ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΙΣ «ΒΑΣΙΚΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΙΣ «ΒΑΣΙΚΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ»"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΙΣ «ΒΑΣΙΚΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ» «Ανάπτυξη οστεοβλαστών από ασθενείς με Μυελοδυσπλαστικό Σύνδρομο (ΜΔΣ) και διερεύνηση των αλληλεπιδράσεών τους με φυσιολογικά αιμοποιητικά κύτταρα» Where is the niche? Μεταπτυχιακή Διατριβή Καλυβιώτη Ελένη Μοριακός Βιολόγος & Γενετιστής Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: κα Μουζάκη Αθανασία, Καθηγήτρια Εργαστηριακής Αιµατολογίας-Αιµοδοσίας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Πατρών ΠΑΤΡΑ 2011

2 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Φωτογραφία από ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, όπου φαίνεται η προσκόλληση των ινοβλαστών ποντικού μετά από καλλιέργεια πάνω σε επεξεργασμένο οστό από αρουραίο. 2

3 Πίνακας περιεχομένων ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 8 ΣΚΟΠΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ SUMMARY I. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ Γενικά για το ΜΔΣ Διαγνωστικά κριτήρια Ταξινομήσεις κατά FAB και WHO Τύποι ΜΔΣ Αιτιοπαθογένεια ΜΔΣ Κλινικές εκδηλώσεις ΜΔΣ Θεραπευτικές στρατηγικές ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΙΜΟΠΟΙΗΣΗ Γενικά Προγονικά αιμοποιητικά κύτταρα Ιεραρχική οργάνωση των προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων Ασύμμετρη Κυτταρική Διαίρεση των Αρχέγονων Κυττάρων ΜΥΕΛΟΣ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ (Bone Marrow) Η Δομη του Μυελου των Οστων Αιμοποιητική Φωλαιά (Bone Marrow Stem Cell Niche) - Λειτουργία Ενδοστεϊκή Φωλαιά (Endosteal Bone Marrow Niche) Αγγειακή φωλαιά (Vascular Niche) Μοριακή σηματοδότηση (molecular crosstalk)στην Ενδοστεϊκή Φωλαιά Κινητοποίηση και εγκατάσταση των Αρχέγονων Αιμοποιητικών Κυττάρων Μη Αιμοποιητικά Κύτταρα του Μυελού των Οστών Φαινοτυπικός Χαρακτηρισμός Μεσεγχυματικών Κυττάρων Δέσμευση των Μεσεγχυματικών κυττάρων προς Οστεοπρογονικά κύτταρα Οστεοβλάστες - Διαφοροποίηση & Μεταβατικά στάδια Φαινοτυπικοί Δείκτες των Οστεοβλαστών

4 II. ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ Απομόνωση μονοπύρηνων κυττάρων μυελού (BMMNC) ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΕ ΑΙMΟΚΥΤΤΑΡΟMΕΤΡΟ NEUBAUER ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ, ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΕΓΟΝΩΝ ΜΕΣΕΓΧΥΜΑΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΤΟΥ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ (BM-MSCS) Καλλιέργειες Μεσεγχυματικών Κυττάρων (MSCs) Επαγωγή Οστεοβλαστικής Διαφοροποίησης- Καλλιέργεια Οστεοβλαστών Θρεπτικό μέσο επαγωγής οστεοβλαστογένεσης (bone inducing medium- BIM) Διαδικασία καλλιέργειας Οστεοβλαστών Συγκαλλιέργεια Αιμοποιητικών και Οτεοβλαστικών Κυττάρων ΠΑΓΩΜΑ ΚΑΙ ΞΕΠΑΓΩΜΑ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Ξεπάγωμα κυττάρων Πάγωμα κυττάρων ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ Ιστορική αναδρομή Αρχή λειτουργίας κυτταρομετρητή ροής Εργαστηριακή ανάλυση δειγμάτων Εξωκυττάριος-Ενδοκυττάριος φθορισμός και Ανάλυση με Κυτταροομετρία Ροής Ανάλυση στον κυτταρομετρητή ροής ΕΙΔΙΚΕΣ ΧΡΩΣΕΙΣ/ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΣΤΕΟΒΛΑΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ Χρώση για την ύπαρξη Αλκαλικής Φωσφατάσς (Alkaline Phosphatase-ALP) Χρώση Von Kossa (Von Kossa Staining) ΑΝΟΣΟΚΥΤΤΑΡΟΧΗΜΕΙΑ (IMMUNOCYTOCHEMISTRY-ICC) ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΑΝΟΣΟΚΥΤΤΑΡΟΧΗΜΕΙΑΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΝΟΣΟΦΑΙΝΟΤΥΠΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ MSCs ΑΠΟ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΜΔΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ MSCs ΑΠΟ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΜΔΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ

5 3. ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΕΝΑΠΟΘΕΣΗΣ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ - ΧΡΩΣΗ VON KOSSA ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΟΣΤΕΟΒΛΑΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΜΕ ΤΗ ΧΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΛΚΑΛΙΚΗΣ ΦΩΣΦΑΤΑΣΗΣ (ALP STAINING) ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΟΣΤΕΟΒΛΑΣΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ: ΟΣΤΕΟΚΑΛΣΙΝΗ ΚΑΙ N- CADHERIN ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ Μελέτη της έκφρασης της OCN Μελέτη της έκφρασης της Ν-CADHERIN (N-CAD) ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΟΣΤΕΟΒΛΑΣΤΙΚOY ΔΕΙΚΤH, ΟΣΤΕΟΠΟΝΤΙΝΗ, ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΟΣΟΚΥΤΤΑΡΟΧΗΜΕΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΜΟΡΙΩΝ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΣΗΣ CXCR4, VLA-4 & VLA-5 ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ Έκφραση του μορίου CXCR4 στα CD34+ κύτταρα Έκφραση του μορίου CXCR4 στα CD34+/CD38- κύτταρα Έκφραση των μορίων VLA-4 και VLA-5 στα CD34+ και CD34+/CD38-κύτταρα ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΩΝ CD34+ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΣΥΓΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ HSCs ΜΕ ΟΣΤΕΟΒΛΑΣΤΕΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ 100 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 6

7 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η εργασία αυτή εκπονήθηκε στο εργαστήριο του Αιματολογικού Τμήματος του Παθολογικού Τομέα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών. Φτάνοντας λοιπόν στη συγγραφή της παρούσας εργασίας αισθάνομαι πραγματικά την ανάγκη να ευχαριστήσω ιδιαίτερα κάποιους ανθρώπους που μου έδωσαν τη δυνατότητα να την ξεκινήσω, με στήριξαν κατά τη διάρκεια εκπόνησης της και με βοήθησαν να τη φέρω εις πέρας. Καταρχάς θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες στην επιβλέπουσά μου, Καθηγήτρια κυρία Μουζάκη Αθανασία, που μου έδωσε την ευκαιρία να πραγματοποιήσω αυτή τη διπλωματική εργασία, καθώς και για την πολύπλευρη στήριξή της κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Καθηγητή κύριο Νικόλαο Ζούμπο για την συμμετοχή του στον καθορισμό του θέματος αυτής της μελέτης και για την αμέριστη συμπαράσταση του. Τους ευχαριστώ και τους δυο πολύ και είναι αναμφισβήτητη τιμή για μένα η συνεργασία μου μαζί τους. Τις ειλικρινείς μου ευχαριστίες οφείλω στην κυρια Θανοπούλου Ελένη, για τη σωστή και δημιουργική καθοδήγηση της κατά τη διάρκεια της εργασίας αυτής, καθώς και για την εποικοδομητική κριτική και τη συνετή επιβράβευση. Η κα Θανοπούλου ήταν αυτή που με μύησε στη χρήση νέων τεχνικών στο εργαστήριο και με ιδιαίτερη προθυμία μου προσέφερε τις γνώσεις, την εργαστηριακή της εμπειρία και τον περιορισμένο λόγω φόρτου εργασίας χρόνο της προκειμένου να διεκπεραιωθούν οι στόχοι που είχαμε θέσει στην παρούσα εργασία. Η βοήθειά της καθόλη τη διάρκεια της μέχρι σήμερα επιστημονικής μου πορείας ήταν ανεκτίμητη, ενώ η άψογη επαγγελματική συνεργασία και καθοδήγησή της αποτέλεσαν τα απαραίτητα εφόδια της επιστημονικής μου κατάρτισης και ανάπτυξης. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τα μέλη της τριμελούς επιτροπής, την Καθηγήτρια και Διευθύντρια της Αιματολογικής Κλινικής κυρία Καρακάντζα Μαρίνα και τον Καθηγητή κύριο Παπαχρήστου Διονύσιο για την ουσιαστική υποστήριξη και βοήθειά που παρείχαν έτσι ώστε να μπορέσουμε να φέρουμε εις πέρας αυτή τη μελέτη. Πολλές ευχαριστίες οφείλω στους ιατρούς του Αιματολογικού Τμήματος της Παθολογικής Κλινικής του ΠΠΓΝΠ για την εξασφάλιση των δειγμάτων ασθενών καθώς και των απαραίτητων κλινικών πληροφοριών. Ιδιαίτερα θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή κύριο Συμεωνίδη Ανάργυρο και την ιατρό κυρία Σολωμού Έλενα για την προσπάθειά τους για προσφορά ικανού αριθμού δειγμάτων μυελού ασθενών και μαρτύρων, για την ουσιαστική υποστήριξη και βοήθεια που παρείχαν σε επιστημονικό αλλά και σε προσωπικό επίπεδο. Θα ήθελα ακόμα να εκφράσω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλα τα μέλη του εργαστηρίου για το ευχάριστο κλίμα συνεργασίας που συνέβαλε στο να περνούν ευχάριστα οι πολλές ώρες παραμονής στο εργαστήριο και ιδιαίτερα τον υποψήφιο διδάκτορα κύριο Καραγιάννη Φώτη, του οποίου η βοήθεια για τη διεξαγωγή των αρχικών πειραμάτων ήταν πολύ σημαντική. Τέλος, δε θα μπορούσα να μην ευχαριστήσω την οικογένεια μου, που με στήριξε κατά τη διάρκεια συγγραφής αυτής της εργασίας, αλλά και για την πολύτιμη ηθική και ουσιαστική συμπαράσταση της, τα εφόδια που όλα αυτά τα χρόνια μου εξασφάλισε και την αμέριστη συμπαράσταση της καθ όλη τη διάρκεια αυτή της πορείας. Ένα μεγάλο ευχαριστώ οφείλω και στον αρραβωνιαστικό μου Αθανάσιο Μελισή για τη σημαντική στήριξη και υπομονή που έδειξε κατά τη διάρκεια συγγραφής αυτής της εργασίας. Όλοι τους τάθηκαν στο πλευρό μου σε όλες τις δύσκολες στιγμές και φρόντιζαν να με «φορτίζουν» με θέληση, δημιουργικότητα και έμπνευση. Πολλές φορές μια λέξη μπορεί να λέει πολλά, φτάνει να την εννοείς πραγματικά. Και αυτό το ευχαριστώ βγαίνει από τα βάθη της καρδιάς μου και τους αξίζει ολοκληρωτικά.

8 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τα Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα (ΜΔΣ) αποτελούν μια ετερογενή ομάδα κλωνικών αιματολογικών διαταραχών που προσβάλλουν ως επί το πλείστον ηλικιωμένους. Κοινά χαρακτηριστικά των νοσημάτων αυτών αποτελούν, η μη αποδοτική αιμοποίηση που εκδηλώνεται με δυσπλασίες των αιμοποιητικών κυττάρων και οι ανθεκτικές κυτταροπενίες στην περιφέρεια καθώς και ο υψηλός κίνδυνος εκτροπής προς οξεία λευχαιμία (ΟΜΛ). Παρά την εντατική έρευνα που λαμβάνει χώρα τα τελευταία χρόνια στον τομέα της Αιματολογίας, η παθογένεια της μη αποδοτικής αιμοποίησης στο ΜΔΣ παραμένει αδιευκρίνιστη. Πρόκειται για μια νόσο, η οποία θεωρείται ότι έχει ως αφετηρία τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα των οποίων η απομόνωση και μελέτη είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Το "παράδοξο" φαινόμενο της συνύπαρξης του κυτταροβριθούς μυελού και των πανκυτταροπενιών στην περιφέρεια φαίνεται, μέσα από μια πληθώρα μελετών, πως αποδίδεται στην αυξημένη απόπτωση προγονικών και ώριμων αιμοποιητικών κυττάρων που χαρακτηρίζει το μυελό των ασθενών με ΜΔΣ. Εν τούτοις, αν και πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι τόσο οι Λευχαιμίες όσο και άλλες αιματολογικές διαταραχές, είναι εξ ολοκλήρου αποτέλεσμα γενετικών μεταλλάξεων και/ή επιγενετικών αλλαγών στο κλάσμα των αρχέγονων/προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων [hematopoietic stem/progenitor cell (HSPC)], ωστόσο πρόσφατα δεδομένα υποδεικνύουν ότι το μικροπεριβάλλον του μυελού των οστών παίζει σημαντικό ρόλο στην επαγωγή της εμφάνισης κλωνικών διαταραχών, όπως η ανάπτυξη Μυελοδυσπλαστικού Συνδρόμου. Συγκεκριμένα, ο Raaijmakers και οι συνεργάτες του, το 2010, διαπίστωσαν ότι η πρόκληση γενετικών μεταλλάξεων αποκλειστικά και μόνο στους προγονικούς οστεοβλάστες, οι οποίοι είναι ρυθμιστές κλειδιά για τα HSCs μέσα στην αιμοποιητική φωλαιά, επάγει την εμφάνιση Μυελοδυσπλασίας, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις οδηγεί στην εμφάνιση Μυελοειδούς Λευχαιμίας (Raaijmakers M.H.G.P., et al., 2010). Είναι γεγονός ότι εδώ και χρόνια έχει συσσωρευτεί μια πληθώρα στοιχείων που υποδεικνύουν ότι τα HSCs αλλά και τα προγονικά αιμοποιητικά κύτταρα (HPCs) δεν είναι τυχαία διασκορπισμένα μέσα στο μυελό των οστών, αλλά είναι τοποθετημένα κοντά στο ενδόστεο του οστού (Calvi LM, et al., 2003) αλλά και γύρω από τα αγγεία του αίματος (Kiel MJ, et al., 2005). Το 1975, ο Shackney περιέγραψε μια διαβάθμιση που αφορά την κυτταρική ανάπτυξη στο μυελό των οστών, προτείνοντας ότι τα αδιαφοροποίητα κύτταρα τοποθετούνται κοντά στο ενδόστεο, ενώ οι διαδικασίες διαφοροποίησης και ωρίμανσης σχετίζονται με την κεντρομόλο κίνηση προς την υψηλά αγγειοβριθή κοιλότητα του μυελού των οστών. Μερικά χρόνια αργότερα μάλιστα, προτάθηκε ότι το ίδιο το περιβάλλον του στρώματος μπορεί να καθορίσει την ποιότητα της αιμοποίησης. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη προσπάθεια διερεύνησης της αιμοποιητικής φωλαιάς και η μελέτη του μικροπεριβάλλοντος έχει γίνει συστηματική. Είναι πολύ πιθανό, λοιπόν, ένας πολύ σημαντικός παράγοντας ο οποίος παίζει κυρίαρχο ρόλο στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των HSCs, να είναι το μικροπεριβάλλον ή αλλιώς η φωλαιά, μέσα στην οποία κατοικούν τα HSCs (Adams and Scadden, 2006; Suda et al., 2005). Εκτεταμένες μελέτες έχουν δείξει πως η αφαίρεση των HSCs από τον in vivo τόπο κατοικίας τους προκαλεί ραγδαία απώλεια του δυναμικού αυτό-ανανέωσης και την επακόλουθη τελική διαφοροποίηση (αφού χάνει τα σήματα quiescence που έπαιρνε από τη φωλαιά) (Visnjic, D., et al. 2004). Είναι λογικό λοιπόν, να δημιουργείται το ερώτημα εάν πράγματι οι οστεοβλάστες ή οι παράγοντες που προέρχονται από τους οστεοβλάστες διαδραματίζουν κάποιο σημαντικό ρόλο στην αιμοποίηση. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι οι άμεσες αλληλεπιδράσεις μεταξύ στρωματικών και αιμοποιητικών κυττάρων, η παραγωγή της εξωκυττάριας ουσίας του μυελού των οστών από τα στρωματικά κύτταρα και η σύνθεση κυτταροκινών από τα κύτταρα του 8

