ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΙI

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΙI"

Transcript

1 Ο ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟY ΑΘΗΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ Ο ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΙ Ο ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ: ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΥΛΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΙI ΑΘΗΝΑ 2010

2 ΔΕΠ ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΕΚΠΑ Παπαγιαννούλη Ε. Ουλής Κ. Καθηγήτρια, Διευθύντρια Εργαστηρίου Αναπληρωτής Καθηγητής Βανδέρας Α. Αναπληρωτής Καθηγητής Καββαδία Αικ. Βαδιάκας Γ. Γκιζάνη Σ. Εμμανουήλ Δ. Επίκουρη Καθηγήτρια Λέκτορας Λέκτορας Λέκτορας ΔΕΠ ΑΛΛΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΕΚΠΑ Βρότσος Ι. Τσάμη Α. Καθηγητής Περιοδοντολογίας Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Περιοδοντολογίας 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.. Η τερηδόνα στη νεογιλή και μεικτή οδοντοφυία Κ.Ουλής 2.. Τερηδόνα στη βρεφική και νηπιακή ηλικία Γ.Βαδιάκας, Λ. Παπαγιανννούλη 3.. Ανωμαλίες κατασκευής της αδαμαντίνης Γ. Βαδιάκας, Λ. Παπαγιανννούλη 4.. Το παθολογικό περιοδόντιο σε παιδιά και εφήβους Α. Τσάμη, Βρότσος Ι., Λ. Παπαγιανννούλη 5.. Ατομα με ειδικές ανάγκες: Κατηγορίες, στοματική υγεία, ιδιαιτερότητες οδοντιατρικής περίθαλψης Σ.Γκιζάνη, Λ. Παπαγιανννούλη 6.. Ατομα με ειδικές ανάγκες: Σχεδιασμός ιατρείου για εμποδιζόμενα άτομα Σ. Γκιζάνη, Λ. Παπαγιανννούλη 7.. Οδοντιατρική αντιμετώπιση παιδιών και εφήβων με καρδιολογικά προβλήματα Κ.Καββαδία 8.. Οδοντιατρική αντιμετώπιση παιδιών και εφήβων με αιμοστατικό έλλειμα Κ.Καββαδία 9.. Οδοντιατρική αντιμετώπιση παιδιών και εφήβων με νεοπλασματικές νόσους Κ.Καββαδία 10...Ο ρόλος του παιδοδοντίατρου στην ομάδα θεραπευτικής αντιμετώπισης των παιδιών με σχιστίες Α. Βανδέρας, Σ. Γκιζάνη, Λ. Παπαγιανννούλη 11.. Έλεγχος της συμπεριφοράς με φαρμακολογικές τεχνικές Δ. Εμμανουήλ, Λ. Παπαγιανννούλη 12...Πρωτοξείδιο του αζώτου Δ. Εμμανουήλ, Λ. Παπαγιανννούλη

4

5 Η ΤΕΡΗΔΟΝΑ ΣΤΗ ΝΕΟΓΙΛΗ ΚΑΙ ΜΕΙΚΤΗ ΟΔΟΝΤΟΦΥΙΑ: ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ- ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ - ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΧΟΜΕΝΗΣ ΤΕΡΗΔΟΝΑΣ ΣΤΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Κ. Ουλής Ο Σκοπός του μαθήματος: Είναι ο φοιτητής να κατανοήσει τη σημασία της νόσου τερηδόνας από πλευράς επιδημιολογίας, εκδηλώσεων στο νεογιλό και μεικτό φραγμό, χαρακτηριστικών της συμπεριφοράς της και αδύνατων και ισχυρών σημείων δημιουργίας της ώστε σε συνδυασμό με συγκεκριμένα κριτήρια διάγνωσης να μπορεί ανάλογα με το στάδιο εξέλιξης των βλαβών στις μασητικές και όμορες επιφάνειες νεογιλών και μόνιμων δοντιών να την αντιμετωπίζει καλλίτερα με προληπτικό ή επεμβατικό τρόπο Επί μέρους Στόχοι: Με το μάθημα αυτό ο φοιτητής θα πρέπει να είναι ικανός να: Γνωρίζει τη σημασία της τερηδόνας ως νόσου και τα χαρακτηριστικά της. Κατανοεί τον τρόπο δημιουργίας της και ποια είναι τα σημεία που την χαρακτηρίζουν ως μολυσματική νόσο. Γνωρίζει τα είδη και τον αριθμό των μικροβίων που εκδηλώνουν την νόσο και τον τρόπο να παρεμβαίνει έγκαιρα για την μείωση της μόλυνσης στα παιδιά Γνωρίζει στο που στοχεύουν τα προληπτικά μέτρα, την σημασία τους και τον τρόπο εφαρμογής τους Γνωρίζει τα ισχυρά και αδύνατα σημεία της τερηδόνας Νόσου και πώς βάσει των αδύνατων σημείων της την περιωρίζουμε. 5

6 Γνωρίζει την επιδημιολογία της τερηδόνας στη νεογιλή και μεικτή οδοντοφυΐα και τα σημεία εντόπισης των βλαβών σε δόντια ς και επιφάνειες Γνωρίζει την ιστοπαθολογία και την ταχύτητα εξέλιξης των βλαβών σε νεογιλά και μόνιμα δόντια και ποιες είναι οι διαφορές τους. Γνωρίζει την έκταση προσβολής του πρώτου μόνιμου γομφίου,την σημασία και συμβολή της στην ολική εμφάνιση της τερηδόνας και πώς αντιμετωπίζεται. Γνωρίζει τις διαφορές εκδηλώσεων τερηδόνας κατά δόντι και επιφάνεια και πώς διαφοροποιούνται τα κριτήρια διάγνωσης σε νεογιλά και μόνιμα δόντια Γνωρίζει τα συμβατικά μέσα διάγνωσης και είναι ικανός να τα χρησιμοποιεί αποτελεσματικά στη διάγνωση τερηδόνας στις μασητικές και όμορες επιφάνειες. Γνωρίζει τα οπτικά και ακτινογραφικά κριτήρια διάγνωσης των μασητικών τερηδόνων. Είναι ικανός χρησιμοποιώντας τα απαραίτητα μέσα και κριτήρια να κάνει σωστή διάγνωση των διαφόρων σταδίων μασητικών τερηδόνων και να απαντέι εάν είναι κοιλότητα ή όχι Γνωρίζει τα οπτικά και ακτινογραφικά κριτήρια διάγνωσης των ομόρων τερηδόνων. Είναι ικανός χρησιμοποιώντας τα απαραίτητα μέσα και κριτήρια να κάνει σωστή διάγνωση των διαφόρων σταδίων μασητικών τερηδόνων. Είναι ικανός να εφαρμόζει προληπτικά η επεμβατικά μέτρα ανάλογα με το στάδιο της τερηδόνας. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η λέξη και η έννοια πρόληψη της τερηδόνας σήμερα δεν είναι μια γενική και αόριστη έννοια, όπως ήταν στο παρελθόν. H πρόληψη στο παρελθόν εφαρμοζόταν με γενικά μέτρα εναντίον γενικώς της τερηδόνας, αδιάκριτα προς όλους και ανεξάρτητα εάν κάποιος την είχε ανάγκη ή όχι, 6

7 χωρίς να συγκεκριμενοποιείται ο στόχος και χωρίς να λαμβάνεται υπ όψη τόσο η μολυσματική της φύση όσο και το ότι νοσεί το στόμα και μετά το δόντι. Συνεπώς, καθώς η γνώση της τερηδονογόνου διεργασίας έγινε προοδευτικά πιο κατανοητή, οι οδοντίατροι άρχισαν όλο και πιο πολύ να βλέπουν την τερηδόνα σαν χρόνια μολυσματική νόσο και έδωσαν μεγαλύτερη προσοχή στην εξαφάνιση ή μείωση της φλεγμονής σαν το κλειδί και το πρώτο βήμα στην θεραπεία της. Σήμερα ως εκ τούτου, τα πράγματα έχουν αλλάξει και η πρόληψη έχει συγκεκριμένο στόχο. Στοχεύει πρώτιστα στο άτομο που φέρει τη νόσο ή είναι υψηλού κινδύνου να την αναπτύξει και καταλήγει σε δόντια και επιφάνειες που φέρουν τη νόσο ή είναι υψηλού κινδύνου να την αναπτύξουν. Η πρόληψη δηλαδή σήμερα είναι εξατομικευμένη σε άτομα που την έχουν περισσότερο ανάγκη και σε δόντια και επιφάνειες που προσβάλλονται περισσότερο. Μετά από έρευνες δεκαετιών έγινε κοινή πεποίθηση πλέον ότι η τερηδόνα δημιουργείται και εξελίσσεται από μια αρχική μορφή, η οποία εάν αντιμετωπισθεί έγκαιρα και κατάλληλα μπορεί να σταματήσει. Η μορφή αυτή της πρώτης εγκατάστασης και εξέλιξης της τερηδόνας είναι η αρχόμενη τερηδόνα η οποία έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και ιδιότητες. Όλες οι προσπάθειες και τα μέσα που έχουν ενεργοποιηθεί μέχρι σήμερα για την πρόληψη της τερηδόνας οδηγούν και οριοθετούν τον στόχο που είναι η σωστή και έγκαιρη αντιμετώπιση της αρχόμενης τερηδόνας. Ο λόγος είναι ότι όσα περισσότερα γνωρίζουμε για την αρχόμενη τερηδόνα τόσο καλλίτερα μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε και ως εκ τούτου τόσο καλλίτερα και αποτελεσματικότερα μπορούμε να κάνουμε πρόληψη. Η πρόληψη είναι αποτελεσματικότερη όσο νωρίτερα αρχίζει σε δύο επίπεδα. Σε επίπεδο ηλικίας, πρώτα χρόνια ζωής παιδιού, αλλά και σε επίπεδο εγκατάστασης και εξέλιξης και πριν να γίνει κοιλότητα. Ο στόχος λοιπόν της πρόληψης είναι η αρχόμενη τερηδόνα και για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα θα πρέπει να την γνωρίσουμε καλλίτερα, σαν μολυσματική νόσο μαζί με τα δυνατά και αδύνατα σημεία της, από πλευράς επιδημιολογίας και εγκατάστασης, εκδηλώσεων στο στόμα και σε ποιες επιφάνειες, τα χαρακτηριστικά της καθώς και για το πώς και με τι προληπτικά μέτρα την αντιμετωπίζουμε καλλίτερα. 7

8 Γνώση της Νόσου και του ασθενή Όπως αναφέρθηκε η τερηδόνα είναι μία χρόνια μολυσματική νόσος που προκαλεί την καταστροφή των δοντιών μέσω μίας σύνθετης αλληλοεπίδρασης των μικροβίων στην οδοντική πλάκα, της δίαιτας αλλά και ενός αριθμού παραγόντων που αφορούν περιβαλλοντικές, κοινωνικές, γενετικές, βιοχημικές και ανοσολογικές αντιδράσεις του ατόμου. Επί πλέον η τερηδόνα για να αναπτυχτεί χρειάζεται τα δόντια, τους υδατάνθρακες και τα μικρόβια. Η μόλυνση των δοντιών και των ούλων αρχίζει από πολύ νωρίς και συνεχίζει για όλα τα χρόνια με κίνδυνο να οδηγήσει στην απώλεια των δοντιών. Έχει δειχτεί ότι ο Stept Mutans (MS), μεταβιβάζεται στο παιδί συνήθως από την μητέρα του ή από το άτομο που το φροντίζει. Ο ενοφθαλμισμός αυτός συμβαίνει κάπου μεταξύ 19 και 28 μηνών και η περίοδος αυτή ονομάζεται «παράθυρο της μόλυνσης». Η ηλικία κατά την οποία γίνεται η εγκατάσταση του μικροβίου επηρεάζει το βαθμό ευαισθησίας του παιδιού στην τερηδόνα όπως και ο βαθμός μόλυνσης της μητέρας από S.mutans επηρεάζει άμεσα το βαθμό μόλυνσης του παιδιού. Οι παράγοντες αυτοί έχουν τόσο μεγάλη σημασία που η οδοντική κατάσταση της μητέρας κατά τον ενοφθαλμισμό του S.mutans στο παιδί σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη τερηδόνας αργότερα σ αυτό. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι μπορεί να υπάρχει μόλυνση της στοματικής κοιλότητας με S.Mutans αλλά να μην υπάρχει τερηδόνα (κάτω από < FU S) και να αναπτυχθεί όταν αθροιστούν μεγαλύτερες μονάδες και δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες. Τα μικρόβια επίσης που εμπλέκονται είναι πολλά αλλά κύριος υπεύθυνος είναι ο S.Mutans που ξεκινά την βλάβη. Ένα σύνολο μικροβίων σχηματίζει την οδοντική πλάκα η οποία εάν δεν διαταραχτεί μέσω του μεταβολισμού των υδατανθράκων και την παραγωγή όξινων μπορούν να ξεκινήσουν την απασβεστίωση της αδαμαντίνης και την αρχή μιας τερηδόνας. Στη βάση όλων αυτών τα διάφορα προληπτικά μέτρα στοχεύουν: α) Στη διακοπή της συνάθροισης των μικροβίων στην πλάκα β) Στη διακοπή της απασβεστίωσης γ) Στην εξουδετέρωση της πτώσης του ph και δ) Στην επανασβεστίωση της βλάβης. 8

9 Ισχυρά και αδύνατα σημεία της νόσου Εφ όσον η τερηδόνα είναι μια νόσος που προκαλεί την καταστροφή των δοντιών για να την αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά θα πρέπει να τη γνωρίσουμε όσον το δυνατόν καλλίτερα. Να αναλύσουμε και να γνωρίσουμε τα χαρακτηριστικά της σε μία προσπάθεια να βρούμε ποια είναι τα ισχυρά αλλά και τα αδύνατα σημεία της που μπορούν να την κάνουν ευάλωτη και αντιμετωπίσιμη. Ισχυρό σημείο: Η τερηδόνα είναι νόσος πολυπαραγοντική και ως εκ τούτου είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί γιατί εμπλέκονται πλέον του ενός παράγοντες στη δημιουργία της Αδύνατο σημείο: Ναι, αλλά είναι επίσης γεγονός ότι εάν ένας κρίκος από τους τρεις της αλυσίδας σπάσει, τερηδόνα δεν υπάρχει. Και, επειδή ούτε τα δόντια ούτε τα μικρόβια μπορούν να εξαλειφθούν, η απουσία της ζάχαρης μπορεί με επιτυχία να εξαλείψει ή να μειώσει την νόσο. Ισχυρό σημείο: Η τερηδόνα είναι νόσος μολυσματική με ευρεία διάδοση και δεν είναι εύκολο να καταπολεμηθεί Αδύνατο σημείο: Ναι, αλλά σαν μολυσματική νόσος έχει ορισμένα χαρακτηριστικά όπως είναι η χαμηλή μεταδοτικότητα του μικροβίου και επιδεικνύει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά ανάπτυξης στο στόμα και προσβολής δοντιών και επιφανειών που την κάνουν ευάλωτη. Χαμηλή μεταδοτικότητα σημαίνει ότι δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με την επαφή αλλά μόνο από επιφάνεια σε επιφάνεια δοντιών που γειτνιάζουν. Δεν μπορεί δηλαδή το μικρόβιο να μεταδοθεί από το ένα μέρος του στόματος στο άλλο παρά μόνο αν φθάσει σε υψηλές συγκεντρώσεις και σε περιοχές που δεν αυτοκαθαρίζονται μπορεί να γίνει παθογόνο. Άρα, γνωρίζοντας τις περιοχές αυτές (όμορες λείες επιφάνειες, οπές και σχισμές) είναι εύκολο να διαταράσσεται η οδοντική πλάκα ώστε να μην φθάνουν τα μικρόβια σε κρίσιμες συγκεντρώσεις οπότε γίνονται παθογόνα. Ισχυρό σημείο: Η τερηδόνα προσβάλλει δόντια-ακύτταρους ιστούς που δεν μπορούν να επουλωθούν ή να αυτόϊαθούν. Αδύνατο σημείο: Αυτό ισχύει μέχρι μερικά χρόνια πριν. Σήμερα γνωρίζουμε ότι και η αδαμαντίνη αν και ακύτταρος ιστός μπορεί από τα ιόντα του 9

