ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΔ' ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΔ' ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΘEMA ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Ρύπων (emissions trading): Ο ρόλος του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα Επιβλέπων : Θεοφύλακτος Κωνσταντίνος Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός, ΜSc Σπουδάστρια: Χρυσή Ναστούλη ΑΘΗΝΑ

2 Ευχαριστίες Ευχαριστώ θερμά την κα Ελπίδα Πολίτη (ΥΠΕΧΩΔΕ Δ/νση Δ.Δ.και ΕΟΚ) τον κο Κώστα Χατζηγιαννάκη, Διευθυντή Ενεργειακής Πολιτικής του Υπουργείου Ανάπτυξης την κα. Χαριτώ Πιπεροπούλου (Υπουργείο Ανάπτυξης - Δ/νση Υποστήριξης Βιομηχανιών) την κα Έλενα Γεωργοπούλου, Ερευνήτρια Γ στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών τον κο Σεβαστιανό Μοιρασγεντή, Ερευνητή Δ στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών τον κο Γιάννη Σαραφίδη, Ειδικό Επιστήμονα στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών τον κο Κώστα Συμεωνίδη, Διευθυντή Περιβάλλοντος της ΤΙΤΑΝ Α.Ε. τον κο. Δημήτριο Κανελλόπουλο, Συντονιστή της Μόνιμης Ομάδας Περιβάλλοντος της ΔΕΗ Α.Ε. την κα Πηνελόπη Παγώνη, Προϊστάμενη του Τμήματος Περιβάλλοντος, Υγιεινής, Ασφάλειας και Ποιότητας της Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε. τον κο Ανδρέα Κουτσοχιώνη, Business Development Advisor, Department for Business Development της BP Hellas για το χρόνο τους και τις πληροφορίες που μου διέθεσαν.

3 Περίληψη Κύριο αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η παρουσίαση του Ευρωπαϊκού συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της διαδικασίας εναρμόνισης των κρατών μελών της ΕΕ με αυτό. Το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών πρόκειται να εφαρμοστεί το 2005 και επιδιώκει να συμβάλει στην αποτελεσματικότερη εκπλήρωση των δεσμεύσεων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των κρατών μελών της για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στα πλαίσια του Πρωτοκόλλου του Κυότο. Στην παρούσα εργασία αρχικά γίνεται αναφορά στο Πρωτόκολλο του Κυότο, στις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτό για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της, και στην πρόοδο εφαρμογής του από την ΕΕ (Κεφ.2). Στη συνέχεια, δίνεται μία σύντομη ιστορική αναδρομή της εξέλιξης της έννοιας της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών και αναπτύσσονται οι βασικές αρχές σχεδιασμού και επιτυχούς εφαρμογής ενός συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών. Παρουσιάζονται επίσης τα πλεονεκτήματα που προσφέρει ένα τέτοιο σύστημα έναντι της παραδοσιακής προσέγγισης προστασίας του περιβάλλοντος (Κεφ.3). Ακολουθεί η ανάλυση των βασικών σημείων της Οδηγίας της ΕΕ για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών, με ιδιαίτερη έμφαση στις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτή για τα κράτη μέλη. Παρουσιάζονται όλα εκείνα τα στοιχεία που απαιτούν ρύθμιση και ανάληψη δράσης από το δημόσιο τομέα (Κεφ.4). Στο Κεφάλαιο 5 γίνεται επισκόπηση της διεθνούς εμπειρίας στο σχεδιασμό ή/και τη λειτουργία συστημάτων εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών. Γίνεται εκτενής παρουσίαση του συστήματος της Μεγάλης Βρετανίας καθότι αποτελεί το πρώτο παγκοσμίως σύστημα εμπορίας εκπομπών για αέρια του θερμοκηπίου. Εξετάζονται επίσης οι περιπτώσεις της Δανίας, της Νορβηγίας, της Ολλανδίας, του Καναδά, της Αυστραλίας, της Νέας Ζηλανδίας και το Πρόγραμμα για την όξινη βροχή των Ηνωμένων Πολιτειών. Τέλος, γίνεται συγκριτική παρουσίαση των βασικών χαρακτηριστικών των συστημάτων που μελετήθηκαν. Το Κεφάλαιο 6 έχει ως αντικείμενο το ρόλο του δημόσιου τομέα στην εφαρμογή της Οδηγίας. Παρουσιάζεται η υφιστάμενη κατάσταση ως προς τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου στην Ελλάδα, με βάση το πρόσφατα καταρτισθέν Εθνικό Πρόγραμμα

4 μείωσης εκπομπών αερίων φαινομένου του θερμοκηπίου. Στη συνέχεια, επιχειρείται μία καταγραφή των υφιστάμενων δομών και αρμοδιοτήτων του ελληνικού δημόσιου τομέα που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν την εφαρμογή του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών. Απαριθμούνται οι υποστηρικτικές δράσεις που έχουν αναληφθεί για την τήρηση των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων της Ελλάδας στα πλαίσια του Πρωτοκόλλου του Κυότο και της ΕΕ, και ακολούθως, γίνεται εκτίμηση των συμπληρωματικών δράσεων που πρέπει να αναληφθούν ενώ παράλληλα διατυπώνονται ορισμένες πρώιμες προτάσεις για τον τρόπο αντιμετώπισής τους. Στο Κεφάλαιο 7 παρουσιάζονται οι υποχρεώσεις που απορρέουν από την εφαρμογή της Οδηγίας για τον ιδιωτικό τομέα και οι απόψεις εκπροσώπων της ελληνικής βιομηχανίας από κλάδους που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας. Τέλος, στο Κεφάλαιο 8 γίνεται σύντομη ανακεφαλαίωση και εξάγονται βασικά συμπεράσματα. Στο Παράρτημα επισυνάπτονται: Οι ορισμοί και η ορολογία που χρησιμοποιείται στο κείμενο * Ανεπίσημο κείμενο της Οδηγίας για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών εντός της Κοινότητας (στην αγγλική γλώσσα, provisional text) Κείμενο εργασίας της Ομάδας Εργασίας για την Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών της COGEN Europe στο οποίο γίνεται επισκόπηση της κατάρτισης Εθνικών Σχεδίων Kατανομής με στοιχεία Οκτωβρίου Υπόδειγμα της αίτησης για μεταβίβαση δικαιωμάτων εκπομπών στο ηλεκτρονικό σύστημα συναλλαγών της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ. * Σημείωση Η απόδοση στην ελληνική γλώσσα πολλών από τους αγγλικούς όρους που εμφανίζονται στο κείμενο, γίνεται με κάθε επιφύλαξη, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος της διαθέσιμης βιβλιογραφίας που χρησιμοποιήθηκε για την εκπόνηση της παρούσας εργασίας ήταν στην αγγλική γλώσσα και δεν στάθηκε δυνατό να βρεθεί δόκιμη ελληνική μετάφραση για πολλούς όρους (η επίσημη ελληνική μετάφραση της Οδηγίας δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη). Στο Παράρτημα παρατίθεται η απόδοση βασικών όρων στην ελληνική γλώσσα.