9 μυελού των οστών εμπλέκονται στη δημιουργία πολλών κυττάρων του αίματος (Dexter TM et al και 1990). Παρότι πάντως, οι οστεοβλάστες είναι μέρος του συστήματος υποστήριξης του μυελού των οστών, λίγα είναι γνωστά για τη σχέση τους με τα προγονικά αιμοποιητικά κύτταρα (η ανατομική τους θέση- στενή επαφή οστεοβλαστών με αιμοποιητικά κύτταρα-δείχνει ότι μπορεί να υπάρχει άμεση συσχέτιση). Οπότε, επηρεάζουν οι οστεοβλάστες την αιμοποίηση; Υπάρχουν αρκετά στοιχεία που υποδεικνύουν την προηγούμενη υπόθεση, όπως το γεγονός ότι οι οστεοβλάστες επιδρούν στην ανάπτυξη των οστεοκλαστών (που κατάγονται από τα προγονικά αιμοποιητικά κύτταρα), το ότι οι οστεοβλάστες συμμετέχουν σε μακράς διάρκειας καλλιέργειας μυελού των οστών, ότι παράγουν θετικά αιμοποιητικά ρυθμιστικά μόρια, ότι παράγουν ανασταλτικούς παράγοντες του κυτταρικού κύκλου, ότι μεταξύ αυτών και των πρώιμων αιμοποιητικών κυττάρων υφίστανται αρκετές αλληλεπιδράσεις (κύτταρο-κύτταρο) και ακόμα το ότι διακριτά κυτταρικά στοιχεία στο μυελό των οστών έχουν διακριτές υποστηρικτικές λειτουργίες. Προφανώς, αυτές οι λειτουργίες στηρίζονται στην έκφραση κυτταροκινών και/ή υποδοχέων που έχουν υποστηρικτικό ρόλο στην αιμοποίηση. Όπως προαναφέρθηκε, η παρουσία των αιμοποιητικών κυττάρων κοντά στην επιφάνεια του ενδόστεου μπορεί να αντικατοπτρίζει την ανάγκη για «προϊόντα» που προέρχονται από τους οστεοβλάστες και τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση και την αυτόανανέωση των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων. Σε περίπτωση λοιπόν, που ισχύει αυτή η υπόθεση, τότε ποια είναι εκείνα τα μόρια προσκόλλησης που μεσολαβούν την προσκόλληση των αιμοποιητικών κυττάρων στους οστεοβλάστες; 9

10 ΣΚΟΠΟΣ Λαμβάνοντας υπόψη λοιπόν, όλα τα παραπάνω ερωτήματα, θέσαμε ως στόχο της παρούσας εργασίας τη μελέτη των βιολογικών χαρακτηριστικών των μεσεγχυματικών κυττάρων (MSCs) και των οστεοβλαστών από φυσιολογικούς δότες και ασθενείς με ΜΔΣ καθώς και την in vitro διερεύνηση του ρόλου των ανθρώπινων οστεοβλαστών που προέρχονται από τη διαφοροποίηση μεσεγχυματικών στρωματικών κυττάρων από το μυελό των οστών (Bone Marrow derived Mesenchymal Stromal Cells-BMMSC) φυσιολογικών δοτών και ασθενών με ΜΔΣ, χαμηλού και υψηλού κινδύνου, στον έλεγχο της μετανάστευσης, εγκατάστασης και πολλαπλασιασμού των HSCs. Η μελέτη αυτή στηρίχθηκε στη δημιουργία ενός συστήματος δισδιάστατης καλλιέργειας (2-D culture system) χρησιμοποιώντας οστεοβλάστες από φυσιολογικούς δότες ή ασθενείς με ΜΔΣ ως στρώμα και αιμοποιητικά κύτταρα από κινητοποιημένο περιφερικό αίμα φυσιολογικών δοτών μυελού των οστών. Γνωρίζοντας ότι πολλές ερευνητικές ομάδες έχουν προτείνει ότι σημαντικές ποσοτικές και λειτουργικές μεταβολές συμβαίνουν στα στρωματικά κύτταρα ασθενών με ΜΔΣ, στη μελέτη αυτή εστιάσαμε στην εξέταση του φαινότυπου των μεσεγχυματικών κυττάρων αλλά και των οστεοβλαστών (μορφολογικά και ανοσοφαινοτυπικά) με την τεχνική της κυτταρομετρίας ροής, την ανοσοκυτταροχημεία και τη χρήση επικουρικών χημικών χρώσεων (χρώση για αλκαλική φωσφατάση και Von Kossa) που βοηθούν στην επιβεβαίωση του φαινοτύπου των οστεοβλαστών. Επιπλέον, για τον έλεγχο του ρόλου των οστεοβλαστών στις διαδικασίες της μετανάστευσης και της εγκατάστασης επικουρική ήταν η εξέταση των μορίων προσκόλλησης CXCR4, VLA-4 (CD49d) και VLA-5 (CD49e) στους υποπληθυσμούς των CD34+ και CD34+/CD38- κυττάρων, με την τεχνική του άμεσου/έμμεσου εξωκυττάριου φθορισμού και την ανάλυση με κυτταρομετρία ροής. Ενώ, ο έλεγχος του πολλαπλασιασμού έγινε με τη μέτρηση της συχνότητας των CD34+ κυττάρων στις συγκαλλιέργειες που δημιουργήσαμε μετά από επώαση των αιμοποιητικών κυττάρων με τους οστεοβλάστες για 36 ώρες και 7 ημέρες. Η μελέτη των CD34+ κυττάρων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση εξωκυττάριου φθορισμού και ανάλυση με κυτταρομετρία ροής. 10

11 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η αιμοποιητική φωλαιά (hematopoietic stem cell niche) περιέχει οστεοβλάστες, οι οποίοι ρυθμίζουν τη φυσιολογική αιμοποίηση. Ωστόσο, λίγα στοιχεία είναι γνωστά, έως τώρα, για το ρόλο των οστεοβλαστών στη διαδικασία της αιμοποίησης σε ασθενείς με Μυελοδυσπλαστικό Σύνδρομο (ΜΔΣ). Το ΜΔΣ, αποτελεί μια ετερογενή ομάδα κλωνικών αιματολογικών διαταραχών, με αυξημένο κίνδυνο εκτροπής προς Οξεία Μυελογενή Λευχαιμία (ΟΜΛ). Μελέτες σε ex-vivo συστήματα καλλιεργειών (co-cultures) περιγράφουν την επίδραση των μεσεγχυματικών κυττάρων ( feeder cells ) στο δυναμικό πολλαπλασιασμού, στη μεταναστευτική ικανότητα, καθώς και στη διατήρηση (stemness) των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων (HSCs) φυσιολογικών δοτών. Η μελέτη αυτή στοχεύει στη διερεύνηση των βιολογικών χαρακτηριστικών των οστεοβλαστών από ασθενείς με ΜΔΣ καθώς και τις αλληλεπιδράσεις φυσιολογικών HSCs και οστεοβλαστών ασθενών με ΜΔΣ. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Για το σκοπό αυτό δημιουργήθηκε ένα σύστημα δισδιάστατης καλλιέργειας (2-D culture system) χρησιμοποιώντας οστεοβλάστες που παρήχθησαν από μεσεγχυματικά κύτταρα μυελού των οστών (human marrow mesenchymal stem cells-mscs). Τα MSCs απομονώθηκαν από το μυελό των οστών ασθενών με ΜΔΣ και υγιών δοτών και καλλιεργήθηκαν σε κατάλληλο θρεπτικό μέσο. Ακολούθησε επαγωγή της διαφοροποίησης των MSCs, μετά από συνεχόμενες καλλιέργειες σε οστεοβλάστες. Στη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν 13 δείγματα μυελού των οστών από ασθενείς με ΜΔΣ (6 RA, 3 RAEBI, 2 RAEBII, 1 5q- και 1 υποπλαστικό MDS) και 8 δείγματα μυελού φυσιολογικών μαρτύρων όμοιας ηλικίας. Για τη μελέτη της επίδρασης των οστεοβλαστών από ασθενείς με ΜΔΣ στην αιμοποίηση χρησιμοποιήθηκαν φυσιολογικά HSCs από κινητοποιημένο περιφερικό αίμα υγιών δοτών (mpb, n=4), τα οποία τοποθετήθηκαν πάνω στους ήδη εγκατεστημένους οστεοβλάστες (osteoblast confluent monolayer cultures). Τα MSCs και οι οστεοβλάστες που αναπτύχθηκαν ελέγχθηκαν μορφολογικά και ανοσοφαινοτυπικά, με τη χρήση μικροσκοπίας και κυτταρομετρίας ροής αντίστοιχα. Μονοπύρηνα κύτταρα από δείγματα κινητοποιημένου περιφερικού αίματος υγιών δοτών τοποθετήθηκαν στο δισδιάστατο καλλιεργητικό σύστημα, σε καλλιεργητικό υλικό αιμοποιητικών κυττάρων, χωρίς την εξωγενή προσθήκη κυτταροκινών. Με τη χρήση κυτταρομετρίας ροής ελέγχθηκε η έκφραση των μορίων που σχετίζονται με την προσκόλληση των αιμοποιητικών κυττάρων στην αιμοποιητική φωλαιά καθώς και την εγκατάσταση και διατήρησή τους σε αυτή. Ο έλεγχος έγινε στις 36 ώρες και τις 7 ημέρες συγκαλλιέργειας και αφορούσε τα μόρια CXCR4, το οποίο ρυθμίζει την άμεση πρόσδεση των HSCs στην φωλαιά κατά τη διαδικασία του homing, CD49d (Very Late Antigen-4- VLA4) και CD49e (Very Late Antigen-5- VLA5), τα οποία παρέχουν σήματα επιβίωσης ή προάγουν την ενεργοποίηση μιας φάσης ηρεμίας (quiescence) στα HSCs μετά την είσοδο τους στη φωλαιά (localization). Η έκφραση των μορίων αυτών μελετήθηκε στους υποπληθυσμούς των CD34+, CD34+/CD38+ και CD34+/CD38- κυττάρων. Παράλληλα εκτιμήθηκε το ποσοστό (συχνότητα) των CD34+ αιμοποιητικών κυττάρων καθώς επίσης και η προσκόλλησή τους στους οστεοβλάστες. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Μετά τη συγκαλλιέργεια, οι οστεοβλάστες που προήλθαν από υγιείς δότες προκάλεσαν τον πολλαπλασιασμό των CD34+ κυττάρων των φυσιολογικών αιμοποιητικών κυττάρων που τοποθετήθηκαν πάνω στο εγκατεστημένο στρώμα των οστεοβλαστών (3-fold και 9-fold αύξηση στις 36ώρες και τις 7ημ., αντίστοιχα). Αύξηση επίσης, παρατηρήθηκε (2 fold αύξηση) στα CD34+ κύτταρα στις συγκαλλιέργειες των 36h, φυσιολογικών HSCs με οστεοβλάστες που παρήχθησαν από ασθενείς με ΜΔΣ, ενώ καμία διαφορά δεν παρατηρήθηκε μεταξύ των διαφορετικών υποτύπων ΜΔΣ. Στις 7 ημέρες συγκαλλιέργειας από την άλλη, δεν 11

12 παρατηρήθηκε καμία διαφορά στη συχνότητα εμφάνισης ενός πιο άωρου φαινοτύπου των φυσιολογικών HSCs που αναπτύχθηκαν σε οστεοβλάστες από ασθενείς με χαμηλού κινδύνου ΜΔΣ (low risk MDS). Αντιθέτως, τα CD34+ κύτταρα αυξήθηκαν κατά πολύ (16- fold αύξηση), όταν φυσιολογικά HSCs, τοποθετήθηκαν σε οστεοβλάστες ασθενών με υψηλού κινδύνου ΜΔΣ (high risk MDS). Επιπλέον, παρατηρήθηκε αύξηση της έκφρασης των μορίων CXCR4, CD49d και CD49e στα CD34 + κύτταρα μετά από συγκαλλιέργεια φυσιολογικών HSCs και οστεοβλαστών από υγιείς δότες, συγκριτικά με τα επίπεδα έκφρασης των μορίων αυτών πριν την τοποθέτηση τους στο σύστημα συγκαλλιέργειας. Η αύξηση της έκφρασης του μορίου CXCR4 ήταν λιγότερο εμφανής στην περίπτωση συγκαλλιέργειας των φυσιολογικών HSCs με οστεοβλάστες από ασθενείς με ΜΔΣ, όπου η μεγαλύτερη διαφορά παρατηρήθηκε στο σύστημα που περιείχε τους οστεοβλάστες από ασθενείς χαμηλού κινδύνου ΜΔΣ (3- και 1,7- fold αύξηση στις 7ημέρες καλλιέργειας με οστεοβλάστες από υγιείς δότες και χαμηλού κινδύνου ΜΔΣ ασθενείς, αντίστοιχα). Το πρότυπο έκφρασης των μορίων CD49d και CD49e ήταν όμοιο στα κύτταρα που τοποθετήθηκαν τόσο σε οστεοβλάστες προερχόμενους από υγιείς δότες, όσο και οστεοβλάστες από ΜΔΣ ασθενείς. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο φαινότυπος, τόσο όσον αφορά τα μορφολογικά όσο και τα ανοσοφαινοτυπικά χαρακτηριστικά, των MSCs ήταν ίδιος και στις δυο ομάδες μελέτης, ενώ η διαφοροποίηση των MSCs προς οστεοβλάστες ήταν όμοια τόσο στα MSCs που προήλθαν από φυσιολογικούς δότες όσο και σε αυτά που προήλθαν από ασθενείς με ΜΔΣ, δείχνοντας παρόμοια έκφραση των ειδικών οστεοβλαστικών πρωτεϊνών αλλά και της διαδικασίας της ενασβεστοποίησης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που λάβαμε, οι οστεοβλάστες από υγιείς δότες προώθησαν την αύξηση του ποσοστού των προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων και οδήγησαν στην επαγωγή της έκφρασης του μορίου CXCR4, ενός πολύ σημαντικού μορίου για τη μετανάστευση, την εγκατάσταση αλλά και την ανάπτυξη. Ωστόσο, η διαφορετική δραστηριότητα, τόσο όσον αφορά το ποσοστό των CD34+ όσο και την έκφραση του μορίου CXCR4, όταν τα φυσιολογικά αιμοποιητικά κύτταρα συγκαλλιεργήθαν με οστεοβλάστες που προήλθαν από ασθενείς με ΜΔΣ, οδηγεί στην υπόθεση ότι υπάρχει μεταβολή στη λειτουργία των οστεοβλαστών, οπότε προβλέπεται και μια επακόλουθη αλλαγή στη ρύθμιση της εγκατάστασης των HSC στην αιμοποιητική φωλαιά, στους ασθενείς με ΜΔΣ. 12