10 περιβάλλοντος να επουλωθεί και μάλιστα βάσει της θεωρίας της «βιολογικής προσαρμογής στην τερηδονογόνο προσβολή» μετά από κύκλους απασβεστίωσης επανασβεστίωσης σε παρουσία φθορίου να γίνεται πιο ανθεκτική ακόμα και από την υγιή αδαμαντίνη. Ισχυρό σημείο: Η τερηδόνα είναι χρόνια νόσος και εξελίσσεται ασυμπωματικά μέχρι την καταστροφή του δοντιού Αδύνατο σημείο: Ναι αλλά έχει και συγκεκριμένα στάδια εξέλιξης και αυτό απαιτεί χρόνο, που δίνει την δυνατότητα στο κλινικό με σωστά διαγνωστικά μέσα να την εντοπίζει έγκαιρα και να την εμποδίζει να εξελιχθεί. Επιδημιολογία της τερηδόνας και σημεία εντόπισης στη Νεογιλή και Μεικτή οδοντοφυΐα Νεογιλή οδοντοφυΐα Γενικά έχει δειχθεί ότι η εικόνα εμφάνισης της τερηδόνας στα νεογιλά δόντια ποικίλει και είναι ανάλογη της οδοντικής ηλικίας της επιφάνειας και του είδους των δοντιών. Στη νεογιλή οδοντοφυΐα η τερηδόνα παρουσιάζεται κύρια στις οπές και σχισμές (μασητικά) των δοντιών λόγω της ανατομικότητας των περιοχών αυτών και όχι στις όμορες επιφάνειες. Αυτό συμβαίνει λόγω του ότι τα νεογιλά δόντια στα περισσότερα παιδιά είναι αραιά χωρίς σημεία επαφής. Οι πρώτες επίσης επιφάνειες των νεογιλών που προσβάλλονται είναι οι οπές και οι σχισμές και σε πολύ μικρή ηλικία. Περίπου το 1/3 των παιδιών που έχουν τερηδόνα μεταξύ 2 και 3 ετών παρουσιάζουν σε ποσοστό 67% τερηδόνα των μασητικών επιφανειών. Τα νεογιλά δόντια που προσβάλλονται περισσότερο στη νεογιλή και μεικτή οδοντοφυΐα είναι οι νεογιλοί γομφίοι και λιγότερο οι πρόσθιοι τομείς και κυνόδοντες. Από τα οπίσθια δόντια οι δεύτεροι νεογιλοί γομφίοι παρουσιάζουν το υψηλότερο ποσοστό τερηδόνας και οδοντιατρικών αναγκών (35,5 %) σε σχέση με τον πρώτο νεογιλό (24,5 %) και περισσότερες μασητικές τερηδόνες. Οι μασητικές τερηδόνες αποτελούν το 60% των τερηδόνων σε παιδιά ηλικίας δύο ετών και συνεχίζουν να είναι πιο συχνές από τις όμορες τερηδόνες μέχρι την ηλικία των επτά ετών. Αυτό πιθανότατα συμβαίνει διότι οι όμορες τερηδόνες 10

11 σπάνια αναπτύσσονται πριν την ανατολή των παρακείμενων δοντιών και την οριστικοποίηση των όμορων επαφών τους. Νεογιλά δόντια χωρίς όμορη επαφή έχουν βρεθεί ότι παρουσιάζουν δέκα (10) φορές λιγότερη τερηδόνα από αυτά που είναι σε επαφή. Μεταξύ των νεογιλών δοντιών, οι δεύτεροι γομφίοι τόσο της άνω όσο και της κάτω γνάθου είναι πιο επιρρεπείς για την ανάπτυξη μασητικών τερηδόνων. Σε μια έρευνα, μάλιστα, πάνω από 50% των δεύτερων νεογιλών γομφίων σε εννιάχρονα παιδιά εμφάνιζαν μασητικές τερηδόνες ενώ μόνο το 20% των πρώτων νεογιλών γομφίων είχαν αντίστοιχα προσβληθεί. Αυτή η διαφορά στην συχνότητα εμφάνισης σχετίζεται με μορφολογικά χαρακτηριστικά των δοντιών. Συγκεκριμένα οι μασητικές επιφάνειες των δεύτερων νεογιλών γομφίων, συνήθως, εμφανίζουν περισσότερες και εντονότερες αύλακες και σχισμές πράγμα που τους κάνει πιο επιρρεπείς και ευάλωτους στην τερηδόνα. Μάλιστα δε, οι κάτω νεογιλοί γομφίοι περισσότερο από τους άνω. Εξαίρεση από την εικόνα αυτή συμβαίνει όταν υπάρχουν ειδικές συνθήκες που επηρεάζουν αυτή την εικόνα όπως για παράδειγμα «η τερηδόνα θηλασμού». Τότε, η τερηδόνα θα εμφανισθεί πολύ νωρίτερα (2 ετών) και θ αρχίσει από τις αυχενικές και όμορες επιφάνειες των άνω κεντρικών τομέων επεκτεινόμενη στις αυχενικές επιφάνειες των πίσω δοντιών. Από την άλλη πλευρά υπάρχει αρκετή κλινική και ερευνητική επιβεβαίωση του γεγονότος της ίασης ή στασιμότητας αρκετών μικρών τέτοιων αρχομένων τερηδόνων. Κλινικά και ακτινογραφικά διαγνωσμένες αρχόμενες όμορες τερηδόνες έχει βρεθεί ότι σε ποσοστό 50% δεν προχώρησαν η εξαφανίσθηκαν σε μια διάρκεια 3 ετών. Ως εκ τούτου θα ήταν πολύ καθοριστικό εάν μπορούσαμε με μια τεχνική να διαφοροδιαγνώσουμε 100% το πότε μια τερηδόνα είναι ανοιχτή κοιλότητα ή όχι. Διότι τότε θα γνωρίζαμε στα σίγουρα και το εάν μπορούμε να κάνουμε πρόληψη, προσπαθώντας να αναχαιτίσουμε την βλάβη, ή αποκατάσταση κάνοντας έμφραξη. Τα νεογιλά δόντια ως γνωστόν αντί σημείων επαφής έχουν επιφάνειες επαφής οι οποίες κάνουν πολύ δύσκολη τη κλινική διάγνωση μιας όμορης τερηδόνας η οποία αναπτύσσεται στο όριο σχεδόν των ούλων όπου είναι αδύνατη η προσπέλαση με ανιχνευτήρα. 11

12 Στα νεογιλά δόντια το πρόβλημα της διάγνωσης είναι ακόμη πιο δύσκολο και περίπλοκο, διότι αντί σημείων επαφής έχουμε επίπεδες επιφάνειες επαφής. Οι οποίες κάνουν δυσκολότερη την εντόπιση αλλά και τη διάγνωση μιας όμορης τερηδόνας η οποία αναπτύσσεται στο όριο σχεδόν των ούλων όπου είναι σχεδόν αδύνατη η προσπέλαση της με ανιχνευτήρα. Επί πλέον η αδαμαντίνη των νεογιλών είναι σε πάχος η μισή της αδαμαντίνης των μονίμων και ως εκ τούτου ο χρόνος που χρειάζεται η τερηδόνα για να την διαπεράσει είναι μικρότερος των μόνιμων. Το μισό σχεδόν (50%) των όμορων αρχομένων τερηδόνων της νεογιλής οδοντοφυΐας γίνεται κλινικά ορατό μέσα σε ένα χρόνο, όπως και στον ίδιο χρόνο το 70% σχεδόν των τερηδόνων της αδαμαντίνης έχει βρεθεί ότι προχωράει στην οδοντίνη. Ενώ αντίστοιχα οι ίδιες καταστάσεις για τα μόνιμα δόντια είναι 2-3 χρόνια. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει μια διαφορετική αντιμετώπιση της τερηδόνας στ αρχικά της στάδια όταν εντοπίζεται στα νεογιλά απ ότι στα μόνιμα δόντια. Ο χρόνος επανεξέτασης κατ αρχάς και παρακολούθησης μιας αρχόμενης τερηδόνας στα νεογιλά δόντια δεν θα πρέπει να είναι περισσότερος από 6-12 μήνες. Ο βαθμός τερηδονισμού των άλλων δοντιών, η επιφάνεια πού εντοπίζεται η τερηδόνα, η στοματική υγιεινή και κύρια η ανταπόκριση του ασθενούς στα προληπτικά μέτρα που πρέπει ν ακολουθήσει, είναι τα στοιχεία που θα συνυπολογισθούν για την συντηρητική αντιμετώπιση των αρχόμενων τερηδόνων του ατόμου αυτού. Μεικτή οδοντοφυΐα Η μεικτή οδοντοφυΐα περιλαμβάνει τις ηλικίες 6-12 ετών ή καλύτερα από τη στιγμή που τα πρώτα μόνιμα δόντια (εξαρείτες και κάτω πρόσθιοι τομείς) ανατέλλουν στο στόμα μέχρι τη στιγμή που τα τελευταία νεογιλά (κυνόδοντες - γομφίοι) θα φύγουν από το στόμα. Με την ανατολή του πρώτου μόνιμου γομφίου τα κενά μεταξύ των όμορων επιφανειών των νεογιλών δοντιών αρχίζουν να κλείνουν. Με το κλείσιμο των κενών δημιουργούνται οι επιφάνειες επαφής μεταξύ των νεογιλών δοντιών και αρχίζουν να υφίστανται οι συνθήκες ανάπτυξης όμορων τερηδόνων. Τότε είναι και η περίοδος που οι ακτινογραφίες μετά πτερυγίου για τη διάγνωση όμορων τερηδόνων είναι απαραίτητες και πρέπει να χρη- 12

13 σιμοποιούνται κατά κόρον. Επιβεβαίωση του γεγονότος αυτού είναι ότι σε μελέτες που έχουν χρησιμοποιηθεί ακτινογραφίες για την εντόπιση όμορων τερηδόνων βρέθηκε ότι σε ποσοστό 48% εντοπίσθηκαν όμορες τερηδόνες αν και κλινικά δεν υπάρχουν σημεία που να συνηγορούσαν για κάτι τέτοιο. Είναι αναγκαίο ως εκ τούτου από την άποψη της έγκαιρης εντόπισης όμορων τερηδόνων να παίρνονται ακτινογραφίες, διότι ειδικά σε δόντια που δεν έχουν πάρει φθόριο τα 3/4 των τερηδόνων εντοπίζονται στις όμορες επιφάνειες. Έκταση τερηδόνας στο Πρώτο Μόνιμο Γομφίο Οι μασητικές επιφάνειες τόσο των νεογιλών όσο και των μονίμων γομφίων είναι οι πλέον ευπαθείς επιφάνειες στην τερηδόνα. Παρά την δραστική μείωση της τερηδόνας στον αναπτυγμένο κόσμο, η τερηδόνα στις οπές και σχισμές των δοντιών αυξάνεται, ή καλύτερα δεν μειώνεται με τους ίδιους ρυθμούς. Κι αυτό ανεξάρτητα από την παρουσία φθορίου ή όχι. Μελέτες έχουν δείξει ότι το πιο αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης της τερηδόνας στις επιφάνειες αυτές είναι οι προληπτικές καλύψεις οπών και σχισμών (sealants). Παρόλα αυτά η χρήση τους δεν είναι αυτή που θα έπρεπε και κυμαίνεται από 8% στη χώρα μας (παιδιά με ένα τουλάχιστον sealant) έως 23,5 % στις Η.Π.Α (με στόχο το 50% μέχρι το 2010) και 80-90% στη Δανία Φινλανδία και Σουηδία. Όταν, σύμφωνα με την τελευταία εθνική μελέτη καταγραφής της στοματικής υγείας και των αναγκών του Ελληνικού πληθυσμού (Ουλής και συν. 2005) το 68,8 % και το 77,8 % του συνολικού DMFT των 12 & 15 ετών αντίστοιχα εντοπίζεται στους μονίμους γομφίους. Από αυτό ένα ποσοστό 65% με 70% θα μπορούσε να προληφθεί με sealants και να μειωθεί το συνολικό DMFT των παιδιών των 12 ετών από το 2,09 στο 1,07 και των 15 από το 3,19 στο 1,28. Σ ένα επίπεδο ανάλογο των υπολοίπων Ευρωπαϊκών χωρών πριν την διεύρυνση, γιατί οι πρόσφατοι δείκτες μας κατέτασσαν στις χώρες με την υψηλότερη τερηδόνα. Ένα μικρό ποσοστό τερηδόνας του πρώτου μόνιμου γομφίου εμφανίζεται αμέσως μετά την ανατολή του (1,5 2%) και μέχρι την ηλικία των 78 ετών έχει γίνει 15-20% ενώ στην ηλικία των 12 ετών φθάνει το 60-65%. Αυτό 13

14 βέβαια εξαρτάται από την έκταση της τερηδόνας στο γενικό πληθυσμό και αφορά γομφίους χωρίς προληπτικές καλύψεις. Η εμφάνιση της τερηδόνας στους πρώτους μονίμους γομφίους παρουσιάζει δυο εξάρσεις. Μια αμέσως μετά την ανατολή (6-8 ετών) και μια δεύτερη στην ηλικία χρόνια. Η πρώτη προσβολή αφορά δόντια και άτομα υψηλού κινδύνου ενώ η δεύτερη τερηδόνες που αφού εγκαταστάθηκαν είχαν τον χρόνο να εξελιχθούν και να εκδηλωθούν μετά από 3-4 χρόνια αφού έμεναν χωρίς προληπτική αντιμετώπιση. Μελέτες έχουν δείξει ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό τερηδόνας (80-88%) στην μεικτή οδοντοφυΐα εμφανίζεται στον πρώτο μόνιμο γομφίο. Αυτό δείχνει και τη μεγάλη σημασία των προληπτικών καλύψεων οι οποίες μπορούν να μειώσουν σε μεγάλο βαθμό την τερηδόνα σ αυτές τις ηλικίες εφόσον χρησιμοποιηθούν σωστά, παρακολουθούνται και επανατοποθετούνται όπου και όταν χρειάζεται. Η χρήση των sealants σήμερα στις μασητικές επιφάνειες θεωρείται ότι είναι τριπλής κατεύθυνσης. Προληπτική χρήση για την πρόληψη εγκατάστασης της τερηδόνας σε υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη τερηδόνας μασητικές επιφάνειες. Παρεμβατική χρήση στις περιπτώσεις δυσκολίας διάγνωσης ενεργούς ή στάσιμης τερηδόνας και θεραπευτική όταν τοποθετούνται σε διαπιστωμένες αρχόμενες τερηδόνες, με στόχο την αναχαίτιση εξέλιξης ή στασιμότητα της βλάβης. Στον πίνακα 1 που ακολουθεί περιλαμβάνονται οι τελευταίες συστάσεις της Αμερικάνικης Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας (ADA,2008) για τις ενδείξεις τοποθέτησης των sealants ανάλογα με το βαθμό της απόδειξης. Παθοφυσιολογία της τερηδόνας- εντόπιση και εξέλιξη Η τερηδόνα είναι νόσος που απαιτεί ειδικές επιφάνειες για να αναπτυχθεί (site specific) καθόσον κάθε δόντι και επιφάνεια έχει διαφορετική ευπάθεια λόγω ανατομικών, φυσιολογικών και περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών. Οι μασητικές επιφάνειες των δοντιών φέρουν τις οπές και σχισμές που είναι περιοχές που ευνοούν την συγκέντρωση μικροβίων όπως και οι όμορες επιφάνειες επίσης. Αντίθετα οι λείες επιφάνειες δεν προσφέρονται για κάτι τέτοιο. Η περιοχή του αυχένα του δοντιού και της ρίζας περιβάλλεται από ένα λεπτό 14

