ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λίμνες Κορώνειας - Βόλβης, Στενά Ρεντίνας και ευρύτερη περιοχή»

Transcript

1 ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λίμνες Κορώνειας - Βόλβης, Στενά Ρεντίνας και ευρύτερη περιοχή» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Μαρία Παναγιωτοπούλου ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

2 Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Παναγιωτοπούλου Μ. (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λίμνες Κορώνειας - Βόλβης, Στενά Ρεντίνας και ευρύτερη περιοχή». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Panagiotopoulou M. (2009). Action Plan for the Special Protection Area «GR Limnes Koronia - Volvi, Stena Rentinas kai euruteri perioxi». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΧΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...34 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο Δράσης εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR Λίμνες Κορώνειας - Βόλβης, Στενά Ρεντίνας και ευρύτερη περιοχή». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΧΟΣ Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR Λίμνες Κορώνειας - Βόλβης, Στενά Ρεντίνας και ευρύτερη περιοχή», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

5 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η πρόταση οριοθέτησης περιλαμβάνει τις λίμνες Κορώνεια και Βόλβη, την κοίτη του ρέματος Μελισσουργού στην εκβολή του, το δάσος της Απολλωνίας και την εκβολή του ρέματος Απολλωνίας, την κοίτη του Ρήχιου ποταμού και τα στενά της Ρεντίνας (Μακεδονικά Τέμπη). Μορφολογικά η περιοχή αποτελείται από τη λεκάνη της Μυγδονίας που περιλαμβάνει τις δύο λίμνες και τη μεταξύ και γύρω από αυτές πεδινή περιοχή, και τους γύρω ορεινούς όγκους που είναι το Όρος Βερτίσκος, Όρη Βόλβης, τμήμα του Όρους Κερδύλλιο, προς την βόρεια πλευρά, και οι βόρειες υπώρειες του Όρους Χορτιάτης, όρους Χολομώντα και όρους Στρατονικού. Σε σχέση με την υφιστάμενη ΖΕΠ τα όρια επεκτείνονται, ώστε να συμπεριλάβουν την περιοχή μεταξύ των λιμνών Κορώνειας και Βόλβης, καθώς και τις γύρω ορεινές περιοχές. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι εκτάρια. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όριά τους. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από την παρουσία τεσσάρων βασικών οικοσυστημάτων: λίμνες (Κορώνεια και Βόλβη), παρόχθια δάση και ρέματα (Δάσος Απολλωνίας, Στενά Ρεντίνας, Ρήχιος, Μπογδάνας, Μελισσουργός), Αγροτικές εκτάσεις (καλλιεργούμενες περιοχές στα πεδινά) και ημιορεινές εκτάσεις (βοσκότοπους, θαμνώνες και δάση οξυάς, καστανιάς, βελανιδιάς). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

6 Χάρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

7

8 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λίμνες Κορώνειας - Βόλβης, Στενά Ρεντίνας και ευρύτερη περιοχή»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 5 Podiceps cristatus Σκουφοβουτηχτάρι >1% ελάχ. διαχ. πληθ. Ευρώπης 15 Phalacrocorax pygmeus Λαγγόνα >1% ελάχ. αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 16 Pelecanus onocrotalus Ροδοπελεκάνος >1% ελάχ. διαχ. πληθ. Ε.Ε 17 Pelecanus crispus Αργυροπελεκάνος >1% ελάχ. διαχ. πληθ. Ε.Ε 28 Ciconia nigra Μαυροπελαργός Ισχύει * 29 Ciconia ciconia Λευκοπελαργός Ισχύει * 32 Phoenicopterus ruber Φοινικόπτερο >1% flyway E.E. 51 Anas clypeata Χουλιαρόπαπια >1% ελάχ. διαχ. πληθ. Ευρώπης 55 Aythya nyroca Βαλτόπαπια >1% ελάχ. αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 66 Oxyura leucocephala Κεφαλούδι >1% ελάχ. διαχ. πληθ. Ε.Ε 71 Haliaeetus albicilla Θαλασσαετός Ισχύει * >1% ελάχ. 85 Buteo rufinus Αετογερακίνα αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 87 Aquila pomarina Κραυγαετός Ισχύει * 92 Hieraaetus pennatus Γερακαετός Ισχύει * 101 Falco biarmicus Χρυσογέρακο >1% ελάχ. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

9 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 241 Coracias garrulus Χαλκοκουρούνα παγκος. απειλ. ειδ. > διαχειμάζοντα μεταναστευτικά υδρόβια Χ * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1% του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λίμνες Κορώνειας - Βόλβης, Στενά Ρεντίνας και ευρύτερη περιοχή»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 4 Tachybaptus ruficollis Νανοβουτηχτάρι >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 8 Podiceps nigricollis Μαυροβουτηχτάρι >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 19 Ixobrychus minutus Μικροτσικνιάς >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 20 Nycticorax nycticorax Νυχτοκόρακας >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 21 Ardeolla ralloides Κρυπτοτσικνιάς >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 27 Ardea purpurea Πορφυροτσικνιάς >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 31 Platalea leucorodia Χουλιαρομύτα >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 76 Circaetus gallicus Φιδαετός >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 77 Circus aeruginosus Καλαμόκιρκος >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 91 Aquila chrysaetos Χρυσαετός >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 103 Falco peregrinus Πετρίτης >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 129 Himantopus himantopus Καλαμοκανάς >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

10 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 130 Recurvirostra avosetta Αβοκέτα >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 224 Bubo bubo Μπούφος >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 240 Merops apiaster Μελισσοφάγος >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 254 Melanocorypha calandra Γαλιάντρα >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 261 Alauda arvensis Σταρήθρα >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 263 Riparia riparia Οχθοχελίδονο >1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

11 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Σκουφοβουτηχτάρι Podiceps cristatus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το σκουφοβουτηχτάρι αναπαράγεται στην Λίμνη Βόλβη ενώ οι διαχειμάζοντες πληθυσμοί του είδους στην περιοχή είναι σημαντικοί σύμφωνα με το κριτήριο C3 (1% του ελάχιστου διαχειμάζοντος πληθυσμού της Ευρώπης άτομα). Κατά την τελευταία δεκαετία ο διαχειμάζον πληθυσμός ήταν κατά μέσο όρο άτομα με μέγιστη καταμέτρηση άτομα το 2002 και ελάχιστη άτομα το Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του είδους στην Βόλβη εκτιμάται σε περισσότερα από 140 ζευγάρια. Πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο τα αναπαραγόμενα όσο και τα διαχειμάζοντα σκουφοβουτηχτάρια παρατηρούνται σχεδόν αποκλειστικά στην Λ. Βόλβη, με εξαίρεση ελάχιστα (λίγες δεκάδες) άτομα που έχουν παρατηρηθεί στην Λ. Κορώνεια περιστασιακά κατά τις μεσοχειμωνιάτικες καταμετρήσεις. Οικολογία. Το σκουφοβουτηχτάρι όπως και όλα τα βουτηχτάρια είναι είδος που εξαρτάται αποκλειστικά από το υδάτινο οικοσύστημα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δείκτης της ποιότητάς του. Είναι είδος οπορτουνιστικό και μπορεί να φωλιάσει σε διαφόρων τύπων υγροτόπους σε χαλαρές αποικίες ή μοναχικά. Τρέφεται με μικρά ψάρια κι έχει παρατηρηθεί ότι σε περιοχές όπου ο αριθμός κυπρινιδών αυξάνεται λόγω ευτροφισμού των λιμνών, ακολουθούν και θεαματικές αυξήσεις του πληθυσμού των σκουφοβουτηχταριών. Ωστόσο σε περιπτώσεις υπεραυξήσεων έχει παρατηρηθεί και κατάρρευση του πληθυσμού. Τον χειμώνα τα σκουφοβουτηχτάρια συγκεντρώνονται σε μεγάλες, βαθιές, γλυκές ή υφάλμυρες λίμνες που δεν παγώνουν και χρησιμοποιούν την παρόχθια βλάστηση για καταφύγιο όταν επικρατούν ακραίες καιρικές συνθήκες. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

