Το Βυζάντιο απέναντι στην Ευρώπη και το αυθυπόστατο της Δύσης (7ος - 8ος αιώνας)

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Το Βυζάντιο απέναντι στην Ευρώπη και το αυθυπόστατο της Δύσης (7ος - 8ος αιώνας)"

Transcript

1 Το Βυζάντιο απέναντι στην Ευρώπη και το αυθυπόστατο της Δύσης (7ος - 8ος αιώνας) Μαρία Λεονισίνη Δόκιμη Ερευνήτρια στο ΙΒΕ/ΕΙΕ α εδάφη της Δύσης που είχαν κατακτηθεί επί Ιουστινιανού Α' ( ) δεν διατηρήθηκαν για πολύ υπό τον βυζαντινό έλεγχο. Η Ιουστινιάνεια reconquista, την οποία στην Κωνσταντινούπολη προόριζαν για μόνιμη, ανατράπηκε πολύ γρήγορα με την εισβολή των ΛογγοΒάρδων στην Ιταλία (568). Οι Βυζαντινοί προσπάθησαν αρχικά να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της λογγοβαρδικής εισβολής εφαρμόζοντας την τακτική των συμμαχιών με τους ορθόδοξους Φράγκους. Οι αποστολές βυζαντινών στρατευμάτων την εποχή αυτή στη Δύση ήταν περιορισμένες και είχαν πάντοτε χαρακτήρα επικουρικό στα εκστρατευτικά σώματα των Φράγκων. Όταν η κατάσταση αυτή δεν μπορούσε πλέον να αλλάξει άρχισε να γίνεται αντιληπτό ότι η ανάκτηση της Ιταλίας κατά το Ιουστινιάνειο πρότυπο ήταν ανέφικτη. Η αδυναμία του Βυζαντίου να διατηρήσει στρατιωτικές δυνάμεις ικανές να αναχαιτίσουν τους Λογγοβάρδους, πέρα από το πλήγμα που κατάφερε στη βυζαντινή κυριαρχία στην Ιταλία, είχε ως συνέπεια την ανάδειξη του πάπα της Ρώμης σε ρόλο πρωταγωνιστή για την ομοιογενή και με ειρηνικά μέσα εξάπλωση της Ορθοδοξίας στη 75

2 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ Δύση. 1 Μπροστά σε αυτές τις δραματικές αλλαγές, το Βυζάντιο -παράλληλα με την αξιοποίηση της διπλωματικής του φιλίας με τους Φράγκους-, προχώρησε στην ίδρυση του Εξαρχάτου της Ραβέννας. Σε αυτή τη νέα διοίκηση των Βυζαντινών εδαφών της Ιταλίας τοποθετείται επικεφαλής ένας πατρίκιος και Έξαρχος με πολιτικές και στρατιωτικές αρμοδιότητες. Ωστόσο, οι στρατιωτικές δυνάμεις που εδρεύουν στην Ιταλία υπό τον Έξαρχο, αν δεν ενισχύονταν από τους Φράγκους από το Βορρά, ήταν εξαιρετικά ανεπαρκείς για να υποτάξουν τους Λογγοβάρδους και να εμπνεύσουν τον σεβασμό στους ισχυρούς κοσμικούς και εκκλησιαστικούς άρχοντες της Ιταλίας. Η υποχωρητικότητα του Εξαρχάτου στις πιέσεις των Λογγοβάρδων περιόριζε τις δραστηριότητες του Βυζαντίου στην επικοινωνία με τον πάπα και την εφαρμογή των αυτοκρατορικών εντολών στα συρρικνωμένα πλέον εδάφη του. Ο Φωκάς ( ), μολονότι ανέτρεψε τον Μαυρίκιο και κήρυξε εκκαθαρίσεις εναντίον της αριστοκρατίας, σε ό,τι αφορά τον πάπα υπήρξε υποχωρητικός και άρχισε να του αναγνωρίζει διάφορα δικαιώματα. 2 Έτσι, όταν οι πιέσεις των Λογγοβάρδων θα ενταθούν, θα γίνει και πάλι χρήση της παλαιάς πολιτικής. Το Βυζάντιο θα παροτρύνει τους Φράγκους σε εκστρατείες, με τη συνδρομή ολιγάριθμων στρατευμάτων, όπως είχε γίνει επί Τιβερίου-Κωνσταντίνου, το 580 ή θα ενισχύει με σημαντικά χρηματικά ποσά τη στρατολόγηση και τον ανεφοδιασμό τους, όπως είχε γίνει επί Μαυρικίου, το Τη συνδρομή των Φράγκων φαίνεται όμως να επιζητούν και οι πάπες της Ρώμης, όταν θα αισθάνονται πιεσμένοι από τη στρατιωτική παρουσία των Λογγοβάρδων. Η υποστήριξη της Ρώμης από τους Φράγκους, με αφορμή την υπεράσπιση των εδαφών της Ιτα- 1. Τ. Λουγγής, Η Βυζαντινή Κυριαρχία στην Ιταλία. Από το Θάνατο του Μ. Θεοδοσίου ως την Άλωση του Μπάρι μ.χ., Αθήνα 1989, P. Goubert, Byzance avant l'islam Rome, Byzance et Carhage, Παρίσι 1965, τόμ. II, 2, Περί πρέσβεων εθνών προς 'Ρωμαίους, Excerpta de Legatìonibus Gentium ad Romanos, εκδ. C. de Boor, Hildesheim , I, 2, 29, 471 [The History ofmenander the Guardsman, Intr. Essay, Text, Transi. R. C. Blockley, Liverpool 1985, 24, 216] Θεοφάνους Χρονογραφία, εκδ. C. de Boor, Λιψία 1883 (Teubner), Ν. Υόρκη 1980, τόμ. Α', 261,27 Λουγγής, Η Βυζαντινή Κυριαρχία στην Ιταλία,