15 στρώμα αδαμαντίνης που επίσης την κάνει μία ευάλωτη περιοχή. Όλες αυτές οι ανατομικές διαφορές προσφέρουν διαφορετικά σημεία συγκέντρωσης της οδοντικής πλάκας με διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες που καθορίζουν το είδος της πλάκας και της βλάβης που θα δημιουργηθεί. Γι αυτό, η έννοια τερηδόνα είναι γενική και αόριστη και θα πρέπει να από πλευράς εντόπισης να αναφερόμαστε πια σε τερηδόνα οπών και σχισμών, τερηδόνα ομόρων επιφανειών, τερηδόνα λείων επιφανειών και τερηδόνα ρίζας. Κλινικές συστάσεις Χρήσης των καλύψεων οπών και σχισμών της Αμερικανικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας (ADA) ΘΕΜΑ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΕΙΞΗΣ ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ Πρόληψη τερηδόνας Οι καλύψεις θα πρέπει να τοποθετούνται σε μασητικές επιφάνειες νεογιλών γομφίων παιδιών όταν το δόντι ή ο ασθενής ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου για ανάπτυξητερηδόνας III D Οι καλύψεις θα πρέπει να τοποθετούνται σε μασητικές επιφάνειες μονίμων γομφίων παιδιών και εφήβων όταν το δόντι ή ο ασθενής ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη τερηδόνας Ia B Οι καλύψεις θα πρέπει να τοποθετούνται σε μασητικές επιφάνειες μονίμων γομφίων ενηλίκων όταν το δόντι ή ο ασθενής ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου για ανάπτυξητερηδόνας Ia D Αρχόμενες Βλάβες Χωρίς Δημιουργία κοιλότητας Οι καλύψεις οπών και σχισμών θα πρέπει να τοποθετούνται σε αρχόμενες βλάβες (πριν την δημιουργία κοιλότητας).σε δόντια παιδιών,.εφήβων και νεαρών ενηλίκων για να μειωθεί το ποσοστό εξέλιξης της βλάβης Οι καλύψεις οπών και σχισμών θα πρέπει να τοποθετούνται σε αρχόμενες βλάβες (πριν την δημιουργία κοιλότητας).σε δόντια ενηλίκων για να μειωθεί το ποσοστό εξέλιξης της βλάβης Ia Ia B D JADA 2008,139(3): Πίνακας 1. Κλινικές συστάσεις χρήσης των καλύψεων οπών και σχισμών της Αμερικανικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας (ADA) Λείες επιφάνειες: Όπως έχει ειπωθεί και προηγούμενα, οι οδοντικοί ιστοί βρίσκονται εντός του στόματος σε μια διαρκή κατάσταση ισορροπίας απασβεστιώσεων και επανασβεστιώσεων λόγω των αλλαγών που συμβαίνουν στο μικροχώρο μεταξύ οδοντικής πλάκας και επιφάνειας δοντιού. Εάν αυτή η δυναμική ισορροπία λόγω τερηδονογόνων αιτιών γείρει προς την συνεχή απασβεστίωση και διάλυση των ιστών τότε θα έχουμε την έναρξη της τερηδονικής προσβολής. Ο μεταβολισμός των υδατανθράκων από τα μικρόβια οδηγεί στην δημιουργία οξέων από τη διείσδυση τους εντός της αδαμαντίνης θα αρχίσει 15

16 μια υποεπιφανειακή απασβεστίωση και η δημιουργία μιας αρχόμενης βλάβης (χωρίς κοιλότητα). Η αρχόμενη αυτή τερηδόνα είναι η πρώτη βλάβη που οπτικά αρχίζει να φαίνεται σαν μια «λευκή κηλίδα» και είναι το πρώτο κλινικό σημείο εμφάνισης μιας τερηδόνας που εμείς μπορούμε να δούμε στο στόμα και σε επιφάνειες που έχουμε οπτική πρόσβαση. Η αρχική αυτή βλάβη στη συνέχεια μπορεί να αλλάξει χρώμα, με την είσοδο χρωστικών από το στόμα, και να γίνει καφέ ανοιχτή ή σκούρα, ή να προχωρήσει σε κοιλότητα με τη πάροδο του χρόνου και εφ όσον υπάρχουν οι προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές έχουν σχέση με την επανασβεστιωτική ικανότητα του σάλιου και του περιβάλλοντος (οδοντική πλάκα). Καθοριστικοί παράγοντες είναι οι συνήθειες του ατόμου (διατροφή - υγιεινή) και η εφαρμογή προληπτικών μέτρων ή όχι (φθόριο). Αυτό το αρχικό στάδιο εγκατάστασης της τερηδόνας χαρακτηρίζεται λοιπόν από μερική απασβεστίωση του επιφανειακού στρώματος, απώλεια της διαφάνειας της αδαμαντίνης και την κλινική εμφάνιση μιας λευκής κηλίδας που την ονομάζουμε αρχόμενη τερηδόνα. Εάν οι παράγοντες που ξεκίνησαν την τερηδόνα συνεχίσουν να δρουν τότε το επιφανειακό στρώμα θα σπάσει, γιατί η τερηδόνα προχώρησε σε βαθύτερα στρώματα (ένωση αδαμαντίνης - οδοντίνης) και δημιουργείται η τερηδόνα με την μορφή της κοιλότητας. Ιστοπαθολογικά η αρχόμενη τερηδόνα όταν παρατηρείται στο μικροσκόπιο παρουσιάζει να έχει κάποιες ζώνες η στρώματα τα οποία είναι ανάλογα με τη σύσταση τους σε άλατα. Οι ζώνες αυτές σύμφωνα με τον Silverstone είναι τέσσερες και από το έδαφος της βλάβης προς την επιφάνεια είναι: Η διαφανής ζώνη (translucent zone) η οποία αποτελεί το προωθημένο μέτωπο της βλάβης προς την υγιή αδαμαντίνη. Πριν από αυτήν ακριβώς αρχίζει η σκοτεινή ζώνη (dark zone) η οποία αποτελεί το έδαφος της ζώνης που απαρτίζει το σώμα της βλάβης (body of the lesion ). Ενώ επιφανειακά και προς τα έξω του σώματος της βλάβης υπάρχει η τέταρτη ζώνη η οποία ονομάζεται επιφανειακό στρώμα (intact surface layer). Κλινικά η αρχόμενη τερηδόνα που περιγράψαμε ιστολογικά, παρουσιάζεται στην πιο πρόδρομη μορφή της σαν μια λευκή κηλίδα (white spot). Εντοπίζεται συνήθως στις όμορες επιφάνειες σαν μια ωοειδής κηλίδα κάτω 16

17 από το σημείο επαφής των δοντιών. Σε πιο προχωρημένο στάδιο μεγαλώνει σε μέγεθος και εμφανίζεται σε νεφροειδές σχήμα ακολουθώντας τον αυχένα του δοντιού (αυχενικά ή όμορα). Στ αρχικά στάδια η λευκή κηλίδα είναι λεία και στίλβουσα χωρίς ίχνος ανωμαλιών όταν την αγγίξουμε με έναν ανιχνευτήρα. Όταν όμως η βλάβη προχωρήσει στην αδαμαντινοοδοντινική ένωση το επιφανειακό στρώμα χάνει την στιλπνότητά του όσο και τη συνέχεια του διακοπτόμενο από αδρά σημεία ή μικρά βοθρία. Ω Είναι το στάδιο λίγο πριν υποχωρήσει το επιφανειακό στρώμα της βλάβης και η «κλειστή» αρχόμενη τερηδόνα γίνει μια «ανοιχτή» κοιλότητα. Αυτό θα γίνει όταν η απασβεστίωση υπερτερήσει της επανασβεστίωσης και το μέγεθος της υποεπιφανειακής βλάβης γίνει τόσο μεγάλο που δεν μπορεί να υποστηρίξει το επιφανειακό στρώμα, το οποίο σπάει και αφήνει μία ανοιχτή κοιλότητα. Οπές και σχισμές των μασητικών επιφανειών Η τερηδόνα των μασητικών επιφανειών των νεογιλών και μόνιμων δοντιών σε σχέση με αυτήν των ομόρων επιφανειών εμφανίζεται πολύ νωρίτερα, είναι δυσκολότερο να αντιμετωπιστεί και λαμβάνει μεγάλη έκταση εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Πριν αρκετά χρόνια ο σχηματισμός της τερηδόνας αυτής εθεωρείτο ότι άρχιζε από το βάθος της οπής και σχισμής του δοντιού και ραγδαία εξελισσόταν προς την οδοντίνη και το πολφό. Σήμερα έχει αποδειχθεί ότι αυτό δεν συμβαίνει. Νεώτερα ευρήματα συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι η τερηδόνα δεν αναπτύσσεται εντός της σχισμής αλλά στα κεκλιμένα τοιχώματα στην είσοδο της σχισμής. Τα σημεία αυτά είναι και οι περιοχές εγκατάστασης και ανάπτυξης της οδοντικής πλάκας, η οποία χωρίς δυνάμεις αποτριβής αναπτύσσεται και δημιουργεί μικροκοιλότητες ενώ εντός της σχισμής συνήθως υπάρχουν σκληρές εναποθέσεις και οργανικές εναποθέσεις. Η τερηδόνα ξεκινώντας από τα κεκλιμένα τοιχώματα της σχισμής δημιουργεί δύο ανεξάρτητες σχεδόν εν επαφή τερηδόνες που εξελίσσονται ταυτόχρονα. Με τη πρόοδο των βλαβών σε βάθος οι δύο τερηδόνες ενοποιούνται και συναντώνται στο έδαφος της σχισμής με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια ενιαία κοιλότητα. Οι αρχόμενες αυτές τερηδόνες, ανάλογα με τις 17

18 συνθήκες και την ανατομικότητα της σχισμής ή θα εξελιχθούν σε στάσιμες όταν τα δόντια θα έρθουν σε σύγκλειση και δυνάμεις αποτριβής αλλάξουν τις συνθήκες διαβίωσης των μικροβίων ή εάν οι συνθήκες ευνοήσουν την παραπέρα εξέλιξη και εφόσον κανένα μέτρο πρόληψης ή προστασίας δεν εφαρμοστεί θα προχωρήσουν στο όριο αδαμαντίνης οδοντίνης. Τότε μια ανοιχτή κοιλότητα θα δημιουργηθεί λόγω μεγάλης απώλειας αλάτων από την αδαμαντίνη των τοιχωμάτων της σχισμής τα οποία θα καταπέσουν από την έλλειψη στήριξης της υποκείμενης αδαμαντίνης. Σημασία έχει ότι σήμερα λόγω του εντοπισμού της τερηδόνας εκτός των σχισμών η τερηδόνα αυτή είναι προτιμότερο να ονομάζεται μασητική τερηδόνα και όχι τερηδόνα οπών και σχισμών. Οι διαφορές στην εγκατάσταση - εξέλιξη και μορφολογία αυτών των βλαβών σε σχέση με τις βλάβες των όμορων επιφανειών οφείλονται στη παρουσία μια μάζας οργανικών εναποθέσεων στο πυθμένα των οπών και σχισμών των δοντιών. Η μάζα αυτή λειτουργεί σαν φραγμός που εξουδετερώνει τη δράση των οξέων της οδοντικής πλάκας στο έδαφος της σχισμής το οποίο έτσι δεν προσβάλλεται άμεσα κατά τα πρώτα στάδια σχηματισμού της βλάβης. Η μεγάλη έκταση αλλά και η ταχεία εξέλιξη της τερηδόνας στις μασητικές επιφάνειες οφείλεται στο γεγονός ότι το φθόριο έχει μικρή η καθόλου ευεργετική επίδραση σ αυτές. Σαν αποτέλεσμα αυτού οι μασητικές επιφάνειες είναι πιο ευαίσθητες και η τερηδόνα εξελίσσεται πολύ πιο γρήγορα στην οδοντίνη από ότι στις όμορες επιφάνειες. Ο λόγος είναι ότι στο έδαφος των σχισμών δεν υπάρχει αρκετό (σχεδόν καθόλου) πάχος αδαμαντίνης το οποίο να δημιουργήσει τη τυπική αρχόμενη τερηδόνα με ένα επιφανειακό στρώμα που μπορεί να καθυστερήσει την εξέλιξη. Αντίθετα η εγκατάσταση μιας τερηδόνας στις οπές και σχισμές έχει σαν εξέλιξη και τις περισσότερες φορές λόγω άμεσης γειτνίασης τη ταχεία πρόοδο και είσοδο της τερηδόνας στην οδοντίνη. Εξέλιξη η οποία δεν συμβαίνει στις όμορες επιφάνειες όπου ένα παχύ στρώμα αδαμαντίνης θα πρέπει πρώτα να διαλυθεί πριν η τερηδόνα φθάσει στην οδοντίνη. 18

19 Θεωρίες Εγκατάστασης και Εξέλιξης της Τερηδόνας Οπών και Σχισμών Μόνιμων Δοντιών π π π π : π : Sealant π π π π π : π : Οι μασητικές επιφάνειες των μονίμων δοντιών παρουσιάζονται με μια μεγάλη ποικιλομορφία, από αβαθείς επιφάνειες υψηλού κινδύνου με βαθιές οπές και σχισμές αλλά υγιείς, μέχρι αμφισβητούμενες (questionable), με χρωστικές και πιθανή τερηδόνα (precavitated lesions) και με αρχόμενες τερηδόνες. Για λόγους ταυτοποίησης στη χρήση των όρων αυτών αλλά και κοινής αντιμετώπισης, σήμερα ορίζονται ως: Υγιείς επιφάνειες: 1. Είναι οι επιφάνειες που δεν παρουσιάζουν εμφανείς βλάβες ή αποχρωματισμό της αδαμαντίνης και ο ανιχνευτήρας δεν «μαγγώνει» (Hamilton 2002) Aμφισβητούμενες επιφάνειες (questionable): 2. Είναι επιφάνειες που δεν δείχνουν στοιχεία τερηδόνας (απασβεστίωση, μαλάκυνση ή έλλειψη οδοντικού ιστού), δεν δίνουν ακτινογραφικά ευρήματα αλλά με τις χρωστικές που έχουν στις σχισμές και πιθανό «μαγγωμα» του ανιχνευτήρα μας βάζουν σε υποψία ότι ίσως υπάρχει τερηδόνα. Η μεγάλη πλειονότητα των αμφισβητούμενων επιφανειών έχουν βαθιά μαύρες οπές και σχισμές. 19