13 SUMMARY INTRODUCTION The hematopoietic stem cell niche contains osteoblasts that regulate normal hematopoiesis. However, little is known about the role of osteoblasts in MDS hematopoiesis so far. Myelodysplastic syndrome comprises a heterogeneous group of clonal stem cell disorders with dismal prognosis and difficulty in their therapeutic approach, which is characterized by ineffective hematopoiesis. It appears with dysplastic hematopoietic cells, peripheral blood cytopenias and high risk of evolution to acute myeloid leukemia (AML). Data derived from ex vivo co-culture systems using mesenchymal stromal cells as a feeder cell layer suggest that cell-cell contact has a significant impact on the expansion, migratory potential and stemness of hematopoietic stem cells. In this study, we investigated the biological characteristics of osteoblasts from MDS patients and the interactions between these cells and normal hematopoietic stem cells (HSCs). METHODS Osteoblasts were differentiated from marrow MSCs from 13 MDS patients (6 RA, 3 RAEBI, 2 RAEBII, 1 5q- and 1 hypoplastic MDS) and 8 age-matched healthy individuals. To study the effect of MDS osteoblasts on hematopoiesis, normal HSCs from mobilized peripheral blood from healthy individuals (n=4) were seeded onto osteoblast confluent monolayer cultures using a culture medium appropriate for the culture of HSCs, without the exogenous addition of cytokines. We studied the morphology and immunophenotype of MSCs and osteoblasts by microscopy and flow cytometric analysis, respectively. Cytometric analyses of homing associated molecules were performed 36h and 7d later. These molecules are CXCR4, which regulates the direct adhesion of HSCs to the bone marrow niche during homing, CD49d (Very Late Antigen-4- VLA4) and CD49e (Very Late Antigen-5- VLA5), which produce survival signals or promote the maintenance of a quiescent state for HSCs after entering the stem cell niche (localization). We investigated the expression of these molecules in CD34+, CD34+/CD38+ and CD34+/CD38- cell populations. Furthermore we studied the frequency of CD34+ hematopoietic cells and also their ability to adhere osteoblasts. RESULTS Osteoblasts from healthy individuals increased the frequency of CD34+ cells by 3- and 9-fold increase in normal hematopoietic cells after 36h and 7d co-cultures respectively. A 2-fold increase was also seen in CD34 + cells when normal HSCs grown on MDS-osteoblasts for 36h and no difference was seen between the MDS subtypes. When the culture period was extended to 7d, there was no change in the frequency of immature phenotype of normal HSCs in osteoblast cultures from low-risk MDS patients. In contrast, CD34 + cells increased several fold (16-fold increase) when normal HSCs were cultured on high-risk MDS 13

14 osteoblasts, twice the values obtained in osteoblast co-cultures from healthy individuals and low risk patients. The expression of adhesion molecules CXCR4, CD49d and CD49e on CD34 + cells from normal HSCs was increased in co-cultures with osteoblasts from healthy individuals compared to the values obtained before culture (3-fold increase at 7d). The increase in CXCR4 expression was less pronounced in the presence of osteoblasts from MDS patients with the largest difference being found in low-risk MDS patients (1,7-fold increase at 7d). The expression pattern of CD49d and CD49e was identical between cells grown on MDS- and normal- osteoblast co-cultures. CONCLUSION The morphological and immunophenotypical analysis of MSCs show the same results for the two study groups, while the differentiation of MSCs to osteoblasts was similar for both healthy individuals and MDS patients, after having similar expression of bone specific proteins and mineralization activity. According to our data, osteoblasts from healthy individuals promoted the expansion of immature hematopoietic progenitors and induced the cell surface expression of CXCR4, an important molecule in HSCs homing, retention and development. However, the different expression of CXCR4 and the change in frequency of CD34+ cells that were detected when normal HSCs co-operated with MDS-osteoblasts, suggests alteration in osteoblast function and the subsequent regulation of the HSC residency in the niche in MDS patients compared with healthy individuals. 14

15 I. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 15

16 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 16

17 1. ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ 1.1.Γενικά για το ΜΔΣ Τα Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα (ΜΔΣ) αποτελούν μια ετερογενή ομάδα κλωνικών διαταραχών της αιμοποίησης που αφορούν το αρχέγονο αιμοποιητικό κύτταρο. Κοινό χαρακτηριστικό των νοσημάτων αυτών είναι η μη αποδοτική αιμοποίηση που οδηγεί σε ανθεκτική πενία της ερυθράς ή και περισσότερων (έως και όλων των) αιμοποιητικών σειρών. Τελικά, το αποτέλεσμα είναι μια παράδοξη συνύπαρξη ενός πληθωρικού ή νορμοκυτταρικού μυελού των οστών (σπάνια υποπλαστικού, και τότε πρόκειται για ξεχωριστή οντότητα: υποπλαστικό ΜΔΣ ) και κυτταροπενιών στην περιφέρεια. Το ΜΔΣ είναι δυνατό να οριστεί διττά: κλινικά, ως σύνδρομο μυελικής ανεπάρκειας (μη αποδοτική αιμοποίηση) με υψηλό κίνδυνο (~30%) εκτροπής σε Οξεία Μυελογενή Λευχαιμία (ΟΜΛ), είτε ιστοπαθολογικά, ως δυσπλασία συμπεριλαμβάνοντας όλες τις μορφολογικές ανωμαλίες που επιδεικνύουν τα κύτταρα του μυελού αλλά και του περιφερικού αίματος των ασθενών αυτών. Το ΜΔΣ αποτελεί, ως επί το πλείστον, νόσο των ηλικιωμένων (συνήθης ηλικία εμφάνισης >60 έτη και μέσο όρο εμφάνισης τα 65 έτη), παρατήρηση που έχει διαμορφώσει την υπόθεση περί συμμετοχής της διαδικασίας της γήρανσης στην παθογένεια της νόσου. Πρόκειται για νόσημα με πολυπαραγοντική και αδιευκρίνιστη έως τώρα παθογένεια, που παραμένει υπό εντατική έρευνα, αλλά και εξαιρετική ετερογένεια ως προς τις εκδηλώσεις, την πορεία και πρόγνωση των ασθενών, καθώς και την ανταπόκρισή τους στις διάφορες θεραπευτικές παρεμβάσεις. Χαρακτηρίζεται από υψηλή νοσηρότητα και θνησιμότητα, ενώ η "φυσική πορεία" της νόσου ποικίλει από χρόνια και ήπια, έως ραγδαία εξελισσόμενη προς λευχαιμία. Το 1953 οι Block και συν. περιέγραψαν για πρώτη φορά το σύνδρομο αυτό ως «προλευχαιμική οξεία λευχαιμία», αλλά αργότερα έγινε αντιληπτό ότι η εξέλιξη σε οξεία λευχαιμία δεν ήταν απαραίτητη σε όλες τις περιπτώσεις. Τη δεκαετία του 60 έγινε φανερή η μεγάλη κλινική ετερογένεια των ασθενών με ΜΔΣ. Το 1973 οι Saarni και Linman δημοσίευσαν την πρώτη αναφορά συλλέγοντας 143 ασθενείς που χαρακτήρισαν πάσχοντες από προλευχαιμία ή προλευχαιμική αναιμία. Παράλληλα άρχισαν να εμφανίζονται στην βιβλιογραφία οι όροι, ανθεκτική νορμοβλαστική αναιμία, σιδηροβλαστική αναιμία (Dameshek W 1965) σύνδρομο di Guglielmo, οξεία έρπουσα λευχαιμία (Knospe WH et al 1971) και ακολούθως ανθεκτική αναιμία, δυσερυθροποιητική αναιμία (William NW et al 1973), αναιμία χαμηλής αναπαραγωγής, υποξεία μυελογενής λευχαιμία (Cohen JR et al 1979) ανθεκτική αναιμία με περίσσεια βλαστών (Cooperative group for the study of aplastic and refractory anemia 1979), προλευχαιμική αναιμία, δυσμυελοποιητικό σύνδρομο (Degnan T et al 1984), αιμοποιητική δυσπλασία και τελικά μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο (Weisdorf DJ et al, 1983). Κλινικά οι ασθενείς χαρακτηρίζονταν από αδυναμία, ωχρότητα και αιμορραγικές εκδηλώσεις, ενώ στο περιφερικό αίμα εμφανιζόταν ανισο-, ποικιλο- και μακροκυττάρωση, ορθοχρωμία και ύπαρξη ερυθροβλαστών, μονοκυττάρωση, άωρα κύτταρα της κοκκιώδους σειράς, ψευδο- Pelger-Hüet ανωμαλία και θρομβοπενία στα 2/3 των περιπτώσεων. Στον μυελό υπήρχε σχεδόν πάντα αυξημένη κυτταροβρίθεια με υπερπλασία της ερυθράς σειράς, αριστερή στροφή της κοκκιώδους και μεγαλοβλαστοειδείς αλλοιώσεις όλων των σειρών. Το συμπέρασμα των ανασκοπήσεων ήταν ότι πρόκειται για πρωτοπαθές νόσημα του μυελού, που χαρακτηριζόταν από κυτταροπενίες, κυτταροβριθή μυελό και πιθανή εξέλιξη προς ΟΜΛ (Streuli RA et al 1980, Lindbeck J et al 1980). 1.2.Διαγνωστικά κριτήρια Ταξινομήσεις κατά FAB και WHO Η μεγάλη ετερογένεια των ΜΔΣ ως προς την κλινικοεργαστηριακή εμφάνιση, αλλά και ως προς την πρόγνωση δημιούργησε την ανάγκη κατάταξης σε υποομάδες, ώστε το νόσημα 17

18 να χαρακτηριστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια. Το 1982 προτάθηκε από μία συντονιστική ομάδα εργασίας η κατά FAB (French American British) ταξινόμηση, η οποία παρουσιάζεται στον πίνακα 1 και είναι η πλέον ευρέως χρησιμοποιούμενη, διαχωρίζοντας τα ΜΔΣ σε πέντε υποομάδες, με ξεχωριστή πρόγνωση και πιθανότητα εξέλιξης σε ΟΜΛ ((Benett J et al 1982). Πίνακας 1: Κατά FAB (French American British) Ταξινόμηση Κατηγορία % Βλαστών Μυελού % Βλαστών Περ. αίματος Ραβδία Auer Μονοκύτταρα > 1000/mm 3 Δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες > 15% RA RARS RAEB ± RAEBt ± ± CMML ± RA = Ανθεκτική αναιμία RARS = Ανθεκτική αναιμία με δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες RAEB = Ανθεκτική αναιμία με περίσσεια βλαστών RAEBt = Ανθεκτική αναιμία με περίσσεια βλαστών σε μεταμόρφωση CMML = Χρόνια μυελομονοκυταρική λευχαιμία Εν τούτοις, γρήγορα φάνηκαν οι αδυναμίες της FAB ταξινόμησης, η οποία δεν περιελάμβανε αρκετές υποκατηγορίες, όπως τα υποπλαστικά, τα ινωτικά, τα δευτεροπαθή και τα παιδιατρικά ΜΔΣ. Επίσης υπήρχε ετερογένεια στην επιβίωση εντός της ίδιας κατηγορίας ασθενών, ώστε να απαιτείται η αναγνώριση πρόσθετων προγνωστικών κριτηρίων. Η προσπάθεια προς την κατεύθυνση αυτή έγινε μεταξύ και κατέληξε στα εξής συμπεράσματα: α) Η επιβίωση συσχετίζεται με την υποκατηγορία της FAB, την ηλικία της αρχικής διάγνωσης, το ποσοστό βλαστών μυελού (<5% ή 5%) και τον αριθμό των κυτταροπενιών. β) Η επιβίωση για τους ασθενείς με RA ή RARS είναι σημαντικά μεγαλύτερη από αυτή των ασθενών με RAEB ή RAEB-t. γ) Η ανώμαλη θέση των άωρων μυελικών κυττάρων επίσης συσχετίστηκε ισχυρά με την επιβίωση, την υποκατηγορία FAB, την εξέλιξη σε ΟΜΛ και την παρουσία ή απουσία βλαστών. δ) Τέλος η RA εξελίσσεται πολύ συχνότερα σε ΟΜΛ σε σύγκριση με την RARS (Foucar K et al 1985, Coiffier B et al 1987). Μετά τη δεκαετία του 1980 η προγνωστική σημασία των κυτταρογενετικών ευρημάτων στα ΜΔΣ αξιολογήθηκε ευρύτατα και η αξία της αναδείχθηκε σε μεμονωμένες αναφορές (Kerkhofs H et al 1987). Το 1997 δημοσιεύθηκε μελέτη επί 816 ασθενών από Ευρώπη, Αμερική και Ιαπωνία και αναλύθηκαν τα δημογραφικά, αιματολογικά και κυτταρογενετικά τους χαρακτηριστικά. Μονοπαραγοντική ανάλυση ανέδειξε την ταξινόμηση FAB, το ποσοστό βλαστών μυελού, τον αριθμό των κυτταροπενιών της περιφέρειας, τον καρυότυπο, την ηλικία και το φύλο, ως τα ισχυρότερα προγνωστικά για την επιβίωση, ενώ για την εξέλιξη σε ΟΜΛ πλην της ταξινόμησης κατά FAB και του καρυοτύπου, προγνωστική αξία είχαν το ποσοστό βλαστών μυελού και ο αριθμός κυτταροπενιών. Μετά από πολυπαραγοντική ανάλυση διαμορφώθηκε το διεθνές προγνωστικό σύστημα (International Prognostic Scoring System, IPSS) (Greenberg P et al 1997) σύμφωνα με το οποίο οι ασθενείς διαχωρίζονται σε 4 σαφώς διακρινόμενες μεταξύ τους ομάδες κινδύνου, όσον αφορά την επιβίωση και την εξέλιξη σε ΟΜΛ: χαμηλού κινδύνου (score 0), ενδιάμεσου κινδύνου 1 (score 0.5-1), ενδιάμεσου κινδύνου 2 (score 1.5-2) και υψηλού κινδύνου (score 2.5). Η ενδιάμεση επιβίωση γι αυτές τις 4 κατηγορίες ήταν αντίστοιχα 68, 42, 15 και 5 μήνες. Το προγνωστικό αυτό σύστημα επικράτησε των προηγουμένως προταθέντων ως σύστημα που διακρίνει καλύτερα τις 18

