ηεο Δπξψπεο, επζχλεηαη γηα πεξηζζφηεξνπο απφ 1 εθαηνκκχξην ζαλάηνπο. χκθσλα κε δηαζέζηκα ζηνηρεία, ηα πξνβιήκαηα πγείαο πνπ πξνθαινχληαη απφ ηελ έιιεηςε ζσκαηηθήο άζθεζεο ζπλεπάγνληαη ζεκαληηθφ άκεζν θαη έκκεζν νηθνλνκηθφ θφζηνο, ιφγσ αζζελεηψλ θαη λνζεξφηεηαο, αλαξξσηηθψλ αδεηψλ θαη πξφσξσλ ζαλάησλ, ηδίσο αλ ιεθζεί ππφςε θαη ε ηαρεία γήξαλζε ησλ θνηλσληψλ ηεο Δπξψπεο. Μειέηεο έρνπλ επηρεηξήζεη λα απνηηκήζνπλ ην θφζηνο απηφ ζε ρξήκα. Γηα παξάδεηγκα, κία κειέηε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε γηα ηε βξεηαληθή θπβέξλεζε δηαπίζησζε φηη ην θφζηνο γηα ηελ Αγγιία κφιηο ππεξέβαηλε ηα 3 δηζ. επξψ εηεζίσο, ή ηα 63 επξψ αλά θάηνηθν. Βάζεη απηψλ ησλ γεγνλφησλ, ε ζσκαηηθή άζθεζε έρεη ζπκπεξηιεθζεί ζηνπο ζηφρνπο γηα ηελ αλάιεςε παγθφζκηαο δξάζεο κε ζθνπφ ηνλ έιεγρν ησλ κε κεηαδνηηθψλ λνζεκάησλ. χκθσλα κε ηα επξήκαηα ηεο Hellas Health I, ην 2006 ην 34,5% ησλ αλδξψλ θαη ην 44,7% ησλ γπλαηθψλ ζηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ δήισλαλ αδξαλείο (ρήκα ρ.ρ). Αληηζέησο, ηα άηνκα πνπ δήισζαλ φηη έρνπλ ζπρλή (2-3 θνξέο ηελ εβδνκάδα) έληνλε ζσκαηηθή δξαζηεξηφηεηα δήισζαλ θαη ζεκαληηθά θαιχηεξε πνηφηεηα δσήο ζρεηηδφκελε κε ηελ πγεία, ζε φιεο ηηο δηαζηάζεηο ηεο. Οη έγγακνη, νη θάηνηθνη ησλ αζηηθψλ πεξηνρψλ, φζνη αλήθνπλ ζε ρακειφ θνηλσληθννηθνλνκηθφ επίπεδν

22 θαη νη ζπγθξηηηθά κεγαιχηεξνη ζε ειηθία, εκθαλίδνπλ πςειφηεξα πνζνζηά ζσκαηηθήο αδξάλεηαο Παχυςαρκία Έλαο απφ ηνπο πιένλ εχρξεζηνπο δείθηεο εθηίκεζεο ηνπ ζσκαηηθνχ βάξνπο είλαη ν Γείθηεο Μάδαο ψκαηνο-γ.μ.. (Body Mass Index, ΒΜΗ). χκθσλα κε ηελ θαηάηαμε ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Τγείαο, ηα άηνκα κε Γ.Μ.. κεγαιχηεξν ηνπ 25kg/m2 ραξαθηεξίδνληαη σο ππέξβαξα, ελψ απφ ηα 30kg/m2 θαη πάλσ, θαηαηάζζνληαη σο παρχζαξθα. Σξεηο κεγάιεο θαη πξφζθαηεο έξεπλεο ζηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ εθηίκεζαλ φηη ν κέζνο Γ.Μ.. ησλ Διιήλσλ είλαη κεηαμχ 26,2-26,4kg/m2, κε ηνπο άλδξεο λα έρνπλ κέζν Γ.Μ.. 27,4kg/m2 θαη ηηο γπλαίθεο 25,3kg/m2. Σα ζηνηρεία απφ ηηο ίδηεο κειέηεο δείρλνπλ φηη ε κέζε ηηκή ηνπ Γ.Μ.. απμάλεηαη κε ηελ ειηθία, ελψ θαη νη έγγακνη εκθαλίδνληαη ππέξβαξνη θαη παρχζαξθνη ζε κεγαιχηεξα πνζνζηά απφ ηνπο άγακνπο. Σν θαηλφκελν απηφ απνδίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηε κεγαιχηεξε κέζε ειηθία ησλ παληξεκέλσλ. Δπίζεο, ηα πνζνζηά ησλ ππέξβαξσλ θαη παρχζαξθσλ είλαη ρακειφηεξα κεηαμχ ησλ αηφκσλ πςεινχ κνξθσηηθνχ θαη θνηλσληθννηθνλνκηθνχ επηπέδνπ. Σν πνζνζηφ ησλ παρχζαξθσλ ζηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ ήηαλ, ην 2006, 16,4% (14,3% ζηνπο άλδξεο θαη 18,3% ζηηο γπλαίθεο). Αλ ζπλππνινγηζηνχλ θαη νη ππέξβαξνη, ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ κε κε θπζηνινγηθφ βάξνο αλέξρεηαη ζην 57,7% (Πίλαθαο ρ.ρ). Ο αξηζκφο απηφο θαζηζηά ηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ έλαλ απφ ηνπο πην ππέξβαξνπο ζηελ Δπξψπε. Μεηαμχ ησλ 15 παιαηφηεξσλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, κφλν ην Ζλσκέλν Βαζίιεην εκθαλίδεη πςειφηεξν πνζνζηφ. χκθσλα κε εθηηκήζεηο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ε παρπζαξθία απνξξνθά πνζνζηφ κέρξη θαη 7% ησλ δαπαλψλ πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο, θαη ην ελ ιφγσ πνζφ ζα απμεζεί πεξαηηέξσ ιφγσ ησλ απμαλφκελσλ ηάζεσλ παρπζαξθίαο. Παξά ην γεγνλφο φηη δελ δηαηίζεληαη ιεπηνκεξή ζηνηρεία γηα φια ηα θξάηε ηεο ΔΔ, νη κειέηεο ηνλίδνπλ ην πςειφ νηθνλνκηθφ θφζηνο ηεο παρπζαξθίαο: ζχκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζε έθζεζε πνπ εθπφλεζε ε Δζληθή Τπεξεζία Οηθνλνκηθνχ Διέγρνπ ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ ην 2001, ε παρπζαξθία ζηελ Αγγιία απφ κφλε ηεο είρε πξνθάιεζε 18 εθαη. εκέξεο απνπζηψλ ιφγσ αζζέλεηαο θαη πξφσξνπο ζαλάηνπο, πνπ αληηζηνηρνχλ ζε εηήζηα άκεζε δαπάλε πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο χςνπο ηνπιάρηζηνλ 500 εθαη. GBP. Σν γεληθφηεξν θφζηνο γηα ηελ νηθνλνκία, πνπ πεξηιακβάλεη ηε ρακειφηεξε παξαγσγηθφηεηα θαη ηε ρακέλε παξαγσγή, ζχκθσλα κε εθηηκήζεηο αλέξρνληαη ζε επηπιένλ 2 δηο. GBP εηεζίσο C. Bouziotas, Y. Koutedakis. A three year study of coronary heart disease risk factors in Greek

23 ρήκα 13. Αλδξηθφο πιεζπζκφο κε Γείθηε Μάδαο ζψκαηνο (BMI) >30 ζηηο δηάθνξεο δηνηθεηηθέο πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδνο (Πεγή: Τγεηνλνκηθφο ράξηεο Διιάδνο, 2011). Πίλαθαο 1. Γείθηεο Μάδαο ψκαηνο (ζε kg/m2) ζηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ (2006). adolescents. Ped. Exerc. Sci., 15: 9-18, Y. Koutedakis, C. Bouziotas. National physical education curriculum, motor- and cardiovascular healthrelated fitness in Greek adolescents. Br. J. Sports Med. 37(4): , C. Bouziotas et al. Greek adolescents, fitness, fatness, fat intake, activity and CHD risk. Archives of Disease in Childhood, 89(1): 41-44, Y. Koutedakis et al. Longitudinal modelling of adiposity in peri-adolescent children. Med. Sci. Sport Exerc., 37(12): , Jamurtas A.Z et al. The effects of acute exercise on serum adiponectin and resistin levels and their relation to insulin sensitivity in overweight males. Eur. J. Appl. Physiol., 97(1):122-6, A. Stavropoulos-Kalinoglou et al. Redefining overweight and obesity in rheumatoid arthritis patients. Ann Rheum Dis, 66: , 2007.

24 2.6.3 Διατροφι Ζ δηαηξνθή ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ, παξά ηηο κεηαβνιέο πνπ παξαηεξήζεθαλ ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, εμαθνινπζεί λα πξνζεγγίδεη ηελ θιαζηθή πξνζηαηεπηηθή «κεζνγεηαθή δίαηηα». χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο έξεπλαο Hellas Health I, φπνπ ρξεζηκνπνηήζεθε δείθηεο ηζνξξνπεκέλεο δηαηξνθήο, κε θαηψηαην φξην ηθαλνπνηεηηθψλ ηηκψλ ην 28, ν ειιεληθφο πιεζπζκφο έρεη κέζε ηηκή 26,6. χκθσλα κε ηα επξήκαηα, ε κέζε θαηαλάισζε ςαξηνχ θαη ζαιαζζηλψλ είλαη πεξίπνπ 100 γξ./εβδνκάδα, ε κέζε θαηαλάισζε θνηφπνπινπ είλαη 100 γξ./εβδνκάδα, ελψ ε κέζε θαηαλάισζε θφθθηλνπ θξέαηνο θηάλεη ηα 140 γξ./εβδνκάδα. χκθσλα κε ηα πξφηππα ηεο Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο, ε θαηαλάισζε ςαξηνχ θαη ζαιαζζηλψλ ζα πξέπεη λα είλαη γξ. εβδνκαδηαίσο, ε θαηαλάισζε πνπιεξηθψλ πεξίπνπ 240 γξ./εβδνκάδα θαη ε θαηαλάισζε θφθθηλνπ θξέαηνο κφλν 60 γξ. εβδνκαδηαίσο. Παξάιιεια, ε θαηαλάισζε νζπξίσλ θαη μεξψλ θαξπψλ αγγίδεη κφιηο ην 25% ηεο ζπληζηψκελεο πνζφηεηαο. Όζνλ αθνξά ζηα δεκεηξηαθά, ε κέζε θαηαλάισζε είλαη πεξίπνπ 4 κεξίδεο, δειαδή ε κηζή ηεο ζπληζηψκελεο. Όζνλ αθνξά ζηελ θαηαλάισζε θξνχησλ θαη ιαραληθψλ, ε κέζε θαηαλάισζε είλαη 2 θξνχηα θαη 2 κεξίδεο ιαραληθψλ ηελ εκέξα, δειαδή θαηά 50% ρακειφηεξε ηεο ζπληζηψκελεο. Ζ κέζε θαηαλάισζε γαιαθηνθνκηθψλ πξντφλησλ (γάια, ηπξί θαη γηανχξηη) είλαη πεξίπνπ 2 κεξίδεο ηελ εκέξα θαη είλαη ζχκθσλε κε ηηο αξρέο ηεο Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο. Ζ κέζε θαηαλάισζε ησλ γιπθψλ είλαη πεξίπνπ 2 κεξίδεο αλά εβδνκάδα, κε έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ησλ λέσλ ειηθίαο εηψλ λα θαηαλαιψλνπλ πεξηζζφηεξεο απφ 3 κεξίδεο γιπθψλ εβδνκαδηαίσο. Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδνπλ θαη ηα επξήκαηα ζρεηηθά κε ηελ εζηίαζε εθηφο νηθίαο, κε έλα κεγάιν πνζνζηφ ηεο ηάμεσο ηνπ 43% λα δειψλεη φηη ηξψεη ηνπιάρηζηνλ κηα θνξά ηελ εβδνκάδα εθηφο νηθίαο. Οη άληξεο (50%), ηα πςειά θνηλσληθννηθνλνκηθά ζηξψκαηα (60%), νη