3 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΑΠΈΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΘΥΠΟΣΤΑΤΟ ΤΗΣ ΔΎΣΗΣ (7ΟΣ - 8ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ) Αίας, γίνεται πλέον γνώρισμα της πολιτικής που θα ασκούσε ο ορθόδοξος επικεφαλής της ρωμαϊκής Εκκλησίας και θα αποδεχθούν οι βυζαντινοί αυτοκράτορες με τις ορθόδοξες πεποιθήσεις. Το πνεύμα αυτής της ελεύθερης συνδιαλλαγής της Ρώμης με τους Φράγκους αποδίδεται από τον πάπα Πελάγιο ( ) στη θρησκευτική τους συγγένεια με τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. 4 Η άποψη αυτή διατυπώνεται σε επιστολή του ρωμαίου Ποντίφηκα προς τον Αυναχάριο επίσκοπο Αυτισιόδωρου (Auxerre) με την οποία ζητούσε τη μεσολάβηση των Φράγκων για την αναγνώριση της εκλογής του και τη διάσωση της Εκκλησίας από τους Αογγοβάρδους. 5 Η στροφή αυτή του Πελαγίου προς τους Φράγκους έχει αποδοθεί στην κρίση που είχε δημιουργήσει η παρουσία των Λογγοβάρδων στην Ιταλία. 6 Στην πραγματικότητα, η προσφυγή του πάπα στους Φράγκους ηγεμόνες δεν περιλάμβανε μόνο το αίτημα της προστασίας της από τους Λογγοβάρδους αλλά και της βοήθειας τους για την ίδρυση ναών και μοναστηριών. Η ενίσχυση της Εκκλησίας της Ρώμης από τους Φράγκους αναβάθμιζε τον πολιτικό της ρόλο, αναδεικνύοντας την σιγά-σιγά σε αντίβαρο του Βυζαντίου στη Δύση. Σε αυτές τις συνθήκες, ο πάπας Πελάγιος πρόβαλλε τη Ρώμη ως υπερέχουσα πόλη ανάμεσα σε φίλους και υπηκόους ολόκληρης της Ιταλίας. 7 Υπόβαθρο αυτής της 4....vestri regis Romano imperio in orthodoxae {idei confessione sunt similis...: Epistolae Aevi Merowingici CoUectae, Monumenta Germaniae Historica, Epistolarum Tomus III, Merowingici et Karolini Aevi Ι, Βερολίνο 1957, VII. 9, 449, fenstinetis et vestris regibus instantissime suadeatis, quatenus ab inimiciis et coniuctione nefandissimi hostis Langobardorum salubrae se provisione segregare festinent, Epistolae Aevi Merowingici CoUectae, VII. 9, ó.n., 449, Αυτό άλλωστε δηλώνεται στον Βίο του στο Liber Pontificalis, έκδ. L. Duchesne, Bibliothèque des Ecoles françaises d'athènes et de Rome, τόμ. Α', Παρίσι , 309 L. M. Hartmann, Geschichte Italiens im Mittelalter, Hildesheim 1969, τόμ. 2,1, J. Richards, The Popes and the Papacy in the Early Middle Ages , Αονδίνο 1979, ut huic urbi, ex quo fuerat oriundum, vel universae Italiae finitimos adiutoresque praestaret...: Epistolae Aevi Merowingici CoUectae, VII. 9, ó.n., 449, T. C. Lounghis, Les ambassades byzantines en Occident depuis la fondation des états barbares jusqu'aux Croisades ( ), Αθήνα 1980,

4 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ συμμαχίας, σύμφωνα με τον Πελάγιο, ήταν η ορθόδοξη πίστη, η οποία ισχυριζόταν ότι ήταν κοινή στους Φράγκους και το Imperium romanum δηλαδή, το Βυζάντιο. Η ανάπτυξη δεσμών της ρωμαϊκής Εκκλησίας με τους Φράγκους, την κύρια ορθόδοξη δύναμη στην Δύση, εξασφάλιζε με τον τρόπο αυτό, την υπεροχή της Ρώμης στα εδάφη τα οποία ανήκαν παλαιότερα στο δυτικό τμήμα της Αυτοκρατορίας. Μέσω της Ρώμης η Ορθοδοξία επιβαλλόταν στη Δύση ειρηνικά και χωρίς τις στρατιωτικές ενέργειες και τις κατακτητικές επεμβάσεις του Βυζαντίου. Αυτή η αδιαμφισβήτητη αποδοχή της Ρώμης, ως του αρχαιότερου πόλου του Χριστιανισμού στη Δύση και η προσφυγή του πάπα προς τους Φράγκους ηγεμόνες για συμπαράσταση, ώστε να διατηρηθεί η ειρήνη δηλαδή οι ισορροπίες στη Δύση, δεν απείχε από την επικρατούσα αντίληψη του Βυζαντίου για τη διατήρηση φιλικών σχέσεων με ομόδοξα κράτη με όσα δηλαδή αναγνώριζαν την Ορθοδοξία, όπως είχε καθοριστεί από τις Οικουμενικές Συνόδους και ιδιαίτερα εκείνης της Χαλκηδόνας (451). 8 Το πεδίο συνάντησης του Βυζαντίου με τη Δύση στις αρχές του 7ου αιώνα ήταν αποκλειστικά η ορθόδοξη πολιτική και η δογματική σύμπλευση με τον πάπα της Ρώμης. Αυτή η αντιμετώπιση της Δύσης ήταν πάγιο αίτημα της ορθόδοξης συγκλητικής αριστοκρατίας της Κωνσταντινούπολης, στην οποία πάντοτε άρεσε να επιδεικνύει τη ρωμαϊκή της καταγωγή και τις ευνοϊκές διαθέσεις της έναντι του πάπα. 9 Η αριστοκρατία αυτή, ορθόδοξη από την εποχή της Συνόδου της Χαλκηδόνας, ήταν τον 7ο αιώνα αποδυναμωμένη, εσωστρεφής και προσηλωμένη στην αναγνώριση του 8. Ενδεικτικά 6λ. την επιστολή του πάπα Γρηγορίου Α' ( ) προς τη σύζυγο του Βασιλιά των Λογγο6άρδων Αγιλούλφου, Θεοδελίνδη, στην οποία τονίζεται η σημασία της Συνόδου σε σχέση με τις προγενέστερες: S. Gregorìi Magni Registrum Epistolarum Libri, έκδ. D. Norberg, (Corpus Christianorum, Series Latina CXL) Tournhaut 1982, IV, 33, Η συγκλητική τάξη στη Ρώμη είχε χαθεί ενώ ένα τμήμα της είχε καταφύγει στην Κωνσταντινούπολη λόγω της κατάληψης της Ιταλίας από τους Γότθους: E. Stein, La disparition du Sénat de Rome à la fin du Vie siècle, Opera Minora Selecta, Αμστερνταμ 1968,

