Σπκθωλία SWIFT θαη πξνζηαζία πξνζωπηθώλ δεδνκέλωλ

Transcript

1 ΔΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΧΝ ΝΟΜΙΚΗ ΥΟΛΗ ΠΜ ΝΟΜΙΚΔ ΓΙΔΘΝΔΙ ΠΟΤΓΔ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ ΑΚΑΓΗΜΑΨΚΟ ΔΣΟ ΥΧΡΟ ΔΛΔΤΘΔΡΙΑ, ΑΦΑΛΔΙΑ ΚΑΙ ΓΙΚΑΙΟΤΝΗ Σπκθωλία SWIFT θαη πξνζηαζία πξνζωπηθώλ δεδνκέλωλ Δθπφλεζε: Αιεμνπνχινπ Δπηπρία Μαξία Δπζηαζίνπ Αλαζηάζηνο Τπεχζπλνο Καζεγεηήο: Πεξάθεο Δκκαλνπήι Αζήλα, 30 Μαΐνπ 2016

2 Πίλαθαο πεξηερνκέλωλ Η πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ εληφο ηνπ ΥΔΑΓ Ιζηνξηθή εμέιημε... 2 Σν ηζηνξηθφ ηεο πκθσλίαο SWIFT... 7 Α. Σν θαζεζηψο Safe Harbor...13 Β. Σν παξάδεηγκα ησλ δεδνκέλσλ νλνκαζηηθψλ θαηαζηάζεσλ επηβαηψλ (PNR)...19 πκπεξάζκαηα...23 Βηβιηνγξαθία

3 Η πξνζηαζία ηωλ πξνζωπηθώλ δεδνκέλωλ εληόο ηνπ ΧΔΑΓ Ιζηνξηθή εμέιημε Η πεξηνξηζκέλε έσο αλχπαξθηε δηθαηνδνζία ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ζην εμήο ΓΔΔ) ζην πξνγελέζηεξν πιαίζην ησλ ππιψλσλ, κέξνο ησλ νπνίσλ απνηεινχζε θαη ν Υψξνο Διεπζεξίαο, Αζθάιεηαο θαη Γηθαηνζχλεο (ζην εμήο ΥΔΑΓ, πξνεγνχκελνο ηξίηνο ππιψλαο) θαη ε εθαξκνγή δηαθπβεξλεηηθψλ θαη δηεζλψλ πξνηχπσλ, ζπλεηέιεζε ζηελ απμεκέλε επίδξαζε ηεο λνκνινγίαο ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ (ζην εμήο ΔΓΓΑ) ζηελ πξνζηαζία ηεο ηδησηηθήο δσήο θαη ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, ηδίσο φζνλ αθνξά ην άξ. 8 ηεο Δπξσπατθήο χκβαζεο Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ (ζην εμήο ΔΓΑ) θαη ηε χκβαζε 108 1, σο βαζηθή πεγή γηα ηελ αλαδήηεζε ησλ θαλφλσλ ζε δεηήκαηα αζθάιεηαο. Η επίδξαζε απηή ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΔΓΓΑ είλαη εκθαλήο εληφο ηνπ ΥΔΑΓ αθφκε θαη ζήκεξα, φπνπ ε ζρεηηθή πξνζηαζία, ζε αληίζεζε κε πξσηχηεξα, είλαη θαη αξρήλ αλεμάξηεηε απφ εζληθά ζχλνξα θαη ππιψλεο. Βαζηθφ εξκελεπηηθφ εξγαιείν, ιφγσ ηεο κε δεζκεπηηθφηεηάο ηεο, απνηειεί ε χζηαζε R (87) 15 ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζηνλ αζηπλνκηθφ ηνκέα, ζε ηνκέα δειαδή ηνπ πξψελ ηξίηνπ ππιψλα. Ο ιφγνο πηνζέηεζεο ηεο χζηαζεο ήηαλ φηη ην δήηεκα ηεο δηαβίβαζεο δεδνκέλσλ απφ αζηπλνκηθέο ζε δεκφζηεο αξρέο ή ηδησηηθνχο θνξείο δε ξπζκηδφηαλ κέρξη ηφηε απφ θάπνην επίζεκν λνκνζεηηθφ θείκελν. ηηο πεξηζζφηεξεο ηέηνηεο πεξηπηψζεηο, ην άηνκν δελ ελεκεξσλφηαλ γηα ηε δηαβίβαζε ή ηελ επαθφινπζε ηξνπνπνίεζε ησλ πξνζσπηθψλ ηνπ δεδνκέλσλ, ελψ ν πξνβιεκαηηζκφο απηφο δελ αληηκεησπίζηεθε ζην πιαίζην ηεο χκβαζεο Η πξφζεζε γηα θάιπςε ηεο πξνζηαζίαο επεμεξγαζίαο πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζην πιαίζην ηεο αζηπλνκηθήο θαη δηθαζηηθήο ζπλεξγαζίαο ζε πνηληθέο ππνζέζεηο εθθξάζζεθε ην 2008 κε ηελ Απφθαζε πιαίζην 2008/977/ΓΔΤ, ε νπνία εθδφζεθε δπλάκεη ησλ ζεκεξηλψλ άξζξσλ 87 θαη 88 ΛΔΔ θαη απαηηνχζε φηη ε ζπιινγή θαη ε κεηαθνξά δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα πξέπεη λα ππφθεηηαη ζε θαηάιιεια πξνζηαηεπηηθά κέηξα. 1 Η χκβαζε 108 εκπεξηέρεη ζεκειηψδεηο θαλφλεο ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ θαη ηνπο θαλφλεο επεμεξγαζίαο ηνπο, πνπ αθνξνχλ θπξίσο 1. Σε δίθαηε θαη λφκηκε απφθηεζή ηνπο, 2. Σελ απνζήθεπζε απνθιεηζηηθά γηα ζπγθεθξηκέλνπο θαη λφκηκνπο ζθνπνχο, 3. Σελ επαξθή πξνζηαζία ηνπο ζχκθσλα κε ηνπο ζθνπνχο, γηα ηνπο νπνίνπο έρνπλ απνζεθεπηεί, 4. Σελ αθξηβή επηθαηξνπνίεζή ηνπο, φπνπ είλαη απηφ αλαγθαίν θαη 5. Σε δηαθχιαμή ηνπο ζε κνξθή πνπ επηηξέπεη ηελ ηαπηνπνίεζε ησλ ππνθεηκέλσλ. 2 Boehm F., «Data Protection Standard in the AFSJ», Information Sharing and Data Protection in the Area of Freedom, Security and Justice, Springer-Verlag, 2012, ζει

4 Βαζηθφ θείκελν γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζηελ Έλσζε απνηειεί ε Οδεγία 95/46, ε νπνία ξπζκίδεη ηελ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ ζην πιαίζην ησλ πνιηηηθψλ ηνπ πξψελ πξψηνπ ππιψλα 3. Παξφιν πνπ ζεζπίζηεθε ζε κηα γεληθφηεξε πξνζπάζεηα γηα νινθιήξσζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο, εκπεξηέρεη κία νπζηαζηηθή πξνζέγγηζε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ, ζηνρεχνληαο λα εληζρχζεη ηελ πξνζηαζία πνπ ήδε ππήξρε ζηε χκβαζε 108 θαη λα εηζάγεη, πέξα απφ ηελ ππνρξέσζε ησλ θξαηψλ λα ζπκκνξθψλνληαη κε ηηο πξνβιέςεηο ηεο Οδεγίαο, ηελ πξνζηαζία ησλ θπζηθψλ πξνζψπσλ ζε πεξίπησζε θαηάρξεζεο ζηελ επεμεξγαζία ησλ πξνζσπηθψλ ηνπο δεδνκέλσλ. Μνλαδηθφ ζηνηρείν ηεο Οδεγίαο απνηειεί ε εγθαζίδξπζε ηεο Οκάδαο Δξγαζίαο ηνπ άξ. 29, ε νπνία ζπκβάιιεη ζηελ εληαία εθαξκνγή ηεο. Σν βαζηθφηεξν, φκσο, ζηνηρείν πνπ πεξηέρεη ε Οδεγία είλαη ε πξφβιεςε γηα ηε κεηαθνξά δεδνκέλσλ ζε ηξίηε ρψξα, πξφβιεςε πνπ δελ ππήξρε ζηε χκβαζε 108 (κφλν ζε έλα κεηαγελέζηεξν Πξσηφθνιιν), φπνπ θαη γηα πξψηε θνξά έγηλε αλαθνξά ζηελ απαίηεζε γηα ηζνδχλακε πξνζηαζία απφ ην ηξίην κέξνο. Παξ φια απηά, ε Οδεγία δελ εθαξκφδεηαη ζε πεξηπηψζεηο αζθάιεηαο, φπσο νξίδεηαη ζην άξ. 3 παξ. 2 πεξ. 1, ζηνηρείν πνπ ζα απνθηήζεη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ πεξίπησζε ησλ δεδνκέλσλ PNR πνπ ζα εμεηάζνπκε ζηε ζπλέρεηα. Δθφζνλ, επνκέλσο, κία αξρή δεηά ηε θχιαμε ησλ δεδνκέλσλ, ηφηε ε Οδεγία εθαξκφδεηαη, αλ, φκσο, ην φξγαλν ππνρξεψλεη επζέσο ηδησηηθνχο θνξείο λα δηαβηβάζνπλ ηα δεδνκέλα πνιηηψλ ζε ηξίηεο αξρέο, ηφηε είλαη πηζαλφ λα κπνξεί λα εθαξκνζηεί ε εμαίξεζε ηνπ άξ. 3 πνπ πξναλαθέξζεθε. Η εγγπεκέλε ειεχζεξε θπθινθνξία δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα θαη ε πξνζηαζία ησλ ελδηαθεξφκελσλ θπζηθψλ πξνζψπσλ θαηνρπξψλεηαη θαη απφ ηνλ Καλνληζκφ 45/2001, ν νπνίνο δεκηνχξγεζε ην αλεμάξηεην επνπηηθφ φξγαλν ηνπ Δπξσπαίνπ Δπφπηε Πξνζηαζίαο ησλ Γεδνκέλσλ, κε απνηέιεζκα βάζεηο δεδνκέλσλ ηνπ ζεκεξηλνχ ΥΔΑΓ (Eurodac) λα ειέγρνληαη απφ απηφ ην φξγαλν. Ο Καλνληζκφο βέβαηα δελ εθαξκφδεηαη ζηελ επεμεξγαζία θαλφλσλ απφ φξγαλα/βάζεηο πνπ ππήγνλην ζηνλ πξνγελέζηεξν ηξίην ππιψλα, φπσο ε Europol θαη ε Eurojust. Κάλνληαο κία πξφρεηξε ζπγθξηηηθή αλαζθφπεζε ησλ ηξηψλ ζρεηηθψλ κε ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ θεηκέλσλ πνπ αλαθέξζεθαλ, ζα ιέγακε φηη ε 3 Η ππφζεζε Stauder v. City of Ulm (ΓΔΚ, , 29/69 - Stauder κατά Stadt Ulm, πιινγή ηεο Ννκνινγίαο 00419), ε νπνία αθνξνχζε έλα θνηλνηηθφ ζχζηεκα ζρεηηθά κε ηε δηαλνκή ηνπ βνπηχξνπ ζε ρακειέο ηηκέο, πνπ δεκνζηνπνηνχζε παξάιιεια ην φλνκα ηνπ παξαιήπηε, ήηαλ ε αθνξκή γηα ηελ αλάπηπμε ηεο πξνζηαζίαο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ζε ελσζηαθφ επίπεδν. Ο ζεβαζκφο ηεο ηδησηηθφηεηαο ηνπ θ. Stauder ζεσξήζεθε απφ ην Γηθαζηήξην σο γεληθή αξρή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, ηθαλή λα αθπξψζεη θαλφλεο πνπ έξρνληαλ ζε αληίζεζε κε ηελ αξρή απηή. 3