25 αλχπαληξνη (66%) θαη νη λένη ειηθίαο εηψλ (70%) είλαη νη νκάδεο ηνπ πιεζπζκνχ πνπ ηξψλε πην ζπρλά εθηφο νηθίαο. Αμηνζεκείσην είλαη επίζεο φηη πεξίπνπ ην 52% ησλ αηφκσλ είραλ πξσηλφ πεξηζζφηεξεο απφ ηηο κηζέο κέξεο ηεο εβδνκάδαο ελψ ην 1/3 ησλ εξσηεζέλησλ δελ θαηαλαιψλεη πνηέ πξσηλφ. Ζ ζπλήζεηα ηνπ πξσηλνχ ζρεηίδεηαη ζεκαληηθά κε ηε δηάζηαζε «ςπρηθή πγεία» ηεο Πνηφηεηαο Εσήο. Γειαδή, ηα άηνκα πνπ ζπλεζίδνπλ λα παίξλνπλ ηαθηηθά πξσηλφ, δειψλνπλ ζεκαληηθά θαιχηεξε ςπρηθή πγεία ζε ζρέζε κε ηα άηνκα πνπ δελ ηξψλε πξσηλφ. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ Ο.Ο..Α. γηα ην 2003, νη Έιιελεο θαηαλαιψλνπλ, θαηά κέζν φξν 422,7 θηιά θξνχησλ θαη ιαραληθψλ ην ρξφλν, πνζφηεηα πνπ θαηαηάζζεη ηελ Διιάδα πξψηε κεηαμχ ησλ 15 παιαηφηεξσλ θξαηψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Δπίζεο, κε ζεξκίδεο αλά εκέξα, ν ειιεληθφο πιεζπζκφο βξίζθεηαη ζηελ 5ε ζέζε ζε φ,ηη αθνξά ζηελ πξφζιεςε ζεξκίδσλ. Ζ κέζε θαηαλάισζε δάραξεο ην 2003 ήηαλ γηα ηελ Διιάδα 35,2 θηιά θαη άηνκν εηεζίσο. Μφλν 4 ρψξεο είραλ ρακειφηεξε θαηαλάισζε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ησλ 15. Μεηαμχ ησλ ίδησλ θξαηψλ, ε Διιάδα ήηαλ δεχηεξε ζηελ εκεξήζηα πξφζιεςε πξσηετλψλ (117,2 γξ./άηνκν) θαη έθηε ζηελ εκεξήζηα πξφζιεςε ιίπνπο (144,9 γξ./άηνκν). Σα επξήκαηα ηεο κειέηεο EPIC επηβεβαηψλνπλ ηελ πςειή, ζε ζρέζε κε ηηο πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο ρψξεο, θαηαλάισζε θξνχησλ, ιαραληθψλ θαη ειαηφιαδνπ απφ ηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ. Δπίζεο, νη Έιιελεο άλδξεο θαίλεηαη λα αθνινπζνχλ ην πξφηππν ηεο κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο ζε κεγαιχηεξν βαζκφ θαη λα έρνπλ κεγαιχηεξε ελεξγεηαθή πξφζιεςε απφ ηηο Διιελίδεο γπλαίθεο. Με ηελ θαθή δηαηξνθή ζπλδέεηαη θαη ν πςειφο επηπνιαζκφο ηεο ππεξρνιεζηεξηλαηκίαο ζηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ. χκθσλα κε ηελ Hellas Health I, ην 9,1% ηνπ πιεζπζκνχ δειψλεη φηη έρεη πςειέο ηηκέο ρνιεζηεξφιεο, ελψ νη εθηηκήζεηο ηνπ Π.Ο.Τ. απνδίδνπλ ζηελ ππεξρνιεζηεξηλαηκία πεξηζζφηεξνπο απφ ζαλάηνπο εηεζίσο Κάπνιςμα Σα θάπληζκα ζηελ Διιάδα παξακέλεη ζε πνιχ πςειά επίπεδα, εκθαλίδνληαο κηα ζρεηηθή απμεηηθή ηάζε απφ ην έηνο 2000 θαη γηα ηα δχν θχια. χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Hellas Health I, ηνπ 2006, ην 40% ησλ Διιήλσλ είλαη θαπληζηέο θαη, ζπγθεθξηκέλα, ην 49,9% ησλ ελήιηθσλ αλδξψλ θαη ην 30,8% ησλ ελήιηθσλ γπλαηθψλ θαπλίδνπλ ζε θαζεκεξηλή βάζε. Σέζζεξηο ζηνπο δέθα θαπληζηέο θαπλίδνπλ πάλσ απφ 20 ηζηγάξα εκεξεζίσο. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ Π.Ο.Τ. γηα ην έηνο 2000, ε κέζε θαηαλάισζε ηζηγάξσλ ζηελ Διιάδα ήηαλ 2.457,17 θαη άηνκν εηεζίσο, ελψ ν αληίζηνηρνο δείθηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε αλεξρφηαλ ζε 1.661,64 θαη άηνκν εηεζίσο. εκαληηθφ πξφβιεκα απνηειεί θαη ην παζεηηθφ

26 θάπληζκα, θαζψο απφ ηνπο κε θαπληζηέο θαη ηνπο πεξηζηαζηαθνχο θαπληζηέο, ην 31,5% δειψλεη φηη εθηίζεηαη ζε θαπλφ ζην ζπίηη θαη ην 38% ζηελ εξγαζία (ρήκα 6.4). πλνιηθά, πάλσ απφ Έιιελεο πεζαίλνπλ θάζε ρξφλν εμαηηίαο ηνπ θαπλίζκαηνο (19,3% ησλ ζαλάησλ).

