ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Η ΛΕ ΚΤΡΟ ΚΑ ΡΔ ΙΟ Γ ΡΑ Φ ΗΜ Α ΤΟ Σ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΥ MATCHING PURSUIT

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Η ΛΕ ΚΤΡΟ ΚΑ ΡΔ ΙΟ Γ ΡΑ Φ ΗΜ Α ΤΟ Σ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΥ MATCHING PURSUIT"

Transcript

1 ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΪΑΤΡΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ - ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ - ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Η ΛΕ ΚΤΡΟ ΚΑ ΡΔ ΙΟ Γ ΡΑ Φ ΗΜ Α ΤΟ Σ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΥ MATCHING PURSUIT ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μαρία Δ Βαβατσιούλα ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ: Δημήτρης Κουτσούρης Καθηγητής Ε.Μ.Π Γιώργος Λούντος Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΙ Αθήνας Α θή ν! ασ επτέμ βρ ιος#""$

2 2

3 ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΪΑΤΡΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ - ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ - ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΥ MATCHING PURSUIT ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜαρίαΔ Βαβατσιούλα ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ: Δημήτρης-Διονύσης Κουτσούρης Καθηγητής Ε.Μ.Π Γιώργος Λούντος Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΙ Αθήνας Εγκρίθηκε από την τριμελή εξεταστική επιτροπή την 8 η Αυγούστου Δ. Κουτσούρης Κ. Νικήτα Π. Τσανάκας Καθηγητής Ε.Μ.Π. Καθηγήτρια Ε.Μ.Π. Καθηγητής Ε.Μ.Π. Αθήνα, Σεπτέμβριος 28 3

4 . Μαρία Δ. Βαβατσιούλα Διπλωματούχος Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Υπολογιστών Α.Π.Θ Copyright Μαρία Δ. Βαβατσιούλα Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για σκοπό μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Ερωτήματα που αφορούν τη χρήση της εργασίας για κερδοσκοπικό σκοπό πρέπει να απευθύνονται προς τον συγγραφέα. Οι απόψεις και τα συμπεράσματα που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο εκφράζουν τον συγγραφέα και δεν πρέπει να ερμηνευθεί ότι αντιπροσωπεύουν τις επίσημες θέσεις του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. 4

5 5

6 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Abstract... 8 Περιληψη Εισαγωγή Περιγραφή του προγράμματος e-ηρόφιλος H Καρδιά Η Φυσιολογία της καρδίας Δυναμικά δράσης του καρδιακού μυ Καρδιακή Διέγερση και Αγωγή Ο Καρδιακος Κυκλος Οι Καρδιακες Βαλβιδες Περιγραφη του Καρδιακου Κυκλου Το Ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΓΚ ή ΕCG) Περιγραφή του Φυσιολογικού ΗΓΚ Κυματα Εκπόλωσης & Επαναπόλωσης Συσχέτιση του ΗΓΚ και της Συστολής του Μυοκαρδίου Η Βαθμονόμηση του ΗΓΚ ως προς την Ηλεκτρική Τάση και το Χρόνο Οι Αρχές της Ανυσματικής Ανάλυσης του ΗΚΓ Ηλεκτροκαρδιογραφικες Απαγωγές Παθησεις της καρδιας & ΗΚΓ Καρδιακες Βλαβες Καρδιακες Αρρυθμιες Τα Ειδη των Καρδιογραφων Block Διάγραμμα ενός τυπικου Ηλεκτροκαρδιογράφου Αναπαράσταση σηματών στο πεδιο Χρόνου-Συχνότητας Ορισμός και σημασία του πεδίου Χρόνου-Συχνότητας Χαρακτηριστικα Αναπαραστασης Χρονου-Συχνοτητας Ανάλυση και Μετασχηματισμός Fourier (FT) Θεώρημα Parseval Αρχή της Αβεβαιότητας του Heisenberg Μέθοδοι Ανάλυσης σήματος στο πεδίου Χρόνου- Συχνότητας Βραχύχρονος Μετασχηματισμός Fourier (Short-Time Fourier 6

7 Transformer) Συνεχής Μετασχηματισμός Κυματιδίου (Continuous Wavelet Transform) Κατανομή Wigner-Ville (Wigner-Ville Distribution) Αποσύνθεση Σήματος με χρήση της μεθόδου Matching Pursuit O Aλγόριθμος Μatching Pursuit Εισαγωγή Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα της μεθοδου Matching Pursuit Περιγραφή του Αλγόριθμου Matching Pursuit Επιλογή της Μητρικής Συνάρτησης για τη Δημιουργία της Βιβλιοθήκης Ανάλυση του Σήματος στις Συνιστώσες του Μεταφορα & Απεικονιση του Σήματος στο πεδίο Χρονου- Συχνοτητας Υλοποίηση του αλγορίθμου Matching Pursuit για την ανάλυση σήματος στο πεδίο χρόνου-συχνότητας Ανασκόπηση των Εφαρμογών του Αλγόριθμου Matching Pursuit σε Βιοϊατρικά Σήματα Εφαρμογές του Αλγόριθμου σε Ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα (EEG) Εφαρμογές του Αλγορίθμου σε Ηλεκτρο-Καρδιογραφικά Σήματα (ΕCG) Αποτελέσματα Υλοποίησης του αλγορίθμου σε πραγματικά ECG Περιγραφή Δεδομένων Αποτελέσματα Εφαρμογή του αλγορίθμου σε Προσομοιωμένα Δεδομένα Εφαρμογή του αλγορίθμου σε Φυσιολογικο ECG Εφαρμογή του αλγορίθμου σε παθολογικά ECGs Συμπεράσματα & Επίλογος... 9 Βιβλιογραφια Παράρτημα

8 ABSTRACT The following project, which is a part of telemedicine program e- Herofilus, examines the effectiveness of Matching Pursuit method. Its ability of processing in biomedical signals is described in a general format, as well as the advantages in processing of electrocardiogram (ECG) in more details. Firstly, there is an analytical description of collection and record of ECG. Afterwards, there is a description of Matching Pursuit algorithm and its results in biosignal processing. The algorithm is applied in electrocardiogram (ECG) and electroencephalogram (EEG). The results of those applications showed the advantages of Matching Pursuit method over the other methods were used in the past in the signal processing field in the time frequency plane. Finally, the implementation of Matching Pursuit algorithm in real ECGs is following. These ECGs are taken from healthy as well as from pathological specimens. The source of these specimens is Physionet Bank of MIT. In the conclusions of this project, it is underlined the value and the efficiency of Matching Pursuit method in denoising of ECG, and in detecting the useful signal information in time frequency plane. Additionally, comparing the results of processing healthy and pathological ECGs, could lead us in the future in the development of an automated diagnosis algorithm, which can be an innovation in both Engineering and Medicine Sciences. 8

9 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την αποτελεσματικότητα του αλγορίθμου Matching Pursuit στον τομέα της επεξεργασίας σήματος. Περιγράφονται οι γενικότερες δυνατότητες του στην επεξεργασία βασικών βιοϊατρικών σημάτων και ειδικότερα εξετάζονται τα πλεονεκτήματά του στην επεξεργασία του ηλεκτροκαρδιογράφηματος, μιας και η εργασία αποτελεί μέρος του προγράμματος τηλεκαρδιολογίας e-herofilus. Αρχικά λοιπόν γίνεται μία αναλυτική περιγραφή του τρόπου λήψης και καταγραφής του καρδιογραφικού σήματος. Στη συνέχεια γίνεται μία περιγραφή του αλγορίθμου Matching Pursuit και των αποτελεσμάτων που είχε η εφαρμογή του σε γνωστά βιοσήματα και κυρίως σε εγκεφαλογραφήματα και καρδιογραφήματα, από όπου προκύπτουν τα πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης μεθόδου έναντι των άλλων μεθόδων που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για τη μεταφορά και επεξεργασία σημάτων στο πεδίο χρόνου- συχνότητας. Τέλος ακολουθεί η υλοποιήση του αλγορίθμου του Matching Pursuit και η εφαρμογή του σε πραγματικά ηλεκτροκαρδιογραφήματα τόσο υγιή όσο και παθολογικά, που λήφθηκαν από τη βάση Physionet του MIT. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων της εφαρμογής αυτής οδηγεί σε συμπεράσματα σχετικά με την αξία και την αποτελεσματικότητα του αλγορίθμου στους τομείς της αποθορυβοποίησης του καρδιογραφικού σήματος και του εντοπισμού της χρήσιμης πληροφορίας που αυτό μεταφέρει. Επίσης, μέσα από τη σύγκριση υγιών και παθολογικών καρδιογραφημάτων γίνεται μία προσπάθεια αναγνώρισης στοιχείων που εμφανίζονται στο πεδίο χρόνου-συχνότητας και συσχέτισής τους με τις εκάστοτε παθολογίες, γεγονός που μελλοντικά μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για την ανάπτυξη αλγορίθμου αυτόματης διάγνωσης καρδιογραφημάτων. 9

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ανάπτυξη της βιοϊατρικής τεχνολογίας τόσο σε επίπεδο υλικών όσο και σε επίπεδο καταγραφής, αποθήκευσης, μετάδοσης και επεξεργασίας βιοσημάτων έχει βοηθήσει πολύ στην ταχύτερη και ακριβέστερη διάγνωση και κατ επέκταση αντιμετώπιση παθολογιών σε πολλούς τομείς της ιατρικής. Σε αυτό το γενικότερο πλαίσιο κινείται και η παρούσα εργασία, η οποία στόχο έχει να εξετάσει τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από την επεξεργασία του ηλεκτροκαρδιογράφηματος με τη βοήθεια του αλγόριθμου Matching Pursuit. Η εργασία αυτή αποτελεί τμήμα του προγράμματος «e-ηρόφιλος: Στρατηγική βελτίωσης ποιότητας και αξιοπιστίας της Τηλεκαρδιολογίας» το οποίο εκπονείται από το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) και υποστηρίζεται εν μέρει από το Regional Operational Program in Attica, Greece και χρηματοδοτείται από Εθνικούς και Ευρωπαϊκούς πόρους AT- 38. ( EnglishVersion/herofilos_engl.html) Η τηλεκαρδιολογία αποτελεί τομέα της τηλεϊατρικής στον οποίο τα τελευταία χρόνια γίνονται αλματώδη βήματα ανάπτυξης. Με τον όρο τηλεϊατρική περιγράφεται οποιαδήποτε ιατρική δραστηριότητα περιλαμβάνει την έννοια της απόστασης. Στις περιπτώσεις που η απόσταση αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την εξέλιξη ενός ιατρικού περιστατικού, η τηλεϊατρική παραδίδει υπηρεσίες φροντίδας με τη χρήση πληροφοριακών και τηλεπικοινωνιακών συστημάτων, βοηθώντας έτσι την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία των όποιων ασθενειών καθώς και τη συνεχή εκπαίδευση των παροχών φροντίδας υγείας. Εν τούτοις η 1

11 ηλεκτρονικής μορφής φροντίδα υγείας δεν αντικαθιστά τις κλασικές παραδοσιακές μεθόδους ιατρικής καθώς είναι απλά ένα ακόμη εργαλείο για την καλύτερη πρόσβαση σε ήδη υπάρχουσες πηγές και εγκαταστάσεις. Τηλε-καρδιολογία είναι η χρήση πληροφοριακών και τηλεπικοινωνιακών μέσων για τη διευκόλυνση της πρακτικής της καρδιολογίας στις περιπτώσεις που γιατρός και ασθενής χωρίζονται από μεγάλη γεωγραφική απόσταση. Μέσω της τηλεκαρδιολογίας δίνεται η δυνατότητα στο ιατρικό προσωπικό να προσεγγίσει το ιατρικό ιστορικό του ασθενή και να προβεί σε διαδραστική διάγνωση. Ιατρικά συμβούλια από απόσταση, ανάμεσα σε καρδιολόγους και ειδικευόμενους αποτέλεσαν το πρώτο βήμα στην ανάπτυξη της τηλεκαρδιολογίας. Η πρώτη μετάδοση ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ECG) πραγματοποιήθηκε σε αστροναύτες, για την παρακολούθηση της υγείας τους. Επειδή η διάγνωση ενός ηλεκτροκαρδιογραφήματος είναι σχετικά απλή, αξιόπιστη και ιατρικώς πολύτιμη, η μετάδοση καρδιογραφήματος από απόσταση προσφέρει άμεση πρόσβαση στην καρδιολογική αξιολόγηση, βοηθά τους γιατρούς στη λήψη αποφάσεων μειώνοντας την άμεση φθορά και μειώνει τον χρόνο νοσηλείας. Σήμερα, η παρακολούθηση ασθενών έχει εξελιχθεί και έχει προχωρήσει από συνδέσεις τοπικού δικτύου σε ασύρματα συστήματα, τα οποία χρησιμοποιούν σύνθετες μεθόδους συμπίεσης, επεξεργασίας σημάτων και αυτόματης διάγνωσης για τη βελτιστοποίησή τους. Προς αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε και η παρούσα εργασία αφού στόχο έχει να εξετάσει την χρησιμότητα της εφαρμογής μια νέας μεθόδου, του Matching Pursuit, στη βελτιστοποίηση ενός συστήματος τηλεκαρδιολογίας, του e-herofilus, μέσω της επεξεργασίας του καρδιογραφικού σήματος. Όσο πιο προχωρημένο είναι ένα σύστημα τηλεκαρδιολογίας τόσο μεγαλύτερα είναι τα οφέλη για τους ασθενείς. Συνεπώς, η ποιότητα και οι διαστάσεις που αυτή παίρνει στις εφαρμογές τηλεκαρδιολογίας είναι καίριας σημασίας. 11

12 1.1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ e-ηροφιλοσ Το πρόγραμμα e-ηρόφιλος στοχεύει στο σχεδιασμό, ανάπτυξη και κλινική τεκμηρίωση μιας νέας πλατφόρμας τηλεκαρδιολογίας για τη συνεχή καταγραφή καρδιογραφημάτων 12 απαγωγών σε ασθενείς. Οι ασθενείς παρακολουθούνται από το σπίτι τους με τη χρήση τηλεπικοινωνιακών μέσων ούτως ώστε να διευκολύνονται οι καρδιολόγοι στην από απόσταση παρακολούθηση και διάγνωση. Ο τελικός στόχος είναι η ανάπτυξη ενός Εθνικού Πρότυπου το οποίο θα εγγυάται την ποιότητα και αξιοπιστία της Τηλεκαρδιολογίας και θα διευκολύνει τη διάγνωση από απόσταση. Η γενική αρχιτεκτονική της προτεινόμενης πλατφόρμας φαίνεται στο σχήμα 1.1. Το έργο έχει χωριστεί σε δύο φάσεις. Στην πρώτη έχει συμπεριληφθεί η ανάπτυξη και η τεκμηρίωση της πλατφόρμας. Αρχικά στήθηκε ο server του e-herophilus. Αλγόριθμοι συμπίεσης δεδομένων των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων αναπτύχθηκαν. Επιπλέον, αλγόριθμοι για την αυτόματη διάγνωση και εύρεση τυχόν ανωμαλιών ερευνώνται. Η δεύτερη φάση περιλαμβάνει την πιλοτική μελέτη για την κλινική εφαρμογή της πλατφόρμας. Συνεχής συνεργασία με καρδιολόγους του ΙΙΒΕΑΑ δίνουν τη δυνατότητα να ληφθούν υπόψη όλες οι απαραίτητες ηθικές απαιτήσεις, να γίνει η κατάλληλη επιλογή ασθενών καθώς επίσης και η σωστή κατανόηση των κλινικών πρωτοκόλλων. Σχήμα 1-1: Αρχιτεκτονική του προγράμματος e-ηρόφιλος Σχήμα 1-2: 12-κάναλος καρδιογράφος 12