12 Τρέφονται με ψάρια μεγέθους έως και 10 εκ., αμφίβια και έντομα (Martinoli et.al. 2003). Λαγγόνα Phalacrocorax pygmeus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Η λαγγόνα είναι είδος που διαχειμάζει στην περιοχή των λιμνών Κορώνειας Βόλβης σε μικρούς αριθμούς ( άτομα) και ο διαχειμάζων αυτός πληθυσμός έχει αυξηθεί ελαφρά τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο έχει δημιουργηθεί μία νέα μικρή αποικία στον νότιο τμήμα της Λίμνης Βόλβης που αριθμεί κατά μέγιστο 50 άτομα και εκτιμάται ότι κυμαίνεται στα ζευγάρια. Ο αναπαραγόμενος αυτός πληθυσμός πληροί το κριτήριο C2 (1% του ελάχιστου αναπαραγόμενου πληθυσμού της Ε.Ε. = 14 ζευγάρια) και οριακά το κριτήριο C1 (20 ζευγάρια). Η λαγγόνα έχει περιορισμένη εξάπλωση στους υγρότοπους της Μακεδονίας και της Θράκης. Το χειμώνα οι πληθυσμοί της είναι αυξημένοι, καθώς έρχονται για να ξεχειμωνιάσουν στη χώρα μας λαγγόνες από βορειότερες περιοχές. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός υπολογίζεται σε ζευγάρια σε 4-5 αποικίες στη βόρεια Ελλάδα, που είναι μικτές συνήθως με διάφορα είδη ερωδιών (Καζαντζίδης & Ναζηρίδης 1999). O ευρωπαϊκός πληθυσμός εκτιμάται σε < άτομα και είναι συγκεντρωμένος στην νοτιοανατολική Ευρώπη, με κυριότερες χώρες διαχείμασης την Αλβανία και την Ελλάδα. Οικολογία. Η λαγγόνα είναι είδος επιδημητικό αν και τον χειμώνα παρατηρούνται στην Ελλάδα συγκεντρώσεις από πουλιά βορειότερων περιοχών που ξεχειμωνιάζουν εδώ. Αναπαράγεται από τον Απρίλιο έως και τον Ιούλιο σε μεγάλες μικτές αποικίες με άλλα είδη ερωδιών, κορμοράνους, χουλιαρομύτες κ.λ.π. Εκτός αναπαραγωγικής ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

13 περιόδου τρέφεται μόνο του ή σε μικρές ομάδες, αντίθετα με τον κορμοράνο που μπορεί να σχηματίζει μεγάλα κοπάδια. Η λαγγόνα συνήθως παραμονεύει τη λεία της από κάποιο πόστο πάνω από το νερό (κλαδί, πάσσαλο κ.λ.π.). Κουρνιάζουν σε μεγάλα και πυκνά κοπάδια, σε νησίδες, βραχώδεις ακτές, καλαμώνες και παρόχθιες συστάδες δέντρων. Προτιμά υγρότοπους με γλυκά νερά, αν και παρατηρείται και σε παράκτιες περιοχές, αλλά βασική προϋπόθεση για την επιλογή βιοτόπου είναι η αφθονία ψαριών. Φωλιάζει κατά προτίμηση σε παρόχθια δάση ιτιάς αλλά και σε πυκνούς κι εκτεταμένους καλαμώνες. Τρέφεται σε ρηχά νερά, υγρά λιβάδια και στις όχθες ποταμών και καναλιών. Η τροφή του είδους αποτελείται κυρίως από μικρά ψάρια μήκους έως 15 εκ. Ροδοπελεκάνος Pelecanus onocrotalus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ροδοπελεκάνοι σε μικρούς αριθμούς παρατηρούνται στις λίμνες Κορώνεια και Βόλβη σε όλες τις εποχές του χρόνου. Το είδος πληροί το κριτήριο C2 (1% του ελάχιστου διαχειμάζοντος πληθυσμού της Ε.Ε.) λόγω του ότι 7-11 άτομα ροδοπελεκάνων διαχειμάζουν στην περιοχή κι έχουν παρατηρηθεί και στις δύο λίμνες. Οικολογία. Οι βόρειοι πληθυσμοί του είδους είναι καθαρά μεταναστευτικοί και ξεχειμωνιάζουν στην Αφρική, ενώ στην διαδρομή χρησιμοποιούν σταθερά τους υγροτόπους για στάθμευση. Άλλοι πληθυσμοί του είδους είναι βασικά επιδημητικοί και πραγματοποιούν μετακινήσεις μικρότερων αποστάσεων. Το είδος φωλιάζει σε μεγάλες αποικίες και στην Ελλάδα μόνο σε μία αποικία στον Αμβρακικό. Ψαρεύει μοναχικά είτε σχηματίζοντας κοπάδια 8-12 ατόμων. Προτιμά σχετικά μεγάλους, ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

14 θερμούς, ρηχούς υγρότοπους, όπως λίμνες, λιμνοθάλασσες, εκβολές ποταμών κ.λ.π. Τρέφεται αποκλειστικά με ψάρια βάρους γραμμαρίων. Αργυροπελεκάνος Pelecanus crispus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Κατάλογος Κατάλογος IUCN Τρωτό Τρωτό Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Η περιοχή πληροί το κριτήριο C2 για το είδος αυτό καθώς οι αριθμοί αργυροπελεκάνων που διαχειμάζουν ή σταθμεύουν στην περιοχή είναι και 150 άτομα αντίστοιχα, πληθυσμοί που υπερκαλύπτουν το όριο του 1% του διαχειμάζοντος ή σταθμεύοντος πληθυσμού της Ε.Ε. Αργυροπελεκάνοι είναι παρόντες στις Λίμνες Κορώνεια και Βόλβη όλη τη διάρκεια του χρόνου. Τον χειμώνα η παρουσία τους στη Λίμνη Κορώνεια είναι περιστασιακή (με μέγιστο πληθυσμό τα 806 άτομα (το 2005) ενώ στην Λίμνη Βόλβη η παρουσία τους είναι τακτική αλλά με χαμηλότερους αριθμούς ( μεταξύ των ετών ). Τους καλοκαιρινούς μήνες η παρουσία τους στην περιοχή είναι τακτική αν και σε μικρότερους αριθμούς και πρόκειται για μη αναπαραγόμενα ενήλικα άτομα, ή για άτομα που πραγματοποιούν μετακινήσεις για τροφοληψία προερχόμενα από τις αποικίες της Πρέσπας ή της Κερκίνης. Την περίοδο αυτή οι αργυροπελεκάνοι χρησιμοποιούν την Λίμνη Βόλβη για ψάρεμα και την Λίμνη Κορώνεια για κούρνιασμα. Οικολογία. Συναντάται κυρίως σε υγροτόπους γλυκών νερών της ενδοχώρας, αλλά και σε υφάλμυρες λίμνες και δέλτα ποταμών, όπου και αναπαράγεται σε αποικίες μέχρι και 250 ζευγαριών σε νησίδες μέσα σε μεγάλους καλαμιώνες καλαμιώνων ή στα ανοιχτά. Τα ενήλικα σχηματίζουν μονογαμικούς δεσμούς και οι περισσότερες φωλιές είναι σε επιπλέουσες ή σταθερές νησίδες, αποκομμένες από την ξηρά για την προστασία από ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