27 3. τρατθγικι για τθν Αντιμετϊπιςθ θμαντικϊν Παραγόντων Κινδφνου τθσ Τγείασ και τθν αναβάκμιςθ τθσ Ποιότθτασ ηωισ Σν Δπηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο Τγεία & Πνηφηεηα δσήο ζέηεη μεθάζαξα ηνπο ζηφρνπο ηεο πεξηθέξεηαο γηα ηελ πξνάζπηζε θαη πξναγσγή ηεο πγείαο ησλ θαηνίθσλ ηεο. Σν Δπηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο Τγεία & Πνηφηεηα δσήο ζρεδηάζηεθε κεηά απφ αλάιπζε ησλ δηαζέζηκσλ επηδεκηνινγηθψλ δεδνκέλσλ, ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο πνιηηηθήο θαη δηνηθεηηθήο εγεζίαο ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο θαη ηε γλσκνδφηεζε θαη ζπλαίλεζε ηεο επηζηεκνληθήο θνηλφηεηαο θαη ηεο Κνηλσλίαο ησλ Πνιηηψλ θαη είλαη απνηέιεζκα εθηεηακέλεο δεκφζηαο δηαβνχιεπζεο κε φια ηα ζπκβαιιφκελα κέξε. Δπηπιένλ, ν ζρεδηαζκφο βαζίζηεθε ζηηο θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο, ζηνπο ζηφρνπο θαη ζηε ζηξαηεγηθή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Τγείαο, αλαθνξηθά κε ηελ Τγεία θαη ηελ πνηφηεηα δσήο. Σν επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα απνηειείηαη απφ εηδηθά ρέδηα Γξάζεο, ηα νπνία πξνηείλνπλ ζηξαηεγηθή θαη δξάζεηο γηα ηελ νιηζηηθή δηαρείξηζε θαη αληηκεηψπηζε θαζνξηζηηθψλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ πγεία ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ θαη εηδηθφηεξα ησλ θαηνίθσλ ηεο Θεζζαιάηο. Σν Δπηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο Τγεία & Πνηφηεηα δσήο ζηνρεχεη ζηελ απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία θαη πξναγσγή πγείαο, κέζσ ηεο δηακφξθσζεο κέηξσλ, πξνγξακκάησλ, δνκψλ θαη ζχγρξνλεο αληίιεςεο γηα ηελ πξφιεςε. Δράςθ 1: Προϊκθςθ τθσ υγιεινισ διατροφισ και τθσ ςωματικισ άςκθςθσ για τθν πρόλθψθ ποικίλων πακιςεων. Ζ δηάδνζε θαη ε πηνζέηεζε πγηεηλψλ δηαηξνθηθψλ ζπλεζεηψλ απνηειεί θαζνξηζηηθφ παξάγνληα πξνάζπηζεο ηεο αηνκηθήο πγείαο, θαζψο θαη βαζηθφ ζπληειεζηή πξναγσγήο ηεο Γεκφζηαο Τγείαο. H δξαζηηθή αιιαγή ηνπ ζχγρξνλνπ ηξφπνπ δσήο, ε κείσζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, ε κεηεμέιημε ηεο νηθνγελεηαθήο δνκήο θαη ε επαθφινπζε πηνζέηεζε λέσλ δηαηξνθηθψλ ζπλεζεηψλ, πνπ νδεγνχλ ζηελ θαηαλάισζε έηνηκνπ θαη ηππνπνηεκέλνπ θαγεηνχ, είλαη κηα απφ ηηο πην ζνβαξέο πξνθιήζεηο γηα ηε Γεκφζηα Τγεία ζηε ζεκεξηλή επνρή (WHO 2005). Σελ ίδηα ζηηγκή, ε ζπζηεκαηηθή θαιιηέξγεηα αηζζεηηθψλ πξνηχπσλ πνπ απνθιίλνπλ απφ κηα πγηή ζηάζε δσήο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εκθάληζε πξνβιεκάησλ ςπρηθήο πγείαο, απμάλνπλ ηε ζπρλφηεηα λνζεκάησλ, πνπ ζπλδένληαη κε δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο. ηελ Διιάδα ηα ζχγρξνλα δηαηξνθηθά πξφηππα αθνινπζνχλ κηα πνξεία πνπ καο απνκαθξχλεη φιν θαη πεξηζζφηεξν απφ ηελ επηζπκεηή θαηεχζπλζε (Ίδξπκα Αξηζηείδεο Γαζθαιφπνπινο 2008). Ζ ζεξκηδηθή πξφζιεςε έρεη θζάζεη ζηελ θνξπθή ηεο Δπξψπεο, ε