5 απαίηεζε γηα λφκηκε επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ απηψλ είλαη ε πιένλ ζεκειηψδεο, δηφηη απαληάηαη θαη ζηα 3 ζρεηηθά λνκνζεηηθά ελσζηαθά θείκελα, ήηνη ζηελ Οδεγία 95/46 4, ηνλ Καλνληζκφ 45/2001 θαη ηελ απφθαζε πιαίζην, παξ φιν πνπ ε ηειεπηαία δελ νξίδεη εηδηθφηεξεο πξνυπνζέζεηο γηα ηε λφκηκε επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ απηψλ. Δπλφεην είλαη φηη ε Οδεγία θαη ν Καλνληζκφο παξέρνπλ πιεξέζηεξε πξνζηαζία επί επεμεξγαζίαο πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. Οη βαζηθέο ηνπο δηαθνξέο εληνπίδνληαη ζηνπο κεραληζκνχο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ αηφκνπ απφ ελδερφκελε δηφξζσζε ή δηαγξαθή ησλ δεδνκέλσλ ηνπ. Η απφθαζε πιαίζην αληίζεηα παξέρεη ιηγφηεξν ηζρπξή πξνζηαζία, νξίδνληαο πσο ν δηθαηνχρνο ησλ δεδνκέλσλ πξέπεη λα ελεκεξψλεηαη, ζηελ πεξίπησζε πνπ ε δηαβίβαζε δεδνκέλσλ έγηλε παξάλνκα ή αλ ηα δεδνκέλα απηά ήηαλ αλαθξηβή, «πάξαπηα» 5. ηελ πξάμε, βέβαηα, ην άηνκν δελ εηδνπνηείηαη, γηαηί ε απφθαζε πιαίζην δελ πεξηέρεη θακία ζαθή ππνρξέσζε ελεκέξσζεο ηνπ αηφκνπ επί επεμεξγαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ ηνπ δεδνκέλσλ 6. Δθηφο ηεο αλσηέξσ Οδεγίαο, αμίδεη λα αλαθεξζεί ν Γεληθφο Καλνληζκφο γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ Γεδνκέλσλ (Πξφηαζε Καλνληζκνχ), πνπ ππέβαιαλ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ην πκβνχιην γηα ηελ πξνζηαζία ησλ θπζηθψλ πξνζψπσλ έλαληη ηεο επεμεξγαζίαο δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα θαη γηα ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ δεδνκέλσλ απηψλ θαη ν νπνίνο ζα θαηαξγήζεη ηελ Οδεγία 95/46/ΔΚ. Πξφθεηηαη γηα έλα εθζπγρξνληζκέλν Καλνληζκφ γηα ηελ πξνζηαζία δεδνκέλσλ, ν νπνίνο ζα θαιχςεη ηελ αλεπάξθεηα ηεο Οδεγίαο απέλαληη ζηα δεηήκαηα ηεο ζχγρξνλεο ςεθηαθήο επνρήο. Μεηαμχ άιισλ, πξνβιέπεη ηελ αληηθαηάζηαζε ηεο νκάδαο εξγαζίαο πνπ νξίδεηαη ζηελ Οδεγία απφ έλα Δπξσπατθφ πκβνχιην πξνζηαζίαο ησλ δεδνκέλσλ. Δπηπιένλ, ε Πξφηαζε Καλνληζκνχ νξίδεη φηη νη επηρεηξήζεηο πνπ δελ είλαη εγθαηεζηεκέλεο ζηελ Έλσζε είλαη ππνρξεσκέλεο λα εθαξκφδνπλ ην δίθαην ηεο ΔΔ αλαθνξηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. Έηζη, ην ζεκειηψδεο δηθαίσκα ηεο πξνζηαζίαο δεδνκέλσλ ζα ηεξείηαη, αλεμάξηεηα απφ ηνλ ηφπν εγθαηάζηαζεο ηεο επηρείξεζεο ή ηεο ρξεζηκνπνηνχκελεο ππεξεζίαο ηεο επεμεξγαζίαο δεδνκέλσλ. 4 Σν ΓΔΔ έρεη θαζνξίζεη, ζηελ ππφζεζε C-524/06 Huber, φηη ε έλλνηα ηεο αλαγθαηφηεηαο, φπσο απνηππψλεηαη ζην άξ. 7 ζηνηρείν ε ηεο Οδεγίαο 95/46, έρεη αλεμάξηεηε ζεκαζία, δελ πξέπεη λα εξκελεχεηαη κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν απφ ηα θξάηε κέιε θαη πξέπεη λα αθνινπζεί ην ζθνπφ ηεο Οδεγίαο (ΓΔΔ, , C-524/06 Huber, πιινγή I-09705, ζθ. 52). 5 Άξ. 8 παξ. 2 ηεο απφθαζεο πιαίζην. 6 Boehm F., φπ. π., ζει

6 Η εηζαγσγή ηνπ ζεκεξηλνχ άξ. 16 ΛΔΔ κε ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ (1997) επεμέηεηλε ηελ εθαξκνγή ησλ αξρψλ πνπ δηέπνπλ ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ θαη εκπεξηέρνληαη ζηελ Οδεγία ζε πξνζσπηθά δεδνκέλα πνπ επεμεξγάδνληαη απφ επξσπατθνχο νξγαληζκνχο θαη αξρέο αιιά θαη απφ θξάηε κέιε. ην άξζξν απηφ, ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ην πκβνχιην θαζίζηαληαη ζπλδηακνξθσηέο ηεο πξνζηαζίαο ησλ δεδνκέλσλ θαη επνκέλσο εμαζθαιίδεηαη νπζησδέζηεξνο ζεβαζκφο ησλ δεκνθξαηηθψλ αξρψλ. Σν άξζξν 16 ΛΔΔ εθαξκφδεηαη ζε φια ηα είδε πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ πνπ επεμεξγάδνληαη ζε ζρέζε κε δεκφζηα θαη ηδησηηθά δεηήκαηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ ΥΔΑΓ 7. Η αλαθνξά, σζηφζν, ζην δεχηεξν εδάθην ηεο παξαγξάθνπ 2 ηνπ άξ. 39 ΔΔ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο παξάγσλ αλάζρεζεο ηεο ελαξκνληζκέλεο πξνζέγγηζεο, ηελ νπνία κπνξεί πιένλ λα εμαζθαιίζεη κφλν ε ζπκκεηνρή ηνπ Κνηλνβνπιίνπ ζηνλ ηνκέα ηεο πξνζηαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζε φινπο ηνπο πξνυπάξρνληεο ππιψλεο, αθνχ δπλάκεη απηνχ ηνπ άξζξνπ ην Κνηλνβνχιην ηίζεηαη εθηφο λνκνζεηηθήο δηαδηθαζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο ΚΔΠΠΑ, ν νπνίνο θαη δελ έρεη εμειηρζεί απφ ηνλ πξνεγνχκελν δεχηεξν ππιψλα κέρξη ην ζεκεξηλφ θαζεζηψο ησλ πλζεθψλ. Έλα άιιν ζηνηρείν πνπ θαλεξψλεη ηε δηζηαθηηθφηεηα γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ άξ. 16 ΛΔΔ ζε δεηήκαηα εζληθήο αζθάιεηαο είλαη ε Γήισζε ππ αξηζκ. 20 8, φπνπ εθθξάδεηαη φηη ζην ζπγθεθξηκέλν ηνκέα ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε νη πηζαλέο άκεζεο ζπλέπεηεο γηα ηελ εζληθή αζθάιεηα 9. Η πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ νξίδεηαη ζην Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο ΔΔ (ζην εμήο ΥΘΓΔΔ) σο απηνηειέο θαη αλεμάξηεην δηθαίσκα απφ ην δηθαίσκα ηνπ άξζξνπ 7, επνκέλσο ην άξζξν 8 ζα ιέγακε φηη απνηειεί lex specialis 10 ηνπ άξ. 7. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ην άξζξν 52 παξ. 3 ηνπ Υάξηε ππνγξακκίδεη ηε ζηελή ζχλδεζε κεηαμχ ησλ δηθαησκάησλ πνπ απαξηζκνχληαη ζε απηφλ θαη ζηελ ΔΓΑ. Τπεξεζίεο πνπ ππάγνληαλ ζηνλ πξνεγνχκελν ηξίην ππιψλα, φπσο ε Europol θαη ε Eurojust, ππάγνληαη πιένλ ζηηο πξνβιέςεηο ηνπ ΥΘΓΔΔ. Υαξαθηεξηζηηθή γηα ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ άξζξσλ 8 ΔΓΑ θαη 8 ΥΘΓΔΔ είλαη ε απφθαζε ηνπ ΓΔΔ ζηελ ππφζεζε Schecke v. Land Hessen. Με ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο δηαθάλεηαο ζην ζχζηεκα ηεο νηθνλνκηθήο ελίζρπζεο ζηελ Έλσζε, 7 Boehm F., φπ. π., ζει Γήισζε φζνλ αθνξά ην άξζξν 16 Β ηεο πλζήθεο γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 9 Παξφκνηεο επηθπιάμεηο δηαηππψζεθαλ θαη ζηε Γήισζε ππ. αξηζκ. 21 ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα ζηνλ ηνκέα ηεο δηθαζηηθήο ζπλεξγαζίαο ζε πνηληθέο ππνζέζεηο θαη ηεο αζηπλνκηθήο ζπλεξγαζίαο. 10 Boehm F., φπ. π., ζει

7 επξσπατθέο ξπζκίζεηο δέζκεπαλ ηηο εζληθέο αξρέο ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλήο αγξνηηθήο πνιηηηθήο λα εθδψζνπλ δηάθνξα πξνζσπηθά δεδνκέλα. ηελ πξνζπάζεηά ηεο γηα ζπκκφξθσζε, ε αξκφδηα γεξκαληθή εζληθή αξρή δεκνζηνπνίεζε νλφκαηα θαη άιια πξνζσπηθά ζηνηρεία ησλ πειαηψλ ηεο, κε απνηέιεζκα νη ηειεπηαίνη λα ηζρπξηζηνχλ φηη παξαβηάδνληαλ ηα άξζξα 7 θαη 8 ΥΘΓΔΔ. Τπφ απηφ ην πξίζκα, ην Γηθαζηήξην δέρηεθε φηη ηα άξζξα εθαξκφδνληαη ελ πξνθεηκέλσ, εθφζνλ δεκηνπξγείηαη δήηεκα γχξσ απφ πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε θπζηθά πξφζσπα ή ηελ ηαπηφηεηά ηνπο, επνκέλσο νη πεξηνξηζκνί ζα πξέπεη λα λννχληαη φπσο θαη νη ππνηηζέκελνη ζην άξ. 8 ΔΓΑ 11. Έλα επηπιένλ ζεκαληηθφ επίηεπγκα εληφο ηνπ ΥΔΑΓ είλαη ε ζχζηαζε κφληκεο Δπηηξνπήο εληφο ηνπ πκβνπιίνπ, θαηά ηα νξηδφκελα ζην άξ. 71 ΛΔΔ, κε ζθνπφ ην ζπληνληζκφ ηεο εζσηεξηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ αζθάιεηα. Η ζεκαληηθφηεξε ίζσο δηάηαμε πνπ εληζρχεη ηελ πξνζηαζία ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ εληφο ηνπ ΥΔΑΓ αθνξά ην δεκνθξαηηθφ έιεγρν πνπ ζα πθίζηαληαη νη δηεζλείο ζπκθσλίεο, πξηλ ηελ πηνζέηεζή ηνπο, απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην (218 ΛΔΔ, έγθξηζε απφ ην Κνηλνβνχιην ζχκθσλα κε ηε ζπλήζε λνκνζεηηθή δηαδηθαζία). πλεπψο, ην Κνηλνβνχιην, θαη ζηε ζπλέρεηα θαη ην Γηθαζηήξην ηεο ΔΔ, ζα κπνξνχλ λα «κπινθάξνπλ» ζπκθσλίεο ηεο Έλσζεο κε ηξίηα θξάηε, αλ δελ εμαζθαιίδεηαη επαξθέο επίπεδν πξνζηαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. Η πξφζεζε γηα επηδίσμε πεξηζζφηεξεο ινγνδνζίαο θαη λνκηκφηεηαο ζηνλ ΥΔΑΓ είλαη επνκέλσο εκθαλήο. Η δηαθνξεηηθνχ βαζκνχ πξνζηαζία πνπ παξέρεηαη απφ ηα πξναλαθεξζέληα λνκνζεηηθά θείκελα θαλεξψλεη ηελ έιιεηςε εληαίνπ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηα πξνζσπηθά δεδνκέλα, κε απνηέιεζκα νη ζρεηηθνί θαλφλεο ζην ΥΔΑΓ λα είλαη έλα patchwork 12. Καζίζηαηαη ζαθέο απφ φιεο απηέο ηηο πξνβιέςεηο φηη ηα θξάηε κέιε δηαηήξεζαλ επηθπιάμεηο ζηελ αζηπλνκηθή δηθαζηηθή ζπλεξγαζία θαη ζε δεηήκαηα εζληθήο αζθάιεηαο, νχησο ψζηε λα κπνξέζνπλ λα ζεζπίζνπλ άιινπο θαλφλεο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ εληφο ηνπ ΥΔΑΓ, απφ απηνχο πνπ ζπλήζσο εθαξκφδνληαη ζχκθσλα κε ηελ θνηλνηηθή κέζνδν. Δίλαη εκθαλέο φηη, παξά ηε κεηάβαζε ζηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο θαη ηα πνιπεηή πξνγξάκκαηα γηα ηελ ελίζρπζε ηεο πξνζηαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζην ΥΔΑΓ (Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο ), ην ησξηλφ λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δεδνκέλσλ ζηελ Έλσζε έρεη έληνλα ζηνηρεία απφ ην ζχζηεκα ησλ ππιψλσλ. Δίλαη 11 ΓΔΔ, , C-92/09 - Volker und Markus Schecke και Eifert, πιινγή Ννκνινγίαο I-11063, ζθ Boehm F., φπ. π., ζει. 171 επ. 6