15 χερσαίους θηρευτές. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με ψάρια, ειδικά κυπρινοειδή στα γλυκά νερά, με χέλια, κέφαλους, γοβιούς και γαρίδες σε υφάλμυρα νερά. Μαυροπελαργός Ciconia nigra Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός του είδους στην Ελλάδα υπολογίζεται σε ζευγάρια με τάσεις μείωσης (Birdlife International 2004). Η μεγαλύτερη πυκνότητα του είδους κατά την περίοδο της αναπαραγωγής έχει καταγραφεί στην προστατευόμενη περιοχή του δάσους Δαδιάς Ο μαυροπελαργός αναπαράγεται στην περιοχή Λιμνών Κορώνειας Βόλβης με εκτιμώμενο πληθυσμό τουλάχιστον 6 8 ζευγάρια. Οι φωλιές βρίσκονται στην ημιορεινή ζώνη (υπώρειες Χορτιάτη, Ορέων Βόλβης, ρέμα Ζαγκλιβερίου, Στρατωνικό). Για την τροφοληψία τους χρησιμοποιούν λιμνοδεξαμενές στα όρη Βόλβης, τα ρέματα Μπογδάνας, Μελισσουργού, καθώς και ρέματα στην περιοχή μεταξύ των δύο λιμνών. Οικολογία. Ο μαυροπελαγός απαιτεί εκτάσεις τ.χλμ. κατάλληλου ενδιαιτήματος για να φωλιάσει. Προτιμά δάση σε χαμηλού υψομέτρου περιοχές, με μίξη κωνοφόρων και πλατύφυλλων για να φωλιάσει. Το ενδιαίτημα τροφοληψίας του αποτελείται από ρέματα, μικρούς βάλτους και λιμνούλες. Συνήθως επιλέγουν μεγάλα ώριμα δέντρα για την φωλεοποίησή τους αν και σε ορισμένες περιπτώσεις ειδικά σε ορεινές περιοχές μπορούν αν φωλιάσουν και σε βράχια. Συχνά χρησιμοποιούν την ίδια φωλιά σε επόμενες χρονιές. Τα αναπαραγόμενα ενήλικα τρέφονται συνήθως σε ακτίνα 6-12 τ. χλμ. από την φωλιά τους. Τρέφονται κυρίως με ψάρια, αμφίβια και άλλα μικρά σπονδυλόζωα, καθώς και με μεγάλα ασπόνδυλα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

16 Λευκοπελαργός Ciconia ciconia Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του λευκοπελαργού εκτιμάται σε περίπου 1500 ζευγάρια στην Ελλάδα. Στους οικισμούς περιμετρικά των Λιμνών Κορώνειας και Βόλβης (Καβαλάρι, Βασιλούδι, Σχολάρι, Νυμφόπετρα, Απολλωνία κ.λ.π.) έχουν καταμετρηθεί περισσότερα από 100 ζευγάρια λευκοπελαργών, από τα οποία λίγα φωλιάζουν πάνω σε δέντρα στο δάσος της Απολλωνίας. Οικολογία. Το κυριότερο ενδιαίτημα του λευκοπελαργού στην νοτιοδυτική Ευρώπη είναι τα ξηρά λιβάδια όπου απαντώνται υψηλές πυκνότητες ακρίδων, μικρά θηλαστικά και άλλα είδη που αποτελούν την τροφή του λευκοπελαργού. Στην υπόλοιπη Ευρώπη ενδιαίτημα τροφοληψίας του πελαργού αποτελούν επίσης οι μικροί υγρότοποι, οι καλλιέργειες, οι ορυζώνες κ.α. Οι υψηλότερες πυκνότητες αναπαραγόμενων λευκοπελαργών είναι σε περιοχές όπου υπάρχουν στάσιμα γλυκά νερά, καθώς εκεί υπάρχουν περισσότερα αμφίβια. Κατασκευάζουν τις φωλιές τους κυρίως πάνω σε σπίτια, καμπαναριά, στύλους του ηλεκτρικού ρεύματος, αν και υπάρχουν και αποικίες πάνω σε δέντρα. Ο λευκοπελαργός έχει μεγάλο εύρος τροφής και μπορεί ακόμη να τρέφεται και με έντομα, ποντίκια, ψοφίμια ή ακόμη και σκουπίδια. Οι πρώτοι λευκοπελαργοί έρχονται στις αρχές Μαρτίου και φεύγουν στα μέσα Αυγούστου. Τα τελευταία χρόνια όμως είναι όλο και συχνότερες οι παρατηρήσεις μικρών αριθμών πελαργών και των δύο ειδών που ξεχειμωνιάζουν στη Βόρεια Ελλάδα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14

17 Φοινικόπτερο Phoenicopterus ruber Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο παγκόσμιος πληθυσμός του εκτιμάται σε περίπου άτομα και στην Μεσόγειο διαχωρίζεται σε δύο υποπληθυσμούς: τον δυτικό με περίπου άτομα και τον ανατολικό που εκτιμάται ότι περιλαμβάνει και την ασιατική εξάπλωση του είδους με περίπου άτομα. Περίπου 90% του ευρωπαϊκού αναπαραγόμενου δυτικού πληθυσμού είναι συγκεντρωμένο σε λιγότερες από 10 τοποθεσίες. Πριν από το 1990 δεν είχαν καταγραφεί φοινικόπτερα στην περιοχή, αλλά μετά το 1995 υπάρχει μία ραγδαία αύξηση του πληθυσμού τους στην Λίμνη Κορώνεια φτάνοντας έως και 50% του ελληνικού διαχειμάζοντος πληθυσμού στις Μεσοχειμωνιάτικες καταμετρήσεις Υδρόβιων πουλιών. Ωστόσο οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις, που είναι και οι μεγαλύτερες του είδους στην Ελλάδα, παρατηρούνται προς το φθινόπωρο με φοινικόπτερα τον Νοέμβριο του 1999 και άτομα αντίστοιχα τον Σεπτέμβριο του 2000, (Μ. Παναγιωτοπούλου προσωπικές παρατηρήσεις). Τα φοινικόπτερα έχουν κάνει πρόσφατα (2006 και 2007) απόπειρες φωλιάσματος στην Λ. Κορώνεια χωρίς όμως επιτυχία. Ωστόσο επειδή οι συγκεντρώσεις τους είναι μεγάλες και σταθερές στην Κορώνεια, αναμένεται ότι πιθανότατα θα φωλιάσουν κάποια στιγμή, αρκεί να υπάρχει σταθερή στάθμη νερού ικανή να προστατεύσει τους νεοσσούς από χερσαίους θηρευτές. Οικολογία. Το είδος προτιμά ρηχές (περίπου 1 μ.) ευτροφικές υδατοσυλλογές όπως λιμνοθάλασσες, αλυκές, και μεγάλες αλμυρές ή αλκαλικές λίμνες με ph έως 11. Φωλιάζει και κουρνιάζει σε αμμονησίδες, λασποτόπια, νησίδες, και αμμώδεις ή ιλυώδεις ακτές. Τα φοινικόπτερα τρέφονται σε ρηχά αλμυρά ή υφάλμυρα νερά. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15

18 φιλτράροντας το νερό και η δίαιτά τους αποτελείται κυρίως από μικρά ασπόνδυλα (καρκινοειδή και έντομα) με κυριότερο είδος ένα μικρό καρκινοειδές του γένους Artemia. Ζούνε πολλά χρόνια με μέγιστο όριο ζωής τα 40 χρόνια σε άγρια κατάσταση και τα 60 σε αιχμαλωσία. Έχουν έντονο φυλετικό διμορφισμό με τα αρσενικά να είναι μεγαλύτερα και βαρύτερα κατά περίπου 20% παραπάνω από τα θηλυκά. Κατά την διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου είναι μονογαμικά, αλλά αλλάζουν ταίρι από την μία αναπαραγωγική περίοδο στην επόμενη. Η αναπαραγωγή τους εξαρτάται στις προτιμώμενες περιοχές από την στάθμη του νερού. Γίνεται σε πολύ πυκνές αποικίες που αποτελούνται από πολλές χιλιάδες ζευγάρια (έως και ή περιστασιακά μέχρι και ζευγάρια). Κάθε αναπαραγόμενο ζευγάρι παράγει ένα και μόνο αυγό και στην εκκόλαψη και ανατροφή του νεοσσού συμμετέχουν εξίσου και οι δύο γονείς. Λίγες μέρες μετά την επώαση οι νεοσσοί σχηματίζουν μεγάλες ομάδες και παραμένουν στην ίδια περιοχή έως και την ηλικία των 100 ημερών. Μόλις μπορέσουν να πετάξουν τα νεαρά, έχουν την δυνατότητα να καλύψουν αποστάσεις έως και 1000 χλμ. σε μία πτήση. Η σεξουαλική τους ωριμότητα έρχεται στην ηλικία των 3 ετών αλλά σπάνια αναπαράγονται σε αυτήν την ηλικία. Οι μετακινήσεις των φοινικόπτερων είναι περίπλοκες. Παρ ότι θεωρούνται μεταναστευτικά πουλιά, άλλα πραγματοποιούν μερική μετανάστευση και άλλα απλώς διασπείρονται κατά καιρούς μάλιστα με συμπεριφορά νομαδική. Χουλιαρόπαπια Anas clypeata Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο συνολικός διαχειμάζων πληθυσμός της χουλιαρόπαπιας στην Ευρώπη υπολογίζεται σε περισσότερα από άτομα και αντιμετωπίζει μέτρια μείωση. Ο διαχειμάζων πληθυσμός στην περιοχή των λιμνών Κορώνειας Βόλβης πληροί το κριτήριο C3 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16