5 Summary Main objective of the present study is the presentation of the European scheme for greenhouse gas emission allowance trading within the Community and the harmonisation requirements for EU Member States. The European scheme for greenhouse gas emission allowance trading is to be applied in It aims to contribute to fulfilling the commitments made by the European Community and its Member States under the Kyoto Protocol, more effectively, through an efficient European market in greenhouse gas emission allowances, with the least possible diminution of economic development and employment. The present study initially outlines the Kyoto Protocol provisions, the obligations it implies for the European Union and the EU-Member States, and the progress in meeting Kyoto targets by the EU (Chapter 2). Consecutively, short historical retrospection of the evolution of the emissions trading concept is given and the basic design and implementation principles of an emissions trading system are addressed. The advantages offered by such a system against the traditional approach of environmental protection are also presented (Chapter 3). The main points of the Directive establishing a scheme for greenhouse gas emission allowance trading within the Community are analyzed, with particular reference to the obligations arising for the Member States. All those elements that require regulation and undertaking of action from the public sector are presented (Chapter 4). Chapter 5 reviews international experience gained in the design and/or the operation of emissions trading systems. Extensive presentation of Great Britain s emissions trading system is given since it constitutes the first economy-wide greenhouse gas emissions trading system in the world. The cases of Denmark, Norway, Netherlands, Canada, Australia, New Zealand and the Acid Rain Program of the United States are also examined. Finally, an overview of these domestic greenhouse gas emissions trading systems summarizing their basic characteristics is presented. Chapter 6 addresses the role of the Greek public sector in the implementation of the Directive. The greenhouse gas emissions profile of Greece is presented, based on the recently issued National Greenhouse Gas Emissions Reduction Program. The existing structures and competences of Greek public sector that could support the emissions trading system are recorded. Supporting action undertaken in order to meet the

6 environmental obligations of Greece under the Kyoto Protocol and EU commitments are listed. Followingly, an estimate of the supplementary actions that should be undertaken is made and formulation of proposals to address the issues to be regulated is attempted. In Chapter 7, the implications to the private sector generated from the implementation of the Directive are presented. Opinions of representatives of sectors of the Greek industry covered by the Directive are raised. Finally, basic conclusions are drawn in Chapter 8. Attached to the study s Annex are: List of the definitions and the terminology that are used in the present text The provisional, unofficial version of the Directive establishing a scheme for greenhouse gas emission allowance trading within the Community (in the English language) Survey of National Allocation Plans & CHP. Working Document prepared for COGEN Europe s Working Group Emissions Trading & CHP. Presented at the 3rd Meeting of the Working Group on 10th October Application form used for allowance transfer in the electronic transactions system of the Environmental Protection Agency of USA.

7 Λέξεις-κλειδιά Κλιματική Αλλαγή Σύμβαση Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCC) Πρωτόκολλο του Κυότο Ευέλικτοι μηχανισμοί Εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών Από κοινού υλοποίηση (Joint Implementation, JI) Μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης (Clean Development Mechanism) Αέρια του θερμοκηπίου (greenhouse gases, GHGs) Δικαιώματα εκπομπών (allowances) Πιστώσεις μείωσης εκπομπών (emissions reduction credits) Εκπομπές αναφοράς (baseline emissions) Διοξείδιο του άνθρακα - Τόνος ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα Εθνικό Πρόγραμμα μείωσης εκπομπών αερίων φαινομένου του θερμοκηπίου Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών Συμφωνία επιμερισμού των βαρών (burden sharing agreement) Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Άδεια εκπομπών αερίων θερμοκηπίου Μηχανισμός Παρακολούθησης και Αναφοράς των εκπομπών Εθνικό Καταγραφικό Σύστημα Συναλλαγών (National Registry) Μεταβίβαση, επιστροφή και ακύρωση δικαιωμάτων Εξακρίβωση δικαιωμάτων Επαλήθευση εκπομπών Κυρώσεις Πρώιμη δράση (early action) Οδηγία IPPC 96/61/ΕΚ για την Ολοκληρωµένη Πρόληψη και Έλεγχο της Ρύπανσης Αρμόδια Αρχή

8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 Εισαγωγή Το Πρωτόκολλο του Kυότο Σύντομη ιστορική αναδρομή Τι προβλέπει το Πρωτόκολλο του Κυότο Ευέλικτοι μηχανισμοί του πρωτοκόλλου του Κυότο με βάση την οικονομία της αγοράς Το πρωτόκολλο του Κυότο και η ΕΕ Πρόοδος της εφαρμογής του πρωτοκόλλου του Κυότο στην ΕΕ Εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών Η από κοινού υλοποίηση και ο μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης Εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών (Emissions Trading) Βασικές αρχές Σύντομη ιστορική αναδρομή Πώς κατέληξε η εμπορία εκπομπών στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την κλιματική αλλαγή Οι πρόδρομοι των εμπορεύσιμων αδειών Θεωρία της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών Εμπορία σε ανοιχτή αγορά (Open market trading) Εμπορία σε κλειστή αγορά (Closed market trading) Κατηγοριοποίηση συστημάτων εμπορίας εκπομπών Βασικά στοιχεία σχεδιασμού ενός συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών Προϋποθέσεις επιτυχούς λειτουργίας ενός συστήματος εμπορίας εκπομπών Πλεονεκτήματα της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών έναντι της παραδοσιακής προσέγγισης ελέγχου και προστασίας του περιβάλλοντος Οδηγία της ΕΕ για την Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (Emissions Trading) Σύντομο ιστορικό Δομή της Οδηγίας Πεδίο εφαρμογής Κάλυψη τομέων Κάλυψη αερίων Βασικά σημεία της Οδηγίας Αρμοδιότητες δημόσιου τομέα Αρμόδια αρχή για την έκδοση της άδειας εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου Κατάρτιση εθνικού σχεδίου κατανομής δικαιωμάτων Μεταβίβαση, επιστροφή και ακύρωση δικαιωμάτων Παρακολούθηση, έλεγχος και επαλήθευση των εκπομπών i

9 4.5.5 Κυρώσεις Πρόσβαση σε πληροφορίες Μητρώα Συγκρότηση ομάδων εγκαταστάσεων (pooling) Συνέργεια με την Οδηγία IPPC 96/61/ΕΚ Συντονισμός αρμόδιων αρχών Εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών και διεθνής εμπειρία Γενικά Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της Μεγάλης Βρετανίας Πεδίο εφαρμογής Συμμετοχή στο σύστημα Σχεδιασμός συστήματος Κατανομή δικαιωμάτων και λειτουργία συστήματος Εξακρίβωση δικαιωμάτων, παρακολούθηση, αναφορά Μέτρηση και Αναφορά Εξακρίβωση επιπέδου εκπομπών αναφοράς και ετησίων εκπομπών Φορολογία συναλλαγών Κυρώσεις Διοίκηση του συστήματος Ο ρόλος της κεντρικής κυβέρνησης Καθεστώς της Αρχής Εμπορίας Εκπομπών (Emissions Trading Authority) Πληροφορίες διαθέσιμες στο κοινό Διασύνδεση με άλλες ρυθμιστικές αρχές Συμπεράσματα από τη μέχρι σήμερα λειτουργία Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της Δανίας Πεδίο εφαρμογής Συμμετοχή στο σύστημα Σχεδιασμός συστήματος Κατανομή δικαιωμάτων και λειτουργία συστήματος Μέτρηση και Αναφορά Κυρώσεις Διοίκηση του συστήματος Παρατηρήσεις Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της Νορβηγίας Πεδίο εφαρμογής Συμμετοχή στο σύστημα Σχεδιασμός συστήματος Κατανομή δικαιωμάτων ii

10 5.4.5 Θέματα λειτουργίας του συστήματος Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της Ολλανδίας Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών στον Καναδά Πιλοτικά προγράμματα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών Το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών SO 2 και NO του Οντάριο Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών στην Αυστραλία Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών στη Νέα Ζηλανδία Το Πρόγραμμα των ΗΠΑ για την όξινη βροχή Συγκριτική παρουσίαση των συστημάτων εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών Ο ρόλος του ελληνικού δημόσιου τομέα στην εφαρμογή της Οδηγίας Το Εθνικό Πρόγραμμα Μείωσης Εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου Υφιστάμενες δομές και αρμοδιότητες Αρμόδια αρχή για το Πρωτόκολλο του Κυότο Περιβαλλοντική αδειοδότηση για δραστηριότητες της Οδηγίας IPPC Παρακολούθηση και έλεγχος των αέριων εκπομπών Δομές και αρμοδιότητες για την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών Ενέργειες του δημόσιου τομέα για την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών Εκτίμηση των απαιτούμενων συμπληρωματικών δράσεων και προτάσεις Οι υποχρεώσεις και ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα στην εφαρμογή της Οδηγίας Υποχρεώσεις του ιδιωτικού τομέα με βάση την Οδηγία Προβληματισμοί και απόψεις εκπροσώπων της βιομηχανίας Οργάνωση της αγοράς Συμπεράσματα Βιβλιογραφία ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Ορισμοί-Ορολογία 2. Ανεπίσημο κείμενο της Οδηγίας για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών εντός της Κοινότητας (στην αγγλική γλώσσα, provisional text) 3. Επισκόπηση της κατάρτισης Εθνικών Σχεδίων Kατανομής από την Ομάδα Εργασίας για την Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών της COGEN Europe Κείμενο εργασίας (Survey of National Allocation Plans & CHP. Working Document prepared for COGEN Europe s Working Group Emissions Trading & CHP. Presented at the 3 rd Meeting of the Working Group on 10 th October 2003). 4. Έντυπο της αίτησης για μεταβίβαση δικαιωμάτων εκπομπών στο ηλεκτρονικό σύστημα συναλλαγών της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (U.S. Environmental Protection Agency, EPA) iii

