ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Μ Ε Λ Ε Τ Η Π Ε Ρ Ι Π Τ Ω Σ Η Σ Γ Ι Α Τ Η Ν Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ Α Τ Ι Κ Ο Τ Η Τ Α

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Μ Ε Λ Ε Τ Η Π Ε Ρ Ι Π Τ Ω Σ Η Σ Γ Ι Α Τ Η Ν Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ Α Τ Ι Κ Ο Τ Η Τ Α ΠΥΞΙΔΑ Αστικός Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης Πειραιάς, 2011

2 Περιεχόµενα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το υναµικό της Πυξίδας Γενικά Στρατηγική της επιχείρησης - Προσδιορισµός στόχων και οράµατος επιχείρησης 7 3. Η «Ι ΕΑ» ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Εξωτερικό Περιβάλλον Εσωτερικό Περιβάλλον ΙΣΧΥΡΑ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΕΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗ Τα πρώτα βήµατα Πορεία εξέλιξης ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΡΙΟ ΤΙ Ι ΑΞΕ Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ Παράρτηµα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ευρετήριο Πινάκων Πίνακας 1: ιαχρονική εξέλιξη του Κύκλου Εργασιών του Αστικού Συνεταιρισµού «ΠΥΞΙ Α» Ευρετήριο Πινάκων ιάγραµµα 1: Συστηµική αναπαράσταση του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης ιάγραµµα 2: Οργανόγραµµα Αστικού Συνεταιρισµού «ΠΥΞΙ Α» ιάγραµµα 3: Εξέλιξη του Κύκλου Εργασιών κατά τα 11 έτη λειτουργίας της επιχείρησης ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 2

3 Συντοµογραφίες CEFEC Α.Μ.Κ.Ε. ΑΜΕΑ ΑΜΕΑ-Ψ Ε.Π.Ε. ΕΕ. ή Ε.Ε. Κοι.Σ.Π.Ε. ΟΑΕ Confederation of European social Firms, Employment initiatives and social Cooperatives Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Άτοµα Με Ειδικές Ανάγκες ή Άτοµα µε Αναπηρία Άτοµα Με Ειδικές Ανάγκες µε ψυχική νόσο Εταιρεία Περιορισµένης Ευθύνης Ευρωπαϊκή Ένωση Κοινωνικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης Οργανισµός Απασχόλησης Εργατικού υναµικού ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 3

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα µελέτη περίπτωσης αφορά στην κοινωνική επιχείρηση ΠΥΞΙ Α, η οποία λειτουργεί µε τη µορφή Αστικού Συνεταιρισµού Περιορισµένης Ευθύνης. H ΠΥΞΙ Α αναπτύσσει επιχειρηµατικές δραστηριότητες στην κατεύθυνση της κοινωνικής οικονοµίας στην αγορά του χειροποίητου αντικειµένου δώρου και έχει: εµπορική ιδιότητα, καθώς λειτουργεί κατάστηµα ειδών δώρου, παραγωγική ιδιότητα, καθώς λειτουργεί εργαστήριο χειροποίητων κατασκευών (διακοσµητικές κατασκευές από µέταλλο, κάδρα, γούρια, κοσµήµατα κ.α.). Στο σηµείο αυτό, είναι σκόπιµο να οριστούν οι έννοιες της κοινωνικής οικονοµίας ή αλλιώς του «τρίτου τοµέα» της οικονοµίας, καθώς και της κοινωνικής επιχείρησης. Με τον όρο «τρίτος τοµέας» νοείται ο χώρος ανάµεσα στον ιδιωτικό και το δηµόσιο τοµέα, ένας χώρος ο οποίος διακατέχεται από τις δικές του αρχές, αξίες και φιλοδοξίες. Αυτή η διαφοροποίηση αντανακλάται στην ονοµασία που δίνεται στον τρίτο τοµέα, η οποία συνδυάζει δύο φαινοµενικά αντιθετικούς όρους: το «κοινωνικό» και το «οικονοµικό». Η «κοινωνική οικονοµία», λοιπόν, είναι το πεδίο ανάµεσα στο ιδιωτικό και το δηµόσιο, όπου διεξάγονται δραστηριότητες µε κοινωνικούς σκοπούς και στόχους. Τα βασικά χαρακτηριστικά της κοινωνικής οικονοµίας είναι η δραστηριοποίηση µε στόχο την εξυπηρέτηση των µελών ή το συλλογικό συµφέρον, η διαχειριστική αυτονοµία, οι δηµοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων και η ανάπτυξη µε προτεραιότητα τις ανάγκες των ανθρώπων και της απασχόλησης. Σύµφωνα µε το Ευρωπαϊκό ίκτυο Έρευνας για την κοινωνική οικονοµία (EMES- European Research Network 1 ), οι κοινωνικές επιχειρήσεις µπορούν να οριστούν ως: «οργανώσεις µε σαφή σκοπό την εξυπηρέτηση της κοινότητας, οι οποίες είναι αποτέλεσµα πρωτοβουλίας πολιτών και η πιθανή ύπαρξη επενδυτικών συµφερόντων υπόκειται σε περιορισµούς». Οι κοινωνικές επιχειρήσεις δίνουν ιδιαίτερη σηµασία στην αυτονοµία τους και στην ανάληψη σχετικού οικονοµικού κινδύνου που συνδέεται µε την κοινωνικο-οικονοµική τους δραστηριότητα».με άλλα λόγια, οι κοινωνικές επιχειρήσεις συνδυάζουν την παραγωγή ατοµικών ή συλλογικών αγαθών µε βάση τις διοικητικές πρακτικές και το νοµικό καθεστώς των ιδιωτικών επιχειρήσεων και µε οργανωτικές πρακτικές που εξυπηρετούν µια προκαθορισµένη κοινωνική αποστολή. Σε αντίθεση µε τους υπόλοιπους φορείς του τρίτου τοµέα, οι κοινωνικές επιχειρήσεις έχουν παραγωγική/ανταγωνιστική ταυτότητα, διακρίνονται για την αυτονοµία τους από τις δηµόσιες αρχές και για τα καινοτόµα χαρακτηριστικά των υπηρεσιών που παρέχουν. Ως προς τις δράσεις τους, οι κοινωνικές επιχειρήσεις έχουν επιχειρηµατικό χαρακτήρα και κοινωνικούς στόχους, καθώς ναι µεν δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο των κανόνων και 1 EMES- European Research Network : ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 4

5 υποχρεώσεων της αγοράς, αλλά οι στόχοι τους έχουν κοινωνικό, ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Αναλυτικότερα, οι δράσεις των κοινωνικών επιχειρήσεων στοχεύουν στην προώθηση της επιχειρηµατικότητας µε σκοπό την πρόληψη και αντιµετώπιση του κοινωνικού αποκλεισµού, µέσω της ενσωµάτωσης στην αγορά εργασίας ατόµων που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές οµάδες. Όσον αφορά στον τοµέα των εργασιακών σχέσεων, βασικός στόχος είναι η ισότητα και η εργασιακή ποικιλοµορφία. Βασικό χαρακτηριστικό είναι η δηµοκρατική οργάνωση και λειτουργία της επιχείρησης, µέσω της άµεσης συµµετοχής των εργαζόµενων στις υποθέσεις της επιχείρησης και της ύπαρξης συνεργασίας, εµπιστοσύνης και αλληλοστήριξης µεταξύ διοίκησης και εργαζοµένων. Ωστόσο, στόχος της επιχείρησης δεν παύει να είναι η οικονοµική βιωσιµότητα και η οικονοµική αυτονοµία, που µεταφράζεται σε υψηλά επίπεδα αυτοχρηµατοδότησης των δραστηριοτήτων τους. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 5