19 υποκατηγορίες καλής και κακής πρόγνωσης. Επίσης όσον αφορά την υποκατηγορία RAEB-t, μικρές διαφορές εμφανίζει στην επιβίωση και τα χαρακτηριστικά των ασθενών σε σχέση με την ΟΜΛ. Τέλος, τα υποπλαστικά, τα ινωτικά και τα δευτεροπαθή μετά χημειο- ή ακτινοθεραπεία ΜΔΣ ταξινομούνται δύσκολα στη FAB ταξινόμηση. Οι δυσκολίες αυτές οδήγησαν αιματολόγους και παθολογοανατόμους να συνεργαστούν στα πλαίσια της Π.Ο.Υ. (World Health Organisation, WHO) για να προτείνουν μία νέα ταξινόμηση (Bennett JM, 2000). Έτσι το 2000 ανακοινώθηκε η νέα κατά WHO ταξινόμηση, όπως φαίνεται στον πίνακα 2. Πίνακας 2: Ταξινόμηση των Μυελοδυσπλαστικών συνδρόμων κατά WHO Κατηγορία Περιφερικό αίμα Μυελός Ανθεκτική αναιμία Αναιμία- Όχι βλάστες δυσπλασία ερυθράς σειράς βλάστες<5% Δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες <15% Ανθεκτική αναιμία με δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες Αναιμία-Όχι βλάστες Δυσπλασία ερυθράς σειράς Βλάστες < 5% Δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες >15% Ανθεκτική δι / πανκυτταροπενία με πολυγραμμική δυσπλασία Δι / πανκυτταροπενία Όχι βλάστες - Όχι Auer Μονοκύτταρα < 1000/mm3 Δυσπλασία >10% των κυττάρων σε 2 ή όλες τις αιμοπ. Σειρές Δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες < 15% Ανθεκτική δι / πανκυτταροπενία με πολυγραμμική δυσπλασία και δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες Δι / πανκυτταροπενία Όχι βλάστες - Όχι Auer Μονοκύτταρα < 1000/mm4 Δυσπλασία >10% των κυττάρων σε 2 ή όλες τις αιμοπ. Σειρές Δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες >15% Ανθεκτική αναιμία με περίσσεια βλαστών Ι Ανθεκτική αναιμία με περίσσεια βλαστών ΙI Αταξινόμητο ΜΔΣ με απώλεια μακρών σκελών χρωμοσώματος 5 Πίνακας 2: Ταξινόμηση ΜΔΣ κατά WHO Κυτταροπενίες Βλάστες < 5% - Όχι Auer Μονοκύτταρα < 1000/mm3 Κυτταροπενίες Βλάστες 5-19% - Auer +/- Μονοκύτταρα < 1000/mm4 Κυτταροπενίες Βλάστες < 5% - Όχι Auer Αναιμία, ΑΜΠ κ.φ. ή Βλάστες <5% - Όχι Auer Δυσπλασία μιάς ή περισσοτέρων αιμοποιητικών σειρών Βλάστες 5-9% - Όχι Auer Δυσπλασία μιάς ή περισσοτέρων αιμοποιητικών σειρών Βλάστες 10-19% - Auer +/- Δυσπλασία μιάς σειράς Βλάστες <5% - Όχι Auer ΜΚΚ κ.φ. ή με λόβωση πυρήνα Βλάστες <5% - Όχι Auer Κυτταρογ. Ανωμαλία 5q- μόνον Στην ταξινόμηση αυτή οι ασθενείς με μοναδική κυτταρογενετική ανωμαλία απώλεια των μακρών σκελών του χρωμοσώματος 5, θεωρούνται ιδιαίτερο κλινικό σύνδρομο (Boultwood J et al 1994) και η CMML υπάγεται στα ΜΔΣ όταν προέχουν τα δυσπλαστικά της χαρακτηριστικά.η εφαρμογή της WHO ταξινόμησης αφήνει πολύ λίγα περιστατικά αταξινόμητα, και εξασφαλίζει μεγαλύτερη ομοιογένεια στις υποκατηγορίες των ΜΔΣ (Germing U et al, 2000). 19

20 1.3.Τύποι ΜΔΣ Παρατηρούνται δύο τύποι ΜΔΣ: Πρωτογενές ΜΔΣ Δευτεροπαθές ή σχετιζόμενο με θεραπεία (therapy-related) ΜΔΣ Τα δευτεροπαθή ή σχετιζόμενα με θεραπεία ΜΔΣ και λευχαιμία (t-mds/aml) αφορούν διαταραχές που πλήττουν ασθενείς με ιστορικό περιβαλλοντικής, επαγγελματικής ή θεραπευτικής έκθεσης σε τοξικούς παράγοντες ή περιπτώσεις ΜΔΣ/ΟΛ με συγκεκριμένες κυτταρογενετικές ή μοριακές διαταραχές και υπαρκτό προδιαθεσικό παράγοντα. Έως σήμερα έχουν πρωτίστως ενοχοποιηθεί κυτταροτοξικά φάρμακα (κυρίως αλκυλιούντες παράγοντες, αναστολείς της Τοποϊσομεράσης ΙΙ), έκθεση σε χημικά (όπως η βενζίνη, κάπνισμα, φάρμακα, κ.α.), έκθεση σε ιονίζουσα ακτινοβολία και ανοσοκαταστολή. Άλλα χαρακτηριστικά των ασθενών της κατηγορίας αυτής αποτελούν: η προχωρημένη ηλικία. η συχνή έκφραση του MDR γονιδίου και η εκδήλωση χημειο-ανθεκτικότητας η πτωχή απόκριση στη θεραπεία καθώς και η πτωχή πρόγνωση (Smith RE, et al., 2003) Η παρούσα εργασία ασχολείται αποκλειστικά με τη μελέτη του πρωτοπαθούς ΜΔΣ. 1.4.Αιτιοπαθογένεια ΜΔΣ Παρά την εντατική έρευνα που λαμβάνει χώρα τις τελευταίες δεκαετίες στο χώρο της Αιματολογίας, λίγα είναι γνωστά για την παθογένεια του ΜΔΣ με αρκετές υποθέσεις και μοντέλα να προτείνονται από τους ερευνητές (Mufti GJ., 2004, Aul C, et al., 1998, Sanz GF, et al., 1997), αλλά περιορισμένα ερευνητικά δεδομένα να θεμελιώνουν αυτές τις θεωρίες. Επιπλέον, υπάρχει περιορισμένη συσχέτιση ανάμεσα στα in vitro και in vivo στοιχεία. Εν μέρει, αυτή η "ασυνέπεια" θα μπορούσε να αποδοθεί στην εξαιρετική ετερογένεια της νόσου. Τα ΜΔΣ θεωρούνται ιδιοπαθή σύνδρομα που αφορούν νεοπλασματική εξαλλαγή του αρχέγονου πολυδύναμου αιμοποιητικού κυττάρου. Σε λίγες περιπτώσεις η εμφάνισή τους συνδέεται με προϋπάρχουσα αιματολογική νόσο, όπως απλαστική αναιμία ή παροξυσμική νυκτερινή αιμοσφαιρινουρία, ενώ έχει σαφώς αναγνωριστεί η ανάπτυξη δευτεροπαθούς ΜΔΣ μετά από χημειοθεραπεία για άλλη κακοήθεια (Miller J et al 1994). Είναι γενικά αποδεκτό ότι ένα αρχέγονο αιμοποιητικό κύτταρο που υπέστη ανεπανόρθωτη βλάβη στο γενετικό του υλικό δίνει γένεση σε έναν κλώνο δυσπλαστικών κυττάρων που είναι ανθεκτικός στην απόπτωση, εμφανίζει πλεονέκτημα επιβίωσης σε ένα προ-αποπτωτικό μικροπεριβάλλον μυελού, επικρατεί εις βάρος των φυσιολογικών αιμοποιητικών κυττάρων και εξαπλώνεται. Η διήθηση του μυελού από τα κλωνικά κύτταρα και η συσσώρευση της γενωμικής βλάβης στους περισσότερο ώριμους απογόνους εκδηλώνεται με: 1. μορφολογικές δυσπλασίες των κυττάρων του μυελού και της περιφέρειας 2. αναστολή διαφοροποίησης με αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση ασυγχρονισμού του πολλαπλασιασμού και της διαφοροποίησης 3. μη αποδοτική αιμοποίηση 4. ποιοτικές διαταραχές των παραγόμενων κυττάρων 5. γενετική αστάθεια Σε ένα τέτοιο υπόστρωμα, ένα πρόσθετο επιγενετικό συμβάν πυροδοτεί την εκτροπή σε ΟΛ. Τα κύρια σημεία της παθογένειας του ΜΔΣ όπως προκύπτουν από τα υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα παρατίθενται συνοπτικά στη συνέχεια: 20

21 Η μυελική ανεπάρκεια στο ΜΔΣ θεωρείται μάλλον το αποτέλεσμα μη αποδοτικής αιμοποίησης παρά έλλειψης αιμοποιητικής δραστηριότητος. Μελέτες έχουν δείξει υψηλό ρυθμό κυτταρικού πολλαπλασιασμού στο μυελό των ασθενών αυτών, που περιορίζεται καθώς η νόσος εκτρέπεται προς ΟΛ (Raza A, et al., 1997, Heaney ML, et al. 1999) Αρκετά πρώιμα, μελέτες έδειξαν ότι η μυελοδυσπλασία χαρακτηρίζεται από διαταραχή και αναστολή της διαδικασίας ωρίμανσης και διαφοροποίησης των αιμοποιητικών κυττάρων (Sawada K., 1994). Αυτή η αναστολή ωρίμανσης αποδόθηκε σε ενδογενή "ελαττώματα" των κυττάρων του νεοπλασματικού κλώνου και, ως ένα βαθμό, ευθύνεται για τις μορφολογικές και λειτουργικές διαταραχές των παραγόμενων αιμοποιητικών κυττάρων (Heaney ML, et al. 1999). Το επίπεδο στην ιεραρχία των αιμοποιητικών κυττάρων όπου συμβαίνει η εξαλλαγή έχει αποτελέσει το αντικείμενο πληθώρας μελετών έως σήμερα. Τα δεδομένα της μη συμμετοχής των ώριμων κυττάρων της λεμφικής σειράς στον κλώνο καθώς και της εξαιρετικά σπάνιας εκτροπής της νόσου σε οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία είχαν οδηγήσει στην καθιέρωση της άποψης ότι η εξαλλαγή συμβαίνει, γενικά, σε επίπεδο δεσμευμένων προς τη μυελική σειρά προγονικών κυττάρων (Heaney ML, et al. 1999). Σχετικά πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα, όμως, ανατρέπουν την άποψη αυτή, αφού οι Nilsson και συν., το 2000 έδειξαν, σε ασθενείς με σύνδρομο del5q, την παρουσία της συγκεκριμένης κυτταρογενετικής διαταραχής σε μη δεσμευμένα προγονικά (CD34 + CD38 - ) κύτταρα, καθώς και σε προ-β (CD34 + CD19 + ) κύτταρα (Nilsson L, et al., 2000). Είναι πιθανό αυτό να οφείλεται στο "ασυμβίβαστο" της έλλειψης του 5q με την δυνατότητα διαφοροποίησης των προγονικών κυττάρων προς λεμφοκύτταρα ή με την επιβίωση των Τ και Β κυττάρων. Το 2002 η ίδια ομάδα πρότεινε ότι η τρισωμία 8 αποτελεί πιο όψιμο συμβάν από την έλλειψη του 5q και δεν αφορά τα μη δεσμευμένα προγονικά κύτταρα, τα οποία, αν και δισωμικά, εν τούτοις δεν επιδεικνύουν φυσιολογική δραστηριότητα HSC in vitro (Nilsson L,, et al., 2002). Έτσι, διαμορφώνεται πλέον η αντίληψη ότι το πολυδύναμο αρχέγονο αιμοποιητικό κύτταρο αποτελεί το στόχο του πρωτογενούς μετατρεπτικού συμβάντος, το οποίο κατόπιν ανεπανόρθωτης βλάβης στο DNA του "μεταμορφώνεται" και δίνει γένεση στον δυσπλαστικό κλώνο (Janssen JW,, et al., 1989). Είναι γενικά αποδεκτό ότι κλωνικά και φυσιολογικά αιμοποιητικά κύτταρα συνυπάρχουν στο μυελοδυσπλαστικό μυελό, καθώς έχει δειχθεί η δυνατότητα επανεγκατάστασης της πολυκλωνικής αιμοποίησης, εφόσον επιτευχθεί ύφεση της νόσου, κατόπιν χημειοθεραπείας (Janssen JW,, et al., 1989, Ito T,, et al., 1994). Η ανεπαρκής κλωνογόνος ικανότητα των προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων θεωρείται ως η βάση των κυτταροπενιών στο ΜΔΣ, καθώς μελέτες έχουν δείξει μειωμένο δυναμικό ανάπτυξης και σχηματισμού αποικιών των προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων in vitro (Ruutu T,, et al., 1984, Ohmori M,, et al., 1991, Dan K,, et al., 1993, Flores-Figueroa E, et al., 1999). Πληθώρα μελετών έχει τεκμηριώσει την παρουσία αυξημένης απόπτωσης στο μυελό των ασθενών με ΜΔΣ (Raza A, et al., 1995, Bogdanovic AD et al., 1997, Parker JE, et al., 1998, Tsoplou P, et al., 1999). Παρόλα αυτά, η σημασία της απόπτωσης στην παθογένεια του συνδρόμου δεν είναι ξεκάθαρη, καθώς τα αποτελέσματα των μελετών αυτών χαρακτηρίζονται από εξαιρετική ετερογένεια (Lepelley P, et al., 1996, Choi JW., 2002, Dar S, et al., 1999), ενώ αυξημένα επίπεδα προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου ανιχνεύονται και στο μυελό ασθενών με άλλες διαταραχές (Philpott NJ, et al., 1995, Perdahl EB, et al., 1994, Koh PS, et al., 1999, Irvine AE et al., 1998). Αρκετοί ερευνητές πρότειναν την αυξημένη απόπτωση ως την αιτία της ανεπαρκούς κλωνογόνου ικανότητας των προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων. Νεότερα δεδομένα, όμως, θέτουν αυτή τη θεωρία υπό αμφισβήτηση (Bouscary D, et al., 2000, McMullin MF, et al., 1998). Σε μοριακό επίπεδο, έχουν ενοχοποιηθεί από μελέτες η αδρανοποίηση ογκοκατασταλτικών γονιδίων σε συνδυασμό με την ενεργοποίηση ογκογονιδίων. Πιο συγκεκριμένα, έχουν περιγραφεί μεταλλάξεις του ογκογονιδίου N-ras (Bar-Eli M, et al., 21