13 Κάθε ασθενής εξοπλίζεται με έναν 12-κάναλο ηλεκτροκαρδιογράφο (σχήμα 1-2) και έναν φορητό υπολογιστή. Η 12-κάναλη ECG συσκευή με δυνατότητα εκπομπής Bluetooth BT12 (Corscience) μπορεί να στείλει καρδιογραφήματα τριών, έξι ή δώδεκα επαγωγών σε μια απόσταση μέχρι 25 μέτρων, μεταδίδοντας με αυτό τον τρόπο τα δεδομένα στον φορητό υπολογιστή, που είναι εγκατεστημένος στο σπίτι του ασθενούς. Τα αρχεία που μεταφέρονται είναι κωδικοποιημένα σύμφωνα με το Secure Copy Protocol (SCP) και αποστέλλονται κάθε 1 δευτερόλεπτα. Τα δεδομένα μεταφέρονται μέσω διαδικτύου με χρήση μιας ευρυζωνικής σύνδεσης (ADSL). Η μεταφορά του SCP-ECG από το σπίτι του ασθενή στον κεντρικό υπολογιστή (server) γίνεται χρησιμοποιώντας τεχνολογίες Web Services και το πρότυπο W3C, Simple Object Access Protocol (SOAP) Message Transmission Optimization Mechanism (MTOM). Τα δεδομένα μετά τη μεταφορά, αποθηκεύονται στον κεντρικό υπολογιστή (server) του e-ηρόφιλου. Για να δει τα δεδομένα ο γιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει τη σύνδεση διαδικτύου (internet) του Νοσοκομείου ή ενός φορητού υπολογιστή και να συνδεθεί ασφαλώς (secure login) στην ιστοσελίδα του e-hρόφιλου. Ο χρήστης μπορεί να επιλέξει ποιόν ασθενή θέλει να παρακολουθήσει και να δει αποθηκευμένα δεδομένα (σχήμα 1-3). Σχήμα 1-3: Αποθηκευμένα δεδομένα στον e-hρόφιλο 13

14 Εναλλακτικά μπορεί να παρακολουθήσει τις εγγραφές σε πραγματικό χρόνο, χρησιμοποιώντας μία εφαρμογή, που έχει αναπτυχθεί και μπορεί να εγκατασταθεί στον υπολογιστή του. (Σχήμα 1-4). Σχήμα 1-4: Καρδιογραφήματα σε πραγματικό χρόνο στο e-herophilus 14

15 H ΚΑΡΔΙΑ 2.1. Η ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Η καρδιά είναι ένα μυώδες όργανο που συστέλλεται ρυθμικά λειτουργώντας σαν αντλία αίματος με τη βοήθεια του κυκλοφορικού συστήματος. Αποτελείται, όπως φαίνεται στο σχήμα 2-1, από δύο ξεχωριστές αντλίες, τη δεξιά καρδία, η οποία διοχετεύει το αίμα μέσα από τους πνεύμονες, και την αριστερή καρδία, η οποία διοχετεύει το αίμα μέσα από τα περιφερικά όργανα του σώματος. Με τη σειρά τους, κάθε μία από αυτές τις δύο ξεχωριστές καρδιές αποτελείται από έναν κόλπο και μία κοιλία, που συστέλλονται περιοδικά. Ο κόλπος φυσιολογικά λειτουργεί σαν προθάλαμος για την κοιλία, επιτελεί όμως και ελαφρά υποβοηθητική αντλητική λειτουργία, για την προώθηση του αίματος προς την κοιλία. Με τη σειρά της η κοιλία προσφέρει την κύρια δύναμη για την προώθηση του αίματος μέσα από την πνευμονική ή την περιφερική κυκλοφορία. Σχήμα 2-1: Ανατομία της καρδιάς και πορεία του αίματος διαμέσου των καρδιακών κοιλοτήτων Ο καρδιακός μυς αποτελείται από δύο τύπους μυϊκών κυττάρων: (1) από 15

16 κύτταρα που παράγουν και άγουν ηλεκτρικές ώσεις και (2) από κύτταρα που ανταποκρίνονται στα ερεθίσματα με συστολή. Τα δεύτερα αποτελούν το τμήμα που παράγει μυϊκό έργο (μυοκάρδιο). Ο καρδιακός μυς περικλείεται από έναν ινώδη σάκο που λέγεται περικάρδιο. Το εσωτερικό της καρδίας καλύπτεται από μία σκληρή μεμβράνη, το ενδοκάρδιο. Το μυοκάρδιο των κοιλιών αποτελεί λειτουργικό συγκύτιο, δηλαδή τα κύτταρά του δεν είναι μονωμένα το ένα από το άλλο με αποτέλεσμα το ερέθισμα που θα ξεκινήσει από κάποιο σημείο μιας κοιλίας να οδηγεί σε πλήρη συστολή και των δύο κοιλιών. Το ίδιο ισχύει και για τους κόλπους. Αυτό ονομάζεται αρχή του "όλου ή ουδενός" ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΚΟΥ ΜΥ Σχήμα 2-2: Δυναμικό ενεργείας νεύρων και μυών Το μυοκάρδιο των κόλπων και των κοιλιών συστέλλονται με τον ίδιο σχεδόν τρόπο όπως και ο γραμμωτός μυς, με τη διαφορά ότι η διάρκεια συστολής τους είναι πολύ μεγαλύτερη (σχήμα 2-2). Το δυναμικό ηρεμίας μεμβράνης του φυσιολογικού καρδιακού μυός είναι περίπου -85 ως -95 mv. Η τάση του δυναμικού δράσης που καταγράφεται στο μυοκάρδιο των κοιλιών είναι, όπως φαίνεται στο σχήμα 2.1.2, 15 mv, πράγμα που σημαίνει ότι το δυναμικό της μεμβράνης αυξάνει από τη φυσιολογικά πολύ αρνητική τιμή του, μέχρι την ελαφριά θετική τιμή των +2 mv. Μετά από το αρχικό έπαρμα η μεμβράνη μένει σε κατάσταση εκπόλωσης για,15 (στο κολπικό μυοκάρδιο) ως,3 sec 16

17 (στο κοιλιακό μυοκάρδιο) εμφανίζοντας ένα χαρακτηριστικό επίπεδο (plateau), όπως φαίνεται στο σχήμα, στο τέλος του οποίου ακολουθεί απότομη επαναπόλωση. Αυτό το επίπεδο κάνει το δυναμικό δράσης να διαρκεί στο μυοκάρδιο 1-3 φορές περισσότερο από όσο στους σκελετικούς μύες και προκαλεί αντίστοιχη παράτασης της συστολής ΚΑΡΔΙΑΚΉ ΔΙΈΓΕΡΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΉ Σε αντίθεση προς ό,τι συμβαίνει στους σκελετικούς μύες, η καρδιακή διέγερση παράγεται μέσα στην ίδια την καρδιά και αυτό γιατί οι περισσότερες μυοκαρδιακές ίνες έχουν την ικανότητα της αυτοδιέγερσης, δηλ. μιας διαδικασίας που προκαλεί αυτόματη ρυθμική συστολή και ισχύει ιδιαίτερα για τις ίνες του ειδικού συστήματος παραγωγής και αγωγής των ερεθισμάτων της καρδιάς. Αυτό αποτελεί αυτοματία ή αυτονομία της καρδιάς. Η διέγερση της καρδιάς υπό φυσιολογικές συνθήκες ξεκινά από τον φλεβόκομβο που αποτελεί τον φυσιολογικό βηματοδότη της καρδιάς. Από το φλεβόκομβο το ερέθισμα εξαπλώνεται μέσα από τους δύο κόλπους προς τον κολποκοιλιακό κόμβο, από όπου με τα δύο σκέλη του δεματίου του Hiss, φτάνει στο δίκτυο Purkinje, που το μεταφέρει στο μυοκάρδιο των κοιλιών. Η ενεργοποίηση του κοιλιακού μυοκαρδίου πραγματοποιείται με κατεύθυνση από το ενδοκάρδιο προς το επικάρδιο και από την κορυφή προς τη βάση των κοιλιών (σχήμα 2-3). Το σύστημα αγωγής της διέγερσης είναι οργανωμένο κατά τρόπο ώστε η διέγερση να μη μεταδίδεται από τους κόλπους στις κοιλίες πολύ γρήγορα. Με αυτόν τον τρόπο παρέχεται χρόνος για να αδειάσουν οι κόλποι το περιεχόμενό τους προς τις κοιλίες πριν από την έναρξη της συστολής των κοιλιών. Η καθυστέρηση αυτή της μετάδοσης της διέγερσης, από τους κόλπους στις κοιλίες, οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στον κολποκοιλιακό κόμβο και στις σχετικές ίνες αγωγής. 17

18 Σχήμα 2-3: Σύστημα αγωγής της καρδιάς Η διέγερση, μετά τη διαδρομή της μέσα από τη διακομβική οδό, φτάνει στον κολποκοιλιακό κόμβο περίπου,3 sec μετά από τη γένεσή της από το φλεβόκομβο. Ακολουθεί μια περαιτέρω καθυστέρηση,9 sec μέσα στον ίδιο τον κολποκοιλιακό κόμβο, πριν η διέγερση να εισέλθει μέσα στο κολποκοιλιακό δεμάτιο. Μια τελευταία καθυστέρηση,4 sec παρατηρείται κυρίως μέσα στο κολποκοιλιακό δεμάτιο, που αποτελείται από πολλαπλές μικρές δεσμίδες, οι οποίες διέρχονται μέσα από τον ινώδη συνδετικό ιστό που διαχωρίζει τους κόλπους από τις κοιλίες. Έτσι, η ολική καθυστέρηση στα συστήματα του κολποκοιλιακού κόμβου και του κολποκοιλιακού δεματίου, είναι περίπου,13 sec. Το ένα τέταρτο περίπου από αυτόν το χρόνο καταναλίσκεται για τη δίοδο της διέγερσης μέσα από τις μεταβατικές ίνες, οι οποίες είναι πολύ μικρές ίνες με τις οποίες συνδέονται οι ίνες των διακομβικών οδών με τον κολποκοιλιακό κόμβο. Η ταχύτητα αγωγής μέσα σ' αυτές τις ίνες είναι μόνο,2 ως,5 m/sec (περίπου το 1/12 της ταχύτητας αγωγής μέσα στο φυσιολογικό μυοκάρδιο), με αποτέλεσμα τη μεγάλη καθυστέρηση της εισόδου της διέγερσης μέσα στον κολποκοιλιακό κόμβο. Μετά την είσοδο της διέγερσης μέσα στον ίδιο τον κόμβο, η ταχύτητα αγωγής της μέσα από τις ίνες του κόμβου εξακολουθεί να είναι μικρή, μόνο,5 m/sec, δηλαδή περίπου το 1/8 της ταχύτητας αγωγής στο φυσιολογικό 18

19 μυοκάρδιο. Η μικρή αυτή ταχύτητα αγωγής παρατηρείται επίσης και στο κολποκοιλιακό δεμάτιο. Από τη στιγμή της εισόδου της διέγερσης της καρδίας μέσα στο κολποκοιλιακό δεμάτιο μέχρι την άφιξή της στις απολήξεις των ινών Purkinje, μεσολαβεί χρονικό διάστημα,3 sec περίπου. Κατά συνέπεια, όταν μια καρδιακή διέγερση εισέλθει μέσα στο σύστημα Purkinje, επεκτείνεται σχεδόν αμέσως σε ολόκληρη την επιφάνεια του ενδοκαρδίου του μυοκαρδίου των κοιλιών. Μετά την άφιξη της διέγερσης της καρδίας στα άκρα των ινών Purkinje, η περαιτέρω αγωγή της μέσα στη μάζα του μυοκαρδίου των κοιλιών γίνεται με τις ίδιες τις μυϊκές ίνες του μυοκαρδίου. Η ταχύτητα αγωγής της είναι τώρα μόνο,3-,5 m/sec, δηλαδή 6 φορές μικρότερη σε σύγκριση με τις ίνες Purkinje. Η αγωγή της διέγερσης από την επιφάνεια του ενδοκαρδίου ως την επικαρδιακή επιφάνεια των κοιλιών, απαιτεί άλλα,3 sec, δηλαδή χρονικό διάστημα σχεδόν ίσο με εκείνο που απαιτείται για την αγωγή μέσα από ολόκληρο το σύστημα Purkinje. Έτσι, ο ολικός χρόνος που απαιτείται για την αγωγή της διέγερσης από την αρχή του συστήματος Purkinje ως τις τελευταίες διεγειρόμενες ίνες του μυοκαρδίου των κοιλιών, στη φυσιολογική καρδιά, είναι περίπου,6 sec. (σχήμα 2-4). Σχήμα 2-4: Μετάδοση της διέγερσης μέσα στην καρδιά, με το χρόνο εμφάνισης της διέγερσης (σε εκατοστά του δευτερολέπτου) σε διάφορα σημεία της 19

20 2.2. Ο ΚΑΡΔΙΑΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Κατά την ηρεμία η συχνότητα της καρδιακής λειτουργίας είναι περίπου 7 παλμοί ανά λεπτό. Αυτό σημαίνει ότι οι τέσσερις φάσεις της λειτουργίας της καρδιάς ολοκληρώνονται σε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο. Οι φάσεις αυτές είναι: I. Διέγερση και ισομετρική συστολή της κοιλίας. II. Εξώθηση. III. Ισο(ογκο)μετρική χάλαση. IV. Παθητική πλήρωση των κοιλιών και συστολή των κόλπων. Ο καρδιακός κύκλος και η συσχέτιση των διαφόρων μετρήσεων αιμοδυναμικών παραμέτρων στη διάρκειά του απεικονίζονται στο σχήμα ΟΙ ΚΑΡΔΙΑΚΕΣ ΒΑΛΒΙΔΕΣ Τη ροή του αίματος προς τη σωστή κατεύθυνση δηλαδή από τους κόλπους στις κοιλίες (φάση IV) και από αυτές στην αορτή και στην πνευμονική αρτηρία (φάση ΙΙ), εξασφαλίζουν οι καρδιακές βαλβίδες, οι οποίες χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: [1] Οι κολποκοιλιακές βαλβίδες: οι οποίες αποτρέπουν την προς τα πίσω διαφυγή του αίματος από τις κοιλίες προς τους κόλπους όταν συστέλλονται η δεξιά και η αριστερή κοιλία. Στις κολποκοιλιακές βαλβίδες ανήκουν η μιτροειδής βαλβίδα (διγλώχινα) και η τριγλώχινα βαλβίδα (σχήμα 2-1). [2] Οι μηνοειδείς βαλβίδες: οι οποίες αποτρέπουν την προς τα πίσω διαφυγή του αίματος από την αορτή προς την αριστερή κοιλία και από την πνευμονική αρτηρία προς τη δεξιά κοιλία κατά τη διαστολή. Στις μηνοειδείς βαλβίδες ανήκουν η αορτική και η πνευμονική βαλβίδα (σχήμα 2-1). Το άνοιγμα και το κλείσιμο των βαλβίδων (σχήμα 2-5 1) καθορίζεται από την πίεση που επικρατεί σε κάθε πλευρά τους. Αν η πίεση στην αριστερή κοιλία είναι μεγαλύτερη από την πίεση στην αορτή, η αορτική 2