5 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΑΠΈΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ το ΑΥΘΥΠΟΣΤΑΤΟ ΤΗΣ ΔΎΣΗΣ (7ΟΣ - 8ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ) Πάπα ως εγγυητή της τήρησης των αξιών και των αρχών της. 10 Η αδυναμία του Βυζαντίου για στρατιωτικές επεμβάσεις στη Δύση από τη μια πλευρά και η ορθόδοξη ομοφωνία ανάμεσα στη Ρώμη και την Κωνσταντινούπολη από την άλλη, έδωσε ακόμη μεγαλύτερη ανεξαρτησία κινήσεων στον διάδοχο του Πελαγίου, πάπα Γρηγόριο Α' ( ). η Οι ενέργειες του νέου πάπα δεν περιορίστηκαν στη σύσφιξη των δεσμών της Αγίας Έδρας με τους Φράγκους ηγεμόνες αλλά επεκτάθηκαν στη δημιουργία ενός νέου πυκνότατου δικτύου επικοινωνίας με την υπόλοιπη Δύση, παρά τις πιέσεις που ακόμη δεχόταν η Ρώμη από τους Αογγοβάρδους. Αν όμως οι κατακτητές της Ιταλίας Αογγοβάρδοι ως αρειανοί, δηλαδή αιρετικοί, έθεταν ακόμη περιορισμούς στις παπικές δραστηριότητες στις αρχές του 7ου αιώνα, έδειχναν ότι και οι ίδιοι στη συνέχεια, θα προσχωρούσαν με ειρηνικά μέσα στην societas et amicitia της Ορθοδοξίας την οποία επεδίωκε ο πάπας. 12 Έτσι, η Ρώμη άρχιζε να προσεγγίζει διπλωματικά τους ηγεμόνες των Αογγοβάρδων, όπως είχε γίνει και με τους παλαιούς πόλους εξουσίας των φραγκικών βασιλείων άλλοτε, κατά παράκληση των αυτοκρατόρων της Κωνσταντινούπολης, μεσολαβώντας υπέρ των βυζαντινών θέσεων και άλλοτε, με δική της πρωτοβουλία. Αυτό το πνεύμα ειρήνευσης εκφράζεται από τον Γρηγόριο Α' προς τον βασιλιά των Αογγοβάρδων Αγιλούλφο ( ) 13 και τη νεοφώτιστη στην Ορθοδοξία σύζυγο του Θεοδελίνδη, την οποία αποκαλεί excellentis- 10. Σε παρενθετική και πρωθύστερη αφήγηση της Χρονογραφίας του Θεοφάνη του Ομολογητή για τις αιρέσεις του 7ου αιώνα γίνονται επανειλημμένα αναφορές για τον πάπα Ρώμης ως υπερασπιστή της Ορθοδοξίας: Θεοφάνους Χρονογραφία, 331,7 331,27 332, Lounghis, Les ambassades byzantines en Occident, O. Bertolini, Roma e i Longobardi, Istituto di Studi Romani , Για τις ιστοριογραφικές αναφορές σχετικά με την αντιμετώπιση των ΛογγοΒάρδων από τους Βυζαντινούς 6λ. Η. Hunger, Die hochsprachliche profane Literatur der Byzantiner, Βιέννη-Μόναχο 1978 [ Βυζαντινή Λογοτεχνία, μτφρ. Κατερίνα Συνέλλη, Αθήνα 1992, τόμ. Β', 112]. 13. S. Gregorii Magni Registrum Epistolarum, V, 34,8. 79

6 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ sima fìlia, 14 κατά την ανακωχή ανάμεσα στον Έξαρχο Ραβέννας Καλλίνικο και τους ΛογγοΒάρδους. Με ανάλογες πρωτοβουλίες ο Γρηγόριος Α' συνέβαλε στην εγκαθίδρυση ορθόδοξης δυναστικής πολιτικής στο βασίλειο των Βησιγότθων της Ισπανίας, ενώ δεν έπαψε να έχει στόχο την αποκάθαρση ολόκληρης της Δύσης από την ειδωλολατρεία και τον αρειανισμό. 15 Οι απεσταλμένοι της Αγίας Έδρας κηρύττουν την Ορθοδοξία και ιδρύουν επισκοπές σε ολόκληρη την Ευρώπη, από την Βρετανία έως τις Άλπεις, και η δραστηριότητα αυτή βρίσκει πάντοτε έδαφος συνεννόησης με τους ηγεμόνες εκείνους και τους γαιοκτήμονες-αριστοκράτες που επιζητούσαν την ένταξη τους στον χριστιανικό κόσμο. Η παρουσία των Αογγοβάρδων δεν θα εμποδίσει την ίδρυση μοναστηριών στο Luxovium (Luxeuil) και στο Bobbio (40 χλμ. από το Ticinum/ Παβία) από τον Άγιο Κολουμβάνο ούτε τη διδασκαλία του μαθητή του, Αγίου Γάλλου (St. Gall, 630) στην περιοχή της λίμνης Κωνστάντιας. 16 Γενικά, κατά την αρχιερατεία του Γρηγορίου Α', αναπτύσσεται ένα δυναμικό παπικό πρόγραμμα προσηλυτισμού και εκκλησιαστικής αναδιοργάνωσης ολόκληρης της Δύσης. Οι εκκλησιαστικές δραστηριότητες της Ρώμης στόχευαν προπάντων στην απορρόφηση των αρειανών με εκτεταμένα ιεραποστολικά προγράμματα τα οποία είχαν την αποδοχή των κοσμικών αρχόντων της Δύσης. Τον 7ο αιώνα στις επιδιώξεις της ρωμαϊκής Εκκλησίας περιλαμβάνονταν ήδη δραστηριότητες, οι οποίες γνώρισαν αργότερα μεγαλύτερους ρυθμούς, όπως η ένταξη των χριστιανικών κοινοτήτων στις διοικητικές δικαιοδοσίες των επισκόπων, η οικονομική προικοδότηση τους με εκχώρηση εδαφών στην ύπαιθρο και η εναρμόνιση τους με την κοινωνική ιεραρχία της αρχοντιάς. 17 Έτσι, καθώς ο πάπας κατορθώνει να ενισχυθεί 14. S. Gregorii Magni Registrum Epistolarum, IX, 68, Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanae e codice Sirmondiano nunc Berolinensi, Propylaeum ad Acta Sanctorum Novembris, έκδ. Η. Delehaye, Βρυξέλλες 1902, και J. Le Goff, La Civilisation de l'occident Médiéval, Παρίσι 21984, G. Duby, L'histoire des systèmes de valeurs, History and Theory 9 (1972) [-Μεσαιωνική Δύση: Κοινωνία και Ιδεολογία, μτφρ. Οντετ Βαρών-Ρίκα Μπεν6ενίσιε, Αθήνα 2003, 27-33]. 80