8 βέβαην φηη ζα ρξεηαζηεί αξθεηφο ρξφλνο γηα λα ππεξθεξαζζεί ν παξαδνζηαθφο δηαρσξηζκφο πνπ εθαξκνδφηαλ ζηνπο ππιψλεο, εληνχηνηο νη επθαηξίεο βειηίσζεο είλαη πεξηζζφηεξν επνίσλεο απφ πνηέ άιινηε. Τν ηζηνξηθό ηεο Σπκθωλίαο SWIFT Αθνινπζεί κηα αλαδξνκή ζηα βαζηθά ζεκεία ηεο ππφζεζεο SWIFT. Η SWIFT (Δηαηξία Παγθφζκησλ Γηαηξαπεδηθψλ Υξεκαηνπηζησηηθψλ Σειεπηθνηλσληψλ-Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications) είλαη κηα εηαηξία πεξηνξηζκέλεο επζχλεο κε έδξα ην Βέιγην, πνπ έρεη σο αληηθείκελν ηελ απνζήθεπζε, ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηελ δηαβίβαζε ησλ ηξαπεδηθψλ ζπλαιιαγψλ ησλ πειαηψλ ηεο, νη νπνίνη είλαη απνθιεηζηηθά ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα 13. Σηο ππεξεζίεο ηεο SWIFT ρξεζηκνπνηνχλ πάλσ απφ ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα αλά ηνλ θφζκν, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ζρεδφλ φισλ ησλ επξσπατθψλ ηξαπεδψλ 14. Γηεπθξηλίδεηαη φηη ν νξγαληζκφο SWIFT δελ είλαη ηξάπεδα, νχηε ζχζηεκα πιεξσκψλ θαη δηαθαλνληζκψλ. Αληηζέησο, ν ξφινο ηνπ πεξηνξίδεηαη ζηελ απνζήθεπζε θαη δηαβίβαζε ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ δεδνκέλσλ ησλ ηξαπεδψλ - πειαηψλ ηνπ. Η ππφ εμέηαζε ππφζεζε ήξζε ζην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο ην 2006 απφ ηνλ ακεξηθαληθφ ηχπν, πνπ απνθάιπςε φηη νη ακεξηθαληθέο αξρέο απέθηεζαλ πξφζβαζε ζην δίθηπν δεδνκέλσλ ηεο SWIFT κε ζθνπφ ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ηξνκνθξαηίαο. Πξάγκαηη, κεηά ηελ ηξνκνθξαηηθή επίζεζε ηεο 11εο επηεκβξίνπ ηνπ 2001, νη ΗΠΑ έζεζαλ ζε εθαξκνγή ην Πξφγξακκα Παξαθνινχζεζεο ηεο Υξεκαηνδφηεζεο ηεο Σξνκνθξαηίαο (Terrorist Finance Tracking Program, ΣFTP), ην νπνίν ζπλίζηαην ζηελ επεμεξγαζία ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ δεδνκέλσλ γηα ηελ πξφιεςε ηξνκνθξαηηθψλ επηζέζεσλ. Σν ελ ιφγσ πξφγξακκα 15, ζην νπνίν ε ΔΔ δελ είρε πξφζβαζε, ειέγρεηαη απφ ηηο κπζηηθέο ππεξεζίεο ησλ ΗΠΑ, επεμεξγάδεηαη ηηο ηξαπεδηθέο ζπλαιιαγέο θαη «πξνεηδνπνηεί» φηαλ εληνπίζεη κηα χπνπηε δξαζηεξηφηεηα. ην πιαίζην ηνπ TFTP, ην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ ησλ ΗΠΑ (UST) θαη εηδηθφηεξα ε Τπεξεζία ειέγρνπ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ αιινδαπήο (Office of Foreign Assets Control - OFAC) απέθηεζε ηελ αξκνδηφηεηα, φηαλ ζπληξέρεη έθηαθηε εζληθή αλάγθε, λα εθδίδεη θαη λα απεπζχλεη ζε εηαηξίεο «δηνηθεηηθέο θιήζεηο», ψζηε 13 Σξάπεδεο, ρξεκαηηζηεξηαθέο εηαηξίεο, θιπ. 14 Παπιίδεο Γ., «Η δηαπξαγκάηεπζε ηεο ζπκθσλίαο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ ηεο Ακεξηθήο γηα ηε δηαβίβαζε ρξεκαηννηθνλνκηθψλ δεδνκέλσλ ζηνλ απφερν ηεο ππφζεζεο SWIFT», Εσρωπαίων Πολιτεία, ηεχρνο 1/2010, ζει Σν πξφγξακκα βαζίδεηαη ζην Πξνεδξηθφ Δθηειεζηηθφ Γηάηαγκα αξηζ ηεο 23 εο επηεκβξίνπ

9 λα απνθηά πξφζβαζε ζηα ρξεκαηννηθνλνκηθά δεδνκέλα πνπ δηαθηλνχληαη ζηα δίθηπα αληαιιαγήο ρξεκαηνπηζησηηθψλ κελπκάησλ. Οη εηαηξίεο έπξεπε λα ζπκκνξθψλνληαη κε ηηο δηνηθεηηθέο θιήζεηο, εηδάιισο ζα παξαβίαδαλ ηελ θξαηηθή λνκνζεζία. Έηζη, ην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ, κέζσ ηεο έθδνζεο δηνηθεηηθήο θιήζεο, απέθηεζε πξφζβαζε ζηηο πιεξνθνξίεο πνπ ήηαλ απνζεθεπκέλεο ζην επηρεηξεζηαθφ θέληξν ηνπ νξγαληζκνχ SWIFT ζηηο ΗΠΑ. ην θέληξν απηφ δηαβηβάδνληαλ θαη απνζεθεχνληαλ κελχκαηα πνπ αθνξνχζαλ ηφζν ππεξαηιαληηθέο ρξεκαηννηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο, φζν θαη ακηγψο επξσπατθέο ζπλαιιαγέο πνπ ιάκβαλαλ ρψξα απνθιεηζηηθά ζηελ επηθξάηεηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Η κεηαβίβαζε ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ δεδνκέλσλ γηλφηαλ απφ ηε βάζε δεδνκέλσλ ηεο SWIFT ζε έλα «ζθνηεηλφ ζάιακν» 16 ηδηνθηεζίαο ησλ ΗΠΑ, φπνπ ην UST δηελεξγνχζε εμεηδηθεπκέλεο έξεπλεο. Αλεμάξηεηα απφ ην αλ νη ακεξηθαληθέο αξρέο απέθηεζαλ λνκφηππα πξφζβαζε ζηε βάζε δεδνκέλσλ ηεο SWIFT ζηελ Ακεξηθή, είλαη αλαληίξξεην φηη ε εηαηξία παξαβίαζε ηε λνκνζεζία ηνπ θξάηνπο ζην νπνίν εδξεχεη, ήηνη ηνπ Βειγίνπ, φζνλ αθνξά ηελ πξνζηαζία ηεο ηδησηηθήο δσήο έλαληη ηεο επεμεξγαζίαο δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα 17. Η εζληθή απηή λνκνζεζία απνηειεί πξντφλ κεηαθνξάο ζην εζσηεξηθφ δίθαην ηεο θνηλνηηθήο Οδεγίαο 95/46/ ΔΚ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ θπζηθψλ πξνζψπσλ έλαληη ηεο επεμεξγαζίαο δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα θαη γηα ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ δεδνκέλσλ απηψλ, κε απνηέιεζκα ε επίκαρε ζπκπεξηθνξά ηεο εηαηξίαο λα απνηειεί θαη παξαβίαζε ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Σν δήηεκα πνπ αλέθπςε ήηαλ ε πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ησλ επξσπαίσλ πνιηηψλ, ηα νπνία δηαβηβάδνληαλ ζηηο ακεξηθαληθέο αξρέο ελ αγλνία ηνπο θαη δίρσο ηε ζπγθαηάζεζή ηνπο. Δηδηθφηεξα, ε παξαβίαζε ηεο Οδεγίαο 95/46 ζπλίζηαην ζην φηη ην άξζξν 25 ηεο ελ ιφγσ Οδεγίαο νξίδεη φηη, γηα ηε κεηαβίβαζε επξσπατθψλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζε ηξίηε ρψξα, εθηφο Δπξσπατθήο Έλσζεο, πξέπεη λα παξέρνληαη εγγπήζεηο φηη ε ρψξα απηή ζεσξείηαη «αζθαιήο ηξίηε ρψξα», πξνυπφζεζε πνπ δελ πιεξνχηαλ ζηελ πεξίπησζε ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ ηεο Ακεξηθήο. Καηφπηλ ησλ αλσηέξσ, ηφζν ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, κε κηα ζεηξά Φεθηζκάησλ 18, φζν ε Οκάδα Πξνζηαζίαο πνπ νξίδεηαη ζην άξζξν 29 ηεο αλσηέξσ 16 Παπιίδεο, φπ. π., ζει Η βειγηθή λνκνζεζία (Νφκνο ηεο 8 εο Γεθεκβξίνπ 1992) εθαξκφδεη ηελ θνηλνηηθή Οδεγία 95/46/ΔΚ. 18 Φήθηζκα ηεο 14 εο Φεβξνπαξίνπ 2007 ζρεηηθά κε ηελ παγθφζκηα εηαηξία δηαηξαπεδηθψλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ηειεπηθνηλσληψλ (SWIFT), ηε ζπκθσλία γηα ηελ θαηάζηαζε νλνκάησλ επηβαηψλ (PNR) θαη ην δηαηιαληηθφ δηάινγν επί ησλ ζεκάησλ απηψλ [ΔΔ 2007 C 287E/349]. Δπίζεο, Φήθηζκα 8