11 1 Εισαγωγή Η εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών (emissions trading) είναι ένας από τους τρεις μηχανισμούς ευελιξίας για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο Πρωτόκολλο του Κυότο. Αποτελεί εργαλείο που βασίζεται στην οικονομία της αγοράς και χρησιμοποιείται για την προστασία του περιβάλλοντος. Η προοπτική της ίδρυσης και λειτουργίας ενός διεθνούς συστήματος εμπορίας εκπομπών για τα αέρια του θερμοκηπίου κίνησε το έντονο ενδιαφέρον των διαμορφωτών πολιτικής (policy makers), των βιομηχάνων και της επιστημονικής κοινότητας. Η προσέγγιση αυτή έγινε πολύ δημοφιλής για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ρύπανσης σε λιγότερο από μία δεκαετία, δεδομένου ότι η εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών προσφέρει, ως κυριότερο πλεονέκτημα έναντι της παραδοσιακής προσέγγισης προστασίας του περιβάλλοντος, τη δυνατότητα επίτευξης ενός προκαθορισμένου περιβαλλοντικού αποτελέσματος με κόστος μικρότερο από αυτό που θα απαιτούνταν εάν κάθε χώρα ήταν υποχρεωμένη να επιτύχει τους στόχους μείωσης των εκπομπών εντός των συνόρων της. Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 70 εφαρμόζονται προγράμματα εμπορίας εκπομπών τοπικής ή περιφερειακής εμβέλειας στις Ηνωμένες Πολιτείες, με πιο επιτυχημένο το Πρόγραμμα για την όξινη βροχή που ξεκίνησε το 1995 και στοχεύει στον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του θείου. Το 2002 ξεκίνησε η λειτουργία του πρώτου παγκοσμίως εσωτερικού συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών για τα αέρια του θερμοκηπίου στη Μεγάλη Βρετανία ενώ αρκετές ακόμη χώρες εξετάζουν τη χρήση αυτού του εργαλείου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε τον Ιούλιο του 2003 Οδηγία για τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας. Η εφαρμογή του θα ξεκινήσει το 2005 και τα κράτη-μέλη καλούνται να προετοιμάσουν τις δομές και τις διαδικασίες που θα υποστηρίξουν το σύστημα. Η αποδοχή της νέας αυτής προσέγγισης σε ένα τόσο σημαντικό δημόσιο ζήτημα, όπως είναι η προστασία του περιβάλλοντος, απαιτεί μεθοδικό σχεδιασμό και στενή παρακολούθηση στην εφαρμογή. Δεδομένου ότι πολλά θέματα σχεδιασμού και λειτουργίας ενός συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών τόσο σε επίπεδο Κοινότητας όσο και σε διεθνές επίπεδο δεν έχουν ακόμα επιλυθεί, είναι σκόπιμο να διερευνηθούν τα βασικά του στοιχεία. 1

12 2 Το Πρωτόκολλο του Kυότο 2.1 Σύντομη ιστορική αναδρομή Η διεθνής κοινότητα άρχισε να λαµβάνει σοβαρά υπόψη τις κλιµατικές µεταβολές στα τέλη της δεκαετίας του 80, όταν άρχισαν συνοµιλίες στα Ηνωµένα Έθνη για την επίτευξη παγκόσµιας συµφωνίας για την αντιµετώπιση του προβλήµατος. Οι συνοµιλίες αυτές οδήγησαν στην έγκριση της σύµβασης-πλαίσιο των Ηνωµένων Εθνών για τις κλιµατικές µεταβολές (UNFCCC), τον Μάιο του Τα κράτη µέλη των Ηνωµένων Εθνών εκλήθησαν επισήµως να αρχίσουν να υπογράφουν την UNFCCC ένα µήνα αργότερα, στην παγκόσµια διάσκεψη κορυφής του Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας. Η σύµβαση είχε ως στόχο τη σταθεροποίηση, το έτος 2000, των εκποµπών CO 2 στις βιοµηχανικές χώρες στα επίπεδα του 1990 και την εγκατάσταση µηχανισµών παγκόσµιας παρακολούθησης και αναφοράς, ούτως ώστε να παρακολουθούνται οι εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου και να θεσπίζονται εθνικά προγράµµατα για τον περιορισµό των εκποµπών. Η σύμβαση πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (UNFCCC) και το πρωτόκολλο του Κυότο αυτής, αποτελούν το μόνο διεθνές πλαίσιο για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών. Η UNFCCC άρχισε να ισχύει το Μάρτιο του 1994 µετά την επικύρωσή της από 50 χώρες (η Ελλάδα κύρωσε την Σύμβαση Πλαίσιο το 1994 με το Ν. 2205/94), προσεγγίζει δε τα οικουµενικά επίπεδα υπαγωγής (άνω των 180 µερών). Επιβάλλει σε όλα τα συμβαλλόμενα μέρη την υποχρέωση να θεσπίσουν εθνικά προγράμματα για τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και να υποβάλλουν τακτικές εκθέσεις, ενώ απαιτεί από τις βιομηχανικές συνυπογράφουσες χώρες 1, σε αντιδιαστολή με τις αναπτυσσόμενες, να επιτύχουν τη σταθεροποίηση των δικών τους εκπομπών αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου στα επίπεδα του 1990, μέχρι το έτος Ο στόχος αυτός, ωστόσο, δεν είναι δεσμευτικός. 1 Στην UNFCCC οι χώρες υποδιαιρούνται σε δύο κύριες ομάδες: Την 1η Ιουλίου 2002, 186 χώρες ήταν συμβαλλόμενα μέρη στη σύμβαση. Από αυτές, 40 βιομηχανικές χώρες περιλαμβάνονται στον κατάλογο του παραρτήματος Ι της Σύμβασης, ενώ οι υπόλοιπες 146 χώρες είναι γνωστές ως χώρες εκτός του παραρτήματος Ι. Στις χώρες του παραρτήματος Ι συγκαταλέγονται οι 24 σχετικά εύπορες βιομηχανικές χώρες που ήσαν μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) το 1992, τα 15 κράτη μέλη της ΕΕ και 11 χώρες με οικονομίες που διέρχονται φάση μετάβασης προς την οικονομία της αγοράς (Economies in Transition, EIT s), μεταξύ των οποίων η Ρωσία. 2

13 Με τη διάκριση ανάμεσα στις βιομηχανικές και τις αναπτυσσόμενες χώρες, η UNFCCC αναγνωρίζει το γεγονός ότι οι βιομηχανικές χώρες ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου και ότι διαθέτουν επίσης τη θεσμική και χρηματοοικονομική ικανότητα να τις περιορίσουν. Τα συμβαλλόμενα μέρη συναντώνται ετησίως για μια επισκόπηση της προόδου και για τη συζήτηση νέων μέτρων, ενώ έχουν θέσει σε εφαρμογή ορισμένους μηχανισμούς πλανητικής παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων, ώστε να καταγράφονται οι εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Σύμβασης, το οποίο ορίζει τις υποχρεώσεις των Συμβαλλομένων Μερών, όλα τα Συμβαλλόμενα Μέρη καλούνται, μεταξύ άλλων, να: διαμορφώνουν, ενημερώνουν περιοδικά, δημοσιεύουν και διαθέτουν στη Σύνοδο των Συμβαλλομένων Μερών, απογραφές εκπομπών/απορροφήσεων αερίων του θερμοκηπίου με συγκρίσιμες μεθοδολογίες διαμορφώνουν, εφαρμόζουν, δημοσιεύουν και ενημερώνουν τακτικά εθνικά (κατά περίπτωση και περιφερειακά) προγράμματα για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή συνεργάζονται για την προετοιμασία της προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ενσωματώνουν στις σχετικές κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές πολιτικές παραμέτρους που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή προωθούν και να υποστηρίζουν την έρευνα και την επιστημονική συνεργασία σχετικά με (α) τη συστηματική παρατήρηση και την αρχειοθέτηση δεδομένων σχετικά με το κλιματικό σύστημα και (β) τις κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και των στρατηγικών αντιμετώπισής της. Το 1994, ήταν ήδη παραδεκτό ότι οι αρχικές δεσμεύσεις βάσει της UNFCCC δεν επρόκειτο να επαρκέσουν για να αναχαιτιστεί η παγκόσμια αύξηση των εκπομπών αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου. Το επόµενο σηµαντικό βήµα πραγµατοποιήθηκε το 1997, στην ιαπωνική πόλη του Κυότο, όπου τα υπογράφοντα µέρη της UNFCCC κατέληξαν σε συµφωνία επί «πρωτοκόλλου» το οποίο θεσπίζει σειρά δεσµευτικών ποσοτικών στόχων για τις 3