20 3. Επιφάνεια με αρχόμενη τερηδόνα (incipient lesion): Είναι η επιφάνεια που ενώ έχει χρωστικές, όπως και η αμφισβητούμενη επιφάνεια, έχει επιπλέον όψη κιμωλίας στο βάθος της σχισμής και ο ανιχνευτήρας «μαγγώνει» ελαφρά, αλλά δεν έχει εμφανή απώλεια ιστού (non cavitated lesions) 4. Επιφάνειες με πραγματική κοιλότητα (frank cavity): Είναι η επιφάνεια που δείχνει σαφώς σημεία μαλάκυνσης του ιστού, «μαγγώνει» ο ανιχνευτήρας και έχει σαφή έλλειμμα οδοντικού ιστού (τρύπα) Διάγνωση και αντιμετώπιση της τερηδόνας Διάγνωση τερηδόνας νεογιλών δοντιών Η καλύτερη μέθοδος για την διάγνωση της τερηδόνας οδοντίνης στις μασητικές επιφάνειες νεογιλών δοντιών έχει βρεθεί ότι είναι το Diagno-dent αν και χωρίς στατιστική διάφορα από την οπτική παρατήρηση. Η ακτινογραφία δεν συγκρίνεται με τις δύο αυτές μεθόδους λόγω των πολύ φτωχών αποτελεσμάτων και έδωσε, αν και άλλες μελέτες την παρουσιάζουν ως έχουσα την ίδια διαγνωστική αξία. Παρ όλα αυτά η οπτική εξέταση χωρίς τη χρήση ανιχνευτήρα έχει δώσει τιμές ευαισθησία 0,45 και εξειδίκευσης Από την άλλη πλευρά οι ακτινογραφίες μετά πτερυγίου εντοπίζουν την τερηδόνα οδοντίνης στις σχισμές των νεογιλών γομφίων με ευαισθησία 0,93 και ειδίκευση 0,89. Η έγκαιρη διάγνωση των μασητικών τερηδόνων στα νεογιλά δόντια είναι περισσότερο δύσκολη από αυτή των όμορων επιφανειών αλλά είναι πολύ πιο σημαντική λόγω του ότι η πλειονότητα της τερηδόνας στη νεογιλή οδοντοφυΐα (πριν τα 6 έτη) εντοπίζεται στις οπές και σχισμές. Το σίγουρο με τη διάγνωση μασητικών τερηδόνων στα νεογιλά δόντια είναι ότι ο συνδυασμός οπτικής εξέτασης με ακτινογραφία στις 91% των περιπτώσεων είναι ακριβής και αυτό θα πρέπει να ακολουθείται. Η ακτινογραφία αντίθετα (bite-wing) έχει δώσει τις καλύτερες τιμές σε ευαισθησία και εξειδίκευση για τη διάγνωση της τερηδόνας στις όμορες επιφάνειες των νεογιλών γομφίων. Ένα μεγάλο μέρος των τερηδόνων που παρουσιάζουν ακτινοδιαυγάσεις στο εξωτερικό της αδαμαντίνης δεν είναι κοιλότητες και δεν εντοπίζονται κλινικά με οπτική εξέταση. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι ένα μεγάλο μέρος των όμορων τε- 20

21 ρηδόνων που είναι μέσα στην οδοντίνης επίσης δεν είναι κοιλότητες. Τεχνικές και μέσα διάγνωσης της τερηδόνας των μονίμων δοντιών Με τον όρο διάγνωση εννοούμε ένα σύνολο εννοιών που ξεκινούν από τον εντοπισμό της βλάβης, ακολουθεί η αξιολόγηση της έκτασης της βλάβης και θα πρέπει να ολοκληρώνεται με την αξιολόγηση της ενεργητικότητας ή μη της βλάβης (ενεργή ή στάσιμη). Η αξιολόγηση της ενεργητικότητας της βλάβης είναι πολύ σημαντική γιατί θα καθορίσει το είδος της παρεχόμενης πρόληψης ή θεραπείας. Μια ενεργή χωρίς κοιλότητα βλάβη έχει περισσότερες πιθανότητες να εξελιχθεί από μια στάσιμη με κοιλότητα τερηδόνα Ekstrand et al 2001 Σαν διαγνωστικό όριο ορίζεται το σημείο το οποίο κατά συμφωνία καθορίζει την νόσο από την υγιή κατάσταση, την χειρουργική από την προληπτική παρέμβαση κ.λ.π. Τα στάδια εξέλιξης και διάγνωσης της τερηδόνας από την αρχική της εγκατάσταση μέχρι την κοιλότητα παριστώνται με ένα σχήμα που ονομάζεται το «μοντέλο του παγόβουνου». Ένα διεθνές σύστημα εντοπισμού και αξιολόγησης της τερηδόνας (IC- DAS II) αναπτύχθηκε το 2005 με στόχο να συμβάλλει στην ταυτοποίηση των κριτηρίων διάγνωσης και σταδίων εξέλιξης της τερηδόνας. Η ικανότητα του Οδοντιάτρου ν αναγνωρίζει από τα χαρακτηριστικά τους μια ενεργή από μια στάσιμη τερηδόνα είναι πολύ σημαντική αν και πολύ δύσκολη, ιδιαίτερα στις οπές και σχισμές των δοντιών. Τα κλινικά διαγνωστικά κριτήρια «Nyvad criteria» που καθορίζουν την ενεργή τερηδόνα χαρακτηρίζονται από την υφή και την εικόνα της βλάβης η οποία έχει μια «όψη κιμωλίας» και είναι πορώδης σε αντίθεση με την στάσιμη που είναι λεία και στίλβουσα. Το χρώμα επίσης της στάσιμης είναι σκούρο μαύρο ή καφέ διότι προσλαμβάνει μέταλλα από το περιβάλλον και οργανικές ενώσεις ενώ η ενεργή τερηδόνα παραμένει σαν λευκή κιμωλία. Μασητικές επιφάνειες Οι πιο συχνές και κλασσικές μέθοδοι διάγνωσης που χρησιμοποιούνται κατά κόρον σήμερα για τη διάγνωση της τερηδόνας των οπών και σχισμών των μασητικών επιφανειών είναι: η οπτική εξέταση και η ακτινογραφία 21

22 1. ΟΠΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Μέσα & Συνθήκες οπτικής εξέτασης Η επιτυχής εντόπιση και διάγνωση των βλαβών απαιτεί σωστή εξέταση και χρήση των κατάλληλων μέσων διάγνωσης. Η οπτική εξέταση με ή χωρίς χρήση ανιχνευτήρα καθώς και η χρήση ακτινογραφιών είναι οι πιο διαδεδομένες μέθοδοι διάγνωσης και εντοπισμού της τερηδόνας. Οι κλινικές μελέτες και η καθημερινή κλινική πράξη απαιτούν τον εντοπισμό αλλά και τη διάγνωση της έκτασης της βλάβης μέσα στους ιστούς, όσο πιο έγκαιρα γίνεται. Ο λόγος είναι ότι το βάθος της βλάβης και το στάδιο εξέλιξης σε συνδυασμό με το εάν είναι τερηδόνα ή όχι είναι το κλειδί στο ερώτημα εάν θα εφαρμοσθούν προληπτικά ή επεμβατικά μέτρα. Η συμβολή της κατάστασης της μασητικής επιφάνειας, όπως η παρουσία καθαρών, στεγνών και καλά φωτισμένων οδοντικών επιφανειών, η αξιοπιστία του ανιχνευτήρα, αλλά και σε τι βαθμό τα διάφορα ευρήματα από την οπτική εξέταση όπως η ύπαρξη χρωστικών ή απασβεστιωμένων περιοχών θεωρούνται σήμερα αξιόπιστα και συμβάλλουν στην καλύτερη και διάγνωση της τερηδόνας είναι ζητούμενο και θα συζητηθεί στη συνέχεια. Α. Κατάσταση της μασητικής επιφάνειας. Το στέγνωμα της εξεταζόμενης οδοντικής επιφάνειας είναι μια σημαντική παράμετρος, που μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα της επισκόπησης, γιατί η κλινική ικανότητα παρατήρησης μικρών βλαβών της αδαμαντίνης εξαρτάται από το βαθμό ύγρανσης των δοντιών. Έχει βρεθεί ότι η ποσότητα του νερού που περιέχεται στους πόρους της αδαμαντίνης, μεταξύ των κρυστάλλων του απατίτη, μεταβάλλει το δείκτη αντανάκλασης του δοντιού. Η τριανδία των παραμέτρων που θα περιλαμβάνει έναν καλό φωτισμό, προσεκτικό καθαρισμό και πολύ καλό στέγνωμα των δοντιών αποτελούν τα στοιχεία μιας εμπεριστατωμένης κλινικής εξέτασης που είναι απαραίτητα για τη σωστή διάγνωση της τερηδόνας των μασητικών επιφανειών σε κλινικό επίπεδο. 22

23 Β. Ανιχνευτήρας Για πολλά χρόνια, η χρήση του ανιχνευτήρα αποτελούσε σημαντικό διαγνωστικό μέσο στην οπτική εξέταση. Παρόλα αυτά in vitro και in vivo μελέτες, έχουν δείξει ότι μόνο το 24% των μασητικών τερηδόνων και το 28,5% των όμορων τερηδόνων αναγνωρίστηκαν και ήταν πραγματικά τερηδόνες όταν σαν κριτήριο διάγνωσης τερηδόνας ήταν το «σκάλωμα» του ανιχνευτήρα. Η διαγνωστική αξία της χρήσης του οξύαιχμου ανιχνευτήρα(14%) μαζί με την επισκόπηση (12%) είναι μικρή και δεν προσφέρει μεγαλύτερη βοήθεια στη διάγνωση της τερηδόνας των οπών και σχισμών, απ ότι η απλή επισκόπηση ή ο συνδυασμός επισκόπησης και ακτινογραφίας (49%).(Πίνακας 2) Πίνακας 2. Ευαισθησία & Εξειδίκευση μεθόδων διάγνωσης ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ Απλή επισκόπηση 12% 93% Ανιχνευτήρας 14% 93% Επισκόπηση+Ακτινογραφία 49% 87% Το λεγόμενο «σκάλωμα» του ανιχνευτήρα για παράδειγμα δεν μπορεί να είναι ενδεικτικό της ύπαρξης τερηδόνας γιατί ανάλογο «σκάλωμα» του ανιχνευτήρα μπορεί να συμβαίνει και σε μια απόλυτα υγιή αλλά βαθειά οπή ή σχισμή χωρίς ίχνος τερηδόνας. Επιπρόσθετα έχει βρεθεί ότι ο οξύαιχμος ανιχνευτήρας, όταν ασκείται με πίεση κυρίως σε μία αύλακα ή σχισμή, μπορεί να προκαλέσει μη αντιστρεπτές ιατρογενείς βλάβες, όπως τη διαταραχή της επιφάνειας μιας ήδη εγκατεστημένης λευκωπής κηλίδας ή μιας ανενεργούς ή στάσιμης τερηδόνας. Επομένως, με δεδομένη την αναξιοπιστία, τη φτωχή διαγνωστική του αξία, τη δυνατότητα να προξενήσει ιατρογενή βλάβη, καθώς και τη μεταφορά μικροβίων, ο οξύαιχμος ανιχνευτήρας δε θα πρέπει να χρησιμοποιείται σαν αξιόπιστο μέσο διάγνωσης της τερηδόνας των οπών και σχισμών των δοντιών. Αντί αυτού μπορεί να χρησιμοποιηθεί η αμβλεία περιοδοντική μύλη ή ένας αμβλύς ανιχνευτήρας, όταν απαιτείται ο καθαρισμός της σχισμής του δοντιού από την πλάκα ή άλλα υπολείμματα, 23

24 πριν την κλινική εξέταση, σκοπεύοντας στον έλεγχο της υφής της επιφάνειας της βλάβης και την ύπαρξη ελλείμματος (οπής) οδοντικής ουσίας ή απασβεστιωμένων περιοχών. Γ. Ευρήματα οπτικής εξέτασης Χρωστικές: Έχει βρεθεί ότι η μορφολογία της σχισμής και οι χρωστικές που υπάρχουν σε αυτήν, είναι κριτήρια με υψηλές τιμές ευαισθησίας (71% & 68% αντίστοιχα), αλλά χαμηλές τιμές εξειδίκευσης (43% & 17% αντίστοιχα). Αυτό σημαίνει ότι το 55% των υγιών δοντιών θα ταξινομηθεί λανθασμένα, όταν το κριτήριο διάγνωσης είναι οι χρωστικές, με αποτέλεσμα 1 στα 2 δόντια να θεραπεύονται χωρίς να είναι απαραίτητο. Επομένως, οι χρωστικές που εμφανίζονται στις αύλακες και σχισμές των δοντιών δεν αποτελούν σαφή ένδειξη τερηδονισμού του δοντιού και δεν θα πρέπει να βασιζόμαστε σ αυτές προκειμένου να διαγνώσουμε μια τερηδόνα και να επέμβουμε. Απασβεστίωση Οι λευκές γραμμές απομεταλλικοποίησης γύρω από τα όρια μιας σχισμής ή οπής αποτελούν αντίθετα μια σαφή ένδειξη ότι υπάρχει τερηδονική δραστηριότητα. Στις περιπτώσεις που η εξεταζόμενη περιοχή είναι προσπελάσιμη για την κλινική εξέταση, θα ήταν χρήσιμη η εκτίμηση της σκληρότητάς της, με τη βοήθεια της περιοδοντικής μύλης (ή ενός ανιχνευτήρα με αμβλύ άκρο), που θα εφαρμόζει ήπιες πλάγιες κινήσεις, χωρίς να γίνεται προσπάθεια διείσδυσης στην κυρίως βλάβη. Μικροκοιλότητες Η έλλειψη οδοντικών ιστών, επίσης όπως και οι μικροκοιλότητες, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν κριτήρια διάγνωσης μιας τερηδόνας. Ο βαθμός και 24

25 η σοβαρότητα αυτής της έλλειψης καθορίζουν και τις βαθμίδες επέκτασης της τερηδόνας. Συμπερασματικά, η ακεραιότητα της αδαμαντίνης μας εξασφαλίζει έως και 100% των περιπτώσεων την απουσία τερηδόνας. Αυτό όμως δεν ισχύει στο φαινόμενο της κρυφής τερηδόνας. Αυτά που θα πρέπει να έχει υπ όψη του ο κλινικός είναι τα εξής: Όταν υπάρχει απώλεια οδοντικής ουσίας, η οποία μπορεί να εντοπιστεί με γυμνό οφθαλμό ή χρησιμοποιώντας κάποιο οδοντιατρικό εργαλείο, η πιθανότητα να έχει φτάσει η τερηδόνα στην οδοντίνη είναι μεγάλη (30-40%). Όταν όμως δεν έχει σχηματιστεί κοιλότητα, η πιθανότητα αυτή είναι μικρή. 2. Η ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΙΣ ΜΑΣΗΤΙΚΕΣ ΤΕΡΗΔΟΝΕΣ Α. Δυνατότητες της ακτινογραφίας Παλαιότερα οι ακτινογραφίες θεωρούνταν ακατάλληλες για τη διάγνωση μασητικών τερηδόνων. Παρόλα αυτά, σύγχρονες έρευνες έδειξαν ότι η συμβολή της ακτινογραφίας είναι πολύ μεγάλη, όχι μόνο στη διάγνωση όμορων, αλλά και μασητικών αρχόμενων τερηδόνων, ιδιαίτερα στις μέρες μας, που η τοπική χρήση φθορίου είναι ιδιαίτερα εξαπλωμένη και η επιφανειακή αδαμαντίνη συχνά εμφανίζεται κλινικά άθικτη. Επίσης, οι ακτινογραφίες είναι πολύ χρήσιμες στην ανίχνευση μασητικών τερηδόνων, κάτω από την αδαμαντίνη, που φέρει προληπτική επικάλυψη οπών και σχισμών. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, σε παιδιά ηλικίας 14, 17 & 20 ετών έχουν βρεθεί ακτινοδιαυγάσεις τόσο σε κλινικά υγιή δόντια, όσο και κάτω από προληπτικές επικαλύψεις οπών και σχισμών. Η παρουσία μασητικής ακτινοδιαύγασης σε μια ακτινογραφία απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Εάν η βλάβη εκτείνεται στην οδοντίνη η αποκατάσταση αυτής κρίνεται αναγκαία. Β. Περιορισμοί της ακτινογραφίας Μικρές τερηδόνες στην αδαμαντίνη, που δεν είναι κοιλότητα και δεν υπάρχουν σημεία απασβεστίωσης ή έλλειμμα οδοντικού ιστού δεν είναι εύκολο να ανιχνευθούν ακτινογραφικά Η ακτινογραφική εικόνα μιας μασητικής τερηδόνας γίνεται ορατή μόνο όταν έχει φτάσει στο όριο αδαμαντίνης οδοντίνης. 25