21 βαλβίδα ανοίγει, ενώ αν είναι μικρότερη, η βαλβίδα κλείνει. Σχήμα 2-5: Καρδιακός Κύκλος 21

22 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΚΟΥ ΚΥΚΛΟΥ Η ακόλουθη αλληλουχία γεγονότων αποτελεί τον καρδιακό κύκλο: Η συστολή των κόλπων (φάση IVc) : ενώ οι κοιλίες βρίσκονται ακόμα σε διαστολή, η εκπόλωση του φλεβόκομβου προκαλεί διέγερση του μυοκαρδίου των κόλπων το οποίο συστέλλεται (αύξηση της κολπικής πίεσης (σχήμα 2-5 4). Έτσι, με το αίμα που εξωθείται από τους κόλπους ολοκληρώνεται η πλήρωση των κοιλιών και τελειώνει η διαστολή που θα περιγραφεί παρακάτω. Φυσιολογικά, ο τελοδιαστολικός όγκος είναι περίπου 125 ml (σχήμα 2-5 6) αλλά είναι δυνατό να αυξηθεί έως και 25 ml. Σε αυτό το χρονικό σημείο η ηλεκτρική διέγερση, που εξελίσσεται στο εσωτερικό του μυοκαρδίου, έχει φτάσει στην κοιλία που τώρα συστέλλεται. Σε αυτή τη φάση της συστολής (φάση Ι) και οι τέσσερις βαλβίδες είναι κλειστές, δηλαδή ο όγκος του αίματος που περιέχουν οι κοιλίες μένει σταθερός (σχήμα 2-5 6), ενώ η πίεση αυξάνεται γρήγορα (ισο(ογκο)μετρική συστολή). Όταν η πίεση στην αριστερή κοιλία υπερβεί την πίεση που επικρατεί στην αορτή (σχήμα 2-5 2, 3) οι μηνοειδείς βαλβίδες ανοίγουν γεγονός που σημειώνει την έναρξη της φάσης εξώθησης (φάση ΙΙ). Στη διάρκεια της φάσης αυτής η πίεση στην αριστερή κοιλία και στην αορτή αυξάνεται για σύντομο χρονικό διάστημα (σχήμα 2-5 2). Μετά την εξώθηση του αίματος (σχήμα 2-5 6, 7) οι κοιλίες χαλαρώνουν (φάση ΙΙΙ) και οι πιέσεις τους αμέσως γίνονται μικρότερες από τις πιέσεις στην αορτή (σχήμα 2-5 3). Το γεγονός αυτό προκαλεί σύγκλειση των μηνοειδών βαλβίδων και σημειώνει την έναρξη της διαστολής. Στο μεταξύ οι κόλποι γεμίζουν πάλι με αίμα. Το μυοκάρδιο αιματώνεται με τις στεφανιαίες αρτηρίες (σχήμα 2-5 8) στις οποίες ρέει αίμα σχεδόν μόνο κατά τη διάρκεια της διαστολής, διότι κατά τη συστολή τα στεφανιαία αγγεία συμπιέζονται από το συστελλόμενο μυοκάρδιο. Η φυσιολογική καρδιακή λειτουργία μπορεί να εξετασθεί και με την ακοή. Ο πρώτος από τους καρδιακούς ήχους (σχήμα 2-5 9) παράγεται κατά τη φάση της συστολής και ο δεύτερος κατά το κλείσιμο των 22

23 μηνοειδών βαλβίδων. Ο καρδιακός κύκλος αντανακλάται επίσης στα επάρματα του φλεβικού σφυγμού (σχήμα 2-5 5, a,c,x,v,y). Το θετικό έπαρμα a οφείλεται στη συστολή των κόλπων και το αρνητικό έπαρμα x στην κάθοδο του επιπέδου των βαλβίδων. 23

24 ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ (ΗΓΚ Η ΕCG) Κατά την επέκταση του κύματος της διέγερσης στα διάφορα τμήματα της καρδιάς, ηλεκτρικά ρεύματα διατρέχουν τους ιστούς γύρω από την καρδιά, ένα μικρό δε μέρος από αυτά φτάνει μέχρι την επιφάνεια του σώματος. Εάν τοποθετηθούν ηλεκτρόδια πάνω στο δέρμα από τη μία και την άλλη πλευρά της καρδιάς, καθίσταται δυνατή η καταγραφή των μεταβολών των ηλεκτρικών δυναμικών μεταξύ των διαφόρων θέσεων του δέρματος (απαγωγών) εξαιτίας της καρδιακής δραστηριότητας. Η καμπύλη που λαμβάνεται με αυτόν τον τρόπο ονομάζεται ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΓΚ). Έτσι το ΗΓΚ αντανακλά τα ηλεκτρικά φαινόμενα που σχετίζονται με την καρδιακή διέγερση και δίνει πληροφορίες για τον ανατομικό προσανατολισμό της καρδιάς, τα σχετικά μεγέθη των καρδιακών κοιλοτήτων, την καρδιακή συχνότητα, το ρυθμό και την προέλευση της διέγερσης, την εξάπλωση του ερεθίσματος, τη μείωση της διέγερσης και τις διαταραχές των παραπάνω φαινομένων, ανεξάρτητα από τον αν οι διαταραχές αυτές οφείλονται σε ανατομικές, μηχανικές, μεταβολικές ή κυκλοφορικές ανωμαλίες. Το ΗΓΚ δεν δίνει πληροφορίες για τη συσταλτική και την αντλητική αποτελεσματικότητα της καρδιάς. Οι ιδιότητες αυτές μπορούν να κριθούν μόνο βάσει της πίεσης του αίματος και των καρδιακών ήχων ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΗΓΚ Ένα φυσιολογικό ΗΚΓ που αφορά δυο διαδοχικούς καρδιακούς παλμούς απεικονίζεται στο σχήμα 3-1. Η ηλεκτροκαρδιογραφική καμπύλη χαρακτηρίζεται από μία σειρά αποκλίσεων από την ισοηλεκτρική γραμμή, που ονομάζονται επάρματα. Κατά κοινή αποδοχή τα θετικά δυναμικά παράγουν επάρματα προς τα επάνω και τα αρνητικά προς τα κάτω. 24

25 Σχήμα 3-1: Το φυσιολογικό ηλεκτροκαρδιογράφημα Το φυσιολογικό ΗΚΓ αποτελείται από ένα κύμα Ρ, ένα «σύμπλεγμα QRS» και ένα κύμα Τ. Το σύμπλεγμα QRS συνήθως αποτελείται από τρία διαφορετικά κύματα, τα Q, R και S, που παράγονται - και τα τρία - από τη διέλευση της καρδιακής διέγερσης από τις κοιλίες. Το κύμα Ρ προκαλείται από ηλεκτρικά ρεύματα, τα οποία παράγονται κατά την εκπόλωση των κόλπων, πριν από τη συστολή τους, ενώ το σύμπλεγμα QRS προκαλείται από ηλεκτρικά ρεύματα, τα οποία παράγονται κατά την εκπόλωση των κοιλιών πριν από τη συστολή τους, δηλαδή, κατά την επέκταση της εκπόλωσης στο μυοκάρδιο των κοιλιών. Κατά συνέπεια, τόσο το κύμα Ρ, όσο και τα κύματα που αποτελούν το σύμπλεγμα QRS, είναι κύματα εκπόλωσης. Το κύμα Τ προκαλείται από ηλεκτρικά ρεύματα τα οποία παράγονται κατά την ανάνηψη των κοιλιών 25

26 από την κατάσταση της εκπόλωσης. Η διεργασία αυτή επιτελείται στο μυοκάρδιο των κοιλιών,25-,35 sec μετά την εκπόλωση, αυτό δε το κύμα χαρακτηρίζεται ως κύμα επαναπόλωσης. Δηλαδή, το ΗΚΓ αποτελείται από κύματα εκπόλωσης και από κύματα επαναπόλωσης ΚΥΜΑΤΑ ΕΚΠΟΛΩΣΗΣ & ΕΠΑΝΑΠΟΛΩΣΗΣ Στο σχήμα 3-2 απεικονίζεται μια μυϊκή ίνα σε τέσσερα διαφορετικά στάδια εκπόλωσης και επαναπόλωσης. Κατά τη διεργασία της «εκπόλωσης» το φυσιολογικό αρνητικό δυναμικό στο εσωτερικό της ίνας παύει να υπάρχει, το δε δυναμικό της μεμβράνης στην πραγματικότητα αντιστρέφεται, δηλαδή γίνεται ελαφρά θετικό στο εσωτερικό της ίνας, και αρνητικό στην εξωτερική της επιφάνεια. Στο σχήμα 3-2-Α, η διεργασία της εκπόλωσης, που απεικονίζεται με την ηλεκτροθετικότητα στο εσωτερικό και την ηλεκτροαρνητικότητα στην εξωτερική επιφάνεια, επεκτείνεται από τα αριστερά στα δεξιά, το δε πρώτο μισό τμήμα της ίνας έχει ήδη υποστεί εκπόλωση, ενώ το υπόλοιπο μισό διατηρεί ακόμη την πόλωσή του. Κατά συνέπεια, το αριστερό ηλεκτρόδιο πάνω στην ίνα βρίσκεται σε περιοχή αρνητικότητας όταν έρχεται σε επαφή με το εξωτερικό της ίνας, ενώ το δεξιό ηλεκτρόδιο βρίσκεται σε περιοχή θετικότητας. Αυτό καταγράφεται ως θετική απόκλιση. Στα δεξιά της μυϊκής ίνας απεικονίζεται η καμπύλη του δυναμικού, όπως καταγράφεται από όργανο με μεγάλη ταχύτητα καταγραφής, όπως είναι σε αυτό το συγκεκριμένο στάδιο εκπόλωσης. Σημειώνεται ότι όταν η εκπόλωση φτάσει στο μέσο της ίνας, το καταγραφόμενο δυναμικό βρίσκεται στη μέγιστη θετική του τιμή. 26

27 Σχήμα 3-2: Καταγραφή του κύματος εκπόλωσης και του κύματος επαναπόλωσης από μία μυϊκή ίνα μυοκαρδίου Στο σχήμα 3-2-Β η εκπόλωση έχει επεκταθεί σε ολόκληρη τη μυϊκή ίνα, η δε καμπύλη, στα δεξιά, έχει επανέλθει στην ισοηλεκτρική γραμμή, επειδή και τα δυο ηλεκτρόδια βρίσκονται τώρα σε περιοχές ίσης αρνητικότητας μεταξύ τους. Το συμπληρωμένο αυτό κύμα είναι κύμα εκπόλωσης, γιατί προκαλείται από την επέκταση της διέγερσης σε ολόκληρο το μήκος της μυϊκής ίνας. Στο σχήμα 3-2-Γ απεικονίζεται η διεργασία επαναπόλωσης της μυϊκής ίνας, η οποία έχει ήδη προχωρήσει ως το μέσο της ίνας, από αριστερά προς τα δεξιά. Στο σημείο αυτό, το αριστερό ηλεκτρόδιο βρίσκεται σε επαφή με περιοχή θετικότητας, ενώ το δεξιό ηλεκτρόδιο βρίσκεται σε περιοχή αρνητικότητας. Η πολικότητα των δυο ηλεκτροδίων είναι ακριβώς η αντίθετη από εκείνη του σχήματος 3-2-Α. Γι αυτό και η καμπύλη του δυναμικού, όπως απεικονίζεται στα δεξιά, γίνεται αρνητική. Τελικά, στο σχήμα 3-2-Δ, η μυϊκή ίνα έχει πλήρως επαναπολωθεί, και τα δυο ηλεκτρόδια βρίσκονται σε επαφή με περιοχές θετικότητας, με αποτέλεσμα να μην υφίσταται πια διαφορά δυναμικού μεταξύ τους. Έτσι, 27

28 στην καμπύλη στα δεξιά του σχήματος, το δυναμικό επανέρχεται και πάλι στην ισοηλεκτρική γραμμή. Το συμπληρωμένο αυτό αρνητικό κύμα χαρακτηρίζεται ως κύμα επαναπόλωσης, επειδή προκαλείται από την επέκταση της διεργασίας επαναπόλωσης πάνω στη μυϊκή ίνα ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΟΥ ΗΓΚ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΥ Οι διάφορες φάσεις της καρδιακής λειτουργίας σε σχέση με τα συγκεκριμένα τμήματα του ηλεκτροκαρδιογραφήματος απεικονίζονται στο σχήμα 3-3. Πριν να είναι δυνατή η συστολή του μυός, είναι απαραίτητη η επέκταση της εκπόλωσης στο μυοκάρδιο, για την έναρξη των χημικών διεργασιών της συστολής. Το κύμα Ρ προκαλείται από την επέκταση της εκπόλωσης στους κόλπους, τα δε κύματα QRS από την επέκταση της εκπόλωσης στις κοιλίες. Κατά συνέπεια, το κύμα Ρ εμφανίζεται αμέσως πριν από την έναρξη της συστολής των κόλπων, ενώ το σύμπλεγμα QRS αμέσως πριν από την έναρξη της συστολής των κοιλιών. Οι κοιλίες παραμένουν σε κατάσταση συστολής για μερικά msec μετά την επαναπόλωση, δηλαδή μετά το τέλος του κύματος Τ. Σχήμα 3-3: Οι φάσεις της καρδιακής λειτουργίας σε σχέση με τα τμήματα του ηλεκτροκαρδιογραφήματος. Οι περιοχές στις οποίες υπάρχει η διέγερση φαίνονται με κόκκινο χρώμα. Οι περιοχές με μαύρο είναι αυτές στις οποίες χάνεται η διέγερση 28

29 Το κύμα επαναπόλωσης των κοιλιών, στο φυσιολογικό ΗΚΓ, είναι το κύμα Τ. Φυσιολογικά, ορισμένες μυϊκές ίνες του μυοκαρδίου των κοιλιών αρχίζουν να επαναπολούνται,2 sec περίπου μετά την έναρξη του κύματος εκπόλωσης, πολλές όμως άλλες ίνες αρχίζουν να επαναπολούνται βραδύτερα, μέχρι και,35 sec. Έτσι, η διεργασία της επαναπόλωσης επεκτείνεται μέσα σε σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, περίπου,15 sec. Κατά συνέπεια, το κύμα Τ στο φυσιολογικό ΗΚΓ συχνά είναι παρατεταμένο, η ηλεκτρική του όμως τάση είναι σημαντικά μικρότερη από την τάση του συμπλέγματος QRS, αυτό δε μερικώς οφείλεται στη μεγάλη του διάρκεια. Οι κόλποι επαναπολούνται περίπου,15-,2 sec μετά το κύμα εκπόλωσης. Ο χρόνος όμως αυτός συμπίπτει με την εμφάνιση του συμπλέγματος QRS στο ΗΚΓ. Κατά συνέπεια, το κύμα επαναπόλωσης των κόλπων, γνωστό ως Τ των κόλπων, συνήθως επικαλύπτεται από το πολύ μεγαλύτερο σύμπλεγμα QRS. Γι αυτό το λόγο, σπάνια μόνο είναι δυνατόν να παρατηρηθεί κολπικό κύμα Τ στο ΗΚΓ Η ΒΑΘΜΟΝΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΗΓΚ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ Όλα τα ηλεκτροκαρδιογραφήματα λαμβάνονται με τις κατάλληλες γραμμώσεις βαθμονόμησης στο χαρτί. Οι γραμμώσεις αυτές είτε είναι τυπωμένες στο χαρτί από πριν, όπως συμβαίνει στην περίπτωση που η καμπύλη αναγράφεται με γραφίδα, είτε αναγράφονται στο χαρτί κατά τη διάρκεια του ηλεκτροκαρδιογραφήματος, όπως όταν η αναγραφή γίνεται με τη χρήση ηλεκτροκαρδιογράφου φωτογραφικού τύπου. Όπως απεικονίζεται στο σχήμα 3-4, οι οριζόντιες γραμμές βαθμονόμησης είναι χαραγμένες κατά τέτοιο τρόπο ώστε 1 μικρές υποδιαιρέσεις, προς τα πάνω ή προς τα κάτω, στο σύνηθες ΗΚΓ, να αντιστοιχούν σε 1 mv θετική απόκλιση προς τα πάνω και αρνητική απόκλιση προς τα κάτω. 29