7 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΑΠΈΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΘΥΠΟΣΤΑΤΟ ΤΗΣ ΔΎΣΗΣ (7ΟΣ - 8ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ) οικονομικά επεκτείνοντας το Patrimonium της Ρώμης και πολιτικά εμπνέοντος τους Φράγκους, στο Βυζάντιο συνειδητοποιούν ότι πρέπει να προσπαθήσουν να ελέγξουν τον πάπα και, δια μέσου του πάπα, τη Δύση. Σε όλες αυτές τις δραστηριότητες στη Δυτική Ευρώπη τον 7ο αιώνα το Βυζάντιο ήταν αμέτοχο. Ήταν επίσης ανέτοιμο να υπερασπίσει τα εδάφη του Εξαρχάτου, ακόμη και στα σημεία εκείνα που υπήρχε δυνατότητα να κινηθεί ο στόλος, όπως στο λιμάνι της Ραβέννας. Έτσι, δεν ήταν δυνατόν να αντιμετωπιστούν στρατιωτικά οι Λογγοβάρδοι τόσο από τους Φράγκους από τη Δύση όσο και τους Βυζαντινούς από την Ανατολή. Ο Έξαρχος της Ραβέννας, Σμάραγδος, ήταν πρόθυμος να κάνει συμφωνία με τον Αογγοβάρδο ηγεμόνα, Αυθάριο ( ). 18 Η υποκατάσταση των στρατιωτικών ενεργειών με διπλωματία αναδείκνυε στο πολιτικό σκηνικό τους Λογγοβάρδους ηγεμόνες, ως νέα συνιστώσα των πολιτικών συσχετισμών της Δύσης, όπου η ανυπαρξία ουσιαστικής βυζαντινής παρουσίας είχε αρχίσει να γίνεται αισθητή. Στο εξής, για την αντιμετώπιση τους τη θέση των όπλων παίρνει η διπλωματία, όπως δείχνει η υποδοχή της πρεσβείας του Αγιλούλφου ( ) στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος θα επιστρέψει στην Ιταλία με δώρα και μια ετήσια συμφωνία ειρήνης 19 αλλά και διαβεβαιώσεις για την πρωτοκαθεδρία της Εκκλησίας της Ρώμης. Τη δυσχέρεια του Βυζαντίου να επεμβαίνει στη Δύση με στρατό, για τον περιορισμό της επέκτασης των Αογγοβάρδων και της παπικής επιρροής, οι αυτοκράτορες αντικατέστησαν με την πολιτική της συμφιλίωσης, με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να έχουν τον πάπα υπό τον έλεγχο τους. Η πρόθεση του Φωκά για ειρηνική συμβίωση με τη Δύση, και όχι ανακατάκτησή της, εκφράζεται εύγλωττα στην επιγραφή αναθηματικής στήλης, η οποία ιδρύθηκε στη Ρώμη στο όνομα του 20 με πρωτοβουλία του πάπα και του Εξάρχου Σμαράγδου. Στη στήλη αυτή εξαίρεται η γαλήνη και η ελευθερία {quies et libertas) 18. Goubert, Byzance avant l'islam, Pauli Diaconi, Historìa Langobardorum, L. Bethmann-G. Waitz, MGH, SSRL, Αννό6ερο1878, IV, Goubert, Byzance avant l'islam,

8 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ που επικρατούν κάτω από τα σκήπτρα του Φωκά στην Ιταλία και τη Δύση. 21 Αυτή η φιλάνθρωπη στάση του βυζαντινού αυτοκράτορα απέναντι στον Πάπα σήμαινε, στην πραγματικότητα, εκχώρηση ακόμη μεγαλύτερων περιθωρίων δράσης για ανοικτές πλέον επεμβάσεις στις υποθέσεις της Ιταλίας χωρίς την βοήθεια της Κωνσταντινούπολης. Τη βαθμιαία κατάλυση της βυζαντινής κυριαρχίας στη Δύση επιδείνωσε ακόμη περισσότερο η αδυναμία εξασφάλισης ικανών στρατιωτικών δυνάμεων στην Ιταλία, η οποία εξακολούθησε να ισχύει και μετά την ανατροπή του Φωκά από τον Ηράκλειο ( ). Οι ανάγκες για την υπεράσπιση του ανατολικού τμήματος της Αυτοκρατορίας δεν άφησαν στο νέο αυτοκράτορα περιθώρια για δυναμικές λύσεις στη Δύση, μολονότι ανέτρεψε το καθεστώς του Φωκά, ξεκινώντας με στόλο από το δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας. 22 Έτσι, ενώ η ανάμειξη του πάπα στη Δύση ήταν πλέον απροκάλυπτη, ο νέος αυτοκράτορας Ηράκλειος εξακολουθούσε να αποκαλείται imperator, από τους Βησιγότθους και τους Φράγκους, 23 πράγμα που δείχνει ότι το Βυζάντιο αντιμετώπιζε ακόμη τους λαούς αυτούς ως υπήκοα έθνη. Στις συνθήκες όμως του 7ου αιώνα η αρχαία αυτή αντίληψη για τις οικουμενικές διαστάσεις της Αυτοκρατορίας δεν θα μπορούσε να έχει το περιεχόμενο του 5ου και 6ου αιώνα, αφού οι δυνάμεις που την υπεράσπιζαν είχαν εξασθενήσει και η επιβίωση της ήταν αποκλειστικά εξαρτημένη από την υποστήριξη της από στρατεύματα με ανατολική προέλευση. Οι κοινωνικές μεταβολές που είχαν αρχίσει να συντελούνται στην Ανατολή οδηγούσαν το Βυζάντιο σε νέα αντιμετώπιση των προβλημάτων της Δύσης. Ο στρατός των ανατολικών επαρχιών της αυτοκρατορίας, που βρισκόταν σε άνοδο με την ανασυγκρότηση του από τον Ηράκλειο και την ίδρυση του θεσμού των θεμάτων, φαινόταν έτοιμος για να πάρει ένα δυναμικό προβάδισμα στα αιτήματα της εποχής έναντι 21. Λουγγής, Η Βυζαντινή Κυριαρχία στην Ιταλία, θεοφάνους Χρονογραφία, 298, Epistolae Wisigotìcae, MGH, Epistolarum Tomus III, Merowingici et Karoli Aevil, Βερολίνο 1957, IX, 5, 666,23 και IX, 5, 667,