10 Οδεγίαο, έθξηλαλ φηη ε επεμεξγαζία θαη ε κεηαβίβαζε ησλ δεδνκέλσλ απφ ηε SWIFT ζηηο ΗΠΑ παξαβηάδεη ηελ επξσπατθή λνκνζεζία θαη θάιεζαλ ηελ εηαηξία λα αλαηξέςεη ην παξάλνκν θαζεζηψο 19. Σν Ακεξηθαληθφ Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ ηφληζε φηη νη πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέγνληαλ ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο TFTP ρξεζηκνπνηνχληαλ απνθιεηζηηθά γηα ηελ πξφιεςε θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ηξνκνθξαηίαο θαη φρη γηα άιινπο ζθνπνχο, φπσο έξεπλεο θνξνδηαθπγήο, λνκηκνπνίεζεο παξάλνκσλ εζφδσλ, εκπνξίαο λαξθσηηθψλ ή άιισλ εγθιεκάησλ, παξά κφλν αλ ε εγθιεκαηηθή ελέξγεηα ζπλδεφηαλ κε ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο ηξνκνθξαηίαο. Δπηπξφζζεηα, ην 2007 ην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ αλέιαβε κνλνκεξείο δεζκεχζεηο θαη έζεζε απζηεξνχο φξνπο γηα ηελ πξφζβαζε ζηα δεδνκέλα SWIFT. χκθσλα κε ηηο δεζκεχζεηο απηέο, ηα δεδνκέλα θπιάζζνληαη ζε αζθαιέο πεξηβάιινλ κε πςειφ επίπεδν πξνζηαζίαο. Γελ παξάγνληαη αληίγξαθα ησλ δεδνκέλσλ SWIFT, νχηε είλαη πξνζβάζηκα ζην θνηλφ. Πεξαηηέξσ, νη ακεξηθαληθέο αξρέο δεζκεχηεθαλ λα απνδερηνχλ ην δηνξηζκφ επξσπατθνχ εηδηθνχ 20, ν νπνίνο ζα έιεγρε αλ ην πξφγξακκα ιεηηνπξγνχζε ζχκθσλα κε ηηο δεζκεχζεηο πνπ αλαιήθζεθαλ. Απφ ηε κεξηά ηεο, ε SWIFT εληάρζεθε εθνχζηα 21 ην 2007 ζην ακεξηθαληθφ ζχζηεκα «Αζθαινχο Ληκέλα» γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ηδησηηθήο δσήο (Safe Harbor) πνπ είρε ζεζπηζηεί απφ ην ακεξηθαληθφ Τπνπξγείν Δκπνξίνπ θαη βαζηδφηαλ ζηηο επξσπατθέο αξρέο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. Η έληαμε ηεο SWIFT αθνξνχζε ην επηρεηξεζηαθφ θέληξν ηεο ζηηο ΗΠΑ φπνπ απνζεθεχνληαλ - κεηαμχ άιισλ- θαη ακηγψο επξσπατθά δεδνκέλα. Απηφ έγηλε πξνο ζπκκφξθσζε ζηελ θνηλνηηθή επηηαγή πξνζηαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ πνπ εδξάδεηαη ζηελ Οδεγία 95/46/ΔΚ θαη νξίδεη φηη, αλ ηα δεδνκέλα απνζεθεχνληαη ζε ηξίηε ρψξα απηή πξέπεη λα ζεσξείηαη αζθαιήο ρψξα 22. Ήδε ε Δπηηξνπή κε ηελ απφθαζε ηεο 26εο Ινπιίνπ 2000 (2000/520) είρε θξίλεη φηη ην πξφγξακκα Safe Harbor θαζηζηά ηελ Ακεξηθή αζθαιή ηξίηε ρψξα. Χο εθ ηνχηνπ, ε έληαμε ηεο εηαηξίαο ζην ελ ιφγσ ηεο 6 εο Ινπιίνπ 2006 ζρεηηθά κε ηελ παξαθνινχζεζε ησλ δεδνκέλσλ ηξαπεδηθψλ εληνιψλ κε ην ζχζηεκα SWIFT απφ ηηο κπζηηθέο ππεξεζίεο ησλ ΗΠΑ [ΔΔ 2006 C 303E/843]. 19 Οκάδα Πξνζηαζίαο ηνπ άξζξνπ 29 ηεο Οδεγίαο 95/46/ΔΚ, Γλψκε 10/2006 ηεο 22 εο Ννεκβξίνπ Η Δπξσπατθή Δπηηξνπή φξηζε ηνλ δηθαζηή Jean-Louis Bruguiere γηα λα δηελεξγήζεη απηφλ ηνλ έιεγρν. 21 Η πξνζρψξεζε ησλ νξγαληζκψλ ζην πξφγξακκα ηνπ «Αζθαινχο Ληκέλα» είλαη πξναηξεηηθή. 22 Πξννίκην Οδεγίαο 95/46, ζεκείν 20: «φηη ε εγθαηάζηαζε ζε ηξίηε ρψξα ηνπ ππεπζχλνπ ηεο επεμεξγαζίαο δελ πξέπεη λα απνηειεί εκπφδην ζηελ πξνζηαζία ησλ πξνζψπσλ πνπ πξνβιέπεηαη απφ ηελ παξνχζα νδεγία ( ) λα παξέρνληαη εγγπήζεηο ψζηε ηα δηθαηψκαηα θαη νη ππνρξεψζεηο πνπ πξνβιέπνληαη απφ ηελ παξνχζα νδεγία λα γίλνληαη πξάγκαηη ζεβαζηά. 9

11 ζχζηεκα, ην νπνίν ραίξεη ηεο έγθξηζεο ηεο Δπηηξνπήο, ζεσξήζεθε φηη παξέρεη ηθαλνπνηεηηθή πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. Η θαηάζηαζε αλεηξάπε εθ λένπ ην Ννέκβξην ηνπ 2009, φηαλ ε εηαηξία πξνέβε ζε κηα αλαδηάξζξσζε ηεο επηρεηξεζηαθήο ηεο δνκήο ψζηε λα ζπκκνξθσζεί κε ηηο ππνδείμεηο ηεο Οκάδαο εξγαζίαο ηνπ άξζξνπ 29 θαη ηεο Βειγηθήο αξρήο πξνζηαζίαο ησλ δεδνκέλσλ. πγθεθξηκέλα, θαηαζθεχαζε ζηελ Διβεηία έλα λέν απνζεθεπηηθφ θέληξν γηα ηα δεδνκέλα ησλ επξσπαίσλ πνιηηψλ ηεο SWIFT. Σν λέν απηφ επηρεηξεζηαθφ θέληξν πξνζηέζεθε ζηα ήδε ππάξρνληα θέληξα ηεο εηαηξίαο ζηελ Οιιαλδία θαη ζηηο ΗΠΑ. Χζηφζν, ππφ ηε λέα δνκή, φια ηα ρξεκαηνπηζησηηθά δεδνκέλα πνπ αθνξνχζαλ ελδνθνηλνηηθέο κεηαθνξέο ζα απνζεθεχνληαλ ζην εμήο απνθιεηζηηθά ζηα δπν επξσπατθά επηρεηξεζηαθά θέληξα ηνπ νξγαληζκνχ, δειαδή ζηελ Διβεηία θαη ζηελ Οιιαλδία, ελψ ηα δεδνκέλα πνπ αθνξνχλ ηνπο Ακεξηθαλνχο πειάηεο ζα δηαηεξνχληαλ ζηελ Οιιαλδία θαη ζηηο ΗΠΑ. Χο ζπλέπεηα απηήο ηεο αιιαγήο, φια ηα επξσπατθά ρξεκαηνπηζησηηθά δεδνκέλα απνζεθεχνληαλ πιένλ απνθιεηζηηθά ζηα επξσπατθά θέληξα ηνπ νξγαληζκνχ θαη φρη ζην ακεξηθαληθφ, κε απνηέιεζκα ηα επξσπατθά δεδνκέλα λα κελ δηαηίζεληαη πιένλ άκεζα ζην ακεξηθαληθφ πξφγξακκα TFTP. ηελ πξάμε, απηφ ζήκαηλε φηη νη Ηλσκέλεο Πνιηηείεο δελ κπνξνχζαλ λα απεπζχλνπλ δηνηθεηηθέο θιήζεηο ζηα επξσπατθά θέληξα γηα ηε δηαβίβαζε ησλ επξσπατθψλ δεδνκέλσλ ζηηο ΗΠΑ. Γηα ηε ζπλέρηζε ηεο λφκηκεο κεηαβίβαζεο επξσπατθψλ δεδνκέλσλ απφ ηε SWIFT ζην πξφγξακκα TFTP θαη ηελ θάιπςε ηνπ αλαθπφκελνπ λνκηθνχ θελνχ απαηηνχληαλ κηα λέα λνκηθή βάζε. Χο απνηέιεζκα, αλέθπςε ε αδήξηηε αλάγθε λα ζπλαθζεί κηα δηκεξήο ζπκθσλία κεηαμχ ησλ ΗΠΑ θαη ηεο ΔΔ, εθπξνζσπνχκελεο απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ην πκβνχιην. Πξάγκαηη, ζηηο 27 Ινπιίνπ 2009 ην πκβνχιην μεθίλεζε δηαπξαγκάηεπζε γηα ηε ζχλαςε κηαο ελδηάκεζεο ζπκθσλίαο 23 πνπ ζα θαζηζηνχζε δπλαηή ηελ πξφζβαζε ησλ ακεξηθαληθψλ αξρψλ ζηα ζηνηρεία ηεο SWIFT πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζηελ Δπξψπε, κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο TFTP. Η ππφ δηαπξαγκάηεπζε ζπκθσλία κεηαμχ ΗΠΑ θαη Έλσζεο ήηαλ ε πξψηε επθαηξία φπνπ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην ζα κπνξνχζε λα ζέζεη ζε εθαξκνγή ηηο δηεπξπκέλεο εμνπζίεο πνπ απέθηεζε κε ηε ζέζε ζε ηζρχ ηεο πλζήθεο ηεο Ληζαβφλαο. 23 Η ελδηάκεζε ζπκθσλία ζα είρε ρξνληθή ηζρχ δψδεθα κελψλ. Μεηά ην πέξαο απηήο ηεο κεηαβαηηθήο πεξηφδνπ, ην θείκελν ζα απνηεινχζε αληηθείκελν επαλαδηαπξαγκάηεπζεο βάζεη ηεο πλζήθεο ηεο Ληζαβφλαο. 10

12 Τπελζπκίδεηαη φηη, ζην πιαίζην ησλ λεναπνθηεζέλησλ αξκνδηνηήησλ ηνπ, ην Κνηλνβνχιην δηαζέηεη πιένλ ηελ εμνπζία λα εγθξίλεη νπνηαδήπνηε δηεζλή ζπκθσλία ζπλάπηεη ε Έλσζε κε ηξίηεο ρψξεο ή δηεζλείο νξγαληζκνχο, ε νπνία αθνξά ζε δεηήκαηα, γηα ηα νπνία εθαξκφδεηαη ε ζπλήζεο λνκνζεηηθή δηαδηθαζία (ζπλαπφθαζε). Οη λεναπνθηεζείζεο αξκνδηφηεηεο ηνπ Κνηλνβνπιίνπ ηνπ δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα λα θάλεη αηζζεηή ηελ παξνπζία ηνπ ζε ζέκαηα φπνπ πξνεγνπκέλσο δελ είρε θαλέλα ξφιν. Χζηφζν, ε ελδηάκεζε ζπκθσλία νξηζηηθνπνηήζεθε θαη εγθξίζεθε απφ ην πκβνχιην ζηηο 30 Ννεκβξίνπ 2009, κία εκέξα πξηλ ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο ηεζεί ζε ηζρχ, γεγνλφο πνπ πξνθάιεζε ηε ζθνδξή αληίδξαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ. Σν Κνηλνβνχιην εμέιαβε ηηο ελέξγεηεο ηνπ πκβνπιίνπ θαη ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ σο κηα απφπεηξα επηβνιήο θαη παξέκβαζεο ζηηο εμνπζίεο ηνπ. Μάιηζηα, νη Ηλσκέλεο Πνιηηείεο, έθαλαλ κηα άλεπ πξνεγνπκέλνπ πξνζπάζεηα άζθεζεο πίεζεο γηα ηελ ζχλαςε ηεο ελδηάκεζεο ζπκθσλίαο 24. Βαζηθή ζέζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ήηαλ φηη ε ηξνκνθξαηία έπξεπε λα αληηκεησπηζηεί ρσξίο λα ηεζνχλ ζε θίλδπλν ε πξνζηαζία ησλ δεδνκέλσλ θαη ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα. Ήδε, απφ ην Φήθηζκά ηεο 17 επηεκβξίνπ , ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην είρε ζεζπίζεη έλα ζχλνιν πξνζδνθηψλ πνπ δελ ζπκβηβάδνληαλ κε ηα πξφηππα ησλ ΗΠΑ. ην Φήθηζκα απηφ, νη Δπξσβνπιεπηέο είραλ απαηηήζεη ηνλ πιήξε ζεβαζκφ ησλ δηθαησκάησλ ησλ πνιηηψλ απφ ηε ζπκθσλία ΔΔ-ΗΠΑ ζε φ, ηη αθνξά ηελ πξνζηαζία ησλ δεδνκέλσλ. Σα δεδνκέλα απηά πξέπεη λα ζπιιέγνληαη κφλν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ηξνκνθξαηίαο, έηζη ψζηε λα επηηεπρζεί κηα ηζνξξνπία κεηαμχ ησλ κέηξσλ αζθαιείαο θαη ηεο πξνζηαζίαο ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ. Μέζα ζε έλα ηεηακέλν θιίκα δπζπηζηίαο, δπζαξέζθεηαο θαη αλαζθάιεηαο, ε ελδηάκεζε-πξνζσξηλή ζπκθσλία πνπ δηαπξαγκαηεχηεθαλ ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ην Ακεξηθαληθφ Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ 26 απνξξίθζεθε απφ ην Δπξσπατθφ 24 Υαξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη φηη ε ίδηα ε ππνπξγφο εμσηεξηθψλ ησλ ΗΠΑ Hillary Clinton έθαλε κηα πξνζσπηθή ηειεθσληθή θιήζε ζηελ Πξφεδξν ηνπ Κνηλνβνπιίνπ κε ζθνπφ λα ηνλ πείζεη λα εγθξίλεη ηελ ππφ δηαπξαγκάηεπζε ζπκθσλία. Πξνθεηκέλνπ λα θαηεπλάζεη ηελ δπζαξέζθεηα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, ν πξσζππνπξγφο ηεο νπεδίαο Fredrik Reinfeldt εγγπήζεθε φηη «ην Κνηλνβνχιην ζα θιεζεί γηα λα δψζεη ηελ έγθξηζή ηνπ πξηλ (κπνξνχζε) λα ζπλαθζεί ε ζπκθσλία». 25 Φήθηζκα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ηεο 17 εο επηεκβξίνπ 2009 ζρεηηθά κε ηε ζρεδηαδφκελε δηεζλή ζπκθσλία, βάζεη ηεο νπνίαο ζα δηαηεζνχλ ζην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ δεδνκέλα ρξεκαηνπηζησηηθψλ πιεξσκψλ, κε ζηφρν ηελ πξφιεςε θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο ηξνκνθξαηίαο θαη ησλ ηξνκνθξαηψλ (Ρ7_ΣΑ-PROV(2009)0016, ζεκείν 6). 26 Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ 2010/16 ΚΔΠΠΑ/ΓΔΤ. 11