28 θαηαλάισζε ιηπηδίσλ βξίζθεηαη ζε ηζηνξηθψο πςειά επίπεδα, ελψ νη ρακεινί δείθηεο ζλεζηκφηεηαο απφ θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα θαη νξηζκέλνπο θαξθίλνπο πνπ ζπλδένληαη κε ηε δηαηξνθή είλαη πιένλ παξειζφλ. Σα κφλα ζηνηρεία πνπ κπνξνχλ λα επηηξέςνπλ κηα ζπγθξαηεκέλε αηζηνδνμία είλαη ε απμεκέλε θαηαλάισζε θπηηθψλ ηξνθίκσλ θαη νξηζκέλα ζηνηρεία ηεο δηαηξνθηθήο παξάδνζεο, εθφζνλ θαη απηά κπνξέζνπλ λα αμηνπνηεζνχλ. Σα δεδνκέλα απηά θαζηζηνχλ επηηαθηηθή ηελ αλάγθε αλάιεςεο ζηνρεπκέλσλ πξσηνβνπιηψλ θαη δξάζεσλ, πνπ ζα θέξνπλ ηε δηαηξνθηθή πνιηηηθή ζην επίθεληξν ηεο εζληθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηε Γεκφζηα Τγεία. Ζ πξνψζεζε ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο γηα ηε βειηίσζε ηεο πγείαο (ΑΒΤ) είλαη έλα ζέκα πνπ αθνξά, πξσηίζησο, ηα θξάηε κέιε. Υάξε ζηελ απμαλφκελε επαηζζεηνπνίεζε σο πξνο ηε ζεκαζία θαη ηα νθέιε ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο, θαζψο θαη ζηε δηαξθψο κεγαιχηεξε νηθνλνκηθή επηβάξπλζε πνπ ζπλεπάγεηαη ε έιιεηςε ζσκαηηθήο άζθεζεο, πνιιέο δεκφζηεο αξρέο ελέηεηλαλ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ΑΒΤ. Απφ ην 2010 ηα πεξηζζφηεξα θξάηε κέιε αλέθεξαλ φηη έρνπλ εθδψζεη ηνπιάρηζηνλ θάπνηα κνξθή ζπζηάζεσλ γηα ηε ζσκαηηθή άζθεζε, θαη πνιιά απφ απηά έρνπλ επίζεο αλαπηχμεη εηδηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα θαη παξνηξχλνπλ ηνπο πνιίηεο ηνπο λα απμήζνπλ ηε ζσκαηηθή ηνπο άζθεζε. Έρνπλ αξρίζεη λα εθαξκφδνληαη εηδηθά κέηξα γηα ηνλ ζθνπφ απηφ ζε δηάθνξνπο ηνκείο ή επηκέξνπο ηνκείο πνιηηηθήο, ηδηαίηεξα ζηνλ αζιεηηζκφ, ηελ πγεία, ηηο κεηαθνξέο θαη ηελ εθπαίδεπζε επηπιένλ, ππάξρνπλ πνιιά παξαδείγκαηα νξζψλ πξαθηηθψλ φπνπ ζπκκεηέρνπλ ελδηαθεξφκελνη θνξείο. Ζ Έλσζε, ζε κηα πξνζπάζεηα λα ππνζηεξίμεη ηα θξάηε κέιε, πξνσζεί ηε ζσκαηηθή άζθεζε κέζσ ησλ πνιηηηθψλ θαη ησλ ρξεκαηνδνηηθψλ κέζσλ ηεο, ηδίσο ζηνπο ηνκείο ηνπ αζιεηηζκνχ θαη ηεο πγείαο, ελψ έρεη παξάζρεη θαη ηεθκεξησκέλεο θαηεπζχλζεηο ζηνπο αξκφδηνπο γηα ηε ράξαμε πνιηηηθήο κε ηε κνξθή θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ ηεο ΔΔ γηα ηε ζσκαηηθή άζθεζε. ΣΟΜΕΘ ΔΡΑΗ 1. Ελεκέξσζε θαηαλαισηώλ, δηαθήκηζε θαη κάξθεηηλγθ 1.1. Ζ πνιηηηθή γηα ηνπο θαηαλαισηέο ζηφρν έρεη λα παξάζρεη ζηα άηνκα ηε δπλαηφηεηα λα πξνβαίλνπλ ζε ελεκεξσκέλεο επηινγέο ζρεηηθά κε ηε δηαηξνθή ηνπο. Οη πιεξνθνξίεο γηα ην ζξεπηηθφ πεξηερφκελν ησλ πξντφλησλ είλαη ζεκαληηθφ ζηνηρείν απφ απηήλ ηελ άπνςε. Οη ζαθείο θαη ζπλεπείο δηαηξνθηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηα ηξφθηκα κπνξνχλ, παξάιιεια κε ηε ζρεηηθή «εθπαίδεπζε» ησλ θαηαλαισηψλ, κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο ζεκέιην γηα κηα ελεκεξσκέλε επηινγή δηαηξνθήο. ε ζρέζε κε απηφλ ηνλ ζηφρν, ε Δπηηξνπή ππέβαιε πξφηαζε θαλνληζκνχ γηα ηελ ελαξκφληζε ησλ δηαηάμεσλ ζρεηηθά κε ηνπο ηζρπξηζκνχο γηα

29 ηηο ζξεπηηθέο θαη πγηεηλέο ηδηφηεηεο πνπ δηαηππψλνληαη γηα ηξφθηκα. Ζ ελ ιφγσ πξφηαζε πεξηιακβάλεη ηελ αξρή ηνπ θαζνξηζκνχ δηαηξνθηθψλ πεξηγξακκάησλ, κε ζθνπφ λα απνθεπρζνχλ νη ηζρπξηζκνί γηα νξηζκέλα ηξφθηκα κε πςειή πεξηεθηηθφηεηα ζε νξηζκέλεο ζξεπηηθέο νπζίεο (φπσο ην αιάηη, ην ιίπνο, ηα θνξεζκέλα ιίπε θαη ηα ζάθραξα) φηη ελδέρεηαη λα είλαη σθέιηκα γηα ηε δηαηξνθή ή ηελ πγεία. Ζ Δπηηξνπή επίζεο εμεηάδεη ηξνπνπνηήζεηο ησλ ηζρπνπζψλ ξπζκίζεσλ γηα ηελ επηζήκαλζε ησλ ηξνθίκσλ ε φ,ηη αθνξά ηε δηαθήκηζε θαη ην κάξθεηηλγθ, πξέπεη λα εμαζθαιηζηεί φηη νη θαηαλαισηέο δελ παξαπιαλψληαη θαη ηδίσο φηη δελ ππάξρεη εθκεηάιιεπζε ηεο εππηζηίαο ησλ επάισησλ θαηαλαισηψλ θαη, ηδηαίηεξα ησλ παηδηψλ, πνπ ζπλ ηνηο άιινηο δελ έρνπλ εμνηθείσζε κε ηα κέζα ελεκέξσζεο. Απηφ αθνξά ζπγθεθξηκέλα ηε δηαθήκηζε ηξνθίκσλ κε πςειή πεξηεθηηθφηεηα ιίπνπο, αιαηηνχ θαη ζαθράξσλ, φπσο ηα πξφρεηξα εδέζκαηα πςειήο ελεξγεηαθήο ππθλφηεηαο θαη ηα δαραξνχρα αλαςπθηηθά, θαζψο θαη ε εκπνξηθή πξνψζεζε ησλ ιφγσ πξντφλησλ ζηα ζρνιεία. 