19 (1% του διαχειμάζοντος πληθυσμού της Ε.Ε.) καθώς κατά την τελευταία δεκαετία ο μέσος όρος του πληθυσμού χουλιαρόπαπιας που διαχειμάζει στην περιοχή είναι άτομα με μέγιστη μέτρηση άτομα το Αξίζει να αναφερθεί ότι ορισμένους χειμώνες το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού (65 98%) αυτού έχει καταμετρηθεί στην Λ. Κορώνεια. Οικολογία. Είναι μεταναστευτικό είδος που μπορεί όμως σε μερικά μέρη της Ευρώπης να παρατηρείται όλο τον χρόνο. Στην περιοχή εμφανίζεται ως διαχειμάζον είδος από τον Σεπτέμβριο έως και τον Μάρτιο. Τρέφεται κατά τη διάρκεια της ημέρα μοναχικά ή σε μικρές ομάδες και κουρνιάζει το βράδυ σε πολύ μεγάλα κοπάδια. Ξεχειμωνιάζει σε υφάλμυρους παράκτιους υρότοπους, εκβολές ποταμών, αλλά και σε λίμνες με γλυκό νερό καθώς και σε εσωτερικούς υγρότοπους με αλμυρό ή υφάλμυρο νερό. Τρέφεται κυρίως με μικρά υδρόβια ασπόνδυλα και προνύμφες εντόμων, μαλάκια, καρκινοειδή, καθώς και σπόρους υδρόβιων φυτών, αυγά αμφιβίων, μικρά αμφίβια, αράχνες, μικρά ψάρια και φυτικά μέρη. Βαλτόπαπια Aythya nyroca Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Κατάλογος Κατάλογος IUCN Τρωτό Σχεδόν Απειλούμενο Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Μικρός πληθυσμός από βαλτόπαπιες διαχειμάζει στην Λίμνη Βόλβη λίγα άτομα ανάλογα με την χρονιά, ενώ ο αναπαραγόμενος πληθυσμός εκτιμάται στα ζευγάρια. Ο αναπαραγόμενος στην Ελλάδα πληθυσμός της βαλτόπαπιας εκτιμάται σε ζευγάρια (Birdlife International 2004). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17

20 Οικολογία. Προτιμά γλυκά νερά αν και μπορεί να παρατηρηθεί και σε ενδιαιτήματα με υφάλμυρα νερά. Απαιτεί μικρό βάθος νερού ( εκ,) και πλούσια υδροχρή βλάστηση για την τροφοληψία τους. Αναπαράγεται σε περιοχές με πλούσια υδρόβια βλάστηση και κυρίως στους εκτεταμένους καλαμιώνες που διακόπτονται από διάσπαρτα τμήματα ανοιχτού νερού. Κατά τη μετανάστευση και περιστασιακά το χειμώνα μπορεί να βρεθεί και σε πιο ανοιχτά νερά, σε μικρά κοπάδια. Σε γενικές γραμμές όμως αποφεύγει τις μεγάλες ανοικτές επιφάνειες νερού. Κατάλληλα ενδιαιτήματα για αναπαραγωγή είναι μικρά ρέματα, ποτάμια, μικρές ή μεγάλες λίμνες (γλυκού νερού, ή υφάλμυρες), καλαμώνες, εσωτερικές εκβολές ποταμών και ρεμάτων, παράκτιες λιμνοθάλασσες, τεχνητοί υγρότοποι, αποστραγγιστικά και άλλα κανάλια. Παρ ότι είναι μεταναστευτικό είδος, ορισμένα άτομα κυρίως στους νότιους πληθυσμούς, όπως είναι ο Ελληνικός μένουν στους χώρους αναπαραγωγής όλο τον χρόνο. Αναπαράγεται από τον Απρίλιο έως τον Μάιο μοναχικά είναι σε χαλαρές ομάδες. Τα ενήλικα περνούν περίοδο πτερόροιας στην ίδια περιοχή στο διάστημα μεταξύ Ιουλίου και Αυγούστου. Η φθινοπωρινή μετανάστευση ξεκινά τον Σεπτέμβριο και κορυφώνεται στον Οκτώβριο. Ενώ η ανοιξιάτικη μετανάστευση ξεκινά στις αρχές Μαρτίου. Έρχονται στην Ελλάδα από τα μέσα Μαρτίου έως και τις αρχές Μαΐου. Το κύριο φθινοπωρινό πέρασμα γίνεται τον Οκτώβριο. Τρέφεται με ποικιλία τροφών αλλά κύριο μέρος της διατροφής του είναι φυτικά μέρη όπως σπόροι, ρίζες, και άλλα τμήματα υδρόβιων φυτών (Potamogeton spp., Ceratophyllum spp., Scirpus spp., Carex spp. και μακροφύκη όπως Chara spp). Τρέφεται και με ζωική ύλη όπως σκουλήκια, γυμνοσάλιαγκες, καρκινοειδή, ενήλικα έντομα και προνύμφες ασπονδύλων (κολεόπτερα, μύγες κ.λπ.), αμφίβια και μικρά ψάρια μεγέθους έως 3 εκ. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18

21 Κεφαλούδι Oxyura leucocephala Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Κατάλογος Κατάλογος IUCN Κινδυνεύον Κινδυνεύον Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το κεφαλούδι διαχειμάζει στην Ελλάδα κυρίως στην Λ. Βιστονίδα, αλλά έχει παρατηρηθεί σε μικρότερους αριθμούς και σε άλλους υγρότοπους όπως η Λ. Κερκίνη και η Λ. Βόλβη. Αν και η παρουσία του στην Λ. Βόλβη είναι περιστασιακή ωστόσο οι παρατηρήσεις έως και 7 έως 17 άτομων τρεις χρονιές μέσα στην τελευταία δεκαετία πληρούν το κριτήριο C2 (1% του ελάχιστου διαχειμάζοντος πληθυσμού της Ε.Ε.). Οικολογία. Διαχειμάζει σε μεγάλες υφάλμυρες λίμνες που δεν παγώνουν. Τρέφεται με βενθικούς οργανισμούς και προνύμφες ασπονδύλων. Θαλασσαετός Haliaeetus albicilla Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κρισίμως Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Στην περιοχή των λιμνών Κορώνειας Βόλβης έχουν παρατηρηθεί και καταγραφεί 2 φωλιάζοντα ζευγάρια θαλασσαετού. Το ένα ζευγάρι έχει φωλιάσει παλαιότερα (μέσα έως τέλη δεκαετίας 90) σε λευκώνα βορειοδυτικά της Κορώνειας και το άλλο ζευγάρι φωλιάζει στο δάσος της Απολλωνίας. Πρέπει να αναφερθεί ότι ο θαλασσαετός είναι είδος που δεν φωλιάζει κάθε χρόνο, παρ ότι το ενήλικο ζευγάρι μπορεί να παραμένει στην επικράτειά του. Για τον λόγο αυτό και μόνο η παρουσία ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19