13 θνηλνβνχιην ην Φεβξνπάξην ηνπ Σν Κνηλνβνχιην αξλήζεθε λα δψζεη ηε ζπγθαηάζεζή ηνπ ζηελ πξνζσξηλή ζπκθσλία ΔΔ - ΗΠΑ γηα ηε κεηαβίβαζε ηξαπεδηθψλ δεδνκέλσλ ηνπ ζπζηήκαηνο SWIFT, ηφζν σο έλδεημε ηεο δπζαξέζθεηάο ηνπ, επεηδή δελ δηαδξακάηηζε ελεξγφ ξφιν ζηε δηαδηθαζία ησλ δηαβνπιεχζεσλ, φζν θαη επεηδή εμέθξαζε ηηο έληνλεο αλεζπρίεο ηνπ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ηδησηηθήο δσήο, ηελ αλαινγηθφηεηα θαη ηνλ ακνηβαίν ραξαθηήξα ηεο ζπκθσλίαο. Αλη απηνχ, πξφηεηλε ηε δεκηνπξγία ελφο επξσπατθνχ πξνγξάκκαηνο TFTP, πνπ ζα δηαζθάιηδε ηελ απηνλνκία ηεο ελσζηαθήο έλλνκεο ηάμεο έλαληη ησλ ακεξηθαληθψλ ζπκθεξφλησλ θαη θάιεζε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ην πκβνχιην λα αξρίζνπλ ηελ πξνεηνηκαζία κηαο καθξνπξφζεζκεο ζπκθσλίαο κε ηηο ΗΠΑ, ε νπνία ζα ζέβεηαη ηε πλζήθε ηεο Ληζζαβφλαο θαη ην Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ. Μεηά ηελ αηπρή έθβαζε ηεο ελδηάκεζεο ζπκθσλίαο κεηαμχ Έλσζεο θαη ΗΠΑ, μεθίλεζε κηα δεχηεξε πεξίνδνο δηαπξαγκαηεχζεσλ. Καηά ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο απηέο, ρνξεγήζεθαλ νξηζκέλεο παξαρσξήζεηο ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ην ηειεπηαίν δηαδξακάηηζε πεξηζζφηεξν ελεξγφ ξφιν ζηε δηαδηθαζία. Έηζη, ζηηο 8 Ινπιίνπ 2010, εγθξίζεθε κε επξεία πιεηνςεθία 28 απφ ηελ Οινκέιεηα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ε νξηζηηθή ζπκθσλία γηα ηε κεηαθνξά ηξαπεδηθψλ δεδνκέλσλ κεηαμχ Δ.Δ. θαη ΗΠΑ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ηξνκνθξαηίαο. Μεηά απφ ηελ εκπινθή ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζηε δηαδηθαζία, νη δηαπξαγκαηεχζεηο απηέο είραλ σο απνηέιεζκα παξαρσξήζεηο ησλ ΗΠΑ αιιά θαη ηνπ πκβνπιίνπ θαη ηεο Δπηηξνπήο ζηνλ ηνκέα ηεο πξνάζπηζεο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαη ηνπ ηδησηηθνχ βίνπ. Σνλ Ινχιην ηνπ 2011, ε Δπηηξνπή εμέδσζε αλαθνίλσζε ζρεηηθά κε ηε δεκηνπξγία ελφο Δπξσπατθνχ πζηήκαηνο Παξαθνινχζεζεο ηεο Υξεκαηνδφηεζεο ηεο Σξνκνθξαηίαο (TFTS), γηα ην νπνίν ην Κνηλνβνχιην εμέθξαζε ακθηβνιίεο. ηηο 27 Ννέκβξηνπ ηνπ 2013, ε Δπηηξνπή αλαθνίλσζε ηελ πξφζεζή ηεο λα κελ ππνβάιεη ζε απηφ ην ζηάδην πξφηαζε γηα έλα Δπξσπατθφ TFTS, γηαηί έθξηλε φηη κηα ηέηνηα επηινγή δελ ζα ήηαλ πξφζθνξε νηθνλνκηθά θαη πσο ε πιένλ ζπκθέξνπζα ιχζε ήηαλ ε ζηήξημε ζηελ πθηζηάκελε ζπκθσλία TFTP, ε νπνία πεξηείρε ξήηξα ακνηβαηφηεηαο. Απηφ ζεκαίλεη φηη φρη κφλν νη ακεξηθαληθέο αξρέο λνκηκνπνηνχληαη λα απνθηνχλ πξφζβαζε ζε ακηγψο επξσπατθά ρξεκαηνπηζησηηθά δεδνκέλα, αιιά θαη νη επξσπατθέο αξρέο δηθαηνχληαη πξφζβαζε ζηα αληίζηνηρα ακεξηθαληθά δεδνκέλα. 27 ηε ςεθνθνξία 378 επξσβνπιεπηέο ςήθηζαλ θαηά ηεο ζπκθσλίαο, 196 ππέξ θαη 31 απείραλ ςήθνη ππέξ ηεο ζπκθσλίαο θαη 109 θαηά απηήο. 12

14 Όζνλ αθνξά ηηο πιένλ πξφζθαηεο εμειίμεηο ζηελ ππφζεζε SWIFT, αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ζηηο 23/10/2013, ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην εμέδσζε ην Φήθηζκα 2013/2831, κέζσ ηνπ νπνίνπ αηηήζεθε ηελ πξνζσξηλή αλαζηνιή ηεο ζπκθσλίαο TFTP θαη ηε ζπλαθφινπζε κεηαβίβαζε δεδνκέλσλ ζην UST, ηζρπξηδφκελν πσο νη ακεξηθαληθέο αξρέο δηαηεξνχζαλ κε εγθεθξηκέλε πξφζβαζε ζην δίθηπν SWIFT θαη πσο δελ ρξεζηκνπνηνχζαλ ηα επίκαρα δεδνκέλα απνθιεηζηηθά γηα ζθνπνχο ζρεηηδφκελνπο κε ηελ ηξνκνθξαηία. Σαπηφρξνλα, ην Κνηλνβνχιην ηφληζε ηελ αλάγθε λα δηεμαρζεί έξεπλα απφ ηε Europol, ψζηε λα δηαπηζησζεί φηη ε πξφζβαζε ησλ ακεξηθαληθψλ αξρψλ ζηα νηθνλνκηθά δεδνκέλα SWIFT πεξηνξίδεηαη απζηεξά απφ ηε ζπκθσλία TFTP. Σέινο, ζηηο 12 Μαξηίνπ 2014, ην Κνηλνβνχιην ελέθξηλε Φήθηζκα ζην νπνίν δήηεζε ηελ αλαζηνιή ησλ αξρψλ «Αζθαινχο Ληκέλα» γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ηδησηηθήο δσήο θαη ηνπ πξνγξάκκαηνο παξαθνινχζεζεο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο ηξνκνθξαηίαο, εγείξνληαο ακθηβνιίεο ζρεηηθά κε ηα ερέγγπα πξνζηαζίαο ηεο ηδησηηθήο δσήο θαη ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. Ννκηθά δεηήκαηα Α. Τν θαζεζηώο Safe Harbor Οη ζπλερψο απμαλφκελεο ζπλαιιαγέο θαη νη δηαηιαληηθέο εκπνξηθέο ζρέζεηο κεηαμχ ΔΔ θαη ΗΠΑ δεκηνχξγεζαλ δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ κεηαβηβαδφκελσλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζε επηρεηξήζεηο θαη αξρέο ζηηο ΗΠΑ. Σν θχξην δήηεκα απνηέιεζε ε ζπκβαηφηεηα κε ηελ Οδεγία 95/46, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε δηαβίβαζε πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζε ηξίηε ρψξα πνπ δελ απνηειεί θξάηνο κέινο ηεο Έλσζεο πξέπεη ππνρξεσηηθά λα εμαζθαιίδεη «ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν πξνζηαζίαο» (νπζηαζηηθή ηζνδπλακία) (άξ. 25), δεδνκέλνπ φηη ε εμαζθάιηζε ηαπηφζεκνπ επηπέδνπ είλαη αδχλαηε, εηδηθά γηα κία ρψξα φπσο νη ΗΠΑ, φπνπ ε πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ βαζίδεηαη ζε ad hoc ξπζκηζηηθή βάζε θαη ζε δηαηάμεηο απηνξξχζκηζεο, ελψ δελ ππάξρεη έλα γεληθφ πιαίζην πξνζηαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ 29. Δλ γέλεη, ππάξρεη ράζκα λνκηθήο θνπιηνχξαο κεηαμχ ηεο 29 Να ζεκεησζεί εδψ φηη νη ΗΠΑ απνηεινχλ ήδε κέξνο κηαο ζχκβαζεο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, ηεο χκβαζεο ηνπ 2001 γηα ην Έγθιεκα ζηνλ Κπβεξλνρψξν («χκβαζε ηεο Βνπδαπέζηεο»), ελψ δελ είλαη κέξνο ζηε χκβαζε 108 ηνπ 1981, ηελ πξψηε λνκηθά δεζκεπηηθή δηεζλή πξάμε πνπ ζεζπίζηεθε 13