14 παγκόσµιες περικοπές αερίων του θερµοκηπίου. Με τη συµφωνία του Κυότο, ο ανεπτυγµένος κόσµος συµφώνησε να περιορίσει τις οικείες εκποµπές αερίων του φαινοµένου του θερµοκηπίου κατά 5% σε σχέση µε τα επίπεδα του 1990, στην περίοδο Τα 15 κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέδειξαν τη στράτευσή τους στην εν λόγω διαδικασία όταν συµφώνησαν να συµβάλλουν στον παγκόσµιο στόχο επιχειρώντας µεγαλύτερες ακόµη περικοπές, δηλαδή 8% σε σχέση µε τα επίπεδα του 1990 για την ίδια περίοδο. Βασιζόμενο στο πλαίσιο της UNFCCC, το πρωτόκολλο του Κυότο ορίζει νομικά δεσμευτικές οριακές τιμές εκπομπών αερίων του φαινομένου θερμοκηπίου από τις βιομηχανικές χώρες και προβλέπει καινοτόμους μηχανισμούς υλοποίησης με βάση τη λειτουργία των δυνάμεων της αγοράς, οι οποίοι αποσκοπούν στη διατήρηση σε χαμηλά επίπεδα του κόστους περιορισμού των εκπομπών. Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του πρωτοκόλλου του Κυότο, οι βιομηχανικές χώρες υποχρεούνται να μειώσουν τις εκπομπές έξι αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα, που αποτελεί το σημαντικότερο αέριο, μεθάνιο, μονοξείδιο του αζώτου, υδροφθοράνθρακες, πλήρως φθοριωμένοι υδρογονάνθρακες ή υπερφθοράνθρακες και εξαφθοριούχο θείο) κατά 5,2% κατά μέσον όρο σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, κατά τη διάρκεια της πρώτης "περιόδου δέσμευσης", η οποία καλύπτει τα έτη 2008 έως Για τις αναπτυσσόμενες χώρες δεν καθορίζονται στόχοι ως προς τις εκπομπές. Προτιμήθηκε ο καθορισμός πενταετούς περιόδου δέσμευσης αντί ενός έτους στόχου για να εξομαλυνθούν οι ετήσιες διακυμάνσεις των εκπομπών αερίων που οφείλονται σε ανεξέλεγκτους παράγοντες, όπως ο καιρός. Το 2005, θα αρχίσουν διεθνείς διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό της δεύτερης περιόδου δέσμευσης βάσει του πρωτοκόλλου του Κυότο, μετά το έτος Οι δεσμεύσεις καθίστανται νομικά δεσμευτικές ευθύς μόλις το πρωτόκολλο του Κυότο τεθεί σε ισχύ. Σύμφωνα με τους κανόνες έναρξης της ισχύος, απαιτείται να κυρώσουν το πρωτόκολλο τουλάχιστον 55 συμβαλλόμενα μέρη στη σύμβαση UNFCCC, στα οποία πρέπει να συμπεριλαμβάνονται οι βιομηχανικές χώρες (χώρες του παραρτήματος Ι) οι οποίες ευθύνονταν για το 55% τουλάχιστον των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) το Μέχρι σήμερα 2, έχουν κυρώσει το 2 Ενημέρωση: Σεπτέμβριος

15 πρωτόκολλο του Κυότο 118 χώρες, με αποτέλεσμα να έχει επιτευχθεί ο πρώτος όρος (η Ελλάδα κύρωσε το Πρωτόκολλο το Μάιο του 2002 με το Ν. 3017/2002). Μεταξύ αυτών, ωστόσο, οι χώρες του παραρτήματος Ι αντιπροσωπεύουν ποσοστό μόλις 44,2% των εκπομπών CO 2. (Το μερίδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανέρχεται σε 24,2%). Μετά την έγκριση του πρωτοκόλλου του Κυότο, συνεχίστηκαν οι διαπραγματεύσεις για τις λεπτομέρειες των μηχανισμών που προβλέπει το πρωτόκολλο, καθώς και για τους κανόνες υλοποίησής τους. Το 1998, τα µέρη στην UNFCCC, τα οποία συναντήθηκαν αυτή τη φορά στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής, ενέκριναν σχέδια δράσεως για την έµπρακτη εφαρµογή του πρωτοκόλλου του Κυότο. Υποσχέθηκαν επίσης να καταρτίσουν, εντός διετίας, το λεπτοµερές πρόγραµµα µέτρων που είναι αναγκαία για την υλοποίηση του σχεδίου. Όταν όµως τα υπογράφοντα µέρη συναντήθηκαν τον Νοέµβριο του 2000, στη Χάγη, µε σκοπό την οριστικοποίηση του επόµενου σηµαντικού σταδίου στον αγώνα κατά της κλιµατικής αλλαγής, δεν κατόρθωσαν να συµφωνήσουν, και οι συνοµιλίες απέβησαν άκαρπες. Στη συνέχεια, τον Μάρτιο του 2001, η UNFCCC γνώρισε την πιο σοβαρή οπισθοδρόµηση στην ιστορία της. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ George W. Bush δήλωσε ότι η χώρα του δεν δεσµεύεται πια από το πρωτόκολλο του Κυότο. Δεδοµένου ότι οι ΗΠΑ αποτελούν το µεγαλύτερο µεµονωµένο παραγωγό αερίων θερµοκηπίου - και µε µεγάλη διαφορά από τον επόµενο - πολλοί αναλυτές δήλωσαν τότε ότι η κίνηση του Bush αχρήστευσε τη συµφωνία. Όµως, η Ευρωπαϊκή Ένωση επέµεινε ότι η συµφωνία µπορούσε και έπρεπε να διασωθεί και κατόρθωσε να πείσει τα περισσότερα από τα υπόλοιπα υπογράφοντα µέρη της UNFCCC να εξακολουθήσουν να στηρίζουν το πρωτόκολλο του Κυότο. Με την εξαίρεση των ΗΠΑ, οι περισσότερες κυβερνήσεις του κόσµου συµφωνούν µε την ευρωπαϊκή άποψη για την επείγουσα λήψη µέτρων περιορισµού της µεταβολής του κλίµατος. Μετά από έντονες διπλωµατικές προσπάθειες των εκπροσώπων της ΕΕ, όλα τα σηµαντικά µέρη στο πρωτόκολλο του Κυότο του 1997, πλην των ΗΠΑ, υπέγραψαν πολιτική συµφωνία στη γερµανική πόλη της Βόννης, τον Ιούλιο του 2001, η οποία τους επιτρέπει να αρχίσουν την εφαρµογή στην πράξη της συµφωνίας του Τα υπογράφοντα µέρη της Βόννης συναντήθηκαν ξανά τον Νοέµβριο του 2001 στο Μαρρακές του Μαρόκου για να προσδώσουν νοµικά δεσµευτικό χαρακτήρα στην προσωρινή συµφωνία τους. Η συµφωνία του Μαρρακές εξασφάλισε 5