6 2. ΤΟ ΥΝΑΜΙΚΟ ΤΗΣ ΠΥΞΙ ΑΣ 2.1 ΓΕΝΙΚΑ Ο συνεταιρισµός δραστηριοτήτων ψυχικής υγείας Πυξίδα είναι ένας αστικός συνεταιρισµός περιορισµένης ευθύνης των µελών του. Πρόκειται για µια οικονοµικά αυτόνοµη επιχείρηση µε κοινωνικό χαρακτήρα αφού τα µέλη της εργαζόµενοι είναι άτοµα µε ψυχοκοινωνικές ιδιαιτερότητες. Η ιδέα ξεκίνησε από ένα πρόγραµµα κατάρτισης της Εταιρείας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας που δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Η οµάδα όµως υπήρχε ήδη και προκειµένου οι ασθενείς να µην βιώσουν το συναίσθηµα της µαταίωσης, οι υπεύθυνοι αποφάσισαν να δηµιουργήσουν παράρτηµα του Συνεταιρισµού Αυγερινού. Ο Συνεταιρισµός Αυγερινός αποτελεί έναν από τους πρώτους συνεταιρισµούς δραστηριοτήτων ψυχικής υγείας που ιδρύθηκε το 1987 στην Άµφισσα από την Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας στο πλαίσιο στήριξης, ενθάρρυνσης και αναγνώρισης των επαγγελµατικών ικανοτήτων των ψυχικά ασθενών. Ως παράρτηµα του Αυγερινού, η οµάδα στην Αθήνα λειτούργησε περίπου για τρία χρόνια. Το 2000 αποφάσισε να αυτονοµηθεί αξιοποιώντας τα προγράµµατα του ΟΑΕ για νέους ελεύθερους επαγγελµατίες- άτοµα µε ειδικές ανάγκες και δηµιούργησαν τον Συνεταιρισµό ραστηριοτήτων Ψυχικής Υγείας Πυξίδα. Σύµµαχος όλα αυτά τα χρόνια ήταν και συνεχίζει να είναι η Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας. Ο συνεταιρισµός ραστηριοτήτων Ψυχικής Υγείας Πυξίδα διατηρεί κατάστηµα πώλησης ειδών δώρου στην Καλλιθέα, στην οδό Χαροκόπου 30. Στον ίδιο χώρο ο Συνεταιρισµός διατηρεί το εργαστήριο κατασκευής και παραγωγής χειροποίητων αντικειµένων δώρου, τα οποία διοχετεύει σε καταστήµατα σε όλη την Ελλάδα µέσω εµπορικών εκθέσεων. Τα τελευταία χρόνια τα προϊόντα του Συνεταιρισµού φιλοξενούνται στα πωλητήρια των µουσείων Μπενάκη και Ακρόπολης καθώς και σε επιλεγµένα καταστήµατα του εξωτερικού. Συγκεκριµένα τα προϊόντα που κατασκευάζει ο Συνεταιρισµός είναι: Κάδρα και στεφάνια µε στοιχεία από µέταλλο και εναλλακτικά υλικά όπως τσόχα, κορδέλες, σύρµα, γυαλόχαρτο κ.ά. ιακοσµητικές γιρλάντες και γούρια µε στοιχεία από µέταλλο Εποχικές κατασκευές, όπως λαµπάδες και ηµερολόγια Χειροποίητα κοσµήµατα, τσάντες, άλµπουµ φωτογραφιών Η οµάδα του Συνεταιρισµού αποτελείται από 7 ασθενείς εργαζόµενους και δύο στελέχη που συνθέτουν το υπεύθυνο προσωπικό τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Το ένα άτοµο από το υπεύθυνο προσωπικό προέρχεται από το χώρο της Φαρµακευτικής, ενώ το δεύτερο είναι κοινωνική ανθρωπολόγος. Οι ηλικίες κυµαίνονται από 24 έως 55 έτη ενώ το µορφωτικό επίπεδο των εργαζοµένων- ασθενών είναι πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 6

7 Στο σύνολο τους οι ασθενείς-εργαζόµενοι είναι άγαµοι, ζουν µε τις οικογένειες τους, ενώ ένας από αυτούς ζει σε προστατευµένο διαµέρισµα του ψυχιατρείου Αθηνών. Οι προσωπικές αξίες των εργαζόµενων µελών του Συνεταιρισµού εµπεριέχουν την ισοτιµία, την υπευθυνότητα, την ανάπτυξη οµαδικότητας και συνεργασίας, την ενίσχυση της αυτοεκτίµησης και εργασιακής συνείδησης, τη διαµόρφωση της επαγγελµατικής ταυτότητας για την οµαλή και ολιστική επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο. Στο συνεταιρισµό Πυξίδα τα µέλη µαθαίνουν να εργάζονται χωρίς να χρησιµοποιούν ή να τους υπενθυµίζεται το στίγµα της ιδιαιτερότητας τους, αλλά συνειδητοποιώντας τις ικανότητες τους, αναλαµβάνοντας καθήκοντα και υπευθυνότητες και δίνοντας έµφαση στην ποιότητα της δουλειάς τους και της κοινωνικής συµπεριφοράς τους. Τόσο στον τοµέα της χονδρικής όσο και της λιανικής, οι εργαζόµενοι του Συνεταιρισµού συµµετέχουν ενεργά, αναλαµβάνοντας υπεύθυνα πόστα σε διάφορους τοµείς της παραγωγικής διαδικασίας, των εµπορικών και οικονοµικών συναλλαγών. Ωστόσο η εµπειρία όλα αυτά τα χρόνια έχει δείξει την αδυναµία της συγκεκριµένης οµάδας να ηγηθεί του Συνεταιρισµού δίχως την καθοδήγηση του υπεύθυνου προσωπικού. Με την πάροδο των ετών οι ασθενείς αναλαµβάνουν ολοένα και πιο σηµαντικό ρόλο στους µηχανισµούς λειτουργίας και παραγωγής του Συνεταιρισµού και αποκτούν ικανότητες αντίληψης των µηχανισµών του εµπορίου. Εντούτοις, τα όρια τους είναι υπαρκτά και απολύτως σεβαστά, λαµβάνοντας υπόψη την πορεία και την εξέλιξή τους στο χρόνο. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον πρώτο καιρό κατά την διάρκεια των εργαστηρίων οι ικανότητές τους ήταν τόσο µειωµένες, ώστε δεν έβγαζαν καν τα πανωφόρια τους. Πλέον είναι σε θέση να ανοίγουν µόνοι τους το µαγαζί και το εργαστήριο, να απαντούν στα τηλέφωνα, να κάνουν παραλαβές παραγγελιών κλπ. 2.2 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ - ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑΤΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Στο χώρο του Συνεταιρισµού συνυπάρχουν δύο κόσµοι: Ο κόσµος της ψυχικής υγείας (µέσω της ιδιαιτερότητας των µελών) Ο κόσµος του εµπορίου και µέσω αυτού της ευρύτερης κοινωνικής πραγµατικότητας. Αυτή ακριβώς η συνύπαρξη των δύο κόσµων αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους του συνεταιρισµού, που είναι η εισαγωγή των ατόµων µε ψυχοκοινωνικές ιδιαιτερότητες στην κοινωνία µέσω του πιο συνηθισµένου κοινωνικού ρόλου, του εργασιακού. Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου απαιτείται: Ανάπτυξη υγιούς και οικονοµικά βιώσιµης επιχείρησης Εξασφάλιση υγιούς και σταθερού εργασιακού περιβάλλοντος Αναγνώριση, καλλιέργεια, ενθάρρυνση των επαγγελµατικών δυνατοτήτων και ικανοτήτων των ασθενών. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 7

8 Ο κλάδος της αγοράς χειροποίητων ειδών δώρου στον οποίο ανήκει η Πυξίδα, είναι ιδιαίτερα περιορισµένος για τα ελληνικά δεδοµένα. Η οικονοµική κατάσταση στην Ελλάδα δεν επιτρέπει στο µέσο ελληνικό νοικοκυριό την πρόβλεψη στον ετήσιο προϋπολογισµό µεγάλης δαπάνης για την αγορά δώρων. Μεγάλος ανταγωνισµός υπάρχει από επιχειρήσεις που παράγουν ή εισάγουν βιοµηχανικά, µαζικά παραγόµενα προϊόντα. Ο κλάδος των καθαρά χειροποίητων ειδών δώρου είναι πρακτικά ανύπαρκτος για τα ελληνικά δεδοµένα µε ποσοστιαία αναλογία 0,002 τοις χιλίοις επί του συνολικού τζίρου που διαθέτει το ελληνικό νοικοκυριό για ποσά πλέον των ετήσιων παγίων δαπανών. εδοµένων των παραπάνω συνθηκών, οι άξονες που καθορίζουν την στρατηγική του Συνεταιρισµού µπορούν να συνοψιστούν στα εξής: Άριστη ποιότητα παραγόµενων προϊόντων Ο Συνεταιρισµός Πυξίδα επενδύει στη δηµιουργία ποιοτικών χειροποίητων δώρων Λογική τιµολογιακή πολιτική Βασικός άξονας λειτουργίας του Συνεταιρισµού είναι η σύνδεση τιµής ποιότητας και η προσφορά αντικειµένων σε τιµές προσιτές για όλες τις κατηγορίες των καταναλωτών. Υπευθυνότητα στις εµπορικές συναλλαγές Υπευθυνότητα και συνέπεια στις εµπορικές συναλλαγές, είτε πρόκειται για συναλλαγές µε επιµέρους πελάτες, είτε µε επιχειρήσεις και άλλους φορείς. Ορθολογικός προγραµµατισµός εργασιών και οικονοµικών. Εξέλιξη και µετάλλαξη των παραγοµένων προϊόντων µε νέες τεχνικές και ιδέες προκειµένου να εξασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητά τους στην αγορά. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 8