22 1989), των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 (Lepelley P, et al., 1994) και IRF-1 (Willman CL, et al., 1993), του αντι-αποπτωτικού Bcl-2 γονιδίου (Davis RE, et al., 1998), του INK4b (Uchida T, et al. 1997) και των γονιδίου-ρυθμιστή του κυτταρικού κύκλου p15 μεταγραφικών παραγόντων EVI1 (Russell M, et al., 1994) and MLL (Super HJ, et al., 1993). Επιπλέον, τα κύτταρα του μυελού στους ασθενείς με ΜΔΣ έχει δειχθεί ότι χαρακτηρίζονται από γενετική αστάθεια (Greenberg PL, et al., 2002). Η διαδικασία της κακοήθους εξαλλαγής ενός προγονικού αιμοποιητικού κυττάρου συχνά οδηγεί στην δευτερογενή ανάπτυξη κυτταρογενετικών διαταραχών, χαρακτηριστικών της νόσου. Οι καρυοτυπικές ανωμαλίες δεν αποτελούν απλά δείκτες της κλωνικότητος της νόσου, αλλά καθορίζουν και την εκάστοτε βιολογική συμπεριφορά της (Heaney ML, et al., 1999). Η ανίχνευση διαταραχών της λειτουργίας των μιτοχονδρίων, μεταλλάξεων του μιτοχονδριακού DNA και οι ενδείξεις της παρουσίας οξειδωτικού stress στα κύτταρα του μυελού των ασθενών με ΜΔΣ συνιστούν επίσης σημαντικά ερευνητικά στοιχεία που συμβάλλουν στην ερμηνεία της μη αποδοτικής αιμοποίησης στο μυελοδυσπλαστικό μυελό (Matthes TW, et al., 2000, Gattermann N. Et al., 2000, Bowen DT. 2000). Επίσης, ανοσολογικές διαταραχές στους ασθενείς αυτούς συμπληρώνουν τα υπάρχοντα δεδομένα για την παθογένεια του συνδρόμου. Τέλος, σχετικά με τη συμμετοχή του στρώματος στη μυελική ανεπάρκεια του συνδρόμου, μέσω διαταραχών του μικροπεριβάλλοντος τόσο σε κυτταρικό όσο και σε επίπεδο παραγωγής ανασταλτικών για την αιμοποίηση και προ-αποπτωτικών κυτταροκινών, τα πορίσματα των σχετικών μελετών είναι αντικρουόμενα. Πειραματικά δεδομένα δείχνουν ότι η απόπτωση αφορά και τα κύτταρα του στρώματος στο δυσπλαστικό μυελό (Raza A, et al., 1995), ενώ η υπολειπόμενη ανάπτυξη του στρώματος των ασθενών αυτών και η προτεινόμενη αδυναμία υποστήριξης φυσιολογικών προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων (Aizawa S, et al., 1999) αμφισβητείται από μελέτες που αποδεικνύουν τα αντίθετα (Alvi S, et al., 2001). Τα κύρια σημεία της παθογένειας του ΜΔΣ παρουσιάζονται σχηματικά στην Εικόνα 1. Εικόνα 1: Παθογένεια ΜΔΣ (Μιχαλοπούλου Μ.Σ., 2006) Ινοβλάστες και προσομοιάζοντα κύτταρα Λιποκύτταρα Στρώμα μυελού Μακροφάγα ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ DNA TNFa, IFNγ, IL6 Περιορισμός φυσιολογικής αιμοποίησης Ανεπάρκεια στρώματος, Αυξητικών παραγόντων Stem cells ROS Ενδογενή κυτταρικά ελλείμματα ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΠΟΠΤΩΣΗ ΑΠΟΠΤΩΣΗ Αντίσταση στην απόπτωση Ανασταλτικές κυττοκίνες TNFa Ανεπαρκής κλωνογόνος ικανότητα Bcl-2 FasL -Δυσπλασία VEGF Πρόοδος νόσου Μη αποδοτική Αιμοποίηση, κυτταροπενίες περιφέρειας Πλεονέκτημα επιβίωσηςεπιλογή ΒΛΑΣΤΕΣ Ανεπαρκής ανοσολογική καταστολή -Διαταραχή διαφοροποίησης - Γενετική αστάθεια Επιγενετικό συμβάν Αναστολή διαφοροποίησης / Αδρανοποίηση ογκοκατασταλτικών γονιδίων Λευχαιμική εκτροπή 22

23 Γενετικοί παράγοντες Τα ΜΔΣ της παιδικής ηλικίας συνήθως συνοδεύονται από προϋπάρχουσες γενετικές διαταραχές, όπως το σύνδρομο Down (Emanuel PD 1999, Lange BJ et al 1998), αλλά και άλλες διαταραχές όπως τα σύνδρομα Noonan, Schwachman-Diamond και νευροϊνωμάτωση τύπου-1, αλλά και κάποια νόσο, που προδιαθέτει στην ανάπτυξή τους, όπως το σύνδρομο Pierre-Robin, ξανθοκοκκιώματα, θρομβοπάθειες από ανωμαλίες των κοκκίων των αιμοπεταλίων, διάφορες χρωμοσωμικές ανωμαλίες όπως τρισωμία 8 και ανωμαλίες των χρ. 5 και 7, ανοσοανεπάρκειες και συγγενή αυτοάνοσα σύνδρομα (Alter BP 1996, Luna-Fineman et al 1999). Αλλά και στις περιπτώσεις που ένα ΜΔΣ αναπτύσσεται κατά την ενήλικο ζωή, μπορεί να υπάρχει οικογενής ή γενετική βάση. Μια υποκείμενη γενετική διαταραχή επίσης υποτίθεται ότι συνυπάρχει και στις περιπτώσεις εκείνες όπου ενοχοποιούνται περιβαλλοντικοί παράγοντες. Ένα παράδειγμα αφορά το ένζυμο S-τρανσφεράση της γλουταθειόνης, που εμπλέκεται στην αποτοξίνωση ελευθέρων ριζών. Έχει αναφερθεί ότι ανεπάρκεια του ενζύμου αυτού συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης ΜΔΣ (Chen H et al, 1996). Εναλλακτικά συστήματα ενζύμων που απαιτούνται για να παράγουν λευχαιμογόνους μεταβολίτες από δυνητικά τοξικά προϊόντα του περιβάλλοντος μπορεί να είναι εξίσου σημαντικά (Sbrana I et al 1995). Τα αίτια, όμως που προκαλούν τις χρωμοσωμικές ελλείψεις που χαρακτηρίζουν πολλούς τύπους ΜΔΣ, δεν είναι ακόμα γνωστά Χρωμοσωμικές και μοριακές ανωμαλίες Ένα σημαντικό ποσοστό των ΜΔΣ στην αρχική διάγνωση εμφανίζει μία ή περισσότερες χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Με την κλασική μέθοδο κυτταρογενετικής ανάλυσης μετά από καλλιέργεια του μυελού με μιτογόνο, ανάδειξη των μεταφάσεων και χρώση των χρωμοσωμάτων κατά ζώνες (G-banding) αναδεικνύονται ανωμαλίες σε ποσοστό 30-50%. Με την τεχνική FISH το ποσοστό φτάνει το 50-75% για τα πρωτοπαθή και 80-90% για τα δευτεροπαθή ΜΔΣ. Η ανάδειξη χρωμοσωμικής ανωμαλίας και η διαπίστωση πολυμορφισμών των ισοενζύμων της G-6-PD και των φυλοσύνδετων πολυμορφισμών του υποδοχέα των ανδρογόνων (HUMARA) αποδεικνύουν την κλωνικότητα του νοσήματος (Fialkow PJ 1980). Το είδος, ο αριθμός και η πολυπλοκότητα των χρωμοσωμικών ανωμαλιών έχουν σαφή προγνωστική αξία. Έτσι κάποιες ανωμαλίες θεωρούνται καλοηθέστερες, δεν προκαλούν γενετική αστάθεια και δεν προδιαθέτουν σε δευτερογενείς ανωμαλίες. Στις περιπτώσεις αυτές η δυσπλαστική φάση διαρκεί περισσότερο και το σύνδρομο σπανιότερα μεταπίπτει σε λευχαιμία. Άλλες ανωμαλίες αντιθέτως, προσδίδουν επιβαρυντικά χαρακτηριστικά στο νόσημα και προδικάζουν ταχεία εξέλιξη σε ΟΜΛ και αντοχή στη χημειοθεραπεία (Jacobs Α 1991, Ohyashiki K et al 1992, Borgström G 1986). Οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες δεν χαρακτηρίζουν συγκεκριμένες κατηγορίες της FAB ταξινόμησης, αλλά παρατηρούνται συχνότερα στα επιθετικότερα ΜΔΣ. Εάν επιτευχθεί ύφεση μετά από θεραπεία, η ανωμαλία μπορεί να εξαφανιστεί, στην εξέλιξη της νόσου όμως μπορεί να εμφανιστούν επιπρόσθετες ανωμαλίες (Horiike S 1988, White AD 1992). Οι συνηθέστερες χρωμοσωμικές διαταραχές επί ΜΔΣ αφορούν τα χρωμοσώματα 5 και 7 (Mahmood T et al 1979). Κοινές ανωμαλίες είναι η μονοσωμία 5 και 7, η έλλειψη των μακρών σκελών των χρωμοσωμάτων 5 και 7 (5q -, 7q - ), το ισοχρωμόσωμα 17q, η απώλεια του χρωμοσώματος Υ, οι 9q -, 13q -, 18q -, 20q -, 11p -, 12p -, 17p -, η μονοσωμία 11, οι αντιμεταθέσεις t(1:7) (p11), t(1:3) και οι τρισωμίες 8, 19 και 21 (Gerritsen W et al 1992, Knapp R et al 1985, Mauritzson N et al 2002). Η απώλεια των μακρών σκελών του χρωμοσώματος 5, συνιστά ιδιαίτερη οντότητα σύμφωνα με την WHO ταξινόμηση και θεωρείται «σύνδρομο». Χαρακτηρίζεται από δυσπλαστική μορφολογία περιφερικού αίματος, μακροκυττάρωση, φυσιολογικό ή αυξημένο αριθμό αιμοπεταλίων, αυξημένη κυτταροβρίθεια μυελού και υπερπλαστική μεγακαρυοκυτταρική σειρά με μικρο-μεγακαρυοκύτταρα με μονόλοβο πυρήνα και θρομβοπαραγωγό πρωτόπλασμα. Η περιοχή θραύσης είναι σταθερή μεταξύ q21-q33 έως 23

24 qter και η περιοχή που χάνεται περιλαμβάνει τα γονίδια πολλών αυξητικών παραγόντων και των υποδοχέων τους, ώστε να εξηγείται η παθογένεια των αιματολογικών εκδηλώσεων στην ανωμαλία αυτή (Nimer SD et al 1987, Westbrook C et al 1992). Η νεότερη WHO ταξινόμηση απαιτεί την εφαρμογή καρυοτυπικής ανάλυσης. Την καλύτερη πρόγνωση έχουν οι ασθενείς με φυσιολογικό καρυότυπο και απώλεια του Υ χρωμοσώματος, και ακολουθούν αυτοί με μία χρωμοσωμική ανωμαλία και μάλιστα με υπερδιπλοειδία, χωρίς συμμετοχή του χρωμοσώματος 7, ενώ τη χειρότερη πρόγνωση έχουν ασθενείς με περισσότερες από 2 ανωμαλίες ή/και με διαταραχές του χρωμοσώματος 7 (Mhawech P et al 2001, Morel P et al 1993, Mecucci C et al 1998). 1.5.Κλινικές εκδηλώσεις ΜΔΣ Οι ασθενείς με ΜΔΣ συνήθως δεν εκδηλώνουν τυπική συμπτωματολογία που οδηγεί στη διάγνωση, εκτός ίσως από εκείνους που πάσχουν από CMML όπου η ηπατομεγαλία, η σπληνομεγαλία, η υπερτροφία των ούλων αλλά και η ανάπτυξη στείρων συλλογών στους ορογόνους (περικάρδιο, υπεζωκότας, περιτόναιο) έχουν συχνά περιγραφεί (Kouides PA, et al., 1997). Γενικά, λοιπόν, οι ασθενείς με ΜΔΣ παραμένουν ασυμπτωματικοί, με την υποψία της νόσου συνήθως να τίθεται από ένα τυχαίο αιμοδιάγραμμα όπου διαπιστώνεται κυτταροπενία μιας ή περισσότερων σειρών, με τυπικότερο εύρημα την αναιμία. Τα συνήθη κλινικοεργαστηριακά ευρήματα είναι: Ανθεκτική αναιμία. Η αναιμία στο ΜΔΣ εγκαθίσταται βραδέως έχοντας ως πρώτο σύμπτωμα την εύκολη κόπωση. Η αναιμία στο ΜΔΣ έχει αποδοθεί στην παθολογική κλωνογόνο ικανότητα των προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων, ενώ έχει συσχετισθεί και με την αυξημένη απόπτωση των προγονικών κυττάρων της ερυθράς σειράς. Συχνές και σοβαρές λοιμώξεις, αποστήματα, συχνά απουσία πυρετού. Οι λοιμώξεις στους ασθενείς με ΜΔΣ μπορεί να οφείλεται σε ουδετεροπενία, δυσλειτουργία των ουδετερόφιλων, η οποία συμπεριλαμβάνει μειωμένη ικανότητα προσκόλλησης, ανεπαρκή χημειοτακτική ικανότητα, μειωμένη περιεκτικότητα σε ένζυμα, υπολειπόμενη φαγοκυτταρική και μικροβιοκτόνο ικανότητα, ανεπαρκή ενεργοποίηση πολλαπλασιασμού και διαφοροποίησης από τον GM-CSF, πτωχή φλεγμονώδη απόκριση του μυελού σε ενδεχόμενη λοίμωξη και ανεπαρκή παραγωγή HGFs (Boogaerts MA, et al.,1983, Martin S,et al., 1983, Shikama Y, et al., 2000). Επίσης οι λοιμώξεις μπορεί να οφείλονται σε δυσλειτουργία των NK κυττάρων, τα οποία φαίνεται να είναι ποσοτικά ανεπαρκή και λειτουργικά ανώριμα, δυσλειτουργία των μονοκυττάρων, τα οποία διαθέτουν μειωμένη ικανότητα φαγοκυττάρωσης, αλλά και σε αριθμητικές και ποιοτικές διαταραχές των δενδριτικών κυττάρων (Micheva I, et al., 2004;126/113). Αιμορραγικές εκδηλώσεις. Η αιτιολογία των αιμορραγικών εκδηλώσεων στο ΜΔΣ είναι πολυδιάστατη: θρομβοπενία, ποιοτικές διαταραχές αιμοπεταλίων, αύξηση των άτυπων δυσπλαστικών μεγακαρυοκυττάρων και μειωμένη ικανότητα συσσώρευσης αιμοπεταλίων (Mittelman M, et al., 2000) Αιμοχρωμάτωση. Λόγω των πολλαπλών μεταγγίσεων και της διαταραχής στο μεταβολισμό του σιδήρου. Σπληνομεγαλία Η οποία στο 10% των περιπτώσεων περαιτέρω επιδεινώνει τα ήδη χαμηλά επίπεδα των αιμοπεταλίων. Αυτοάνοσες εκδηλώσεις. Πολλαπλές εκδηλώσεις αυτοανοσίας έχουν παρατηρηθεί στους ασθενείς με ΜΔΣ, όπως: αγγειίτιδα, περιφερική νευροπάθεια, χρόνια απομυελινωτική πολυνευροπάθεια, οξεία οροαρνητική αρθρίτιδα, φλεγμονώδης νόσος εντέρου, μυοσίτιδα, γαγγραινώδες πυόδερμα, ιδιοπαθής θρομβοπενία, αιμολυτική αναιμία, σπειραματονεφρίτιδα, νόσος του Addison, υποτροπιάζουσα πολυχονδρίτιδα, συνύπαρξη με κακοήθειες του λεμφικού ιστού, συνύπαρξη 24

Οξεία μυελογενής λευχαιμία

Οξεία μυελογενής λευχαιμία Οξεία μυελογενής λευχαιμία Γενικά στοιχεία Ταξινόμηση και τύποι Ενδείξεις και συμπτώματα Αίτια πρόκλησης Διάγνωση Παρουσίαση και επαναστόχευση από Βικιπαίδεια Οξεία μυελογενής λευχαιμία : Ζήσου Ιωάννης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παθοφυσιολογία ΙΙ Αιματολογία Υπεύθυνος μαθήματος: Καθηγητής Αλέξανδρος Α. Δρόσος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία. Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης

Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία. Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης Αρχική κλινική προσέγγιση Συμπτωματικός ή μη συμπτωματικός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΕ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΕ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΕ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ Παρούσα νόσος Ασθενής 53 ετών προσήλθε στο ΓΝ Καστοριάς λόγω εύκολης κόπωσης και αδυναμίας Έναρξη συμπτωμάτων προ διμήνου με επιδείνωση

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΕΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΗΣ WHO

Η ΝΕΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΗΣ WHO ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΟΞΕΙΩΝ ΛΕΥΧΑΙΜΙΩΝ Η ΝΕΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΗΣ WHO Μαρία Γ. Βάγια Αιματολόγος, 401 ΓΣΝΑ Μαρία Ν. Παγώνη Αιματολόγος Αιματολογική - Λεμφωμάτων Κλινική και ΜΜΜΟ ΓΝΑ «ο Ευαγγελισμός» Ιωάννινα, 13 Σεπτεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΛΕΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ

ΚΟΛΕΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ ΜΥΕΛΟΣ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΚΟΛΕΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ Αντικατάσταση ΜΟ από κλωνικούς απογόνους εξαλλαγμένου πολυδύναμου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ (MDS) Δρ ΜΑΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΚΑΚΗ Δ/ντρια Αιματολογικού Εργαστηρίου ΓΝΑ «Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ»

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ (MDS) Δρ ΜΑΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΚΑΚΗ Δ/ντρια Αιματολογικού Εργαστηρίου ΓΝΑ «Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ» ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ (MDS) Δρ ΜΑΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΚΑΚΗ Δ/ντρια Αιματολογικού Εργαστηρίου ΓΝΑ «Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα Μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα (MDS) είναι μια ομάδα κλωνικών αιματολογικών νοσημάτων που

Διαβάστε περισσότερα

Διάγνωση Λευχαιµίας Το λευχαιµικό κύτταρο. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας

Διάγνωση Λευχαιµίας Το λευχαιµικό κύτταρο. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Διάγνωση Λευχαιµίας Το λευχαιµικό κύτταρο Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Εισαγωγή Η κατανόηση των αιµατολογικών παθήσεων συµπεριλαµβανοµένων των οξειών λευχαιµιών προϋποθέτει την γνώση του µηχανισµού

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΘΟΧΡΩΜΕΣΟΡΘΟΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΝΑΙΜΙΕΣ. ΑΗΔΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Διευθυντής Αιματολογικού Εργαστηρίου Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός»

ΟΡΘΟΧΡΩΜΕΣΟΡΘΟΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΝΑΙΜΙΕΣ. ΑΗΔΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Διευθυντής Αιματολογικού Εργαστηρίου Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός» ΟΡΘΟΧΡΩΜΕΣΟΡΘΟΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΝΑΙΜΙΕΣ ΑΗΔΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Διευθυντής Αιματολογικού Εργαστηρίου Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός» ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑΙΜΙΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΤΕΡΑ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΤΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ- ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ. Θεώνη Κανελλοπούλου

ΝΕΟΤΕΡΑ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΤΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ- ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ. Θεώνη Κανελλοπούλου ΝΕΟΤΕΡΑ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΤΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ- ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Θεώνη Κανελλοπούλου ΓΝΑ Ευαγγελισμός, 03 Ιούνη 2014 ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ;;; ή δημιουργούν σύγχυση???!!! Προγνωστικά μοντέλα!!!

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΥΡΙΑ (PNH) Αχιλλέας Θ. Καραμούτσιος Μονάδα Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό Εργαστήριο ΠΓΝ Ιωαννίνων

ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΥΡΙΑ (PNH) Αχιλλέας Θ. Καραμούτσιος Μονάδα Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό Εργαστήριο ΠΓΝ Ιωαννίνων ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΥΡΙΑ (PNH) Αχιλλέας Θ. Καραμούτσιος Μονάδα Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό Εργαστήριο ΠΓΝ Ιωαννίνων Ιωάννινα, Σεπτέμβριος 2013 PNH Σπάνια διαταραχή του αρχέγονου αιμοποιητικού

Διαβάστε περισσότερα

Β ΟΞΕΙΑ ΛΕΜΦΟΒΛΑΣΤΙΚΗ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ (B ΟΛΛ) ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ (MRD)

Β ΟΞΕΙΑ ΛΕΜΦΟΒΛΑΣΤΙΚΗ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ (B ΟΛΛ) ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ (MRD) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ - Γ ΜΕΡΟΣ «Η ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ ΣΤΗΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ» Β ΟΞΕΙΑ ΛΕΜΦΟΒΛΑΣΤΙΚΗ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ (B ΟΛΛ) ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ (MRD) ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΙΡΗΝΗ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες

Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες Εργαστήριο Υγειοφυσικής & Περιβαλλοντικής Υγείας, ΙΠΤ-Α, Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες Μανωλά Καλλιόπη, Ph.D Ερευνήτρια Γ Κυτταρογενετική Κλάδος της Γενετικής

Διαβάστε περισσότερα

Αλλογενής Μεταµόσχευση Αρχέγονων Αιµοποιητικών Κυττάρων:βασικές αρχές, ενδείξεις και διαδικασία. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας

Αλλογενής Μεταµόσχευση Αρχέγονων Αιµοποιητικών Κυττάρων:βασικές αρχές, ενδείξεις και διαδικασία. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Αλλογενής Μεταµόσχευση Αρχέγονων Αιµοποιητικών Κυττάρων:βασικές αρχές, ενδείξεις και διαδικασία Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Βασικές αρχές Η µεταµόσχευση αρχέγονων αιµοποιητικών κυττάρων αποτελεί σηµαντική

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Διαγνωστική προσέγγιση ασθενούς με ποσοτικές διαταραχές αιμοπεταλίων- Θρομβοκυττάρωση

Διαγνωστική προσέγγιση ασθενούς με ποσοτικές διαταραχές αιμοπεταλίων- Θρομβοκυττάρωση Διαγνωστική προσέγγιση ασθενούς με ποσοτικές διαταραχές αιμοπεταλίων- Θρομβοκυττάρωση Διαγνωστική προσέγγιση ασθενούς με θρομβοκυττάρωση Εισαγωγή Αριθμός ΑΜΠ 450x10 9 /L γενικά αποδεκτός ως θρομβοκυττάρωση

Διαβάστε περισσότερα

13. Ηωσινόφιλο κύτταρο στα επιχρίσματα περιφερικού αίματος και μυελού των οστών

13. Ηωσινόφιλο κύτταρο στα επιχρίσματα περιφερικού αίματος και μυελού των οστών 13. Ηωσινόφιλο κύτταρο στα επιχρίσματα περιφερικού αίματος και μυελού των οστών Γ.Χρ. Μελέτης 1, Α. Σαραντόπουλος 1, Σ. Μασουρίδη 1, Ε. Βαριάμη 1, Ε. Τέρπος 2 Τα ηωσινόφιλα παράγονται όπως όλα τα κύτταρα

Διαβάστε περισσότερα

Linking Pes*cide Exposure with Pediatric Leukemia: Poten*al Underlying Mechanisms

Linking Pes*cide Exposure with Pediatric Leukemia: Poten*al Underlying Mechanisms Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Τμήμα Ιατρικής Λευχαιμίες Linking Pes*cide Exposure with Pediatric Leukemia: Poten*al Underlying Mechanisms Ιωάννης- Μάριος Ρόκας Χρήστος Σταφυλίδης Λευχαιμία παιδιών Το συχνότερο

Διαβάστε περισσότερα

Αιματολογία για Ρευματολόγους Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα : διάγνωση, πρόγνωση, αυτοάνοσες εκδηλώσεις

Αιματολογία για Ρευματολόγους Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα : διάγνωση, πρόγνωση, αυτοάνοσες εκδηλώσεις 9 ο ΚΡΗΤΟΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Αιματολογία για Ρευματολόγους Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα : διάγνωση, πρόγνωση, αυτοάνοσες εκδηλώσεις Μαρία Ξημέρη Επικουρική Αιματολόγος Case presentation Παρουσίαση

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρογενετική και μοριακή γενετική επίκτητων διαταραχών

Κυτταρογενετική και μοριακή γενετική επίκτητων διαταραχών ΙΠΤ-Α ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΥΓΕΙΟΦΥΣΙΚΗΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΓΟΝΟΤΟΞΙΚΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Κυτταρογενετική και μοριακή γενετική επίκτητων διαταραχών ρ Κωνσταντίνα Σαμπάνη Ερευνήτρια Α 1 ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

-Αναστολή της οργανικής σύνδεσης του ιωδίου που προσλαμβάνεται από το θυρεοειδή αδένα -Ανοσοκατασταλτική δράση με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής

-Αναστολή της οργανικής σύνδεσης του ιωδίου που προσλαμβάνεται από το θυρεοειδή αδένα -Ανοσοκατασταλτική δράση με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής Άννα Ναξάκη Επιμελήτρια Α Γ Παθολογική Κλινική ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΘΕΙΟΥΡΙΑΣ(ΠΡΟΠΥΛΟ ΚΑΙ ΜΕΘΥΛΟΘΕΙΟΥΡΑΚΙΛΗ) ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΙΜΙΔΑΖΟΛΗΣ(ΚΑΡΒΙΜΑΖΟΛΗ ΚΑΙ ΘΕΙΑΜΑΖΟΛΗ) -Αναστολή της οργανικής σύνδεσης του ιωδίου που προσλαμβάνεται

Διαβάστε περισσότερα

Αναιµία στην τρίτη ηλικία ιερεύνηση και θεραπεία. ρ Νίκη Βυρίδη MD PhD Κλινική Βυρίδη

Αναιµία στην τρίτη ηλικία ιερεύνηση και θεραπεία. ρ Νίκη Βυρίδη MD PhD Κλινική Βυρίδη Αναιµία στην τρίτη ηλικία ιερεύνηση και θεραπεία ρ Νίκη Βυρίδη MD PhD Κλινική Βυρίδη Συχνότητα Η αναιµία αποτελεί συχνό εύρηµα στους ηλικιωµένους και η επίπτωσή της αυξάνεται µε την ηλικία. Ωστόσο δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΛΟΜΕΡΑΣΗ ΣΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΛΟΜΕΡΑΣΗ ΣΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: KAΘΗΓΗΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΚΑΒΕΛΑΣ ΠΑΝΕΠ.

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Π.Γ.Ν.Θ.ΑΧΕΠΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΚΟΛΥΝΟΥ

ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Π.Γ.Ν.Θ.ΑΧΕΠΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΚΟΛΥΝΟΥ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Π.Γ.Ν.Θ.ΑΧΕΠΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΚΟΛΥΝΟΥ Τα λεμφοκύτταρα προέρχονται από την λεμφική σειρά, ενώ τα μονοπύρηνα, τα πολυμορφοπύρηνα λευκοκύτταρα (κοκκιοκύτταρα) και τα βασεόφιλα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕΙΕΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Π.Παρασκευοπούλου

ΟΞΕΙΕΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Π.Παρασκευοπούλου ΟΞΕΙΕΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ Π.Παρασκευοπούλου Λευχαιμία Υπέρμετρος - ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός άωρων προβαθμίδων (μυελικής ή λεμφικής) προερχομένων από νεοπλασματικά εκτραπέν μητρικό κύτταρο και απώλεια ικανότητος

Διαβάστε περισσότερα

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής Κεφάλαιο 6: ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ -ΘΕΩΡΙΑ- Μεταλλάξεις είναι οι αλλαγές που συμβαίνουν στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού, τόσο σε γονιδιακό επίπεδο (γονιδιακές μεταλλάξεις) όσο και σε χρωμοσωμικό επίπεδο (χρωμοσωμικές

Διαβάστε περισσότερα

Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα (ΜΔΣ)

Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα (ΜΔΣ) Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα (ΜΔΣ) Ευγενία Βερίγου Πανεπιστήμιο Πατρών Γ' Μέρος Βασικής Εκπαίδευσης στην Κυτταρομετρία Κυτταρομετρία Ροής και Aιματολογία ΜΔΣ- κλινική Δχ κ Πχ κατηγοριοποίηση και η σημασία

Διαβάστε περισσότερα

9. Ενδογενείς ηωσινοφιλίες Νοσήματα με ηωσινοφιλία που ευθύνονται τα ίδια τα ηωσινόφιλα

9. Ενδογενείς ηωσινοφιλίες Νοσήματα με ηωσινοφιλία που ευθύνονται τα ίδια τα ηωσινόφιλα 9. Ενδογενείς ηωσινοφιλίες Νοσήματα με ηωσινοφιλία που ευθύνονται τα ίδια τα ηωσινόφιλα Γ.Χρ. Μελέτης 1, Α. Σαραντόπουλος 1, Σ. Μασουρίδη 1, Ε. Βαριάμη 1, Ε. Τέρπος 2 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ Ενδογενείς ηωσινοφιλίες

Διαβάστε περισσότερα

ITP Ιδιοπαθής/ αυτοάνοση θρομβοπενική πορφύρα

ITP Ιδιοπαθής/ αυτοάνοση θρομβοπενική πορφύρα ITP Ιδιοπαθής/ αυτοάνοση θρομβοπενική πορφύρα Αθανασία Μουζάκη, Καθηγήτρια Εργαστηριακής Αιματολογίας-Αιμοδοσίας, Αιματολογικό Τμήμα, Παθολογική Κλινική, Τμήμα Ιατρικής, Παν/ο Πατρών Τα είδη της ITP είναι:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΠΑΓΚΥΤΤΑΡΟΠΕΝΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΕΤΟ. Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2014

ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΠΑΓΚΥΤΤΑΡΟΠΕΝΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΕΤΟ. Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2014 ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΠΑΓΚΥΤΤΑΡΟΠΕΝΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΕΤΟ Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2014 Ιστορικά ασθενών με σύνδρομα μυελικής ανεπάρκειας 1 ο ιστορικό: Ανδρας 65 ετών με ήπιο σακχαρώδη διαβήτη από 5-ετίας παρουσιάζει

Διαβάστε περισσότερα

Ο φυσιολογικός μυελός των οστών. Κατερίνα Ψαρρά Τμήμα Ανοσολογίας - Ιστοσυμβατότητας Γ.Ν.Α. "Ο Ευαγγελισμός"

Ο φυσιολογικός μυελός των οστών. Κατερίνα Ψαρρά Τμήμα Ανοσολογίας - Ιστοσυμβατότητας Γ.Ν.Α. Ο Ευαγγελισμός Ο φυσιολογικός μυελός των οστών Κατερίνα Ψαρρά Τμήμα Ανοσολογίας - Ιστοσυμβατότητας Γ.Ν.Α. "Ο Ευαγγελισμός" μυελός των οστών πολύπλοκος όλες οι κυτταρικές σειρές από αρχέγονο αδιαφοροποίητο κύτταρο μέχρι

Διαβάστε περισσότερα

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2015 Αργύρης Σ. Συμεωνίδης Οντότητες μη Hodgkin λεμφωμάτων που θα αναφερθούν Πρωτοπαθές Β-λέμφωμα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ

ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ. 5o ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΛΕΜΦΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Διδάσκοντες: Αγγελική Χέβα Παθολογοανατόμος, ΠΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» Επιστημονικός

Διαβάστε περισσότερα

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Διαγνωστική προσέγγιση και διαφορική διάγνωση λεμφοκυττάρωσης Ορισμός λεμφοκυττάρωσης: Aπόλυτη λεμφοκυττάρωση:

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα Βιολογίας: Βλαστοκύτταρα και η χρήση τους στη θεραπεία ασθενειών. Ζωή Σελά

Μάθημα Βιολογίας: Βλαστοκύτταρα και η χρήση τους στη θεραπεία ασθενειών. Ζωή Σελά Μάθημα Βιολογίας: Βλαστοκύτταρα και η χρήση τους στη θεραπεία ασθενειών Ζωή Σελά Τα βλαστοκύτταρα είναι ένα νέο θεραπευτικό εργαλείο στην Ιατρική διαφορετικό από τα φάρμακα που μέχρι σήμερα είχαμε συνηθίσει.