9 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΑΠΈΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΘΥΠΟΣΤΑΤΟ ΤΗΣ ΔΎΣΗΣ (7ΟΣ - 8ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ) της ορθόδοξης συγκλητικής αριστοκρατίας της πρωτεύουσας. 24 Στο εξής, κάθε φορά που ο στρατός συμπλέει με τον αυτοκράτορα, η Κωνσταντινούπολη θα επιχειρεί να περιορίσει την προβολή της παπικής αυθεντίας στη Δύση. Τόσο επί Ηρακλείου όσο και επί Κώνσταντος Β' θα γίνουν πολλές προσπάθειες για τον έλεγχο των δραστηριοτήτων των παπών. Αυτό όμως είχε ως προϋπόθεση την αντίθεση εκ μέρους των αυτοκρατόρων στις πολυδιάστατες παπικές πρωτοβουλίες και αυτή η πολιτική εναντίωση είναι πολύ φυσικό να εκφραστεί στο θεολογικό επίπεδο. Με στόχο την άμβλυνση των αντιπαραθέσεων στη διατύπωση των πεποιθήσεων, εκδόθηκε αρχικά η «Έκθεσις» (638) από τον Ηράκλειο και στη συνέχεια ο «Τύπος» (648) από τον Κώνσταντα Β'. 25 Τα διατάγματα αυτά επιχειρούσαν να συμβιβάσουν τον Μονοθεληπσμό, ο οποίος είχε εκφραστεί στην Κωνσταντινούπολη με την Ορθοδοξία της Συνόδου της Χαλκηδόνας. Όμως, ενώ ο Ηράκλειος και ο Κώνστας Β' αποσκοπούσαν στην ειρήνη στις κτήσεις του Βυζαντίου σε Ανατολή και Δύση, η παπική Δύση παρέμεινε αδιάλλακτη και η στάση της αυτή προκάλεσε ταραχές στον στρατό της Ιταλίας. Διαδοχικοί Έξαρ- Χ01 εξεγείρονται. 26 Παράλληλα οι ΑογγοΒάρδοι σε αυτές τις συνθήκες αναταραχής, νικούν ακόμα και τον πιστό στον Ηράκλειο, Έξαρχο Ισαάκιο ( ), αν και διέθετε όπως φαίνεται, στρατεύματα. Τα στρατεύματα της Ιταλίας σε αυτή την αντιφατική κατάσταση θα στραφούν εναντίον του πάπα Θεοδώρου ( ) και θα λεηλατήσουν το Λατερανό. 27 Δέκα χρόνια μετά την «Έκθεση» του Ηρακλείου, η δυσαρέσκεια στη Ρώμη θα μεταβληθεί σε οργή, όταν ο Κώνστας Β' θα στείλει το διάταγμα του «Τύπου» 24. Τ. Κ. Λουγγής, Δοκίμιο για την κοινωνική εξέλιξη στη διάρκεια των λεγομένων "Σκοτεινών Αιώνων" ( ), Σύμμεικτα 6 (1985), Μαρία Λεονισίνη, Θρησκευτικές πεποιθήσεις και γλωσσική διατύπωση τον 7ο αιώνα, Οι Σκοτεινοί Αιώνες του Βυζαντίου (7ος-9ος αι.), Αθήνα 2001, Λουγγής, Η Βυζαντινή Κυριαρχία στην Ιταλία, Βίος Σεβερίνου (640), Liber Pontificalis, έκδ. L. Duchesne, Bibliothèque des Ecoles françaises d'athènes et de Rome, τόμ. Α', Παρίσι ,

10 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ στην Ιταλία με τον Έξαρχο Θεόδωρο Καλλιοπά, με στόχο την απαγόρευση της ανάμειξης οποιουδήποτε συνεπώς και του πάπα στα θέματα της Ορθοδοξίας. Ο πάπας Μαρτίνος ( ), ο οποίος παρέλαβε το διάταγμα, προχώρησε στη σύγκληση μιας καταδικαστικής Συνόδου στο Παλάτι του Λατερανού (649) και αφόρισε, εξ ονόματος ολόκληρης της Οικουμένης, τους διαδοχικούς πατριάρχες της Κωνσταντινούπολης και όλους όσους είχαν ανεχθεί τις αιρετικές διατυπώσεις του Μονοθελητισμου. 2^ Η καταδικαστική αυτή απόφαση με τη σύμπραξη επισκόπων από τη Δύση θα οδηγήσει στη σύλληψη των πρωτεργατών της Συνόδου του Λατερανού, πάπα Μαρτίνου και Μαξίμου του Ομολογητή, από τον Έξαρχο Ιταλίας Θεόδωρο Καλλιοπά. Οι κορυφαίοι υπερασπιστές της Ορθοδοξίας της Χαλκηδόνας, Μαρτίνος και Μάξιμος θα μεταφερθούν σιδηροδέσμιοι στην Κωνσταντινούπολη, θα κριθούν ένοχοι εσχάτης προδοσίας και στη συνέχεια θα καταδικαστούν με την ποινή της εξορίας, την οποία προέβλεπε ο «Τύπος» του Κώνσταντος Β'. 29 Η επιχείρηση για την αποκατάσταση της παλαιάς τάξης στη Δύση θα ολοκληρωθεί με την ένοπλη επέμβαση στην Ιταλία υπό την αυτοκρατορική επίβλεψη του Κώνσταντος Β' το 663. Ωστόσο, η μεγαλειώδης αυτή εκστρατεία στη Δύση, κατά το πρότυπο της Ιουστινιάνειας reconquista του 6ου αιώνα, έμελλε να συκοφαντηθεί έτσι ώστε ο αυτοκράτορας να δολοφονηθεί από ακολούθους του και μετά τον θάνατο του τα στρατεύματα του να εξεγερθούν αγανακτησμένα από την υπονόμευση και να πνιγούν στο αίμα από τη συντονισμένη δράση των στόλων της Δύσης. 30 Οι αποτυχίες των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Κώνσταντος Β' έκαναν αντιληπτό ότι η πολιτική του προσεταιρισμού των Φράγκων ήταν οριστικά ξεπερασμένη. Από την άλλη πλευρά, η επέμβαση του Κών- 28. Για τα Πρακτικά της 6λ. W. Berschin, Griechisch-Lateinisches Mittelalter. Von Hieronymus zu Nikolaus von Kues, Βέρνη, Μόναχο 1980 [=Ελληνικά Γράμματα και Λατινικός Μεσαίωνας. Από τον Ιερώνυμο ώς τον Νικόλαο Κουσανό, μτφρ. Δ. Νικήτας, Θεσσαλονίκη 1998, 148]. 29. Α. Στράτος, Το Βυζάντιον στον Ζ' αιώνα, τόμ. Δ', Κωνσταντίνος Γ' (Κώνστας), , Αθήνα 1972, Βίος Αδεοδάτου ( ), Liber Pontificalis,