9 3. Η «Ι ΕΑ» Η ιδέα για την ίδρυση της Πυξίδας οφείλεται στην Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας 2, η οποία πρωτοπόρα στην ιδέα της εργασιακής επανένταξης ατόµων µε ψυχοκοινωνικά προβλήµατα ιδρύει το 1987 τον Αυγερινό, τον πρώτο κοινωνικό συνεταιρισµό µε αντικείµενο εργασίας την πώληση οπωροκηπευτικών και διατήρηση καντίνας στην Άµφισσα. [Σηµειώνεται ότι τα άτοµα αυτά, µέσα στην ευρύτερη οµάδα των λεγόµενων Ατόµων Με Ειδικές Ανάγκες (ΑΜΕΑ), στην οποία εντάσσονται, ανήκουν στην ειδικότερη κατηγορία των ΑΜΕΑ µε ψυχική νόσο (ΑΜΕΑ-Ψ)]. Η ίδια εταιρεία στην Αθήνα δηµιουργεί µια οµάδα 18 ατόµων µε στόχο την ανάληψη προγραµµάτων κατάρτισης. Η ιδέα ναυαγεί λόγω γραφειοκρατικών διαδικασιών, ωστόσο το υπεύθυνο προσωπικό της οµάδας δεν παραιτείται της ιδέας και αποφασίζει την ίδρυση ενός υποκαταστήµατος του Αυγερινού στην Αθήνα. Έτσι σε ένα ηµιυπόγειο στην οδό Αγίων Πάντων στην Καλλιθέα στεγάζεται το υποκατάστηµα του Αυγερινού που κατασκευάζει χυτά κεριά και εκκλησιαστικές εικόνες. Ο δρόµος ήταν πολύ δύσκολος εφόσον ο χώρος έπρεπε να συντηρείται από τα έσοδα του από τις πωλήσεις. Από την αρχή η ιδέα ήταν ο Συνεταιρισµός να λειτουργεί καθαρά ως επαγγελµατικός χώρος, όπου τα µέλη θα εργάζονται σε πραγµατικές συνθήκες εργασίας παραγωγής και θα συµµετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετικά µε τις εµπορικές δραστηριότητες, καθώς και µε τις διαδικασίες παραγωγής. Έτσι, οι εµπνευστές της Πυξίδας θέλησαν να δηµιουργήσουν ένα χώρο από τον οποίο θα απουσιάζει το θεραπευτικό πλαίσιο, συµβάλλοντας έτσι στην αποασυλοποίηση των ασθενών. Παρ όλα αυτά, οι ασθενείς θα έπρεπε να ακολουθούν συστηµατικά τα θεραπευτικά τους σχήµατα και τις φαρµακευτικές αγωγές τους. Επίσης, όσον αφορά στο προσωπικό, στόχος ήταν να γίνεται η επιλογή του µε βάση τις ικανότητες και δυνατότητές τους, έτσι ώστε να επιτυγχάνονται ευεργετικές επιδράσεις τόσο στα ίδια τα άτοµα όσο και στην επιχείρηση. Αναγκαία προϋπόθεση για αυτό θα αποτελούσε βέβαια τα άτοµα να έχουν περάσει προηγουµένως από άλλους µηχανισµούς, προκειµένου να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις ενός εργασιακού χώρου. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί η ανάγκη ύπαρξης µεικτού εργατικού δυναµικού, προκειµένου να αποφευχθούν φαινόµενα γκετοποίησης των εργαζοµένων - µέσα στον χώρο από τον οποίο επιδιώκουν την επαγγελµατική και κοινωνική τους επανένταξη. Τέλος, απαραίτητη κρίθηκε η ύπαρξη κάποιων µηχανισµών-διαδικασιών ενισχυτικής υποστήριξης σε εργασιακά θέµατα εντός και εκτός εργασιακού χώρου. 2 Η Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας είναι επιστηµονικό Σωµατείο, µη κερδοσκοπικό, µη κυβερνητικό. Ιδρύθηκε το 1981 και από τότε έχει αναπτύξει ένα ευρύ δίκτυο δραστηριοτήτων σε όλους τους τοµείς που σχετίζονται µε την Ψυχική Υγεία και παράλληλα έχει συµβάλλει ιδιαίτερα στην Ψυχιατρική Μεταρρύθµιση στην Ελλάδα. Οι πόροι της Εταιρίας προέρχονται αποκλειστικά από επιδοτήσεις, µέσω του κρατικού προϋπολογισµού του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, προγράµµατα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χορηγίες και δωρεές. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 9

10 4. ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 4.1 ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Στο παρακάτω ιάγραµµα απεικονίζεται σχηµατικά το εξωτερικό περιβάλλον της κοινωνικής επιχείρησης «ΠΥΞΙ Α». ιάγραµµα 1: Συστηµική αναπαράσταση του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης Για την οριοθέτηση και την καταγραφή των ειδικότερων παραγόντων που προσδιορίζουν και απαρτίζουν το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης απαιτείται µια ευρεία επισκόπηση για την ανεύρεση όλων των µεταβλητών που επιδρούν στη διαµόρφωση και λειτουργία της. Στην προκειµένη περίπτωση, οι µεταβλητές αυτές παρουσιάζονται ακολούθως. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Θεσµικό πλαίσιο για τις κοινωνικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα δεν υπήρχε µέχρι την ψήφιση το 1999 του νόµου για τους Κοινωνικούς Συνεταιρισµούς Περιορισµένης Ευθύνης (Κοι.Σ.Π.Ε.), που συνοπτικά παρουσιάζεται σε επόµενο Κεφάλαιο της παρούσας µελέτης. Εποµένως, οι κοινωνικές επιχειρήσεις συστήνονται µε άλλες νοµικές µορφές. Το νοµοσχέδιο για την προώθηση της κοινωνικής οικονοµίας και τη διευκόλυνση της ίδρυσης ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 10

11 και λειτουργίας των κοινωνικών επιχειρήσεων, που µετά τη δηµόσια διαβούλευση και την παρουσίασή του στη ιαρκή Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής, οριστικοποιήθηκε και παρουσιάστηκε από τον υπουργό Εργασίας, αποτελεί καινοτόµο πεδίο προώθησης της απασχόλησης για τις ευάλωτες κοινωνικές οµάδες (νέους µακροχρόνια ανέργους, ανέργους σε προ-συνταξιοδοτικό στάδιο, ΑΜEΑ κ.λπ.) για την καταπολέµηση του κοινωνικού αποκλεισµού. Με το νοµοσχέδιο καθιερώνονται τρεις κατηγορίες κοινωνικών επιχειρήσεων. Η πρώτη κατηγορία µε τίτλο «Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση Κοινωνικής Φροντίδας» θα αφορά στην παροχή υπηρεσιών σε ηλικιωµένους, γυναίκες, βρέφη, παιδιά, άτοµα µε αναπηρίες, χρόνια ασθενείς. Στόχος είναι να καλύψουν οι επιχειρήσεις αυτής της µορφής εναλλακτικές µορφές παροχής υπηρεσιών χαµηλού κόστους και υψηλής ποιότητας για να καλυφθούν βασικές ανάγκες που µέχρι και σήµερα καλύπτονται µε δυσκολία. Η δεύτερη κατηγορία επιχείρησης είναι η «Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση Ένταξης». Επιχειρήσεις αυτής της µορφής στοχεύουν στην απασχόληση των κατηγοριών εκείνων πολιτών που βρίσκονται αποκλεισµένοι από την αγορά εργασίας. Τέτοιες κατηγορίες είναι οι νέοι, οι άνω των 50 ετών που απολύονται ή βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας για µεγάλο χρονικό διάστηµα και δεν διαφαίνονται προοπτικές γρήγορης επανένταξής τους σε αυτή, καθώς και οι µακροχρόνια άνεργοι όλων των κατηγοριών. Η ίδια µορφή εταιρίας δίνει τη δυνατότητα και σε όσους βρίσκονται εκτός της αγοράς εργασίας για πολιτισµικά, κοινωνικά, ψυχικά ή σωµατικά αίτια να επαναδραστηριοποιηθούν. Η τρίτη κατηγορία των κοινωνικών επιχειρήσεων αφορά τις «Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις Συλλογικού Σκοπού». Αυτές οι επιχειρήσεις έχουν σαν στόχο να προάγουν δράσεις όπως είναι ο πολιτισµός, το περιβάλλον, η οικολογία, η εκπαίδευση, οι παροχές κοινής ωφέλειας, καθώς και την προώθηση της απασχόλησης. Στις επιχειρήσεις αυτής της µορφής αναµένεται να δραστηριοποιηθούν περισσότερο άνεργοι νέοι επιστήµονες που µε τις γνώσεις τους µπορούν να συνεισφέρουν στους παραπάνω εξειδικευµένους τοµείς δράσης. Για να συσταθεί µια τέτοιας µορφής επιχείρηση απαιτείται η συµµετοχή τουλάχιστον επτά µελών (φυσικών ή νοµικών προσώπων), από τα οποία όµως τουλάχιστον το 60% να είναι φυσικά πρόσωπα και εργαζόµενοι στην επιχείρηση. Οι εταιρίες διοικούνται από ιοικούσα Επιτροπή, η οποία εκλέγεται από τη Γενική Συνέλευση. Για όλες τις αποφάσεις εφαρµόζεται η αρχή «ένας εταίρος µια ψήφος». Για όλους τους εργαζόµενους καθορίζεται ελάχιστη αµοιβή που δεν µπορεί να είναι µεγαλύτερη από το τριπλάσιο ποσό του εκάστοτε κατωτάτου ορίου της Εθνικής Συλλογικής Σύµβασης Εργασίας. Εφόσον οι επιχειρήσεις έχουν κέρδη, στο τέλος κάθε χρήσης τους, αυτά διανέµονται κατά 10% για το σχηµατισµό αποθεµατικού, 60% για τις δραστηριότητες της επιχείρησης και τη δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας και το υπόλοιπο 30% στους εργαζοµένους της επιχείρησης ως κίνητρο παραγωγικότητας. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 11