16 µια στέρεα βάση κινητοποίησης κατά της µεταβολής του κλίµατος και προλειαίνει το έδαφος για την επικύρωση και θέση σε ισχύ του πρωτοκόλλου του Κυότο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο στην επιτυχή έκβαση των διαπραγματεύσεων για το πρωτόκολλο του Κυότο, ιδίως έπειτα από την αποχώρηση των ΗΠΑ. Πέντε χώρες του παραρτήματος Ι δεν έχουν ακόμη κυρώσει το πρωτόκολλο του Κυότο: πρόκειται για την Αυστραλία, το Λιχτενστάιν, το Μονακό, τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μόνον όμως η κύρωση του πρωτοκόλλου από τη Ρωσία, στην οποία αναλογεί το 17,4% των παγκοσμίων εκπομπών CO 2, ή από τις ΗΠΑ, οι οποίες φέρουν την ευθύνη για το 36,1%, θα μεταβάλει ουσιαστικά την κατάσταση, καθώς το μερίδιο των υπόλοιπων τριών χωρών από κοινού ανέρχεται σε ποσοστό μόλις 2,1%. Αφότου οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρθηκαν από το πρωτόκολλο του Κυότο, η Ρωσία είναι πλέον ο καθοριστικός παράγοντας για την έναρξη της ισχύος του πρωτοκόλλου. Στις 29 Σεπτεμβρίου του 2003 όμως, και κατά την έναρξη των εργασιών της Διεθνούς Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Αλλαγές, που έγινε στη Μόσχα από τις 29 Σεπτεμβρίου έως τις 3 Οκτωβρίου 2003, ο πρόεδρος της Ρωσίας Vladimir Putin ανακοίνωσε ότι η Ρωσία δεν έχει ακόμη αποφασίσει, εάν θα επικυρώσει ή όχι το πρωτόκολλο του Κυότο και θα αποφασίσει «σύμφωνα με τα εθνικά της συμφέροντα» 3. Με την εξέλιξη αυτή, είναι αμφίβολο το πότε και εάν το Πρωτόκολλο του Κυότο θα τεθεί σε ισχύ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει τις διπλωματικές προσπάθειες για να διασφαλίσει την έναρξη ισχύος του Πρωτοκόλλου δεδομένου ότι οι Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα αναγκαστούν να πληρώσουν περισσότερα για να ανταποκριθούν στους στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, εάν η Ρωσία δεν επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κυότο. Θα υπάρχουν λιγότερες ευκαιρίες για την εξασφάλιση αδειών εκπομπών και κατά συνέπεια υψηλότερες τιμές. Ήδη, έχει ορισθεί συνάντηση των Υπουργών περιβάλλοντος και επιστημόνων που ασχολούνται με το κλίμα, από τις χώρες της E.E., προκειμένου να σχεδιαστεί η από εδώ και στο εξής στρατηγική απέναντι στη Ρωσία. Πίνακας 2.1 Ορόσηµα στον αγώνα κατά της κλιµατικής αλλαγής 3 Η Ρωσία είχε ανακοινώσει πριν από ένα έτος ότι θα προβεί σύντομα στην επικύρωση του Πρωτοκόλλου. Παράλληλα, όμως, έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι θα επικυρώσει το πρωτόκολλο με την προϋπόθεση ότι θα λάβει εγγυήσεις για οικονομικά οφέλη. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο κ. Δημήτρης Λάλας, πρόεδρος του διοικητικού 6

17 Δεκέµβριος 1990 Μάιος/Ιούνιος 1992 Μάρτιος 1994 Δεκέµβριος 1997 (3η συνδιάσκεψη των µερών) Νοέµβριος 1998 (4η συνδιάσκεψη των µερών) Nοέµβριος 2000 (6η συνδιάσκεψη των µερών) Mάρτιος 2001 Ιούλιος 2001 (6η συνδιάσκεψη των µερών) Νοέµβριος 2001 (7η συνδιάσκεψη των µερών) Σεπτέµβριος 2002 Αρχίζουν οι διαπραγµατεύσεις για την κατάρτιση σχεδίου των ΗΕ για την αντιµετώπιση της κλιµατικής µεταβολής Θέσπιση της σύµβασης-πλαισίου των Ηνωµένων Εθνών για τις κλιµατικές µεταβολές (UNFCCC) και κατάθεσή της προς υπογραφή στην παγκόσµια διάσκεψη κορυφής του Ρίο Θέση σε ισχύ της UNFCCC Έγκριση του πρωτοκόλλου του Κυότο Σχέδιο δράσεως του Μπουένος Άιρες για την εφαρµογή του πρωτοκόλλου του Κυότο Αποτυχία των συνοµιλιών της Χάγης για την εφαρµογή του σχεδίου του Μπουένος Άιρες Οι ΗΠΑ αποδεσµεύονται από το πρωτόκολλο του Κυότο Οι συνοµιλίες της Βόννης αίρουν το αδιέξοδο της Χάγης Οι συνοµιλίες του Μαρακές οριστικοποιούν τις συνοµιλίες της Βόννης Στην παγκόσµια διάσκεψη κορυφής των ΗΕ για την αειφόρο ανάπτυξη (Ρίο+10) στο Γιοχάνεσµπουργκ της Νότιας Αφρικής πολλές χώρες διακήρυξαν την πρόθεσή τους να επικυρώσουν το πρωτόκολλο του Κυότο 2.2 Τι προβλέπει το Πρωτόκολλο του Κυότο Κεντρικό σημείο του Πρωτοκόλλου αποτελούν οι νομικά κατοχυρωμένες δεσμεύσεις των αναπτυγμένων κρατών να ελαττώσουν - μεμονωμένα ή σε συνεργασία με άλλες χώρες - τις εκπομπές 6 αερίων του θερμοκηπίου (CO 2, CH 4, N 2 O, HFC, PFC και SF 6 ) αρχικά την περίοδο (πρώτη περίοδος δέσμευσης) σε ποσοστό μεγαλύτερο του 5% από τα επίπεδα του Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεσμεύτηκε για μείωση των εκπομπών της κατά 8%, οι ΗΠΑ κατά 7% (οι οποίες όμως στη συνέχεια αποχώρησαν από τις διαπραγματεύσεις και, σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα επίσημες κυβερνητικές δηλώσεις, δεν προτίθενται να κυρώσουν το Πρωτόκολλο), η Ιαπωνία κατά 6%, ενώ άλλες χώρες όπως η Ρωσία και η Αυστραλία δεσμεύτηκαν να σταθεροποιήσουν τις εκπομπές τους ή να περιορίσουν το ρυθμό αύξησής τους. Για την επίτευξη των στόχων αυτών, το Πρωτόκολλο προβλέπει την χρήση των παρακάτω: Προαιρετική υιοθέτηση κοινών πολιτικών και μέτρων. Εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών (Emissions Trading/ET). Εφαρμογή Προγραμμάτων από Κοινού Υλοποίησης (Joint Implementation/JI). συμβουλίου και διευθυντής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, «Το οικονομικό κόστος για τη Ρωσία θα είναι πολύ μεγαλύτερο αν δεν προσυπογράψει το Πρωτόκολλο του Κυότο» (Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 10 Οκτωβρίου 2003). 7