30 Σχήμα 3-4 Φυσιολογικό Ηλεκτροκαρδιογράφημα Οι κάθετες γραμμές στο ΗΚΓ αποτελούν γραμμές βαθμονόμησης χρόνου. Κάθε 2,5 cm, σε οριζόντια κατεύθυνση, αντιστοιχούν σε χρόνο 1 sec, αυτή δε η απόσταση συνήθως υποδιαιρείται σε πέντε ίσα μέρη, με παχύτερες κάθετες γραμμές. Τα διαστήματα μεταξύ αυτών των γραμμών αντιστοιχούν σε χρόνο,2 sec. Με τη σειρά τους, τα μικρά αυτά διαστήματα χωρίζονται, με λεπτότερες κάθετες γραμμές, σε πέντε μικρότερα διαστήματα των,4 sec. Οι φυσιολογικές ηλεκτρικές τάσεις στο ΗΚΓ. Η ηλεκτρική τάση των κυμάτων στο φυσιολογικό ΗΚΓ εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο τα ηλεκτρόδια τοποθετούνται στην επιφάνεια του σώματος. Όταν το ένα ηλεκτρόδιο τοποθετείται αμέσως πάνω από την καρδιά, και το δεύτερο ηλεκτρόδιο τοποθετείται σε κάποιο άλλο σημείο του σώματος, η ηλεκτρική τάση του συμπλέγματος QRS μπορεί να φτάνει τα 3 ή 4 mv. Αλλά ακόμη και αυτή η τάση είναι πολύ μικρή, σε σύγκριση με το μονοφασικό δυναμικό δράσης των 11 mv, όπως καταγράφεται, με άμεσο τρόπο, από την κυτταρική μεμβράνη μυϊκής ίνας του μυοκαρδίου. Όταν το ΗΚΓ καταγράφεται με ηλεκτρόδια τοποθετημένα στα δυο άνω άκρα, είτε σε ένα άνω και σε ένα κάτω άκρο, η ηλεκτρική τάση του συμπλέγματος QRS είναι συνήθως 1 mv από την κορυφή του κύματος R μέχρι το κάτω μέρος του κύματος S. Εξάλλου η ηλεκτρική τάση του κύματος Ρ είναι,1-,3 mv και του κύματος Τ,2-,3 mv. 3

31 Το διάστημα P-Q ή P-R. Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ του κύματος Ρ και της αρχής του συμπλέγματος QRS είναι ο χρόνος που παρέρχεται από την έναρξη της συστολής των κόλπων, μέχρι την έναρξη της συστολής των κοιλιών. Το χρονικό αυτό διάστημα ονομάζεται διάστημα P-Q. Το φυσιολογικό διάστημα P-Q είναι περίπου,16 sec. Αυτό το διάστημα σε μερικές περιπτώσεις ονομάζεται διάστημα P-R γιατί το Q συχνά απουσιάζει. Το διάστημα Q-T. Η συστολή των κοιλιών πρακτικά διαρκεί από την αρχή του κύματος Q μέχρι το τέλος του κύματος Τ. Το χρονικό αυτό διάστημα ονομάζεται διάστημα Q-T και η φυσιολογική του διάρκεια είναι,35 sec ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΑΝΥΣΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΗΚΓ Η μετακίνηση του κύματος της διέγερσης μέσα στο μυοκάρδιο συνοδεύεται από την ανάπτυξη αμέτρητων δυναμικών, διαφόρου εύρους και κατεύθυνσης. Οι παράμετροι που έχουν κάποια κατεύθυνση είναι γενικά γνωστές ως ανύσματα και μπορούν να αναπαρασταθούν γραφικά με βέλη. Στην συγκεκριμένη περίπτωση το μήκος του βέλους αντιπροσωπεύει το εύρος του δυναμικού και η κατεύθυνση του την κατεύθυνση του δυναμικού με την κορυφή του βέλους να αποτελεί το θετικό πόλο. Ακριβώς όπως μπορεί να καταστρωθεί το παραλληλόγραμμο των δυνάμεων, μπορεί να καταστρωθεί και το άθροισμα των ανυσμάτων από οποιονδήποτε αριθμό ανυσμάτων που καλείται ανυσματική συνισταμένη. Στην καρδιά το μέγεθος και η κατεύθυνση της ανυσματικής συνισταμένης μεταβάλλονται κατά την εξέλιξη της διέγερσης, δηλαδή η κορυφή του βέλους της ανυσματικής συνισταμένης περιγράφει αγκύλες, όπως φαίνεται στο σχήμα

32 Σχήμα 3-5: Αγκύλη ανύσματος στο χώρο Η έκφραση της κατεύθυνσης ανύσματος σε μοίρες Όταν ένα άνυσμα είναι οριζόντιο, με κατεύθυνση προς την αριστερή πλευρά του σώματος, λέγεται ότι έχει κατεύθυνση μοιρών, όπως απεικονίζεται στο σχήμα 3-6. Aπό το μηδενικό αυτό σημείο αναφοράς, η κλίμακα των ανυσμάτων προχωρεί κατά την κατεύθυνση των δεικτών του ωρολογίου. Όταν το άνυσμα εκτείνεται κατακόρυφα, από πάνω προς τα κάτω, έχει κατεύθυνση 9 μοιρών. Όταν το άνυσμα εκτείνεται οριζόντια, από αριστερά προς τα δεξιά, η κατεύθυνση του είναι 18 μοίρες, και όταν εκτείνεται κατακόρυφα προς τα πάνω, η κατεύθυνση του είναι -9 ή +27 μοίρες. Στη φυσιολογική καρδιά, η μέση κατεύθυνση του ανύσματος της καρδιάς κατά τη διάρκεια της επέκτασης του κύματος της εκπόλωσης στις κοιλίες, που ονομάζεται μέσο άνυσμα QRS (ή μέσος ηλεκτρικός άξονας QRS), είναι περίπου 59 μοίρες. Aυτό σημαίνει ότι, κατά το μεγαλύτερο μέρος του κύματος εκπόλωσης, η κορυφή της καρδιάς παραμένει θετική σε σχέση με τη βάση της καρδιάς, όπως φαίνεται παρακάτω στο σχήμα

33 Σχήμα 3-6: Οι άξονες των τριών διπολικών και των τριών μονοπολικών απαγωγών 3.5. ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΠΑΓΩΓΈΣ Για τη λήψη ΗΚΓ τα ηλεκτρόδια τοποθετούνται σε διάφορες σταθερές (τυπικές) θέσεις κι έτσι το αν και κατά πόσο η πολικότητα της εγγραφής, κατά τη διάρκεια κάθε καρδιακού κύκλου, θα είναι θετική ή αρνητική, καθορίζεται από τον προσανατολισμό των ηλεκτροδίων σε σχέση με την κατεύθυνση του ρεύματος στην καρδιά. Στη συνέχεια παρουσιάζονται μερικοί από τους συμβατικούς συνδυασμούς τοποθέτησης των ηλεκτροδίων, οι λεγόμενες ηλεκτροκαρδιογραφικές απαγωγές. Είναι γεγονός ότι το εύρος των δυναμικών που μετρά κάθε απαγωγή μπορεί να συγκριθεί με των άλλων μόνο αν η ηλεκτρική αντίσταση μεταξύ καρδιάς και ηλεκτροδίων είναι ίση. Η προϋπόθεση αυτή εκπληρώνεται σε μεγάλο βαθμό στην περίπτωση των απαγωγών των τριών άκρων. A. Οι τυπικές απαγωγές των άκρων, Ι, ΙΙ και ΙΙΙ, του Einthoven Στο σχήμα 3-7 απεικονίζονται οι ηλεκτρικές συνδέσεις μεταξύ των άκρων και του ηλεκτροκαρδιογράφου για την καταγραφή ΗΚΓ από τις 33

34 λεγόμενες «τυπικές» απαγωγές των άκρων. Με τον όρο «διπολικές» εννοείται ότι το ΗΚΓ καταγράφεται από δύο ειδικά ηλεκτρόδια, τοποθετημένα στο σώμα, και σ αυτή την περίπτωση σε άκρα. Έτσι, η «απαγωγή» δεν συνίσταται από ένα απλό καλώδιο, με το οποίο συνδέεται το σώμα με το καταγραφικό όργανο, αλλά από δύο καλώδια και από τα ηλεκτρόδια τους, για να σχηματίζεται ένα πλήρες ηλεκτρικό κύκλωμα με τον ηλεκτροκαρδιογράφο. Αν και ο πραγματικός ηλεκτροκαρδιογράφος είναι το ηλεκτρονικό όργανο καταγραφής υψηλής ταχύτητας, στο σχήμα παριστάνεται ως απλό μηχανικό όργανο καταγραφής. Σχήμα 3-7: Συμβατική τοποθέτηση των ηλεκτροδίων για την καταγραφή των βασικών ηλεκτροκαρδιογραφικών απαγωγών. Στο θώρακα είναι σχεδιασμένο το τρίγωνο του Einthoven Απαγωγή Ι. Για την καταγραφή της απαγωγής Ι των άκρων, το αρνητικό ηλεκτρόδιο του ηλεκτροκαρδιογράφου τοποθετείται στο δεξί άνω άκρο και το θετικό ηλεκτρόδιο στο αριστερό άνω άκρο. Κατά συνέπεια, όταν το σημείο στο θώρακα όπου το δεξί άνω άκρο συνδέεται με το σώμα είναι ηλεκτραρνητικό σε σχέση με το σημείο στο οποίο το αριστερό άνω άκρο συνδέεται με το θώρακα, ο ηλεκτροκαρδιογράφος καταγράφει θετικό κύμα - δηλαδή κύμα πάνω από την ισοηλεκτρική γραμμή του ΗΚΓ. 34

35 Εξάλλου, όταν συμβαίνει το αντίθετο, το καταγραφόμενο κύμα είναι αρνητικό, δηλαδή κάτω από την ισοηλεκτρική γραμμή. Απαγωγή ΙΙ. Κατά την καταγραφή της απαγωγής ΙΙ των άκρων, το αρνητικό ηλεκτρόδιο του ηλεκτροκαρδιογράφου τοποθετείται στο δεξί άνω άκρο και το θετικό ηλεκτρόδιο στο αριστερό κάτω άκρο. Κατά συνέπεια, όταν το δεξί άνω άκρο είναι ηλεκτραρνητικό σε σχέση με το αριστερό κάτω άκρο, ο ηλεκτροκαρδιογράφος καταγράφει θετικό κύμα. Απαγωγή ΙΙΙ. Κατά την καταγραφή της απαγωγής ΙΙΙ των άκρων, το αρνητικό ηλεκτρόδιο του ηλεκτροκαρδιογράφου τοποθετείται στο αριστερό άνω άκρο, και το θετικό ηλεκτρόδιο στο αριστερό κάτω άκρο. Αυτό σημαίνει ότι ο ηλεκτροκαρδιογράφος καταγράφει θετικό κύμα όταν το αριστερό άνω άκρο είναι ηλεκτραρνητικό σε σχέση με το αριστερό κάτω άκρο. Το τρίγωνο Einthoven Στο Σχήμα 3-6 υπάρχει σχεδιασμένο, γύρω από την περιοχή της καρδιάς, ένα ισόπλευρο τρίγωνο, το οποίο ονομάζεται τρίγωνο του Einthoven. Αυτό αποτελεί ένα σχεδιαγραμματικό τρόπο για να δειχθεί ότι τα δύο άνω άκρα και το αριστερό κάτω άκρο αποτελούν τις τρεις γωνίες τριγώνου που περιβάλει την καρδιά. Οι δύο γωνίες στο άνω άκρο του τριγώνου παριστάνουν τα σημεία στα οποία τα δύο άνω άκρα πραγματοποιούν ηλεκτρική σύνδεση με τα υγρά που περιβάλουν την καρδιά, η δε κάτω γωνία αποτελεί το σημείο στο οποίο το αριστερό κάτω άκρο συνδέεται με αυτά τα υγρά. Ο νόμος του Εinthoven. Κατά το νόμο του Einthoven, αν τα ηλεκτρικά δυναμικά δύο οποιωνδήποτε από τις τρεις ηλεκτροκαρδιογραφικές απαγωγές είναι γνωστά για δεδομένη χρονική στιγμή, το δυναμικό της τρίτης απαγωγής μπορεί να υπολογιστεί μαθηματικά, από τις δύο πρώτες, με την απλή άθροισή τους (σημειώνεται όμως ότι τα θετικά και τα αρνητικά σημεία των διαφόρων απαγωγών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την εκτέλεση αυτής της άθροισης). 35

36 Για παράδειγμα, όπως φαίνεται στο σχήμα 3-6, το δεξί άνω άκρο είναι.2 mv αρνητικό σε σχέση με το μέσο δυναμικό του σώματος, το αριστερό άνω άκρο είναι.3 mv θετικό, και το αριστερό κάτω άκρο είναι 1. mv θετικό. Από την παρατήρηση των μετρητικών οργάνων στο σχήμα, παρατηρείται ότι στην απαγωγή Ι καταγράφεται θετικό δυναμικό.5 mv, γιατί αυτή είναι η διαφορά μεταξύ του -.2 mv του δεξιού άνω άκρου και του +.3 mv του αριστερού άνω άκρου. Επίσης, στην απαγωγή ΙΙΙ καταγράφεται θετικό δυναμικό.7 mv ενώ στην απαγωγή ΙΙ η εγγραφή είναι θετικό δυναμικό 1.2 mv γιατί αυτές είναι οι στιγμιαίες διαφορές δυναμικού μεταξύ των αντιστοίχων ζευγών άκρων. Σημειώνεται ότι το άθροισμα των ηλεκτρικών τάσεων στις απαγωγές Ι και ΙΙΙ ισούται με την τάση στην απαγωγή ΙΙ. Δηλαδή,,5 συν,7 ίσον 1,2. Μαθηματικά, αυτή η αρχή, που ονομάζεται νόμος του Einthoven, ισχύει για κάθε χρονική στιγμή, κατά τη διάρκεια της καταγραφής του ΗΚΓ. Στο Σχήμα 3.7 απεικονίζονται και τα τρία ΗΚΓ που λαμβάνονται από τις αντίστοιχες απαγωγές. Όπως φαίνεται τα τρία σήματα που λαμβάνονται με αυτές τις απαγωγές μοιάζουν πολύ μεταξύ τους, γιατί και στα τρία, τα κύματα Ρ και Τ είναι θετικά, το δε μεγαλύτερο μέρος του συμπλέγματος QRS είναι επίσης θετικό σε όλες τις εγγραφές. H ανυσματική ανάλυση των δυναμικών στις τρεις κλασικές διπολικές απαγωγές των άκρων. Στο σχήμα 3-8, το κόκκινο άνυσμα Α παριστάνει τη στιγμιαία κατεύθυνση και το δυναμικό του ηλεκτρικού ρεύματος, σε μια μερικώς μόνο εκπολωμένη κοιλία. Για τον καθορισμό του δυναμικού που καταγράφεται στα ΗΚΓ και των τριών κλασικών απαγωγών των άκρων, σ αυτή την περίπτωση, φέρονται οι κάθετες προς όλες τις γραμμές, οι οποίες αντιπροσωπεύουν τις διάφορες απαγωγές, όπως απεικονίζεται στο σχήμα. Tο προβαλλόμενο άνυσμα B παριστάνει το δυναμικό εκείνης της στιγμής στην απαγωγή I, το προβαλλόμενο άνυσμα C παριστάνει το δυναμικό στην απαγωγή II, και το προβαλλόμενο άνυσμα D, το δυναμικό στην απαγωγή III. Kαι στις τρεις περιπτώσεις τα καταγραφόμενα στα ΗΚΓ 36