26 Αυτό συμβαίνει διότι μια τερηδονισμένη σχισμή μπορεί να καλυφθεί από τον αυξημένο όγκο αδαμαντίνης της παρειακής και γλωσσικής επιφάνειας. Η βιβλιογραφία έχει δείξει ότι μόνο το 23% των μασητικών τερηδόνων στην αδαμαντίνη ανιχνεύθηκαν ακτινογραφικά, και οι περισσότερες από αυτές θεωρήθηκαν ότι βρίσκονταν στο εξωτερικό τμήμα της οδοντίνης, ενώ το 62% των αρχόμενων τερηδόνων στην οδοντίνη και το 100% των βλαβών που είχαν επεκταθεί στην οδοντίνη διαγνώσθηκαν ακτινογραφικά (πίνακας 3). Πίνακας 3. Ποσοστό των οδοντικών επιφανειών που θεωρήθηκαν ότι έχουν τερηδόνα Υγιείς επιφάνειες 12% Τερηδόνα στην αδαμαντίνη 23% Αρχόμενη τερηδόνα στην οδοντίνη 62% Προχωρημένη τερηδόνα στην οδοντίνη 100% Βέβαια για να είναι όλα αυτά ακριβή και η ακτινογραφία να εξυπηρετεί το σκοπό της σαν διαγνωστικό μέσο θα πρέπει να είναι και κατάλληλης ποιότητας, ενώ εκτός των συμβατικών μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ψηφιακές ακτινογραφίες. Γ. Επεξεργασία της ακτινογραφίας Σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς, η μασητική τερηδόνα μπορεί καλύτερα να διαγνωστεί από τις σκουρότερες ακτινογραφίες. Η εξειδίκευση έχει βρεθεί μεγαλύτερη με τις ανοιχτόχρωμες ακτινογραφίες, αλλά η ευαισθησία αυξάνεται με την πυκνότητα. Επομένως, υποεκτίμηση των τερηδόνων παρατηρείται σε ανοιχτότερες ακτινογραφίες, ενώ υπερεκτίμηση με τις σκοτεινότερες. Η πυκνότητα έχει πολύ μεγάλη σημασία για την ποιότητα της ακτινογραφικής διάγνωσης μικρών μασητικών βλαβών, που εντοπίζονται στο εξωτερικό 1/3 της οδοντίνης. Η υψηλή πυκνότητα δίνει τα καλύτερα αποτελέσματα. Η χαμηλή πυκνότητα των ακτινογραφιών είναι ένα σύνηθες φαινόμενο στην κλινική πράξη. Ακτινογραφίες μέσης και υψηλής πυκνότητας είχαν καλύτερη διαγνωστική αξία απ ότι εκείνες που έχουν χαμηλή 26

27 πυκνότητα (πίνακες 4 & 5). Στην κλινική πράξη είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούμε σκουρότερες ακτινογραφίες (υψηλή ευαισθησία). Πίνακας 4. Ποσοστό υγιών δοντιών που διαγνώσθηκαν ως έχοντα τερηδόνα Χαμηλής πυκνότητας ακτινογράφημα 23% Μέσης πυκνότητας ακτινογράφημα 44% Υψηλής πυκνότητας ακτινογράφημα 50% Πίνακας 5. Ποσοστό τερηδόνων που ανιχνεύτηκαν Χαμηλής πυκνότητας ακτινογράφημα 42% Μέσης πυκνότητας ακτινογράφημα 76% Υψηλής πυκνότητας ακτινογράφημα 85% 3. ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΜΕ ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ Σύμφωνα με πολλούς ερευνητές, που έχουν πραγματοποιήσει συγκριτικές μελέτες των διαφόρων διαγνωστικών μεθόδων για την τερηδόνα, η οπτική εξέταση αποδίδει λιγότερο από οποιαδήποτε άλλη τεχνική. O συνδυασμός της οπτικής εξέτασης με την απλή ακτινογραφία δίνει καλύτερα αποτελέσματα απ ότι η κάθε μέθοδος χωριστά (πίνακας 6). 27

28 Πίνακας 6. Ευαισθησία & εξειδίκευση διαφόρων διαγνωστικών μεθόδων ευαισθησια εξειδικευση Οπτ. εξέταση 12% 93% 44% 31% 98% Ακτ/γραφια 45% 83% 45% 83% Συνδυασμός 67% 92% 49% 87% 86% 64% 75% 90% Συμπερασματικά οι ακτινογραφίες έχουν γενικά καλή διαγνωστική αξία, εκτός από τις τερηδόνες των όμορων και σ αυτές των μασητικών επιφανειών. Παρ όλα αυτά η διακύμανση των εκτιμήσεων μεταξύ των παρατηρητών είναι μεγάλη. Έτσι, εάν γίνει ακτινογραφικά θετική διάγνωση τερηδόνας στην οδοντίνη ενός κλινικά υγιούς δοντιού, το ερώτημα που τίθεται είναι εάν πρόκειται για μια ψευδώς θετική καταγραφή ή όχι. Εάν ο στόχος της διάγνωσης είναι η καταγραφή των τερηδόνων, προκειμένου να εφαρμοστεί προφυλακτική αγωγή, τότε θα πρέπει να ακολουθηθεί μια χαλαρή στρατηγική. Έτσι, καταγράφονται όλες οι περιπτώσεις, ακόμα και οι πιο αβέβαιες. Εάν ο στόχος μας είναι η ανίχνευση βλαβών που απαιτούν αποκατάσταση, τότε ο έλεγχος μας θα πρέπει να είναι πιο αυστηρός.. Συμπεράσματα στη Διάγνωση και Αντιμετώπιση της τερηδόνας των Μασητικών Επιφανειών. Σύμφωνα με τα παραπάνω, από τις παραδοσιακές τεχνικές και μέσα που έχει ο οδοντίατρος στα χέρια του στη πλειονότητα των περιπτώσεων είναι η κλινική εξέταση, ο ανιχνευτήρας και η ακτινογραφία. Από την κλινική εξέταση συνάγεται ότι τα περισσότερα ευρήματα εκτός του αποχρωματισμού και της απασβεστίωσης των τοιχωμάτων η των οπών και σχισμών δεν 28

29 μας βοηθούν απόλυτα και δεν είναι παθογνωμονικά στοιχεία της ύπαρξης τερηδόνας ή όχι. Από την άλλη μεριά η ακτινογραφία είναι ένα πολύτιμο συμπλήρωμα της κλινικής εξέτασης, παρά τα όσα πιστεύαμε στο παρελθόν. Βέβαια, οι ακτινογραφίες δεν μας επιτρέπουν την ακριβή εκτίμηση του μεγέθους ούτε του βάθους της βλάβης. Κι αυτό γιατί οι ακτινογραφίες δεν είναι ικανές για την ανίχνευση μικρών μασητικών βλαβών που εντοπίζονται στην αδαμαντίνη. Παρ όλα αυτά, η ακτινογραφία πρέπει να χρησιμοποιείται στις περιπτώσεις αμφίβολης διάγνωσης τερηδόνας μετά από την εμπεριστατωμένη κλινική εξέταση, όπου η συμβολή της είναι απαραίτητη. Όταν η επέκταση της τερηδόνας είναι στο στάδιο Νο 2 κατά Ekstrand, όπου όλα τα στοιχεία που έχουμε είναι αμφίβολα και δεν μπορούν με βεβαιότητα να μας πουν εάν έχουμε τερηδόνα η όχι και σε τι βάθος ώστε να αποφασίσουμε το τί θα κάνουμε. Συμπερασματικά ο συνδυασμός οπτικής εξέτασης με την ακτινογραφία είναι καλή μέθοδος, αφού περιορίζει τον αριθμό των μη αναγκαίων αποκαταστάσεων και συμβάλλει σημαντικά στο σχέδιο θεραπείας και πρόληψης της νόσου της τερηδόνας. Σύμφωνα με όλα τα πιο πάνω, λοιπόν και όταν η εικόνα μιας μασητικής επιφάνειας ενός δοντιού είναι αμφιλεγόμενη χωρίς να μπορούμε να απαντήσουμε με σιγουριά εάν υπάρχει τερηδόνα και σε ποιό βάθος, τότε καλό είναι να πάρουμε μια οπισθομυλική ακτινογραφία. Η ακτινογραφία σ αυτές τις περιπτώσεις λειτουργεί διαφοροδιαγνωστικά. Εάν δεν εντοπίσουμε τερηδόνα σημαίνει ότι αυτή ή δεν υπάρχει ή είναι απλά στην αδαμαντίνη οπότε η αντιμετώπιση θα είναι η τοποθέτηση μιας προληπτικής κάλυψης οπών και σχισμών εάν δεν υπάρχουν απασβεστιωμένες αύλακες. Σε περίπτωση οπής και ελλείμματος οδοντικής ουσίας κάνουμε μια προληπτική έμφραξη συνθέτης ρητίνης ενώ μια απλή προληπτική κάλυψη (sealant) είναι αρκετή στις άλλες περιπτώσεις. 29

30 ΤΕΡΗΔΟΝΑ ΟΜΟΡΩΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ Για τη διάγνωση της τερηδόνας στις όμορες επιφάνειες οι τεχνικές που συνήθως χρησιμοποιούνται στην καθημερινή κλινική πράξη είναι οι ακόλουθες : Η οπτική εξέταση με ή χωρίς τη χρήση ανιχνευτήρα Η ακτινογραφία Ο προσωρινός διαχωρισμός των δοντιών 1. ΟΠΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Στις όμορες επιφάνειες κατά την οπτική εξέταση θα πρέπει να καθαρίσουμε, να στεγνώσουμε και να φωτίσουμε το δόντι πολύ καλά, ώστε να γίνει ορατή κάποια αδιαφανής επιφάνεια στην παρυφή των ούλων, η οποία υποδηλώνει απασβεστίωση, άρα τερηδόνα. Αυτό βέβαια στις περισσότερες περιπτώσεις σημαίνει ότι η τερηδόνα είναι προχωρημένου σταδίου και συχνά είναι μέσα στην οδοντίνη, ενώ ο στόχος μας είναι να εντοπίζουμε την τερηδόνα στα αρχικά της στάδια. Αυτό μπορεί να το κάνει μόνο η ακτινογραφία, ενώ η χρήση του ανιχνευτήρα, λόγω της φτωχής διαγνωστικής του αξίας, της πιθανότητας πρόκλησης ιατρογενούς βλάβης και της πιθανότητας μεταφοράς μικροβίων αντενδείκνυται. 2. ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ Οι ακτινογραφίες χρησιμοποιούνται εδώ και πάρα πολλά χρόνια σαν κύρια μέθοδος διάγνωσης της τερηδόνας των όμορων επιφανειών. Οι χρήσεις της ακτινογραφίας είναι οι ακόλουθες : Η εντόπιση τερηδόνων Η αξιολόγηση της έκτασής τους Η παρακολούθηση της εξέλιξής τους και Η αξιολόγηση των θεραπευτικών μέτρων Οι ακτινογραφίες είναι εκείνες που απαντούν στα ερωτήματα, εάν υπάρχει 30

31 βλάβη, πόσο επεκτείνεται στο δόντι και την πορεία αυτής. Σύμφωνα με μια μελέτη των Kidd &Pitts 1990, το 18-50% των τερηδόνων συνολικά μπορούν να διαγνωσθούν με κλινική εξέταση. Το 90% και πλέον των ίδιων τερηδόνων συνολικά μπορούν να διαγνωσθούν με ακτινογραφίες. Άρα, η ακτινογραφία εντοπίζει 40% περισσότερες τερηδόνες απ ότι βλέπουμε κλινικά (Kidd &Pitts 1990) 9. Σε μια μελέτη όπου έγινε σύγκριση των ακτινογραφικών ευρημάτων με τα ευρήματα της άμεσης οπτικής εξέτασης, το 66,6% των αρχόμενων βλαβών δεν ανιχνεύθηκε με τις μετά-πτερυγίου ακτινογραφίες, όπως φαίνεται στον πίνακα 7. Πίνακας 7. Ποσοστό αρχόμενων βλαβών που ανιχνεύθηκαν ακτινογραφικά ΜΟΝΙΜΑ ΝΕΟΓΙΛΑ Λευκές κηλίδες 35,5% 74,7% Καφέ κηλίδες 61% 80,4% Pitts & Rimmer 1992 Αντίθετα είναι πολύ πιο αξιόπιστη στην ανίχνευση βλαβών που βρίσκονται στην αδαμαντινοοδοντινική ένωση (ΑΟΕ) και πέρα, όπως φαίνεται και στον πίνακα 8. Πίνακας 8. Ποσοστό δοντιών που έφεραν ακτινογραφικά διαύγαση & κλινικά κοιλότητα μ ο ν ι μ α ν ε ο γ ι λ α Ακ τ ι ν ο δ ι α υ γ α σ η 0% 2% στην αδαμαντίνη 10,5% 2,9% στο εσωτερικό 1/2 της αδαμαντίνης 40,9% 28,3% στο εξωτερικό 1/2 της οδοντίνης 100% 95,5% στο εσωτερικό 1/2 της οδοντίνης Pitts & Rimmer

32 Παλαιότερα ίσχυε ότι όταν η τερηδόνα έφτανε στην αδαμαντινοοδοντική ένωση (ΑΟΕ) έπρεπε να εμφραχθεί. Τέτοιες βλάβες, όμως, μπορούν να αναχαιτισθούν προληπτικά Σήμερα βλέπουμε ότι το 60% των τερηδόνων, που φτάνουν στο ½ της οδοντίνης δεν είναι κοιλότητες (Pitts & Longbottom 1987). Και από τον πίνακα 8 γίνεται εμφανές ότι θα πρέπει πλέον να αποφασίζει ο κλινικός να αποκαταστήσει μια βλάβη όταν αυτή ακτινογραφικά έχει ξεπεράσει το μέσον της οδοντίνης και όχι όπως παλαιότερα πιστευόταν όταν η βλάβη εισέρχεται στην οδοντίνη. Μειονεκτήματα της ακτινογραφίας στη διάγνωση των όμορων τερηδόνων: Η έκθεση στην ακτινοβολία Υπάρχουν προβλήματα στην τεχνική που προκύπτουν καταρχήν λόγω της προβολής ενός τρισδιάστατου αντικειμένου σε μια δισδιάστατη επιφάνεια, εξαιτίας της αλληλοκάλυψης των επιφανειών, λόγω λανθασμένης οριζόντιας γωνίας, αλλά και από την επεξεργασία του φιλμ κατά την εμφάνιση Δεν είναι ακριβής, αλλά ούτε και ευαίσθητη τεχνική και συνήθως το ακτινογραφικό βάθος της κοιλότητας είναι μικρότερο από το πραγματικό-ιστολογικό. Είναι ανεπιτυχής στην χωρίς αμφιβολία απάντηση, αν υπάρχει κοιλότητα ή όχι Παρόλα αυτά, η μετά πτερυγίου ακτινογραφία συνεχίζει να παραμένει σε ευρεία χρήση και να είναι η καλύτερη λύση στη διάγνωση της τερηδόνας τόσο στη νεογιλή όσο και στη μόνιμη οδοντοφυΐα. Όσο λιγότερο προσεκτική και λεπτομερής είναι η οπτική εξέταση, τόσο περισσότερο αναγκαία είναι η λήψη μετά πτερυγίου ακτινογραφήματος, όταν η εντόπιση αρχόμενων βλαβών από τερηδόνα θεωρείται σημαντική (Kidd &Pitts 1990).. 32

Κεφάλαιο. Διάγνωση Οδοντικών Βλαβών - Προσδιορισμός Τερηδονικού Κινδύνου - Σχέδιο Θεραπείας

Κεφάλαιο. Διάγνωση Οδοντικών Βλαβών - Προσδιορισμός Τερηδονικού Κινδύνου - Σχέδιο Θεραπείας Κεφάλαιο 1 Διάγνωση Οδοντικών Βλαβών - Προσδιορισμός Τερηδονικού Κινδύνου - Σχέδιο Θεραπείας 10 Η στρατηγική διατήρησης της υγείας των οδοντικών ιστών, αυτό που αποκαλείται ως σχέδιο θεραπείας έχει διπλή