18 Δημιουργία Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism/CDM). Προστασία και αύξηση των δασικών εκτάσεων. Αναλυτικά, οι σημαντικότερες υποχρεώσεις και απαιτήσεις που απορρέουν από το Πρωτόκολλο (επιπρόσθετες απαιτήσεις σε σχέση με όσα προβλέπει η Σύμβαση) μπορούν να συνοψισθούν στα ακόλουθα: Οι χώρες του Παραρτήματος Ι της Σύμβασης, οι οποίες έχουν κυρώσει το Πρωτόκολλο, υποχρεώνονται να υποβάλλουν ετησίως στοιχεία σχετικά με τις προσπάθειες που καταβάλλουν ώστε να περιορίσουν τις αρνητικές κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις, που προκαλούνται στις αναπτυσσόμενες χώρες από την υλοποίηση των δεσμεύσεων των ανεπτυγμένων χωρών (Άρθρο 3.14 του Πρωτοκόλλου). Οι χώρες του Παραρτήματος Ι της Σύμβασης υποχρεώνονται να περιλαμβάνουν στις ετήσιες εκθέσεις τους πληροφορίες για όλες τις δραστηριότητες καταβοθρών του Άρθρου 3.3 (δάσωση/afforestation, αποδάσωση/deforestation και αναδάσωση/ reforestation), καθώς και για τις δραστηριότητες καταβοθρών που θα επιλέξουν να εντάξουν κάτω από το Άρθρο 3.4 του Πρωτοκόλλου (επαναβλάστηση, διαχείριση δασών, καλλιεργειών και βοσκοτόπων). Επιπλέον, θα πρέπει να υποβάλλονται στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι δραστηριότητες τόσο του Άρθρου 3.3, όσο και οι επιλεγμένες δραστηριότητες του Άρθρου 3.4, έχουν ανθρωπογενή χαρακτήρα, καθώς και ότι οι δραστηριότητες έλαβαν χώρα μετά το Οι χώρες του Παραρτήματος Ι της Σύμβασης θα πρέπει να έχουν αναπτύξει ένα Εθνικό Σύστημα (National System) για την εκτίμηση των εκπομπών και απορροφήσεων αερίων του θερμοκηπίου (Άρθρο 5.1 του Πρωτοκόλλου). Τα Εθνικά Συστήματα θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί το αργότερο ένα έτος πριν την έναρξη της πρώτης περιόδου δέσμευσης ( ), δηλαδή το αργότερο έως το Πληροφορίες για τα εθνικά συστήματα θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στην έκθεση της απογραφής. Ένα Εθνικό Σύστημα περιλαμβάνει όλες τις θεσμικές, νομοθετικές και διαδικαστικές ρυθμίσεις, που εφαρμόζονται σε ένα Συμβαλλόμενο Μέρος της Σύμβασης-Πλαίσιο για την εκτίμηση εκπομπών και απορροφήσεων των αερίων 8

19 του θερμοκηπίου, καθώς και για την αναφορά και αρχειοθέτηση των πληροφοριών σχετικά με τις ετήσιες απογραφές εκπομπών και απορροφήσεων. Ανάπτυξη Εθνικού Καταγραφικού Συστήματος (National Registry) το οποίο θα εξασφαλίζει την ορθή λογιστική απεικόνιση όλων των συναλλαγών αδειών εκπομπών (έκδοση/issuance, ιδιοκτησία/holding, μεταβίβαση/transfer, ακύρωση/cancellation). Το Εθνικό Καταγραφικό Σύστημα θα πρέπει να περιέχει πληροφορίες για όλες τις μονάδες εκπομπών που έχουν αποκτηθεί/μεταβιβαστεί στο πλαίσιο της υιοθέτησης των ευέλικτών μηχανισμών του Πρωτοκόλλου. Οι χώρες του Παραρτήματος Ι της Σύμβασης υποχρεώνονται, το αργότερο μέχρι την 1/1/2007, να έχουν υποβάλει έκθεση στην οποία θα υπολογίζονται οι εκπομπές βάσης ώστε να είναι δυνατός ο υπολογισμός του συμφωνηθέντος ποσού εκπομπής (assigned amount) και να ποσοτικοποιηθεί ο στόχος κάθε χώρας. Στην έκθεση αυτή θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται επίσης πληροφορίες σχετικά με (α) δραστηριότητες καταβοθρών, (β) το Εθνικό Σύστημα και (γ) το Εθνικό Καταγραφικό Σύστημα. Στην περίπτωση που ο υπολογισμός των εκπομπών/απορροφήσεων δεν έχει πραγματοποιηθεί με μεθοδολογίες συμβατές με αυτές του IPCC ή παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις τότε οι απογραφές θα διορθώνονται (κατά την 1 η Δεσμευτική περίοδο) από επιτροπές ελέγχου (Άρθρο 5.2 του Πρωτοκόλλου) σύμφωνα με Κατευθυντήριες Οδηγίες οι οποίες δεν έχουν καθοριστεί προς το παρόν. Οι χώρες του Παραρτήματος Ι της Σύμβασης υποχρεώνονται να περιλαμβάνουν στις ετήσιες εκθέσεις τους (από το 2008 και μετά) στοιχεία που αφορούν στη χρήση των ευέλικτων μηχανισμών του Πρωτοκόλλου (Άρθρο 7.1 του Πρωτοκόλλου). Οι χώρες του Παραρτήματος Ι της Σύμβασης θα πρέπει να υποβάλλουν έως την 1 η Ιανουαρίου 2006 μία έκθεση στην οποία να τεκμηριώνεται η πρόοδος τους σε σχέση με την εκπλήρωση των δεσμεύσεών τους (Άρθρο 3.2 του Πρωτοκόλλου). Οι χώρες του Παραρτήματος Ι της Σύμβασης υποχρεώνονται να υποβάλλουν στις Εθνικές Εκθέσεις τους στοιχεία σχετικά με το πώς η αξιοποίηση των ευέλικτων μηχανισμών είναι συμπληρωματική με τις εθνικές δράσεις και επομένως να 9

20 αποδεικνύεται ότι οι εθνικές δράσεις συνιστούν ένα σημαντικό τμήμα της προσπάθειας για την υλοποίηση των δεσμεύσεων (Άρθρο 7.2) Ευέλικτοι μηχανισμοί του πρωτοκόλλου του Κυότο με βάση την οικονομία της αγοράς Το πρωτόκολλο του Κυότο προβλέπει τρεις "ευέλικτους μηχανισμούς", οι οποίοι βασίζονται στη λειτουργία της οικονομίας της αγοράς: την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών, την από κοινού υλοποίηση και το μηχανισμό καθαρής ανάπτυξης. Σκοπός των μηχανισμών αυτών είναι να δοθεί στις βιομηχανικές χώρες η δυνατότητα να επιτύχουν τους στόχους τους με την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπής μεταξύ τους, αλλά και με την απόκτηση πιστώσεων ως αντάλλαγμα για έργα περιορισμού των εκπομπών που υλοποιούν στο εξωτερικό. Η από κοινού υλοποίηση (Joint Implementation) αναφέρεται σε έργα που εκτελούνται σε χώρες για τις οποίες έχουν επίσης καθοριστεί στόχοι εκπομπών, ενώ ο μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης (Clean Development Mechanism, CDM) αναφέρεται σε έργα που εκτελούνται σε αναπτυσσόμενες χώρες, για τις οποίες δεν έχουν καθοριστεί στόχοι. Το σκεπτικό στο οποίο βασίζονται οι τρεις ανωτέρω μηχανισμοί είναι ότι οι εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου αποτελούν παγκόσμιο πρόβλημα και ότι ο τόπος όπου επιτυγχάνεται ο περιορισμός τους έχει δευτερεύουσα σημασία. Με τον τρόπο αυτό, μπορούν να επέλθουν μειώσεις εκεί όπου το κόστος είναι χαμηλότερο, τουλάχιστον στην πρώτη φάση της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής. Έχουν συγκροτηθεί αναλυτικοί κανόνες και δομές εποπτείας, ώστε να εξασφαλιστεί ότι δεν γίνεται κατάχρηση των μηχανισμών αυτών. 2.3 Το πρωτόκολλο του Κυότο και η ΕΕ Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής αποτελεί μία από τις κύριες δεσμεύσεις βάσει της στρατηγικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη, η οποία επικροτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ, το 2001, όπου επιβεβαιώθηκε επίσης η δέσμευση της ΕΕ να επιτύχει τους στόχους που ορίζει γι' αυτήν το πρωτόκολλο του Κυότο. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που συνήλθε στις Βρυξέλλες στις Μαρτίου 2003, κάλεσε τα κράτη μέλη να επιταχύνουν την πρόοδο προς την υλοποίηση των στόχων του πρωτοκόλλου του Κυότο. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί επίσης ένα από 10