37 κύματα είναι θετικά - δηλαδή πάνω από την ισοηλεκτρική γραμμή - γιατί τα προβαλλόμενα ανύσματα βρίσκονται στις θετικές κατευθύνσεις, κατά μήκος των αξόνων όλων των απαγωγών. Tο δυναμικό στην απαγωγή I είναι περίπου το ένα τρίτο του πραγματικού δυναμικού στη καρδιά, όπως παριστάνεται από το άνυσμα A. Στην απαγωγή II είναι σχεδόν ίσο με εκείνο στη καρδιά, και στην απαγωγή III είναι περίπου το μισό εκείνου της καρδιάς. Σχήμα 3-8: Ο καθορισμός των προβαλλόμενων ανυσμάτων στις απαγωγές I, II και III, όταν το κόκκινο άνυσμα (άνυσμα Α) παριστάνει τη στιγμιαία ροή ρεύματος στις κοιλίες Το μέσο άνυσμα QRS μπορεί να υπολογισθεί ακριβώς από το άθροισμα των επιφανειών που καταλαμβάνονται από τα κύματα Q, R και S (λαμβάνοντας υπόψη αν είναι + ή -). Εντούτοις στην πράξη, αρκεί κανείς να μετρήσει το ύψος των κυμάτων και να αφαιρέσει το αρνητικό από το θετικό. Αν αυτό γίνει για δύο απαγωγές (π.χ. για την περίπτωση του σχήματος 3-9-1, στην απαγωγή I έχουμε:.5mv-.5mv=mv και στην απαγωγή II έχουμε +1.1mV), είναι δυνατό να κατασκευάσουμε την ανυσματική συνισταμένη της καρδιάς. (Ο υπολογισμός για την τρίτη απαγωγή, στην περίπτωσή μας της απαγωγής III, είναι περιττός, αφού το δυναμικό στην απαγωγή III μπορεί εύκολα να υπολογισθεί από το δυναμικό της απαγωγής II μείον το δυναμικό της απαγωγής I). 37

38 Σχήμα 3-9 Φυσιολογικοί μέσοι QRS άξονες προσδιορισμένοι από τις απαγωγές των άκρων Ι,ΙΙ,ΙΙΙ B. Οι μονοπολικές προκάρδιες απαγωγές του Wilson Στις απαγωγές αυτές τα ΗΚΓ λαμβάνονται με το ένα ηλεκτρόδιο τοποθετημένο στην πρόσθια επιφάνεια του θώρακα, πάνω από την καρδιά, σε ένα από τα έξι ξεχωριστά σημεία, τα οποία σημειώνονται με κόκκινο χρώμα στα σχήματα 3.1 και Αυτό το ηλεκτρόδιο συνδέεται με το θετικό πόλο του ηλεκτροκαρδιογράφου, ενώ το αρνητικό ηλεκτρόδιο, που ονομάζεται αδιάφορο ηλεκτρόδιο, συνδέεται συνήθως, με την παρεμβολή ηλεκτρικών αντιστάσεων, με το δεξί και αριστερό άνω άκρο, καθώς και με το αριστερό κάτω άκρο, όπως απεικονίζεται στο σχήμα 3-1. Συνήθως λαμβάνονται έξι διαφορετικές πρότυπες απαγωγές από το πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα, με τη διαδοχική τοποθέτηση του θωρακικού ηλεκτροδίου στα έξι σημεία που σημειώνονται στο σχήμα Τα ΗΚΓ που λαμβάνονται με τη μέθοδο που απεικονίζεται στο σχήμα 3.1 φέρονται ως απαγωγές V1,V2,V3,V4,V5 και V6. 38

39 Σχήμα 3-1: Συνδέσεις του σώματος με τον ηλεκτροκαρδιογράφο για την καταγραφή προκάρδιων απαγωγών Σχήμα 3-11: Σημεία τοποθέτησης ηλεκτροδίων για την καταγραφή των μονοπολικών προκάρδιων απαγωγών Στο σχήμα 3.12 απεικονίζονται τα ΗΚΓ φυσιολογικής καρδιάς, όπως καταγράφονται από τις έξι αυτές τυπικές προκάρδιες απαγωγές. Επειδή οι διάφορες επιφάνειες της καρδιάς είναι πολύ κοντά στο θωρακικό τοίχωμα, κάθε μία θωρακική απαγωγή καταγράφει, κατά κύριο λόγο, το ηλεκτρικό δυναμικό του τμήματος του μυοκαρδίου, που βρίσκεται αμέσως κάτω από το ηλεκτρόδιο. Γι' αυτό το λόγο, σχετικά μικρές 39

40 ανωμαλίες στις κοιλίες, και ιδιαίτερα στο πρόσθιο κοιλιακό τοίχωμα, συχνά προκαλούν έκδηλες αλλοιώσεις στα ΗΚΓ που λαμβάνονται με τις προκάρδιες απαγωγές. Σχήμα 3-12: Φυσιολογικά ΗΚΓ των έξι τυπικών προκάρδιων απαγωγών Στις απαγωγές V1 και V2, το σύμπλεγμα QRS της φυσιολογικής καρδιάς είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος του αρνητικό, γιατί, όπως απεικονίζεται στο σχήμα 3.11 και 3.13, στις απαγωγές αυτές το θωρακικό ηλεκτρόδιο είναι πλησιέστερα στη βάση μάλλον παρά στην κορυφή της καρδιάς, προς την οποία βάση είναι η κατεύθυνση της ηλεκτραρνητικότητας κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους της διεργασίας της εκπόλωσης των κοιλιών. Αντίθετα, το σύστημα QRS στις απαγωγές V4, V5 και V6 είναι, κατά το μεγαλύτερο μέρος του θετικό, γιατί το θωρακικό ηλεκτρόδιο σ αυτές τις απαγωγές είναι πλησιέστερα προς την κορυφή της καρδίας, προς την κατεύθυνση της οποίας παρατηρείται ηλεκτροθετικότητα κατά το μεγαλύτερο μέρος της διάρκειας της διεργασίας εκπόλωσης των κοιλιών. Σχήμα 3-13: Απλοποιημένη αναπαράσταση της κατεύθυνσης του μέσου QRS συμπλέγματος και διαίρεση του θώρακα σε θετικό και αρνητικό τμήμα με βάση αυτό το διάνυσμα 4

41 C. Οι ενισχυμένες μονοπολικές απαγωγές ή απαγωγές του Goldberger Ένα άλλο σύστημα απαγωγών σε ευρεία χρήση είναι οι «ενισχυμένες μονοπολικές απαγωγές των άκρων» ή απαγωγές του Goldberger. Στις απαγωγές αυτού του τύπου, όπως φαίνεται στο Σχήμα 3.1, δύο άκρα συνδέονται, με την παρεμβολή ηλεκτρικών αντιστάσεων, με τον αρνητικό πόλο του ηλεκτροκαρδιογράφου, ενώ το τρίτο άκρο συνδέεται με τον θετικό πόλο. Όταν το θετικό ηλεκτρόδιο συνδέεται με δεξί άνω άκρο, η απαγωγή ονομάζεται avr, όταν συνδέεται με το αριστερό άνω άκρο, ονομάζεται απαγωγή avl και όταν συνδέεται με το αριστερό κάτω άκρο, ονομάζεται απαγωγή avf. Τα φυσιολογικά ΗΚΓ που λαμβάνονται με τις ενισχυμένες μονοπολικές απαγωγές των άκρων, απεικονίζονται στο Σχήμα Όλα είναι όμοια με εκείνα των κλασικών διπολικών απαγωγών των άκρων, εκτός από την απαγωγή avr, στην οποία το ΗΚΓ είναι ανεστραμμένο. Σχήμα 3-14: Τοποθέτηση των ηλεκτροδίων για την καταγραφή των ενισχυμένων μονοπολικών απαγωγών άκρων 41

42 Σχήμα 3-15: Φυσιολογικά ΗΚΓ των τριών ενισχυμένων μονοπολικών απαγωγών των άκρων D. Το σύστημα απαγωγών του Frank Τοποθετώντας τα ηλεκτρόδια του καρδιογράφου στην επιφάνεια του σώματος, με συγκεκριμένο τρόπο που ορίζει το σύστημα συντεταγμένων του Frank μπορεί να μετρηθεί η προβολή του διπόλου της καρδιάς (μοντελοποίηση) στα επίπεδα (x,y), (y,z) και (x,z). Για να είναι εφικτή η προβολή του διπόλου της καρδιάς και στα τρία επίπεδα είναι απαραίτητο να μετρηθούν διαφορές δυναμικού από σημεία που βρίσκονται όχι μόνο στο μπροστινό επίπεδο, όπως συμβαίνει στις θωρακικές απαγωγές, αλλά και στο κάθετο (front to back) επίπεδο του σώματος. Ο τρόπος τοποθέτησης των ηλεκτροδίων και μέτρησης των διαφορών δυναμικού σύμφωνα με το σύστημα συντεταγμένων του Frank φαίνεται στο σχήμα 3-16 που ακολουθεί. 42

43 Σχήμα 3-16: Τοποθέτηση ηλεκτροδίων σύμφωνα με το σύστημα συντεταγμένων του Frank E. Άλλες Συμπληρωματικές Απαγωγές Οι παραπάνω απαγωγές που περιγράφηκαν μπορούν να συμπληρωθούν σε ειδικές περιπτώσεις: [1] Από ένα οπισθοκαρδιακό ηλεκτρόδιο που καταπίνεται και η καταγραφή γίνεται από τον οισοφάγο. [2] Με απαγωγές από το αριστερό μέρος της ράχης (V7-V9) ή με απαγωγές από το δεξιό μέρος του θώρακα (Vr3-Vr6), όπως φαίνεται στο σχήμα Σχήμα 3-17: Σημεία τοποθέτησης των πρόσθετων ηλεκτροδίων σε ειδικές περιπτώσεις 43

44 3.6. ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ & ΗΚΓ ΚΑΡΔΙΑΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ A. Ισχαιμία Ισχαιμία του μυοκαρδίου συμβαίνει όταν έχουμε στένωση της μιας μεγάλης στεφανιαίας αρτηρίας. Αυτό προκαλεί ελάττωση στη ροή του αίματος και συνεπώς υπολειτουργία του μυοκαρδίου. Η ισχαιμία συνήθως εκδηλώνεται με μεταβολές του ST ή του Τ. Συγκεκριμένα, το κύμα Τ είναι αρνητικό και συμμετρικό στις απαγωγές όπου φυσιολογικά είναι θετικό. Στο σχήμα 3.18 φαίνεται η καμπύλη που εμφανίζεται στον ηλεκτροκαρδιογράφο όταν εξετάζεται καρδιά που παρουσιάζει ισχαιμία. Σχήμα 3-18: Καρδιά που παρουσιάζει ισχαιμία - Το κύμα Τ είναι αρνητικό B. Έμφραγμα Έμφραγμα του μυοκαρδίου παρατηρείται όταν μια στεφανιαία αρτηρία φράζει πλήρως. Τότε, μια περιοχή της καρδιάς δεν αιματώνεται καθόλου. Όταν ο ασθενής βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας ίσως να μην καταλάβει τη βλάβη αυτή, ενώ σε κατάσταση κόπωσης, όπου οι ανάγκες σε αιμάτωση (οξυγόνωση) είναι αρκετά μεγαλύτερες, η αγγείωση δεν επαρκεί και έτσι βρίσκεται σε μια επικίνδυνη κατάσταση. Η αποφραγμένη περιοχή σχηματίζει κατά τη λειτουργία της καρδιάς ένα ηλεκτρικό κενό τη στιγμή που η υπόλοιπη καρδιά λειτουργεί κανονικά. Ο μυϊκός ιστός στο κέντρο του εμφράκτου νεκρώνεται, γεγονός που σημαίνει ότι σε αυτή τη θέση δεν γίνεται πια εκπόλωση. Στη διάρκεια των πρώτων.4s της κοιλιακής δραστηριότητας παράγεται ένα άνυσμα με κατεύθυνση από το έμφραγμα προς τις έξω περιοχές. Επειδή η 44

Βιοϊατρική τεχνολογία

Βιοϊατρική τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Βιοϊατρική τεχνολογία Ενότητα 9: Ανυσματική ανάλυση καρδιάς Αν. καθηγητής Αγγελίδης Παντελής e-mail: paggelidis@uowm.gr ΕΕΔΙΠ Μπέλλου Σοφία e-mail: sbellou@uowm.gr

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της καρδιάς και ηλεκτροκαρδιογράφημα

Φυσιολογία της καρδιάς και ηλεκτροκαρδιογράφημα Φυσιολογία της καρδιάς και ηλεκτροκαρδιογράφημα Επεξεργασία και Ανάλυση Ιατρικών Σημάτων Χειμερινό Εξάμηνο 2017 2018 Δ. Δ. Κουτσούρης Κ α θ η γ η τ ή ς Ε. Μ. Π. Περιεχόμενα παρουσίασης Η λειτουργία της

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Εργασία στο μάθημα της Βιολογίας Εισηγητής: Μ. Αντώνιος Καθηγητής: Πιτσιλαδής Βασίλης Σχ. έτος: 2016-2017 ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ Η καρδιά είναι ένα μυώδες

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΟ Η.Κ.Γ. ΣΩΖΩ ΖΩΕΣ

ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΟ Η.Κ.Γ. ΣΩΖΩ ΖΩΕΣ ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΟ Η.Κ.Γ. ΣΩΖΩ ΖΩΕΣ ΣΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΔΑΦΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΣΤΟ Γ.Ν.Α «ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ηλεκτροκαρδιογράφημα ( Η.Κ.Γ ), ως απλή και εύχρηστος εργαστηριακή μέθοδος, είναι βοηθητικό και πολλές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ-ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ-ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ-ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ και ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ-ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ-ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ-ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ και ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ-ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ-ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ-ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ και ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ Διδάσκουσες: Ειρήνη Τσιαμάκη,Ιατρός Αντωνέλλα Μαραζιώτη PhD,