11 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΑΠΈΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΘΥΠΟΣΤΑΤΟ ΤΗΣ ΔΎΣΗΣ (7ΟΣ - 8ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ) σταντος στην ορθόδοξη Δύση έγινε αφορμή για τη διαβολή του στρατού από τους ορθόδοξους θαυμαστές του πάπα στην Κωνσταντινούπολη και το ξέσπασμα εμφυλίων συγκρούσεων. Η συκοφάντηση του στρατού για τις επιτυχίες των Αράδων, εξαιτίας της προσχώρησης του στην αιρετική πολιτική του Ηρακλείου και Κώνσταντος Β', διατυπώνεται ευθέως σε δυτικά κείμενα και αργότερα υιοθετείται από τους βυζαντινούς ιστορικούς και χρονογράφους. 31 Η απογοήτευση του ακέφαλου πλέον στρατού του Κώνσταντος Β', οι επικεφαλής του οποίου πλήρωσαν με τη ζωή τους την ένοπλη επέμβαση στη Δύση, οδήγησε σε ανταρσίες στην Ανατολή. 32 Ο γιος και διάδοχος του Κώνσταντος Β', Κωνσταντίνος Δ' ( ), αντιμετώπισε αυτές τις στρατιωτικές αντιδράσεις ακολουθώντας πολιτική αντίθετη με εκείνη του πατέρα του. 33 Στην καταστολή των αντιδράσεων του στρατού πρωτοστάτησαν αξιωματούχοι από τους κύκλους της αριστοκρατίας της Κωνσταντινούπολης που περιέβαλλαν τον νεαρό αυτοκράτορα και εμφορούνταν από τις αρχές της ορθόδοξης παράδοσης. Ο Κωνσταντίνος Δ' και οι πολιτικοί συμπαραστάτες του επιζητούσαν συμφιλίωση με τον πάπα και ειρήνη με τη Δύση σε βάρος βέβαια, των κυριαρχικών δικαιωμάτων της αυτοκρατορίας, τα οποία οι στρατοί της Ανατολής είχαν μόλις υπερασπιστεί στην Ιταλία με τον πατέρα του Κώνσταντα Β'. Με αυτή την προσδοκία της συνδιαλλαγής ο Κωνσταντίνος Δ' απέστειλε «σάκρα» προς τον πάπα για να προσκαλέσει τον ίδιο ή εκπροσώπους του να σπεύσουν στην Κωνσταντινούπολη για να συγκληθεί Οικουμενική Σύνοδος. Μείζον θέμα αυτής της Συνόδου θα ήταν η αποκατάσταση του σχίσματος που είχε προκαλέσει η έκδοση της «Έκθεσης» και του «Τύπου», με την εισαγωγή των καινοφανών δογμάτων του Μονοενεργητισμού και του Μονοθελητισμού. Την επόμενη χρονιά με παπική πρωτοβουλία συγκαλείται Σύνοδος στη Ρώμη, 31. Θεοφάνους Χρονογραφία, 332,15-19 Τ. Λουγγής, Η ιδεολογία της Βυζαντινής Ιστοριογραφίας, Αθήνα 1993, Θεοφάνους Χρονογραφία, 348, 30 και 352, Λουγγής, Δοκίμιο για την κοινωνική εξέλιξη στη διάρκεια των λεγόμενων "Σκοτεινών Αιώνων",

12 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ τις αποφάσεις της οποίας μεταφέρουν οι λεγάτοι της Αγίας Έδρας στη Βυζαντινή πρωτεύουσα σε επίσημη επιστολή του πάπα Αγάθωνος. Ενώπιον του Βυζαντινού αυτοκράτορα, Κωνσταντίνου Δ', ο πάπας εμφανιζόταν ως εκφραστής του αιτήματος της ομοφωνίας Δύσης-Ανατολής και εκπρόσωπος ολόκληρης της οικουμένης. Η επιστολή του Αγάθωνος προς την Στ' Οικουμενική Σύνοδο τόνιζε ότι με δική του πρωτοβουλία είχε ήδη, επιτευχθεί ομοφωνία όλων των λαών της Δύσης με την προσχώρηση τους στην Ορθοδοξία. Στους ορθόδοξους λαούς της Δύσης απαριθμούνται οι Φράγκοι, οι Γάλλοι, οι Γότθοι και οι Βρετανοί. Στην αρχαιότερη ορθόδοξη αυτή ένωση της Δύσης, -σύμφωνα πάντα με την παπική επιστολή, την οποία γνωρίζουμε από τα Πρακτικά της Στ' Οικουμενικής Συνόδου- αναμενόταν να προστεθούν τα νεότερα έθνη δηλαδή, οι ΛογγοΒάρδοι και οι ΣλάΒοι. 34 Η διατύπωση αυτή δείχνει πόσο είχε αλλάξει η κατάσταση από τις αρχές του 7ου αιώνα, όταν ο πάπας Γρηγόριος ο Μεγάλος δήλωνε σε επιστολή του προς τον αυτοκράτορα Μαυρίκιο ότι cuncta in Europae partibus barbarorum juri sunt tradita. 35 Οι Βάρβαροι λοιπόν, που απειλούσαν τις ισορροπίες στη Δύση έτειναν πλέον να εκλείψουν και οι μόνοι επικίνδυνοι για την ειρήνη και την Ορθοδοξία ήταν πια οι ασεβείς και οι αιρετικοί στην Ανατολή, οι οποίοι έθεταν υπό αμφισβήτηση τη νομιμότητα των προνομίων, τις πολιτικές αξιώσεις αλλά και την πρωτοκαθεδρία της Αγίας Έδρας στην οικουμενική εκκλησιαστική ιεραρχία. Επισφράγιση των ισορροπιών Ανατολής-Δύσης με την επαναφορά της Ορθοδοξίας, την καταδίκη του Μονοθελητισμού και την αναγνώριση του πάπα ήταν η «δεσποτική ειρήνη», η οποία αποδίδεται από τις πηγές στον Κωνσταντίνο Δ' ως επιβράβευση της νίκης του επί των Αράβων το 678 από όλα τα έθνη και τα κράτη της Δύσης. 36 Κατά το ίδιο έτος χρονολογείται και η επιστολή του 34. Acta Conciliorum Oecumenicorum, Series secunda, volumen secundum, Concilium Universale Constantinopolitanum tertium, Pars 1, έκδ. R. Riedinger, Βερολίνο ,132, S. Gregorii Magni Registrum Epistolarum Libri, V, 37, Θεοφάνους Χρονογραφία, 356,2-6 Νικηφόρου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Ιστορία σύντομος από της Μαυρικίου βασιλείας, έκδ. C. de Boor, Nicephori Archiepiscopi Constantinopolitani Opuscula Historica, Λιψία 1880 (Teubner), 33,

