Ευγένιος Τριβιζάς: Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρταετών. Γεώργιος Π α π α ν τ ω ν ά κ η ς

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ευγένιος Τριβιζάς: Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρταετών. Γεώργιος Π α π α ν τ ω ν ά κ η ς"

Transcript

1 Σελ. 1/17 Ευγένιος Τριβιζάς: Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρταετών Γεώργιος Π α π α ν τ ω ν ά κ η ς Α Εισαγωγή «Για να προσφέρει ο συγγραφέας τέρψη», γράφει ο Ευγένιος Τριβιζάς προλογίζοντας το βιβλίο της Σούλας Οικονοµίδου, Χίλιες και µια ανατροπές, «πρέπει πρώτα ο ίδιος να απολαµβάνει το δηµιούργηµά του. Η στρατευµένη και κατευθυνόµενη από οποιαδήποτε ιδεολογία λογοτεχνία συνήθως αναστέλλει και δυσχεραίνει το πηγαίο, το πρωτότυπο. Επιπλέον, ιστορίες που γράφονται µε συγκεκριµένη πολιτική πρόθεση κινδυνεύουν να καταλήξουν σε ένα είδος διδακτισµού, εξίσου ασφυκτικού και απωθητικού µε τον παραδοσιακό» 1. Οι σκέψεις αυτές αντικατοπτρίζουν και τις θεωρητικές απόψεις του Τριβιζά για το ρόλο της παιδικής λογοτεχνίας, ανεξάρτητα από το πώς αποτυπώνονται στα βιβλία του ως δηµιουργού και δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για ένα παιδαγωγι-κό ρόλο της παιδικής λογοτεχνίας, εφόσον φαίνεται ότι ως συγγραφέας δέχεται µόνο την αισθητική απόλαυση του κειµένου. Ο Τριβιζάς βέβαια κάνει λόγο για «στρατευµένη και κατευθυνόµενη από οποιαδήποτε ιδεολογία λογοτεχνία», και αποκλείει τις ιστορίες που γράφονται «µε συγκεκριµένη πολιτική πρόθεση», φοβούµενος έναν άλλο ασφυκτικό διδακτισµό. Ο συγγραφέας έχει απόλυτο δίκιο, όταν κάνει λόγο για «πολιτική πρόθεση», επειδή η λογοτεχνία η οποία εγκλείει µέσα της πολιτική, και ιδιαίτερα όταν προπαγανδίζει, είναι λογοτεχνία κακή. Ωστόσο, νοµίζουµε ότι δύσκολα θα µπορούσαµε να αποκλείσουµε την ιδιότητα να είναι παιδαγωγικά τα κείµενα για παιδιά, γιατί τότε τα λογοτεχνήµατα αυτά στέκονται µόνο στο ένα πόδι. Αισθητική απόλαυση εποµένως και παιδαγωγική διάσταση συνυπάρχουν στα παιδικά κείµενα, χωρίς αυτό να σηµαίνει και ότι ασφυκτιούν από διδακτισµό 2. Τοποθετούµενος στον τίτλο του βιβλίου της Οικονοµίδου ο Τριβιζάς, απoφαίνεται ότι «Οι ανατρεπτικές ιστορίες, όπως και όλες οι άλλες, µπορεί να είναι επιτυχηµένες ή αποτυχηµένες, συναρπαστικές ή βαρετές, εµπνευσµένες ή κοινότοπες. Η ανατροπή κατά κανένα τρόπο δεν αποτελεί εχέγγυο ποιότητας ή διαβατήριο επιτυχίας. 1 Οικονοµίδου, Χίλιες και µια ανατροπές, σσ Για τη θέση του απέναντι στις ανατρεπτικές ιστορίες, καθώς σχολιάζει τον τίτλο του βιβλίου της Σ. Οικονοµίδου, είναι αρκετά ενδιαφέρουσες οι απόψεις του συγγραφέα ( ιαβάζω, 336, σσ «Τα νήµατα του χιούµορ στο µαγικό χαλί της φαντασίας»): «Αυτό οδηγεί», γράφει, «µε τη σειρά του, στο σοβαρό-τραγικό θέµα της ετερονοµίας, του µεταλλάξιµου της πραγµατικότητας και της δυνατότητας ή όχι, ρηξικέλευθης υπέρβασης των κοινωνικών ρόλων και των περιορισµών της ύπαρξης». 2 Θα είχε µάλιστα ιδιαίτερο ενδιαφέρον µια έρευνα, η οποία θα αποκάλυπτε τους λόγους για τους οποίους γράφει ένας συγγραφέας, ώστε να ακουστεί και η φωνή των ίδιων των συγγραφέων είτε συγκεντρώνοντας τις απαντήσεις τους σε σχετικά ερωτήµατα συνεντεύξεων είτε η έρευνα πάρει εξολοκλήρου τη µορφή ερωτηµατολογίου µε ποσοτική και ποιοτική ανάλυση των στοιχείων που θα προκύψουν από αυτά. 1

2 Σελ. 2/17 Προσωπικά, όταν γράφω ένα λογοτέχνηµα», συνεχίζει, «δεν ξεκινώ από µια θέση, από µια άποψη, κάποια ιδεολογία, αλλά από ένα χρώµα, ένα σχήµα, µια εικόνα. Τα υπόλοιπα αναδύονται αβίαστα. Τα ανακαλύπτω κάποια στιγµή εγώ ο ίδιος, ή µερικές φορές τα ανακαλύπτει πρώτος ο αναγνώστης, ο κριτικός ή ο θεωρητικός σχολιαστής». Για να στηρίξει µάλιστα τις απόψεις του αναφέρει ότι δεν έγραψε τη όνα Τερηδόνα και το µυστικό της γαµήλιας τούρτας, για να ενθαρρύνει τα παιδιά να πλένουν τα δόντια τους. Ίσως όµως η ίδια η θέση αυτή να αποτελεί µια ανατροπή, η οποία εν πάση περιπτώσει ερείδεται στη δηµιουργική φαντασία-έµπνευση του συγγραφέα. Το φαντασιακό στοιχείο στα κείµενα γενικότερα του Τριβιζά δεν αποτελεί ένα απλό και τυπικό εφαλτήριο, αλλά ένα βασικό τρόπο έκφρασης και εξωτερίκευσης αυτού που έχει κάποιος να προσφέρει σε ένα παιδί και ένα µέσο για να «προβληθούν αντιλήψεις και µοντέλα ζωής», όπως επισηµαίνει και η Οικονοµίδου 3, που δεν αλλοτριώνουν τον άνθρωπο. Αντίθετα, απελευθερώνουν το δυναµικό του και τού προτείνουν τρόπους να το αξιοποιήσει δηµιουργικότερα και πληρέστερα 4. Παρά το γεγονός ότι τα παιδαγωγικά στοιχεία διαρρέουν τις σελίδες των Παραµυθιών από τη χώρα των χαµένων χαρταετών, ο Τριβιζάς «παρακάµπτει» µε µεγάλη τέχνη την αντίληψη αυτή, για να εµφανίσει ως πρώτη προτεραιότητα την αισθητική απόλαυση του κειµένου, τόσο µε τους µηχανισµούς του χιούµορ και τις τεχνικές ασυναρτησίας που επισωρεύει για να προκαλέσει το γέλιο όσο και µε την ιδιαίτερα επιλεγµένη και προσεγµένη εικονογράφηση από τους εικονογράφους των τεσσάρων τευχών. Το χιούµορ 5 του, παρά το γεγονός ότι σπάνια ξεκινάει, όπως υποστηρίζει ο ίδιος, να γράψει ένα αποκλειστικά χιουµοριστικό κείµενο, οφείλεται τόσο στις καταστάσεις (καταστασιακό χιούµορ) όσο και στη ιδιότυπη χρήση λεκτικών στοιχείων και σηµείων στίξεων (λεκτικό χιούµορ). Ιδιαίτερα το τελευταίο στηρίζεται σε ευφυέστατα 3 Οικονοµίδου ό.π. σ Zipes J, Tο χιούµορ στον Τριβιζά εκφράζεται µε όλους τους τόπους και τρόπους του ως καταστασιακό µε την ασυµβατότητα γεγονότων, καταστάσεων, µεγεθών κ.ά. και ως λεκτικό, όπου ως όχηµα η γλώσσα κινείται στην περιοχή της λεκτικής ασυµβατότητας και των ιδεών, το οποίο δηµιουργεί παραδοξολογία και παράλογο. Η υπερβολή, η οποία δηλώνεται µε την τεχνική της αύξησης ή της συσσώρευσης λέξεων που φανερώνουν υπερβολή («τετράβαθη σιωπή», «αναρίθµητα ράφια», «αµέτρητες φαλάκρες») ή την παραποιηµένη ιεραρχία, προσαρµοσµένη στις απαιτήσεις της ιστορίας (Αρχιξεσκονιστής), η φάρσα, όπως επισηµαίνεται στο Τηγάνι του ήµιου ή στις Χελώνες του Βαρώνου, το γελοίο, διάχυτο και στα τέσσερα παραµύθια και κυρίως στο Τηγάνι του ήµιου ή στις Χελώνες του Βαρώνου, αυξάνουν, σε συνδυασµό µε το διάλογο και αποκαλύπτουν ένα χιούµορ, το οποίο ζωντανεύουν η φαντασία, το παιχνίδι µε τις λέξεις, η αταξία, η τελική αποκατάσταση της τάξης, η αναγνώριση υπαινιγµών, η διάκριση πραγµατικού-φαντασιακού και η αληθοφάνεια. Η παρουσία του δεν είναι µόνο διασκεδαστική µε στόχο να κάνουν τα κείµενα πιο απολαυστικά. Οι µηχανισµοί του αποδεικνύουν ότι τα χιουµοριστικά λογοτεχνικά κείµενα γενικά προσφέρονται ιδιαίτερα για µια κριτική προσέγγιση του κειµένου και εποµένως και για την ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας του παιδιού-αναγνώστη. Το παράδοξο που εµφανίζεται µε την ταυτόχρονη παρουσία δύο ή περισσότερων ασυµβίβαστων στοιχείων (αντικειµένων, δράσεων, γεγονό-των, προσώπων) είναι δυνατόν να προκαλέσει αρχικά στιγµιαία σύγχυση στον αναγνώστη, καθώς συγ-κρούονται ασυµβίβαστα στοιχεία (πβ. οι πινακίδες ή το φυλλοµέτρηµα της µαργαρίτας από τον ποιητή στις Χελώνες του Βαρώνου), η οποία όµως αίρεται στη συνέχεια, χωρίς να πλήττεται η χιουµοριστική διάθεση. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες οι απόψεις του συγγραφέα σχετικά µε τους «µηχανισµούς» που χρησιµοποιεί για να δηµιουργήσει χιούµορ και τη σχέση τους µε άλλα βασικά γνωρίσµατα του έργου του, όπως το τραγικό και ερωτικό στοιχείο ή µε επώδυνα θέµατα ( ιαβάζω, 336, σσ «Τα νήµατα του χιούµορ στο µαγικό χαλί της φαντασίας»). Σε άλλο κείµενό του, ο συγγραφέας προσπαθεί να εµβαθύνει και φιλοσοφικά πάνω στη φύση του χιούµορ και το παράλογο, στηριζόµενος σε απόψεις γνωστών µελετητών (η λέξη, 118, σσ ). 2

3 Σελ. 3/17 λογοπαίγνια και ευφυολογήµατα, σε νεολογισµούς και ονοµατοποιίες, σε αποστροφές «ληρολογηµατοειδείς» 6. Βρισκόµαστε αντιµέτωποι µε µια άνευ ορίων δηµιουργική φαντασία που ενυλώνεται µε κάθε µορφολογικό και µη µέσο. Το χιούµορ, η σάτιρα, η παρωδία, οι παραλογικές καταστάσεις που δηµιουργεί το εικονοποιητικό σύστηµά του, αφενός µας προσανατολίζουν να θεωρήσουµε τον Τριβιζά ως βασικό εκπρόσωπο, αν όχι εισηγητή, του παράλογου στο χώρο της παιδικής πεζογραφίας, αφετέρου ως «ανατροπέα» συµβατικών χρήσεων γλώσσας, η οποία πίσω από µια ενδεχόµενη σοβαροφάνεια οδηγεί σε καταστάσεις grotesco και εποµένως µας εισάγει και από τη θύρα (και θήρα) αυτή στην περιοχή ενός ιδιότυπου φαντασιακού παράλογου, όπως ακριβώς και στην περίπτωση του Μ. Σαχτούρη, παρά την ανοµοιογένεια των δηµιουργών. Έτσι, µέσα από το παράλογο και το grotesco που εµφανίζει ο λεκτικός και εικονικός κόσµος του Τριβιζά εµφανίζεται ένας κόσµος τυπικά σοβαρός και µεγαλοπρεπής, που προσπαθεί να πλήξει κάθε καταπιεστική λογική, δογµατισµό και στερεοτυπικές αντιλήψεις, µε τις τεχνικές του µπαχτινιανού καρναβαλισµού. Μέσα από τις παραµυθιακές διασκεδαστικές ιστορίες των Παραµυθιών από τη χώρα των χαµένων χαρταετών περνά η εµπειρία του καλού και του κακού και ο θρίαµβος του πρώτου, για να συνεχιστεί η αρχετυπική πάλη και παράδοση των δύο κοσµογονικών δυνάµεων και µέσα από χιουµοριστικά σχήµατα, τα οποία υπερβαίνουν την κεντρική ηθική σύγκρουση. Η εµφάνιση και υπέρβαση κάθε µορφής σύγκρουσης (σε ατοµικό, συλλογικό ή κοινωνικό επίπεδο ή και µε τη φύση) δηµιουργεί στον αναγνώστη νέους προβληµατισµούς, όπως εκείνοι σχετικά µε την ποσότητα και την ποιότητα της ελευθερίας, την αυταρχικότητα της «κεντρικής» εξουσίας (δηλαδή της εξουσίας των ενηλίκων). Οι κοινωνικές ταξικές διακρίσεις, η µοναδικότητα ενός απολυταρχικού car c est mon plaisir, κοινωνικοπολιτικοοικονοµικά θέµατα, θέµατα υγιεινής, σύγχρονη τεχνολογία µε τα θετικά και αρνητικά της, ο γιγαντισµός των αστικών κέντρων και των συναποτελούντων αυτά, όπως οι βιβλιοθήκες και τα παλάτια, τα οποία ουσιαστικά εκπροσωπούν συνεκδοχικά τη γιγάντωση αυτή και απεικονίζουν σατιρίζοντας τις απάνθρωπες συνθήκες, την υπερβολή και την οίηση της σύγχρονης ζωής είναι θέµατα, τα οποία συµπεριλαµβάνονται στη συγγραφική ατζέντα του Τριβιζά. Τα Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρταετών δεν είναι οπωσδήποτε µεταγραφές παραµυθιών ή άλλων κειµένων ούτε ο συγγραφέας τους χρησιµοποιεί παραδοσιακούς τρόπους, τουλάχιστον µε απόλυτη υιοθέτηση δοµικών µοτίβων και ασφυκτική εµ- µονή σε ιδεολογικά σχήµατα. Είναι ωστόσο σύγχρονα παραµύθια που χρησιµοποιούν κάποιες από τις κλασικές συµβάσεις και ιδιαίτερα την κατάργηση της απόστασης που χωρίζει τον πραγµατικό από το φαντασιακό, το νεοτερικό από τον κλασικό κόσµο. Ο δηµιουργικός και δυναµογόνος αυτός συγκερασµός φαντασιακού και ρεαλιστικού επιχειρείται µε όλους τους δυνατούς τρόπους, για να τονίσει µε αµεσότητα και πειστικότητα µια συγκεκριµένη ουτοπία και να την αντιπαραβάλει µε µια απογοητευτική πραγµατικότητα. Ολόκληρη η τετραλογία, όπως και το σύνολο του έργου του Τριβιζά, διακρίνεται για την αντισυµβατικότητά της, την ανατρεπτική της διάθεση, την τολµηρή µυθοπλασία της µε τα απροσδόκητα ποικίλµατα τα οποία φαινοµενικά εξυπηρετούν µια σκωπτική διάθεση στην πραγµατικότητα όµως προωθούν την εξέλιξη του µύθου και ολοκληρώνουν κάθε τολµηρό µυθοπλαστικό εύρηµα και κειµενικό µήνυµα. 6 Ο όρος έχει επινοηθεί από εµάς, προκειµένου να καταδείξουµε ότι τα κείµενα αυτά δεν υπεισέρχονται στην περιοχή του ληρολογήµατος, αλλά την προσεγγίζουν σηµαντικά, υιοθετώντας πολλά χαρακτηριστικά της. 3