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος. Κλειώ Μαυραγάνη

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος. Κλειώ Μαυραγάνη Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος Κλειώ Μαυραγάνη Σύνοψη I. Γενικές αρχές καρδιαγγειακού συστήματος- Δομή και ρόλος II. III. IV. Προέλευση του καρδιακού ρυθμού και της ηλεκτρικής δραστηριότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Ηλεκτροκαρδιογράφηµα Ι. ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ Η πίεση στην αορτή, στην αρτηρία του βραχίονα και σε άλλες µεγάλες αρτηρίες σ' ένα ενήλικο άτοµο µεταβάλλεται από 120 mmhg (συστολική

Διαβάστε περισσότερα

Βιοϊατρική τεχνολογία

Βιοϊατρική τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Βιοϊατρική τεχνολογία Ενότητα 8: Καρδιακός παλμός, Φυσιολογικό καρδιογράφημα. Αν. καθηγητής Αγγελίδης Παντελής e-mail: paggelidis@uowm.gr ΕΕΔΙΠ Μπέλλου Σοφία

Διαβάστε περισσότερα

Η δομή και λειτουργία της φυσιολογικής καρδιάς και των αγγείων

Η δομή και λειτουργία της φυσιολογικής καρδιάς και των αγγείων Η δομή και λειτουργία της φυσιολογικής καρδιάς και των αγγείων Η μεταφορά των θρεπτικών ουσιών στα κύτταρα των ιστών και η απομάκρυνση από αυτά των αχρήστων γίνεται από το κυκλοφορικό σύστημα, το οποίο

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της καρδιάς. Δρ. Μαρία Χαρίτου, Εργαστήριο Βιοϊατρικής Τεχνολογίας

Φυσιολογία της καρδιάς. Δρ. Μαρία Χαρίτου, Εργαστήριο Βιοϊατρικής Τεχνολογίας Φυσιολογία της καρδιάς Δρ. Μαρία Χαρίτου, Εργαστήριο Βιοϊατρικής Τεχνολογίας Αθήνα, Ιανουάριος 2012 Το καρδιαγγειακό σύστημα Μηχανισμός μεταφοράς ουσιών στο ανθρώπινο σώμα Σύστημα κοιλοτήτων και σωλήνων

Διαβάστε περισσότερα

ΗΚΑΡΔΙΑ ΗΚΑΡΔΙΑ. Ροβίθης Μιχαήλ

ΗΚΑΡΔΙΑ ΗΚΑΡΔΙΑ. Ροβίθης Μιχαήλ ΗΚΑΡΔΙΑ Η καρδιά που το μέγεθός της είναι λίγο μεγαλύτερο από μία γροθιά, είναι μία διπλή αυτόνομη μυώδης αντλία. Ενώ το βάρος της κυμαίνεται από 280 340 γραμμάρια. Είναι η κεντρική αντλία του κυκλοφορικού

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΗΚΓ- ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΥ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΗΚΓ- ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΥ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΗΚΓ- ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΥ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Άνδρας 57 ετών προσέρχεται στα επείγοντα νοσοκομείου παραπονούμενος για θωρακικό άλγος που επεκτείνεται στην κάτω γνάθο και αντανακλά στο αριστερό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΡΔΙΑ Ινομυώδες κοίλο όργανο Εντόπιση: στο θώρακα - λοξή θέση Κορυφή: προς τα κάτω, εμπρός και αριστερά Βάση: προς τα πίσω, άνω και δεξιά Δεξιές κοιλότητες: δεξιός κόλπος - δεξιά κοιλία Αριστερές

Διαβάστε περισσότερα

Βιοϊατρική τεχνολογία

Βιοϊατρική τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Βιοϊατρική τεχνολογία Ενότητα 7: Φυσιολογία της καρδιάς Αν. καθηγητής Αγγελίδης Παντελής e-mail: paggelidis@uowm.gr ΕΕΔΙΠ Μπέλλου Σοφία e-mail: sbellou@uowm.gr

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος. Κλειώ Μαυραγάνη

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος. Κλειώ Μαυραγάνη Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος Κλειώ Μαυραγάνη Σύνοψη I. Γενικές αρχές καρδιαγγειακού συστήματος- Δομή και ρόλος II. III. IV. Προέλευση του καρδιακού ρυθμού και της ηλεκτρικής δραστηριότητας

Διαβάστε περισσότερα

Η.Κ.Γ Φυσιολογικό - Παθολογικό. Aθηνά Πατελάρου, RN, MSc, PhD Τμήμα Νοσηλευτικής ΤΕΙ Κρήτης

Η.Κ.Γ Φυσιολογικό - Παθολογικό. Aθηνά Πατελάρου, RN, MSc, PhD Τμήμα Νοσηλευτικής ΤΕΙ Κρήτης Η.Κ.Γ Φυσιολογικό - Παθολογικό Aθηνά Πατελάρου, RN, MSc, PhD Τμήμα Νοσηλευτικής ΤΕΙ Κρήτης ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 ΗΚΓ Η ηλεκτρική διέγερση καταγράφεται και αποτυπώνεται στο ΗΚΓ κατά την πορεία της καθώς ξεκινάει

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Βιοϊατρική Τεχνολογία και Ανάλυση Ιατρικών Σημάτων

Εισαγωγή στη Βιοϊατρική Τεχνολογία και Ανάλυση Ιατρικών Σημάτων Εισαγωγή στη Βιοϊατρική Τεχνολογία και Ανάλυση Ιατρικών Σημάτων Ηλεκτροκαρδιογράφημα Καρδιακές Αρρυθμίες & Βλάβες Δρ. Ανδριάνα Πρέντζα 19 Δεκεμβρίου 2002 1 Ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ -ECG)- ΗΚΓ: Η καταγραφή

Διαβάστε περισσότερα

Ατομική Διπλωματική Εργασία ΦΟΡΗΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΛΕ-ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟ. Παντελής Ανθίμου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

Ατομική Διπλωματική Εργασία ΦΟΡΗΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΛΕ-ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟ. Παντελής Ανθίμου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ Ατομική Διπλωματική Εργασία ΦΟΡΗΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΛΕ-ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟ Παντελής Ανθίμου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Μάιος 2015 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Καταγραφή και επεξεργασία ΗΚΓ και καρδιακές βλάβες. Δρ. Μαρία Χαρίτου, Εργαστήριο Βιοϊατρικής Τεχνολογίας

Καταγραφή και επεξεργασία ΗΚΓ και καρδιακές βλάβες. Δρ. Μαρία Χαρίτου, Εργαστήριο Βιοϊατρικής Τεχνολογίας Καταγραφή και επεξεργασία ΗΚΓ και καρδιακές βλάβες Δρ. Μαρία Χαρίτου, Εργαστήριο Βιοϊατρικής Τεχνολογίας Αθήνα, Ιανουάριος 2012 Μετάδοση αγωγής διέγερσης 2 Δυναμικό δράσης καρδιακού μυ Το δυναμικό δράσης

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1: Βασικές αρχές. 1790, Galvani

Κεφάλαιο 1: Βασικές αρχές. 1790, Galvani Κεφάλαιο 1: Βασικές αρχές 1 1790, Galvani χαλκός ψευδάργυρος Στα 1790 το κοινό των υπνωτιστών δοκίμασε μεγάλη δυσπιστία όταν ο Louitzi Galvani, με αέρα καλλιτέχνη, έκανε τα πόδια ενός βατράχου να χορεύουν

Διαβάστε περισσότερα

ΗΚΓ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΟΣ ΗΚΓ ΠΑΝΤΑΖΗ ΙΩΑΝΝΑ

ΗΚΓ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΟΣ ΗΚΓ ΠΑΝΤΑΖΗ ΙΩΑΝΝΑ ΗΚΓ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΟΣ ΗΚΓ ΠΑΝΤΑΖΗ ΙΩΑΝΝΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Υπεύθυνος Γ κανέτσος Θεόδωρος Αναπληρωτής Καθηγητής Λαμία,2009 Εξεταστική επιτροπή: I. Γκανέτσος

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (II)

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (II) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (II) Γιάννης Τσούγκος Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής Γ.Τσούγκος Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής Γ.Τσούγκος Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΡΔΙΑ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΡΔΙΑ 1 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Αποτελείται από την καρδιά και τα αγγεία( αρτηρίες, φλέβες, τριχοειδή αγγεία). Η καρδιά με τους παλμικούς ρυθμούς στέλνει το αίμα στο σώμα. Οι αρτηρίες παίρνουν το αίμα από την καρδιά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Κάντε κλικ για να επεξεργαστείτε τον υπότιτλο του υποδείγματος

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Κάντε κλικ για να επεξεργαστείτε τον υπότιτλο του υποδείγματος ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Κάντε κλικ για να επεξεργαστείτε τον υπότιτλο του υποδείγματος ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Κυκλοφορικό σύστημα Αιμοφόρο 1. 2. Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Λεμφοφόρο Αρτηρίες Λεμφικά τριχοειδή Φλέβες

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ. 1. Το σχεδιάγραμμα δείχνει 3 διαφορετικά αιμοφόρα αγγεία, Α, Β και Γ.

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ. 1. Το σχεδιάγραμμα δείχνει 3 διαφορετικά αιμοφόρα αγγεία, Α, Β και Γ. ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ 1. Το σχεδιάγραμμα δείχνει 3 διαφορετικά αιμοφόρα αγγεία, Α, Β και Γ. (α) Να ονομάσετε τα αγγεία Α και Β. (β) Πώς είναι προσαρμοσμένο το αγγείο Γ για να έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί το

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης

Φυσιολογία της Άσκησης ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ Φυσιολογία της Άσκησης Λειτουργία καρδιαγγειακού συστήματος Καρδιαγγειακός έλεγχος κατά τη διάρκεια της

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή ΑΠΘ, Διευθυντής: Καθηγητής κ. Γεώργιος Ανωγειανάκις

Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή ΑΠΘ, Διευθυντής: Καθηγητής κ. Γεώργιος Ανωγειανάκις 1. Που βρίσκεται η καρδιά; Α) Εξ ολοκλήρου στο αριστερό μεσοθωράκιο Β) Πίσω από την τραχεία Γ) Εξ ολοκλήρου στο δεξί μεσοθωράκιο Δ) Μπροστά από την τραχεία Ε) Παρασπονδυλικά αριστερά 2. Ποια από τις παρακάτω

Διαβάστε περισσότερα

Ατομική Διπλωματική Εργασία. ΑΣΥΡΜΑΤΟΙ ΜΙΚΡΟΑΙΣΘΗΤΗΡΕΣ ΓΙΑ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΩΝ (AMEK): Τοπικός σταθμός παρακολούθησης ασθενή.

Ατομική Διπλωματική Εργασία. ΑΣΥΡΜΑΤΟΙ ΜΙΚΡΟΑΙΣΘΗΤΗΡΕΣ ΓΙΑ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΩΝ (AMEK): Τοπικός σταθμός παρακολούθησης ασθενή. Ατομική Διπλωματική Εργασία ΑΣΥΡΜΑΤΟΙ ΜΙΚΡΟΑΙΣΘΗΤΗΡΕΣ ΓΙΑ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΩΝ (AMEK): Τοπικός σταθμός παρακολούθησης ασθενή Δημήτρης Χόπλαρος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Μάιος 2009 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος Κλειώ Μαυραγάνη Μάρτιος 2013 Σύνοψη I. Γενικές αρχές καρδιαγγειακού συστήματος- Δομή και ρόλος II. III. IV. Προέλευση του καρδιακού ρυθμού και της ηλεκτρικής δραστηριότητας

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διάλεξη : Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων. Α. Καλτσάτου ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διάλεξη : Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων. Α. Καλτσάτου ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διάλεξη : Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων Α. Καλτσάτου ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων Περιλαμβάνει: Λήψη ατομικού ιστορικού Κλινική Εξέταση Ηλεκτροκαρδιογράφημα Υπερηχογράφημα

Διαβάστε περισσότερα

Βιοδυναμικά: Ασθενή ηλεκτρικά ρεύματα τα οποία παράγονται στους ιστούς των ζωντανών οργανισμών κατά τις βιολογικές λειτουργίες.

Βιοδυναμικά: Ασθενή ηλεκτρικά ρεύματα τα οποία παράγονται στους ιστούς των ζωντανών οργανισμών κατά τις βιολογικές λειτουργίες. Bιοηλεκτρισμός To νευρικό σύστημα Το νευρικό κύτταρο Ηλεκτρικά δυναμικά στον άξονα Δυναμικά δράσης Ο άξονας ως ηλεκτρικό καλώδιο Διάδοση των δυναμικών δράσης Δυναμικά δράσεις στους μύες Δυναμικά επιφανείας

Διαβάστε περισσότερα

Γεώργιος Τρανταλής. Επιμελητής Καρδιολογίας Κ. Υ. Καπανδριτίου Α Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική

Γεώργιος Τρανταλής. Επιμελητής Καρδιολογίας Κ. Υ. Καπανδριτίου Α Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική Γεώργιος Τρανταλής Επιμελητής Καρδιολογίας Κ. Υ. Καπανδριτίου Α Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική Ανατομία Φυσιοπαθολογία Μελλοντικές προεκτάσεις Ανατομία Φυσιοπαθολογία Μελλοντικές προεκτάσεις Η αορτική

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΑΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΙΝΙΚΗΣΑΝΑΤΟΜΙΑΣ (Αιμάτωση, νεύρωση, βαλβιδικοί σχηματισμοί)

ΒΑΣΙΚΑΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΙΝΙΚΗΣΑΝΑΤΟΜΙΑΣ (Αιμάτωση, νεύρωση, βαλβιδικοί σχηματισμοί) ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟ ΑΣΘΕΝΗ ΒΑΣΙΚΑΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΙΝΙΚΗΣΑΝΑΤΟΜΙΑΣ (Αιμάτωση, νεύρωση, βαλβιδικοί σχηματισμοί) Κώστας Φακιολάς, MD, FESC Διευθυντής Αιμοδυναμικού Τμήματος Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιώς

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ

ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ Εισαγωγή Οι δύο πιο ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού μας, η αναπνευστική και η κυκλοφορική, αλληλοσυνδέονται και επιδρούν η μία πάνω στην άλλη κατά τρόπο αρμονικό και

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ : ΚΑΘ. ΑΘ.ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΗ

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ : ΚΑΘ. ΑΘ.ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΗ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ : ΚΑΘ. ΑΘ.ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΗ COPYRIGHT 2008 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο 1. Ποιος είναι ο ρόλος των ερυθρών κυττάρων του αίματος; α. μεταφέρουν οξυγόνο σε όλο το σώμα β. μεταφέρουν θρεπτικά συστατικά, άλατα, ορμόνες και πρωτεΐνες γ. μεταφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

- Γιατί πρέπει να τοποθετηθεί βηματοδότης ;

- Γιατί πρέπει να τοποθετηθεί βηματοδότης ; Σύμφωνα με τις εξετάσεις που σας έγιναν ο γιατρός σας αποφάσισε ότι πρέπει να σας γίνει εμφύτευση μόνιμου βηματοδότη. Η τοποθέτηση του δεν αποτελεί μειονέκτημα ούτε αναπηρία αλλά αντιθέτως θα σας επιτρέψει

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος Κλειώ Π.Μαυραγάνη 02.2017 Σύνοψη I. Γενικές αρχές καρδιαγγειακού συστήματος- Δομή και ρόλος II. III. IV. Προέλευση του καρδιακού ρυθμού και της ηλεκτρικής δραστηριότητας

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 3. Κυκλοφορικό Σύστημα. Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Η κυκλοφορία του αίματος Αίμα

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 3. Κυκλοφορικό Σύστημα. Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Η κυκλοφορία του αίματος Αίμα Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 3 Κυκλοφορικό Σύστημα Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Η κυκλοφορία του αίματος Αίμα Η μεταφορά των θρεπτικών ουσιών στα κύτταρα και των ιστών και η απομάκρυνση από αυτά των άχρηστων γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

Καρδιά. Καρδιά. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Ε.Φ.Α.Α. Άσκηση και αρτηριακή πίεση. Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Άσκηση και Υγεία. Πασχάλης Βασίλης, Ph.D.