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΑΡΧΟΜΕΝΩΝ ΤΕΡΗΔΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ

ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΑΡΧΟΜΕΝΩΝ ΤΕΡΗΔΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ TMHMA ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΑΡΧΟΜΕΝΩΝ ΤΕΡΗΔΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ σε Παιδιά, Εφήβους και Ενήλικες

Διαβάστε περισσότερα

Οδοντιατρικός Σύλλογος Πειραιά

Οδοντιατρικός Σύλλογος Πειραιά Οδοντιατρικός Σύλλογος Πειραιά Οδηγίες προς τους εθελοντές οδοντιάτρους, για τη συμπλήρωση του δελτίου οδοντιατρικής εξέτασης των παιδιών των νηπιαγωγείων, δημοτικών και γυμνασίων. Σκοπός αυτής της παρουσίασης

Διαβάστε περισσότερα

Παθολογία Σκληρών Οδοντικών Ιστών

Παθολογία Σκληρών Οδοντικών Ιστών Παθολογία Σκληρών Οδοντικών Ιστών Ενότητα: Κλινική εικόνα τερηδόνας. Ραχιώτης Χρήστος Οδοντιατρική Σχολή Κλινική εικόνα τερηδόνας Εισαγωγή Η τερηδόνα αποτελεί μια σύνθετη νόσο που χαρακτηρίζεται από κύκλους

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 7. Ιστοποθολογικές μεταβολές στην τερηδονική βλάβη

Κεφάλαιο 7. Ιστοποθολογικές μεταβολές στην τερηδονική βλάβη Κεφάλαιο 7. Ιστοποθολογικές μεταβολές στην τερηδονική βλάβη Σύνοψη Στο κεφάλαιο αυτό θα περιγραφούν οι μεταβολές των σκληρών οδοντικών ιστών σε ιστολογικό επίπεδο, που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της έναρξης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε Αιμίλιος Τίγκος Χειρουργός Οδοντίατρος - Ενδοδοντολόγος Κάθε δόντι αποτελείται από τη «μύλη», το τμήμα δηλαδή που βρίσκεται έξω από τα ούλα και είναι ορατό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΝΑΣΙΑ ΓΚΑΡΑΝΕ ΕΙΡΗΝΗ ΔΙΑΒΟΛΙΤΣΗ ΚΛΕΙΔΗ ΣΑΠΦΩ ΙΩΑΝΝΑ ΚΡΟΝΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΓΝΗ ΛΕΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΟΣ ΑΫΦΑΝΤΗΣ ΜΗΝΑΣ ΓΑΛΑΝΟΣ Παθολογική κατάσταση των ούλων που χαρακτηρίζεται από αιμορραγία

Διαβάστε περισσότερα

Διαφορές Νεογιλών Μόνιμων Δοντιών

Διαφορές Νεογιλών Μόνιμων Δοντιών Κεφάλαιο 1 Διαφορές Νεογιλών Μόνιμων Δοντιών Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφονται τα εξής: Η μορφολογία των νεογιλών δοντιών. Οι βασικές διαφορές ως προς τη μύλη, τη ρίζα και τον πολφό στα νεογιλά και τα μόνιμα

Διαβάστε περισσότερα

Από: Οδοντιατρικό Κέντρο "Dental Center" ΝΕΟΓΙΛΑ ΔΟΝΤΙΑ:

Από: Οδοντιατρικό Κέντρο Dental Center ΝΕΟΓΙΛΑ ΔΟΝΤΙΑ: Από: Οδοντιατρικό Κέντρο "Dental Center" ΝΕΟΓΙΛΑ ΔΟΝΤΙΑ: Είναι τα πρώτα δόντια του ανθρώπου, είκοσι (20) στο σύνολό τους, τα οποία αρχίζουν να εμφανίζονται στο στόμα του παιδιού τον έβδομο μήνα, μετά την

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ. Σαββίδου Αβρόρα. Παιδίατρος

ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ. Σαββίδου Αβρόρα. Παιδίατρος ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ Σαββίδου Αβρόρα. Παιδίατρος Η ανατολή των νεογιλών δοντιών ξεκινάει στον 6ο με 7ο μήνα της ζωής του παιδιού και ολοκληρώνεται στο 2ο -3ο έτος. Η νεογιλή οδοντοφυΐα αποτελείται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ. για την έρευνα. «Πανελλήνια Επιδημιολογική Μελέτη Καταγραφής Στοματικής Υγείας»

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ. για την έρευνα. «Πανελλήνια Επιδημιολογική Μελέτη Καταγραφής Στοματικής Υγείας» ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ για την έρευνα «Πανελλήνια Επιδημιολογική Μελέτη Καταγραφής Στοματικής Υγείας» Η Έρευνα - γενικά Η έρευνα αυτή αφορά τη σχεδίαση και διεξαγωγή μιας πανελλαδικής έρευνας για την καταγραφή

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ. Πρόληψη: Το κλειδί για την στοματική υγεία

ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ. Πρόληψη: Το κλειδί για την στοματική υγεία ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ Πρόληψη: Το κλειδί για την στοματική υγεία Η πρώτη επίσκεψη στον οδοντίατρο, συνήθως αποτελεί μια δυσάρεστη δοκιμασία για το παιδί. Και αυτό γιατί, ακόμη και

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΝΟΙΞΗ ΓΙΑ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ. ΣΤΟΧΟΙ, ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΑΜΑΤΑ.

ΔΙΑΝΟΙΞΗ ΓΙΑ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ. ΣΤΟΧΟΙ, ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΑΜΑΤΑ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ 3 Ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ 5 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΔΙΑΝΟΙΞΗ ΓΙΑ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ. ΣΤΟΧΟΙ, ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΑΜΑΤΑ. ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ E ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 2241 2 Απριλίου 2018 ΤΕΥΧΟΣ ΤΡΙΤΟ Αρ. Φύλλου 345 ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ - ΛΟΙΠΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Αριθμ. 9440 Προκήρυξη θέσης καθηγητή

Διαβάστε περισσότερα

Οδοντιατρική για παιδία

Οδοντιατρική για παιδία Οδοντιατρική για παιδία Πότε εμφανίζονται τα νεογιλά δοντάκια και πότε αντικαθίστανται από τα μόνιμα; Τα παιδιά συνήθως γεννιούνται χωρίς δόντια, εκτός σπανίων περιπτώσεων που τα νεογέννητα διαθέτουν 1-2

Διαβάστε περισσότερα

Στρατηγικές διάγνωσης και αντιμετώπισης μασητικών τερηδόνων μόνιμων δοντιών

Στρατηγικές διάγνωσης και αντιμετώπισης μασητικών τερηδόνων μόνιμων δοντιών ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑ 2011 25(4): 151-172 149 Στρατηγικές διάγνωσης και αντιμετώπισης μασητικών τερηδόνων μόνιμων δοντιών Ουλής Κ. 1, Λαγουβάρδος Π. 2 Η τερηδόνα λόγω καλλίτερης διατροφής, διαβίωσης αλλά κυρίως

Διαβάστε περισσότερα

Παθολογία Σκληρών Οδοντικών Ιστών

Παθολογία Σκληρών Οδοντικών Ιστών Παθολογία Σκληρών Οδοντικών Ιστών Ενότητα: Ιστοποθολογικές μεταβολές κατά τη διάρκεια της τερηδόνας. Ραχιώτης Χρήστος Οδοντιατρική Σχολή Ιστοποθολογικές μεταβολές κατά τη διάρκεια της τερηδόνας Κατά τη

Διαβάστε περισσότερα

Άγκιστρο: το λεγόμενο "γατζάκι", συντελεί στη συγκράτηση μίας μερικής οδοντοστοιχίας

Άγκιστρο: το λεγόμενο γατζάκι, συντελεί στη συγκράτηση μίας μερικής οδοντοστοιχίας Άγκιστρο: το λεγόμενο "γατζάκι", συντελεί στη συγκράτηση μίας μερικής οδοντοστοιχίας Αδαμαντίνη (σμάλτο) : η σκληρή και λευκή ουσία που καλύπτει εξωτερικά τη μύλη του κάθε δοντιού Αμάλγαμα : ένα από τα

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ

ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ISBN 978-960-372-099-7 ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΗ Ομότιμη Καθηγήτρια Προληπτικής και Κοινωνικής Οδοντιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών ΟΥΡΑΝΙΑ ΝΙΚΟΛΑΤΟΥ - ΓΑΛΙΤΗ Αναπληρώτρια

Διαβάστε περισσότερα

Η ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΩΣ ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΔΡ. ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΟΣ, ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ, ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΟΣ, ΟΕΕ

Η ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΩΣ ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΔΡ. ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΟΣ, ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ, ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΟΣ, ΟΕΕ Η ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΩΣ ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΔΡ. ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΟΣ, ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ, ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΟΣ, ΟΕΕ Το πρόγραμμα εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού

Διαβάστε περισσότερα

Οδοντιατρική Σχολή Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Οδοντιατρική αντιμετώπιση παιδιών και εφήβων με σχιστία

Οδοντιατρική Σχολή Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Οδοντιατρική αντιμετώπιση παιδιών και εφήβων με σχιστία Οδοντιατρική Σχολή Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Οδοντιατρική αντιμετώπιση παιδιών και εφήβων με σχιστία Δρ. Σωτηρία Γκιζάνη Επικ. Καθηγήτρια Εργαστήριο Παιδοδοντιατρικής Από τις πιο συχνές

Διαβάστε περισσότερα

1β. Οδηγίες για Οδοντιάτρους

1β. Οδηγίες για Οδοντιάτρους 1β. Οδηγίες για Οδοντιάτρους Ο οδοντίατρος εξεταστής και ο καταγραφέας προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα ευχάριστο και ήρεμο περιβάλλον για το παιδί και σ αυτό το κλίμα μπορούν να συζητήσουν και να ρωτήσουν

Διαβάστε περισσότερα

Dental Expert. Ο Εξειδικευµένος Συνεργάτης του Οδοντιατρείου σας

Dental Expert. Ο Εξειδικευµένος Συνεργάτης του Οδοντιατρείου σας Dental Expert Ο Εξειδικευµένος Συνεργάτης του Οδοντιατρείου σας Αεροαποτριβή Άννα Ελµάογλου Ε.Π.Ε. - Φειδιππίδου 30, 11527, Aθήνα Tηλ 210 7770739, 210 7770757 Φαξ 210 7770716 email: info@dental-expert.gr

Διαβάστε περισσότερα

Οδοντιατρική Επιστήμη

Οδοντιατρική Επιστήμη Οδοντιατρική Επιστήμη Επιστήμη της Yγείας του Στόματος & των Δοντιών «Επιστήμη των Mεταμορφώσεων» Ανδρεάδης Δημήτριος Οδοντίατρος-Στοματολόγος Λέκτορας Εργαστηρίου Στοματολογίας Οδοντιατρικής Σχολής ΑΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

Πολλοί ασθενείς χρειάζονται επιπλέον φθόριο για τον έλεγχο της τερηδόνας

Πολλοί ασθενείς χρειάζονται επιπλέον φθόριο για τον έλεγχο της τερηδόνας Οδηγός για διάφορες ομάδες ασθενών με τερηδονικό κίνδυνο Aσθενείς με τερηδονικό κίνδυνο που χρειάζονται διαφορετικές λύσεις για την αποτελεσματική πρόληψη της τερηδόνας ΧΡΗΣΗ ΣΤΟ ΙΑΤΡΕΙΟ Colgate Duraphat

Διαβάστε περισσότερα

7 ο Λύκειο ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2009-2010 ΤΑΞΗ ΤΜΗΜΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΠΑΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

7 ο Λύκειο ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2009-2010 ΤΑΞΗ ΤΜΗΜΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΠΑΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Τεχνολογία Α λυκείου 7 ο Λύκειο ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2009-2010 ΤΑΞΗ Α ΤΜΗΜΑ 3 Ο ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΠΑΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΠΟΣΟ ΟΙ ΝΕΟΙ ΕΙΝΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΣΕ ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΑΡΧΟΜΕΝΩΝ ΤΕΡΗΔΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΗΣ

ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΣΕ ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΑΡΧΟΜΕΝΩΝ ΤΕΡΗΔΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΑΡΧΟΜΕΝΩΝ ΤΕΡΗΔΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ ΣΕ ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ποια είναι η διαδικασία τοποθέτησης των εμφυτευμάτων και της προσθετικής αποκατάστασης ;

Ποια είναι η διαδικασία τοποθέτησης των εμφυτευμάτων και της προσθετικής αποκατάστασης ; Τι είναι τα εμφυτεύματα; Ποιες είναι οι προϋποθέσεις τοποθέτησης των εμφυτευμάτων; Υπάρχει κάποιος κίνδυνος για την υγεία; Ποια είναι η διαδικασία τοποθέτησης των εμφυτευμάτων και της προσθετικής αποκατάστασης

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση δοντιών με εκτεταμένη απώλεια ιστών

Αντιμετώπιση δοντιών με εκτεταμένη απώλεια ιστών Στρατής Παπάζογλου Προσθετολόγος, MS, PhD Επικ. Καθηγητής Οδοντικής Χειρουργικής Αντιμετώπιση δοντιών με εκτεταμένη απώλεια ιστών Εκτεταμένη απώλεια ιστών Κοιλότητες μεγαλύτερες από τυπικές, συχνά αποκαθυστούν

Διαβάστε περισσότερα

H Αναβάθμιση της Οδοντιατρικής Φροντίδας στον Ε.Ο.Π.Υ.Υ.