4 Σελ. 4/17 Κάθε σκηνή διαµορφώνεται από πολύ προσεκτικά επιλεγµένο λεξιλόγιο, το οποίο δηµιουργεί ένα αρκετά ευφυές κωµικό στοιχείο. Πρόκειται για σύγχρονες, χιουµοριστικές, εικονογραφηµένες ιστορίες, όπου κάποτε αντιστρέφονται οι ρόλοι, όπως στον Ιγνάτιο και η Γάτα ή στις Χελώνες του Βαρώνου, όπως και στα Τρία µικρά λυκάκια. Είναι αναµφίβολα ευδιάκριτη η πρόθεση όλων των συντελεστών του βιβλίου να ανατρέψουν ιδεολογικά στερεότυπα που αναπαράγονται από µια σύγχρονη παραµυθιακή µεταγραφή της Γαλεοµυοµαχίας, της Χιονάτης, του Σκρουτζ Μακ Ντακ ή του Σκληρόκαρδου Γίγαντα. Β Οι τίτλοι Αρχικά, ο τίτλος Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρταετών υποβάλλει τον παραµυθιακό χαρακτήρα των τεσσάρων κειµένων που απαρτίζουν τη σειρά, αλλά και το φαντασιακό στοιχείο που τα διακρίνει. Η χώρα των χαµένων χαρταετών, όπως η χώρα του Ποτέ στον Πήτερ Παν, µας παραπέµπει στις Ιστορίες από το νησί των πυροτεχνηµάτων και υποβάλλει το χώρο γραφής ή προέλευσης των παραµυθιών. Έχουµε δηλαδή στον τίτλο το χώρο και το αποτέλεσµα της γραφής, τα παραµύθια. Θα πρέπει επίσης να σηµειώσουµε ότι είναι από τις ελάχιστες φορές σε ολόκληρο το έργο του Τριβιζά, στον οποίο δηλώνεται στον τίτλο ο χώρος, σε αντίθεση µε τους τίτλους των κειµένων που απαρτίζουν τη σειρά, από όπου απουσιάζει εντελώς. Στα τέσσερα επιµέρους παραµύθια, τα οποία εικονογραφούν κατά σειρά έκδοσης οι Βαγγέλης Παυλίδης, Κατερίνα Βερούτσου, και Ναταλία Καπατσούλια, οι τίτλοι χαρακτηρί-ζονται από την παρουσία των χαρακτήρων-ηρώων. Οι χαρακτήρες αυτοί, ανεξάρτητα από το αν είναι τελικά και οι πρωταγωνιστές, παρατίθενται είτε α) µε τα ονόµατά τους, χωρίς κανένα προσδιοριστικό αλλά µε την παρουσία και ενός άλλου ήρωα (Ο Ιγνάτιος και η Γάτα), β) είτε µε ένα ζώο-κόσµηµα ή αντικείµενο-εργαλείο φόνου και τον τίτλο αξιώµατος σε ετερόπτωτο κτητικό προσδιορισµό (Οι Χελώνες του Βαρώνου, Το Τηγάνι του ήµιου), είτε γ) µε ένα παρατσούκλι συνοδευόµενο από τίτλο αξιώµατος και µια φράση από τρία ονόµατα, δύο ουσιαστικά και ένα επίθετο (Η όνα Τερηδόνα και το µυστικό της γαµήλιας τούρτας), η οποία ανακαλεί στη µνήµη µας εν µέρει τίτλο της σειράς του Χάρρυ Πόττερ: Ο Χάρρυ Πόττερ και η κάµαρα µε τα µυστικά. Οι ήρωες εµφανίζονται βέβαια από τον τίτλο ήδη του παραµυθιού, αποτελούν ωστόσο απλά γλωσσικά σηµεία. Αν και δεν επιτρέπουν να µαντεύσει κανείς το περιεχόµενο της ιστορίας, αντίθετα µάλιστα ευνοούν µια τεχνική του απρόοπτου και µε την παρά προσδοκία τιτλική εκφορά τους αυξάνει το ενδιαφέρον, κορυφώνεται συχνά το χιούµορ, προσδιορίζονται έστω και αδροµερώς τα κοινωνικά στρώµατα, τα οποία τελικά θα ανατραπούν και θα συνεργαστούν στην πραγµάτωση της απόλαυσης του κειµένου και στη δηµιουργική φαντασία. Γ Χαρακτήρες 4

5 Σελ. 5/17 Μια ολοκληρωµένη για τους χαρακτήρες θεωρία δεν έχει ακόµα διαµορφωθεί στις σπουδές της παιδικής λογοτεχνίας 7. Οι χαρακτήρες των Παραµυθιών από τη χώρα των χαµένων χαρταετών δεν έχουν ψυχολογικό βάθος ούτε οντολογική υπόσταση. Είναι απλές φιγούρες, καρικατούρες, οι οποίοι υπάρχουν µόνο στα κείµενα, επινοηµένοι από τον συγγραφέα για να τέρψουν τους αναγνώστες του. Για το λόγο αυτό και είναι επίπεδοι, στατικοί και συχνά στερεοτυπικοί. ε φοβούνται ποτέ και βρίσκουν πάντα λύση. Η Θεωρία της λογοτεχνίας επίσης θεωρεί ότι ορισµένοι κεντρικοί ήρωες υφίστανται µεταβολή (Foster 1974, Lukens , σ. 48, Russell , σ. 61). Η όνα Τερηδόνα, αν και παρουσιάζει τη µικρότερη µεταβολή, εξελίσσεται σε ηρωίδα µε ακόµα χειρότερο χαρακτήρα. Η µεταβολή µάλιστα που υφίσταται είναι και εξωτερική, εφόσον παθαίνει ό,τι ακριβώς επιδίωκε για τη µικρή Λουκία. Αλλάζει η εξωτερική της εµφάνιση και από την οµορφότερη, σύµφωνα µε τον καθρέπτη, γυναίκα, γίνεται άσκηµη, µε την καταστροφή των δοντιών της. Έτσι, ο εδωδιµικού χαρακτήρα παράδεισος που δηµιούργησε η ίδια στρέφεται εναντίον της και από αναγεννησιακό στοιχείο µετασχηµατίζεται σε φορέα ολέθρου. Η συµβολική σηµασία των γλυκισµάτων, παράλληλη µε αυτήν της τροφής που συναντούµε στα αρκαδικά και ουτοπικά κείµενα, εµφανίζεται ως ένα ατελεύτητο ταξίδι προς τη φθορά. Ο βασιλιάς Παχουλούτσικος ο Πολύγνωµος, το στερεότυπο των ευµετάβολων ανθρώπων, φαίνεται να περιορίζει τις αλλαγές στις αποφάσεις του, αν και αυτό δεν αναφέρεται ρητά. ηµιουργεί όµως τις συνθήκες ενός έντεχνου αλλά απροσδόκητου κωµικού στοιχείου, αποδεικνύει ανά πάσα στιγµή ότι είναι καρικατούρα και γελοιοποιείται µε κάθε αστραπιαία αλλαγή της απόφασης. έχεται έτσι πλήγµατα κάθε εξουσία, εφόσον εντελώς αβασάνιστα ο βασιλιάς αντιµετωπίζει επιπόλαια και µε ναρκισσισµό τα τεκταινόµενα, µε µοναδικό ανοµολόγητο αιτιολογικό το λουδοβικικό car c est mon plaisir. Με τον τρόπο αυτό ο συγγραφέας σκώπτει κάθε πολιτική εξουσία που µε δηµοκρατικό µανδύα θα επιχειρήσει να παραπλανήσει για την πραγµατική της ταυτότητα. Ο βαρώνος, στερεότυπο του τσιγκούνη και εκπρόσωπου καπιταλιστικών ιδεών περί συσσώρευσης πλούτου, είναι εκείνος που µεταβάλλεται πραγµατικά, συνειδητοποιώντας µε τον εγκλεισµό του στο χρηµατοκιβώτιο, την ανάγκη επικοινωνίας και φιλίας, η οποία του «ενσταλάζεται» µε ένα εντελώς παιδικό τρόπο που προκαλεί χιούµορ, από το βασικότερο αντίπαλό του. Απεικονίζει ακριβώς την εξόφληση παρεµφερών πολιτικοοικονοµικών συστηµάτων, τα οποία όσο και να προσπαθούν να επιβιώσουν, συναντούν σθεναρή αντίσταση. Ως alter ego του Σκρουτζ Μακ Ντακ εκπροσωπεί σε πρώτη φάση µια ταξική διάσταση, εντάσσεται εποµένως σε ένα κοινωνικό πλέγµα σχέσεων, το οποίο αναπόφευκτα εµπεριέχει και την οικονοµική του πλευρά, η οποία επικεντρώνεται σε καπιταλιστικά πρότυπα που στο τέλος θα αποδειχθούν σαθρά. Μην ξεχνούµε ότι οι ταινίες του Ντίσνεϋ είχαν αποθεωθεί και είχαν θεωρηθεί ως αντιιµπεριαλιστικές, ωσότου τη δεκαετία του 70, δέχτηκαν αρνητική κριτική µε τη µελέτη των Ariel Dorfman και Armand Mattelart Ντόναλτ ο απατεώνας ή Η διήγηση του ιµπεριαλισµού στα παιδιά, 7 Μια έρευνα της Maria Nikolajeva (2002, σ. viii) οδηγεί στο συµπέρασµα ότι το 95% των θεµάτων, σχετικά µε τους χαρακτήρες στη λογοτεχνία αναφέρεται σε α) Ποιος είναι ποιος στη λογοτεχνία, β) για τους συγγραφείς: πώς να δηµιουργήσετε ένα πειστικό χαρακτήρα και γ) για τους κριτικούς Τι ή ποιο είναι οι χαρακτήρες σε ένα λογοτεχνικό κείµενο, τι αντιπροσωπεύουν ή πώς κατασκευάζονται και αποκαλύπτονται στον αναγνώστη. 5

6 Σελ. 6/17 οπότε στα κόµικς της σειράς αυτής προσδίδεται ιµπεριαλιστικό περιεχόµενο 8. Τέλος, ο Ιγνάτιος, από αδύναµο ποντικάκι µεταβάλλεται κατά την κορύφωση σε τρανό και µέγα γατοφάγο. Η µεταβολή αυτή ωστόσο είναι προσωρινή και εξαφανίζεται µε το θάνατό του και είναι η µόνη που εµφανίζεται στο µέσο της εξέλιξης της υπόθεσης. Αποτελεί µάλιστα και το βασικότερο στοιχείο, το οποίο προωθεί την ούτως ή άλλως περιορισµένη εξέλιξη. Ως ήρωας, ο ποντικός οφείλει ενδεχοµένως την καταγωγή του στην ευρύτατη αντιπροσώπευσή του στην παγκόσµια λαϊκή παραδοσιακή παιδική λογοτεχνία, όπου εµφανίζεται και ως πρωταγωνιστής και ως συµπαραστάτης. Το ποντίκι µάλιστα σε πολλές αρχαίες µυθολογίες εµφανίζεται ως χθόνιο ζώο, λατρευτικό µε δύναµη και καλή θέληση απέναντι στον άνθρωπο 9, χρήση η οποία επιβεβαιώνεται από τη όνα Τερηδόνα. Οι χαρακτήρες δεν έχουν ηλικία, γι αυτό και δε µεγαλώνουν. Ο βαρώνος φαίνεται αγέραστος, στοιχείο που τονίζεται από την εικονογράφηση. Το ίδιο και όλοι οι χαρακτήρες µε εξαίρεση τη όνα Τερηδόνα, η οποία υφίσταται µια σωµατική επί τα χείρω µεταβολή, χωρίς όµως αυτή να οφείλεται στο πέρασµα του χρόνου. Το χρονικό αυτό απυρόβλητο των ηρώων αποβλέπει να καταστήσει τους λογοτεχνικούς χαρακτήρες υπερτοπικούς και διαχρονικούς, πάντα επίκαιρους και προσπελάσιµους από κάθε (παιδί-)αναγνώστη, εφόσον οι πρωταγωνιστές εντάσσονται σε αρχετυπικά σχήµατα. Χαρακτήρες και αφήγηση ιερευνώντας τη θέση των χαρακτήρων στην αφήγηση 10, διαπιστώνουµε ότι δε συµ- µετέχουν στον αφηγηµατικό λόγο. Την αφήγηση πραγµατώνει δια χειρός (και στόµατος) Ευγενίου Τριβιζά ένας επινοηµένος αφηγητής, ο Χάρτινος Ιππότης, ο οποίος «γράφει» τα παραµύθια και τα αναδιηγείται ο συγγραφέας, παρεµβαίνοντας µε αποστροφές στον πραγµατικό, ουσιαστικά όµως στον υπονοούµενο, αναγνώστη, του οποίου η ηλικία δεν προσδιορίζεται, αλλά είναι εύκολα εντοπίσιµη. Ως προς τη δράση των παραµυθιακών χαρακτήρων, σύµφωνα µε το µοντέλο του Vl. Propp, και γενικότερα των στρουκτουραλιστών, τα παραµύθια δοµούνται γύρω από το µοντέλο δράσης Αποστολέας Αντικείµενο (αξίας) έκτης Συµπαραστάτης Υποκείµενο δράσης Αντίµαχος διατηρώντας όµως κάποια αυτοτέλεια, αφού ο αποστολέας µπορεί να ταυτίζεται µε τον αντίµαχο ή να µετασχηµατίζεται σε συµπαραστάτη, ανάλογα µε τις ανάγκες της ιστορίας, η οποία και δεν επιτρέπει, όπως άλλωστε και στα παραµύθια γενικότερα να αναπτυχθούν οι ήρωες, οι οποίοι, στερούµενοι εσωτερικής ζωής και συναισθηµάτων (µε µια αµυδρή εξαίρεση τον ποιητή στο Τηγάνι του ήµιου) είναι µονοδιάστατοι και 8 Γιάννης Σκαρπέλος: Ο Ντόναλτ ο απατεώνας κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 1979 σε µετάφρ. A. Ζακοπούλου-Ν. Τσαούλα και ανατυπώθηκε το Nikolajeva, 2000, σ. 53. Ο Τριβιζάς βέβαια χρησιµοποιεί σε αρκετά κείµενά του και τη γάτα, όπως αποδεικνύουν οι τιτλικές εκφορές πολλών κειµένων του. 10 Nikolajeva,