15 ΔΔ θαη ησλ ΗΠΑ, ζηνηρείν πνπ εληνπίδεηαη, κεηαμχ άιισλ, θαη ζηηο κεζφδνπο πνπ κπνξεί λα κεηέιζεη κηα ακεξηθαληθή αξρή γηα λα εμαλαγθάζεη κηα επηρείξεζε λα ζπλεξγαζηεί κε ην θξάηνο ζην πιαίζην έξεπλαο, ε νπνία κπνξεί λα πεξηιακβάλεη θαη κεηαβίβαζε πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ (ελ πξνθεηκέλσ απηφ επεηεχρζε κε ηελ έθδνζε δηνηθεηηθψλ θιήζεσλ (subpoenas) απφ ην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ ησλ ΗΠΑ ζην επηρεηξεζηαθφ απνζεθεπηηθφ θέληξν ηνπ νξγαληζκνχ SWIFT ζηηο ΗΠΑ). Πξέπεη λα ππνγξακκηζηεί εδψ φηη ε επάξθεηα ζηελ εμαζθάιηζε νπζηαζηηθήο ηζνδπλακίαο ζηελ πξνζηαζία ησλ δεδνκέλσλ κε απηή πνπ θαηνρπξψλεη ε Οδεγία πξέπεη λα αμηνινγείηαη ζχκθσλα κε φινπο ηνπο παξάγνληεο κηαο κεηαθνξάο ησλ δεδνκέλσλ, νη νπνίνη κπνξεί λα αθνξνχλ ηε θχζε ησλ δεδνκέλσλ, ην ζθνπφ θαη ηε δηάξθεηα ηεο επεμεξγαζίαο, ην λνκνζεηηθφ πιαίζην ηφζν ηεο ρψξαο πξνέιεπζεο, φζν θαη ηεο ρψξαο πξννξηζκνχ, θ.ά. 30. Η Δπηηξνπή, αληηκέησπε κε απηά ηα δεηήκαηα, άξρηζε πνιπεηείο δηαπξαγκαηεχζεηο (δπλάκεη ηνπ άξ. 25 παξ. 6 ηεο Οδεγίαο) κε ην Ακεξηθαληθφ Τπνπξγείν Δκπνξίνπ, νη νπνίεο θαηέιεμαλ ην 2000 λα δεζκεπηεί ην ηειεπηαίν ζηελ πηνζέηεζε ηνπ ακεξηθαληθνχ ζπζηήκαηνο αξρψλ Safe Harbor. Οη αξρέο απηέο απέθηεζαλ λνκηθή βάζε κεηά απφ ηελ απφθαζε ηεο Δπηηξνπήο 2000/520 31, ε νπνία έδσζε ην «πξάζηλν θσο» γηα λα ζεσξεζνχλ νη ΗΠΑ αζθαιήο ηξίηε ρψξα θαη αθνξνχζαλ επηά βαζηθά ζεκεία: ηελ θνηλνπνίεζε, ηελ επηινγή, ηελ πεξαηηέξσ δηαβίβαζε, ηελ αζθάιεηα, ηελ αθεξαηφηεηα ησλ δεδνκέλσλ, ηελ πξφζβαζε θαη ηελ εθαξκνγή. Έηζη, κηα ακεξηθαληθή επηρείξεζε νθείιεη λα ελεκεξψλεη ηφζν ηνπο ελδηαθεξφκελνπο ζρεηηθά κε ηνπο ζθνπνχο γηα ηνπο νπνίνπο ζπλέιεγε θαη ρξεζηκνπνηνχζε αηηήζεηο πιεξνθνξηψλ φζν θαη ηνπο ηξίηνπο, ζηνπο νπνίνπο γλσζηνπνηεί απηέο ηηο πιεξνθνξίεο. Θα πξέπεη επίζεο λα παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ζηα άηνκα λα επηιέγνπλ αλ ηα ζηνηρεία ηνπο ζα γλσζηνπνηεζνχλ ζε ηξίην, γηα ζθνπφ πνπ ελδερφκελα δε ζπλάδεη κε εθείλνλ, γηα ηνλ νπνίν ζπλειέγεζαλ αξρηθά. Δηδηθά γηα ηα επαίζζεηα δεδνκέλα, ζα πξέπεη λα ππάξρεη ζπγθαηάζεζε ηνπ ελδηαθεξνκέλνπ. Απαξαίηεηε είλαη θαη ε αλάιεςε εχινγσλ πξνθπιάμεσλ απφ ηηο επηρεηξήζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ επεμεξγαδφκελσλ δεδνκέλσλ απφ απψιεηα, θαηάρξεζε θαη κε εγθεθξηκέλε πξφζβαζε, νχησο ψζηε ηα δεδνκέλα λα παξακέλνπλ ρξεζηκνπνηήζηκα, ζηνλ ηνκέα ηεο πξνζηαζίαο ησλ δεδνκέλσλ, θαη ε νπνία είλαη αλνηρηή αθφκε θαη ζε ρψξεο πνπ δελ είλαη κέιε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο. 30 Boehm F., φπ. π., ζει Δθεί αλαθέξεηαη φηη ππάξρεη ε άπνςε πσο εηδηθά ζε απηφ ην ζεκείν, ε Οδεγία αθνινπζεί πεξηζζφηεξν ιεηηνπξγηθή πξνζέγγηζε

16 αθξηβή, πιήξε θαη ελεκεξσκέλα. Σα πξφζσπα έρνπλ επηπιένλ ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα πξνζσπηθά ηνπο δεδνκέλα, ελψ κπνξνχλ λα ηα δηνξζψλνπλ, ηξνπνπνηνχλ θαη εμαιείθνπλ, φπνηε είλαη αλαθξηβή. Σέινο, πξνβιέπνληαη κεραληζκνί πνπ εμαζθαιίδνπλ ηε ζπκκφξθσζε κε ηηο αξρέο ηνπ ζπζηήκαηνο, θαζψο θαη κέζα πξνζθπγήο γηα ηα ππνθείκελα πνπ ζίγνληαη απφ ηε ρξήζε ηνπο, ελψ ν έιεγρνο ηεο ηήξεζεο ησλ αξρψλ απηψλ ζπληειείηαη είηε κε απηναμηνιφγεζε ηεο ίδηαο ηεο επηρείξεζεο είηε κε ηε δηελέξγεηα εμσηεξηθψλ ειέγρσλ ζπκκφξθσζεο. Μφλν ππφ ηνλ φξν ηεο πξνζρψξεζεο, ινηπφλ, ζην αλνηρηφ ζχζηεκα «Αζθαινχο Ληκέλα» κπνξνχζε λα πξαγκαηνπνηεζεί ε δηαβίβαζε πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ απφ θξάηε κέιε ηεο ΔΔ ζηηο ΗΠΑ. ηελ πεξίπησζή καο, ην βειγηθφ δίθηπν SWIFT εληάρζεθε ζην ζχζηεκα ηνπ «Αζθαινχο Ληκέλα» ην Αμίδεη εδψ λα ζεκεησζεί φηη απφ απηφ ην ρξνληθφ ζεκείν ήδε βιέπνπκε ην ξφιν ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ ηεο Έλσζεο, ν νπνίνο ζα ζπλερηζηεί απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην σο norm taker θαη φρη σο norm maker 32, αθνχ φινη νη θαλφλεο πνπ πξνέθπςαλ ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ δεδνκέλσλ πξνζαξκφζηεθαλ κελ ζε εγρψξηνπο (επξσπατθνχο) θαλφλεο, εμππεξεηψληαο δε ακεξηθαληθνχο ζθνπνχο. Σν γεγνλφο φηη ε ππνρξέσζε ζπκκφξθσζεο πξνο ηηο πξναλαθεξζείζεο αξρέο δελ αλαθέξεηαη ζην ζχλνιν ησλ δεδνκέλσλ πνπ αληαιιάζζεη κηα επηρείξεζε πνπ ππάγεηαη ζην ζχζηεκα ηνπ «Αζθαινχο Ληκέλα», αιιά κφλν ζηα δεδνκέλα εθείλα πνπ δηαβηβάδνληαη απφ ηελ Έλσζε θαη γηα ην ρξνληθφ δηάζηεκα κεηά ηελ πξνζρψξεζε ηεο επηρείξεζεο, δείρλεη φηη ην ζχζηεκα βαζίδεηαη ζε κηα ινγηθή απηνξξχζκηζεο, φπσο εμάιινπ θαη φιε ε λννηξνπία πνπ δηέπεη ηελ ακεξηθαληθή λνκνζεζία γηα ηα πξνζσπηθά δεδνκέλα. Σν κφλν ππεξερφλησο ζεκαληηθφ ζηνηρείν είλαη φηη νη θαλφλεο απηνί είλαη δεζκεπηηθνί δπλάκεη ηεο λνκνζεζίαο ησλ ΗΠΑ γηα ηηο νληφηεηεο πνπ ηηο έρνπλ πξνζππνγξάςεη θαη εθηειεζηνί απφ ηελ Οκνζπνλδηαθή Δπηηξνπή Δκπνξίνπ ησλ ΗΠΑ. Έρνληαο, ινηπφλ, σο δεδνκέλν φηη ε Οδεγία 95/46 κπνξνχζε λα εθαξκνζηεί θαηά ην πιαίζην ηνπ «Αζθαινχο Ληκέλα», ε ηειηθή ζπκθσλία SWIFT 33, κεηά ηελ απφξξηςε ηεο ελδηάκεζεο απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ηελ αληίζεηε γλψκε 32 MacKenzie A., Ripoll Servent A., «The European Parliament as a Norm Taker? EU-US Relations after the SWIFT Agreement», European Foreign Affairs Review, Vol. 17 (2012), ζει. 84 επ. Οη φξνη εζθεκκέλα απνδίδνληαη απφ ηνπο γξάθνληεο ακεηάθξαζηνη content/el/txt/?uri=uriserv:oj.l_ ell&toc=oj:l:2010:195:full#l_ EL

17 ηεο Δπηηξνπήο Πνιηηηθψλ Διεπζεξηψλ, Γηθαηνζχλεο θαη Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ (LIBE), ηέζεθε ζε ηζρχ ηνλ Αχγνπζην ηνπ Η λέα απηή ζπκθσλία πεξηιάκβαλε απζηεξφηεξεο πξνβιέςεηο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ (άξ.14 18), εηζήγαγε ηνλ έιεγρν ελφο αλεμάξηεηνπ επφπηε, δηνξηδφκελνπ απφ ηελ Δπηηξνπή (άξ. 12), ελψ εμαζθάιηδε κεγαιχηεξε δηαθάλεηα ζηνλ ηνκέα ηεο απνζηνιήο αίηεζεο ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ ζε θαζνξηζκέλνπο παξφρνπο αιιά θαη ζηελ πεξαηηέξσ δηαβίβαζε ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, αθνχ ζε φια απηά ηα ζηάδηα ιφγν είρε πιένλ θαη ε Δπξσπφι. Σέινο, έλα ζεκαληηθφ ζηνηρείν ήηαλ θαη ε αλαθνξά γηα εθαξκνγή κειινληηθά ελφο ελσζηαθνχ πξνγξάκκαηνο παξαθνινχζεζεο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο ηξνκνθξαηίαο (TFTP, άξ. 11), αλαθνξά πνπ απερνχζε ηελ επηζπκία γηα αχμεζε ηεο ζπλεξγαζίαο αιιά θαη ηεο απηνλνκίαο ηεο Έλσζεο ζε δεηήκαηα εζσηεξηθήο αζθάιεηαο 34. Γε ζα κπνξνχζαλ πάλησο λα κελ αλαθεξζνχλ θαη νξηζκέλα «γθξίδα ζεκεία» ηεο ζπκθσλίαο, φπσο είλαη ε αλαθνξά ζην ζεβαζκφ ησλ επαίζζεησλ δεδνκέλσλ θαη ε νξηνζέηεζή ηνπο 35, ρσξίο λα ιακβάλνληαη, φκσο, ππφςε γεληθφηεξα ζηνηρεία εληφο ηνπ πιαηζίνπ, φπνπ απηά επεμεξγάδνληαη, φπσο π.ρ. νηθνλνκηθνθνηλσληθή θαηάζηαζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο ρψξαο 36. Η Δπηηξνπή, έρνληαο εκβαζχλεη ηηο γλψζεηο ηεο ζε ζρέζε κε ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ θαη έρνπζα ήδε ηελ πείξα ηεο δηαπξαγκάηεπζεο κε ηηο ΗΠΑ ζηελ πεξίπησζε ησλ δεδνκέλσλ PNR, θάλεθε ζε Αλαθνίλσζή ηεο 37 φηη ηεινχζε ζε γλψζε ησλ πξνεγνχκελσλ ακθηβνιηψλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο «Αζθαινχο Ληκέλα». Αλ ιάβνπκε ππφςε θαη ηε ζπλνιηθή πξνζέγγηζε πνπ ζα πξέπεη λα αθνινπζείηαη, γηα λα δηαπηζησζεί αλ έλα θξάηνο εμαζθαιίδεη νπζηαζηηθή ηζνδπλακία ζηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ησλ πνιηηψλ, αλ κε ηη άιιν ζπγθξίζηκε κε απηή ηεο Οδεγίαο 95/46, είλαη εμαηξεηηθά ακθίβνιν αλ απφ ηελ αξρή ηεο ζέζεο ζε ηζρχ ηνπ ζπζηήκαηνο «Αζθαινχο Ληκέλα» είρε εμαιεηθζεί θαη ην παξακηθξφ ελδερφκελν θαηάρξεζεο ηεο επεμεξγαζίαο ησλ δεδνκέλσλ. Η Δπηηξνπή εληνχηνηο πξνέβε ζε κία ζηάζκηζε, θξίλνληαο φηη ε ξηδηθή αλαζεψξεζή ηνπ ζα δεκίσλε ηα ζπκθέξνληα ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ έρνπλ πξνζρσξήζεη ζην ζχζηεκα 34 MacKenzie A., Ripoll Servent A., φπ. π., ζει Άξ. 5 ηεο πκθσλίαο. 36 Boehm F., φπ. π., ζει COM (2013) 826 ηειηθφ: ζει