H Αναβάθμιση της Οδοντιατρικής Φροντίδας στον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. Ε.Ο.Π.Υ.Υ. Λεωφ. Κηφισίας 39 Αθήνα 210 6871706 president@eopyy.gov.gr H Αναβάθμιση της Οδοντιατρικής Φροντίδας στον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. Υπο διαμόρφωση Σελ. 2 1. Εισαγωγή Οι δείκτες στοματικής υγείας των Ελλήνων

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Κωνσταντίνος Θεοδώρου, Χειρουργός Οδοντίατρος, Ειδικευμένος στην Αισθητική και Επανορθωτική Οδοντιατρική

Γράφει: Κωνσταντίνος Θεοδώρου, Χειρουργός Οδοντίατρος, Ειδικευμένος στην Αισθητική και Επανορθωτική Οδοντιατρική Γράφει: Κωνσταντίνος Θεοδώρου, Χειρουργός Οδοντίατρος, Ειδικευμένος στην Αισθητική και Επανορθωτική Οδοντιατρική Τι είναι η περιοδοντίτιδα; Πρόκειται για μια φλεγμονή των ιστών που περιβάλλουν και στηρίζουν

Διαβάστε περισσότερα

Οδοντιατρική Επιστήμη

Οδοντιατρική Επιστήμη Οδοντιατρική Επιστήμη Επιστήμη Yγείας Στόματος Δοντιών www.dent.auth.gr dandrea@dent.auth.gr Ανδρεάδης Δημήτριος Στοματολόγος-Οδοντίατρος Επίκουρος Καθηγητής Οδοντιατρικής Σχολής ΑΠΘ Στόμα & Δόντια Πολύτιμο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ. ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ 5 Ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ 5 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ. ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ 5 Ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ 5 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ. ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ 5 Ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ 5 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Είναι να αποκτήσουν οι φοιτητές

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΙΕΙΝΗ. Επιμέλεια: Φρίντα Εγγλεζάκη (Χημικός)

ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΙΕΙΝΗ. Επιμέλεια: Φρίντα Εγγλεζάκη (Χημικός) ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΙΕΙΝΗ Επιμέλεια: Φρίντα Εγγλεζάκη (Χημικός) Η φροντίδα της καθαριότητας και υγείας των δοντιών και γενικά της στοματικής κοιλότητας επιβάλλεται για να αποφεύγονται δυσάρεστα συμπτώματα όπως......πόνος,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΥΓΙΕΙΝΗ ΤωνφοιτητώντηςΝοσηλευτικής

ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΥΓΙΕΙΝΗ ΤωνφοιτητώντηςΝοσηλευτικής ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΥΓΙΕΙΝΗ ΤωνφοιτητώντηςΝοσηλευτικής ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Τι σημαίνει σωστή στοματική υγιεινή; Η σωστή στοματική υγιεινή μας εξασφαλίζει στόμα υγιές και ευχάριστη αναπνοή. Αυτό σημαίνει ότι: 1. Τα

Διαβάστε περισσότερα

Ρευματολογία. Ψωριασική Αρθρίτιδα. Στέφανος Πατεράκης Φυσικοθεραπευτής, καθηγητής φυσ/πείας

Ρευματολογία. Ψωριασική Αρθρίτιδα. Στέφανος Πατεράκης Φυσικοθεραπευτής, καθηγητής φυσ/πείας Ρευματολογία Ψωριασική Αρθρίτιδα Στέφανος Πατεράκης Φυσικοθεραπευτής, καθηγητής φυσ/πείας Τι είναι η ψωριασική αρθρίτιδα; Η ψωριασική αρθρίτιδα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση που προσβάλλει τις αρθρώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Εκτίμηση ορθοδοντικών προβλημάτων από τον Γενικό Οδοντίατρο

Εκτίμηση ορθοδοντικών προβλημάτων από τον Γενικό Οδοντίατρο ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ 3 η ΥΠΕ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΗΜΕΡΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ Κ.Υ.Α.Τ. ΕΥΟΣΜΟΥ Νοέμβριος, 2015 Εκτίμηση ορθοδοντικών προβλημάτων από τον Γενικό Οδοντίατρο Ιουλία Ιωαννίδου-Μαραθιώτου Αναπληρώτρια

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι ο HPV; Μετάδοση Η μετάδοση του HPV μπορεί να γίνει με τους παρακάτω τρόπους:

Τι είναι ο HPV; Μετάδοση Η μετάδοση του HPV μπορεί να γίνει με τους παρακάτω τρόπους: Τι είναι ο HPV; Ο HPV (Human Pappiloma Virus) είναι ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων. Είναι μια από τις πιο συχνές σεξουαλικώς μεταδιδόμενες μολύνσεις στον άνθρωπο. Ο HPV είναι ο πιο συχνά σεξουαλικά μεταδιδόμενος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΘΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΜΗΡΟΚΟΤΥΛΙΑΙΑΣ ΠΡΟΣΚΡΟΥΣΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΠΟΝΟ ΣΤΟ ΙΣΧΙΟ.

ΑΡΘΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΜΗΡΟΚΟΤΥΛΙΑΙΑΣ ΠΡΟΣΚΡΟΥΣΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΠΟΝΟ ΣΤΟ ΙΣΧΙΟ. ΑΡΘΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΜΗΡΟΚΟΤΥΛΙΑΙΑΣ ΠΡΟΣΚΡΟΥΣΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΠΟΝΟ ΣΤΟ ΙΣΧΙΟ. Η μηροκοτυλιαία πρόσκρουση αποτελεί, σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα της σύγχρονης βιβλιογραφίας, το συχνότερο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Υπεύθυνος δραστηριότητας: Μ. Γ. ΧΑΜΠΑΖ Σκοπός: Σκοπός αυτού του μετεκπαιδευτικού προγράμματος είναι η συνεχής επιμόρφωση των οδοντιάτρων

Διαβάστε περισσότερα

«Γυναικεία» υπόθεση. υγεία

«Γυναικεία» υπόθεση. υγεία υγεία Ορθοδοντική «Γυναικεία» υπόθεση Κορίτσια και γυναίκες παίρνουν ευκολότερα σε σχέση με τα αγόρια και τους άνδρες την απόφαση να «βάλουν σιδεράκια». Γιατί συμβαίνει αυτό; Είναι απλώς πιο ευαίσθητες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ο ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ο ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ο ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΘΗΝΑ 2002 2 ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ο ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Μετά τη μελέτη του παρόντος κεφαλαίου και το πέρας της εργαστηριακής άσκησης ο φοιτητής θα πρέπει να είναι ικανός να:

ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Μετά τη μελέτη του παρόντος κεφαλαίου και το πέρας της εργαστηριακής άσκησης ο φοιτητής θα πρέπει να είναι ικανός να: ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Μετά τη μελέτη του παρόντος κεφαλαίου και το πέρας της εργαστηριακής άσκησης ο φοιτητής θα πρέπει να είναι ικανός να: Αναγνωρίζει τα ιατρογενή σφάλματα τα οποία πιθανόν να προκαλέσουν

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠ/ΚΟΣ: ΠΑΠΑΛΕΞΗ ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ 14.02 Δ/ΝΤΡΙΑ: ΡΑΠΤΗ ΜΑΡΙΑ

ΕΚΠ/ΚΟΣ: ΠΑΠΑΛΕΞΗ ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ 14.02 Δ/ΝΤΡΙΑ: ΡΑΠΤΗ ΜΑΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ 1o ΕΠΑΛ ΑΓ. Ι. ΡΕΝΤΗ ΜΑΘΗΤΕΣ: 1 η ΟΜΑΔΑ: 1. ΒΡΑΚΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ 2. ΕΜΙΝ ΜΑΡΙΛΝΤΙ 3. ΝΤΟΥΝΤΙΤΣ ΣΑΝΤΡΑ 4. ΦΑΛΙΑΓΚΑ ΧΡΥΣΑΥΓΗ 2

Διαβάστε περισσότερα

ξεχάστε αυτά που ξέρατε παλιά για τα δόντια. οδοντιατρείο αισθητικής αποκατάστασης dental art institute

ξεχάστε αυτά που ξέρατε παλιά για τα δόντια. οδοντιατρείο αισθητικής αποκατάστασης dental art institute Project1 25/1/11 13:55 Page 1 ξεχάστε αυτά που ξέρατε παλιά για τα δόντια. οδοντιατρείο αισθητικής αποκατάστασης dental art institute Project1 25/1/11 13:55 Page 2 Project1 25/1/11 13:55 Page 3 τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

Επιστημονικό Πρόγραμμα

Επιστημονικό Πρόγραμμα Επιστημονικό Πρόγραμμα Παρασκευή 28 Ιουνίου 2019 09.00-10.00 Προσέλευση- Εγγραφές Α ΑΙΘΟΥΣΑ (TULIP ROOM) 12.00-14.30 1η ΣΥΝΕΔΡΙΑ Προεδρεύοντες: Ν ΘΕΜΑΤΙΚΗΕΝΟΤΗΤΑΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ 12.00-13.00 Ενδοδοντική Επανεπέμβαση:

Διαβάστε περισσότερα

Στοματική Υγιεινή: Οι Πολύτιμοι Φίλοι, τα Δόντια μου!

Στοματική Υγιεινή: Οι Πολύτιμοι Φίλοι, τα Δόντια μου! 3 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΛΜΥΡΟΥ Στοματική Υγιεινή: Οι Πολύτιμοι Φίλοι, τα Δόντια μου! ΤΑΞΕΙΣ: Β1 Β2 Υπεύθυνες εκπαιδευτικοί: Καραβασίλη Ελένη, Σκλαβούνου Σοφία Σχολική χρονιά 2014 2015 1 1) Εισαγωγή Στα πλαίσια

Διαβάστε περισσότερα

Οπή Ωχράς Κηλίδας. Τι είναι οπή της ωχράς;

Οπή Ωχράς Κηλίδας. Τι είναι οπή της ωχράς; Οπή Ωχράς Κηλίδας Τι είναι οπή της ωχράς; Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας είναι το φωτοευαίσθητο στρώμα ιστού που βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού. Μία ειδική περιοχή του αμφιβληστροειδούς, που ονομάζεται

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των. μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία

Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των. μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία της Δημόσιας Υγείας Α. Βανταράκης Εργαστήριο Υγιεινής, Ιατρική Σχολή,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ο ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ο ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ο ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ Ο ΟΝΤΙΑΤΡΟΥΣ Με τη συνεργασία των εργαστηρίων:

Διαβάστε περισσότερα

Ταχεία Μαγνητική Μαστογραφία

Ταχεία Μαγνητική Μαστογραφία Ταχεία Μαγνητική Μαστογραφία Ultra-Fast Breast MRI (3 min MRI) Εάν σε 1000 γυναίκες με φυσιολογική Μαστογραφία και φυσιολογικό Υπερηχογράφημα μαστών προσθέσουμε την Ταχεία Μαγνητική Μαστογραφία θα ανακαλύψουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΟΝΤΙΟΥ ΓΙΑ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΟΝΤΙΟΥ ΓΙΑ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ. ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ 2 ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ 5 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΟΝΤΙΟΥ ΓΙΑ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ. ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Είναι να αποκτήσουν

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΗΣ ΑΡΧΙΚΑ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ ΕΚΜΑΓΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΝΑΙ ΟΧΙ ΣΧΟΛΙΑ

ΚΛΙΝΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΗΣ ΑΡΧΙΚΑ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ ΕΚΜΑΓΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΝΑΙ ΟΧΙ ΣΧΟΛΙΑ ΚΛΙΝΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΗΣ ΑΡΧΙΚΑ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ ΕΚΜΑΓΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΝΑΙ ΟΧΙ ΣΧΟΛΙΑ Έγινε λήψη αρχικών αποτυπωμάτων; Επιλέχθηκε το σωστό σε μέγεθος δισκάριο; Το αποτύπωμα τοποθετήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές Αρχές Κλινικής Εξέτασης. Σπύρος Δαμάσκος

Βασικές Αρχές Κλινικής Εξέτασης. Σπύρος Δαμάσκος Βασικές Αρχές Κλινικής Εξέτασης Σκοπός του σεμιναριακού αυτού μαθήματος...... ο φοιτητής να είναι σε θέση να κάνει ενδοστοματική και εξωστοματική κλινική εξέταση, και να αναγνωρίσει τα φυσιολογικά ανατομικά

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις & Απαντήσεις

Ερωτήσεις & Απαντήσεις Ερωτήσεις & Απαντήσεις Μεσοδόντιo Ζελέ (Gel) με Φθόριο της TePe www.placcontrol.gr/interdentalgel Ερωτήσεις & Απαντήσεις Μεσοδόντιo Ζελέ (Gel) με Φθόριο της TePe 1. Τι είναι το Μεσοδόντιο Ζελέ (Gel) της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ. Ετήσιο Μετεκπαιδευτικό Πρόγραµµα. Στην Ενδοδοντία. Εργαστήριο Ενδοδοντίας

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ. Ετήσιο Μετεκπαιδευτικό Πρόγραµµα. Στην Ενδοδοντία. Εργαστήριο Ενδοδοντίας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Ετήσιο Μετεκπαιδευτικό Πρόγραµµα Στην Ενδοδοντία Εργαστήριο Ενδοδοντίας Επιστηµονικός Υπεύθυνος Προγράµµατος Αναπληρωτής Καθηγητής Μ. Γ. Χαµπάζ Διευθυντής Εργαστηρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ E ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 10011 30 Δεκεμβρίου 2016 ΤΕΥΧΟΣ ΤΡΙΤΟ Αρ. Φύλλου 1368 ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΛΟΙΠΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Αριθμ. 624 Προκήρυξη θέσης καθηγητή

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ Εργαστήριο Παιδοδοντιατρικής Οδοντιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ Οδηγός Προγράμματος 2017-2018 1 1. Σκοπός του

Διαβάστε περισσότερα

* Αισθητικές άμεσες και έμμεσες εμφράξεις (λευκά σφραγίσματα): Η χρήση υλικών, όπως

* Αισθητικές άμεσες και έμμεσες εμφράξεις (λευκά σφραγίσματα): Η χρήση υλικών, όπως ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ: Η Διαφορά της ΓΕΝΙΚΗΣ απο την ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ οδοντιατρικής,είναι: Γενικη οδοντιατρκή: Αφορά την υγεία του στόματος,καθώς και την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία των παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΠΕΔΥ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΠΕΔΥ ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΠΕΔΥ Κωνσταντίνος Ι. Ουλής Καθηγητής, Οδοντιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Μέλος ΔΣ, Ελληνικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας Αθήνα Απρίλιος 2015

Διαβάστε περισσότερα

Μια ενημέρωση για ασθενείς και παρόχους φροντίδας

Μια ενημέρωση για ασθενείς και παρόχους φροντίδας Μια ενημέρωση για ασθενείς και παρόχους φροντίδας Τι είναι το FoundationOne ; Το FoundationOne είναι μια εξέταση που ανιχνεύει γενωμικές μεταβολές (π.χ. μεταλλάξεις) που είναι γνωστό ότι σχετίζονται με

Διαβάστε περισσότερα

Στελεχιαία αναισθησία

Στελεχιαία αναισθησία ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ Στελεχιαία αναισθησία Ενδείξεις και εφαρμογές Ν. Θεολόγη-Λυγιδάκη, Επικ. Καθηγήτρια ΣΓΠΧ Στελεχιαία αναισθησία Είναι η τοπική αναισθησία ενός μεγάλου νευρικού στελέχους Συνήθως

Διαβάστε περισσότερα

Οι ενδείξεις ουλίτιδας περιλαµβάνουν :

Οι ενδείξεις ουλίτιδας περιλαµβάνουν : ΟΥΛΙΤΙ Α Τα ούλα αποτελούν τµήµα των µαλακών ιστών του στόµατος. Περιβάλλουν τα δόντια και τα καλύπτουν προστατευτικά. Τα ούλα ενός φυσιολογικού υγιούς δοντιού φτάνουν στην αδαµαντίνη του δοντιού προστατεύοντας

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22 Δημήτρης Ι. Χατζηδάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας - Ενδοκρινολογίας, Υπεύθυνος Ενδοκρινολογικής Mονάδας Β' Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

FroiPlak FroiDent. Στοματικής Υγιεινής ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΧΡΟΝΙΑ

FroiPlak FroiDent. Στοματικής Υγιεινής ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΧΡΟΝΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ πληρησ σειρα προϊοντων Στοματικής Υγιεινής ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Κατά της μικροβιακής πλάκας... Στοματικό Διάλυμα Χλωρεξιδίνη 0,20% - Ξυλιτόλη 3% Ισχυρή αντισηπτική προστασία Ταχεία

Διαβάστε περισσότερα

FroiPlak FroiDent ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ. Στοματικής Υγιεινής

FroiPlak FroiDent ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ. Στοματικής Υγιεινής ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ πληρησ σειρα προϊοντων Στοματικς Υγιεινς ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Κατά της μικροβιακς πλάκας... ΟΥΛΙΤΙΔΑ - ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΙΤΙΔΑ...και του ερεθισμού των ούλων 500 ml & Στοματικό Διάλυμα Χλωρεξιδίνη

Διαβάστε περισσότερα

Είναι μία χημική ουσία (στερόλη), που αυξάνει στον οργανισμό με την κατανάλωση λιπαρών ουσιών.