7 Σελ. 7/17 στατικοί και στερούνται ψυχολογικού βάθους 11. Αλλά και οντολογικά, οι χαρακτήρες των παραµυθιών αυτών είναι «νεκρά πρόσωπα», ιστορηµένα µόνο για να απεικονίσουν τις προθέσεις του συγγραφέα. Στερούνται την ενότητα, τη συνθετότητα και τη συνοχή των πραγµατικών ανθρώπων. Έχουν όµως αξίες και εµφανίζονται σε µια φαντασιακή σκηνογραφία και σε φαντασιακές καταστάσεις. εν ξέρουµε και δεν µπορούµε να ξέρουµε τίποτε εκτός από αυτό που διαβάζουµε στο κείµενο. Στην παραµυθιακή πραγµατικότητα έχουν γεννηθεί (από την πέννα του συγγραφέα), έχουν γονείς και συγγενείς, όπως ο Ιγνάτιος, είναι παραµυθιακά θνητοί, όπως ο Ιγνάτιος ή ποιητής που παρ ολίγον να πεθάνει στο Τηγάνι του ήµιου. Ως χαρακτήρες µιας χιουµοριστι-κής και ειρωνικής αφήγησης είναι κατώτεροι από άλλους χαρακτήρες και προφανώς από τους αναγνώστες (Frye 1973: 33-4, ελλην. µεταφρ. 1996: 25-6). Ε Οι πρωταγωνιστές Ανάµεσα στα πολλά ερωτήµατα που οι δάσκαλοι υποβάλλουν τους µαθητές τους, όταν συζητούν για λογοτεχνικά κείµενα, είναι να βρουν ποιος είναι ο κύριος χαρακτήρας της ιστορίας, ποιος τους αρέσει περισσότερο και µε ποιον ήρωα ταυτίζονται. Ποιος είναι λοιπόν ο πρωταγωνιστής σε κάθε ιστορία. Η Θεωρία της παιδικής λογοτεχνίας ουσιαστικά τώρα µόνο αρχίζει να εµβαθύνει στους χαρακτήρες. Η Maria Nikolajeva 12 διαχωρίζοντας τους ήρωες από τον πρωταγωνιστή προχωρεί σε σχετική ταξινόµηση των χαρακτήρων. Εντοπίζει τον πρωταγωνιστή στον τίτλο, στη σειρά της εµφάνισης, στη συχνότητα µιας σταθερής παρουσίας, στην πρωτοπρόσωπη οπτική, στον εστιαστή, ή θέτει άλλα κριτήρια, ανάλογα µε τον προσανατολισµό του κειµένου, ενώ κάνει λόγο και για συλλογικό ήρωα. Πάντως, η δυσκολία εντοπισµού ενός πρωταγωνιστή παραµένει πάντα και ιδιαίτερα όταν βρισκόµαστε σε κείµενα, όπως αυτά του Τριβιζά. Στον Ιγνάτιο και η Γάτα τα πράγµατα είναι πολύ πιο απλά, επειδή ο πρωταγωνιστής Ιγνάτιος, εµφανίζεται βέβαια στον τίτλο, αλλά είναι εκείνος που κυριαρχεί στο κείµενο και κινεί τα νήµατα της δράσης, παρά τη χάρτινη και σιωπηλή παρουσία της γάτας. Ο ίδιος ο συγγραφέας άλλωστε µε όλες τις τεχνικές εστιάζει στη µορφή του. Στα υπόλοιπα κείµενα όµως νοµίζουµε ότι τα πράγµατα περιπλέκονται, γιατί στη όνα Τερηδόνα µπορεί να κυριαρχεί επιφανειακά η µορφή της, ουσιαστικά όµως δεσπόζει η Λουκία, της οποίας η παρουσία είναι αρχικά µόνο φωνητική, για να διατρέξει στη συνέχεια όλο το κείµενο ως το πάσχον υποκείµενο, µε συµπαραστάτη τον οδοντογιατρό και τα ποντίκια. Στην ίδια διαπίστωση µπορούµε να προβούµε και στο Τηγάνι του ήµιου, όπου τελικά ο πρωταγωνιστής δεν είναι ούτε ο βασιλιάς, ούτε ο δήµιος, ο οποίος εµφανίζεται ως εκτελεστικό όργανο στον τίτλο, αλλά ο παραβατικός ποιητής. Στις Χελώνες του Βαρώνου η βασανιστική και χιουµοριστική παρουσία του τιτλούχου δεν υπογράφει και τον πρωταγωνιστικό του ρόλο, τον οποίο υποκλέπτει ο διαρρήκτης που καταφέρνει να µετασχηµατίσει σε κοινωνικό ον τον Βαρώνο. Εκείνος αισθάνεται πλέον αναγκαία την παρουσία του «ευεργέτη» του, σύµφωνα µε την ηθική 11 Οι περισσότεροι χαρακτήρες στην ελληνική παιδική λογοτεχνία, επειδή και η ιστορία της δεν είναι µακροχρόνια, στερούνται ψυχολογικού βάθους. Ως ψυχολογικές υπάρξεις οι ήρωες άλλωστε, δεν ενδιαφέρουν τα παιδιά. Μόνο τα τελευταία χρόνια, µε το διεµβολισµό του κειµένου από τον εσωτερικό µονόλογο ή την επιστολική γραφή ή την ηµερολογιακή καταγραφή, εµφανίζονται και ήρωες µε ψυχολογικό βάθος, στη περιοχή κυρίως της πρωτοεφηβικής και εφηβικής λογοτεχνίας. 12 Nikolajeva,

8 Σελ. 8/17 των ενηλίκων, κατά την οποία όσο διαρκεί ένας εγκλεισµός, τόσο πιο ευγνώµων πρέπει να είναι ο φυλακισµένος προς το άτοµο που τον απελευθερώνει 13. Και ο διαρρήκτης ουσιαστικά απελευθερώνει τον Βαρώνο όχι µόνο από τον εγκλεισµό του στο χρηµατοκιβώτιο αλλά και από τα πάθη του και την αποµόνωσή του. Τον µετασχηµατίζει σε κοινωνικό ον, επιφέροντας πλήγµα σε πολιτικά και οικονοµικά συστή- µατα που καταστρατηγούν τον ανθρωπισµό και πλήττουν θανάσιµα κάθε καπιταλιστική τάση. Θέτει όµως έµµεσα και υπαρξιακά θέµατα, σχετικά µε τη φύση της ζωής και το λόγο ύπαρξης. Από την άποψη αυτή, η ανατροπή που εµφανίζεται στο παραµύθι είναι τυπική, ιδιαίτερα λυσιτελής όµως για το παιδί, που και το ίδιο αναζητά τον απελευθερωτή, τον οποίο ανευρίσκει στη φαντασία του. ΣΤ Σκηνογραφία και Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρταετών Σηµαντικό ρόλο στην απόδοση του σκηνικού διαδραµατίζει η εικονογράφηση, η οποία έτσι εκτός από ένα επεξηγηµατικό χαρακτήρα έχει και µια προσθετική λειτουργία. Γιατί στα περισσότερα Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρταετών δεν περιγράφεται ο χώρος, ενώ ο χρόνος υπακούει στις απαιτήσεις του παραµυθιού και είτε δηλώνεται µε επιρρήµατα: κάποτε «(Ζούσε κάποτε ένας βασιλιάς» ή «Ζούσε κάποτε στην Ισπεπονία µια πεντάµορφη κυρά»), είτε αποσιωπάται εντελώς και αφήνεται να τοποθετηθεί η ιστορία σε ένα µακρινό παρελθόν, εγκλωβισµένο µέσα σε ρήµατα παρελθοντικού χρόνου («Εκεί, σ αυτή τη βιβλιοθήκη λοιπόν ζούσε ο Ιγνάτιος» ή «Ο βαρώνος Φλαφ φον Φλουφ ήταν πάµπλουτος. Είχε, είχε», «κι έζησαν αυτοί καλά κι εµείς καλύτερα» ή «κι έζησε αυτός υγρά κι εµείς στεγνότερα»). Η κλασική παραµυθιακή εισαγωγή «Μια φορά κι έναν καιρό», καθώς και το κλασικό τέλος του «ζήσαν αυτοί καλά», σε µετασχηµατισµένες εκδοχές τους επισηµαίνονται στα Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρταετών, σε συνδυασµό µε τις χαρακτηριστικές επαναλήψεις µοτίβων και φράσεων, όπως υποδηλώνει η πρόθεση, στο βαθµό που µπορούµε να µιλάµε για αναγνωρίσιµη συγγραφική προθετικότητα, του συγγραφέα να συνθέσει µια κειµενική ιστορία, η οποία να συγκλίνει µε το πρωτογενές αφετηριακό κείµενο. Παρεµφερής είναι και η διαχείριση του χώρου, ο οποίος σπάνια δηλώνεται, όπως στη όνα Τερηδόνα, στην οποία ο συγγραφέας στέλνει τον αναγνώστη του σε µια φανταστική χώρα, την Ισπεπονία, µε τους ποικίλους συνειρµούς που ευνοεί. Πρόκειται ίσως, µαζί µε το χώρο στις Χελώνες του Βαρώνου για ένα χώρο ουτοπίας. Σε κάθε άλλη περίπτωση εντοπισµού χωρικών στοιχείων, τα τελευταία περνούν µέσα από την αφήγηση, ευνοούν την εξέλιξη της ιστορίας ή τη δηµιουργία κωµικού στοιχείου και δεν περιγράφονται. Έτσι, µαθαίνουµε στη όνα Τερηδόνα, ότι κάτω από το παράθυρό της ο δρόµος έχει µεγάλες τρύπες γεµισµένες µε κετσάπ, µαγιονέζα ή σπανακόρυζο, για να διασκεδάζει από την πτώση των περαστικών και ότι άνοιξε ένα ζαχαροπλαστείο, προκειµένου να υλοποιήσει το σατανικό σκοπό της. Στη διάσταση του εξωτερικού χώρου, όπου και πάλι φαίνεται ότι αποτελεί ένα τυπικό στοιχείο, ο συγγραφέας στο Τηγάνι του ήµιου κινείται µε την τεχνική της ατάκας. «Στην είσοδο του παλατιού βρισκόταν µια κόκκινη πινακίδα που έλεγε», «Στο γρασίδι του κήπου υπήρχε µια πράσινη πινακίδα που έλεγε», «Στα παρτέρια µε τις µαργαρίτες υπήρχε µια κίτρινη 13 Bettelheim, 1995, σ

9 Σελ. 9/17 πινακίδα που έλεγε», «Και στη µέση της λιµνούλας µε τα χρυσόψαρα βρισκόταν µια µπλε πινακίδα που έλεγε». Τον εξωτερικό, αλλά και τον εσωτερικό χώρο, ο οποίος σπάνια περιγράφεται λεκτικά, όπως το δωµάτιο µε τα γλυκίσµατα στη όνα Τερηδόνα, αλλά κυρίως στον Ιγνάτιο και η Γάτα, είναι όµως έντονη η παρουσία του, ουσιαστικά αποδίδει η εικονογράφηση. Η εικονιστική παράστασή του εναρµονίζεται πλήρως µε τους χαρακτήρες, την πλοκή, τη δοµή και την ιστορία και δίνεται ένα ιδιαίτερο ύφος σε κάθε παραµύθι χωριστά. Ο/η εικονογράφος εκµεταλλεύεται όλες τις δυνατότητες που του δίνει το κείµενο και η φαντασία του/της 14, για να αποδώσει το χώρο µέσα και έξω, «κοσµώντας» τον µε τα αναγκαία συστατικά αντικείµενα, προκειµένου να αποδώσει την ατµόσφαιρα του παρα- µυθιού. Έτσι, η εικονογράφηση ως προς το χώρο, αλλά και ως προς τους χαρακτήρες, λειτουργεί παραπληρωµατικά ή συµπληρωµατικά και ευνοεί τη συµµετοχή του παιδιού στο παιχνίδι µιας διπλής ανάγνωσης, κειµενικής και εικονιστικής, ενώ το κάνει κοινωνό της παραµυθικής ιστορίας και των πολιτιστικών δεδοµένων του παραµυθιού. Η λεπτοµερής βέβαια εικονογράφηση η οποία προκύπτει περισσότερο, χωρίς να υπαγορεύεται από το κείµενο, δεν ευνοεί τη δηµιουργική φαντασία του παιδιούαναγνώστη, όπως την εννοεί ο ίδιος ο Τριβιζάς, δεν παύει όµως να «προκαλεί» για προσωπικές εικονιστικές αναπαραστάσεις από το ίδιο το παιδί, έστω και σε µειωµένο βαθµό. Η εικονιστική απόδοση του χώρου µε τα αντικείµενα και τα πρόσωπα, ντυµένα πολυτελώς αντανακλά το πολιτισµικό επίπεδο της εποχής των ιστοριών των παραµυθιών, αποτυπώνει την οικονοµική και κοινωνική κατάσταση της κοινωνίας και διαχέει τη γενικότερη ιδεολογία που κυριαρχεί. Αντικατοπτρίζοντας τη διάθεση, λειτουργεί για άλλους χαρακτήρες ως φίλιος χώρος (locus amoenius), έχει εποµένως τοποφιλικό χαρακτήρα, ενώ για άλλους ήρωες, όπως ο οδοντογιατρός ή η Λουκία στη όνα Τερηδόνα µε τον εγκλεισµό τους σε αραχνιασµένα ανήλια υπόγεια ή σε ελκυστικά δωµάτια µε λιχουδιές, παίρνει τη θέση ενός ανταγωνιστή και ενός loci hostilis. Παράλληλα, διατηρεί και τη συµβολική σηµασία του, η οποία εξαρτάται από τους νόµους, οι οποίοι ρυθµίζουν την εξέλιξη της συγκεκριµένης παραµυθιακής ιστορίας. Έτσι, άλλοτε είναι χώρος ανεµελιάς και ελευθερίας, άλλοτε αποκτά αρνητικές αποχρώσεις µε τον εκούσιο ή ακούσιο εγκλεισµό των χαρακτήρων στον έσω χώρο. Στον Ιγνάτιο και η Γάτα, ο εσωτερικός χώρος είναι αφενός χώρος περισυλλογής, αφετέρου χώρος µιας οιηµατικής ενηλικίωσης και ολέθρου, ενώ παρεµφερή λειτουργία έχει και στη όνα Τερηδόνα, όπου ο εσωτερικός χώρος (εδώ, δεν προβάλλεται αρκετά ο εξωτερικός χώρος, λόγω της φύσης των χαρακτήρων) δοµείται γύρω από το διπολικό ζεύγος όλεθρος vs ενηλικίωση 15. Όλεθρος για την Τερηδόνα, ενηλικίωση για τη Λουκία. 14 Για την εικονογράφηση του παιδικού βιβλίου από τη σκοπιά του συγγραφέα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες οι απόψεις που διατυπώνει ο Τριβιζάς: Ν. Βασιλαράκης (επιµ), 1998, σσ , όπου, παρά το γεγονός ότι αναγνωρίζει τις δεσµεύσεις του εικονογράφου, τον οποίο αντιπαραβάλλει µε τον µουσικοσυνθέτη, και παρά το ότι προβληµατίζεται για το είδος της εικονογράφησης πλούσια και εξαντλητική ή εικονογράφηση-σκελετός, η οποία ενεργοποιεί τη φαντασία του παιδιού- δέχεται ότι η κυριαρχία της εικόνας δεν απειλεί σοβαρά το βιβλίο. Καταλήγει µάλιστα στο συµπέρασµα, σχετικά µε το χρόνο που απαιτείται για την εικονογράφηση ενός βιβλίου, ότι «Για µερικούς καλλιτέχνες, φαίνεται, ο χρόνος δεν είναι χρήµα. Είναι χρώµα». 15 Το διπολικό αυτό ζεύγος προκύπτει από την ισοτοπία όνα τερηδόνα = όλεθρος Λουκία ενηλικίωση 9