12 Το νοµοσχέδιο προβλέπει ότι η φορολόγηση των κοινωνικών επιχειρήσεων θα γίνεται µε τον χαµηλότερο συντελεστή, του 18%. Παράλληλα όσοι µετέχουν σε µια τέτοια επιχείρηση θα καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές µειωµένες κατά 50%.Επίσης παρέχει σηµαντικό κίνητρο στους εργαζόµενους των ευπαθών οµάδων (κυρίως ΑµεΑ) αφού όσοι παίρνουν όποιας µορφής κοινωνικό επίδοµα µε τη συµµετοχή τους στις επιχειρήσεις δεν θα το στερηθούν όπως ίσχυε µέχρι σήµερα. Το ίδιο το νοµοσχέδιο προβλέπει ότι θα υπάρχει και γι αυτές τις επιχειρήσεις η επιδότηση των θέσεων εργασίας από προγράµµατα του ΟΑΕ όπως και στον ιδιωτικό τοµέα και τέλος αναµένεται να υπάρχει δυνατότητα χρηµατοδότησης των και από το Ταµείο Κοινωνικής Οικονοµίας και να υπάρξει πρόβλεψη για ένταξη των στο νέο αναπτυξιακό νόµο. Το Υπουργείο Εργασίας έχει σαν στόχο να διαθέσει το ποσό των 150 εκατοµµυρίων για την ενίσχυση του θεσµού και θα ενθαρρύνει και τα τράπεζες να συµµετέχουν στην όλη προσπάθεια. Στη συνέχεια κρίνεται σκόπιµο να παρουσιασθούν τα διάφορα µοντέλα (από τη νοµική τους διάσταση) που ισχύουν µέχρι σήµερα για την ίδρυση και λειτουργία κοινωνικών επιχειρήσεων. Τα µοντέλα αυτά αφορούν σε παραδοσιακές µορφές σύστασης όπως ο Συνεταιρισµός ή η Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία, όσο και πιο σύγχρονες µορφές, όπως η Κοινωνική ικαιόχρηση και η Θερµοκοιτίδα Επιχειρήσεων. (Εθνικό Θεµατικό ίκτυο Κοινωνικής Οικονοµίας 2005). Ο Συνεταιρισµός: Ιστορικά, οι συνεταιρισµοί στην Ελλάδα αποτελούν την πιο συνηθισµένη µορφή κοινωνικής επιχείρησης. Πρόκειται κυρίως για αγροτικούς συνεταιρισµούς γυναικών εµπορικού χαρακτήρα, οι οποίοι συνδέονται στενά µε την ανάπτυξη της τοπικής παραγωγικής δραστηριότητας, της οικιακής οικονοµίας και της οικοτεχνίας, παρέχοντας απασχόληση σε γυναίκες αγροτικών περιοχών όπου οι ευκαιρίες για εργασία είναι περιορισµένες. Οι Αστικοί Συνεταιρισµοί δηµιουργούνται µε την εκούσια ένωση προσώπων και προάγουν µέσω επιχειρηµατικών δράσεων την ισότιµη συµµετοχή των ατόµων µε ψυχοκοινωνικά προβλήµατα και φροντίζουν για τη ποιοτική βελτίωση της ζωής των µελών τους. Η Εταιρεία Περιορισµένης Ευθύνης (Ε.Π.Ε.): Η ίδρυση Ε.Π.Ε. µε τη µορφή κοινωνικών επιχειρήσεων είναι πρόσφατη εξέλιξη η οποία συνδέεται µε τις δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο της EQUAL κατά την περίοδο Κύριο χαρακτηριστικό των εταιριών αυτών είναι πρώτον, η σηµαντική συµµετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης και των κοινωνικών εταίρων στο εταιρικό τους κεφάλαιο και δεύτερον, το γεγονός ότι απασχολούν αποκλειστικά άτοµα που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές οµάδες. Ο Κοινωνικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης (Κοι.Σ.Π.Ε.): Οι Κοι.Σ.Π.Ε. θεσµοθετήθηκαν το 1999 (αρ.12 Ν. 2716/1999). Η ιδιαίτερη µορφή τους συνδέεται µε το γεγονός ότι αποτελούν παραγωγικές και εµπορικές µονάδες που µπορεί να δραστηριοποιούνται σε οποιαδήποτε οικονοµική δραστηριότητα και στις οποίες απασχολούνται τουλάχιστον κατά το 1/3 άτοµα µε ψυχικές ασθένειες. Με αυτό ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 12

13 τον τρόπο επιτελούν έναν τριπλό ρόλο: παρέχουν κοινωνική αποκατάσταση, προσφέρουν επαγγελµατική δραστηριότητα και εξασφαλίζουν οικονοµική αυτάρκεια στα άτοµα µε σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήµατα. Η Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία (Α.Μ.Κ.Ε.): Βασικό χαρακτηριστικό των Α.Μ.Κ.Ε. είναι η µη διανοµή κερδών στους εταίρους, αλλά η επανεπένδυσή τους στην εταιρεία. Το µοντέλο αυτό εταιρείας αναπτύχθηκε στην Ελλάδα ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 1990, σε σχέση µε την παροχή, κατά κύριο λόγο, κοινωνικών υπηρεσιών. Αποτελεί την βασική µορφή που παίρνουν οι οικονοµικές δραστηριότητες των ατόµων µε αναπηρία. Το Σωµατείο: Τα σωµατεία αποτελούν ενώσεις προσώπων που επιδιώκουν µη κερδοσκοπικό σκοπό. Στόχος τους είναι η παροχή ηθικής και υλικής προστασίας ή βοήθειας σε άτοµα ή οµάδες ατόµων που βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης. Με άλλα λόγια παρέχουν υπηρεσίες σε κοινωνικά ευπαθή τµήµατα του πληθυσµού. Ο µη κερδοσκοπικός τους χαρακτήρας δεν σηµαίνει ότι αποκλείεται η ανάληψη εκ µέρους τους δράσεων µε ευρύτερο οικονοµικό σκοπό όπως συµβαίνει για παράδειγµα µε τα επαγγελµατικά σωµατεία ή τα ταµεία αλληλοβοήθειας. Το Κοινωφελές Ίδρυµα: Το κοινωφελές ίδρυµα συστήνεται µε βάση την ύπαρξη περιουσίας που αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση κοινωνικών σκοπών σύµφωνα µε τη θέληση του ιδρυτή. Στην προκειµένη περίπτωση, η διάθεση ιδιωτικής περιουσίας αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση προνοιακών στόχων. Στην Ελλάδα λειτουργούν αρκετά κοινωφελή ιδρύµατα τα οποία εξυπηρετούν συγκεκριµένες οµάδες του πληθυσµού µε έµφαση στα παιδιά και τους ηλικιωµένους. Το µοντέλο της Κοινωνικής ικαιόχρησης (Social Franchising): Το µοντέλο αυτό βασίζεται στη λειτουργία µιας µητρικής επιχείρησης που συντονίζει, καθοδηγεί και υποστηρίζει επιχειρηµατικά τις δραστηριότητες ενός δικτύου κοινωνικών επιχειρήσεων οι οποίες αποτελούν κοινές επιχειρήσεις των ιδρυτών τους στη βάση της ισοτιµίας. Οι κοινωνικές αυτές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στον τοµέα της παραγωγής, τυποποίησης και εµπορίας βιολογικών, παραδοσιακών και εναλλακτικών προϊόντων και αποσκοπούν στην ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας των ανέργων νέων µε ελλιπή προσόντα και των ατόµων µε κινητικές δυσκολίες. Το µοντέλο της Θερµοκοιτίδας Επιχειρήσεων (Business Incubator): Πρόκειται για επιχειρήσεις οι οποίες αποσκοπούν στην υποστήριξη της δηµιουργίας και της λειτουργίας νέων κοινωνικών επιχειρήσεων ή την αναδιοργάνωση επιχειρήσεων που ήδη λειτουργούν, έτσι ώστε αυτές να καταστούν στη συνέχεια βιώσιµες και αυτοδύναµες. Τα δύο τελευταία µοντέλα εφαρµόστηκαν σε πιλοτική µορφή στα πλαίσια υλοποίησης των Προγραµµάτων που χρηµατοδοτήθηκαν από την Κοινοτική Πρωτοβουλία EQUAL, αλλά µετά τη λήξη του Προγράµµατος και την παύση της χρηµατοδότησής τους δεν κατάφεραν να επιβιώσουν. Η Πυξίδα είναι Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης. Ο λόγος που δεν ιδρύθηκε υπό την µορφή Κοι.Σ.Π.Ε., αν και είχε ήδη ψηφισθεί ο σχετικός νόµος όταν ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 13