Είναι μία χημική ουσία (στερόλη), που αυξάνει στον οργανισμό με την κατανάλωση λιπαρών ουσιών. Υψηλή Χοληστερίνη: Αίτια και Θεραπεία - Συνήθη Ερωτήματα των ασθενών στη Μαχόμενη Κλινική Γράφει: Αναστασία Μοσχοβάκη, Ιατρός Ειδικός Παθολόγος Τι είναι η χοληστερόλη; Είναι μία χημική ουσία (στερόλη),

Διαβάστε περισσότερα

Παρασκευή Κοιλοτήτων και Εμφράξεις στα Νεογιλά Δόντια

Παρασκευή Κοιλοτήτων και Εμφράξεις στα Νεογιλά Δόντια Κεφάλαιο 5 Παρασκευή Κοιλοτήτων και Εμφράξεις στα Νεογιλά Δόντια Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφονται τα εξής: Τερηδονικές βλάβες Ιης και ΙΙης ομάδας στους νεογιλούς γομφίους. Χαρακτηριστικά κοιλοτήτων σε νεογιλούς

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ. HELLENIC SOCIETY of ENDODONTICS. Ενδοδοντική θεραπεία. Τι θα πρέπει να γνωρίζουμε

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ. HELLENIC SOCIETY of ENDODONTICS. Ενδοδοντική θεραπεία. Τι θα πρέπει να γνωρίζουμε ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC SOCIETY of ENDODONTICS Ενδοδοντική θεραπεία Τι θα πρέπει να γνωρίζουμε Ενδοδοντική θεραπεία Τι θα πρέπει να γνωρίζουμε Το δόντι αποτελείται από σκληρούς ενασβεστιωμένους

Διαβάστε περισσότερα

10. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΟΝΤΙΩΝ

10. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΟΝΤΙΩΝ 10. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΟΝΤΙΩΝ Σύνοψη Στο κεφάλαιο αυτό θα αναφερθούν οι μορφολογικές διαφορές μεταξύ των νεογιλών και των μονίμων δοντιών, όπως επίσης και μεταξύ των μονίμων δοντιών, στοιχεία απαραίτητα

Διαβάστε περισσότερα

Οδοντιατρική φροντίδα του παιδιού: κατευθυντήριες οδηγίες

Οδοντιατρική φροντίδα του παιδιού: κατευθυντήριες οδηγίες Οδοντιατρική φροντίδα του παιδιού: κατευθυντήριες οδηγίες Σ. Γκιζάνη Επικ. Καθηγήτρια, Εργ. Παιδοδοντιατρικής ΕΚΠΑ Γραµµατέας Ευρωπαϊκής Ακαδηµίας Παιδοδοντιατρικής (EAPD) Τήνος 20-23 Σεπτεµβρίου 2018

Διαβάστε περισσότερα

6. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΠΡΩΤΟΥ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΡΟΓΟΜΦΙΟΥ ΤΗΣ ΑΝΩ ΓΝΑΘΟΥ

6. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΠΡΩΤΟΥ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΡΟΓΟΜΦΙΟΥ ΤΗΣ ΑΝΩ ΓΝΑΘΟΥ 6. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΠΡΩΤΟΥ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΡΟΓΟΜΦΙΟΥ ΤΗΣ ΑΝΩ ΓΝΑΘΟΥ Σύνοψη Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται αναλυτική περιγραφή της μορφολογίας της μύλης και της ρίζας του πρώτου και δεύτερου προγομφίου της άνω γνάθου,

Διαβάστε περισσότερα

Πανοραμική ακτινογραφία. Π. Γκρίτζαλης Επίκουρος Καθηγητής

Πανοραμική ακτινογραφία. Π. Γκρίτζαλης Επίκουρος Καθηγητής Πανοραμική ακτινογραφία Π. Γκρίτζαλης Επίκουρος Καθηγητής Ενδοστοματικές ακτινογραφίες Εξωστοματικές ακτινογραφίες Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται για τις περισσότερες κλινικές ανάγκες είναι: Οι ενδοστοματικές

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο...2 I. Εφαρµογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρική...2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ...7 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ...

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο...2 I. Εφαρµογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρική...2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ...7 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ... ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο...2 I. Εφαρµογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρική...2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ...7 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ...10 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο I. Εφαρµογές της βιοτεχνολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΔΟΝΤΙΚΟΥ ΦΡΑΓΜΟΥ ΚΑΙ ΔΟΝΤΙΩΝ

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΔΟΝΤΙΚΟΥ ΦΡΑΓΜΟΥ ΚΑΙ ΔΟΝΤΙΩΝ ΓΕΝΙ ΤΟΙΧΕΙ ΟΔΟΝΤΙΟΥ ΦΡΓΜΟΥ Ι ΔΟΝΤΙΩΝ -9- ΓΕΝΙ ΤΟΙΧΕΙ OΔΟΝΤΙΟΥ ΦΡΓΜΟΥ Ι ΔΟΝΤΙΩΝ τόχοι Με το πέρας της άσκησης ο φοιτητής θα πρέπει να είναι ικανός να:. ναφέρει τα δόντια που υπάρχουν στη νεογιλή και τη

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Διατροφική Ιατρική

Εφαρμοσμένη Διατροφική Ιατρική Εφαρμοσμένη Διατροφική Ιατρική Διατροφικό πρόγραμμα Η σωστή ακολουθία με την οποία ο ειδικός πρέπει να βοηθήσει τους ασθενείς να βελτιώσουν την κατάστασή τους είναι η εξής: 1. a. b. c. d. Πρώτη επίσκεψη

Διαβάστε περισσότερα

Συμβόλαιο Οδοντιατρικής Φροντίδας και Υποστήριξης Dental Care. Πίνακας Οδοντιατρικών Πράξεων

Συμβόλαιο Οδοντιατρικής Φροντίδας και Υποστήριξης Dental Care. Πίνακας Οδοντιατρικών Πράξεων Συμβόλαιο Οδοντιατρικής Φροντίδας και Υποστήριξης Dental Care Πίνακας Οδοντιατρικών Πράξεων Κόστος συμμετοχής Ασφαλισμένου (Ποσό σε ) 1. ΓΕΝΙΚΑ Οδοντιατρική εξέταση 6 Καθαρισμός οδόντων μέχρι δύο (2) φορές

Διαβάστε περισσότερα

Ήπια φθορίαση Ήπια φθορίαση Σοβαρή φθορίαση. Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, η οδοντόπαστα για να έχει όφελος στα δόντια χωρίς να βλάπτει, πρέπει

Ήπια φθορίαση Ήπια φθορίαση Σοβαρή φθορίαση. Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, η οδοντόπαστα για να έχει όφελος στα δόντια χωρίς να βλάπτει, πρέπει Κατανοούν οι γονείς παιδιών προσχολικής ηλικίας τις οδηγίες χρήσης όσον αφορά την ποσότητα της φθοριούχου οδοντόπαστας που πρέπει να χρησιμοποιούν; Ποιοί οι κίνδυνοι από την υπέρ δοσολογία; CE Huebner,

Διαβάστε περισσότερα

- αποκλίνοντα ή εξωτροπία (το μάτι βρίσκεται προς τα έξω)

- αποκλίνοντα ή εξωτροπία (το μάτι βρίσκεται προς τα έξω) ΣΤΡΑΒΙΣΜΟΣ Σαββίδου Αβρόρα. Παιδίατρος Στραβισμός είναι μία νευρομυϊκή διαταραχή, κατά την οποία όταν κάποιος προσηλώνει σε ένα σημείο, τότε το ένα μάτι του προσηλώνει στο σημείο αυτό και το άλλο είναι

Διαβάστε περισσότερα

1 Γ Εκπαιδευτική Σειρά 2018 Ελληνικό Ινστιτούτο McKenzie

1 Γ Εκπαιδευτική Σειρά 2018 Ελληνικό Ινστιτούτο McKenzie 1 Γ Εκπαιδευτική Σειρά 2018 Ελληνικό Ινστιτούτο McKenzie ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Ημέρα 1η 09:00 17:00 Ημέρα 2η 09:00 17:00 Ημέρα 3η 09:00 17:00 Χρόνος Κεφάλαιο Θέμα 09:00-10:00 Κεφάλαιο 1 Περιοχές Προβλημάτων 10:00-11:00

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Το πεπτικό σύστημα στον άνθρωπο αποτελείται από: Τον Πεπτικό ή γαστρεντερικό σωλήνα στον οποίο υπάρχουν : Η στοματική κοιλότητα Ο φάρυγγας Ο οισοφάγος Το στομάχι Το λεπτό έντερο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΟΔΗΓΟΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ 6 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΟΔΗΓΟΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ 6 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΟΔΗΓΟΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ 6 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΣΠΟΥΔΩΝ Αθήνα, Μάιος 2018 -2- Η καθιέρωση της ΚΣΑ ως σύστημα κλινικής άσκησης των πεμπτοετών και τεταρτοετών φοιτητών,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΈΣ ΔΟΚΙΜΑΣΊΕΣ

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΈΣ ΔΟΚΙΜΑΣΊΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΈΣ ΔΟΚΙΜΑΣΊΕΣ Εμμανουήλ Σμυρνάκης Λέκτορας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ smyrnak@auth.gr Θέματα Διαγνωστικές Δοκιμασίες Μέτρα Εγκυρότητας Ευαισθησία Ειδικότητα Θετική και

Διαβάστε περισσότερα

ETHΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΑΘΗΝΩΝ

ETHΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΑΘΗΝΩΝ ETHΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΑΘΗΝΩΝ > 11 Δραστηριότητες συνεχιζόμενης εκπαίδευσης > Θεωρητική εκπαίδευση και πρακτική άσκηση > Στην Οδοντιατρική Σχολή: Θηβών 2, Γουδή-Αθήνα

Διαβάστε περισσότερα

Κλινικές Τεχνικές: Τρόποι αποτελεσματικής λεύκανσης των δοντιών

Κλινικές Τεχνικές: Τρόποι αποτελεσματικής λεύκανσης των δοντιών Κλινικές Τεχνικές: Τρόποι αποτελεσματικής λεύκανσης των δοντιών απαίτηση των ασθενών για λευκότερα δόντια γίνεται όλο και εντονότερη. Τα ΜΜΕ και οι διαφημίσεις έχουν συμβάλει σημαντικά σε αυτό. Ως απάντηση

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι το γλαύκωμα;

Τι είναι το γλαύκωμα; Τι είναι το γλαύκωμα; Το γλαύκωμα περιλαμβάνει μια ομάδα παθήσεων που βλάπτουν το οπτικό νεύρο, προκαλώντας διαταραχές όρασης, οι οποίες, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, μπορούν να εξελιχθούν και να επιφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

Οξεία μυελογενής λευχαιμία

Οξεία μυελογενής λευχαιμία Οξεία μυελογενής λευχαιμία Γενικά στοιχεία Ταξινόμηση και τύποι Ενδείξεις και συμπτώματα Αίτια πρόκλησης Διάγνωση Παρουσίαση και επαναστόχευση από Βικιπαίδεια Οξεία μυελογενής λευχαιμία : Ζήσου Ιωάννης

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι η ωχρά κηλίδα;

Τι είναι η ωχρά κηλίδα; Τι είναι η ωχρά κηλίδα; Η ωχρά κηλίδα είναι το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδή, ένα λεπτό στρώμα φωτοευαίσθητων νευρικών κυττάρων και ινών που βρίσκεται στο πίσω μέρος του οφθαλμού. Ο αμφιβληστροειδής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΨΗ. Φύλλο Εργασίας 7 Διατροφή & υγεία. Βιολογία A Γυμνασίου Ονοματεπώνυμο Τμήμα Ημερομηνία.

ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΨΗ. Φύλλο Εργασίας 7 Διατροφή & υγεία. Βιολογία A Γυμνασίου Ονοματεπώνυμο Τμήμα Ημερομηνία. ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΨΗ Ενότητα λογισμικού Τροφή Θρέψη Φύλλο Εργασίας 7 Διατροφή & υγεία Βιολογία A Γυμνασίου Ονοματεπώνυμο Τμήμα Ημερομηνία. Στις αρχές του 20ου αιώνα ένας νομπελίστας ιατροφιλόσοφος,

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι ο Κερατόκωνος?

Τι είναι ο Κερατόκωνος? Τι είναι ο Κερατόκωνος? Ο Κερατόκωνος είναι µια διαταραχή του κερατοειδούς - του διαφανούς προσθίου τµήµατος του οφθαλµού Ο κερατοειδής είναι εκείνος που εστιάζει το φως στο πίσω µέρος του µατιού. Έτσι

Διαβάστε περισσότερα

Οδοντιατρικές στεφάνες (θήκες) και γέφυρες

Οδοντιατρικές στεφάνες (θήκες) και γέφυρες Τι είναι στεφάνη(θήκη) και τι γέφυρα? Οδοντιατρικές στεφάνες (θήκες) και γέφυρες Οι οδοντιατρικές γέφυρες και οι στεφάνες έχουν αρκετές χρήσεις σήμερα. Για παράδειγμα, όταν χάνεις ένα δόντι για τον ένα

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση της Ελληνικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας: Συνεργασίες και κοινές δράσεις

Η θέση της Ελληνικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας: Συνεργασίες και κοινές δράσεις Η θέση της Ελληνικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας: Συνεργασίες και κοινές δράσεις Παναγιώτης Βίγλας, Οδοντίατρος, Γενικός Γραμματέας Ελληνικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας Η Ελληνική Οδοντιατρική Ομοσπονδία

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ Ως ινιακή πλαγιοκεφαλία χαρακτηρίζεται η ασυμμετρία και αποπλάτυνση του οπισθίου τμήματος της κεφαλής (βρεγματοϊνιακή χώρα) (όπως αναφέρεται και στο κεφάλαιο των κρανιοσυνοστεώσεων). Ο προσδιορισμός

Διαβάστε περισσότερα

Διαφάνεια 1 Η στοματική υγεία είναι πολύτιμη. Διαφυλάξτε την.

Διαφάνεια 1 Η στοματική υγεία είναι πολύτιμη. Διαφυλάξτε την. Διαφάνεια 1 Η στοματική υγεία είναι πολύτιμη. Διαφυλάξτε την. Αδαμαντίνη Οδοντίνη Ούλα Πολφός Οστούν Περιρρίζιο Οστεΐνη Διαφάνεια 2 Δομή των δοντιών. Δομή των δοντιών. Το τμήμα του δοντιού που μπορούμε

Διαβάστε περισσότερα

Τοπική εφαρμογή φθορίου 50 15

Τοπική εφαρμογή φθορίου 50 15 ΤΥΠΟΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣ Στη χειρουργική και στη συντηρητική αποκατάσταση ατυχήματος δεν υπάρχει περίοδος αναμονής. Οδοντιατρική εξέταση 30 15 Καθαρισμός οδόντων μέχρι δύο φορές το χρόνο 50 15 Ενδοστοματικές λήψεις

Διαβάστε περισσότερα

Από τους πιο σημαντικούς ελέγχους που πρέπει να κάνουμε πολύ συχνά μέχρι μια συγκεκριμένη ηλικία του παιδιού είναι η σωματική του ανάπτυξη!

Από τους πιο σημαντικούς ελέγχους που πρέπει να κάνουμε πολύ συχνά μέχρι μια συγκεκριμένη ηλικία του παιδιού είναι η σωματική του ανάπτυξη! Από τους πιο σημαντικούς ελέγχους που πρέπει να κάνουμε πολύ συχνά μέχρι μια συγκεκριμένη ηλικία του παιδιού είναι η σωματική του ανάπτυξη! Το ύψος του, το βάρος, η περίμετρος των σημείων του σώματος του

Διαβάστε περισσότερα

Η βρογχοκήλη δεν είναι ψηλαφητή ή ορατή ακόμα και σε έκταση του τραχήλου

Η βρογχοκήλη δεν είναι ψηλαφητή ή ορατή ακόμα και σε έκταση του τραχήλου Βρογχοκήλη είναι η διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα. Η βρογχοκήλη ποικίλλει σημαντικά σε μέγεθος, και η διόγκωση μπορεί να είναι διάχυτη καθ 'όλη την έκταση του αδένα ή ακανόνιστη και να επηρεάζει μέρος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΘΕΩΡΙΑ ο ΜΑΘΗΜΑ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΘΕΩΡΙΑ ο ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΘΕΩΡΙΑ 2017 9 ο ΜΑΘΗΜΑ Τα (ΔΥ) είναι μία μη καταστροφική μέθοδος που βασίζεται στην οπτική παρατήρηση. Τα ΔΥ αυξάνουν την πιθανότητα παρατήρησης ενδείξεων επιφανειακής

Διαβάστε περισσότερα