21 τα τέσσερα θεματικά πεδία προτεραιότητας στο 6ο Κοινοτικό Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον, το οποίο απευθύνει έκκληση για πλήρη εφαρμογή του πρωτοκόλλου του Κυότο ως πρώτο βήμα προς την επίτευξη του μακροπρόθεσμου στόχου της μείωσης των εκπομπών κατά 70% 4. Το βασικό άξονα των προσπαθειών της Επιτροπής για την εφαρμογή του πρωτοκόλλου του Κυότο αποτελεί το "Ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την κλιματική αλλαγή" (European Climate Change Program, ECCP), το οποίο ξεκίνησε το Μάρτιο του Στόχος του ECCP είναι ο προσδιορισμός και η μελέτη, σε συνεργασία με όλους τους ενδιαφερομένους, αποτελεσματικών έναντι του κόστους μέτρων που θα βοηθήσουν την ΕΕ να επιτύχει το στόχο της μείωσης των εκπομπών κατά 8%, όπως ορίζει το πρωτόκολλο του Κυότο, συμπληρώνοντας τις προσπάθειες των κρατών μελών. Από την έναρξη της εφαρμογής του ECCP, περισσότεροι από 200 ενδιαφερόμενοι έχουν συμμετάσχει σε 11 διαφορετικές ομάδες εργασίας. Όπως προκύπτει από τα πορίσματα της δεύτερης έκθεσης προόδου του ECCP, που εκδόθηκε τον Απρίλιο του 2003, υπάρχει πληθώρα αποτελεσματικών έναντι του κόστους μέτρων που εξυπηρετούν το στόχο της ΕΕ κατά το πρωτόκολλο του Κυότο 5. Προσδιορίστηκαν 42 πιθανά μέτρα μείωσης των εκπομπών, με κόστος μικρότερο από 20 ευρώ ανά τόνο ισοδύναμου CO 2, που αντιστοιχούν σε συνολικό δυναμικό μείωσης των εκπομπών 700 εκατομμυρίων τόνων ισοδύναμου CO 2. Η αναγκαία μείωση των εκπομπών για την επίτευξη του στόχου της ΕΕ βάσει του πρωτοκόλλου του Κυότο υπολογίζεται σε περίπου 340 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου CO 2 και άρα το προβλεπόμενο δυναμικό μείωσης είναι περίπου διπλάσιο από τη δέσμευση της ΕΕ. Μολονότι το μέτρο που περικλείει το μεγαλύτερο δυναμικό είναι το σύστημα εμπορίας εκπομπών, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκριναν και άλλες πρωτοβουλίες, όπως νομοθετικές διατάξεις για την προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και της χρήσης βιοκαυσίμων στις οδικές μεταφορές, καθώς και για την ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων. Η Επιτροπή έχει προτείνει και άλλα μέτρα, όπως οδηγίες για τη σύνδεση των έργων JI/CDM με το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ και για την προώθηση της συμπαραγωγής θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας. 4 Απόφαση 1600/2002/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Ιουλίου Δεύτερη έκθεση προόδου του ECCP με τίτλο "Can we meet our Kyoto targets?", Απρίλιος

22 Καταρτίζονται επίσης άλλες προτάσεις, όπως νομοθετικές διατάξεις για τη ρύθμιση των φθοριούχων αερίων. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπραγματεύθηκε τη σύναψη συμφωνίας με όλους τους ευρωπαίους, ιάπωνες και κορεάτες κατασκευαστές αυτοκινήτων για τον περιορισμό της μέσης ποσότητας εκπομπών CO 2 από τα καινούρια οχήματα μέχρι το 2008/2009 κατά 25% σε σχέση με τα επίπεδα του Ωστόσο, ακόμη και πρωτοβουλίες που εγκρίθηκαν δεν έχουν υλοποιηθεί, με αποτέλεσμα να μην είναι γνωστό σε ποιο βαθμό θα συμβάλουν πρακτικά στον περιορισμό των εκπομπών. Η εκτίμηση των επιπτώσεων βασίζεται πάντοτε σε πολλές παραδοχές και μεταβλητές και το κατά πόσον ένα μέτρο αποδίδει πλήρως στην πράξη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. 2.4 Πρόοδος της εφαρμογής του πρωτοκόλλου του Κυότο στην ΕΕ Σύμφωνα με το πρωτόκολλο του Κυότο, η ΕΕ ως σύνολο δεσμεύεται, όπως ήδη αναφέρθηκε προηγούμενα, να μειώσει τις δικές της εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου κατά 8%, κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου δέσμευσης Ο στόχος αυτός επιμερίζεται μεταξύ των κρατών μελών (βλ. Πίνακα 2.2) με νομικά δεσμευτική συμφωνία επιμερισμού των βαρών (burden sharing agreement), η οποία ορίζει στόχους για τις εκπομπές κάθε κράτους μέλους 6. Η ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη της κύρωσαν το πρωτόκολλο του Κυότο στις 31 Μαΐου Όπως προκύπτει από οικονομικές αναλύσεις του πρωτοκόλλου του Κυότο και των επιπτώσεών του στην ΕΕ, το συνολικό κόστος της συμμόρφωσης είναι δύσκολο να εκτιμηθεί και μπορεί να εμφανίζει πολύ σημαντικές διακυμάνσεις, ανάλογα με μια σειρά από παράγοντες. Εάν δοθεί απόλυτη προτεραιότητα στις αποτελεσματικές με βάση το κόστος πολιτικές, το κόστος της συμμόρφωσης για την οικονομία της ΕΕ υπολογίζεται σε ποσοστό περίπου 0,06% του ΑΕΠ ή στο ποσό των 3,7 δισ. ευρώ ετησίως, κατά την περίοδο Πίνακας 2.2 Κατανομή των υποχρεώσεων των κρατών-μελών της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών 6 αερίων στην περίοδο σε σχέση με το έτος βάσης Λουξεμβούργο % 6 Απόφαση 2002/358/ΕΚ του Συμβουλίου της 25ης Απριλίου

23 Γερμανία % Δανία % Αυστρία % Ηνωμένο Βασίλειο % Βέλγιο - 7.0% Ιταλία - 6.5% Ολλανδία - 6.0% Γαλλία 0% Φιλανδία 0% Σουηδία + 5.0% Ιρλανδία % Ισπανία % Ελλάδα % Πορτογαλία % Οι δέκα χώρες που γίνονται μέλη της ΕΕ το Μάιο του 2004, έχουν όλες κυρώσει το πρωτόκολλο του Κυότο και οι στόχοι για τις εκπομπές τους κατά το πρωτόκολλο κυμαίνονται από -6% έως -8%. Ο στόχος -8% της ΕΕ αφορά μόνο τα σημερινά 15 κράτη μέλη και, συνεπώς, δεν πρόκειται να αλλάξει μετά τη διεύρυνση. Η ΕΕ τήρησε τη δέσμευσή της βάσει της Σύμβασης-Πλαίσιο να σταθεροποιήσει τις δικές της εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου στα επίπεδα του 1990 μέχρι το 2000, επιτυγχάνοντας μείωση των εκπομπών κατά 3,3% μεταξύ των ετών 1990 και Η μείωση αυτή σημαίνει επίσης ότι η ΕΕ σημείωσε πρόοδο προς την επίτευξη του στόχου μείωσης των εκπομπών της κατά 8% σύμφωνα με το πρωτόκολλο του Κυότο. Ωστόσο, οι εκπομπές αυξήθηκαν κατά 0,3% μεταξύ 1999 και 2000 και κατά 1% μεταξύ 2000 και Συνεπώς, το 2001, το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν στοιχεία, οι εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου στην ΕΕ ήσαν κατά 2,3% κατώτερες από τα επίπεδα του Η αρχική πρόοδος οφειλόταν σε σημαντικό βαθμό στο μεγάλο περιορισμό των εκπομπών στη Γερμανία (κατά ποσοστό 18,3%, το μισό του οποίου εκτιμάται ότι υπήρξε αποτέλεσμα της οικονομικής αναδιάρθρωσης στην πρώην Ανατολική Γερμανία), στο Ηνωμένο Βασίλειο (κατά 12%, εν μέρει οφειλόμενο στη στροφή από 13