22 του ζευγαριού στην περιοχή δεν σημαίνει ότι το ζευγάρι φώλιασε. Ωστόσο ακόμη και στην αναπαραγωγική περίοδο 2009 παρατηρήθηκαν στην περιοχή 2 ζευγάρια θαλασσαετού. Το ζευγάρι της Λ. Βόλβης φώλιασε επιβεβαιωμένα ενώ για το ζευγάρι που παρατηρήθηκε στην Κορώνεια δεν έχει επιβεβαιωθεί το φώλιασμά του (Λ. Κάρτα προσωπική επικοινωνία). Τους χειμερινούς μήνες παρατηρούνται μεγαλύτεροι αριθμοί θαλασσαετών και πρόκειται για νεαρά και ανώριμα άτομα που έρχονται για να ξεχειμωνιάσουν. Τον Ιανουάριο, κατά τις μεσοχειμωνιάτικες καταμετρήσεις του 2009 υπολογίζεται ότι στην περιοχή ήταν 5-7 άτομα θαλασσαετού συμπεριλαμβανομένου και του ενήλικου ζευγαριού της Απολλωνίας (προσωπικές παρατηρήσεις, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία αδημοσίευτα στοιχεία, Ε. Κάρτα & Π. Ασμάνης αδημοσίευτες παρατηρήσεις). Ο συνολικός αναπαραγόμενος πληθυσμός θαλασσαετού στην χώρα μας είναι κατά μέγιστο 6 ζευγάρια (Birdlife Inetrnational 2004). Οικολογία. Το ενδιαίτημά του αποτελείται από εκτενείς και ανοιχτές περιοχές με κοιλάδες λιμνών, παραλιακές περιοχές ή δέλτα ποταμών, εντός της βόρειας ζώνης και της τούνδρας, καθώς και στην ενδιάμεση ζώνη, κοντά σε βράχια όπου δεν υπάρχει όχληση. Για φωλεοποίηση επιλέγει μεγάλα σε μέγεθος και ηλικία δένδρα σε ανοιχτές συστάδες. Η διατροφή του αποτελείται από σπονδυλωτά (ψάρια, θηλαστικά και ιδιαίτερα από πουλιά), που βρίσκει σε θαλάσσια, γλυκού νερού ή χερσαία οικοσυστήματα. Είναι κυρίως μεταναστευτικό στη βόρεια και ανατολική πλευρά της εξάπλωσής του, αλλά μόνιμο σε άλλες περιοχές. Αετογερακίνα Buteo rufinus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20

23 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Στην περιοχή περιμετρικά των λιμνών Κορώνειας και Βόλβης έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον 3 επικράτειες αετογερακίνων. Ο πληθυσμός της αετογερακίνας στην Ελλάδα εκτιμάται σε ζευγάρια (Birdlife International 2004) και η τάση του εκτιμάται ότι είναι σταθερή. Οικολογία. Είναι ένα από τα λιγότερο μελετημένα είδη αρπακτικών στην Ευρώπη. Το προτιμώμενο ενδιαίτημα της αετογερακίνας είναι οι ανοικτές ακαλλιέργητες περιοχές σε υποορεινές περιοχές με αραιή θαμνώδη βλάστηση. Φωλιάζει σε βράχια ή χωματόλοφους και περιστασιακά σε δέντρα. Η τροφή της είναι ποικίλη και αποτελείται από σαύρες, φίδια, μικρά πουλιά και μεγάλα έντομα. Ωστόσο οι λαγόγυροι και άλλα μικρά θηλαστικά αποτελούν το σημαντικότερο μέρος της διατροφής της ενώ στην Βουλγαρία τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με λαγόγυρους (Vatev 1987). Κραυγαετός Aquila pomarina Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Παρατηρήσεις κραυγαετού κατά την αναπαραγωγική περίοδο υπάρχουν για τα Βουνά της Βόλβης, τις βόρειες πλαγιές του ορεινού όγκου Χορτιάτη και Χολομώντα, στην περιοχή γύρω από τον οικισμό Βαρβάρα στο όρος Στρατονικό, στα στενά Ρεντίνας, σις νότιες υπόρειες του όρους Βερτίσκου (περιοχή Κολχικού) και στην περιοχή Λητής - Δρυμού (Σ. Καλπάκης, Π. Ασμάνης, Ε. Κάρτα, Σ. Μπουρδάκης, Γ. Τσουγκράκης προσωπική επικοινωνία). Εκτιμάται ότι στην περιοχή περιμετρικά των λιμνών Κορώνειας Βόλβης φωλιάζουν 7 ζευγάρια. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21

24 Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του είδους στην Ελλάδα εκτιμάται σε ζευγάρια (Birdlife International 2004) που βρίσκονται στην Βόρεια Ελλάδα και σχεδόν τα μισά από αυτά εκτιμάται ότι βρίσκονται στον νομό Έβρου (Meyburg et.al. 1997). Οικολογία. Είναι μεταναστευτικό είδος που ξεχειμωνιάζει στην Αφρική και παρατηρείται σε μεγάλες συγκεντρώσεις κατά τη μετανάστευση στον Βόσπορο και στο Ισραήλ. Αναπαράγεται σε φυλλοβόλα δάση αλλά τρέφεται σε γειτονικές ανοιχτές περιοχές όπως χωράφια, υγρά λιβάδια, βοσκοτόπια κ.λ.π. Συνήθως απαντάται σε λοφώδεις, υποορεινές δασωμένες περιοχές (σε υψόμετρα από μ.), ενώ σημαντικός παράγοντας για την επιλογή της θέσης φωλιάσματος είναι η ύπαρξη διάκενων και ανοιχτών περιοχών κοντά στον χώρο φωλιάς. Σε πεδινές περιοχές τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του ενδιαιτήματος φωλιάσματος είναι τα μοναχικά ώριμα δέντρα, ή λόχμες ή άλλα υπερυψωμένα σημεία που το βοηθούν στο να κυνηγά. Γεννά δύο αυγά και η οικολογία του είδους χαρακτηρίζεται από το σύνδρομο του Κάϊν (όπως και σε πολλά άλλα είδη αρπακτικών), όπου μέσα στις πρώτες δύο εβδομάδες από την εκκόλαψή τους ο μεγαλύτερος νεοσσός σκοτώνει τον μικρότερο. Τρέφεται με μικρά θηλαστικά (Apodemus, Microtus, Hamster και μερικές φορές Citellus citellus) Επίσης κοινά στην δίαιτά του είναι είδη αμφιβίων, ενώ στην Ελλάδα μεγάλο ποσοστό της διατροφής του αποτελείται από φίδια και σαύρες. Γερακαετός Hieraaetus pennatus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22

25 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο συνολικός πληθυσμός του γερακαετού στην Ελλάδα έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια, αν και το είδος δεν είναι καλά μελετημένο στη χώρα μας. Στην περιοχή περιμετρικά των Λιμνών Κορώνειας Βόλβης και ιδιαίτερα στις βόρειες υπώρειες του όρους Χορτιάτης, Χολομόντα και Στρατωνικού το είδος είναι σχετικά συχνό. Μερικές επικράτειες γερακαετού έχουν εντοπιστεί και στο Κερδύλλιο όρος καθώς και στις νότιες υπώρειες του όρους Βερτίσκος. Ο παρόν αριθμός ζευγαριών για την περιοχή (14 ζευγάρια) αποτελεί μάλλον υποεκτίμηση του πραγματικού αναπαραγόμενου πληθυσμού στην περιοχή, λόγω της συμπεριφοράς και του ενδιαιτήματός του που είναι δασικό και δεν επιτρέπει την εύκολη παρατήρησή του. Εκτιμάται ότι το είδος είναι σχετικά συχνό σε κατάλληλες περιοχές, όπως είναι τα δάση δρυός σε χαμηλά και μέσα υψόμετρα, με διάσπαρτα διάκενα, κρασπεδικά ενδιαιτήματα καλλιέργειες και χορτολιβαδικές εκτάσεις. Οικολογία. Είναι το μικρότερο είδος αετού στην Ελλάδα. Φωλιάζει σε ανοιχτά δάση πλατυφύλλων, δρυοδάση, πευκοδάση ή μικτά δάση με διάσπαρτες ανοικτές εκτάσεις (καλλιέργειες, θαμνώνες, βοσκοτόπια) των ημιορεινών περιοχών κυρίως στη Μακεδονία και τη Θράκη, ενώ ελάχιστα ζευγάρια έχουν καταγραφεί νοτιότερα στη Στερεά Ελλάδα. Προτιμά ώριμα δέντρα σε ρεματιές, πλαγιές με αραιή βλάστηση και φυτοφράχτες. Στην Ισπανία σε περιοχές με κατάλληλο ενδιαίτημα έχει βρεθεί ότι μέχρι και 12 ζευγάρια μπορούν να φωλιάζουν σε μία περιοχή έκτασης 8 τ. χλμ. Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί δύο χρωματικές φάσεις του γερακαετού: η σκούρα και η ανοιχτόχρωμη με περίπου 60% του ελληνικού πληθυσμού να ανήκει στην ανοιχτόχρωμη φάση. Τα περισσότερα πουλιά του ελληνικού πληθυσμού μεταναστεύουν στην Αφρική μέσω των στενών του Βοσπόρου, αλλά μικρές ομάδες έχουν παρατηρηθεί να περνούν τη Μεσόγειο. Οι γερακαετοί φτάνουν συνήθως στην βόρεια Ελλάδα στις αρχές με μέσα Μαΐου και φεύγουν στα μέσα Αυγούστου με μέσα Οκτωβρίου. Τρέφεται με την μεγαλύτερη ποικιλία ειδών από ότι όλοι οι άλλοι αετοί της Ευρώπης και η τροφή του αποτελείται από μικρά και μεσαίου μεγέθους πουλιά, σαύρες και μικρά θηλαστικά. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23