2. Εθπαίδεπζε ησλ θαηαλαισηώλ 2.1. Ζ βειηίσζε ησλ γλψζεσλ ηνπ θνηλνχ γηα ηε ζρέζε κεηαμχ δηαηξνθήο θαη πγείαο, ηελ πξφζιεςε ελέξγεηαο θαη ηελ απφδνζε, ηε δηαηξνθή πνπ κεηψλεη ηνλ θίλδπλν ρξφλησλ αζζελεηψλ, θαζψο θαη ηηο πγηεηλέο επηινγέο ηξνθίκσλ, απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηελ επηηπρία νπνηαζδήπνηε δηαηξνθηθήο πνιηηηθήο, είηε ζε εζληθφ είηε ζε θνηλνηηθφ επίπεδν. Πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ νινθιεξσκέλα, ζπλεθηηθά, απιά θαη ζαθή κελχκαηα, ηα νπνία πξέπεη λα δηαδνζνχλ κέζσ πνιιαπιψλ θαλαιηψλ ζε κνξθέο θαηάιιειεο γηα ηνλ ηνπηθφ πνιηηηζκφ, ηελ ειηθία θαη ην θχιν. Ζ εθπαίδεπζε ησλ θαηαλαισηψλ επίζεο ζα ζπκβάιιεη ζηελ εδξαίσζε ηεο εμνηθείσζεο κε ηα κέζα ελεκέξσζεο θαη ζα πξνζθέξεη ζηνπο θαηαλαισηέο ηε δπλαηφηεηα λα θαηαλνήζνπλ θαιχηεξα ηελ αλαγξαθή ησλ ζξεπηηθψλ ηδηνηήησλ ζηελ επηζήκαλζε. 3. Έκθαζε ζηα παηδηά θαη ηνπο λένπο 3.1. Οη ζεκαληηθέο επηινγέο ηξφπνπ δσήο πνπ πξνθαζνξίδνπλ ηνπο θηλδχλνπο γηα ηελ πγεία ησλ ελειίθσλ πξαγκαηνπνηνχληαη θαηά ηελ παηδηθή ειηθία θαη ηελ εθεβεία ζπλεπψο, ε θαζνδήγεζε ησλ παηδηψλ πξνο πγηείο ζπκπεξηθνξέο είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο. Σα ζρνιεία απνηεινχλ βαζηθφ ξπζκηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ πξναγσγή ηεο πγείαο, θαη κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ πξνζηαζία ηεο πγείαο ησλ παηδηψλ κε ηελ πξνψζεζε πγηνχο δηαηξνθήο θαη ζσκαηηθήο άζθεζεο. Δπίζεο, ππάξρνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξεο ελδείμεηο φηη ε πγηεηλή δηαηξνθή ζπλ ηνηο άιινηο βειηηψλεη ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ ηθαλφηεηα κάζεζεο. Δπηπιένλ,

30 ηα ζρνιεία έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ελζαξξχλνπλ ηα παηδηά λα θάλνπλ θαζεκεξηλά ζσκαηηθή άζθεζε. Σα ζρεηηθά κέηξα πξέπεη λα εμεηαζηνχλ ζην θαηάιιειν επίπεδν. 3.2 Πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί ε έθζεζε ησλ παηδηψλ ζε αληηθξνπφκελα κελχκαηα, πξέπεη λα ζηεξηρζνχλ νη πξνζπάζεηεο ησλ γνλέσλ θαη ησλ ζρνιείσλ γηα ηελ εθπαίδεπζε ζε ζρέζε κε ηελ πγεία απφ πξνζπάζεηεο ησλ κέζσλ ελεκέξσζεο ηηο πγεηνλνκηθέο ππεξεζίεο, ηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ θαη ηνπο ζρεηηθνχο ηνκείο ηεο βηνκεραλίαο (ζεηηθά πξφηππα ζπκπεξηθνξάο). 3.3 Ζ πξνψζεζε ελφο πγηεηλνχ ηξφπνπ δσήο ζηνπο λένπο θαη ζηα παηδηά απνηειεί, αδηακθηζβήηεηα, θχξην κέιεκα φισλ ησλ αλαπηπγκέλσλ θνηλσληψλ. Παξφια απηά ηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ηεο Πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ελεκεξψλνπλ ειάρηζηα ηα παηδηά ζρεηηθά κε ηα νθέιε ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο αιιά θαη γηα ηνπο κεραληζκνχο πνπ επηηεινχληαη ζην αλζξψπηλν ζψκα ψζηε λα επηηεπρζεί ε αλζξψπηλε θίλεζε. Γηα ην ιφγν απηφ ε δεκηνπξγία ελφο πξφηππνπ θέληξνπ εηθνληθήο απεηθφληζεο θαη πξνζνκνίσζεο ηνπ αλζξψπηλνπ ζψκαηνο θξίλεηαη απαξαίηεηε. Μέζα ζε έλα ηέηνην θέληξν ζα γίλεηαη ε εκβχζηζε ησλ παηδηψλ ζε έλα πεξηβάιινλ Δηθνληθήο Πξαγκαηηθφηεηαο φπνπ ζα απεηθνλίδεηαη κε ιεπηνκέξεηα ν κεραληζκφο ηεο αλζξψπηλεο θίλεζεο. Σα παηδηά κέζσ απηήο ηεο εηθνληθήο απεηθφληζεο ζα