10 Σελ. 10/17 Γενικά ο χώρος είναι ένας χώρος εσωτερικός, συχνά σκοτεινός και µυστηριώδης, µε ελάχιστες µεταιχµιακές εκφάνσεις, οι οποίες λειτουργούν ως συνθετικοί αρµοί για το πέρασµα από τον ένα εσωτερικό στον άλλο εσωτερικό χώρο ή ακόµα ως χωρική επικοινωνία ανάµεσα στο έξω και στο µέσα. Αλλά και όταν είναι εσωτερικός (περιγράφει παγίδες αλλά και χαρές) ακόµα και τότε αποτελεί χώρο εγκλεισµού, για να µετασχηµατιστεί σε χώρο χαράς. Εδώ µάλιστα, ο χρόνος είναι κυκλικός, επαναληπτικός, χωρίς ριζικές αλλαγές, διαρκεί. Η ανακάλυψη ξανά του παιχνιδιού στις Χελώνες του Βαρώνου είναι το σύµβολο της αποκατάστασης του απολεσµένου παραδείσου, η απώλεια του οποίου δε δηλώνεται, υπονοείται όµως µε τη µείωση του πλούτου. Ο παράδεισος ξανακερδίζεται. Ο Βαρώνος δηµιουργεί αυτόν τον παράδεισο σύµφωνα µε µια παιδικότητα, η οποία αναδύεται µέσα από την επαφή του µε τον διαρρήκτη. Παράλληλα το «αιώνιο παιδί», σύµφωνα µε την εντύπωση που δηµιουργεί η απεικόνιση του βαρώνου, γίνεται µέρος µιας αιωνιότητας, εφόσον και οι χαρακτήρες δεν έχουν ηλικία. Ζ Πλοκή Η πλοκή των Παραµυθιών δεν παρουσιάζει καµιά ιδιαιτερότητα. Η χρονική ακολουθία των γεγονότων είναι γραµµική και καλοδουλεµένη και ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του θέµατος. Αν και η δράση είναι σχετικά περιορισµένη, και αποκαλύπτεται σταδιακά, όπως σε όλα τα παραµύθια, δεν απουσιάζουν οι συγκρούσεις των κεντρικών χαρακτήρων µε τον εαυτό τους (Οι Χελώνες, Το Τηγάνι, Η όνα Τερηδόνα ), ακόµα και αν αυτές δεν είναι ισχυρές, µε τους άλλους (Η όνα Τερηδόνα,Ο Ιγνάτιος ), µε την κοινωνία (Οι Χελώνες ), µε τη φύση του ήρωα (Ο Ιγνάτιος ). ίνουν µάλιστα κάποτε την εντύπωση ότι είναι ψευδοσυγκρούσεις ήρωα µε τον εαυτό του και αυτό συντελεί στη δηµιουργία και στην επίταση ενός χιουµοριστικού κλίµατος (Το Τηγάνι ). Η ένταση εµφανίζεται συχνά και απροσδόκητα, ακολουθεί όµως µια ευθύγραµµη πορεία, όπως απαιτεί η ηλικία στην οποία απευθύνονται τα παραµύθια. Η µετάβαση από το ένα γεγονός στο άλλο, από το ένα επεισόδιο στο άλλο, συντελείται χωρίς χρονικές ανακολουθίες και διασκελισµούς. Ο συγγραφέας δοµεί την ιστορία του µε το πιο απλό υπόδειγµα δράσης, γιατί τον ενδιαφέρει να δώσει µια εύκολα κατανοητή χιουµοριστική ιστορία στα παιδιά, να τα οδηγήσει στην απόλαυση του κειµένου και όχι για να προβληµατίσει µε µια σύνθετη δοµή του κειµένου. Γι αυτό και όταν η εξέλιξη φτάνει στην κορύφωσή της, φροντίζει η αποφόρτιση να γίνει σταδιακά µε χιουµοριστικό τρόπο (το παιχνίδι Βαρώνου και διαρρήκτη) ή µε τεχνάσµατα-τεχνική της εξαπάτησης (την καταβρόχθιση της τούρτας από τους ποντικούς) ή µε µαγικό τρόπο (Το Τηγάνι ) ή µε την τεχνική της παρασιώπησης (Ο Ιγνάτιος ). Η Θέµα Στα Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρταετών παρατηρείται µια ετεροθάλεια µηνυµάτων, τα οποία όµως συσπειρώνονται πάντα γύρω από το διπολικό άξονα καλό vs κακό. Τα κείµενα του Τριβιζά θέτουν ουσιαστικά ηθικά προβλήµατα και επιτρέπουν τη νοηµατοδότηση του κειµένου από το παιδί-αναγνώστη. Ιδιαίτερα, οι Χελώνες του 10

11 Σελ. 11/17 Βαρώνου αποδεικνύουν την ανασφάλεια στις καπιταλιστικές κοινωνίες, πώς µπορούµε να διασφαλίσουµε τη συσσώρευση πλούτου και κατά πόσο αυτή όχι απλώς είναι θεµιτή αλλά οδηγεί και στην ευτυχία, εφόσον και ο ίδιος ο εγκλεισµός για τη διαφύλαξή του δεν τη διασφαλίζει. Ο λόγος του έτσι γίνεται κριτικός. Πρόκειται για µια επιµελώς καλυµµένη κριτική κατά της αλαζονείας, της µαταιοδοξίας, της συσσώρευσης πλούτου, του άκρατου ατοµικισµού και εγωκεντρισµού και τελικά ένας λόγος για την πορεία προς την ωρίµαση. Στον Ιγνάτιο και η Γάτα προβάλλεται η ηθική αξία της αυταξίας και η τιµωρία της έπαρσης. Ο Ιγνάτιος, µη έχοντας επίγνωση των ενεργειών του και συγχέοντας την πραγµατικότητα µε το βιβλιακό ηρωισµό του, τιµωρείται. Εδώ, υποκρύπτεται ακούσια µια «πολιτική» αλληγορία. Οι αδύναµοι ορθώνουν το ανάστηµά τους στους ισχυρούς και τιµωρούνται. Είναι πολύ πιθανόν ωστόσο η βουλιµία του Ιγνάτιου να παραλληλιστεί µε την περιπέτεια της ανάγνωσης, και µάλιστα της παρανάγνωσης. Ο Ιγνάτιος καταβροχθίζει τις σελίδες των βιβλίων (λογοτεχνικών και µη), χωρίς να εισχωρεί στο λογοτεχνικό χώρο. Έχουµε εποµένως την επιφανειακή επαφή µε τη λογοτεχνία ανθρώπων, οι οποίοι δεν έχουν σχέση µε αυτήν και αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν αξία και περιεχόµενο, όπως ακριβώς και ο Ιγνάτιος δε διακρίνει την εικονική από την πραγµατική γάτα. Γι αυτό και όταν βρεθεί αντιµέτωπος µε την πραγµατικότητα, κατασπαράσσεται απ αυτήν. Όπως και οι άνθρωποι, οι οποίοι αντιµετωπίζουν ένα [λογοτεχνικό] βιβλίο επιπόλαια, δεν επεξεργάζονται τις πληροφορίες (αισθητικές, γνωστικές) που εµπεριέχουν τα κείµενα, γελοιοποιούνται και «καταβροχθίζονται» από την πραγµατικότητα. Στη όνα Τερηδόνα καταδικάζεται η εγωπάθεια, ο ναρκισσισµός και η αλαζονεία, η µαταιοδοξία, ενώ στις Χελώνες του Βαρώνου, κυριαρχεί η γελοιοποίηση του ευµετάβολου, η αδυναµία να χειραγωγήσει κανείς τα πάθη του και η δύναµη της τέχνης. Παραπέµπει στο Σκρουτζ Μακ Ντακ και στους κακούς λύκους. Είναι χαρακτηριστική η µεταστροφή του βαρώνου µε τη δαψίλεια που τον διακρίνει απέναντι στο διαρρήκτη αλλά και στους υπηκόους του, η οποία µας παραπέµπει στο Σκληρόκαρδο Γίγαντα του Όσκαρ Ουάιλντ Πρόκειται για µια ιδεολογική ανατροπή, µε χιουµοριστικό χαρακτήρα, εφόσον προβάλλει τη δύναµη της τέχνης, η οποία είναι δυνατό να ανατρέψει τη δύναµη, θέµα που το συναντούµε συχνά στην παραδοσιακή περισσότερο παιδική λογοτεχνία και αποτελεί ένα µέτρο κατά της βίας. Σε τελευταία ανάλυση τα κείµενα των Παραµυθιών από τη χώρα των χαµένων χαρταετών είναι κείµενα ενηλικίωσης. Ο βαρώνος ενηλικιώνεται µε την απαλλαγή τους από το πάθος της απληστίας και της φιλαργυρίας και την ανάπτυξη κοινωνικής συνείδησης. Ο Ιγνάτιος υφίσταται µια γρήγορη και πλασµατική (οιηµατική) ενηλικίωση µε το ψευδοκατόρθωµα της καταβρόχθισης µιας γάτας. Εδώ όµως, η ψευδο-ενηλικίωση υπακούει στις επιταγές ενός κυκλικού χρόνου, κατά στο σχήµα: γέννηση-«ενηλικίωση»-θάνατος, έστω και αν ο θάνατος οφείλεται σε βίαιη ενέργεια, η οποία βρίσκεται σε άµεση σχέση µε την ψευδο-ενηλικίωση. Ο βασιλιάς Παχουλούτσικος ο Πολύγνω- µος «ενηλικιώνεται» µε την τελική απόφασή του να αποδεχτεί το γάµο της κόρης του µε τον ποιητή, ενώ στη όνα Τερηδόνα η µικρή Λουκία, ο µόνος παιδικός χαρακτήρας των Παραµυθιών από τη χώρα των χαµένων χαρταετών, υφίσταται τόσο ηλικιακή όσο και κοινωνική και ψυχολογική ενηλικίωση. Να λάβουµε υπόψη και το χρόνο παραγωγής των Παραµυθιών, τα οποία τοποθετούνται στην καµπή του 21 ου αιώνα, όταν τόσο στο χώρο της Εκπαίδευσης όσο και στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο διακινούνται ιδεολογήµατα Αγωγής Υγείας, οικολογικού ενδιαφέροντος κ.ά., ενώ διαρκώς καταβάλλεται προσπάθεια να πληγεί η αλαζονεία 11

12 Σελ. 12/17 και η έλλειψη αυτογνωσίας, σε µια εποχή τεχνολογικής έκρηξης και επιστηµονικής απογείωσης. Έρχονται λοιπόν οι ήρωες του Τριβιζά µέσα από την κωµικότητά τους να καταγράψουν το παράλογο και το τραγικό της ζωής. Η απεικόνισή τους υποκρύπτει ξεκάθαρα µια κριτική στάση του συγγραφέα απέναντι στη ζωή και στην κοινωνία, έστω κι αν αυτή υπεισέρχεται ακούσια, ενώ παράλληλα ευνοεί πολυεπίπεδες αναγνώσεις, µέσα από ένα διάχυτο λυρισµό και µια µουσική ποιητικότητα, η οποία τείνει να καταργήσει τα όρια του πεζογραφικού λόγου, ως µια άλλη εσωτερική περισσότερο παρά µορφολογική αφηγηµατικότητα. Θ Ύφος Τα Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρτατετών ως κείµενα µεταµυθοπλασίας 16 υπακούουν στην ανασυγκειµενοποίηση (recontextualization), η οποία εµφανίζεται, όταν η γλώσσα χρησιµοποιείται αισθητικά, όταν η γλώσσα χρησιµοποιείται κατά τρόπο «παιγνιώδη» 17. Η παιγνιώδης αυτή διάστασή τους και η παρωδιακότητα που «υποβόσκει» ενισχύουν περισσότερο τον κριτικό χαρακτήρα τους, ο οποίος εκδηλώνεται και µέσα από τη χρήση της γλώσσας. Ο Ευγένιος Τριβιζάς επινοεί λέξεις και δηµιουργεί δικό του λόγο. Τα ονόµατα των χαρακτήρων βασίζονται σε µια ποιητική παρετυµολογία, όπως ο τσάρος Τσατσάροβιτς. ηµιουργεί ακόµα ποικίλα γλωσσολεξικά φαινόµενα, πολυσύνθετες λέξεις, όπως Ποντικοσουρταφέρτας, παρηχητικές ετυµολογίες (Λουµ Λουµ Μασουλούµ, Τιραντώ, Πιξ Λαξ-Πιξπιξ Λαξλάξ- Πιπξπιξπιξ Λαξαλαξλάξ, Πιξπιξπιξπιξ Λαλαξλαξλαξλάξ, Φον φον Φλου), παραφθορά τοπωνυµιών λ.χ. Ισπεπονία, Φουρφουρεµβέργη που κάνουν εµφανέστερο τον παρωδιακό λόγο. Η λεξιµαργική αυτή τάση του Τριβιζά, γνωστή ήδη από προηγούµενα κείµενά του, δηµιουργεί ένα προσωπικό, χιουµοριστικό και στιλβωτικό ύφος, ενώ γίνεται συχνά φορέας του µύθου. Ο διεµβολισµός των παραµυθιών από ποιητικά κείµενα στο Τηγάνι του ήµιου ανανεώνει τους παράγοντες διεξαγωγής και επέκτασης της δράσης, διεγείρει το ενδιαφέρον του παιδιού-αναγνώστη, ευνοεί την εµφάνιση χιουµοριστικών στοιχείων και προλαβαίνει µια ενδεχόµενη κόπωση. Έτσι, ο ποιητής Ουµβέρτος Σµακαρού, µε την απαγγελία στίχων αφενός προκαλεί συναισθηµατική αποφόρτιση, η οποία ενισχύεται και από την εικονογράφηση 18 και αφετέρου δίνει την άνεση στο συγγραφέα να συνεχίσει την ιστορία του. 16 Ο όρος επινοήθηκε το 1973 από τον Raymond Federman και σηµαίνει τη µυθοπλασία που καταβάλλει λίγες ή και καθόλου προσπάθειες να είναι ρεαλιστική ή νατουραλιστική και δίνει έµφαση στη µυθοπλαστική της κατάσταση. Ίσως δεν έχει κανένα νοηµατικό στόχο (The Penguin σ. 882). Το µετα- µυθοπλαστικό µυθιστόρηµα ως αποτέλεσµα µιας αυτο-συνείδητης γραφής ορίζεται, ανάλογα µε τα χαρακτηριστικά του, ποικιλότροπα: ως εσωστρεφές µυθιστόρηµα, ως αντιµυθιστόρηµα, ως αντιρρεαλιστική µυθοπλασία, ως υπερµυθοπλασία (surfiction), ως αυτογεννώµενο µυθιστόρηµα (the self-begetting novel) ή ως fabulation. Ο όρος χρησιµοποιείται για να καταγράψει το αντιµυθιστόρηµα, περιλαµβάνει αλληγορία, λεκτικές ακροβασίες, και υπερρεαλιστικά στοιχεία. εν είναι βέβαια ένας όρος καινούριος στη θεωρία της λογοτεχνίας, γιατί ο Caxton τον χρησιµοποίησε από τα 1484 ήδη (Fabulator) (The Penguin, σ. 302), ενώ µεταµυθοπλαστικά κείµενα έχουµε ήδη από τις αρχές του 20 ου αιώνα (λ.χ. Nesbit 1913 κ.ά.). 17 Waugh: , σ Μια σύγκριση της εικονογράφησης ανάµεσα στις δύο προηγούµενες σελίδες, στις οποίες ο δήµιος είναι έτοιµος να εκτελέσει τον ποιητή είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική: το πλήθος απεικονίζεται να απολαµβάνει 12