24 τον άνθρακα στο φυσικό αέριο), καθώς και στο Λουξεμβούργο (κατά 44,2%, που επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό χάρη στην αναδιάρθρωση της βιομηχανίας σιδήρου και χάλυβα). Δέκα από τα 15 κράτη μέλη απέχουν ακόμη πολύ από την πορεία εκπλήρωσης των υποχρεώσεων που υπέχουν βάσει της συμφωνίας επιμερισμού των βαρών στην ΕΕ. Εξετάζοντας τους βιομηχανικούς κλάδους, από το 1990 έχουν περιοριστεί οι εκπομπές από τη μεταποιητική βιομηχανία, τον κλάδο της ενέργειας (παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας) και από τις εγκαταστάσεις καύσης μικρής κλίμακας, συμπεριλαμβανομένων των νοικοκυριών. Αντίθετα, οι εκπομπές CO 2 από τις μεταφορές αυξήθηκαν κατά 18% μεταξύ των ετών 1990 και 2000, με αποτέλεσμα η αναλογία τους στο σύνολο των εκπομπών αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου να ανέρχεται σε 21%. Όπως καταδεικνύουν τα στοιχεία αυτά, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να καταβάλουν σημαντικές περαιτέρω προσπάθειες, προκειμένου να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από το πρωτόκολλο του Κυότο. Το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επαναφορά στη σωστή πορεία, των κρατών μελών της ΕΕ με τις χαμηλότερες επιδόσεις Εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών Αν και η υλοποίηση των τριών ευέλικτων μηχανισμών σε διεθνή κλίμακα θα καταστεί δυνατή μόνο μετά την έναρξη ισχύος του πρωτοκόλλου του Κυότο, η ΕΕ προχωρεί στο δικό της εσωτερικό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών. Η σχετική πρόταση Οδηγίας εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 2 Ιουλίου Το Συμβούλιο, ενέκρινε τυπικά την Οδηγία, χωρίς συζήτηση, στις 22 Ιουλίου Η εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών θα αρχίσει το 2005 και θα καλύπτει τα κράτη μέλη της διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σύστημα της ΕΕ θα αποτελέσει το πρώτο πολυεθνικό σύστημα εμπορίας εκπομπών παγκοσμίως και θεωρείται πρόδρομος του διεθνούς συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών κατά το πρωτόκολλο του Κυότο. Σύμφωνα με το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ, τα κράτη μέλη της καθορίζουν οριακές τιμές εκπομπών CO 2 από τις επιχειρήσεις έντασης ενέργειας (περίπου χαλυβουργεία, σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής, διυλιστήρια πετρελαίου, 14

25 βιομηχανίες χαρτοποιίας και υαλουργίας και τσιμεντοβιομηχανίες), εκδίδοντας άδειες για τις ποσότητες CO 2 που επιτρέπεται να εκλύουν οι εν λόγω επιχειρήσεις. Οι μειώσεις σε επίπεδα κάτω των οριακών τιμών είναι διαπραγματεύσιμες. Οι επιχειρήσεις που επιτυγχάνουν μειώσεις μπορούν να τις πωλούν σε εκείνες που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες να παραμείνουν στην τήρηση των οικείων οριακών τιμών ή για τις οποίες το κόστος των μέτρων μείωσης των εκπομπών είναι υπερβολικά υψηλό σε σύγκριση με το κόστος απόκτησης της άδειας. Κάθε επιχείρηση επιτρέπεται επίσης να αυξήσει τις εκπομπές της πάνω από το επίπεδο της άδειας που της έχει χορηγηθεί, αγοράζοντας περισσότερες άδειες από την αγορά. Το σύστημα αυτό θα παρέχει στις επιχειρήσεις ένα κίνητρο για να περιορίσουν τις εκπομπές εκεί όπου αυτό συνεπάγεται τη μικρότερη δαπάνη, εξασφαλίζοντας έτσι την επίτευξη μειώσεων με το χαμηλότερο δυνατό κόστος για την οικονομία, καθώς και την προώθηση της καινοτομίας. Υπολογίζεται ότι στις επιχειρήσεις που καλύπτονται σήμερα από το σύστημα αναλογεί σχεδόν το 50% των συνολικών εκπομπών CO 2 της ΕΕ. Αργότερα, μπορεί να ενταχθούν στο σύστημα και άλλοι κλάδοι, όπως η παραγωγή αλουμινίου, η χημική βιομηχανία και οι μεταφορές. Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει τώρα να καταρτίσουν τα εθνικά τους προγράμματα κατανομής, στα οποία θα καθορίζουν τις άδειες που θα εκδίδονται για κάθε κλάδο και επιχείρηση. Τα προγράμματα αυτά πρέπει να υποβληθούν στην Επιτροπή έως τον Απρίλιο του Η ΕΕ έχει επίσης διακηρύξει την πρόθεσή της να συνδέσει το δικό της σύστημα με τα συστήματα εμπορίας άλλων χωρών που έχουν κυρώσει το πρωτόκολλο του Κυότο Η από κοινού υλοποίηση και ο μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης Σύμφωνα με το πρωτόκολλο του Κυότο, η από κοινού υλοποίηση (Joint Implementation, JI) και ο μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης (Clean Development Mechanism, CDM) παρέχουν στις βιομηχανικές χώρες τη δυνατότητα να τηρήσουν μέρος των δεσμεύσεών τους που αφορούν τη μείωση των εκπομπών τους, υλοποιώντας έργα μείωσης των εκπομπών στο εξωτερικό και συμψηφίζοντας τις μειώσεις που επιτυγχάνονται με αυτόν τον τρόπο με τις υποχρεώσεις τους. Με την JI παρέχεται η δυνατότητα υλοποίησης έργων σε άλλες βιομηχανικές χώρες, για τις οποίες το πρωτόκολλο του Κυότο ορίζει στόχους, ενώ ο μηχανισμός CDM καλύπτει 15

26 χώρες χωρίς στόχους, δηλαδή αναπτυσσόμενες χώρες. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη χορήγηση πιστώσεων έναντι των μειώσεων που επιτυγχάνονται, είναι να αποδίδουν τα έργα πραγματικά, μετρήσιμα και μακροπρόθεσμα οφέλη όσον αφορά την αλλαγή του κλίματος. Βασιζόμενη στις προαναφερόμενες ρυθμίσεις και στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ, η Επιτροπή ενέκρινε στις 16 Ιουλίου 2003 πρόταση, σύμφωνα με την οποία οι πιστώσεις από την υλοποίηση έργων JI και CDM συνδέονται με το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών. Βάσει της πρότασης αυτής, θα επιτρέπεται στις ευρωπαϊκές εταιρείες που καλύπτονται από το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ, να μετατρέπουν τις πιστώσεις τους από έργα JI και CDM, ώστε να τις χρησιμοποιούν για την τήρηση των δεσμεύσεών τους σύμφωνα με το σύστημα εμπορίας ενώ οι κυβερνήσεις θα επιτρέπεται να χρησιμοποιούν τις πιστώσεις από έργα JI και CDM για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους που απορρέουν από το πρωτόκολλο του Κυότο, κατά την πρώτη περίοδο δέσμευσης , υπό τον όρο ότι το πρωτόκολλο θα τεθεί σε ισχύ. Η αιτιολογία των JI και CDM είναι ανάλογη με εκείνη της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών: δεν έχει σημασία πού επιτυγχάνονται οι μειώσεις εκπομπών, καθώς η αλλαγή του κλίματος αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα. Το σημαντικότερο είναι να συντελούνται και μάλιστα με τον πιο αποτελεσματικό έναντι του κόστους τρόπο. Υπολογίζεται ότι η διασύνδεση των πιστώσεων από την υλοποίηση έργων με το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών θα περιορίσει κατά το ένα τέταρτο περίπου το ετήσιο κόστος συμμόρφωσης για τις εταιρείες που καλύπτονται από το σύστημα, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και εταιρείες από τις δέκα υπό ένταξη χώρες. Οι JI και CDM θα επιφέρουν επίσης μεταφορά περιβαλλοντικά εύρωστης τεχνολογίας σε χώρες με οικονομίες που διέρχονται μεταβατική φάση (JI), αλλά και στις αναπτυσσόμενες χώρες (CDM), γεγονός που θα τις βοηθήσει να ακολουθήσουν αειφόρο αναπτυξιακή πορεία. Στην πρόταση της Επιτροπής λαμβάνεται υπόψη η υποχρέωση των συμβαλλομένων μερών στο πρωτόκολλο του Κυότο να επιτύχουν σημαντικό μέρος των κατά το πρωτόκολλο στόχων τους με τη μείωση των εκπομπών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έτσι ώστε η χρήση των ευέλικτων μηχανισμών του Κυότο να συμπληρώνει τις προσπάθειες που καταβάλλονται στο εσωτερικό των χωρών. Για το λόγο αυτό, η πρόταση προβλέπει διαδικασία επανεξέτασης, μόλις ενταχθούν στο σύστημα 16