14 ιδρύθηκε, είναι γιατί είχε καθυστερήσει η τοµεοποίηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στο νοµό Αττικής 3. Φορολογικό καθεστώς Οι Κοινωνικές επιχειρήσεις εµπίπτουν κανονικά στους νόµους για τη φορολογία επιχειρήσεων. Φορολογικές διευκολύνσεις προβλέπονται µόνο για τους Κοι.Σ.Π.Ε. (πχ απαλλαγή από φόρο εισοδήµατος). Η Πυξίδα διατηρεί βιβλία β κατηγορίας. Καθώς δεν εντάσσεται στο νόµο περί Κοι.Σ.Π.Ε. δεν έχει καµία φορολογική διευκόλυνση. Ανάθεση δραστηριοτήτων σε τρίτα µέρη (outsourcing) Όσον αφορά σε αναθέσεις δραστηριοτήτων σε τρίτα µέρη, η Πυξίδα έχει συµµετάσχει σε εµπορική έκθεση του εξωτερικού µέσω εµπορικού αντιπροσώπου και συνεργάτη. Απαιτούµενα κεφάλαια και τρόποι χρηµατοδότησης Τα κεφάλαια σε µία κοινωνική επιχείρηση µπορεί να είναι χρηµατικά ή µη χρηµατικά, όπως για παράδειγµα προσφορά εργασίας. Επίσης, τα χρηµατοδοτικά εργαλεία διακρίνονται σε εργαλεία «τραπεζικού τύπου» και «εργαλεία επιδότησης». Στην πρώτη κατηγορία εµπίπτουν οι µικροπιστώσεις και οι εγγυήσεις, ενώ στη δεύτερη οι κρατικές επιχορηγήσεις. Στην περίπτωση της Πυξίδας, τα κεφάλαια έναρξης δραστηριότητας του Συνεταιρισµού προήλθαν από την επιδότηση του ΟΑΕ και από τις συνεταιριστικές µερίδες. Απαιτούµενη εκπαίδευση προσωπικού Όσον αφορά στο υπεύθυνο προσωπικό απαιτείται επιχειρηµατικό προφίλ και γνώση των βασικών αρχών ψυχιατρικής και χειρισµού ασθενών. Επίσης, πρέπει να είναι κατανοητό ότι πρέπει να υπάρχει µία ισορροπία µεταξύ εµπορικής δραστηριότητας και επιδίωξης κοινωνικού σκοπού. Από την πλευρά των εργαζοµένων είναι απαραίτητη η κατοχή βασικών κοινωνικών δεξιοτήτων που θα διευκολύνουν την ένταξη τους στο εργασιακό περιβάλλον και στην καλλιέργεια νέων δεξιοτήτων. Απαιτούµενοι χώροι Για τις κοινωνικές επιχειρήσεις µε τη συγκεκριµένη δραστηριότητα οι απαιτούµενοι χώροι είναι συνήθως ένα εργαστήριο και ένας χώρος όπου φιλοξενείται το κατάστηµα. Η Πυξίδα διατηρεί το κατάστηµα λιανικής, µια αποθήκη και το εργαστήριο της χονδρικής. Ευρωπαϊκή προοπτική Η παρουσία και η δραστηριότητα των κοινωνικών επιχειρήσεων στην τοπική ανάπτυξη στην Ελλάδα συνδέεται σε σηµαντικό βαθµό µε τις πολιτικές της Ε.Ε., µε θεσµικές 3 Το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Υγεία Πρόνοια» στον Άξονα Προτεραιότητας 2 «Ψυχική Υγεία» προέβλεπε ένα τοµεοποιηµένο δίκτυο µονάδων ψυχικής υγείας µε στόχο την αποασυλοποίηση ασθενών και την πρόληψη υποτροπών ψυχικών ασθενειών. Σε αυτό το πλαίσιο εντάχθηκαν και οι Κοι.Σ.Π.Ε. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 14

15 διαδικασίες που προέρχονται από το εξωτερικό. Από τα τέλη της δεκαετίας του 90 και την εφαρµογή της διαδικασίας του Λουξεµβούργου και της Ευρωπαϊκής πολιτικής για την απασχόληση και µετά τη Στρατηγική της Λισσαβόνας το Μάρτιο του 2000, όλα τα κείµενα πολιτικής της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Απασχόληση τονίζουν τη σηµασία της τοπικής διάστασης και της κοινωνικής οικονοµίας στις πολιτικές για την ανάπτυξη, την απασχόληση και την κοινωνική ενσωµάτωση. Συγκεκριµένα, η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την κοινωνική ενσωµάτωση δίνει προτεραιότητα στο τοπικό επίπεδο και τον πρώτο τοµέα, εστιάζοντας στις ευκαιρίες για απασχόληση των ατόµων που ανήκουν στις ευπαθείς κοινωνικές οµάδες. Προβλήµατα στην οργάνωση της παραγωγής και διοίκησης Τα συνήθη προβλήµατα των κοινωνικών επιχειρήσεων σχετικά µε την οργάνωση της παραγωγής και της διοίκησης οφείλονται σε ελλείψεις στη χρηµατοδότηση και το προσωπικό. Στο Συνεταιρισµό Πυξίδα παρατηρείται επιβάρυνση του ήδη υπάρχοντος υπεύθυνου προσωπικού λόγω έλλειψης επιπλέον ατόµων. Λόγω της ιδιαίτερης φύσης του Συνεταιρισµού ο υπεύθυνος προσωπικού πρέπει να διεκπεραιώνει πολλούς ρόλους. Επιπλέον, ο αριθµός νέων υποψηφίων εταίρων-εργαζοµένων, από παραποµπές νέων ασθενών είναι εξαιρετικά µικρός, µε αποτέλεσµα η οµάδα εργασίας να µην ανανεώνεται. Ανταγωνισµός Η Πυξίδα δραστηριοποιείται στο χώρο των χειροποίητων αντικειµένων και ειδών δώρου. Εποµένως, όλες οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον ίδιο χώρο θεωρούνται και είναι ανταγωνιστές. Στους κύριους ανταγωνιστές λοιπόν, µπορούν να καταγραφούν επιχειρήσεις της ελεύθερης αγοράς που δραστηριοποιούνται στο χειροποίητο διακοσµητικό αντικείµενο. Ωστόσο, η φύση του Συνεταιρισµού είναι τέτοια, ώστε ένα µεγάλο µέρος των πελατών του είναι άνθρωποι ευαισθητοποιηµένοι, οι οποίοι στηρίζουν δράσεις που συµβάλλουν στη βελτίωση των συνθηκών ζωής ατόµων που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές οµάδες. Από την άλλη πλευρά, η συναισθηµατική φόρτιση που δηµιουργεί το γεγονός ότι τα αντικείµενα κατασκευάζονται από ψυχικά ασθενείς δεν µπορεί να πουλήσει από µόνη της το προϊόν. Για αυτό τον λόγο είναι απαραίτητη η διατήρηση της άριστης ποιότητας των κατασκευών και ο εµπλουτισµός τους µε νέες τεχνικές, υλικά και ιδέες. Παρούσα κατάσταση αγοράς Η αγορά στην οποία δραστηριοποιείται η επιχείρηση δεν µένει ανεπηρέαστη από τις γενικότερες εξελίξεις στο χώρο της οικονοµίας. Η οικονοµική κρίση είναι υπαρκτή και φαίνεται στην δραµατική µείωση του τζίρου. Τα δεδοµένα την παρούσα στιγµή απαιτούν πολύ προσεχτικό σχεδιασµό, συγκράτηση εξόδων, ορθή χρήση του ήδη υπάρχοντος αποθεµατικού. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 15

16 4.2 ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Παρακάτω δίνεται συνοπτικά το εσωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης. Οργάνωση και δοµή της επιχείρησης ιάγραµµα 2: Οργανόγραµµα Αστικού Συνεταιρισµού «ΠΥΞΙ Α» Το κατάστηµα και το εργαστήριο του Συνεταιρισµού τηρούν το ωράριο της λειτουργίας των καταστηµάτων. Επιπλέον, στο χώρο του Συνεταιρισµού πραγµατοποιούνται ειδικές συναντήσεις του υπεύθυνου προσωπικού και των εργαζοµένων: Εβδοµαδιαίες. Πρόκειται για συναντήσεις κατά τις οποίες συζητούνται τα γεγονότα της εβδοµάδας που πέρασε, προγραµµατίζονται οι εργασίες της επόµενης εβδοµάδας και επιλύονται τυχόν συγκρούσεις και διαφωνίες. Τριµηνιαίες. Στο τέλος κάθε τριµήνου εργαζόµενοι-ασθενείς και υπεύθυνο προσωπικό πραγµατοποιούν συλλογική αξιολόγηση- αυτοαξιολόγηση σε θέµατα σχετικά µε την εργασία τους. Η παραπάνω διαδικασία ενισχύει τους συναδελφικούς δεσµούς, την αντίληψη των ικανοτήτων από τον κάθε ασθενή και την καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 16

17 Τεχνογνωσία Οι υπεύθυνοι στον Συνεταιρισµό, καθώς και οι εργαζόµενοι, εµπλουτίζουν συνεχώς την τεχνογνωσία τους, πειραµατίζονται µε νέα υλικά και ιδέες. Εµπορική ραστηριότητα Οι πελάτες της Πυξίδας είναι είτε ιδιώτες, πελάτες της λιανικής πώλησης στο κατάστηµά της, είτε πελάτες της χονδρικής πώλησης (ιδιοκτήτες καταστηµάτων ειδών δώρου, γκαλερί, πωλητήρια µουσείων).επίσης, η Πυξίδα διατηρεί προµηθευτές για την λιανική και για την χονδρική (πρώτες ύλες). Τα προϊόντα της χονδρικής συνοδεύονται από καρτελάκι στο οποίο αναγράφονται τα στοιχεία επικοινωνίας του Συνεταιρισµού, καθώς και ενηµερωτικά φυλλάδια για τον κοινωνικό σκοπό του Συνεταιρισµού. Τα προϊόντα που υπάρχουν στο κατάστηµα της λιανικής συνοδεύονται επίσης από διακριτικό ενηµερωτικό σχετικά µε την ταυτότητα του Συνεταιρισµού. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 17