13 Σελ. 13/17 Η γραµµατική του λόγου του προσεγγίζει τη γραµµατική της φαντασίας του Τζιάνι Ροντάρι, ώστε να δικαιολογείται ο χαρακτηρισµός που του έχει αποδοθεί «άξιος διάδοχος του Ροντάρι» (Κανατσούλη). Οι επιλογές του τόσο σε λεκτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο πλοκής, χαρακτήρων και αφηγηµατικών µεθόδων στα Παραµύθια αποκαλύπτουν ένα χαρακτήρα φαντασιακά λυτρωτικό, ο οποίος αµφισβητεί τις παραδεδεγµένες τεχνικές των παραµυθιών. Ο Τριβιζάς έχει συνειδητοποιήσει τις άπειρες δυνατότητες της γλώσσας στη λογοτεχνική κατασκευή της σύγχρονης πραγµατικότητας και την αναδεικνύει σε ένα αύταρκες γλωσσικό σύστηµα αναπαραγωγής ενός αντικειµενικού κόσµου και «η αφήγηση και η εµπειρία είναι µερικώς συνέπεια µιας αυξανόµενης κοινωνικής και πολιτισµικής αυτοσυνείδησης» 19. Ι Tεχνικές στα Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρατετών Μια από τις θεωρίες που αφορούν στην «κατασκευή» ενός λογοτεχνικού κειµένου επιµένει ότι ένα κείµενο δεν µπορεί να υπάρξει ως ένα ερµητικά κλειστό κειµενικό σύστηµα, επειδή και ο ίδιος ο συγγραφέας ήταν και είναι αναγνώστης κειµένων (πολλοί άλλωστε διαβάζουν πριν γράψουν ένα κείµενο) και εποµένως η προηγούµενη αναγνωστική εµπειρία του συγγραφέα διαπερνά συνειδητά ή ασυνείδητα το κείµενό του. Ένα κείµενο που παράγεται από τον συγγραφέα δεν είναι παρά µια γονιµοποίηση πολλών στοιχείων που είχαν ήδη οικειωθεί σε ανύποπτο χρόνο, από την παιδική ίσως ηλικία, και βρισκόταν σε κατάσταση «ύπνωσης». Έτσι, καθώς συγ-γράφει το κείµενο ουσιαστικά αναδιηγείται αναπροσαρµοσµένα στις απαιτήσεις του νέου κειµένου παλαιότερες αναγνώσεις, οι οποίες αποσιωπώνται ως αφετηριακό κείµενο, είναι όµως αναγνωρίσιµες, εφόσον η παιδική λογοτεχνία, όπως σωστά υποστηρίζει ο John Stephens «είναι ριζικά διακειµενική, διότι δεν έχει κάποιο συγκεκριµένο δικό της λόγο» 20. Και στα Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρταετών ο συγγραφέας δεν αφίσταται από τις προσφιλείς του τεχνικές. Χρησιµοποιεί κατά κόρο την τεχνική της ανατροπής. Η αντιστροφή ή ανατροπή είναι άλλωστε από τα πλέον συνηθισµένα φαινόµενα στην αναδιήγηση µιας ιστορίας 21. Ανατρέπονται θεµατολογικά και χαρακτηρολογικά στερεότυπα ή ρεαλιστικοί τρόποι αφήγησης. Ο συγγραφέας εγγράφει ασυνείδητα τη διάθεσή του, καθώς «παρεµβαίνει» ακούσια στις κοινωνικές λειτουργίες, να προσβάλει κυρίαρχες αντιλήψεις για την παιδικότητα, τη λειτουργία της ανάγνωσης και το γεγονός, κάτι που µας παραπέµπει σε ανάλογες ρωµαϊκές εκδηλώσεις, κατά τις οποίες ο ρωµαϊκός λαός απολαµβάνει το θέαµα, καθώς στο θέατρο ορισµένοι κατάδικοι είναι υποχρεωµένοι να αντιµετωπίσουν θηρία ή ισχυρότερους µονοµάχους, και ζητωκραυγάζει. Στις δύο σελίδες που ακολουθούν το συγκεντρωµένο πλήθος παρακολουθεί σοβαρό, συγκινηµένο και σκεφτικό τον ποιητή να απαγγέλλει. 19 Waugh, ό.π., σ. 3. Είναι χαρακτηριστικές οι απόψεις που διατυπώνει η Waugh για την παθητική χρήση της γλώσσας, η οποία δεν ισχύει πλέον σε µεταµυθοπλαστικές διηγήσεις, στις οποίες η γλώσσα είναι ένα ανεξάρτητο αυτοπεριεκτικό (self-contained) σύστηµα που δηµιουργεί τα δικά του «περιεχόµενα» και η σχέση του µε το φαινοµενικό κόσµο είναι ιδιαίτερα σύνθετη, προβληµατική και διέπεται από συµβάσεις. Έτσι, ο όρος «Μετα-» χρειάζεται για να εξερευνήσει τη σχέση ανάµεσα στο αυθαίρετο γλωσσικό σύστηµα και στον κόσµο στον οποίο αναφέρεται ολοφάνερα. Στη µυθοπλασία είναι αναγκαία για να εξερευνήσει τη σχέση ανάµεσα στον κόσµο του µυθιστορήµατος και στον έκτός της µυθοπλασίας κόσµο. 20 Stephens, 1992, σ Stephens, 1998, σ

14 Σελ. 14/17 της παιδικής λογοτεχνίας. Επιθυµεί παράλληλα να προσβάλει ιδεολογικά στερεότυπα που αφορούν στην ηθική τάξη, στην κοινωνική ιεραρχία, στην κατανοµή του πλούτου, στη συνείδηση του Εγώ, αναφορικά µε τους άλλους, στην οικογένεια (Στον Ιγνάτιο και η Γάτα, ο Ιγνάτιος συνδιαλέγεται µε τη γιαγιά και όχι µε τους γονείς), όπως είχαν εγγραφεί στα µέχρι τώρα κείµενα για παιδιά. Η διακειµενικότητα ως τρόπος γραφής γενικότερα της παιδικής λογοτεχνίας, στην περίπτωση των Παραµυθιών από τη χώρα των χαµένων χαρταετών εντοπίζεται από λεκτικά παρεφθαρµένα δάνεια («τρανόκαρδος»/ Ο Ιγνάτιος και η Γάτα /κατά το Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, «Ιγνάτιος ο µέγας» κατά το Αλέξανδρος ο Μέγας) ως τη χρήση κειµένων (παραµυθιών, αρχαιοελληνικών επιδράσεων) και κόµικς. Έτσι, ο συγγραφέας προσποιείται ότι ακολουθεί το πρωτογενές κείµενο, για να το παρακάµψει και να δώσει τη δική του εκδοχή και τα επιθυµητά ιδεολογήµατα, πέρα από την αισθητική απόλαυση του κειµένου και το χιούµορ. Για το νεαρό αναγνώστη βέβαια τα περισσότερα πρωτογενή κείµενα είναι άγνωστα, όπως η Γαλεοµυοµαχία ή Κατοµυοµαχία, η παραµυθική όµως εκδοχή του µαγικού καθρέπτη, από τις αφηγήσεις ενηλίκων τού είναι οικεία από το παραµύθι της Χιονάτης. Ο ορίζοντας των προσδοκιών του τείνει να ταυτιστεί ενµέρει τουλάχιστον µε την αναπαραγωγική πρόθεση του συγγραφέα, ο οποίος καταθέτει τη δική του εκδοχή, προσαρµοσµένη στα ιδεολογήµατα που εγκλείει στο δευτερογενές κείµενό του. Έτσι, η προγενέστερη αφηγηµατική ή αναγνωστική εµπειρία του παιδιού-αναγνώστη αποκτά στην αρχή ένα συγκεκριµένο προσανατολισµό, για να αποπροσανατολιστεί στη συνέχεια, καθώς βρίσκεται αντιµέτωπος µε µια αρκετά διαφοροποιηµένη και εκσυγχρονισµένη ιστορία. Μάλιστα, όπως παρατηρεί ο Jacques Zipes 22 «η µεταγραφή δεν καταργεί αναγκαστικά τα αναγνωρίσιµα χαρακτηριστικά ή τις αξίες των κλασικών κειµένων, αλλά µπορεί να καταργεί την αρνητική τους διάσταση µε το να δείχνει πώς ένα διαφορετικό αισθητικό και κοινωνικό πλαίσιο µπορεί να σχετικοποιήσει όλες τις αξίες» και τα ιδεολογήµατα. Ένα λογοτεχνικό κείµενο άλλωστε δεν αποτελεί ένα απλό και παθητικό φορέα µιας ιδεολογίας. Ο δηµιουργός ως φορέας της τήν επεξεργάζεται και τη µετασχηµατίζει σε αισθητική µορφή. Κατά το µετασχηµατισµό αυτό παρεµβαίνουν οι κανόνες και οι συµβάσεις της σύγχρονης καλλιτεχνικής παραγωγής 23. ΙΑ Τα Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρταετών µέσα στην τάξη Τα λογοτεχνικά κείµενα δεν υπάρχουν µόνο για να απολαµβάνονται µε µια κατά µόνας ανάγνωση. Συνειδητά ή ασυνείδητα, ιδεολογήµατα εγκλωβισµένα στις λεκτικές συνθέσεις του τα κάνει κτήµα του ο αναγνώστης. Η οικείωση πλέον αυτή αποκτά µεγαλύτερο βάρος, εφόσον γίνεται µε συστηµατικό τρόπο και αυτό µπορεί να γίνει µόνο στο σχολείο, µέσα στην τάξη, όσο και αν η οικογένεια έχει τις καλύτερες προθέσεις. Η σχέση γονιού-παιδιού και δασκάλου-παιδιού/µαθητή διαφέρουν αισθητά. Εφόσον ο δάσκαλος ακολουθεί ένα πρόγραµµα 24 διδασκαλίας ολόκληρου λογοτεχνικού 22 Zipes, ό.π. σ Hollindale, Για τα ελληνικά δεδοµένα, δεν υφίσταται ακόµα πρόγραµµα διδασκαλίας ολόκληρου λογοτεχνικού κειµένου στη Στοιχειώδη Εκπαίδευση, αλλά αναφερόµαστε στο ενδεχόµενο ο δάσκαλος από ζέση να έχει αναπτύξει ιδιαίτερη πρωτοβουλία. Ελπίζουµε σύντοµα οι αρµόδιοι φορείς να αποφασίσουν τη διδασκαλία ολόκληρου λογοτεχνικού κειµένου και στην Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση. 14

15 Σελ. 15/17 κειµένου στις µικρότερες τάξεις του ηµοτικού σχολείου, µπορεί να διδάξει την τετραλογία, µε τη σειρά έκδοσης, στην οποία αναφερόµαστε ή και κάποια µόνο από τα τέσσερα, για να διδάξει και άλλους συγγραφείς. Ο Τζιάννι Ροντάρι θα του είναι ιδιαίτερα χρήσιµος µε τα παιχνίδια φαντασίας που προτείνει στη Γραµµατική της Φαντασίας, αφού άλλωστε και τα Παραµύθια από τη χώρα των χαµένων χαρταετών είναι τα ίδια ένα παιχνίδι φαντασίας. Το φανταστικό διώνυµο θα φανεί ιδιαίτερα χρήσιµο και για τα τέσσερα κείµενα, προκαλώντας τους µαθητές να σχηµατίσουν τυχαίους συνδυασµούς λέξεων µε µια σηµασιακή απόσταση ανάµεσά τους 25. Τα ίδια τα κείµενα άλλωστε πολύ συχνά κατά τρόπο υπερρεαλιστικό προσφέρονται για φαντασιακές διωνυµικές δοµές. Οι φανταστικές υποθέσεις επίσης είναι ιδιαίτερα πρόσφορες για την καλλιέργεια όχι µόνο της φαντασίας αλλά και της κριτικής σκέψης, εφόσον η φανταστική ερώτησηυπόθεση «Τι θα συνέβαινε, αν λ.χ. η γάτα αγνοούσε τον Ιγνάτιο;» ή «Τι θα συνέβαινε, αν η κόρη του Βαρώνου δεν ερωτευόταν τον ποιητή;» ενεργοποιεί τους µυθοπλαστικούς µηχανισµούς του µαθητή και τον ωθεί στην παραγωγή νέου (φαντασιακού) κειµένου, ώστε από αναγνώστης να µετασχηµατιστεί σε παραγωγό κειµένου. Όταν µάλιστα ολοκληρώσει την τετραλογία µπορεί να προχωρήσει στη «Παραµυθοσαλάτα», όπου µπορεί να υπάρξει σύνθεση ενός παραµυθιού µε ήρωες και από τα τέσσερα κείµενα. Λ.χ. Ο ποιητής δε συναντά την Τιραντώ µέσα στον κήπο αλλά τη όνα Τερηδόνα και κλείνονται για δέκα χρόνια στο χρηµατοκιβώτιο, παρέα µε τον Ιγνάτιο και τη Γάτα, ωσότου ο διαρρήκτης πείσει τον Βαρώνο να τους ελευθερώσει και να εξορίσει τον ήµιο. Καλό είναι βέβαια όλες οι φαντασιακές δηµιουργικές δραστηριότητες να εµπεριέχουν παραγωγή κειµένου, ώστε να εξασκηθεί η µυθοπλαστική ικανότητα των µαθητών, εφόσον και τα τέσσερα κείµενα προσφέρονται ιδιαίτερα για το σκοπό αυτό. Έτσι, ο δάσκαλος µπορεί να ορίσει στους µαθητές του να γράψουν φαντασιακά ηµερολόγια των ηρώων ή να παίξουν τα ίδια το ρόλο του Ιππότη που έγραφε τα παραµύθια. Πάντως, ο δάσκαλος καλό είναι να εκµεταλλευτεί τα στοιχεία που προσφέρουν τα Παραµύθια σχετικά µε το χιούµορ και το παράλογο και να µυήσει τα παιδιά, ώστε να είναι ικανά να απολαµβάνουν και να εκµεταλλεύονται τα στοιχεία αυτά. ΙΒ Επιλογικά Ολοκληρώνοντας, διαπιστώνουµε ότι και τα τέσσερα παραµύθια αρθρώνονται γύρω από τον αρχετυπικό άξονα καλό vs κακό. Μάλιστα, όλες οι αρνητικά αποδιδόµενες µορφές, ο Βαρώνος, η όνα Τερηδόνα, ο άρχοντας στο Τηγάνι του ήµιου και ο Ιγνάτιος, αποτελούν µεταµορφώσεις του κακού λύκου, εκδοχές του κακού, γι αυτό και βλέπουµε στο τέλος είτε να µετασχηµατίζονται από αντίµαχοι σε συµπαραστάτες είτε να εξουδετερώνονται. Ουσιαστικά πρόκειται για µια έκφραση του κακού εαυτού µας, µε τα αρχέγονα πάθη, την επιθετικότητα την αχαλίνωτη απληστία και µαταιοδοξία που τελικά εξουδετερώνεται από το καλό µέρος του. Το ζητούµενο εποµένως είναι η ανάγκη να εξοβελίζει τα πάθη του ο σύγχρονος άνθρωπος και να προεκτείνει τον εαυτό του σε µια κοσµική αρµονία, ώστε να απαλλαγεί από κάθε αντικοινωνικότητα και απανθρωπιά. Κάτω από την οπτική αυτή και τα τέσσερα κείµενα των παραµυθιών απoπνέουν την 25 Βλ. και Καλογήρου, 1999, σ. 83 κεξ.. Εδώ, η συγγραφέας προσεγγίζει, ανάµεσα σε άλλα κείµενα, και τα Μαγικά Μαξιλάρια του Τριβιζά, εφαρµόζοντας τα παιχνίδια της φαντασίας που προτείνει ο Ροντάρι. 15