13 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΑΠΈΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΘΥΠΟΣΤΑΤΟ ΤΗΣ ΔΎΣΗΣ (7ΟΣ - 8ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ) αυτοκράτορα προς τον πάπα Αγάθωνα, η οποία τον διαβεβαίωνε για την προσχώρηση του Βυζαντίου στην Ορθοδοξία 37 και την πρόθεση της επικύρωσης αυτής της επιστροφής με μια Οικουμενική Σύνοδο. Ο απόηχος αυτής της ταύτισης Ανατολής-Δύσης μέσω της Στ' Οικουμενικής Συνόδου ήταν τεράστιος. Ο ρόλος του πάπα ενισχύθηκε όμως, ακόμη περισσότερο επί Κωνσταντίνου Δ', με την αποστολή επίσημου διατάγματος για την αναγνώριση της παπικής εκλογής χωρίς την έγκριση από την Κωνσταντινούπολη. Η διαδικασία αυτή θα γινόταν πλέον e vestigio absque tarditate^8 απελευθερώνοντας την Αγία Έδρα από έναν ακόμη όρο εξάρτησης από τη βυζαντινή πρωτεύουσα. Το δίδαγμα για τον επόμενο αυτοκράτορα, γιο και διάδοχο του Κωνσταντίνου Δ', Ιουστινιανό Β' ( και ) για να αποφύγει την εχθρότητα της Δύσης ήταν η επιβολή της (άκαμπτης) Ορθοδοξίας. Η συμπεριφορά του Ιουστινιανού Β' απέναντι στη Δύση μπορεί να θυμίζει τον πατέρα του, Κωνσταντίνο Δ', στο επίπεδο της θρησκευτικής πολιτικής αλλά μάλλον μιμείται τον παππού του, Κώνσταντα Β', στο επίπεδο των σχέσεων με την Αγία Έδρα. Επειδή όμως το παράδειγμα αυτής της άμεσης επέμβασης στην Ιταλία είχε αποτύχει, το εγχείρημα τώρα θα γίνει χωρίς αιρετική αλλά αντίθετα με ορθόδοξη κάλυψη. Η Πενθέκτη Σύνοδος (691/2) που συγκάλεσε ο Ιουστινιανός Β', 39 υπό το πρόσχημα της κατάργησης της ειδωλολατρείας, σκοπεύει στον περιορισμό επισκόπων και αριστοκρατίας, δηλαδή αυτών των δυνάμεων που υποστήριξαν την Ορθοδοξία και τη συνδιαλλαγή με τον εκπρόσωπο της στη Δύση, τον πάπα της Ρώμης. Τις αποφάσεις της Πενθέκτης που επιχειρούσαν με τη μορφή συγκεκριμένων κανόνων να υποτάξουν Ανατολή και Δύση σε ένα κοινό χριστιανικό τυπικό, αρνήθηκε να δεχθεί ο πάπας Σέργιος ( ). Η αντίδραση αυτή οδήγησε σε αποτυχία την αυτοκρατορική απόπειρα της υποταγής του πάπα και των αρχαιοπρεπών υποστηρικτών του στη Δύση και την Κωνσταντινούπολη. Τώρα, ο στρατός στη Ρώμη εμποδίζει τον απεσταλμένο του βυζαντι- 37. Acta Conciliorum Oecumenicorum, 2, 2, 1, Stein, La disparition du Sénat de Rome à la fin du Vie siècle, Σπ. Τρωιάνος, H Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος και το νομοθετικό της έργο, Αθήνα 1992,

14 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ νου αυτοκράτορα, πρωτοσπαθάριο Ζαχαρία, να συλλάβει τον Σέργιο ως παραβάτη των αυτοκρατορικών εντολών και να τον μεταφέρει στην Κωνσταντινούπολη, όπως είχε συμβεί επί Κώνσταντος Β' με τον πάπα Μαρτίνο και τον Έξαρχο Ιταλίας Θεόδωρο Καλλιοπά. 40 Η συνδρομή των στρατών της Ιταλίας προς τον πάπα και η απόκρουση οποιασδήποτε κύρωσης εναντίον του για την ανυπακοή του στον αυτοκράτορα έστειλε ξεκάθαρο μήνυμα στην Κωνσταντινούπολη ότι οι βίαιες επεμβάσεις στα βυζαντινά εδάφη της Δύσης στο εξής, δεν θα έχουν αποτελέσματα. Κατά τη δεύτερη μάλιστα βασιλεία του Ιουστινιανού Β' θα ανανεωθούν οι αγαθές σχέσεις Ρώμης-Κωνσταντινούπολης, ενώ ο πάπας Κωνσταντίνος ( ) θα επισκεφθεί τη βυζαντινή πρωτεύουσα. 41 Αυτή η συμφιλίωση του Ιουστινιανού Β' με τη Ρώμη ήταν όμως χωρίς αντίκρυσμα. Η σκληρότητα που είχαν δείξει οι εκπρόσωποι του αυτοκράτορα στην Ιταλία (Έξαρχος Θεόδωρος) είχε εξαγριώσει τους επιφανείς κατοίκους του Εξαρχάτου, ώστε -όταν ο Ιουστινιανός δολοφονήθηκε- το κεφάλι του να μεταφερθεί εκεί, από την Κωνσταντινούπολη και να διαπομπευθεί στους δρόμους της Ραβέννας. 42 Στο τέλος λοιπόν του 7ου αιώνα επικρατεί έχθρα στη Δύση για τους αυτοκράτορες της Κωνσταντινούπολης, επειδή προσπάθησαν να περιορίσουν την παπική πολιτική επέκταση και την αυθυπόστατη εξέλιξη της. Οι δυτικές πηγές μάλιστα κατηγορούν τους βυζαντινούς αυτοκράτορες ως αιρετικούς και υπεύθυνους για την εξάπλωση των Αράβων, των νέων ισχυρών και αλλόθρησκων εχθρών της αυτοκρατορίας. Στο εξής, η βυζαντινή ορθόδοξη αριστοκρατία στέλνει τον αντιπολιτευόμενο στρατό σε εκστρατείες κατά των Αράβων σε Δύση, το 695/96 και σε Ανατολή, το 715. Ο στρατός όμως, δεν ακολουθεί αλλά εξεγείρεται (695: στόλος, 715: Οψίκιον). 43 Ο διχασμός του στρατού (στην Ιταλία υπέρ της Ορθοδοξίας 40. Λουγγής, Η Βυζαντινή Κυριαρχία στην Ιταλία, Judith Herrin, The Formation of Christendom, Princeton-N. Jersey 1987, Agnellus, Liber Pontificalis Ecclesiae Ravennatis, έκδ. Ο. Holder-Egger, MGH, SSRL, Αννό6ερο 1878, 142 Νικηφόρου, 'Ιστορία Σύντομος, 47, Θεοφάνους Χρονογραφία, 385,5-24 και 386,5 Νικηφόρου, 'Ιστορία σύντομος, 39,26-30 και 50,26-51, 2. 88