18 5. ΙΣΧΥΡΑ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ Ακολούθως, παρουσιάζονται τα ευρήµατα ανάλυσης των δυνατών και αδύνατων σηµείων του εγχειρήµατος και οι καταγραφές των ευκαιριών και απειλών, που έγιναν από ειδικό οικονοµολόγο πριν την ίδρυση της επιχείρησης µε τη µέθοδο που είναι γνωστή ως SWOT Analysis από τα αρχικά των αγγλικών λέξεων Strengths (ισχυρά σηµεία), Weaknesses (αδύνατα σηµεία), Opportunities (ευκαιρίες) και Threats (απειλές). ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ: ιαµορφωµένη οµάδα µελών και οργάνωση αυτής από την εποχή του Συνεταιρισµού Αυγερινού Ήδη υπάρχουσα εµπειρία και εξοικείωση των µελών της οµάδας µε το αντικείµενο παραγωγής Προϋπάρχουσα εµπειρία από την περίοδο λειτουργίας του Συνεταιρισµού Αυγερινού ιοικητική αυτονοµία Μικρός αριθµός µελών µε επακόλουθο την ευελιξία σε θέµατα αποφάσεων και στρατηγικών Όχι απευθείας εµπλοκή επαγγελµατιών ψυχικής υγείας Μεικτός πληθυσµός συνεταίρων Ενασχόληση µε αντικείµενο που απευθύνεται εξ ολοκλήρου στην ελεύθερη αγορά και δεν ανακυκλώνεται στους χώρους της ψυχικής υγείας Ενεργός συµµετοχή των ασθενών µελών στη παραγωγική διαδικασία Α ΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ: Εµπλοκή µε δηµόσιες υπηρεσίες και φορείς µε κίνδυνο την καθυστέρηση υλοποίησης του προγράµµατος λόγω γραφειοκρατίας Έλλειψη υποστηρικτικού θεσµικού, νοµοθετικού και φορολογικού πλαισίου σε επιχειρήσεις κοινωνικού χαρακτήρα που δεν διέπονται από την νοµοθεσία των Κοι.Σ.Π.Ε. Αδυναµία µετατροπής σε Κοι.Σ.Π.Ε. διότι δεν είχε πραγµατοποιηθεί η τοµεοποίηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας από το Υπουργείο Υγείας Μη ικανοποιητική χρηµατική αµοιβή. Οι ασθενείς εργαζόµενοι έχουν δυνατότητες αλλά µε όρια, συνεπώς η αλόγιστη αναζήτηση του χρηµατικού κέρδους θα οδηγήσει στην απώλεια του κοινωνικού χαρακτήρα της επιχείρησης. ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ: Ανάπτυξη της έννοιας της κοινωνικής οικονοµίας Τρόπος επαγγελµατικής και εν συνεχεία κοινωνικής επανένταξης Καταπολέµηση κοινωνικού στίγµατος ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 18

19 ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ Επέκταση επιχειρηµατικών δράσεων Βελτίωση κοινωνικής συµπεριφοράς, αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίµησης µελών - ασθενών Απόκτηση εργασιακής συνείδησης µελών - ασθενών Ανάληψη ευθυνών από τα µέλη - ασθενείς Καλλιέργεια εννοιών αξιολόγησης και πριµ παραγωγικότητας ΚΙΝ ΥΝΟΙ: Ανύπαρκτοι µηχανισµοί υποστήριξης, συνεπώς η επιχείρηση είναι ευάλωτη στις εκάστοτε συνθήκες της αγοράς Ανύπαρκτα πλαίσια εισαγωγής και υποστήριξης ατόµων µε ψυχοκοινωνικές ιδιαιτερότητες σε εργασιακές θέσεις Τρόποι αντιµετώπισης πιθανότητας υποτροπών (και συγκεκριµένα πως θα καλυφθούν τα κενά στην λειτουργία της επιχείρησης σε περιπτώσεις απουσιών λόγω υποτροπών στην κατάσταση των εργαζοµένων). Κίνδυνος να µην µπορεί η οµάδα των ασθενών να ανταπεξέλθει σε πίεση εργασίας Ανάγκη διασφάλισης ικανοποιητικού χρηµατικού αποθεµατικού προκειµένου ο Συνεταιρισµός Πυξίδα να αντιµετωπίζει επιτυχώς πιθανές οικονοµικές δυσκολίες. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 19

20 6. ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΕΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗ Όπως ήδη αναφέρθηκε, η ιδέα για την ίδρυση της Πυξίδας οφείλεται στην Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας, η οποία το 1987 ίδρυσε στην Άµφισσα τον Κοινωνικό Συνεταιρισµό Αυγερινό. Η ίδια εταιρεία στην Αθήνα δηµιουργεί µια οµάδα 18 ατόµων µε στόχο την ανάληψη προγραµµάτων κατάρτισης. Η ιδέα προσκρούει σε γραφειοκρατικά προβλήµατα και ναυαγεί. Ωστόσο το υπεύθυνο προσωπικό της οµάδας δεν παραιτείται της ιδέας και αποφασίζει την ίδρυση ενός υποκαταστήµατος του Αυγερινού στην Αθήνα. Έτσι σε ένα ηµιυπόγειο στην οδό Αγίων Πάντων στην Καλλιθέα στεγάζεται το υποκατάστηµα του Αυγερινού που κατασκευάζει χυτά κεριά και εκκλησιαστικές εικόνες. Ο δρόµος ήταν πολύ δύσκολος εφόσον ο χώρος έπρεπε να συντηρείται από τα έσοδα του από τις πωλήσεις. Με το πέρασµα του χρόνου και µετά από αποχωρήσεις ορισµένων µελών συγκροτείται πλέον ο βασικός πυρήνας των ατόµων που επιθυµούν να εργασθούν όχι τόσο για την εξασφάλιση κάποιων χρηµάτων όσο για τα οφέλη που αποκτούν στην ψυχή και στον χαρακτήρα τους από την συµµετοχή τους σε µια διαδικασία που τους βγάζει από τα σπίτια τους, καλλιεργεί την εργασιακή τους ταυτότητα, την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίµησή τους. Με πολύ µεράκι, κόπο και δηµιουργικότητα στο ταµείο άρχισαν να εισρέουν κάποια χρήµατα. Η επιχειρηµατική ιδέα που είχε ήδη κάνει τα πρώτα δειλά βήµατα, µετατράπηκε σε επιχειρηµατική ευκαιρία µε τα προγράµµατα του ΟΑΕ για νέους ελεύθερους επαγγελµατίες και άτοµα µε ειδικές ανάγκες. Ήταν τότε που η οµάδα αποφάσισε να αποκοπεί από τον Συνεταιρισµό Αυγερινό και να στηριχθεί στα πόδια της, ιδρύοντας µε την βοήθειά του τον Συνεταιρισµό ραστηριοτήτων Ψυχικής Υγείας Πυξίδα. Αξιοποιώντας τα προγράµµατα του ΟΑΕ για Νέους Ελεύθερους Επαγγελµατίες (Ν.Ε.Ε.) για όσους ανήκαν στην κατηγορία ΑΜΕΑ-Ψ, η Πυξίδα συγκροτείται ως µία οικονοµικά αυτόνοµη επιχείρηση. Ακολούθως, βρίσκεται καινούργιος χώρος για εργαστήρι και κατάστηµα, κατασκευάζονται καινούρια προϊόντα και προκύπτουν µεγαλύτερες ανάγκες. Εφαρµόζοντας διαδικασίες συλλογής, επεξεργασίας και αξιολόγησης δεδοµένων και χρησιµοποιώντας εργαλεία, όπως SWOT Analysis, Business Plan και Marketing Plan, ο Συνεταιρισµός κατάφερε να αποτελέσει δυναµική παρουσία στο χώρο των κοινωνικών επιχειρήσεων. Στο σηµείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι πριν την έναρξη της επιχείρησης είχε ανατεθεί σε εξωτερικό συνεργάτη- οικονοµολόγο µία µελέτη έρευνας αγοράς, προκειµένου να εξεταστούν τα πεδία δραστηριοποίησης που παρουσίαζαν καλές προοπτικές για την επιχείρηση. Βασιζόµενοι στα αποτελέσµατα αυτής της µελέτης οι άνθρωποι του Συνεταιρισµού ξεκίνησαν µε µικρά και σταθερά βήµατα και όπως δηλώνουν αρκετές φορές κινήθηκαν εµπειρικά. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 20

21 Η σύνταξη των Επιχειρησιακού Σχεδίου (Business Plan) και Σχεδίου Μάρκετινγκ (Marketing Plan) ακολούθησε στην πορεία, αφού ο Συνεταιρισµός λειτουργούσε ήδη και ήταν µία προσφορά της Αναπτυξιακής Σύµπραξης (Α.Σ.) Συνέργια 4. Αξίζει να αναφερθεί ότι το 2003 ο Συνεταιρισµός τιµήθηκε µε το πρώτο βραβείο Κοινωνικής Επιχείρησης από την Ευρωπαϊκή Συνοµοσπονδία Κοινωνικών Επιχειρήσεων, Πρωτοβουλιών Απασχόλησης και Κοινωνικών Συνεταιρισµών (CEFEC) ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ Κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου λειτουργίας της, η επιχείρηση αντιµετώπισε αρκετά προβλήµατα, τόσο γραφειοκρατικά, όσο και προβλήµατα που σχετίζονται µε την ταυτότητα των συνεταίρων και τις προκαταλήψεις του κόσµου ως προς τους ανθρώπους µε ψυχικές ασθένειες. Καταρχήν, ο γραφειοκρατικός µηχανισµός για την έναρξη µιας επιχείρησης αποδείχτηκε ιδιαίτερα επώδυνος για τα µέλη. Σ αυτό συνετέλεσε κάποιες φορές και το έλλειµµα ευαισθησίας µέρους στελεχών των κοινωνικών υπηρεσιών του ΟΑΕ προς τους ασθενείς, όταν αυτοί πήγαιναν να εισπράξουν τις δόσεις της επιδότησης και κατά τη διάρκεια επιτόπιου ελέγχου. Επιπλέον, πρόβληµα υπήρξε και στις σχέσεις µε το εµπορικό κοινό, το οποίο ιδιαίτερα στις αρχές έδειχνε έντονη δυσπιστία για την αξιοπιστία του Συνεταιρισµού στην εκτέλεση και παράδοση των παραγγελιών. Ένα άλλο σηµείο που αξίζει να αναφερθεί, είναι η προβληµατική σχέση µε θεραπευτές ασθενών που προέρχονται από προστατευµένα διαµερίσµατα. Ο φόβος από την πλευρά των θεραπευτών για πιθανή υποτροπή των εργαζοµένων συχνά αποτέλεσε τροχοπέδη στην ένταξη των ασθενών. Τέλος, πρέπει να σηµειωθεί ο υπερβολικός φόρτος εργασίας κυρίως από πλευράς υπεύθυνου προσωπικού αλλά και των ασθενών για την εδραίωση της επιχειρηµατικής δράσης. 4 Η Α.Σ. «ΣΥΝΕΡΓΙΑ» δηµιουργήθηκε κατά τον α κύκλο εφαρµογής της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας EQUAL, Υποπρόγραµµα: Επιχειρηµατικότητα, Μέτρο 2.2α «Ενίσχυση της Κοινωνικής Οικονοµίας». Το έργο «ραστηριότητες κοινωνικής επιχειρηµατικότητας για την υποστήριξη ψυχικά πασχόντων ατόµων» µε διακριτική επωνυµία «ΣΥΝΕΡΓΙΑ» είχε ως στόχο την υποστήριξη επιχειρηµατικών δράσεων πρωτίστως από ψυχικά ασθενείς που διαβιούν εκτός ασύλων και δευτερευόντως σε άτοµα από ευπαθείς κοινωνικές οµάδες που θεωρούνται «υψηλού κινδύνου» για την εµφάνιση ψυχικών ασθενειών. 5 Το CEFEC (Confederation of European social Firms, Employment initiatives and social Cooperatives) είναι ένας Μη Κυβερνητικός Οργανισµός (ΜΚΟ) όπου αντιπροσωπεύει άλλους ΜΚΟ, Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις (SMEs) και οργανισµούς, οι οποίοι απώτερο στόχο τους έχουν την δηµιουργία θέσεων εργασίας για άτοµα µε ειδικές ανάγκες σε κοινωνικές επιχειρήσεις. ( ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 21