26 Χαλκοκουρούνα Coracias garrulus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Κατάλογος Κατάλογος IUCN Σχεδόν Απειλούμενο Τρωτό Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Παλαιότερα είχε ευρεία κατανομή στον ελληνικό χώρο, αλλά σήμερα φωλιάζει κυρίως στις πεδιάδες της Μακεδονίας, της Θράκης και της Θεσσαλίας και σε μερικά νησιά. Ο συνολικός του πληθυσμός στην Ελλάδα εκτιμάται περίπου στα ζευγάρια. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του είδους στην περιοχή των Λιμνών Κορώνειας Βόλβης εκτιμάται σε τουλάχιστον 24 ζευγάρια τα οποία φωλιάζουν στο ρέμα του Μελισσουργού, στα δέντρα των ερωδιών στο Σχολάρι, σε χωμάτινα πρανή και δέντρα στα ρέματα που εκβάλουν στην βόρεια και δυτική πλευρά της Λ. Κορώνειας (Μπογδάνας, ρέμα Ασσύρου κ.λ.π.), και σε άλλες ρεματιές περιμετρικά των δύο λιμνών. Οικολογία. Προτιμά περιοχές σε χαμηλά υψόμετρα με εναλλαγή μη εντατικών καλλιεργειών, φυτοφρακτών ή μικρών συστάδων από βελανιδιές, ώριμα πευκοδάση, ρεματιές και ανοιχτές περιοχές με διάσπαρτα δέντρα ή ακόμη και στεπικές περιοχές στα πεδινά και στα ημιορεινά.. Ξεχειμωνιάζει κυρίως σε ξηρή σαβάνα στην Αφρική. Φωλιάζει μέσα σε κοιλότητες σε πρανή, ή σε κουφάλες δέντρων και χρησιμοποιεί εγκαταλειμμένες φωλιές δρυοκολαπτών και κυρίως του πράσινου, που βρίσκονται συνήθως σε λευκοκαλλιέργειες ή σε παραποτάμια δάση. Τρέφεται με μεγάλα έντομα όπως σκαθάρια και ακρίδες σε αγροτικές περιοχές και λιβάδια, ενώ την περίοδο Ιουλίου Αυγούστου τρέφεται κυρίως σε σταροχώραφα. Σημαντικός στοιχείο του ενδιαιτήματός της είναι η ύπαρξη κατάλληλων θέσεων επιθεώρησης (δέντρα, στύλοι κ.λπ.) από όπου το είδος κυνηγάει τη λεία του. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25

27 Γαλιάντρα Melanocorypha calandra Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Οικολογία. Η γαλιάντρα απαντάται σε πεδινές περιοχές χαμηλού υψομέτρου, αλλά και σε οροπέδια, ενώ αποφεύγει τα πετρώδη, αλμυρά ή άγονα και ημιερημικά τοπία. Το πιο χαρακτηριστικό ενδιαίτημά της είναι οι αγροτικές περιοχές και τα λιβάδια σε διάφορες παραλλαγές από στέππες έως παραγωγικές καλλιέργειες. Έχει καταγραφεί ότι μεγαλύτερες πυκνότητες απαντώνατι σε περιοχές με εκτεταμένες καλλιέργειες σιτηρών. Ωστόσο αποφεύγει τις εντατικά καλλιεργούμενες εκτάσεις, όπως αρδευόμενες καλλιέργειες, ηλίανθους, καλαμπόκι κ.λ.π. Τρέφεται κυρίως με έντομα το καλοκαίρι και σπόρους τον χειμώνα. Ο πληθυσμός της γαλιάντρας στην Ελλάδα εκτιμάται στα ζευγάρια (Birdlife International 2004), ενώ η κατανομή καταλαμβάνει κυρίως τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Θράκη. Η γαλιάντρα είναι κοινό αναπαραγόμενο είδος στην περιοχή μεταξύ των Λιμνών Κορώνειας και Βόλβης (Σχολάρι Λαγκαδίκια) καθώς και στην πεδιάδα της Μαυρούδας. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26

28 6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1 Αποξηράνσεις υγροτόπων και άλλα εγγειοβελτιωτικά έργα Δραστηριότητες που προκαλούν όχληση (κυνήγι, υλοτομία, αλιεία, συλλογή φυτών και καυσόξυλων Αντιδιαβρωτικά έργα, καθαρισμοί της κοίτης χειμάρρων, επιχωματώσεις αιγιαλού και κοιτών ρεμάτων Ρύπανση από αγροχημικά που απορρέουν στους υδάτινους αποδέκτες, υφαλμύρωση αποδεκτών Οικιστική ανάπτυξη, αστική ή εκτός σχεδίου, νόμιμη ή αυθαίρετη Ανανεώσιμες μορφές ενέργειας: Αιολικά Πάρκα Επέκταση - εντατικοποίηση ετήσιων καλλιεργειών Εντατικοποίηση πολυετών καλλιεργειών (αμπέλια, οπωρώνες, ελαιώνες κλπ) 1: Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 27

29 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. Χαρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. Χαρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Εκπόνηση Σχεδίου Διαχείρισης για τη ΖΕΠ Διερεύνηση της επίδρασης των ναυταθλητκών δραστηριοτήτων στα υδρόβια πουλιά της Λ. Βόλβης και σύνταξη κανονισμού λειτουργίας.* Παρακολούθηση της αποικίας Λαγγόνων στην Λίμνη Βόλβη. Διαχείριση της βλάστησης στις περιοχές τροφοληψίας ερωδιών, λαγγόνας, χουλιαρομύτας κ.α. με κατάλληλες παρεμβάσεις ελέγχου της διαδοχής της βλάστησης, καταπολέμηση ξενικών ειδών φυτών και ρύθμιση της στάθμης του νερού. Αποκατάσταση της Λ. Κορώνειας και διατήρηση ευνοϊκού υδρολογικού καθεστώτος. Προτεραιότητα Υψηλή Υψηλή Υψηλή Υψηλή Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 28

30 Παρακολούθηση του αναπαραγόμενου πληθυσμού της Βαλτόπαπιας (αριθμός ζευγαριών, αναπαραγωγική επιτυχία, θνησιμότητα, βιότοπος, φωλιάσματος και τροφοληψίας κ.λ.π.) έρευνα δημογραφικών στοιχείων του πληθυσμού και δημουργία ενός μοντέλου προβολής στο μέλλον που θα βοηθήσει στην σωστή στόχευση των ενεργειών προστασίας. Διατήρηση ικανού αριθμού μεγάλων δέντρων στην πεδιάδα Κορώνειας Βόλβης για παροχή εναλλακτικών θέσεων φωλιάσματος του Θαλασσαετού (ενίσχυση των φυσικών παρόχθιων δασών, ενθάρρυνση των λευκοκαλλιεργειών και διατήρηση παλιών λευκοκαλλιεργειών). Φύλαξη της θέσης φωλιάσματος του Θαλασσαετού κατά την αναπαραγωγική περίοδο για αποτροπή της ενόχλησης. Προστασία και μελέτη των αποικιών λαγόγυρου που αποτελεί και βασική πηγή τροφής για αρπακτικά Απαγόρευση αμμοληψιών ή λήψης αδρανών υλικών από σημαντικές υγροτοπικές θέσεις κυρίως κατά την αναπαραγωγική περίοδο, αλλά και όλο το έτος εκτός εάν η αμμοληψία εξυπηρετεί και κάποιον από τους σκοπούς του διαχειριστικού σχεδίου. Σχέδιο Διαχείρισης των καλαμώνων και υλοποίηση διαχειριστικών παρεμβάσεων, με στόχο την αναβάθμιση του ενδιαιτήματος για τα είδη προτεραιότητας. Παρακολούθηση των ιχθυοπληθυσμών, της στάθμης και της ποιότητας νερού της Λ. Βόλβης. Προστασία κατά της ενόχλησης σε ακτίνα μ. γύρω από τις φωλιές του Μαυροπελαργού. Λήψη μέτρων για ελαχιστοποίηση του κινδύνου πρόσκρουσης και ηλεκτροπληξίας σε εναέρια δίκτυα μεταφοράς και διανομής ενέργειας (υπογειοποίηση, συνεστραμμένα καλώδια, ορατή από απόσταση σήμανση, επανασχεδιασμός πυλώνων). Αποκατάσταση υγροτοπικών θέσεων που έχουν αποδοθεί σε εντατική καλλιέργεια. Υψηλή Υψηλή Υψηλή Υψηλή Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 29