Καρδιά. Καρδιά. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Ε.Φ.Α.Α. Άσκηση και αρτηριακή πίεση. Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Άσκηση και Υγεία. Πασχάλης Βασίλης, Ph.D. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Ε.Φ.Α.Α. Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Άσκηση και Υγεία Μεταβολικές ασθένειες και άσκηση Άσκηση και αρτηριακή πίεση Πασχάλης Βασίλης, Ph.D. Καρδιά Καρδιά Η καρδιά είναι ένα μυϊκό όργανο

Διαβάστε περισσότερα

Εκτίµηση της στεφανιαίας µικροκυκλοφορίας µε διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογραφία Doppler στους διαβητικούς τύπου ΙΙ

Εκτίµηση της στεφανιαίας µικροκυκλοφορίας µε διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογραφία Doppler στους διαβητικούς τύπου ΙΙ 37 ο Πανελλήνιο Καρδιολογικό Συνέδριο Εκτίµηση της στεφανιαίας µικροκυκλοφορίας µε διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογραφία Doppler στους διαβητικούς τύπου ΙΙ Σ. Λαγουδάκου, Π. Δερµάτης, Μ. Μαριόλης, Γ. Αρµατάς,

Διαβάστε περισσότερα

Κυκλοφορικό σύστημα. Από μαθητές και μαθήτριες του Στ 1

Κυκλοφορικό σύστημα. Από μαθητές και μαθήτριες του Στ 1 Κυκλοφορικό σύστημα Από μαθητές και μαθήτριες του Στ 1 Η καρδία Χτύπα 2 δισεκατομμύρια φορές σε όλη μας τη ζωή. Βρίσκεται στο θώρακα, κέντρο προς αριστερά. Έχει το μέγεθος μιας γροθιάς. Αλεξάνδρα, Αναστασία,

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΦΥΣΙΚΗ 6. ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΣΩΜΑ

ΒΙΟΦΥΣΙΚΗ 6. ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΣΩΜΑ ΒΙΟΦΥΣΙΚΗ 6. ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΓΚΛΩΤΣΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ dimglo@uniwa.gr Τμήμα Μηχανικών Βιοϊατρικής Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής Δεκέμβριος 2018 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Δυναμικά μεμβράνης 2. Δυναμικά στα

Διαβάστε περισσότερα

SUMMARY. Key Words: Electrocardiograph, Heart, Lead wires.

SUMMARY. Key Words: Electrocardiograph, Heart, Lead wires. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 07174ΕΣ ΣΧΕ ΙΑΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΣΥΣΚΕΥΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡ ΙΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ ΦΟΙΤΗΤΗΣ: ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΠΡΟΥΣΑΛΗ (504109) ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΟΥ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το κεντρικό θέµα είναι η µελέτη,

Διαβάστε περισσότερα

Πειραµατική Εργοφυσιολογία

Πειραµατική Εργοφυσιολογία Πειραµατική Εργοφυσιολογία Αρτηριακή πίεση Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Καρδιά Η καρδιά είναι μυϊκό όργανο και περικλείεται από το περικάρδιο (ινώδης σάκος). Η καρδιά χωρίζεται σε

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΗ

ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΗ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΗ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΘΛΗΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΥ Α.Π.Θ. ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

1.Η δύναμη μεταξύ δύο φορτίων έχει μέτρο 120 N. Αν η απόσταση των φορτίων διπλασιαστεί, το μέτρο της δύναμης θα γίνει:

1.Η δύναμη μεταξύ δύο φορτίων έχει μέτρο 120 N. Αν η απόσταση των φορτίων διπλασιαστεί, το μέτρο της δύναμης θα γίνει: ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ Ηλεκτρικό φορτίο Ηλεκτρικό πεδίο 1.Η δύναμη μεταξύ δύο φορτίων έχει μέτρο 10 N. Αν η απόσταση των φορτίων διπλασιαστεί, το μέτρο της δύναμης θα γίνει: (α)

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (I)

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (I) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (I) Γιάννης Τσούγκος ΓΕΝΙΚΑ:...πολλούς αιώνες πριν μελετηθεί επιστημονικά ο ηλεκτρισμός οι άνθρωποι γνώριζαν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΑΡΡΥΘΜΙΩΝ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΠΡΟΤΥΠΩΝ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΑΡΡΥΘΜΙΩΝ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ :5.5 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ :5.5 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ 10 ο Γυµνάσιο Σχολ. Έτος: 2001-2002 Πατρών ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΑΞΗ : A! ΤΜΗΜΑ: Ονοµατεπώνυµο:.. Πάτρα : - 3 2002 Οδηγία 1 η ΚΕΦΑΛΑΙΟ :5.5 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ α) κάνω κλικ στον τοµογράφο συστηµάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ. Διαταραχές Ρυθμού

ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ. Διαταραχές Ρυθμού ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 239 Διαταραχές Ρυθμού ΘΕΟΔΩΡΑ ΑΣΤΕΡΗ, ΜΑΡΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ, ΠΑΡΘΕΝΑ ΕΚΟΥΤΣΙΔΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς καταγράφεται στο ειδικό χαρτί του

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΡ ΙΑΣ

ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΡ ΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΡΕΥΣΤΩΝ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΡ ΙΑΣ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΟΥ ΑΣΤΗ ΑΓΝΑΝΤΗ ΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΘΗΝΑ 2010

Διαβάστε περισσότερα

«Ηλεκτρικά ήματα από το ώμα»

«Ηλεκτρικά ήματα από το ώμα» «Ηλεκτρικά ήματα από το ώμα» Κωνσταντίνος Λουκάς Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ e-mail: cloukas@med.uoa.gr Περίγραμμα Παρουσίασης Νευρικός Παλμός ΗΜΓ ΗΚΓ ΗΑΓ, ΗΟΓ ΜΕΓ, Βιοανάδραση Σι είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΦΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ

ΙΑΦΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ 7 ΙΑΦΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ Σε µια καρδιά που λειτουργεί φυσιολογικά, το αίµα µε χαµηλή περιεκτικότητα σε οξυγόνο ρέει από το σώµα στη δεξιά πλευρά της καρδιάς (στο δεξιό κόλπο και από εκεί στη δεξιά κοιλία).

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2016-2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΘΕΜΑ 1 ο Περιγράψτε τη μικρή (πνευμονική) κυκλοφορία και τη μεγάλη (συστηματική) κυκλοφορία

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΣΗΜΑΤΑ. (Βιοηλεκτρισμός-Βιομαγνητισμός)

ΒΙΟΣΗΜΑΤΑ. (Βιοηλεκτρισμός-Βιομαγνητισμός) ΒΙΟΣΗΜΑΤΑ (Βιοηλεκτρισμός-Βιομαγνητισμός) Εισαγωγή Στο κεφάλαιο αυτό αναφερόμαστε στον βιοηλεκτρισμό δηλαδή στα ηλεκτρικά ρεύματα που παράγονται από το ανθρώπινο σώμα. Σημαντικές λειτουργίες της ζώσας

Διαβάστε περισσότερα

«Χρήση νευρωνικών δικτύων για αυτόµατη αναγνώριση σηµάτων ηλεκτροκαρδιογράφου»

«Χρήση νευρωνικών δικτύων για αυτόµατη αναγνώριση σηµάτων ηλεκτροκαρδιογράφου» ΑΛΕΞΑΝ ΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ί ΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (Α.Τ.Ε.Ι.Θ.) ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ (Σ.Τ.ΕΦ.) ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ «Χρήση νευρωνικών δικτύων για αυτόµατη αναγνώριση σηµάτων ηλεκτροκαρδιογράφου»

Διαβάστε περισσότερα

Ατομική Διπλωματική Εργασία

Ατομική Διπλωματική Εργασία Ατομική Διπλωματική Εργασία ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ SCP-ECG ΓΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΦΟΡΕΣΙΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ 24ΩΡΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΒΙΟΣΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΟ ΣΕ ΜΙΑ ΦΑΝΕΛΑ Παναγιώτα Κλεάνθους ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ

ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ Τ.Ε.Ι. ΛΑΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡ ΙΟΓΡΑΦΗΜΑ (ECG) ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΚΑΚΑΡΟΥΝΤΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΣΙΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΓΚΟΣΤΣΑΚ ΑΡΚΑΝΤΙΟΥΣ ΛΑΜΙΑ 2005 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΧΕΔΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Μάιος 2014 Ατομική Διπλωματική Εργασία ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΛΕΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ Κυριάκος Ανδρέου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική για Μηχανικούς

Φυσική για Μηχανικούς Φυσική για Μηχανικούς Ο νόμος του Gauss Εικόνα: Σε μια επιτραπέζια μπάλα πλάσματος, οι χρωματιστές γραμμές που βγαίνουν από τη σφαίρα αποδεικνύουν την ύπαρξη ισχυρού ηλεκτρικού πεδίου. Με το νόμο του Gauss,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΧΡΟΝΟΥ - ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ. από την. Ξένια Νέστορος

ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΧΡΟΝΟΥ - ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ. από την. Ξένια Νέστορος ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΧΡΟΝΟΥ - ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ από την Ξένια Νέστορος Υποβάλλεται στο Πανεπιστήμιο Κύπρου ως μερική συμπλήρωση των απαιτήσεων για την απόκτηση του Πτυχίου

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή ΑΠΘ, Διευθυντής: Καθηγητής κ. Γεώργιος Ανωγειανάκις

Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή ΑΠΘ, Διευθυντής: Καθηγητής κ. Γεώργιος Ανωγειανάκις Οι παρακάτω ερωτήσεις αναφέρονται στο κυκλοφορικό σύστημα και έχουν περισσότερες από μία ορθές απαντήσεις. Επομένως ΔΕΝ θα χρησιμοποιηθούν στις εξετάσεις ως έχουν (διότι εκεί χρησιμοποιούμε ερωτήσεις με

Διαβάστε περισσότερα

1 Τι είναι το ηλεκτροκαρδιογράφημα;

1 Τι είναι το ηλεκτροκαρδιογράφημα; 1 Τι είναι το ηλεκτροκαρδιογράφημα; Το ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ), στην απλούστερη μορφή του, είναι ένα βολτόμετρο (ή γαλβανόμετρο) που καταγράφει τη μεταβαλλόμενη ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς με

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος Κλειώ Π. Μαυραγάνη Mάρτιος 2016, Εαρινό εξάμηνο Σύνοψη I. Γενικές αρχές καρδιαγγειακού συστήματος- Δομή και ρόλος II. III. IV. Προέλευση του καρδιακού ρυθμού και

Διαβάστε περισσότερα

Η ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΡ ΙA ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ

Η ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΡ ΙA ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ Η ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΡ ΙA ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ 1 Η φυσιολογική καρδιά είναι µία πολύ δυνατή αντλία φτιαγµένη από µυϊκό ιστό, που λειτουργεί εντατικά και συνεχώς. Έχει περίπου τις διαστάσεις µιας ανθρώπινης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΡΙΝΙΚΗ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑ ΦΑΡΥΓΓΑΣ ΛΑΡΥΓΓΑΣ ΤΡΑΧΕΙΑ ΒΡΟΓΧΟΙ ΠΝΕΥΜΟΝΕΣ ΠΛΕΥΡΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Θυρεοειδής χόνδρος Κρικοθυρεοειδής σύνδεσμος ΤΡΑΧΕΙΑ Κρικοειδής χόνδρος

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση Η15. Μέτρηση της έντασης του μαγνητικού πεδίου της γής. Γήινο μαγνητικό πεδίο (Γεωμαγνητικό πεδίο)

Άσκηση Η15. Μέτρηση της έντασης του μαγνητικού πεδίου της γής. Γήινο μαγνητικό πεδίο (Γεωμαγνητικό πεδίο) Άσκηση Η15 Μέτρηση της έντασης του μαγνητικού πεδίου της γής Γήινο μαγνητικό πεδίο (Γεωμαγνητικό πεδίο) Το γήινο μαγνητικό πεδίο αποτελείται, ως προς την προέλευσή του, από δύο συνιστώσες, το μόνιμο μαγνητικό

Διαβάστε περισσότερα

Η βαθμίδα του ηλεκτρικού πεδίου της μεμβράνης τείνει να συγκρατήσει τα θετικά φορτισμένα ιόντα.

Η βαθμίδα του ηλεκτρικού πεδίου της μεμβράνης τείνει να συγκρατήσει τα θετικά φορτισμένα ιόντα. Τα ιόντα χλωρίου βρίσκονται σε πολύ μεγαλύτερη πυκνότητα στο εξωτερικό παρά στο εσωτερικό του κυττάρου, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται παθητικό ρεύμα εισόδου τους στο κύτταρο. Τα αρνητικά φορτισμένα ιόντα

Διαβάστε περισσότερα

ReadMyHeart. Φορητός ΗΚΓ (έκδοση 2.0)

ReadMyHeart. Φορητός ΗΚΓ (έκδοση 2.0) ReadMyHeart Φορητός ΗΚΓ (έκδοση 2.0) Φροντίζουµε κάθε χτύπο της καρδιάς σας. DailyCare BioMedical Inc. Τι είναι ο ReadMyHeart; Ο ReadMyHeart (RMH) είναι µια φορητή συσκευή καταγραφής ΗΚΓ (ηλεκτροκαρδιογράφος),

Διαβάστε περισσότερα

Μεταφορα ουσιών στα ζώα 9.2 ΤΟ ΑΙΜΑ

Μεταφορα ουσιών στα ζώα 9.2 ΤΟ ΑΙΜΑ 1 Μεταφορα ουσιών στα ζώα 9.2 ΤΟ ΑΙΜΑ Το αίμα είναι ένας συνεχής ιστός που βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και χωρίζεται σε δυο μέρη: το πλάσμα και τα αιμοφόρα συστατικά. Το πλάσμα είναι νερό μαζί με διάφορες

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Βιοϊατρική Τεχνολογία και Ανάλυση Ιατρικών Σημάτων

Εισαγωγή στη Βιοϊατρική Τεχνολογία και Ανάλυση Ιατρικών Σημάτων Εισαγωγή στη Βιοϊατρική Τεχνολογία και Ανάλυση Ιατρικών Σημάτων Πίεση Αίματος Εργαστήριο Βιοϊατρικής Τεχνολογίας 1 Το Κυκλοφορικό Σύστημα Μηχανισμός μεταφοράς ουσιών στο ανθρώπινο σώμα Σύστημα κοιλοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο. Παθολογική Χειρουργική Νοσηλευτική ΙΙ. «Μέτρηση της αιματηρής. Αρτηριακής Πίεσης»

Εργαστήριο. Παθολογική Χειρουργική Νοσηλευτική ΙΙ. «Μέτρηση της αιματηρής. Αρτηριακής Πίεσης» Εργαστήριο Παθολογική Χειρουργική Νοσηλευτική ΙΙ «Μέτρηση της αιματηρής Αρτηριακής Πίεσης» Αιμοδυναμική παρακολούθηση α) Μη επεμβατική Ηλεκτροκαρδιογράφημα Αρτηριακός σφυγμός Αναίμακτη αρτηριακή πίεση