δηδάζθνληαη βαζηθέο άξρεο ησλ επηζηεκψλ πνπ αζρνινχληαη κε ηελ αλζξψπηλε θίλεζε, φπσο ε θπζηνινγία, ε εκβηνκεραληθή, ε βηνρεκεία, ε αλαηνκία θηι. 4. Αλάπηπμε ηεο πξόιεςεο θαη ηεο ζεξαπείαο ηνπ ππεξβνιηθνύ βάξνπο θαη ηεο παρπζαξθίαο ζην πιαίζην ησλ πγεηνλνκηθώλ ππεξεζηώλ 4.1. Οη πγεηνλνκηθέο ππεξεζίεο θαη νη επαγγεικαηίεο ηνπ θιάδνπ ηεο πγείαο δηαζέηνπλ κεγάιεο δπλαηφηεηεο λα βειηηψζνπλ ηελ θαηαλφεζε ησλ παζρφλησλ γηα ηηο ζρέζεηο κεηαμχ δηαηξνθήο, ζσκαηηθήο άζθεζεο θαη πγείαο, θαη γηα ηελ πξφθιεζε ησλ απαηηνχκελσλ αιιαγψλ ζηνλ ηξφπν δσήο. Οη πάζρνληεο κπνξνχλ λα δερζνχλ ζεκαληηθά εξεζίζκαηα γη απηέο ηηο αιιαγέο εθφζνλ νη επαγγεικαηίεο ηνπ θιάδνπ ηεο πγείαο ζπκπεξηιάβνπλ ζην πιαίζην ησλ ηαθηηθψλ επαθψλ ηνπο πξαθηηθέο ζπκβνπιέο γηα ηνπο πάζρνληεο θαη ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο ζρεηηθά κε ηα νθέιε ηεο βέιηηζηεο δηαηξνθήο θαη ησλ απμεκέλσλ επηπέδσλ ζσκαηηθήο άζθεζεο. πλ ηνηο άιινηο, πξέπεη λα πξνβιεθζνχλ δπλαηφηεηεο ζεξαπείαο ηεο παρπζαξθίαο. 5. Αληηκεηώπηζε ηνπ πεξηβάιινληνο πνπ πξνθαιεί παρπζαξθία

31 5.1. Ζ ζσκαηηθή άζθεζε κπνξεί λα εληαρζεί ζηε θαζεκεξηλή ξνπηίλα (π.ρ. πεξπάηεκα ή πνδειαζία αληί ηεο ρξήζεο κεραλνθίλεησλ κέζσλ κεηαθνξάο γηα ηε κεηάβαζε ζην ζρνιείν ή ηελ εξγαζία). Οη πνιηηηθέο κεηαθνξψλ θαη πνιενδνκίαο κπνξνχλ λα εμαζθαιίζνπλ φηη ην πεξπάηεκα, ε πνδειαζία θαη άιιεο κνξθέο άζθεζεο είλαη εχθνιεο θαη αζθαιείο θαη θαιχπηνπλ κε κεραλνθίλεηνπο ηξφπνπο κεηαθνξάο. Ζ παξνρή αζθαιψλ δηαδξνκψλ πξνο ην ζρνιείν γηα πνδειάηεο θαη πεδνχο ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη κέζν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ηδηαίηεξα αλεζπρεηηθψλ ηάζεσλ ππεξβνιηθνχ βάξνπο θαη παρπζαξθίαο ζηα παηδηά. 6. Ελζάξξπλζε κίαο ελνπνηεκέλεο θαη νινθιεξσκέλεο πξνζέγγηζεο γηα ηελ πξνώζεζε ηεο πγηεηλήο δηαηξνθήο θαη ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο 6.1. Μία ζπλεθηηθή θαη νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε κε ζθνπφ λα θαηαζηνχλ δηαζέζηκεο, νηθνλνκηθά πξνζηηέο θαη ειθπζηηθέο νη πγηεηλέο επηινγέο, ζπλεπάγεηαη ηελ εμέηαζε ηνπ ελδερνκέλνπ ηεο ελζσκάησζεο ηεο δηαηξνθήο θαη ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο ζε φιεο ηηο ζρεηηθέο πνιηηηθέο ζε ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ, εζληθφ θαη επξσπατθφ επίπεδν, ηε δεκηνπξγία ησλ απαηηνχκελσλ πεξηβαιιφλησλ ππνζηήξημεο, θαζψο θαη ηελ αλάπηπμε θαη εθαξκνγή ησλ θαηάιιεισλ κέζσλ γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ αληίθηππνπ άιισλ πνιηηηθψλ ζηε δηαηξνθηθή πγεία θαη ηε ζσκαηηθή άζθεζε Ο επηπνιαζκφο ρξφλησλ λνζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηε δηαηξνθή θαη ηε ζσκαηηθή άζθεζε πνηθίιιεη ζε κεγάιν βαζκφ κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, κεηαμχ ειηθηαθψλ νκάδσλ θαη κεηαμχ θνηλσληθννηθνλνκηθψλ ζηξσκάησλ. Δπηπιένλ, νη ζπλήζεηεο δηαηξνθήο θαη ζσκαηηθήο άζθεζεο είλαη ζπρλά εδξαησκέλεο ζηηο ηνπηθέο θαη ηηο πεξηθεξεηαθέο παξαδφζεηο. Ωο εθ ηνχηνπ, νη πξνζεγγίζεηο κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ηεο πγηεηλήο δηαηξνθήο θαη ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο πξέπεη λα είλαη επαίζζεηεο σο πξνο ην θχιν, ηηο θνηλσληθννηθνλνκηθέο θαη ηηο πνιηηηζκηθέο δηαθνξέο, θαζψο θαη λα πεξηιακβάλνπλ πξννπηηθή γηα φιε ηε δηάξθεηα ηνπ βίνπ.