16 Σελ. 16/17 αισιοδοξία και συµβολίζουν την τελική νίκη του καλού και την αρµονία, η οποία θα επέλθει µε την επικράτηση της λογικής και της Τέχνης. Κυριαρχούν οι ελκυστικές εικόνες, το κωµικό στοιχείο που ενισχύεται από την εικονογράφηση, από ανατροπές και εκπλήξεις, παρά το γεγονός ότι κάποτε προοικονοµείται η συνέχεια και τα κείµενα γίνονται απολαυστικά, συνδυάζοντας την αισθητική και την παιδαγωγική λειτουργία, ενώ εξισορροπεί το χιούµορ µε τον κριτικό προβληµατισµό, την ψυχαγωγία µε την ωφέλεια και, παρά το γεγονός ότι είναι απαλλαγµένα από κάθε ίχνος διδακτισµού, συνείρουν µε αξιοθαύµαστο τρόπο την επιταγή τέρπειν άµα και διδάσκειν. 16

17 Βιβλιογραφία Σελ. 17/17 Βασιλαράκης Ιωάννης (επιµ), 1998, Σύγχρονες οπτικές και προοπτικές της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους. Αθήνα: Τυπωθήτω. Καλογήρου Τζίνα, 1999, Τέρψεις και Ηµέρες Ανάγνωσης, Αθήνα: ΙΜΠ. Ματλάρ Αρµαν-Αριέλ Ντορφµάν, , Ντόναλτ ο απατεώνας ή Η διήγηση του ιµπεριαλισµού στα παιδιά. Αθήνα: Ύψιλον. Οικονοµίδου Σούλα, 2000, Χίλιες και µια ανατροπές. Η νεοτερικότητα στη λογοτεχνία για µικρές ηλικίες, Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Σκαρπέλος Γιάννης, 2000, Ιστορική µνήµη και ελληνικότητα στα κόµικς. Αθήνα: Κριτική. Τριβιζάς Ευγένιος, «Το χιούµορ και το Παράλογο στην Παιδική Λογοτεχνία», η λέξη, 118/1993. Τριβιζάς Ευγένιος, «Τα νήµατα του χιούµορ στο µαγικό χαλί της φαντασίας», ιαβάζω, 336/94. Chambers, Aidan, , Booktalk. Occasional Writing on Literature and Children. Great Britain: The Thimble Press. Cuddon. J.A (ed.), , The Penguin Dictionary of Literary Termes and Literary Theory. London: Penguin Books. Foster, Roger, 1974, Aspects of Novel. Harmondworth: Penguin. Frye, Northrop, , Anatomy of Criticism. New Jersey: Princeton. [Μεταφρ. στα ελληνικά, H Ανατοµία της Κριτικής, 1996, Μ. Γεωργούλια. Αθήνα: Gunemberg.] Gillespie, John, J.- Naden Corinne, J., 1997, Characters in Young Adult Literature. Detroit-New York- Toronto-London: Gale. Hollindale, Peter, 1988, Ideology and the Children s Book, Great Britain: The Thimble Press. Jones, Raymond J., 1997, Characters in Children s Literature. Detroit-New York-Toronto-London: Gale. Lukens, Rebecca, , A Critical Handbook of Children s Literature. New York: HarpeCollins. Nebit, E., (1913/2001) Wet Magic. New York: Books of Wonder. Nikolajeva Maria, 2002, The Rhetoric of Character in Children s Literature. Lanham, Maryland, and London: Scarecrow Press. Rimmon-Kenan, Shlomith, , Νarrative Fiction. Contemporary Poetics. London and New York: Routledge. Russel, David, , Literature for Children. A Short Introduction. New York: Longman Stephens, John, 1992, Language and Ideology in Children s Fiction. Longman. Stephens, John & McCallum Robyn, 1998, Retelling Stories, Framing Culture. New York & London: Garland. Waugh, Patricia, , Metafiction: The Theory and Practice of Self-Conscious Fiction. London & New York: Routledge. Zipes, J., 1983, Fairy Tales and the Art of Supervision. The Classical Genre for Children and the Process of Civilization. London & New York: Routledge. 17

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου Μάρω Λοΐζου: Η προσφορά της στη Λογοτεχνία για Παιδιά και Νέους

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου Μάρω Λοΐζου: Η προσφορά της στη Λογοτεχνία για Παιδιά και Νέους ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου Μάρω Λοΐζου: Η προσφορά της στη Λογοτεχνία για Παιδιά και Νέους Με την ανακοίνωση αυτή επιχειρείται η ανάδειξη των βασικών χαρακτηριστικών του λογοτεχνικού έργου της Μάρως

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Μόνο με το αίσθημα μπορείς να διδάξεις. Αν καθήσεις στην έδρα η ποίηση θα φύγει από το παράθυρο. «Κώστας Μόντης» Βασικές αρχές: 1) Το λογοτεχνικό

Διαβάστε περισσότερα

Η ΤΑΞΗ ΩΣ «ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ» «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ»

Η ΤΑΞΗ ΩΣ «ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ» «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ» Η ΤΑΞΗ ΩΣ «ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ» «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ» Στόχοι: Η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας, η ανάπτυξη, δηλαδή, μέσα στην τάξη-λογοτεχνικό εργαστήρι εσωτερικών κινήτρων, ώστε να εδραιωθεί μια σταθερότερη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Ι. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Ι. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Ι. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής θα διδάσκεται από φέτος στην Ε και Στ Δημοτικού. Πρόκειται για μάθημα βιωματικού χαρακτήρα, με κύριο

Διαβάστε περισσότερα

Τα φύλα στη λογοτεχνία Τάξη: Α Λυκείου

Τα φύλα στη λογοτεχνία Τάξη: Α Λυκείου Τα φύλα στη λογοτεχνία Τάξη: Α Λυκείου Είδος διδακτικής πρακτικής: project, ομαδοσυνεργατική διδασκαλία Προτεινόμενη διάρκεια: 20 ώρες Εισαγωγικές παρατηρήσεις Η διδακτική ενότητα «Τα φύλα στη λογοτεχνία»

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 3 η - ΦΥΣΗ. Σήμερα (αρνητικά):

Ενότητα 3 η - ΦΥΣΗ. Σήμερα (αρνητικά): Ενότητα 3 η - ΦΥΣΗ Θετικά: μας ηρεμεί μας χαλαρώνει μας ψυχαγωγεί (ταξίδια, εκδρομές, συναντήσεις) μας παρέχει τα βασικά είδη διατροφής και επιβίωσης (αέρας, νερό, τροφή) Σήμερα (αρνητικά): Ο άνθρωπος:

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης ί>ηγο^η 26 Επιστήμες της Αγωγής 26 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ ΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

Το μυστήριο της ανάγνωσης

Το μυστήριο της ανάγνωσης Βενετία Αποστολίδου Το μυστήριο της ανάγνωσης Γιατί κάποιοι διαβάζουν και κάποιοι όχι; Είναι σημαντική η ανάγνωση; Γιατί μας αρέσει η ανάγνωση; Τι είναι η φιλαναγνωσία; Τα σημερινά παιδιά διαβάζουν; Η

Διαβάστε περισσότερα

Η Αναπαράσταση του Οικογενειακού και Κοινωνικού Περιβάλλοντος ηρώων με ειδικές ανάγκες στα σύγχρονα παιδικά αφηγήματα.

Η Αναπαράσταση του Οικογενειακού και Κοινωνικού Περιβάλλοντος ηρώων με ειδικές ανάγκες στα σύγχρονα παιδικά αφηγήματα. Η Αναπαράσταση του Οικογενειακού και Κοινωνικού Περιβάλλοντος ηρώων με ειδικές ανάγκες στα σύγχρονα παιδικά αφηγήματα. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Έναυσμα αυτής της εργασίας αποτέλεσαν, η συνεχής επαφή με τον τρυφερό κόσμο

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηµα 5 ο. Κριτικός Εγγραµµατισµός

Μάθηµα 5 ο. Κριτικός Εγγραµµατισµός Μάθηµα 5 ο Κριτικός Εγγραµµατισµός Παραδοχή: Όση σχέση έχει ο γραπτός λόγος µε σύµβολα και κώδικες, άλλη τόση έχει µε αξίες, ιδεολογίες, υποκειµενικότητες, ερµηνείες, κρίσεις, ενδιαφέροντα, συµφέροντα

Διαβάστε περισσότερα

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της!

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της! Κυριακή, 2 Ιουλίου 2017 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ: ΓΙΩΤΑ ΦΩΤΟΥ Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της! Πείτε μας λίγα λόγια

Διαβάστε περισσότερα

III_Β.1 : Διδασκαλία με ΤΠΕ, Γιατί ;

III_Β.1 : Διδασκαλία με ΤΠΕ, Γιατί ; III_Β.1 : Διδασκαλία με ΤΠΕ, Γιατί ; Eρωτήματα ποιες επιλογές γίνονται τελικά; ποιες προκρίνονται από το Π.Σ.; ποιες προβάλλονται από το εγχειρίδιο; ποιες υποδεικνύονται από το ίδιο το αντικείμενο; με

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣ : ΚΟΙΝ.: Ι. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

ΠΡΟΣ : ΚΟΙΝ.: Ι. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Π/ΘΜΙΑΣ & Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ Δ/ΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΤΜΗΜΑ Α Να διατηρηθεί μέχρι... Βαθμός Ασφαλείας...

Διαβάστε περισσότερα

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11 Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος 2017-11:11 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει γράψει περίπου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ Διδασκαλία της λογοτεχνίας με τη μέθοδο project ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠ/ΚΟΣ: ΗΛΙΑΔΗ ΑΜΑΛΙΑ ΠΕ02, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ: Απελευθέρωση του μαθητή αναγνώστη από το άγχος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διδακτική παρέμβαση 2-3 ωρών στο μάθημα της Λογοτεχνίας της Β Λυκείου και συγκεκριμένα στο κείμενο «Ζάβαλη Μάϊκω» του Στρατή Μυριβήλη με αξιοποίηση ΤΠΕ (χρήση αρχείων power point, διαδικτύου και

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων (ΚΠΒ307)

Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων (ΚΠΒ307) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων (ΚΠΒ307) Ενότητα #4: Λειτουργικός και Κριτικός Γραμματισμός Διδάσκων: Κατσαρού Ελένη ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ EΠEAEK Αναμόρφωση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών του ΤΕΦΑΑ - Αυτεπιστασία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ειρήνη Δερμιτζάκη -Μάριος Γούδας Διάλεξη 9: To παιχνίδι ως αναπτυξιακή διαδικασία ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΣΤΗ: http //blgs.sch.gr/anianiuris ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Νιανιούρης Αντώνης (email: anianiuris@sch.gr) Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε Διηγούμαστε ή αφηγούμαστε ένα γεγονότος, πραγματικό

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο. Εφηβεία (4596)

Κείμενο. Εφηβεία (4596) Κείμενο Εφηβεία (4596) Η εφηβεία αποτελεί μία μεταβατική περίοδο στη ζωή του ανθρώπου, η οποία αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Κατά τη διάρκειά της, συντελούνται βιολογικές,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Το δοκίµιο περιλαµβάνει την εισαγωγή, την πειθώ, τη γλώσσα και την οργάνωση του δοκιµίου. Εισαγωγή στο δοκίµιο Δοκίµιο ονοµάζεται το είδος του πεζού λόγου που έχει µέση έκταση, ποικιλία θεµάτων (κοινωνικού,

Διαβάστε περισσότερα

18/ Λογοτεχνία για παιδιά πολλαπλοί φωτισμοί πολλών θεμάτων. "Πιάσε το τιμόνι, Γίγαντα" [εκδόσεις Ψυχογιός], του Μάνου Κοντολέων

18/ Λογοτεχνία για παιδιά πολλαπλοί φωτισμοί πολλών θεμάτων. Πιάσε το τιμόνι, Γίγαντα [εκδόσεις Ψυχογιός], του Μάνου Κοντολέων 18/04 2017 "Πιάσε το τιμόνι, Γίγαντα" [εκδόσεις Ψυχογιός], του Μάνου Κοντολέων Γράφτηκε από τον Μάνος Κοντολέων Ο Μάνος Κοντολέων είναι συγγραφέας. Λογοτεχνία για παιδιά πολλαπλοί φωτισμοί πολλών θεμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες:

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες: Πρόταση Διδασκαλίας Ενότητα: Τάξη: 7 η - Τέχνη: Μια γλώσσα για όλους, σε όλες τις εποχές Γ Γυμνασίου Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος Α: Στόχοι Οι μαθητές/ τριες: Να

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΥΣΣΕΑΣ Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος

Ο ΥΣΣΕΑΣ Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος Ο ΥΣΣΕΑΣ 2005 Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος 3 ο ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 2 ο ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΦΟΡΜΑ 4 ου ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

Οι γλώσσες αλλάζουν (5540)

Οι γλώσσες αλλάζουν (5540) Κείμενο 1 Οι γλώσσες αλλάζουν (5540) Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη σκέψη, για να διαπιστώσει κανείς ότι οι φυσικές γλώσσες αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου, όπως όλες οι πτυχές του φυσικού κόσμου και της ζωής

Διαβάστε περισσότερα

Πρωινό γεύμα και υγιεινή σώματος στην τουαλέτα.

Πρωινό γεύμα και υγιεινή σώματος στην τουαλέτα. Προσέλευση νηπίων και αυθόρμητες δραστηριότητες στις οργανωμένες γωνιές της τάξης. Το ελεύθερο παιχνίδι είτε ατομικό,είτε ομαδικό σε ελκυστικά οργανωμένες γωνιές επιτρέπει στα παιδιά να χρησιμοποιούν δημιουργικά

Διαβάστε περισσότερα

από ευχάριστες δραστηριότητες, όπως εκείνες της προανάγνωσης,, ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν το φωνημικό χαρακτήρα της γλώσσας και διακρίνουν τα

από ευχάριστες δραστηριότητες, όπως εκείνες της προανάγνωσης,, ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν το φωνημικό χαρακτήρα της γλώσσας και διακρίνουν τα ΔΕΥΤΕΡΑ Προσέλευση νηπίων και αυθόρμητες δραστηριότητες στις οργανωμένες γωνιές της τάξης. Το ελεύθερο παιχνίδι είτε ατομικό,είτε ομαδικό σε ελκυστικά οργανωμένες γωνιές επιτρέπει στα παιδιά να χρησιμοποιούν

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Το «παραμύθι» στη νεοελληνική φιλολογική έρευνα... 47

Περιεχόμενα. Το «παραμύθι» στη νεοελληνική φιλολογική έρευνα... 47 Περιεχόμενα Περιεχόμενα Πρόλογος... 9 Εισαγωγή... 11 Γλωσσικοί και λογοτεχνικοί όροι και ορισμοί για το «παραμύθι»... 11 Η ιστορική-γραμματολογική μελέτη του νεοελληνικού λογοτεχνικού παραμυθιού... 16

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 1.Α. Ο ρόλος και η λειτουργία του Προλόγου ως δομικό στοιχείο της τραγωδίας: Ο πρόλογος μιας τραγωδίας αποτελεί τα πρώτο από τα απαγγελλόμενα μέρη και εκτελείται από τους

Διαβάστε περισσότερα

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια»

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια» «Το κορίτσι με τα πορτοκάλια» «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου αρχίζει να ξετυλίγει το

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. καθημερινό λεξιλόγιο: «κάτι», «ἀρμαθιά»