Διαβάστε περισσότερα

Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία. Κίττυ Παυλάκη

Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία. Κίττυ Παυλάκη Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία Κίττυ Παυλάκη Jeanne Calment Κάπνιζε µέχρι τα 117 Πέθανε στα 122 Η σωστή λειτουργία των οργανισµών απαιτεί τη δυνατότητα προσαρµογής των κυττάρων και κατά συνέπεια και των

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Οι β-θαλασσαιμίες αποτελούν μία ετερογενή ομάδα κληρονομικών νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από μειωμένη σύνθεση των β-αλυσίδων της αιμοσφαιρ

Εισαγωγή. Οι β-θαλασσαιμίες αποτελούν μία ετερογενή ομάδα κληρονομικών νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από μειωμένη σύνθεση των β-αλυσίδων της αιμοσφαιρ 03 εδbοτχ 155 Εισαγωγή. Οι β-θαλασσαιμίες αποτελούν μία ετερογενή ομάδα κληρονομικών νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από μειωμένη σύνθεση των β-αλυσίδων της αιμοσφαιρίνης. Στην ομόζυγη κατάσταση προκαλούν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΓΛΥΚΟΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΤΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ ΤΩΝ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΥΤΩΝ ΣΤΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ

ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΓΛΥΚΟΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΤΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ ΤΩΝ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΥΤΩΝ ΣΤΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ - ΤΟΜΕΑΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ Α ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: O ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Δ. ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ ΠΑΝΕΠ. ΕΤΟΣ: 2005-2006 Αριθμ. 2013 ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕΙΑ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ Θεραπευτικές Εξελίξεις Χ. ΜΑΤΣΟΥΚΑ Ε. ΤΡΑΙΤΣΕ 31/03/2018

ΟΞΕΙΑ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ Θεραπευτικές Εξελίξεις Χ. ΜΑΤΣΟΥΚΑ Ε. ΤΡΑΙΤΣΕ 31/03/2018 ΟΞΕΙΑ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ Θεραπευτικές Εξελίξεις Χ. ΜΑΤΣΟΥΚΑ Ε. ΤΡΑΙΤΣΕ 31/03/2018 Μπλινατουμάμπη σε υποτροπή ή ανθεκτική Οξεία Λεμφοβλαστική Λευχαιμία Σε ενήλικες ασθενείς με ανθεκτική ή υποτροπή ΟΛΛ, με την χορήγηση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Τομέας Παθολογίας Αιματολογικό Τμήμα Παθολογικής Κλινικής Διευθυντής: Αναπληρωτής Καθηγητής Ανάργυρος Συμεωνίδης Επιδημιολογικά χαρακτηριστικά,

Διαβάστε περισσότερα

Νόρα Βύνιου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αιματολογίας ΜΥΕΛΟΫΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

Νόρα Βύνιου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αιματολογίας ΜΥΕΛΟΫΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Νόρα Βύνιου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αιματολογίας ΜΥΕΛΟΫΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Μυελοϋπερπλαστικά νοσήματα (MΥΝ) Χρόνια Μυελογενής Λευχαιμία (ΧΜΛ), BCR-ABL1 + Χρόνια Ουδετεροφιλική Λευχαιμία (ΧΟΛ)

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτα Κουτσογιάννη Αιµατολόγος ΝΥ Αιµοδοσίας Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός»

Παναγιώτα Κουτσογιάννη Αιµατολόγος ΝΥ Αιµοδοσίας Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός» ΑΙΜΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΜΑΚ ΜΕ ΜΙΚΤΗ ΑΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΑΒΟ Παναγιώτα Κουτσογιάννη Αιµατολόγος ΝΥ Αιµοδοσίας Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός» ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ (ΜΑΚ) Αποδεκτή θεραπεία για ασθενείς µε: συγγενείς

Διαβάστε περισσότερα

Aιμοφαγοκυτταρικό Σύνδρομο ή Αιμοφαγοκυτταρική Λεμφοϊστιοκυττάρωση HLH

Aιμοφαγοκυτταρικό Σύνδρομο ή Αιμοφαγοκυτταρική Λεμφοϊστιοκυττάρωση HLH Aιμοφαγοκυτταρικό Σύνδρομο ή Αιμοφαγοκυτταρική Λεμφοϊστιοκυττάρωση HLH Aιμοφαγοκυτταρικό Σύνδρομο ή Αιμοφαγοκυτταρική Λεμφοϊστιοκυττάρωση HLH Υπερφλεγμονώδες σύνδρομο Aιμοφαγοκυτταρικό Σύνδρομο ή Αιμοφαγοκυτταρική

Διαβάστε περισσότερα

MRD ΠΜ ΧΛΛ. Σωσάνα Δελήμπαση ΓΝ<<Ο Ευαγγελισμός>>

MRD ΠΜ ΧΛΛ. Σωσάνα Δελήμπαση ΓΝ<<Ο Ευαγγελισμός>> MRD ΠΜ ΧΛΛ Σωσάνα Δελήμπαση ΓΝ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ MRD Κάθε προσέγγιση που έχει σαν στόχο την ανίχνευση και αν είναι εφικτό τη μέτρηση των υπολειμματικών καρκινικών κυττάρων πέρα από την ευαισθησία

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΝΩΣΕΩΝ 1. Τι ονομάζονται μεταλλάξεις και ποια τα κυριότερα είδη τους; 2. Ποιες οι διαφορές μεταξύ γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων; 3. Οι μεταλλάξεις στα σωματικά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ. Εισαγωγή στην αιματολογία

ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ. Εισαγωγή στην αιματολογία ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ Εισαγωγή στην αιματολογία Αιματολογία Κλινική και εργαστηριακή Διαγνωστική και θεραπευτική Αυτόνομη και συνεργατική Αίμα-Λειτουργίες Μεταφορά οξυγόνου Απομάκρυνση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΠΑΓΩΜΕΝΩΝ ΠΟΛΥΔΥΝΑΜΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΕΠΑΝΑΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΠΑΓΩΜΕΝΩΝ ΠΟΛΥΔΥΝΑΜΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΕΠΑΝΑΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΠΑΓΩΜΕΝΩΝ ΠΟΛΥΔΥΝΑΜΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΕΠΑΝΑΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Υπάρχουν Βλαστικά κύτταρα με διαφορετικές ιδιότητες: Τα Πολυδύναμα - Pluripotent Εμβρυονικά Βλαστικά κύτταρα - Embryonic Stem

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ. Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2013

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ. Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2013 ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2013 Βασικά ερωτήματα για τα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα Τι είναι τα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα? Πόσο συχνά είναι? Πως δημιουργούνται? Πως

Διαβάστε περισσότερα

Αιμολυτικές Αναιμίες- Κληρονομικές και Επίκτητες. Ελενα Σολωμού Επικ. Καθηγήτρια Παθολογίας-Αιματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπ.

Αιμολυτικές Αναιμίες- Κληρονομικές και Επίκτητες. Ελενα Σολωμού Επικ. Καθηγήτρια Παθολογίας-Αιματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπ. Αιμολυτικές Αναιμίες- Κληρονομικές και Επίκτητες Ελενα Σολωμού Επικ. Καθηγήτρια Παθολογίας-Αιματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπ. Πατρών Aίτια Αιμόλυσης Εξωαγγειακή Αιμόλυση Ενδογενή Αίτια: Διαταραχές

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση

Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση Η προγεννητική διάγνωση Ενδείξεις: -Προχωρημένη ηλικία μητέρας (πιο συχνό: σύνδρομο Down) -Προγενέστερο παιδί με de novo χρωμοσωμική ανωμαλία -Ύπαρξη

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή Χρηματοδοτούμενων Ερευνητικών Έργων 1η Προκήρυξη Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μεταδιδακτόρων Ερευνητών/Τριών

Περιγραφή Χρηματοδοτούμενων Ερευνητικών Έργων 1η Προκήρυξη Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μεταδιδακτόρων Ερευνητών/Τριών Περιγραφή Χρηματοδοτούμενων Ερευνητικών Έργων 1η Προκήρυξη Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μεταδιδακτόρων Ερευνητών/Τριών Τίτλος Ερευνητικού Έργου «Διερεύνηση των μηχανισμών δυσλειτουργίας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΕ ΑΥΤΟΑΝΟΣΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΕ ΑΥΤΟΑΝΟΣΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΕ ΑΥΤΟΑΝΟΣΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 7ο ΚΡΗΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ "H ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΕΡΑ" ΛΑΡΝΑΚΑ, 23/10/2015 ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΛΛΙΤΣΑΚΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ Άντρας 68 ετών με α/α : ΡΠ σε νεαρή

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΧΑΓΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΘΗΝΑ, 16/11/10 A.M. :

ΚΕΧΑΓΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΘΗΝΑ, 16/11/10 A.M. : ΚΕΧΑΓΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΘΗΝΑ, 16/11/10 A.M. : 2010336 ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ Μ.Π.Σ. ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΟΣΤΩΝ ΚΥΤΟΚΙΝΕΣ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΑ Τ-ΚΥΤΤΑΡΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΟΣΤΕΟΚΛΑΣΤΟΓΕΝΕΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ Γενικά χαρακτηριστικά Απεικόνιση των κυτταρικών πληθυσμών με βάση: το μέγεθος την κοκκίωση το φθορισμό ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ Υδροδυναμική ροή Πρόσθιος

Διαβάστε περισσότερα

DEPARTMENT OF IMMUNOLOGY & HISTOCOMPATIBILITY UNIVERSITY OF THESSALY

DEPARTMENT OF IMMUNOLOGY & HISTOCOMPATIBILITY UNIVERSITY OF THESSALY Μαμάρα Α. (1), Καλαλά Φ. (1), Λιαδάκη Κ. (1), Παπαδούλης Ν. (2), Μανδαλά Ε. (3), Παπαδάκης Ε. (4), Γιαννακούλας N. (5), Παλασοπούλου M. (5), Λαφιωνιάτης Σ. (6), Κιουμή A. (4), Κοραντζής I. (4), Καρτάσης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΤΡΟΠΟΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΗΣ Οικογενή υπερχοληστερολαιμία Αυτοσωμική επικρατής κληρονομικότητα Σχετίζεται με αυξημένο

Διαβάστε περισσότερα

Γενική αίµατος. Καταµέτρηση των έµµορφων στοιχείων του αίµατος

Γενική αίµατος. Καταµέτρηση των έµµορφων στοιχείων του αίµατος Γενική αίµατος Αθανασία Μουζάκη, Καθηγήτρια Εργαστηριακής Αιµατολογίας-Αιµοδοσίας, Εργαστήριο Αιµατολογίας, Αιµατολογικό Τµήµα, Παθολογική Κλινική, Τµήµα Ιατρικής, Παν/ο Πατρών Γενική αίµατος Καταµέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο Μαργαρίτα Μάου Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ανι χνευση μεταλλα ξεων στον καρκι νο και εξατομικευμε νη θεραπει α

Ανι χνευση μεταλλα ξεων στον καρκι νο και εξατομικευμε νη θεραπει α Ανι χνευση μεταλλα ξεων στον καρκι νο και εξατομικευμε νη θεραπει α Περικλής Μακρυθανα σης, MD, PhD, FMH, PD Κλινικός γενετιστής Κύριος Ερευνητής Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημι ας Αθηνών 4o

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY Κυτταρομετρία Ροής Η Κυτταρομετρία Ροής είναι μια τεχνική που εκμεταλλεύεται την μέτρηση ορισμένων βιοχημικών και βιοφυσικών παραμέτρων των κυττάρων μεμονωμένα, όταν αυτά

Διαβάστε περισσότερα

Acute promyelocy-c leukemia: where did we start, where are we now and the future

Acute promyelocy-c leukemia: where did we start, where are we now and the future Acute promyelocy-c leukemia: where did we start, where are we now and the future Θεοδώρα Δημητρίου Μάθημα επιλογής «Λευχαιμίες» Blood Cancer Journal (2015) 5, e304 Οξεία προμυελοκυτταρική λευχαιμία (ΟΠΛ)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ 1 ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ. Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ

ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ 1 ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ. Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ 1 ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ Οκτώβριος 2016 ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ 1 Πρόλογος Το Ίδρυμα της Ελληνικής Αιματολογικής

Διαβάστε περισσότερα

Κατανόηση των Μυελοδυσπλαστικών Συνδρόμων: Εγχειρίδιο Ασθενούς

Κατανόηση των Μυελοδυσπλαστικών Συνδρόμων: Εγχειρίδιο Ασθενούς GREEK Κατανόηση των Μυελοδυσπλαστικών Συνδρόμων: Εγχειρίδιο Ασθενούς Έκτη έκδοση Ίδρυμα Μυελοδυσπλαστικών Συνδρόμων Εκδόθηκε από το Ίδρυμα Μυελοδυσπλαστικών Συνδρόμων. Κατανόηση των Μυελοδυσπλαστικών Συνδρόμων:

Διαβάστε περισσότερα

Προγνωστικοί βιοδείκτες στην παιδική λευχαιμία

Προγνωστικοί βιοδείκτες στην παιδική λευχαιμία 27o Πανελλήνιο Συνέδριο Ελληνικής Εταιρίας Κοινωνικής Παιδιατρικής και Προαγωγής της Υγείας Προγνωστικοί βιοδείκτες στην παιδική λευχαιμία Παπαμικρούλης Γ.Α., Θωμόπουλος Θ., Πετρίδου Ε. Εργαστήριο Υγιεινής,

Διαβάστε περισσότερα

Significance of cytogenetics in AML with emphasis on monosomal karyotype

Significance of cytogenetics in AML with emphasis on monosomal karyotype Significance of cytogenetics in AML with emphasis on monosomal karyotype Μάθημα επιλογής: Λευχαιμίες Παπαγιαννοπούλου Οφηλία Παππά Τατιανή Περιστατικό Γυναίκα, 56 ετών Διάρροια, πυρετός εισαγωγή σε νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης

Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης Ιωάννης µορφή κακοήθειας που αναπτύσεται από

Διαβάστε περισσότερα

Υποπλαστικά Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα. Έλενα Σολωμού Αιματολόγος Επικ. Καθηγήτρια Παθολ.-Αιματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών

Υποπλαστικά Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα. Έλενα Σολωμού Αιματολόγος Επικ. Καθηγήτρια Παθολ.-Αιματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών Υποπλαστικά Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα Έλενα Σολωμού Αιματολόγος Επικ. Καθηγήτρια Παθολ.-Αιματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών ΜΔΣ Κλωνικη αιμοποίηση Μη αποτελεσματκή διαφοροποίηση πενίες Αυξημένος

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 2013: Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα

Ενότητα 2013: Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα Κλινικοεργαστηριακή Εκπαίδευση στην Αιματολογία Ενότητα 2013: Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα 27-28 Σεπτεμβρίου 2013 Διοργάνωση Ίδρυμα Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας και Αιματολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής

Διαβάστε περισσότερα

Αιμοσφαιρίνες. Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 s. Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων

Αιμοσφαιρίνες. Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 s. Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων A. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Αιμοσφαιρίνες Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 S HbS s α 2 β 2 Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ Αλλαγή σε αζωτούχες

Διαβάστε περισσότερα

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Διαγνωστική προσέγγιση και διαφορική διάγνωση λεμφοκυττάρωσης Ορισμός λεμφοκυττάρωσης: Aπόλυτη λεμφοκυττάρωση:

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Λ.Β. Αθανασίου

ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Λ.Β. Αθανασίου ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ Λ.Β. Αθανασίου ΟΡΙΣΜΟΙ Λευχαιμίες Κακοήθη νεοπλάσματα των πρόδρομων αιμοκυττάρων του μυελού των oστών. Ατελής διαφοροποίηση οδηγεί σε πολλαπλασιασμό μη ώριμων (και μη λειτουργικών) κυττάρων.