31 Τοποθέτηση τεχνητών βάσεων για φωλιές Λευκοπελαργού σε κατάλληλες θέσεις μέσα σε οικισμούς και γύρω από αυτούς. Μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων. Παρακολούθηση του πληθυσμού του Φοινικόπτερου σε μηνιαία βάση. Διατήρηση κατάλληλης στάθμης νερού σε θέσεις περιμετρικά της Λ. Βόλβης (εκβολές ρεμάτων, υγρά λιβάδια) μικρές λιμνούλες με ανοικτή επιφάνεια νερού βάθους 0,5 1 μ. Παρακολούθηση του Κεφαλουδιού και καταμετρήσεις στην Λ. Βόλβη. Μελέτη της οικολογίας του Θαλασσαετού στην περιοχή (αναπαραγωγική επιτυχία, τροφικές συνήθειες, αίτια θνησιμότητας) και ετήσια παρακολούθηση της αναπαραγωγής και των μετακινήσεων του είδους. Παρακολούθηση των υπολειμμάτων ρυπογόνων χημικών ουσιών στα κελύφη των αυγών ή στο αίμα από τους νεοσσούς, ή σε ιστούς και όργανα από τυχόν νεκρά πουλιά Θαλασσαετού (συνεργασία με τα κατάλληλα εργαστήρια αναλύσεων και κτηνιάτρους). Επιπλέον θα πρέπει να λαμβάνονται δείγματα και από ψάρια ή άλλα είδη (π.χ. πάπιες) που αποτελούν την τροφική βάση του είδους. Τοποθέτηση πομπού σε νεαρό θαλασσαετό για μελέτη των κινήσεών του εντός κι εκτός της προστατευόμενης περιοχής. Έρευνα για την χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων κι εκστρατεία ενημέρωσης για τις επιπτώσεις από τη χρήση τους. Αποτροπή κατασκευής υποδομών (δρόμοι ή άλλα έργα) σε θέσεις περιμετρικά των υφιστάμενων θέσεων φωλιών Θαλασσαετού. Τοποθέτηση τεχνητών φωλιών σε κατάλληλες θέσεις περιμετρικά της υφιστάμενης φωλιάς Θαλασσαετών. Ετήσια παρακολούθηση των φωλιαζόντων ζευγαριών αετογερακίνας Διατήρηση της μωσαϊκότητας του αγροτικού τοπίου μέσω της ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 30

32 διατήρησης των ακαλλιέργητων περιοχών (βοσκότοποι, στεππικές περιοχές κ.λ.π.) ως έχουν, με παράλληλη ενίσχυση των παραδοσιακών κτηνοτροφικών πρακτικών. Σαφής περιγραφή του βιότοπου φωλιάσματος και ανάλυση τροφικών συνηθειών και της οικολογίας του Κραυγαετού, του Γερακαετού, του Χρυσογέρακου και της Χαλκοκουρούνας. Διατήρηση ανοικτών εκτάσεων και περιορισμός των αναδασώσεων. Προσεκτική δασική διαχείριση και διατήρηση των υφιστάμενων γεωργικών πρακτικών στα ημιορεινά αγροοικοσυστήματα με διατήρηση εκτενών περιοχών με αγροδασικό χαρακτήρα (εκτατικές καλλιέργειες με φυτοφράκτες και διάσπαρτες βοσκόμενες περιοχές) με την εφαρμογή κατάλληλων αγροπεριβαλλοντικών μέτρων. ώστε να εξασφαλιστεί επαρκές ενδιαίτημα τροφοληψίας Φύλαξη των ευάλωτων φωλιών του Χρυσογέρακου και παρακολούθησή τους με κάμερες Απαγόρευση της αναρρίχησης στην ζώνη φωλιάσματος του Χρυσογέρακου κατά την αναπαραγωγή του. Τοποθέτηση τεχνητών φωλιών Χαλκοκουρούνας ή δημιουργία κάθετων χωμάτινων πρανών Προστασία συστάδων δέντρων από κοπή, καύση, βόσκηση και φύτευση ή δημιουργία νέων συστάδων Έρευνα για την οικολογίας και των απαιτήσεων της Γαλιάντρας τόσο κατά την αναπαραγωγική περίοδο όσο και κατά την περίοδο διαχείμασης. Ενημέρωση των αρμόδιων φορέων σχετικά με την παράνομη σύλληψη ατόμων Γαλιάντρας από ερασιτέχνες. Διερεύνηση της αναγκαιότητας παροχής συμπληρωματικής τροφής στον Θαλασσαετό κατά τον χειμώνα σε ειδικά διαμορφωμένη θέση όπου θα υπάρχει ασφάλεια, αλλά θα μπορεί να γίνεται και Υψηλή Χαμηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 31

33 παρατήρηση του είδους. Δακτυλίωση των νεαρών Θαλασσαετών και παρακολούθησή τους. Διατήρηση και αποκατάσταση ελών με παράλληλη διατήρηση και αποκατάσταση της επιπλέουσας υδροχαρούς βλάστησης (νούφαρα). Μέτρα για την αποφυγή πνιγμού της Βαλτόπαπιας σε δίχτυα ψαράδων με χωρικές ή χρονικές ζωνώσεις αλιείας, ή/και τροποποίηση αλιευτικών εργαλείων ή πρακτικών παρακολούθηση του αριθμού πνιγμένων πουλιών. Έρευνα των διατροφικών συνηθειών της Βαλτόπαπιας και Παρακολούθηση του πληθυσμού κατά τη μετανάστευση και καταγραφή του αριθμού νεαρών και ενηλίκων. Η κατασκευή ρηχών τεχνητών λιμνοδεξαμενών νερού, κατά προτίμηση μέσω κατάλληλης χωματουργικής διαμόρφωσης για την βελτίωση του ενδιαιτήματος τροφοληψίας των ειδών χαρακτηρισμού, με στόχο και την αύξηση του πληθυσμού των φωλεαζόντων. Προστασία τους ενδιαιτήματος αναπαραγωγής και τροφοληψίας του Μαυροπελαργού, όπως τα ρέματα αργής ροής μέσα σε δασωμένες περιοχές. Δημιουργία μικρών ζωνών προστασίας γύρω από τις φωλιές του Μαυροπελαργού, του Γερακαετού και του Κραυγαετού και κατάλληλη ενημέρωση της δασικής υπηρεσίας ώστε να μην καταστρέφονται τα δέντρα με φωλιές. Χαμηλή Χαμηλή Χαμηλή Χαμηλή Χαμηλή Υψηλή Υψηλή * Οι ναυταθλητικές δραστηριότητες μπορούν να επιδράσουν αρνητικά στην ορνιθοπανίδα αν ασκούνται ανεξέλεγκτα. Λόγω της φύσης της δραστηριότητας αυτής εκτιμάται ότι με κατάλληλη διαχείριση θα μπορέσει να είναι συμβατή με την προστασία της ορνιθοπανίδας της Λίμνης Βόλβης υπό τον όρο ότι η άσκηση της δραστηριότητας θα περιορίζεται χρονικά (ιδιαίτερα κατά την αναπαραγωγική περίοδο) και χωρικά σε μικρή ακτίνα γύρω από το ναυταθλητικό κέντρο. Ο ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 32