18 ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ζηηο Ηλσκέλεο Πνιηηείεο 38 θαη απνθαζίδνληαο ππέξ ηεο ελίζρπζεο ηνπ ειέγρνπ θαη ηεο επνπηείαο απφ ηηο ακεξηθαληθέο αξρέο ηεο ζπκκφξθσζεο ησλ επηρεηξήζεσλ κε ηηο αξρέο ηνπ ζπζηήκαηνο. Ο έιεγρνο απηφο ζα πξέπεη λα γίλεη πην απνηειεζκαηηθφο θαη ζπζηεκαηηθφο (ζε αληίζεζε κε ηηο πξνεγνχκελεο εμσηεξηθέο κνξθέο ειέγρνπ ζπκκφξθσζεο θαη ηελ απηναμηνιφγεζε), γηα λα βειηησζεί ε δηαθάλεηα ησλ πνιηηηθψλ ησλ δεζκεπφκελσλ επηρεηξήζεσλ θαη λα θαηαζηνχλ νη κεραληζκνί επίιπζεο δηαθνξψλ πην πξνζηηνί. Οη ζπλερηδφκελεο ακθηβνιίεο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο απηνχ νδήγεζαλ ζηελ αθχξσζε ηεο απφθαζεο ηεο Δπηηξνπήο αλαθνξηθά κε ηηο αξρέο ηνπ ζπζηήκαηνο Safe Harbor απφ ην ΓΔΔ ζηελ ππφζεζε C-362/14 Maximillian Schrems κατά Data Protection Commissioner 39, εθφζνλ ζεσξήζεθε φηη νη ΗΠΑ δελ εμαζθαιίδνπλ ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν πξνζηαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. ην πιαίζην πξνδηθαζηηθνχ εξσηήκαηνο πνπ απεζηάιε απφ ην Αλψηαην Γηθαζηήξην ηεο Ιξιαλδίαο, ην ΓΔΔ απεθάλζε φηη ε απφθαζε 2000/520 δελ αθαηξεί απφ ηηο εζληθέο (αλεμάξηεηεο) αξρέο ηνλ έιεγρν ηεο δηαβίβαζεο θαη ηεο επεμεξγαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζε ηξίηε ρψξα, ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηεο Οδεγίαο 95/46 θαη εηδηθφηεξα ηεο νκάδαο εξγαζίαο πνπ ζπλίζηαηαη απφ φιεο ηηο επηκέξνπο εζληθέο αξρέο ζην άξ. 29. Σν ζθεπηηθφ ηνπ Γηθαζηεξίνπ βαζίζηεθε ζε κεγάιν βαζκφ ζηε κε δέζκεπζε ησλ ακεξηθαληθψλ δεκνζίσλ αξρψλ απφ ην ζχζηεκα «Αζθαινχο Ληκέλα» θαη ζηελ ππεξνρή ηεο εζληθήο αζθάιεηαο θαη ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο, ελ πξνθεηκέλσ εηδηθά ηεο πξφιεςεο θαη ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο ηξνκνθξαηίαο, έλαληη ησλ πξνβιεπφκελσλ αξρψλ. Σν ΓΔΔ, έρνληαο πξνθαλψο ππφςε ην αζαθέο πιαίζην, εληφο ηνπ νπνίνπ δηαβηβάδνληαλ ζηνηρεία ζε δηάθνξεο ακεξηθαληθέο αξρέο, φπσο ζπλέβε κε ην δίθηπν SWIFT 40, ηζρπξίζηεθε φηη ε έιιεηςε πεξηνξηζηηθψλ ξπζκίζεσλ γηα ηέηνηνπ είδνπο επεκβάζεηο εληφο ηνπ θεηκέλνπ ηεο απφθαζεο ηεο Δπηηξνπήο δελ εμαζθαιίδεη ηελ αξρή ηεο απνηειεζκαηηθήο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο. Καηά ζπλέπεηα, ε δηαβίβαζε ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ πξνο ηηο ΗΠΑ πξέπεη ζην εμήο λα 38 Η Δπηηξνπή έρεη, δπλάκεη ηεο νδεγίαο 95/46/ΔΚ, ηελ εμνπζία λα αλαζηείιεη ή λα αλαθαιέζεη ηελ απφθαζε αζθαινχο ιηκέλα, ζηελ πεξίπησζε πνπ ην ζχζηεκα δελ παξέρεη πιένλ ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν πξνζηαζίαο. Δπηπιένλ, ην άξζξν 3 ηεο απφθαζεο αζθαινχο ιηκέλα πξνβιέπεη φηη ε Δπηηξνπή κπνξεί λα θαηαξγήζεη ή λα αλαζηείιεη ηελ ελ ιφγσ απφθαζε ή λα πεξηνξίζεη ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο ελψ ην άξζξν 4 νξίδεη φηη ε απφθαζε απηή δχλαηαη λα πξνζαξκφδεηαη αλά πάζα ζηηγκή ππφ ην θσο ησλ εκπεηξηψλ πνπ αθνξνχλ ηελ εθαξκνγή ηεο. 39 ΓΔΔ, , C-362/14 Maximillian Schrems κατά Data Protection Commissioner, κε δεκνζηεπκέλε αθφκε ζηε Γεληθή πιινγή Ννκνινγίαο. 40 Παπιίδεο Γ., φπ. π., ζει

19 απαγνξεχεηαη, φπσο ππαγνξεχεηαη θαη απφ ην ζεκείν 57 ηνπ Πξννηκίνπ ηεο Οδεγίαο, γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη νπζηαζηηθά νη ακεξηθαληθέο επηρεηξήζεηο πνπ είραλ πξνζρσξήζεη ζην ζχζηεκα ηνπ «Αζθαινχο Ληκέλα» δελ κπνξνχλ πηα λα ιεηηνπξγνχλ ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. Μεηά ηελ αθχξσζε ηεο απφθαζήο ηεο, ε Δπηηξνπή εμέδσζε Αλαθνίλσζε 41, ζηελ νπνία πξνζπάζεζε λα επηρεηξεκαηνινγήζεη γηα ηε δπζρέξεηα θαηάθαζεο χπαξμεο ελαιιαθηηθήο ιχζεο, εθηφο ηνπ ζπζηήκαηνο Safe Harbor. Η κφλε ελαιιαθηηθή ζα κπνξνχζε πξάγκαηη λα είλαη ε εθαξκνγή ελφο εθ ησλ έμη παξεθθιίζεσλ πνπ πξνβιέπνληαη ζην άξ. 26 παξ. 1 ηεο Οδεγίαο 95/46, νη νπνίεο φκσο ζα πξέπεη λα εξκελεχνληαη ζηελά, ιφγσ ηνπ έθηαθηνπ ραξαθηήξα ηνπο, απφ ηελ νκάδα εξγαζίαο ηνπ άξ. 29. Καηά ην ρξνληθφ, ινηπφλ, απηφ ζηάδην, παξφιν πνπ ε Δπηηξνπή είρε επηζεκάλεη φηη βαζηθή πξνηεξαηφηεηα ήηαλ ε θαηάξηηζε ελφο λένπ λνκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηε δηαβίβαζε δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα ζηηο ΗΠΑ, ππήξρε λνκηθφ θελφ 42, αθνχ νη εζληθέο αλεμάξηεηεο αξρέο, κεηαμχ απηψλ θαη ε ειιεληθή, είραλ δειψζεη φηη πξέπεη λα δηαθνπεί ε δηαβίβαζε δεδνκέλσλ ζηηο ΗΠΑ. Καηά ζπλέπεηα, ε Δπηηξνπή εμέδσζε ζρέδην απφθαζεο πνπ κέλεη λα εγθξηζεί απφ ην ψκα ησλ Δπηηξφπσλ 43, βάζεη ηνπ νπνίνπ εγθαζηδξχεηαη έλα λέν ζχζηεκα, παξφκνηαο ιεηηνπξγίαο κε ηνπ «Αζθαινχο Ληκέλα» αιιά κε πεξηζζφηεξεο δεζκεχζεηο γηα ηηο ακεξηθαληθέο επηρεηξήζεηο θαη ηηο δεκφζηεο αξρέο, θαζψο θαη κε κεγαιχηεξε επνπηεία ηήξεζεο ηεο λνκνζεζίαο 44, κε ηελ νλνκαζία «Αζπίδα πξνζηαζίαο ΔΔ-ΗΠΑ γηα ηελ ηδησηηθφηεηα». Οη επηά αξρέο, ζηηο νπνίεο κπνξνχλ λα δεζκεπηνχλ νη ακεξηθαληθέο επηρεηξήζεηο κε ηε κέζνδν ηεο απηνπηζηνπνίεζεο 45, αθνξνχλ ελεκεξσηηθέο δηαζθαιίζεηο ησλ δηθαηνχρσλ ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ γηα ηα ζηνηρεία ηνπο, αληηξξήζεηο πνπ κπνξνχλ λα πξνβάινπλ ηα ππνθείκελα θαη ζρεδφλ αθψιπηε πξφζβαζε απηψλ ζηα δεδνκέλα, επαξθείο εγγπήζεηο αζθάιεηαο ησλ δεδνκέλσλ, απνθιεηζηηθή ρξήζε γηα ηνλ ζθνπφ πνπ νη αξκφδηεο αξρέο ηα αηηήζεθαλ (αξρή 41 Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ην πκβνχιην γηα ηε δηαβίβαζε δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα απφ ηελ ΔΔ πξνο ηηο Ηλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο ζχκθσλα κε ηελ νδεγία 95/46/ΔΚ θαηφπηλ ηεο απφθαζεο ηνπ Γηθαζηεξίνπ ζηελ ππφζεζε C-362/14 (Schrems), COM (2015) 566 ηειηθφ. 42 Ιγγιεδάθεο Ι., «Η αζπίδα πξνζηαζίαο ΔΔ-ΗΠΑ γηα ηελ ηδησηηθφηεηα (EU-US Privacy Shield)», πλήγνξνο, Σεχρνο 113 (2016), ζει Ιγγιεδάθεο Ι., φπ. π., ζει