Διαβάστε περισσότερα

Βιοϊατρική τεχνολογία

Βιοϊατρική τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Βιοϊατρική τεχνολογία Ενότητα: Συσκευές Τηλεμετρίας Αν. καθηγητής Αγγελίδης Παντελής e-mail: paggelidis@uowm.gr ΕΕΔΙΠ Μπέλλου Σοφία e-mail: sbellou@uowm.gr

Διαβάστε περισσότερα

Όταν χρειάζεται ρύθμιση της ποσότητας των χορηγούμενων υγρών του ασθενή. Όταν θέλουμε να προλάβουμε την υπερφόρτωση του κυκλοφορικού συστήματος

Όταν χρειάζεται ρύθμιση της ποσότητας των χορηγούμενων υγρών του ασθενή. Όταν θέλουμε να προλάβουμε την υπερφόρτωση του κυκλοφορικού συστήματος Ερωτήσεις Αξιολόγησης Εργαστηριακού Μαθήματος Θέμα: «Κεντρική Φλεβική Πίεση» 1. Τι είναι η Κεντρική Φλεβική Πίεση (ΚΦΠ); Είναι η υδροστατική πίεση των μεγάλων φλεβών που είναι πλησιέστερα στην καρδιά,

Διαβάστε περισσότερα

Προτεινόμενο διαγώνισμα Φυσικής Α Λυκείου

Προτεινόμενο διαγώνισμα Φυσικής Α Λυκείου Προτεινόμενο διαγώνισμα Φυσικής Α Λυκείου Θέμα 1 ο Σε κάθε μια από τις παρακάτω προτάσεις 1-5 να επιλέξετε τη μια σωστή απάντηση: 1. Όταν ένα σώμα ισορροπεί τότε: i. Ο ρυθμός μεταβολής της ταχύτητάς του

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ. Διάλεξη 2 η. Βασίλειος Σπ. Τράνακας MSc. Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Καθ. Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού

ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ. Διάλεξη 2 η. Βασίλειος Σπ. Τράνακας MSc. Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Καθ. Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού 1 ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ Διάλεξη 2 η Βασίλειος Σπ. Τράνακας MSc Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Καθ. Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού Καρδιακός ρυθμός 2 Ορίζεται ως: οι παλμοί της καρδιάς στη μονάδα του χρόνου και συνήθως

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡ ΙΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ (ΗΚΓ) ΑΠΟ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ (ΜΕΘ) από την. Παντελίτσα Νικολάου

ΑΝΑΛΥΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡ ΙΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ (ΗΚΓ) ΑΠΟ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ (ΜΕΘ) από την. Παντελίτσα Νικολάου ΑΝΑΛΥΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΡ ΙΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ (ΗΚΓ) ΑΠΟ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ (ΜΕΘ) από την Παντελίτσα Νικολάου Υποβάλλεται στο Πανεπιστήµιο Κύπρου ως µερική συµπλήρωση των απαιτήσεων για την απόκτηση

Διαβάστε περισσότερα

Βιοϊατρική τεχνολογία

Βιοϊατρική τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Βιοϊατρική τεχνολογία Ενότητα 12: Αρτηριακή Πίεση Αν. καθηγητής Αγγελίδης Παντελής e-mail: paggelidis@uowm.gr ΕΕΔΙΠ Μπέλλου Σοφία e-mail: sbellou@uowm.gr

Διαβάστε περισσότερα

Επανάληψη πριν τις εξετάσεις Καλό διάβασμα

Επανάληψη πριν τις εξετάσεις Καλό διάβασμα Επανάληψη πριν τις εξετάσεις Καλό διάβασμα 2013-2014 Θέματα πολλαπλής επιλογής Κύτταρα όμοια μορφολογικά και λειτουργικά αποτελούν α. ένα όργανο. β. ένα ιστό. γ. ένα οργανισμό. δ. ένα σύστημα οργάνων.

Διαβάστε περισσότερα

Στο διπλανό σχήμα το έμβολο έχει βάρος Β, διατομή Α και ισορροπεί. Η δύναμη που ασκείται από το υγρό στο έμβολο είναι

Στο διπλανό σχήμα το έμβολο έχει βάρος Β, διατομή Α και ισορροπεί. Η δύναμη που ασκείται από το υγρό στο έμβολο είναι Ερωτήσεις θεωρίας - Θέμα Β Εκφώνηση 1η Στο διπλανό σχήμα το έμβολο έχει βάρος Β, διατομή Α και ισορροπεί. Η δύναμη που ασκείται από το υγρό στο έμβολο είναι α) β) γ) Λύση Εκφώνηση 2η Στο διπλανό υδραυλικό

Διαβάστε περισσότερα

3. Με ποιο άλλο σύστημα είναι συνδεδεμένο το κυκλοφορικό σύστημα;

3. Με ποιο άλλο σύστημα είναι συνδεδεμένο το κυκλοφορικό σύστημα; ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ 3 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ «ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 1. Ποιος είναι ο ρόλος του κυκλοφορικού συστήματος;...... 2. Το κυκλοφορικό σύστημα αποτελείται από: i 3.

Διαβάστε περισσότερα

Βιοϊατρική τεχνολογία

Βιοϊατρική τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Βιοϊατρική τεχνολογία Ενότητα 1: Εισαγωγή στη Βιοϊατρική Τεχνολογία Αν. καθηγητής Αγγελίδης Παντελής e-mail: paggelidis@uowm.gr ΕΕΔΙΠ Μπέλλου Σοφία e-mail:

Διαβάστε περισσότερα

2 Η ΠΡΟΟΔΟΣ. Ενδεικτικές λύσεις κάποιων προβλημάτων. Τα νούμερα στις ασκήσεις είναι ΤΥΧΑΙΑ και ΟΧΙ αυτά της εξέταση

2 Η ΠΡΟΟΔΟΣ. Ενδεικτικές λύσεις κάποιων προβλημάτων. Τα νούμερα στις ασκήσεις είναι ΤΥΧΑΙΑ και ΟΧΙ αυτά της εξέταση 2 Η ΠΡΟΟΔΟΣ Ενδεικτικές λύσεις κάποιων προβλημάτων Τα νούμερα στις ασκήσεις είναι ΤΥΧΑΙΑ και ΟΧΙ αυτά της εξέταση Ένας τροχός εκκινεί από την ηρεμία και επιταχύνει με γωνιακή ταχύτητα που δίνεται από την,

Διαβάστε περισσότερα

Κοιλιοαρτηριακή σύζευξη στην πνευμονική υπέρταση

Κοιλιοαρτηριακή σύζευξη στην πνευμονική υπέρταση Κοιλιοαρτηριακή σύζευξη στην πνευμονική υπέρταση Αικατερίνη Αυγεροπούλου, Διευθύντρια Ε.Σ.Υ Ιατρείο Πνευμονικής Υπέρτασης Καρδιολογικού Τμήματος, Γ.Ν.Α Ιπποκράτειο ΕΙΣΑΓΩΓΗ Υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές,

Διαβάστε περισσότερα

ΨΕΥΔΕΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΜΥΟΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΙΣΧΑΙΜΙΑΣ

ΨΕΥΔΕΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΜΥΟΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΙΣΧΑΙΜΙΑΣ 91 ΨΕΥΔΕΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΜΥΟΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΙΣΧΑΙΜΙΑΣ Κωνσταντίνος Δ. Μάλλιος Α.Ε. Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών. Διευθυντής Α Καρδιολογικής Κλινικής Θεραπευτηρίου ΥΓΕΙΑ Το ΗΚΓ/φημα συμπλήρωσε ήδη έναν

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΡΕΥΣΤΑ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΡΕΥΣΤΑ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ 166 Α. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΤΥΠΟΥ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΡΕΥΣΤΑ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ 1. Να αναφέρεται παραδείγματα φαινομένων που μπορούν να ερμηνευτούν με την μελέτη των ρευστών σε ισορροπία. 2. Ποια σώματα ονομάζονται ρευστά;

Διαβάστε περισσότερα

Tο φύσημα Ορισμός Γενικά . Έτσι λοιπόν υπάρχουν και φυσιολογικά φυσήματα που παράγονται από τη φυσιολογική λειτουργία της καρδιάς.

Tο φύσημα Ορισμός Γενικά . Έτσι λοιπόν υπάρχουν και φυσιολογικά φυσήματα που παράγονται από τη φυσιολογική λειτουργία της καρδιάς. Tο φύσημα Ορισμός Φύσημα είναι το ακροαστικό εύρημα «ο θόρυβος» που ακούει ο γιατρός με το στηθοσκόπιό του -το ακουστικό- όταν το τοποθετεί στο θώρακα ενός ασθενούς. Γενικά Το φύσημα παράγεται από τη ροή

Διαβάστε περισσότερα

8. Σύνθεση και ανάλυση δυνάμεων

8. Σύνθεση και ανάλυση δυνάμεων 8. Σύνθεση και ανάλυση δυνάμεων Βασική θεωρία Σύνθεση δυνάμεων Συνισταμένη Σύνθεση δυνάμεων είναι η διαδικασία με την οποία προσπαθούμε να προσδιορίσουμε τη δύναμη εκείνη που προκαλεί τα ίδια αποτελέσματα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α

ΘΕΜΑ Α ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ Α 1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση. Μηχανικό ονομάζεται το κύμα στο οποίο: α. Μεταφέρεται ύλη στον χώρο κατά την κατεύθυνση διάδοσης του κύματος. β. Μεταφέρεται ορμή και ενέργεια στον χώρο κατά την

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Γ Λυκείου Κατεύθυνσης. Προτεινόμενα Θέματα

Φυσική Γ Λυκείου Κατεύθυνσης. Προτεινόμενα Θέματα Φυσική Γ Λυκείου Κατεύθυνσης Προτεινόμενα Θέματα Θέμα ο Ένα σώμα εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση πλάτους Α. Η φάση της ταλάντωσης μεταβάλλεται με το χρόνο όπως δείχνει το παρακάτω σχήμα : φ(rad) 2π π 6

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική για Μηχανικούς

Φυσική για Μηχανικούς Φυσική για Μηχανικούς Χωρητικότητα Εικόνα: Όλες οι παραπάνω συσκευές είναι πυκνωτές, οι οποίοι αποθηκεύουν ηλεκτρικό φορτίο και ενέργεια. Ο πυκνωτής είναι ένα είδος κυκλώματος που μπορούμε να συνδυάσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός του μαθήματος είναι ο συνδυασμός των θεωρητικών και ποσοτικών τεχνικών με τις αντίστοιχες περιγραφικές. Κεφάλαιο 1: περιγράφονται οι βασικές

Σκοπός του μαθήματος είναι ο συνδυασμός των θεωρητικών και ποσοτικών τεχνικών με τις αντίστοιχες περιγραφικές. Κεφάλαιο 1: περιγράφονται οι βασικές Εισαγωγή Ασχολείται με τη μελέτη των ηλεκτρικών, η λ ε κ τ ρ ο μ α γ ν η τ ι κ ώ ν κ α ι μ α γ ν η τ ι κ ώ ν φαινομένων που εμφανίζονται στους βιολογικούς ιστούς. Το αντικείμενο του εμβιοηλεκτρομαγνητισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ (ΣΤΕΝΩΣΕΙΣ) ΤΗΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Ή ΤΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ

ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ (ΣΤΕΝΩΣΕΙΣ) ΤΗΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Ή ΤΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ 8 ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ (ΣΤΕΝΩΣΕΙΣ) ΤΗΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Ή ΤΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ Μία παρακώλυση της ροής του αίµατος οφείλεται συχνά σε στένωση και µπορεί να σταµατήσει τη ροή του αίµατος µερικώς ή τελείως. Κάθε µία από

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2018 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΞΙ (6)

ΦΥΣΙΚΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2018 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΞΙ (6) ΦΥΣΙΗ Γ ΛΥΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΘΕΤΙΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 018 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΞΙ (6) ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ερωτήσεις Α1-Α4 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΥΝΗΘΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ BRUGADA ΣΕ ΝΕΑΡΟ ΑΘΛΗΤΗ

ΑΣΥΝΗΘΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ BRUGADA ΣΕ ΝΕΑΡΟ ΑΘΛΗΤΗ ΑΣΥΝΗΘΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ BRUGADA ΣΕ ΝΕΑΡΟ ΑΘΛΗΤΗ Κ. Κοσκινάς, Σ. Παγκουρέλιας, Ι. Τσούνος, Ν. Φραγκάκης, Π. Γκελερής Γ Καρδιολογική Κλινική Α.Π.Θ., ΠΓΝ Ιπποκράτειο Καρδιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή ΑΠΘ, Διευθυντής: Καθηγητής κ. Γεώργιος Ανωγειανάκις

Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή ΑΠΘ, Διευθυντής: Καθηγητής κ. Γεώργιος Ανωγειανάκις Κάποιες από τις παρακάτω ερωτήσεις έχουν περισσότερες από μία ορθές απαντήσεις. Επομένως ΔΕΝ θα χρησιμοποιηθούν στις εξετάσεις ως έχουν (διότι εκεί χρησιμοποιούμε ερωτήσεις με μία μόνο ορθή απάντηση).

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΡΓΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΧΑΡΔΑΒΕΛΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ

ΓΕΩΡΓΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΧΑΡΔΑΒΕΛΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ΑΝΟΙΚΤΟΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΟΣ ΠΟΡΟΣ ΣΕ ΝΕΟΓΝΑ ΓΕΩΡΓΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΧΑΡΔΑΒΕΛΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ Συγγενείς ανωμαλίες της καρδιάς, είναι οι ατέλειες στη δομή της καρδιάς, που είναι παρούσες κατά τη γέννηση. Μια από αυτές είναι

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Προσανατολισμού Β τάξη Ενιαίου Λυκείου 1 0 Κεφάλαιο- Καμπυλόγραμμες κινήσεις : Οριζόντια βολή, Κυκλική Κίνηση. Περιέχει: 1.

Φυσική Προσανατολισμού Β τάξη Ενιαίου Λυκείου 1 0 Κεφάλαιο- Καμπυλόγραμμες κινήσεις : Οριζόντια βολή, Κυκλική Κίνηση. Περιέχει: 1. Φυσική Προσανατολισμού Β τάξη Ενιαίου Λυκείου 1 0 Κεφάλαιο- Καμπυλόγραμμες κινήσεις : Οριζόντια βολή, Κυκλική Κίνηση Περιέχει: 1. Αναλυτική Θεωρία 2. Ερωτήσεις Θεωρίας 3. Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής 4.

Διαβάστε περισσότερα

+ - - εκπολώνεται. ΗΛΕΚΤΡΟMYΟΓΡΑΦΗΜΑ

+ - - εκπολώνεται. ΗΛΕΚΤΡΟMYΟΓΡΑΦΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟMYΟΓΡΑΦΗΜΑ Στόχοι Κατανόησης: -Να σας είναι ξεκάθαρες οι έννοιες πόλωση, εκπόλωση, υπερπόλωση, διεγερτικό ερέθισμα, ανασταλτικό ερέθισμα, κατώφλιο δυναμικό, υποκατώφλιες εκπολώσεις, υπερκατώφλιες

Διαβάστε περισσότερα