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΤΕΛΟΜΕΡΑΣΗΣ/ΤΕΛΟΜΕΡΩΝ ΣΕ ΜΕΣΕΓΧΥΜΑΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΡΕΥΜΑΤΟΕΙ Η ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΤΕΛΟΜΕΡΑΣΗΣ/ΤΕΛΟΜΕΡΩΝ ΣΕ ΜΕΣΕΓΧΥΜΑΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΡΕΥΜΑΤΟΕΙ Η ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΤΕΛΟΜΕΡΑΣΗΣ/ΤΕΛΟΜΕΡΩΝ ΣΕ ΜΕΣΕΓΧΥΜΑΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΡΕΥΜΑΤΟΕΙ Η ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΜΑΡΓΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ 1,2, ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΠΡΟΚΛΟΥ 1,2, ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ 2, ΙΣΜΗΝΙ ΛΑΣΗΘΙΩΤΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπεία ασθενών με Ενδιαμέσου-2/Υψηλού κινδύνου ΜΔΣ. Ιωάννα Σακελλάρη Μονάδα Μεταμόσχευσης

Θεραπεία ασθενών με Ενδιαμέσου-2/Υψηλού κινδύνου ΜΔΣ. Ιωάννα Σακελλάρη Μονάδα Μεταμόσχευσης Θεραπεία ασθενών με Ενδιαμέσου-2/Υψηλού κινδύνου ΜΔΣ Ιωάννα Σακελλάρη Μονάδα Μεταμόσχευσης Ιωάννα Σακελλάρη Μονάδα Μεταμόσχευσης Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ No conflicts of interest WHO 2008 περιορισμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Είδαμε ότι οι ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ είναι 1. Ανατομικοί φραγμοί - Δέρμα - Βλεννώδεις

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ Διακρίνονται σε: - Πρωτογενή και - Δευτερογενή Πρωτογενή είναι τα όργανα στα οποία γίνεται η ωρίμανση των κυττάρων του ανοσοποιητικού: - Θύμος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕς ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΕΣ

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕς ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΕΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕς ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕς ΑΙΜΟΣΤΑΣΗΣ Α. Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ 17-03-2017 ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΙΜΟΣΤΑΣΗΣ Κληρονομικές διαταραχές πρωτογενούς αιμόστασης Νόσος von Willebrand

Διαβάστε περισσότερα

Υποψήφιος διδάκτορας: Καββαδάς Παναγιώτης. Έτος ολοκλήρωσης διδακτορικής διατριβής: 2010

Υποψήφιος διδάκτορας: Καββαδάς Παναγιώτης. Έτος ολοκλήρωσης διδακτορικής διατριβής: 2010 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Υποψήφιος διδάκτορας: Καββαδάς Παναγιώτης Έτος ολοκλήρωσης διδακτορικής διατριβής: 2010 Μελέτη τοπ ρόλοπ της ιντεγκρινοσπνδεόμενης κινάσης στην πνεπμονική ίνσση, Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

Ο όρος Βλαστικά κύτταρα περιλαμβάνει κυτταρα με διαφορετικές ιδιότητες:

Ο όρος Βλαστικά κύτταρα περιλαμβάνει κυτταρα με διαφορετικές ιδιότητες: Ο όρος Βλαστικά κύτταρα περιλαμβάνει κυτταρα με διαφορετικές ιδιότητες: Πολυδύναμα - Pluripotent Εμβρυονικά Βλαστικά κύτταρα - Embryonic Stem Cells Ολιγοδύναμα - Multipotent Βλαστικά κύτταρα (ώριμων/εμβρυικών)

Διαβάστε περισσότερα

Βιογένεση Ριβοσωμάτων Ριβοσωμοπάθειες

Βιογένεση Ριβοσωμάτων Ριβοσωμοπάθειες Βιογένεση Ριβοσωμάτων Ριβοσωμοπάθειες 1. Ιστορικό Βιογένεσης Ριβοσωμάτων Πειράματα και Τεχνικές: Γεννετική Τεχνικές ανάλυσης πρωτεϊνών Κατακρήμνηση ισορροπίας Διαχωρισμός μέσω φυγοκεντρήσεως διαβάθμησης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ. ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Σύνοψη. Εξέλιξη Πρόγνωση Εισαγωγή Θεραπευτική αντιμετώπιση Συχνότητα ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Αιτιολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΜΙΓΗΣ ΑΠΛΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΥΘΡΑΣ ΣΕΙΡΑΣ ΥΠΟΠΛΑΣΤΙΚΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΟΣ

ΑΜΙΓΗΣ ΑΠΛΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΥΘΡΑΣ ΣΕΙΡΑΣ ΥΠΟΠΛΑΣΤΙΚΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΟΣ ΑΜΙΓΗΣ ΑΠΛΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΥΘΡΑΣ ΣΕΙΡΑΣ ΥΠΟΠΛΑΣΤΙΚΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΟΣ ΥΠΟΠΛΑΣΤΙΚΟΣ ΜΥΕΛΟΣ Κυτταροβρίθεια Μυελού = Αιμοποιητικά κύτταρα / Λιποκύτταρα Νεογνά ~ 100% Ενήλικες ~ 30% 70% Υποκυτταρικός

Διαβάστε περισσότερα

ANOΣΟΓΗΡΑΝΣΗ. Ιωάννα Οικονοµίδου. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Πανεπιστηµίου Αθηνών

ANOΣΟΓΗΡΑΝΣΗ. Ιωάννα Οικονοµίδου. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Πανεπιστηµίου Αθηνών ANOΣΟΓΗΡΑΝΣΗ Ιωάννα Οικονοµίδου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Πανεπιστηµίου Αθηνών Το ανοσιακό σύστηµα θεωρείται αποφασιστικός παράγοντας για την διατήρηση της υγείας και την επιβίωση στους ηλικιωµένους

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδοι επεξεργασίας αίματος : χαρακτηριστικά προϊόντων και ανοσοτροποποίηση. Μαρία Γκανίδου ΝΥ Αιμοδοσίας ΓΝΘ «Γ.Παπανικολάου»

Μέθοδοι επεξεργασίας αίματος : χαρακτηριστικά προϊόντων και ανοσοτροποποίηση. Μαρία Γκανίδου ΝΥ Αιμοδοσίας ΓΝΘ «Γ.Παπανικολάου» Μέθοδοι επεξεργασίας αίματος : χαρακτηριστικά προϊόντων και ανοσοτροποποίηση Μαρία Γκανίδου ΝΥ Αιμοδοσίας ΓΝΘ «Γ.Παπανικολάου» Ανοσοτροποποίηση: κλινικές παρατηρήσεις Καλύτερη ανοχή νεφρικών μοσχευμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ. Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη

Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ. Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη 2013 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ : Ορολογία και λίγα λόγια για τον καρκίνο Χαρακτηριστικά του καρκίνου Μεταλλάξεις Μεταλλάξεις και καρκίνος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΑΣΗ ΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΘΕΜΑ: ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΝΕΥΡΟΙΝΩΜΑΤΩΣΗ. Ομάδα ΑΡΕΑΛΗ ΑΝΤΩΝΙΑ ΜΠΑΗ ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΤΕΡΑΚΗ ΕΛΕΝΗ

ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΑΣΗ ΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΘΕΜΑ: ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΝΕΥΡΟΙΝΩΜΑΤΩΣΗ. Ομάδα ΑΡΕΑΛΗ ΑΝΤΩΝΙΑ ΜΠΑΗ ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΤΕΡΑΚΗ ΕΛΕΝΗ ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΑΣΗ ΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΘΕΜΑ: ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΝΕΥΡΟΙΝΩΜΑΤΩΣΗ Ομάδα ΑΡΕΑΛΗ ΑΝΤΩΝΙΑ ΜΠΑΗ ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΤΕΡΑΚΗ ΕΛΕΝΗ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η παρουσίαση των χαρακτηριστικών της

Διαβάστε περισσότερα

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Διαγνωστική προσέγγιση και διαφορική διάγνωση λεμφοκυττάρωσης Ορισμός λεμφοκυττάρωσης: > 4000 /mm 3

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Το Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ανακοινώνει τη λειτουργία Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών με

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΤΜΗΜΑ:4

ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΤΜΗΜΑ:4 ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΤΜΗΜΑ:4 Τι εννοούμε με τον όρο μεταλλάξεις; Το γενετικό υλικό μπορεί να υποστεί αλλαγές με πολλούς διαφορετικούς

Διαβάστε περισσότερα

Οξεία μυελογενής λευχαιμία Υπολειμματική νόσος με κυτταρομετρία ροής: Πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις;

Οξεία μυελογενής λευχαιμία Υπολειμματική νόσος με κυτταρομετρία ροής: Πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις; Οξεία μυελογενής λευχαιμία Υπολειμματική νόσος με κυτταρομετρία ροής: Πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις; Κατερίνα Ψαρρά Τμήμα Ανοσολογίας Ιστοσυμβατότητας Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός» Ιδανικό σύστημα MRD 1) εφαρμόσιμο

Διαβάστε περισσότερα

Τελικό κείμενο της Μελέτης. Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία

Τελικό κείμενο της Μελέτης. Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία Τελικό κείμενο της Μελέτης Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία Τα τελικά προϊόντα προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (Advanced Glycation End products, ) είναι μόρια υψηλής δραστικότητας, τα οποία

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρική Βιολογία. Ενότητα 12 : Απόπτωση ή Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος. Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής ΑΠΘ

Κυτταρική Βιολογία. Ενότητα 12 : Απόπτωση ή Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος. Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Κυτταρική Βιολογία Ενότητα 12 : Απόπτωση ή Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος Παναγιωτίδης Χρήστος ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2013 Αργύρης Σ. Συμεωνίδης Οντότητες μη Hodgkin λεμφωμάτων που θα αναφερθούν Πρωτοπαθές Β-λέμφωμα

Διαβάστε περισσότερα

Αρχικά αδιαφοροποίητα κύτταρα που έχουν την ικανότητα να διαφοροποιούνται σε ιστικά εξειδικευμένους κυτταρικούς τύπους.

Αρχικά αδιαφοροποίητα κύτταρα που έχουν την ικανότητα να διαφοροποιούνται σε ιστικά εξειδικευμένους κυτταρικούς τύπους. Τι είναι τα βλαστικά κύτταρα? Αρχικά αδιαφοροποίητα κύτταρα που έχουν την ικανότητα να διαφοροποιούνται σε ιστικά εξειδικευμένους κυτταρικούς τύπους. Είναι σε θέση να δρουν επισκευαστικά, αναδημιουργώντας

Διαβάστε περισσότερα

Σ.ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ,Μ.ΜΑΡΚΕΤΟΥ,Φ.ΠΑΡΘΕΝΑΚΗΣ, Ε.ΖΑΧΑΡΗΣ,Κ.ΡΟΥΦΑΣ, Ι.ΚΟΝΤΑΡΑΚΗ, Δ.ΒΟΥΓΙΑ, Π.ΒΑΡΔΑΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΓΝΗ

Σ.ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ,Μ.ΜΑΡΚΕΤΟΥ,Φ.ΠΑΡΘΕΝΑΚΗΣ, Ε.ΖΑΧΑΡΗΣ,Κ.ΡΟΥΦΑΣ, Ι.ΚΟΝΤΑΡΑΚΗ, Δ.ΒΟΥΓΙΑ, Π.ΒΑΡΔΑΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΓΝΗ Επίπεδα MiR-21 και mir-133 σε μονοπύρηνα κύτταρα περιφερικού αίματος σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια με διατηρημένο κλάσμα εξωθήσεως. Σ.ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ,Μ.ΜΑΡΚΕΤΟΥ,Φ.ΠΑΡΘΕΝΑΚΗΣ, Ε.ΖΑΧΑΡΗΣ,Κ.ΡΟΥΦΑΣ, Ι.ΚΟΝΤΑΡΑΚΗ,

Διαβάστε περισσότερα

Αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Λίγκα Μαρία

Αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Λίγκα Μαρία Αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Λίγκα Μαρία Αιματολόγος, Επιμελήτρια Β Αιματολογικό Τμήμα Παθολογικής Κλινικής Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων (ΜΑΚ)

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονες μεθοδολογίες μοριακής βιολογίας και γενετικής στη γυναικολογία

Σύγχρονες μεθοδολογίες μοριακής βιολογίας και γενετικής στη γυναικολογία ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ - ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ Σύγχρονες μεθοδολογίες μοριακής βιολογίας και γενετικής στη γυναικολογία ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΕΛΕΝΗ, Ph.D. Λέκτορας Εργαστήριο Βιολογίας, Ιατρική Σχολή Αθηνών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ 1) ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΣΤΟΝ ΑΡΙΘΜΟ ΤΩΝ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΩΝ ΕΥΠΛΟΕΙΔΙΑ: ΚΑΘΕ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΟ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ Ν (ΑΠΛΟΕΙΔΕΣ ΓΟΝΙΔΙΩΜΑ) 3Ν ΑΥΘΟΡΜΗΤΕΣ ΑΠΟΒΟΛΕΣ 4Ν τριπλοειδία Α) Γονιμοποίηση ωαρίου

Διαβάστε περισσότερα

«β-μεσογειακή αναιμία: το πιο συχνό μονογονιδιακό νόσημα στη χώρα μας»

«β-μεσογειακή αναιμία: το πιο συχνό μονογονιδιακό νόσημα στη χώρα μας» Εργαστήριο Κυτταρογενετικής ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» «β-μεσογειακή αναιμία: το πιο συχνό μονογονιδιακό νόσημα στη χώρα μας» Ζαχάκη Σοφία - Ουρανία Βιολόγος, MSc, PhD β μεσογειακή αναιμία Η θαλασσαιμία ή νόσος

Διαβάστε περισσότερα