22 6.2 ΠΟΡΕΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ Σχετικά σύντοµα και µέσα στον πρώτο χρόνο από την ίδρυσή της, οι υπεύθυνοι της Πυξίδας αποφασίζουν την εµπλοκή του Συνεταιρισµού και στη χονδρική πώληση προκειµένου να εξασφαλιστούν περισσότερα χρήµατα και να δηµιουργηθεί ένα πιο σταθερό περιβάλλον εργασίας για τους ασθενείς µε µόνιµο αντικείµενο ενασχόλησης και µαθητείας. Έτσι, πέρα από το κατάστηµα λιανικής πώλησης ειδών δώρου, ο Συνεταιρισµός συµµετέχει σε εµπορικές εκθέσεις µε χυτά κεριά από παραφίνη, µελισσοκέρια διακοσµηµένα µε κανέλλα και αποξηραµένα άνθη, καθώς και φωτιστικές λάµπες. Αρχικά, στα περίπτερα των εµπορικών εκθέσεων αναγραφόταν ολόκληρος ο τίτλος του Συνεταιρισµού: «Συνεταιρισµός ραστηριοτήτων Ψυχικής Υγείας Πυξίδα». Αυτό είχε πολλές φορές ως συνέπεια τις ακυρώσεις παραγγελιών, καθώς ο εµπορικός κόσµος ερχόταν αντιµέτωπος µε το στίγµα της ψυχικής ασθένειας. Για αυτό τον λόγο, ο Συνεταιρισµός αποφασίζει να αποκρύψει τον τίτλο του και επιλέγει να αναγράφεται στην ταµπέλα απλά «Συνεταιρισµός Πυξίδα». Οι παραγγελίες έρχονται και εκτελούνται µε επαγγελµατισµό. Σταδιακά ο Συνεταιρισµός αποκτάει σταθερό πελατολόγιο και αποφασίζει να ενηµερώσει τους πελάτες τους για την ταυτότητα των κατασκευαστών που κρύβονται πίσω από τα προϊόντα. Η άρνηση απέναντι στην ψυχική ασθένεια είχε αρχίσει να κάµπτεται. Από την άλλη πλευρά όµως οι τάσεις στο αγοραστικό κοινό αλλάζουν και σύντοµα ο Συνεταιρισµός αρχίζει να ψάχνει για νέα αντικείµενα. Έτσι το κερί δίνει την θέση του σε διακοσµητικές κατασκευές από µέταλλο. Κατασκευές που θυµίζουν τάµατα, στολισµένα µε χάντρες, πολύχρωµες κορδέλες, κουµπιά, τσόχες και ότι άλλο γεννάει η φαντασία. Στόχος της Πυξίδας εξακολουθεί να είναι η επαγγελµατική επανένταξη ατόµων µε ψυχοκοινωνικές ιδιαιτερότητες και η εδραίωσή τους στο χώρου του χειροποίητου αντικειµένου. Η υπευθυνότητα στις εµπορικές συναλλαγές και η άριστη ποιότητα των προϊόντων οδήγησαν το εµπορικό και αγοραστικό κοινό να απαιτούν από την Πυξίδα όχι να αποκρύπτει πλέον την ταυτότητα της, αλλά να την κοινοποιεί µε κάθε δυνατό τρόπο. Η ταυτότητά της αρχίζει να προσδίδει προστιθέµενη αξία στο προϊόν. Τα τελευταία χρόνια οι κατασκευές της Πυξίδας φιλοξενούνται σε πολλά µαγαζιά ανά την Ελλάδα, σε πωλητήρια µουσείων, ενώ πρόσφατα βγήκαν και εκτός ελληνικών συνόρων. Η βιωσιµότητα της Πυξίδας εξαρτάται αποκλειστικά από τα έσοδα των πωλήσεων της. Η χονδρική εξασφαλίζει ένα επιπλέον εισόδηµα στον συνεταιρισµό αλλά κυρίως προσφέρει στους ασθενείς εργαζόµενους θέσεις εργασίας µε σταθερό αντικείµενο απασχόλησης και καλλιέργεια των εννοιών της συνεργασίας και της οµαδικότητας καθώς υπάρχει γραµµή παραγωγής. Η δραστηριότητα του Συνεταιρισµού συνεπώς παραµένει σταθερή και προσαρµόζεται σε µορφή και τεχνικές ανάλογα µε τις συνθήκες που υπαγορεύει η αγορά. Από την ίδρυση της Πυξίδας έως σήµερα έχουν συντελεστεί σηµαντικά βήµατα όσον αφορά στην εξέλιξη των επιδόσεων και των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναµικού της επιχείρησης. Η εµπειρία µέχρι τώρα έχει δείξει ότι ένας ασθενής προσαρµόζεται πλήρως ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 22

23 στις απαιτήσεις ενός εργασιακού χώρου µετά τα δύο χρόνια. Χρειάζεται υποµονή, σταθερότητα και σιωπηρή συνεργασία µεταξύ εργασιακού, θεραπευτικού και οικογενειακού πλαισίου. Η εργασιακή επανένταξη ενός ασθενή σηµατοδοτεί το τέλος του άπλετου και συνήθως ανεκµετάλλευτου ελεύθερου χρόνου. Οι ισορροπίες ανατρέπονται. Η καθηµερινή, συνεχής και σε βάθος χρόνου υιοθέτηση του εργασιακού ρόλου αναπόφευκτα επιφέρει εξοικείωση µε τον χώρο και τις λειτουργίες αυτού, ευκολία στην σταδιακή ανάληψη επιπλέον υπευθυνοτήτων. εν µεταµορφώνονται µόνο τα χέρια (εφόσον µιλάµε για χειροποίητες κατασκευές) που από δύσκαµπτα και αδρανή αποκτούν πλαστικότητα και δύναµη. εν αλλάζει µόνο η στάση του σώµατος, που γίνεται πιο στητό, στιβαρό και σβέλτο. εν αλλάζουν µόνο οι συνήθειες. Αλλάζει και ο χαρακτήρας, που γίνεται πιο κοινωνικός, πιο θαρραλέος, πιο αλληλέγγυος, πιο επικοινωνιακός. Τα προβλήµατα που αντιµετώπισε ο Συνεταιρισµός Πυξίδα από την στιγµή που ιδρύθηκε έως σήµερα µπορούν να διακριθούν σε δύο κατηγορίες: εξωγενή και ενδογενή προβλήµατα. Στα εξωγενή προβλήµατα ανήκουν τα παρακάτω: Επώδυνος γραφειοκρατικός µηχανισµός. Αντιεπαγγελµατική συµπεριφορά από την κοινωνική υπηρεσία του ΟΑΕ προς τους ασθενείς κατά την επίσκεψή τους στην υπηρεσία του ΟΑΕ για την είσπραξη των δόσεων της επιδότησης και κατά τη διάρκεια επιτόπιου ελέγχου. Έντονο το κοινωνικό στίγµα τον πρώτο καιρό τόσο στην χονδρική όσο και στη λιανική. υσπιστία του εµπορικού κοινού για την αξιοπιστία του Συνεταιρισµού στην εκτέλεση και παράδοση των παραγγελιών Έλλειψη υποστηρικτικού θεσµικού, νοµοθετικού και φορολογικού πλαισίου σε επιχειρήσεις κοινωνικού χαρακτήρα που δεν διέπονται από την νοµοθεσία των Κοι.Σ.Π.Ε. Από την αρχή λειτουργίας του Συνεταιρισµού έως και σήµερα, η συνέχεια του στον χρόνο εξαρτάται αποκλειστικά από τις πωλήσεις του σε χονδρική και λιανική. Πτώση της ζήτησης των προϊόντων µε τα οποία ασχολήθηκε αρχικά ο Συνεταιρισµός στη χονδρική (µελισσοκέρια, λάµπες µε παραφινέλαιο, χειροποίητα κεριά) Οικονοµική κρίση. Μείωση της αγοραστικής δύναµης. Αρνητικές συνέπειες για την λειτουργία του Συνεταιρισµού. Στα ενδογενή προβλήµατα αναφέρονται τα ακόλουθα. Αντίσταση και παζάρια από την πλευρά των ασθενών στην υιοθέτηση της εργασιακής ταυτότητας. Επανάπαυση στο άσυλο της ιδιαιτερότητας τους και στην υπερπροστασία της οικογένειας και του θεραπευτικού πλαισίου. Πολλές ώρες εργασίας κυρίως από πλευράς υπεύθυνου προσωπικού αλλά και των ασθενών για την εδραίωση της επιχειρηµατικής δράσης Εξουθένωση του υπεύθυνου προσωπικού για διατήρηση και εξέλιξη της ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 23