Διαβάστε περισσότερα

Όμιλος Γλώσσας : «Παιχνίδια γλώσσας και δημιουργική γραφή» ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Όμιλος Γλώσσας : «Παιχνίδια γλώσσας και δημιουργική γραφή» ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Όμιλος Γλώσσας : «Παιχνίδια γλώσσας και δημιουργική γραφή» ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Η δημιουργική γραφή στο δημοτικό σχολείο είναι μια προσπάθεια να ξυπνήσουμε στο παιδί τα συναισθήματα και τις σκέψεις του,

Διαβάστε περισσότερα

15/9/2009. 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα

15/9/2009. 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα Νέα Αθηναϊκή Σχολή Λογοτεχνία Β Λυκείου Εισαγωγή Επιμέλεια: Τ. Γιακουμάτου www.netschoolbook.gr 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα Εσωτερική αναδιάρθρωση κράτους-στόχος

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική δραστηριότητα Α Γυμνασίου

Διδακτική δραστηριότητα Α Γυμνασίου Διδακτική δραστηριότητα Α Γυμνασίου 1. Ταυτότητα δραστηριότητας Τίτλος: Και πάλι στο σχολείο Δημιουργός: Μαρία Νέζη Πεδίο, διδακτικό αντικείμενο και διδακτική ενότητα: Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη:

Διαβάστε περισσότερα

ΜΜΕ & Ρατσισμός. Δοκιμασία Αξιολόγησης Β Λυκείου

ΜΜΕ & Ρατσισμός. Δοκιμασία Αξιολόγησης Β Λυκείου ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» 29 Νοεμβρίου 2018 ΜΜΕ & Ρατσισμός Δοκιμασία Αξιολόγησης Β Λυκείου Α. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ο Σωφρόνης Χατζησαββίδης (1950-2014) ήταν γλωσσολόγος, καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

2 - µεταδιηγητικό ή υποδιηγητικό επίπεδο = δευτερεύουσα αφήγηση που εγκιβωτίζεται στη κύρια αφήγηση, π.χ η αφήγηση του Οδυσσέα στους Φαίακες για τις π

2 - µεταδιηγητικό ή υποδιηγητικό επίπεδο = δευτερεύουσα αφήγηση που εγκιβωτίζεται στη κύρια αφήγηση, π.χ η αφήγηση του Οδυσσέα στους Φαίακες για τις π 1 ΟΡΟΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Εστίαση (πρόκειται για τη σχέση του αφηγητή µε τα πρόσωπα της ιστορίας). Μηδενική = όταν έχουµε αφηγητή έξω από τη δράση (αφηγητής παντογνώστης). Εξωτερική = ο αφηγητής γνωρίζει

Διαβάστε περισσότερα

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης»

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΑΝΙΑΤΣΑΣ' Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» Α. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το θέμα του συνεδρίου, Ήέες πόλεις πάνω σε παλιές", είναι θέμα με πολλές

Διαβάστε περισσότερα

Προτάσεις για την αξιοποίηση του παραμυθιού στη σχολική τάξη

Προτάσεις για την αξιοποίηση του παραμυθιού στη σχολική τάξη Προτάσεις για την αξιοποίηση του παραμυθιού στη σχολική τάξη Όλγα Μούσιου-Μυλωνά Σχολική Σύμβουλος Π.Ε. Δομικά χαρακτηριστικά του παραμυθιού (υπερδομικό σχήμα αφήγησης) - Έναρξη-αρχή (χωροχρονικός προσανατολισμός)

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

Κείµενο [Δηµοσιογραφικός λόγος και ρατσισµός]

Κείµενο [Δηµοσιογραφικός λόγος και ρατσισµός] 41 Διαγώνισµα 51 Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης & Κοινωνία Κείµενο [Δηµοσιογραφικός λόγος και ρατσισµός] Ο δηµοσιογραφικός λόγος εκφράζει πρακτικές και στερεοτυπικές συµπεριφορές µιας κοινωνίας, µέσα στην οποία

Διαβάστε περισσότερα

Η σταδιακή ανάπτυξη της δοµής του, ήταν και το µοντέλο για όλα τα πρώτα ανάλογα εργαστήρια του Θεοδώρου, τα οποία κινούνταν σε αυτήν την θεµατική.

Η σταδιακή ανάπτυξη της δοµής του, ήταν και το µοντέλο για όλα τα πρώτα ανάλογα εργαστήρια του Θεοδώρου, τα οποία κινούνταν σε αυτήν την θεµατική. ΠΟΛΥΤΕΧΝΟ από το 2000 µέχρι σήµερα ένα εργαστήρι σκηνικής έκφρασης και δηµιουργίας, ή µια πρόταση ασκήσεων δηµιουργικής φαντασίας -------------------------------------------- (α) αντικείµενο και ιστορικό

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκοντας λογοτεχνία με χρήση θεατρικών τεχνικών. Μια εφαρμογή στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α Γυμνασίου

Διδάσκοντας λογοτεχνία με χρήση θεατρικών τεχνικών. Μια εφαρμογή στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α Γυμνασίου Διδάσκοντας λογοτεχνία με χρήση θεατρικών τεχνικών. Μια εφαρμογή στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α Γυμνασίου Κατερίνα Καρρά Δρ. Φιλόλογος Θεατρολόγος katkarra@gmail.com Εργασίες στην κατεύθυνση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Περίληψη ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόµενο του κειµένου σε 100-120 λέξεις χωρίς δικά σας σχόλια. Το κείµενο αναφέρεται στις επιπτώσεις της

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός για Εκπαιδευτικούς

Οδηγός για Εκπαιδευτικούς Οδηγός για Εκπαιδευτικούς Οδηγός για Εκπαιδευτικούς Λίγα λόγια για το βιβλίο Τα 39 στοιχεία, που αναζητούν οι Κέιχιλ, υπόσχονται τεράστια εξουσία. Η Έιμι με τον αδελφό της, Νταν, διαπιστώνουν με έκπληξη

Διαβάστε περισσότερα

Πέντε Προτάσεις Αντιμετώπισης των υσκολιών στην Ανάγνωση

Πέντε Προτάσεις Αντιμετώπισης των υσκολιών στην Ανάγνωση Πέντε Προτάσεις Αντιμετώπισης των υσκολιών στην Ανάγνωση Tο φαινόμενο της ανάγνωσης προσεγγίζεται ως ολική διαδικασία, δηλαδή ως λεξιλόγιο, ως προφορική έκφραση και ως κατανόηση. ημήτρης Γουλής Πρώτη Πρόταση

Διαβάστε περισσότερα

Τάξη : Β Θεματική Ενότητα: «Η Κοκκινοσκουφίτσα και ο καλός λύκος».

Τάξη : Β Θεματική Ενότητα: «Η Κοκκινοσκουφίτσα και ο καλός λύκος». Τάξη : Β Θεματική Ενότητα: «Η Κοκκινοσκουφίτσα και ο καλός λύκος». Το συγκεκριμένο σχέδιο εργασίας στοχεύει στη διαθεματική προσέγγιση της γλώσσας μέσα από την επαφή με τη λογοτεχνία (παραμύθι). ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Φυλλάδιο Εργασίας 1. Ενδεικτικές Απαντήσεις. Αξιολόγηση Διδακτικών Δραστηριοτήτων από τα διδακτικά εγχειρίδια

Φυλλάδιο Εργασίας 1. Ενδεικτικές Απαντήσεις. Αξιολόγηση Διδακτικών Δραστηριοτήτων από τα διδακτικά εγχειρίδια Φυλλάδιο Εργασίας 1 Ενδεικτικές Απαντήσεις Αξιολόγηση Διδακτικών Δραστηριοτήτων από τα διδακτικά εγχειρίδια Κωνσταντίνος Κακαρίκος, Ευφροσύνη Κοντοκώστα k_kakarikos@hotmail.com efkodok@yahoo.gr Δραστηριότητα

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες

Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες Τίτλος: Ιστορίες δωματίων Βαθμίδα: 2 Τάξη: Ε Διάρκεια: 6 Χ 80 Περιγραφή Ενότητας Οι μαθητές και οι μαθήτριες μέσα από διάφορες δραστηριότητες που αφορούν στο δωμάτιό τους

Διαβάστε περισσότερα

ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 9 ο ΓΕΛ Πατρών ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΑΚΙΤΣΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΟΛΙΑΒΡΑ ΦΩΤΕΙΝΗ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΥΛΑΙΔΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΟΜΑΔΑ: Tom&Jerry Υπεύθυνοι καθηγητές:

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Διαγώνισµα 01.04. Διάλογος Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η τυπική διαδικασία καθηµερινής επικοινωνίας εκπαιδευτικού - µαθητή στην τάξη και στο σχολείο δεν αφήνει πολλά περιθώρια

Διαβάστε περισσότερα

Δεκατέσσερις ιστορίες ζητούν συγγραφέα

Δεκατέσσερις ιστορίες ζητούν συγγραφέα ΓΙΩΡΓΟΣ Σ. ΔΡΟΥΛΙΑΣ Δεκατέσσερις ιστορίες ζητούν συγγραφέα Παραγωγή λόγου για την Ε και την ΣΤ Δημοτικού ΠΡΟΛΟΓΟΣ Για να κρατάς αυτό το βιβλίο στα χέρια σου, σημαίνει ότι θέλεις να μάθεις να εκφράζεσαι

Διαβάστε περισσότερα

Scenario How-To ~ Επιμέλεια: Filming.gr Σελ. 1. Το σενάριο, είναι μια ιστορία, ειπωμένη σε κινηματογραφικές εικόνες.

Scenario How-To ~ Επιμέλεια: Filming.gr Σελ. 1. Το σενάριο, είναι μια ιστορία, ειπωμένη σε κινηματογραφικές εικόνες. Scenario How-To ~ Επιμέλεια: Filming.gr Σελ. 1 Σενάριο Το σενάριο, είναι μια ιστορία, ειπωμένη σε κινηματογραφικές εικόνες. Σε αντίθεση με τα αφηγηματικά ή λογοτεχνικά είδη, το σενάριο περιγράφει αυτό

Διαβάστε περισσότερα

Μεθόδευση της Παιδαγωγικής διαδικασίας. Μέσα Στιλ Αγωγής

Μεθόδευση της Παιδαγωγικής διαδικασίας. Μέσα Στιλ Αγωγής Μεθόδευση της Παιδαγωγικής διαδικασίας Μέσα Στιλ Αγωγής Σχέση σκοπών-μέσων και μεθόδων αγωγής Οι μέθοδοι, οι τεχνικές και τα μέσα της παιδαγωγικής διαδικασίας εξαρτώνται από τους σκοπούς της Σχέση σκοπών-μέσων

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Βιβλίου. Αναστασία Οικονομίδου Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Παρουσίαση Βιβλίου. Αναστασία Οικονομίδου Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Επιστημονική Επετηρίδα, Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Τόμος 8 (2015) Παρουσίαση Βιβλίου Κανατσούλη Μ.,(2014) Μυστικά, ψέματα, όνειρα και άλλα: λογοτεχνία για αναγνώστες προσχολικής

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παιδική ηλικία είναι ένα ζήτημα για το οποίο η κοινωνιολογία έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έως σήμερα βρίσκεται υπό εξέλιξη ένα πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ. Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ. Β Τάξη Λυκείου

ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ. Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ. Β Τάξη Λυκείου ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΠΕ02 (φιλόλογος) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΜΙΛΟΥ ΟΜΙΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ: ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΤΑΞΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΡΟΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΓΡΑΨΟΥΜΕ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΡΟΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΓΡΑΨΟΥΜΕ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η Περίληψη είναι μικρής έκτασης κείμενο, με το οποίο αποδίδεται συμπυκνωμένο το περιεχόμενο ενός ευρύτερου κειμένου. Έχει σαν στόχο την πληροφόρηση των άλλων, με λιτό και περιεκτικό τρόπο, για

Διαβάστε περισσότερα

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό Ημερομηνία 9/6/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://plusmag.gr/ Αλεξάνδρα Παναγοπούλου http://plusmag.gr/article/%cf%84%ce%b1%ce%bd_%cf%86%ce%b5%ce%b3%ce%bf%cf %85%CE%BD_%CF%84%CE%B1_%CF%83%CE%BD%CE%BD%CE%B5%CF%86%CE%B1_%CE%B

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολογήστε την ικανότητα του μαθητή στην κατανόηση των προφορικών κειμένων και συγκεκριμένα να:

Αξιολογήστε την ικανότητα του μαθητή στην κατανόηση των προφορικών κειμένων και συγκεκριμένα να: Αξιολογήστε την ικανότητα του μαθητή στην κατανόηση των προφορικών κειμένων και συγκεκριμένα να: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Ανταποκρίνονται στην ακρόαση του προφορικού

Διαβάστε περισσότερα

4. Η τέχνη στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Χέγκελ για την ιστορία

4. Η τέχνη στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Χέγκελ για την ιστορία 4. Η τέχνη στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Χέγκελ για την ιστορία Α1. Ερωτήσεις γνώσης - κατανόησης 1. Πώς συλλαµβάνει ο Χέγκελ τη σχέση ιστορίας και πνεύµατος και ποιο ρόλο επιφυλάσσει στο πνεύµα; 2. Τι

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 3ο (σελ. 67-79) 2 Talcott

Διαβάστε περισσότερα

Από το 0 μέχρι τη συγγραφή ενός σεναρίου μυθοπλασίας. (βιωματικό εργαστήρι) Βασισμένο σε μια ιδέα του Γιώργου Αποστολίδη

Από το 0 μέχρι τη συγγραφή ενός σεναρίου μυθοπλασίας. (βιωματικό εργαστήρι) Βασισμένο σε μια ιδέα του Γιώργου Αποστολίδη Από το 0 μέχρι τη συγγραφή ενός σεναρίου μυθοπλασίας (βιωματικό εργαστήρι) Βασισμένο σε μια ιδέα του Γιώργου Αποστολίδη Περιγραφή εργαστηρίου Οι ιστορίες είναι γεγονότα ζωής ή του μυαλού ή μήπως απλώς

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ B1. δ.λάθος. ε.σωστό Β2.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ B1. δ.λάθος. ε.σωστό Β2. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Το κείμενο διερευνά το περιεχόμενο των όρων παιδεία και εκπαίδευση και τη μεταξύ τους σχέση. Ο Μαρωνίτης αρχικά εξετάζοντας τη σημασία τους διαχρονικά, ξεκινώντας από την αρχαιότητα, διακρίνει

Διαβάστε περισσότερα

Α Φάση: :Εμείς και η γειτονιά μας. Α φ ά σ η. Α φάση: Εμείς και η γειτονιά μας 53

Α Φάση: :Εμείς και η γειτονιά μας. Α φ ά σ η. Α φάση: Εμείς και η γειτονιά μας 53 1 ο Δημοτικό Σχολείο Αμπελοκήπων Α Φάση: :Εμείς και η γειτονιά μας Α φάση: Εμείς και η γειτονιά μας 53 Οδηγίες για τις δραστηριότητες της Α φάσης Η βασισμένη στον τόπο εκπαίδευση, έχει ως αντικείμενο μελέτης

Διαβάστε περισσότερα

ヤ Διδασκαλία της Γλώσσας στις τάξεις Γ & Δ

ヤ Διδασκαλία της Γλώσσας στις τάξεις Γ & Δ ヤ Διδασκαλία της Γλώσσας στις τάξεις Γ & Δ Μαρία Θ. Παπαδοπούλου, PhD Σχολική Σύμβουλος 6ης Περιφέρειας Π.Ε. ν. Λάρισας Ελασσόνα, 19 Νοεμβρίου 2012 Επιμέρους τομείς στο γλωσσικό μάθημα 1. Προφορικός Λόγος

Διαβάστε περισσότερα

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου]