34 Χρυσογέρακο Falco biarmicus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κινδυνεώον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Παρατηρήσεις χρυσογέρακου υπάρχουν από την περιοχή Όρη Βόλβης και από την ορεινή περιοχή βορειοδυτικά της Λίμνης Κορώνειας κατά την αναπαραγωγική περίοδο (Π. Ασμάνης προσωπική επικοινωνία, Ε. Κάρτα προσωπική επικοινωνία). Με βάση τις παρατηρήσεις αυτές υπολογίζεται ότι στην περιοχή φωλιάζει τουλάχιστον 1 ζευγάρι. Ο πληθυσμός του χρυσογέρακου στην Ελλάδα εκτιμάται σε ζευγάρια (Birdlife International 2004). Οικολογία. Η οικολογία του είδους δεν είναι επαρκώς γνωστή. Φωλιάζει απομονωμένο από άλλα ζευγάρια, σε απόκρημνες βραχοπλαγιές σε υψόμετρα από 50 έως και πάνω από 1000 μέτρα αλλά συνήθως σε χαμηλά υψόμετρα, σπανιότατα όμως σε παράκτια βράχια. Τυπικός του βιότοπος είναι οι ξηρές ανοικτές, λοφώδεις, υποορεινές περιοχές, οι κοιλάδες με πολύ χαμηλή και αραιή βλάστηση, λιβάδια, βοσκότοποι ή περιοχές με μη αρδευόμενες καλλιέργειες. Κυνηγά σε περιοχές με αραιή βλάστηση διάσπαρτες από βράχια και αποφεύγει τις δασωμένες περιοχές (Tucker and Heath 1994). Είναι είδος μονογαμικό και η περίοδος ζευγαρώματος ξεκινά τον Δεκέμβριο- Ιανουάριο. Είναι είδος επιδημητικό και πραγματοποιεί περιορισμένες μετακινήσεις κυρίως τον χειμώνα, όταν κατεβαίνει σε χαμηλότερα υψόμετρα. Οι περιοχές τροφοληψίας του χρυσογέρακου συχνά επικαλύπτονται με αντίστοιχες άλλων αρπακτικών και νυκτόβιων ειδών όπως η κουκουβάγια, η πεπλόγλαυκα, ο γκιώνης, το κιρκινέζι, το βραχοκιρκίνεζο και άλλα. Η τροφή του εξαρτάται από την περιοχή αλλά αποτελείται κυρίως από μικρά ή μεσαίου μεγέθους πουλιά (περιστέρια, κορακοειδή όπως καρακάξες, κουρούνες, ψαρόνια) που ζυγίζουν κατά μέσο όρο γραμμάρια. Επίσης κυνηγά ερπετά, έντομα και σπανιότερα μικρά θηλαστικά (νυχτερίδες, τρωκτικά κ.λ.π). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24

35 διαχωρισμός μπορεί να γίνει με πλωτά μέσα (σημαδούρες), αλλά και με την ενίσχυση της υδρόβιας βλάστησης σε κατάλληλα σημεία ώστε να μην υπάρχει άμεση οπτική επαφή των πουλιών με τα σκάφη. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι η συχνότητα διεξαγωγής των αθλητικών δραστηριοτήτων παίζει σημαντικό ρόλο στην μείωση της ενόχλησης (Batten 1977) με αραιότερες εκδηλώσεις να επηρεάζουν λιγότερο τα πουλιά. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 33

36 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Albanis T. A., D. G. Hela and D. Hatzilakos, Organochlorine residues in eggs of Pelecanus crispus and its prey in wetlands of Amvrakikos gulf, northwestern Greece. Chemosphere, Vol. 31, Nos 11/12, pp , Archer R., Lake Volvi & Lake Koronia IBA Breeding Bird Survey RSPB Sabbatical Project 24 April 22 May Balkiz Özge, Dynamique de la métapopulation de Flamants roses en Méditerranée: implications pour la conservation. THESE, UNIVERSITE MONTPELLIER II, SCIENCES & TECHNIQUES DU LANGUEDOC, pp. 140 Batten, L.A., Sailing on reservoirs and its effects on water birds. Biological Conservation, Vol.11(1): BirdLife International (2008) Species factsheet: Aythya nyroca. Downloaded from on 12/2/2009 BirdLife International (2008) Species factsheet: Coracias garrulus Downloaded from on 16/2/2009 BirdLife International (2008) Species factsheet: Haliaeetus albicilla. Downloaded from on 11/2/2009 BirdLife International (2008) Species factsheet: Pelecanus crispus. Downloaded from on 21/2/2009 BirdLife International (2008) Species factsheet: Phoenicopterus roseus. Downloaded from on 11/2/2009 BirdLife International, Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. Cambridge U.K. Birdlife International (Birdlife Conservation Series:12). Bourdakis S. & Vareltzidou, S Greece pp In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p Callaghan Des A., (Compiler) European Species Action Plan Ferruginous Duck (Aythya nyroca) Crivelli, A.J., T. Nazirides, H. Jerrentrup, Action Plan for the Pygmy cormorant (Phalacrocorax pygmeus) in Europe Gustin M., G. Palumbo, & A. Corso (Compilers), International Species Action Plan Lanner Falcon Falco biarmicus Gustin M., G. Palumbo, & A. Corso (Compilers), International Species Action Plan Lanner Falcon Falco biarmicus ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 34

37 Helander, B and T. Stjernberg, Action Plan for the conservation of White-tailed Sea Eagle (Haliaeetus albicilla). Council of Europe, CONVENTION ON THE CONSERVATION OF EUROPEAN WILDLIFE AND NATURAL HABITATS T-PVS/Inf (2002) 2 revised Hellenic Ornithological Society, Royal Society for the Protection of Birds, Preliminary conservation measures for Haliaeetus albicilla in Greece. Kalpakis, S., Mazaris A.D., Mamakis, Y. and Poulopoulos Y., Short communication: A retrospective study of mortality and morbidity factors for Common Buzzards Buteo buteo and Long-legged Buzzards Buteo rufinus in Greece: Bird Conservation International (2009) 19:15 21 Kazantzidis S., Naziridis Th., Panayotopoulou M., Goutner V., Poirazidis K.. Skartsi Th., Tsougrakis Y., Malakou M., Shogolev I., The Pygmy Cormorant ( Phalacrocorax pygmaeus ) in Greece during the period In: B. Ivanov (ed.), Proceedings of the International Cooperation for the Pygmy Cormorant Conservation. Hisar, Bulgaria, June 2000, pp Bulgarian Society for the Protection of Birds - BirdLife International. Keller, V Variations in the response of great crested grebes Podiceps cristatus to human disturbance-a sign of adaptation? Biological Conservation vol. 49(1): Kovacs A., Barov B., Orhun C., Gallo-Orsi U., International Species Action Plan for the European Roller Coracias garrulus garrulous. Birdlife International, pp 28 + annexes Martinoli, A; Gagliardi, A; Preatoni, DG; Di Martino, S; Wauters,LA; Tosi, G, The Extent of Great Crested Grebe Predation on Bleak in Lake Como, Italy. Waterbirds 26(2): Meyburg Bernd-Ulrich, Lászlo Haraszthy, Maris Strazds, Norbert Schäffer, (Compilers) European Union Species Action Plan for Lesser Spotted Eagle (Aquila pomarina) O Donnel, C and Fjedså, J. (Compilers), Grebes Status and Xonservation Action Plan. IUCN/SSC Grebe Specialist Group. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK. vii + 59 pp. Vatev, I., Notes on the breeding biology of the long-legged buzzard (Buteo rufinus) in Bulgaria. Raptor Res. 21(1):8-13 Zogaris, S. & G. Handrinos, The breeding status of the ferruginus duck in Greece and habitat use at its national stronghold. In; Petkov, N., Hughes, B. and Gallo-Orsi U. (editors). Ferruginus Duck: From research to conservation. Conservation Series No 6. Birdlife International BSPB TWSG, Sofia p Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 35