20 εηδηθφηεηαο θαη αξρή πεξηνξηζκνχ ηνπ ζθνπνχ purpose limitation principle), απζηεξέο πξνυπνζέζεηο γηα πεξαηηέξσ δηαβίβαζε θαη απνηειεζκαηηθή έλδηθε πξνζηαζία κέζσ κεραληζκψλ, πνπ κπνξεί λα επηηξέπνπλ ζε επξσπαίνπο πνιίηεο λα έρνπλ πξφζβαζε αθφκα θαη ζηελ ακεξηθαληθή δηθαηνζχλε θαη λα απνιακβάλνπλ πξνζηαζίαο απφ ηνπο αληίζηνηρνπο λφκνπο. Οη εγγπήζεηο απηέο, αιιά θαη νξηζκέλεο πξφζζεηεο, φπσο ν πιεξέζηεξνο έιεγρνο ζπκκφξθσζεο ησλ επηρεηξήζεσλ, πνπ βαίλεη πέξα απφ ηελ απηναμηνιφγεζε ηνπ «Αζθαινχο Ληκέλα», ε εγθαζίδξπζε πλεγφξνπ Αζπίδαο Πξνζηαζίαο θαη ε ζχζηαζε επηηξνπήο δηαηηεζίαο ζπλδηακνξθψλνπλ επαξθέο επίπεδν πξνζηαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ 46. Τπάξρεη βέβαηα θαη ν αληίινγνο, φηη ε δπλαηφηεηα πνπ πξνβιέπεηαη ζηηο εζληθέο αξρέο θαη ηελ Δπηηξνπή λα αλαζηέιινπλ ή λα δηαθφπηνπλ ηε δηαβίβαζε ησλ δεδνκέλσλ πξνο ηηο ΗΠΑ θαλεξψλεη κηα ελδφκπρε ακθηβνιία πεξί έιιεηςεο αζθάιεηαο δηθαίνπ 47. Η δηθή καο εθηίκεζε είλαη φηη ην λέν ζχζηεκα «Αζπίδαο Πξνζηαζίαο» θαηαθέξλεη κελ λα βάιεη νξηζκέλα «θίιηξα» ζηε καδηθή δηαβίβαζε δεδνκέλσλ πνπ πξνβιέπεη ε πκθσλία SWIFT, εληνχηνηο ρξεηάδεηαη ηζρπξή πνιηηηθή βνχιεζε, γηα λα κελ επαλαιεθζνχλ νη θαηαρξήζεηο θαηά ηελ επεμεξγαζία πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ πνπ δηαπηζηψζεθαλ ζε πξνεγνχκελν ρξνληθφ ζηάδην. ε θάζε πεξίπησζε, ε έληαμε ηνπ δηθηχνπ SWIFT ζην λέν ζχζηεκα ζα πξνζέδηδε επηπξφζζεηα ερέγγπα πξνζηαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ησλ ρξεζηψλ. Β. Τν παξάδεηγκα ηωλ δεδνκέλωλ νλνκαζηηθώλ θαηαζηάζεωλ επηβαηώλ (PNR) Μηα πεξίπησζε κε αξθεηέο νκνηφηεηεο πξνο ηε ζπκθσλία ΔΔ ΗΠΑ γηα ηνπο ζθνπνχο ηνπ πξνγξάκκαηνο παξαθνινχζεζεο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο ηξνκνθξαηίαο ήηαλ ε αληαιιαγή δεδνκέλσλ PNR. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη ΗΠΑ δήηεζαλ ην 2004 απφ αεξνκεηαθνξείο πνπ εθηεινχζαλ δξνκνιφγηα κε πξννξηζκφ ή αθεηεξία ην έδαθφο ηνπο δεδνκέλα επηβαηψλ πνπ εθηείλνληαλ ζε ζηνηρεία ηαπηφηεηαο, δεδνκέλα θξάηεζεο, νηθνλνκηθά ζηνηρεία θαη γεληθέο πιεξνθνξίεο πηήζεο, ππνρξέσζε πνπ εμαηξνχζε βέβαηα ηνπο αεξνκεηαθνξείο ησλ ΗΠΑ. Η ελ ιφγσ απαίηεζε εξρφηαλ επζέσο ζε αληίζεζε κε ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζε ελσζηαθφ επίπεδν θαη ηδίσο κε ηηο απαηηήζεηο ηεο Οδεγίαο 95/46 γηα ηελ πξνεγνχκελε Ιγγιεδάθεο Ι., φπ. π., ζει

21 ελεκέξσζε ηνπ ππνθεηκέλνπ, ηελ παξαβίαζε ησλ κέηξσλ αζθαιείαο θαη ηε κε ηήξεζε ηεο αξρήο ηνπ πεξηνξηζκνχ ηνπ ζθνπνχ. Δπαθνινχζεζαλ νη απνθάζεηο ηεο Δπηηξνπήο θαη ηνπ πκβνπιίνπ, ζηηο νπνίεο ηα ελσζηαθά φξγαλα έθξηλαλ φηη νη ΗΠΑ εμαζθαιίδνπλ επαξθέο επίπεδν πξνζηαζίαο ησλ δεδνκέλσλ 48 θαη φηη ε θαηάξηηζε κηαο ζπκθσλίαο κεηαμχ ΔΔ θαη ΗΠΑ είλαη απαξαίηεηε θαη ζχκθσλε κε ηηο απαηηήζεηο ηεο Οδεγίαο 49, θαηά ησλ νπνίσλ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην άζθεζε πξνζθπγή αθχξσζεο. Με ηηο απνθάζεηο ηνπ επί ησλ ππνζέζεσλ C-317/04 - Κοινοβούλιο κατά Σσμβοσλίοσ 50 θαη C-318/04 - Κοινοβούλιο κατά Επιτροπής 51, ην Γηθαζηήξην αθχξσζε ηφζν ηελ απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ επί ηεο ζχλαςεο ηεο ζπκθσλίαο φζν θαη ηελ απφθαζε ηεο Δπηηξνπήο, κε ηε δηαθνξά φηη ε δεχηεξε απφθαζε αθπξψζεθε ιφγσ ππέξβαζεο εμνπζίαο ηεο Δπηηξνπήο, θαζφηη, φπσο πξνβιέπεηαη ζην άξ. 3 παξ. 2 ηεο Οδεγίαο, ε επεμεξγαζία δεδνκέλσλ πνπ εληάζζεηαη ζην πεδίν ηεο ΚΔΠΠΑ θαη ηεο αζηπλνκηθήο θαη δηθαζηηθήο ζπλεξγαζίαο δε ξπζκίδεηαη απφ ηελ Οδεγία 95/46, επνκέλσο νχηε ε Δπηηξνπή είρε αξκνδηφηεηα λα δηαπξαγκαηεπηεί κε ηηο ΗΠΑ ηελ ππφ θξίζε ζπκθσλία. Η απφθαζε βέβαηα ηνπ Γηθαζηεξίνπ δεκηνχξγεζε θαηά ην ρξνληθφ εθείλν ζεκείν ηεο ελνπνίεζεο έλα θελφ δηθαίνπ αλαθνξηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ εηδηθφηεξσλ πξνζσπηθψλ ζηνηρείσλ πνπ δελ ππάγνληαη ζηελ Οδεγία θαη ηνλ ηξφπν πνπ ζα εμαζθαιηζηεί ε απνηειεζκαηηθή δηθαζηηθή πξνζηαζία ζηηο εηδηθέο απηέο πεξηπηψζεηο, αθνχ δε κπήθε ζηελ νπζία ηεο ππφζεζεο, θελφ πνπ βέβαηα έιπζε αξγφηεξα ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο κε ην άξ. 16 ΛΔΔ. Η αθχξσζε ηεο ζπκθσλίαο απηήο είρε σο επαθφινπζν ηε ζχλαςε κηαο ελδηάκεζεο ζπκθσλίαο, ε νπνία βέβαηα ήηαλ φκνηα ζε πεξηερφκελν κε ηελ πξνεγνχκελε, αιιά ζηεξηδφηαλ ζε δηαθνξεηηθή λνκηθή βάζε, ήηνη ζηα άξζξα 24 θαη 38 ΔΔ 52. Να ζπκίζνπκε φηη ην Κνηλνβνχιην κε Φήθηζκά ηνπ (17 επηεκβξίνπ ) είρε ακθηζβεηήζεη ηηο λνκηθέο βάζεηο, βάζεη ησλ νπνίσλ δηεμαγφηαλ ε 48 Απφθαζε 2004/535 ηεο Δπηηξνπήο, ηεο 14 εο Μαΐνπ 2004: 49 Απφθαζε 2004/496 ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 17 εο Μαΐνπ 2004: 50 ΓΔΚ, , C-317/04 Κοινοβούλιο κατά Σσμβοσλίοσ, πιινγή ηεο Ννκνινγίαο I ΓΔΚ, , C-318/04 Κοινοβούλιο κατά Επιτροπής, πιινγή ηεο Ννκνινγίαο I Απφθαζε 2006/729/ΚΔΠΠΑ/ΓΔΤ ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 16 εο Οθησβξίνπ 2006: 53 P7_TA-PROV(2009) EN.pdf 20

22 δηαπξαγκάηεπζε γηα ηε ζχλαςε ζπκθσλίαο -24 θαη 38 ΔΔ-, ππαηληζζφκελν έιιεηςε δεκνθξαηηθψλ εξεηζκάησλ θαη ζε θάζε πεξίπησζε κε ηήξεζε ηνπ άξ. 218 παξ. 10 ΛΔΔ. Η λέα ζπκθσλία πνπ αθνινχζεζε έλα ρξφλν αξγφηεξα 54 δεκηνχξγεζε πεξηζζφηεξα εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ 55, επεηδή αθελφο ηα δηαβηβαδφκελα ζηνηρεία ήηαλ πεξηζζφηεξα θαη κπνξεί λα αθνξνχζαλ θαη ηξίηα πξφζσπα, αθεηέξνπ δηφηη ε δηάξθεηα δηαηήξεζήο ηνπο απφ ηηο ακεξηθαληθέο αξρέο απμήζεθε, κε ζπλέπεηα λα παξεηζθξχεη έληνλα, ελ φςεη θαη ηνπ γεληθνχ ραξαθηήξα ηεο ζπκθσλίαο, ν παξάγσλ ηεο δηαθξηηηθήο επρέξεηαο ησλ ΗΠΑ. Καζφηη ε ζπκθσλία απηή ήηαλ πξνζσξηλή, άξα έπξεπε ην Κνηλνβνχιην λα εγθξίλεη κε Φήθηζκα ηε λέα ζπκθσλία 56, ηέζεθε νξηζηηθά ζε ηζρχ ην Δληνχηνηο, ε κεηαγελέζηεξε θαηαςήθηζε ηεο ζπκθσλίαο γηα ην ζχζηεκα PNR απφ ηελ Δπηηξνπή Πνιηηηθψλ Διεπζεξηψλ, Γηθαηνζχλεο θαη Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ (LIBE) 58 νδήγεζε ζε κηα αλεπίζεκε αλαζηνιή ηεο εθαξκνγήο ηνπ ζπζηήκαηνο, κέρξη θαη ην μέζπαζκα ηεο ηξνκνθξαηηθήο επίζεζεο ζην Παξίζη ην 2015 θαη ηελ έθδνζε ηεο Οδεγίαο 2016/681 ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ πεξηέρνληαη ζηηο θαηαζηάζεηο νλνκάησλ επηβαηψλ (PNR) γηα ηελ πξφιεςε, αλίρλεπζε, δηεξεχλεζε θαη δίσμε ηξνκνθξαηηθψλ θαη ζνβαξψλ εγθιεκάησλ 59. Βαζηθά ζηνηρεία ηεο λέαο απηήο Οδεγίαο είλαη ε ζχζηαζε κνλάδαο ζηνηρείσλ επηβαηψλ, αξκφδηαο γηα ηε δηαηήξεζε θαη ηελ επεμεξγαζία ησλ νλνκαζηηθψλ θαηαζηάζεσλ επηβαηψλ γηα πηήζεηο, ζηηο νπνίεο είηε ε αλαρψξεζε είηε ν ελδηάκεζνο είηε ν ηειηθφο πξννξηζκφο είλαη έλα θξάηνο κέινο ηεο Έλσζεο. Οξίδεηαη επηπιένλ φηη ε Δπξσπφι ζα έρεη πξφζβαζε ζηα δεδνκέλα PNR (άξ. 11), φπσο θαη φηη ηα δεδνκέλα ζα δηαηεξνχληαη κελ γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ζηηο νηθείεο βάζεηο (πέληε έηε) 60, αιιά κεηά ηνπο έμη κήλεο απφ ηελ απφθηεζή ηνπο ζα 54 Απφθαζε 2007/551/ΚΔΠΠΑ/ΓΔΤ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 23 εο Ινπιίνπ 2007: 55 ην ίδην πλεχκα θαη ην Φήθηζκα 2010/C 16 E/08 ηνπ Κνηλνβνπιίνπ ηεο 20ήο Ννεκβξίνπ 2008: 56 Φήθηζκα 2011/0382(NLE) ηνπ Κνηλνβνπιίνπ ηεο 19 εο Απξηιίνπ 2012: 57 Απφθαζε 2012/472 ηνπ πκβνπιίνπ Να ζεκεηψζνπκε εδψ φηη ε αλάγθε γηα βειηηζηνπνίεζε ηνπ ζπζηήκαηνο PNR, κε ζηφρν ηε καθξνπξφζεζκε εθαξκνγή ηνπ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή θαηαπνιέκεζε ηεο ηξνκνθξαηίαο ζε πνιπκεξέο πιένλ επίπεδν έγηλε ζαθήο θαη απφ ηελ Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζρεηηθά µε ηε γεληθή πξνζέγγηζε γηα ηηο δηαβηβάζεηο δεδνµέλσλ απφ ηηο θαηαζηάζεηο µε ηα νλφµαηα ησλ επηβαηψλ (PNR) ζε ηξίηεο ρψξεο (COM (2010) 492 ηειηθφ: 60 Άξ. 12 ηεο ελ ιφγσ Οδεγίαο. 21