32 Πξνηεηλφκελνη δείθηεο γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο εθαξκνγήο ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ ηεο ΔΔ γηα ηε ζσκαηηθή άζθεζε

33 Δράςθ 2. Η Αντιμετϊπιςθ του Καρκίνου χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Τγείαο, 1 ζηνπο 3 θαηνίθνπο ηνπ πιαλήηε ζα πξνζβιεζεί απφ θαξθίλν ζε θάπνηα ζηηγκή ηεο δσήο ηνπ (WHO 2008b). Ο θαξθίλνο κπνξεί λα εκθαληζζεί ζε νπνηαδήπνηε ειηθία θαη καο αθνξά φινπο, παξ φηη ε ζπρλφηεηα εκθάληζήο ηνπ είλαη πςειφηεξε ζηoπο αλζξψπνπο κεγαιχηεξεο ειηθίαο. ηε ρψξα καο, κε βάζε ηα ζηνηρεία ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο (Δ..Τ.Δ. 2006), ν θαξθίλνο απνηειεί ηε 2ε αηηία ζαλάηνπ (24,4%) κεηά ηα θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα (29,4%), ελψ απμεηηθή ηάζε παξνπζηάδεη ηφζν ε ζπλνιηθή, φζν θαη ε θαηά αηηία ζλεζηκφηεηα απφ θαξθίλν (IARC 2008). Σα δεδνκέλα απηά, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αχμεζε ηεο ζπρλφηεηαο ησλ παξαγφλησλ θηλδχλνπ πνπ πξνθαινχλ θαξθίλν, φπσο ην θάπληζκα, ε θαηαλάισζε αιθνφι, ν ζχγρξνλνο ηξφπνο δσήο κε ηελ πηνζέηεζε αλζπγηεηλψλ δηαηξνθηθψλ ζπλεζεηψλ, ε έιιεηςε άζθεζεο, ε δξακαηηθή αιιαγή ηνπ πεξηβάιινληνο, ππαγνξεχνπλ ηε ιήςε άκεζσλ θαη δξαζηηθψλ κέηξσλ γηα ηνλ έιεγρν θαη πεξηνξηζκφ ηνπ θαξθίλνπ. θνπφο ηνπ Δζληθνχ ρεδίνπ Γξάζεο γηα ηνλ Καξθίλν είλαη ε ζπζηξάηεπζε φισλ ησλ επηζηεκνληθψλ θαη θνηλσληθψλ δπλάκεσλ πνπ κάρνληαη θαηά ηνπ θαξθίλνπ, ε δηάδνζε πξνιεπηηθνχ πνιηηηζκνχ θαηά ηνπ θαξθίλνπ, ε αλάδεημε ηεο ζεκαληηθφηεηαο ηεο έγθαηξεο δηάγλσζεο θαη ε πνηνηηθή αλαβάζκηζε ησλ ζεξαπεπηηθψλ νγθνινγηθψλ δνκψλ ηεο ρψξαο. Ζ ζεκειίσζε ηνπ ζρεδίνπ Γξάζεο γηα ηνλ Καξθίλν, έξρεηαη λα θαιχςεη ην θελφ πνπ ζπλερψο κεγάισλε ηα ηειεπηαία ρξφληα, θαζψο, ελψ απμαλφηαλ ην εηδηθφ βάξνο ηεο λνζνθνκεηαθήο/ ζεξαπεπηηθήο ηαηξηθήο, ε πξφιεςε πεξηνξηδφηαλ θπξίσο ζην δηαγλσζηηθφ - εξγαζηεξηαθφ ηνκέα. Ζ επηδίσμε απηή ζπλεπάγεηαη αιιαγέο ζηηο πνιηηηθέο ηνπ θξάηνπο θαη ησλ αληίζηνηρσλ ππεξεζηψλ γηα ηνλ θαξθίλν, ηε δεκηνπξγία κηαο εληαίαο πνιηηηθήο πξφιεςεο θαη επηθνηλσλίαο ζε παλεζληθφ επίπεδν, ηελ αλάπηπμε αηνκηθήο επζχλεο θαη δεμηνηήησλ αληίζηαζεο ζε πξφηππα ζπκπεξηθνξάο πνπ βιάπηνπλ ηελ πγεία, ηελ ελίζρπζε ησλ θνηλσληθψλ δνκψλ θαη ηεο θνηλσληθήο ππνζηήξημεο, ηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο πνπ εκπιέθνληαη ζηε δηάγλσζε, ηε ζεξαπεία θαη ζηελ απνθαηάζηαζε ηνπ θαξθίλνπ, ηελ νξγαλσηηθή δηαζχλδεζε ηνπ εζεινληηθνχ ηνκέα κε ην πγεηνλνκηθφ ζχζηεκα γηα ηνλ θαξθίλν, θαζψο θαη ηελ νξηδφληηα ζπλεξγαζία ησλ ππεξεζηψλ πγείαο κεηαμχ ηνπο.