24 επιχειρηµατικής δράσης Πολυδιάστατος ο ρόλος του υπεύθυνου προσωπικού (επιχειρηµατίες, εργοδότες, εργαζόµενοι, θεραπευτές, συνάδελφοι) Απουσία αξιόλογου αριθµού παραποµπών ασθενών από ψυχιατρικές µονάδες στην επιχείρηση προκειµένου να υπάρξει ορθή επιλογή του «ποιος τοποθετείται που και κάνει τι» Προβληµατική σχέση µε θεραπευτές ασθενών που προέρχονται από προστατευµένα διαµερίσµατα και οικοτροφεία. Ο φόβος για πιθανή υποτροπή από την πλευρά των θεραπευτών συχνά αποτέλεσε τροχοπέδη στην ένταξη των ασθενών. Συχνή αντιµετώπιση του εργασιακού πλαισίου ως προστατευµένο πλαίσιο εργοθεραπείας και του υπευθύνου ως σκληρού και άψυχου εργοδότη. Ελλιπής προβολή και διαφήµιση του Συνεταιρισµού λόγω έλλειψης υπεύθυνου προσωπικού. Σοβαρές δυσκολίες στις διαδικασίες που απαιτούνται από το οικογενειακό και θεραπευτικό πλαίσιο (προστατευµένο διαµέρισµα και οικοτροφείο) για την καλλιέργεια βασικών κοινωνικών δεξιοτήτων, εννοιών της αυτοεξυπηρέτησης και αυτονοµίας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα πολλοί ασθενείς (αλλά και οι θεραπευτές τους) να βιώνουν την µαταίωση και τη αποτυχία. Άλλες φορές πάλι όταν οι ελλείψεις δεν είναι µεγάλες σε αριθµό και επειδή δεν υπήρχε µεγάλος αριθµός παραποµπών, το υπεύθυνο προσωπικό του Συνεταιρισµού, επωµιζόταν την ευθύνη εκµάθησης. Για την επίλυση αυτών των προβληµάτων, ο Συνεταιρισµός ανέλαβε τις παρακάτω δράσεις. Για την αντιµετώπιση των γραφειοκρατικών προβληµάτων αποφασίστηκε η συνοδεία των ασθενών στον ΟΑΕ από το υπεύθυνο προσωπικό ή τους εθελοντές. Επίσης, το.σ. του Συνεταιρισµού εκδήλωσε παράπονα προς τις αρµόδιες υπηρεσίες του ΟΑΕ. Όσον αφορά στο κοινωνικό στίγµα που περιέβαλε αρχικά τον Συνεταιρισµό, αποφασίστηκε για το πρώτο διάστηµα η απόκρυψη της πλήρους ονοµασίας του στο εµπορικό περίπτερο. Ωστόσο, µετά την εκτέλεση των πρώτων παραγγελιών και το ξεκίνηµα ενός πρώτου πελατολογίου άρχισε η ενηµέρωση για την πλήρη ταυτότητα του Συνεταιρισµού. Η έλλειψη υποστηρικτικού πλαισίου και τα κενά της κρατικής νοµοθεσίας για τις κοινωνικές επιχειρήσεις είναι ένα θέµα που ο Συνεταιρισµός προβάλλει και διατυπώνει σε συνέδρια, και ηµερίδες που συµµετέχει. Μέχρι και σήµερα δεν έχουν υπάρξει αλλαγές σε θεσµούς και νόµους µε εξαίρεση την ψήφιση του 2716/99. Ωστόσο, αισιοδοξία δηµιουργείται από την είδηση πιθανής ψήφισης νοµοσχεδίου για την κοινωνική οικονοµία που θα περιλαµβάνει κοινωνικές επιχειρήσεις που δεν είναι Κοι.Σ.Π.Ε. Τα προβλήµατα που προέκυψαν από αλλαγές στις τάσεις της αγοράς και στη ζήτηση των προϊόντων οδήγησαν στην αναζήτηση ενός νέου αντικειµένου χονδρικής, στο χώρο του χειροποίητου, πιο ανθεκτικό όµως σε ότι αφορά την ζήτηση και τις δυνατότητες εµπλοκής στα διάφορα στάδια κατασκευής του από την πλειοψηφία των ασθενών. ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 24

25 Από τα παραπάνω προέκυψαν τα διακοσµητικά από µέταλλο τα οποία αποτελούν τον σταθερό πυρήνα της χονδρικής αλλά εµπλουτίζονται συνεχώς µε νέες τεχνικές και υλικά. Όσον αφορά στην κρίση που διανύει η χώρα και ο εµπορικός (και όχι µόνο) κόσµος, παρά το γεγονός ότι αποδείχτηκε τελικά αναπόφευκτη, όµως πριν ξεσπάσει υπήρξε κατά γενική οµολογία µάλλον απρόβλεπτη, τουλάχιστον ως προς το µέγεθός της. Η στρατηγική της επιχείρησης συνεχίζει να είναι η ίδια: ορθολογικός προγραµµατισµός, µείωση εξόδων, εξεύρεση νέων τρόπων προσέλκυσης πελατών µέσα από εκδηλώσεις, happenings, bazaars, εναλλακτικούς τρόπους προσέγγισης της αγοράς και της δυνητικής πελατείας. Η αντιµετώπιση ενδογενών προβληµάτων υπήρξε πιο δραστική, δεδοµένου ότι είναι ζητήµατα πιο άµεσα διαχειρίσιµα από τον Συνεταιρισµό. Όσον αφορά στα προβλήµατα που σχετίζονται µε τη νοοτροπία των ασθενών για τη θέση τους και τη σχέση τους µε την επιχείρηση, αυτά αντιµετωπίστηκαν µε τη συνεχή επένδυση στην καλλιέργεια της νοοτροπίας ότι: ως συνέταιροι έχουν ετήσια αµοιβή και όχι µισθό, ο Συνεταιρισµός ανήκει σε αυτούς, συνεπώς οφείλουν να τον αντιµετωπίζουν ως κοµµάτι του εαυτού τους, ο λόγος για τον οποίο εργάζονται είναι πρωτίστως η κοινωνική επανένταξη και όχι η χρηµατική ανταµοιβή, «δεν συγχωρούνται τα πάντα λόγω ιδιαιτερότητας» (ανατροπή της νοοτροπίας του «θεραπευτικού κινήτρου»). Για να ικανοποιηθεί η ανάγκη αποφόρτισης του υπευθύνου προσωπικού, εφόσον δεν υπάρχει δυνατότητα πρόσληψης επιπλέον ατόµων, ο Συνεταιρισµός προέβη στην περαιτέρω ανεξαρτητοποίηση των ασθενών, οι οποίοι ανέλαβαν να ανοίγουν το µαγαζί και το εργαστήρι καθηµερινά για κάποιες ώρες, καθώς και την πλειοψηφία των εξωτερικών εργασιών. Επίσης δηµιουργήθηκε µια µικρή οµάδα εθελοντών οι οποίοι ανά τακτά χρονικά διαστήµατα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Τέλος, σε ότι αφορά την χονδρική, ο δειγµατισµός τις τελευταίες σεζόν πραγµατοποιείται είτε στον χώρο του Συνεταιρισµού είτε ηλεκτρονικά. Όλα τα παραπάνω έχουν αποφορτίσει, στο ελάχιστο βέβαια, τους υπεύθυνους καθώς οι δυνατότητες είναι πολύ περιορισµένες. Σε µια κοινωνική επιχείρηση αναπόφευκτα ο ρόλος του υπευθύνου απαρτίζεται από πολλές πτυχές. Οι ισορροπίες είναι λεπτές και κυµαίνονται ανάµεσα στην εµπορική, κοινωνική, επιχειρηµατική, θεραπευτική, διοικητική και ανθρώπινη διάσταση. Η έλλειψη υπεύθυνου προσωπικού δυστυχώς επιβαρύνει το ήδη υπάρχον προσωπικό, αλλά και εµποδίζει την ενασχόληση µε διάφορα αντικείµενα όπως είναι για παράδειγµα η προβολή και η διαφήµιση. Σε ότι αφορά το συγκεκριµένο θέµα, η παρουσία των αντικειµένων του Συνεταιρισµού σε πωλητήρια µουσείων βοήθησε σηµαντικά στην αναγνωρισιµότητα. Στο ίδιο πλαίσιο ΠΥΞΙ Α Αστικός Συνεταιρισµός Περιορισµένης Ευθύνης 25