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας: Σεμίραμις Αμπατζόγλου Τάξη: Γ'1 Γυμνασίου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ. Μάθημα: «Παιδικό σχέδιο: σύγχρονες προσεγγίσεις»

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ. Μάθημα: «Παιδικό σχέδιο: σύγχρονες προσεγγίσεις» ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Μάθημα: «Παιδικό σχέδιο: σύγχρονες προσεγγίσεις» Διδάσκουσα: Κούβου Ουρανία Φοιτήτρια: Παπαϊωάννου Αργυρώ

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει η Γεωργία Λάττα

Γράφει η Γεωργία Λάττα Γράφει η Γεωργία Λάττα Όλοι επιθυμούμε να έχουν τα παιδιά μας αυτοπεποίθηση. Να πατούν γερά στα πόδια τους, να μη φοβούνται να δοκιμαστούν σε άγνωστες καταστάσεις, να μην πτοούνται όταν οι δυσκολίες ορθώνονται

Διαβάστε περισσότερα

ηµοτικό τραγούδι: [Της έσπως] (25 εκεµβρίου 1803) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ )

ηµοτικό τραγούδι: [Της έσπως] (25 εκεµβρίου 1803) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ ) 1. KEIMENO ηµοτικό τραγούδι: [Της έσπως] (25 εκεµβρίου 1803) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 105-106) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Παραδείγµατα ερωτήσεων ελεύθερης ανάπτυξης 1. α) Ποιο όνοµα ακούγεται κατ επανάληψη

Διαβάστε περισσότερα

Eπεξεργασία βιβλίου /βιβλίων στο πλαίσιο της ανάπτυξης του γραμματισμού και των σύγχρονων προσεγγίσεων για τη μάθηση Μ. ΣΦΥΡΟΕΡΑ

Eπεξεργασία βιβλίου /βιβλίων στο πλαίσιο της ανάπτυξης του γραμματισμού και των σύγχρονων προσεγγίσεων για τη μάθηση Μ. ΣΦΥΡΟΕΡΑ Eπεξεργασία βιβλίου /βιβλίων στο πλαίσιο της ανάπτυξης του γραμματισμού και των σύγχρονων προσεγγίσεων για τη μάθηση Μ. ΣΦΥΡΟΕΡΑ «κατανόηση» «εμπλοκή» «συμμετοχή» «εμβάθυνση» EΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αποστολίδου

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Δ. Λεμπέσης: «Σαν να μεταφέρω νιτρογλυκερίνη σε βαγονέτο του 19ου αιώνα» Τα βιβλία του δεν διαβάζονται από επιβολή αλλά από αγάπη

Γιώργος Δ. Λεμπέσης: «Σαν να μεταφέρω νιτρογλυκερίνη σε βαγονέτο του 19ου αιώνα» Τα βιβλία του δεν διαβάζονται από επιβολή αλλά από αγάπη Γιώργος Δ. Λεμπέσης: «Σαν να μεταφέρω νιτρογλυκερίνη σε βαγονέτο του 19ου αιώνα» Τα βιβλία του δεν διαβάζονται από επιβολή αλλά από αγάπη ΝΑΤΑΣΑ ΚΑΡΥΣΤΙΝΟΥ 21.06.2017-12:28 Η «Ψαρόσουπα», «Το χρυσό μολύβι»,

Διαβάστε περισσότερα

Μύθοι. Τοπικοί μύθοι Η ανάγκη των ανθρώπων οδήγησε στη δημιουργία μύθων

Μύθοι. Τοπικοί μύθοι Η ανάγκη των ανθρώπων οδήγησε στη δημιουργία μύθων Μύθοι Τοπικοί μύθοι Η ανάγκη των ανθρώπων οδήγησε στη δημιουργία μύθων Ορισμός : Προσπαθώντας να δώσουμε έναν ορισμό στο µζύθο µπορθούμε να πούμε ότι είναι µια φανταστική, πλαστή διήγηση µε στοιχεία συχνά

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικο-πολιτισμική ετερότητα & Αναλυτικό Πρόγραμμα

Κοινωνικο-πολιτισμική ετερότητα & Αναλυτικό Πρόγραμμα Εισήγηση-παρουσίαση: Κοινωνικο-πολιτισμική ετερότητα & Αναλυτικό Πρόγραμμα Βασίλης Τσάφος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχολιάζουν: Αλεξάνδρα

Διαβάστε περισσότερα

Τρόπος αξιολόγησης των μαθητών/-τριών στις ενδοσχολικές εξετάσεις: προαγωγικές, απολυτήριες και ανακεφαλαιωτικές

Τρόπος αξιολόγησης των μαθητών/-τριών στις ενδοσχολικές εξετάσεις: προαγωγικές, απολυτήριες και ανακεφαλαιωτικές Τρόπος αξιολόγησης των μαθητών/-τριών στις ενδοσχολικές εξετάσεις: προαγωγικές, απολυτήριες και ανακεφαλαιωτικές των δύο κλάδων της «Ελληνικής Γλώσσας»: Νέα Ελληνική Γλώσσα/Νεοελληνική Γλώσσα και Νέα Ελληνική

Διαβάστε περισσότερα

Project A2- A3. Θέμα: Σχολείο και κοινωνική ζωή Το δικό μας σχολείο. Το σχολείο των ονείρων μας Το σχολείο μας στην Ευρώπη

Project A2- A3. Θέμα: Σχολείο και κοινωνική ζωή Το δικό μας σχολείο. Το σχολείο των ονείρων μας Το σχολείο μας στην Ευρώπη Project A2- A3 Α Φαλήρου 1ο ΓυμνάσιοΤάξη Παλαιού Θέμα: Σχολείο και κοινωνική ζωή Το δικό μας σχολείο Το σχολείο των ονείρων μας Το σχολείο μας στην Ευρώπη ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ PROJECT Τα ενδιαφέροντα μας Ξεκινήσαμε

Διαβάστε περισσότερα

e- EΚΦΡΑΣΗ- ΕΚΘΕΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ για ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ εξετάσεις Γ λυκείου ΕΠΑ.Λ.

e- EΚΦΡΑΣΗ- ΕΚΘΕΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ για ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ εξετάσεις Γ λυκείου ΕΠΑ.Λ. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ για ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ εξετάσεις Γ λυκείου ΕΠΑ.Λ. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ποτέ, πια, πόλεμος! Μετά τις οδυνηρές εμπειρίες του τελευταίου Παγκοσμίου Πολέμου, θα περίμενε κανείς

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Η ενδυμασία και η σημασία της για τον άνθρωπο

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Η ενδυμασία και η σημασία της για τον άνθρωπο ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Κείμενο Η ενδυμασία και η σημασία της για τον άνθρωπο Η ενδυμασία αποτελείται από κάθε τι με το οποίο ο άνθρωπος καλύπτει και στολίζει το σώμα του. Περιλαμβάνει δηλαδή τα ρούχα και

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση και Διαχείριση των Προβλημάτων στην Σύγχρονη Καθημερινή Πραγματικότητα

Αντιμετώπιση και Διαχείριση των Προβλημάτων στην Σύγχρονη Καθημερινή Πραγματικότητα 24 Απριλίου 2018 Αντιμετώπιση και Διαχείριση των Προβλημάτων στην Σύγχρονη Καθημερινή Πραγματικότητα Θρησκεία / Κοινωνικά θέματα Μίνα Μπουλέκου, Συγγραφέας-Ποιήτρια Η διαχείριση των καθημερινών προβλημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ. Ιωάννης Βρεττός

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ. Ιωάννης Βρεττός Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Ιωάννης Βρεττός Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Γνώρισμα της προσωπικότητας ή ασκήσιμη συμπεριφορά; ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ ΚΑΝΑΛΙΑ Κινήσεις μέσα στον χώρο Κινήσεις των χεριών και του σώματος Οι κινήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Όμιλος Παραμύθι και Αφήγηση. Βασιλική Αντωνογιάννη Δασκάλα. Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Φλώρινας. bantonog@yahoo.gr

Όμιλος Παραμύθι και Αφήγηση. Βασιλική Αντωνογιάννη Δασκάλα. Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Φλώρινας. bantonog@yahoo.gr Όμιλος Παραμύθι και Αφήγηση Βασιλική Αντωνογιάννη Δασκάλα Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Φλώρινας bantonog@yahoo.gr Εισαγωγή Τίτλος: «Παραμύθι και Αφήγηση» Υλοποίηση: στο πλαίσιο του νέου θεσμού

Διαβάστε περισσότερα

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Δομή επιμόρφωσης 1 η Μέρα Γνωριμία ομάδας Παρουσίαση θεωρητικού υποβάθρου Προσομοίωση : α) Επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Ιδανικός Ομιλητής. Δοκιμασία Αξιολόγησης Α Λυκείου. Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 22 Μαΐου 2018 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Ιδανικός Ομιλητής. Δοκιμασία Αξιολόγησης Α Λυκείου. Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 22 Μαΐου 2018 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 22 Μαΐου 2018 Ιδανικός Ομιλητής Δοκιμασία Αξιολόγησης Α Λυκείου ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α1. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου «προσεκτικός ομιλητής»

Διαβάστε περισσότερα

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Α/ Α Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Απλή Αν κάνετε αναζήτηση µιας λέξης σε ένα αρχαιοελληνικό σώµα κειµένων, αυτό που θα λάβετε ως αποτέλεσµα θα είναι: Μια καταγραφή όλων των εµφανίσεων της λέξης στο συγκεκριµένο

Διαβάστε περισσότερα

ηµιουργική Ψυχολογική Γραφή

ηµιουργική Ψυχολογική Γραφή ηµιουργική Ψυχολογική Γραφή Ζωντανά βιβλία, της Ιωάννας Ν. Τριπερίνα, Ψυχολόγου, MSc, µε ιστορίες που µάς δίνουν το έναυσµα να τις βιώσουµε, δραµατοποιήσουµε, συζητήσουµε, διαβάσουµε, ώστε να µάθουµε και

Διαβάστε περισσότερα

Σεπτ 2011 - Αυγ 2013. Καινοτοµία

Σεπτ 2011 - Αυγ 2013. Καινοτοµία Παρουσίαση Προγράµµατος σε Διδασκαλικό Σύλλογο Δηµοτικού Σχολείου Αγ. Αντωνίου Αξιοποίηση Λαϊκών Ιστοριών της Κύπρου για Προώθηση της Διαπολιτισµικής Εκπαίδευσης Σεπτ 2011 - Αυγ 2013 Δίκτυο συνεργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Ανάγνωση ιστοριών και παραμυθιών. Ευφημία Τάφα

Ανάγνωση ιστοριών και παραμυθιών. Ευφημία Τάφα Ανάγνωση ιστοριών και παραμυθιών Ευφημία Τάφα Παράγοντες που καθορίζουν την επιτυχή έκβαση της ανάγνωσης μιας ιστορίας Χρονική στιγμή της ανάγνωσης (πότε) Το είδος του κειμένου (τι) Η «γωνιά» της τάξης

Διαβάστε περισσότερα

ΓΛΩΣΣΑ Γ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ. Πέτρος Κλιάπης 3η Περ. Ημαθίας

ΓΛΩΣΣΑ Γ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ. Πέτρος Κλιάπης 3η Περ. Ημαθίας ΓΛΩΣΣΑ Γ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Πέτρος Κλιάπης 3η Περ. Ημαθίας ΗΔομή του Εκπαιδευτικού Υλικού Για τη διδασκαλία της Γλώσσας στην Γ τάξη του Δημοτικού χρησιμοποιείται το παρακάτω υλικό: Βιβλίο του Μαθητή, 3 τεύχη (240

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ Μικρό λεξικό βασικών όρων Κύριοι αφηγηματικοί τρόποι: α) Αφήγηση (ή διήγηση): η έκθεση-παρουσίαση πραγματικών ή πλασματικών γεγονότων από ένα πρόσωπο, τον αφηγητή. Η αφήγηση

Διαβάστε περισσότερα

Οι διδακτικές πρακτικές στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Προκλήσεις για την προώθηση του κριτικού γραμματισμού.

Οι διδακτικές πρακτικές στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Προκλήσεις για την προώθηση του κριτικού γραμματισμού. Οι διδακτικές πρακτικές στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Προκλήσεις για την προώθηση του κριτικού γραμματισμού. ημήτρης Γουλής Ο παραδοσιακός όρος αλφαβητισμός αντικαταστάθηκε από τον πολυδύναμο

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 0 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α Τ Ω Ν Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι

Διαβάστε περισσότερα

«Φυσική Αγωγή στο δημοτικό σχολείο. Πως βλέπουν το μάθημα οι μαθητές του σχολείου.»

«Φυσική Αγωγή στο δημοτικό σχολείο. Πως βλέπουν το μάθημα οι μαθητές του σχολείου.» «Φυσική Αγωγή στο δημοτικό σχολείο. Πως βλέπουν το μάθημα οι μαθητές του σχολείου.» «Ποιο είναι το αγαπημένο σου μάθημα;» Μία κλασσική ερώτηση για κάθε παιδί οποιασδήποτε βαθμίδας της εκπαίδευσης. Ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΥΣΣΕΑΣ Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΠΕΤΣΩΝ

Ο ΥΣΣΕΑΣ Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΠΕΤΣΩΝ Ο ΥΣΣΕΑΣ 2005 Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΠΕΤΣΩΝ ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΝΑΥΠΛΙΟΥ ΦΟΡΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 3 (συµπληρώνεται από τους ασκάλους)

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την 1 ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την παλαιότερη γνώση τους, σημειώνουν λεπτομέρειες, παρακολουθούν

Διαβάστε περισσότερα

Γεννήθηκε το 1883 στο Ηράκλειο της Κρήτης Υπήρξε φιλόσοφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας Έργα: µυθιστορήµατα, ποίηση, θεατρικά,

Γεννήθηκε το 1883 στο Ηράκλειο της Κρήτης Υπήρξε φιλόσοφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας Έργα: µυθιστορήµατα, ποίηση, θεατρικά, http://www.amis-kazantzaki.gr./ Γεννήθηκε το 1883 στο Ηράκλειο της Κρήτης Υπήρξε φιλόσοφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας Έργα: µυθιστορήµατα, ποίηση, θεατρικά, ταξιδιωτικά Τα πιο γνωστά του έργα: Αναφορά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΩΣ ΜΟΡΦΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΑΓΑΘΟ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΩΣ ΜΟΡΦΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΑΓΑΘΟ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Το πρόγραμμα Το Πρόγραμμα με τίτλο «Το θέατρο ως μορφοπαιδευτικό αγαθό και καλλιτεχνική έκφραση στην εκπαίδευση και την κοινωνία» υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου

Διαβάστε περισσότερα

Η Σόφη Θεοδωρίδου στο arive.gr

Η Σόφη Θεοδωρίδου στο arive.gr Η Σόφη Θεοδωρίδου στο arive.gr συνέντευξη πωλίνα_ταϊγανίδου Με αφορμή την παρουσίαση του νέου της βιβλίου, Στεφάνι από ασπάλαθο Λίγα λόγια για το έργο: Μια όμορφη καλοκαιρινή μέρα του 1939, η Κασσιανή

Διαβάστε περισσότερα

ένας τρόπος να μιλήσουμε στα παιδιά για αξίες και συναισθήματα»

ένας τρόπος να μιλήσουμε στα παιδιά για αξίες και συναισθήματα» Ημερομηνία 8/4/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://artpress.sundaybloody.com/ Βασίλης Κάργας http://goo.gl/di6ugf Μαρίνα Γιώτη, συγγραφέαςεικονογράφος : «Τα παραμύθια είναι ένας τρόπος να μιλήσουμε στα παιδιά

Διαβάστε περισσότερα