15 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΑΠΈΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΘΥΠΟΣΤΑΤΟ ΤΗΣ ΔΎΣΗΣ (7ΟΣ - 8ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ) και στο Βυζάντιο κατά) θα λήξει μόνο με την ενοποίηση του υπό τους εικονομάχους αυτοκράτορες Λέοντα Γ' ( ) και Κωνσταντίνο Ε' ( ). Αυτή η διάσταση των αντιθέσεων, η οποία προβάλλεται με την πολιτική και κοινωνική αντιπαράθεση στρατού, στόλου και αριστοκρατίας σε Ανατολή και Δύση, κάνει προφανείς τους λόγους για τους οποίους χάθηκε για το Βυζάντιο η ορθόδοξη Δύση του 8ου αιώνα. Η διάσταση αυτή θα βαθύνει την αποξένωση και την εχθρότητα ανάμεσα στο Βυζάντιο και τη Δύση, στην οποία ενεργό ρόλο θα έχει ο πάπας που κατηγορεί ανοικτά τον Λέοντα Γ' ως αιρετικό. 44 Αυτή η εχθρική στάση του πάπα ευνοεί αποσχιστικές τάσεις ακόμη και στα εδάφη που δεν ελέγχονται στρατιωτικά από τους Λογγοβάρδους: στη Σικελία ξεσπά στάση, η οποία καταπνίγεται από τον Παύλο, απεσταλμένο του Λέοντος, με το αξίωμα του πατρικίου και στρατηγού Σικελίας. 45 Ο πάπας Γρηγόριος Β' ( ) από την άλλη πλευρά, αντιδρά ως ένας ανεξάρτητος εκκλησιαστικός ηγέτης, με ισχυρούς συμμάχους στην Ιταλία, και αρνείται να καταβάλει φορολογία στον βυζαντινό αυτοκράτορα. Η αντίδραση του Λέοντος Γ' ή του Κωνσταντίνου Ε' 46 ήταν η φορολόγηση και η απόσπαση του Ιλλυρικού και της περιοχής της Νότιας Ιταλίας και της Σικελίας από την παπική εκκλησιαστική διοίκηση και η υπαγωγή τους στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Σε αυτή τη βάση κατηγορείται ο κακόδοξος Λέων Τσαυρος στη Χρονογραφία του Θεοφάνη ως υπαίτιος για την άποστασίαν της Ιταλίας Α 7 Τον πολιτικό αντίποδα αυτής της διάστασης με τη Δύση αποκαλύπτει το ίδιο κείμενο, όταν ο συντάκτης του ισχυρίζεται ότι ο πάπας Γρηγόριος Β' ήταν εκείνος ο οποίος άπέστησεν την Ρώμη συν πάση ττί Ίταλίς της βασιλείας αύτοϋ, 44. J. Gouillard, Aux origines de l'iconoclasme: Le témoignage de Grégoire II?, Travaux et Mémoires 3 (1968), (=Του ίδιου, La vie religieuse à Byzance, Variorum Reprints, Λονδίνο 1981, IV), Θεοφάνους Χρονογραφία, 398,13-399,2- Νικηφόρου, 'Ιστορία σύντομος, 54, 26-55, Ι. Καραγιαννόπουλος, Το χρονολογικό ζήτημα της απόσπασης του Ιλλυρικού από την Ρώμη, Αφιέρωμα εις τον Κωνσταντίνον Βαβούσκον, Θεσσαλονίκη 1992, τόμ. 5, Θεοφάνους Χρονογραφία, 413,

16 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ δηλαδή από τον Λέοντα Γ' 48 και κατ' επέκταση από την κυριαρχία του Βυζαντίου. Σε αυτόν τον εχθρικό απόηχο για την πολιτική του Λέοντος Γ' κινούνται και οι επιστολές του πάπα Γρηγορίου Β' στις οποίες τονίζεται ότι, ο Βυζαντινός αυτοκράτορας έγινε ανήμερος και άγριος, όταν πλέον ακόμη και οι βάρβαροι της Δύσης είχαν εξημερωθεί και ενταχθεί στην ορθόδοξη οικουμένη. Ο Λέων Γ', ο οποίος στηριζόταν στον στρατό της Ανατολής, επιχείρησε να δημιουργήσει στόλο πιστό στην Κωνσταντινούπολη και ικανό ταυτόχρονα να αντιμετωπίζει όσους αμφισβητούσαν τη βυζαντινή εξουσία στη Μεσόγειο. Έτσι, προχώρησε στην αναδιοργάνωση του στόλου σε νέες βάσεις και με νέους στόχους. Τον 7ο αιώνα ο στόλος είχε ακόμα τις βάσεις του στη Δύση. 49 Στις λατινικές-δυτικές πηγές της εποχής οι αναφορές του είναι συχνότατες και δείχνουν μια σταθερή εύνοια υπέρ των συμφερόντων της ορθόδοξης συγκλητικής αριστοκρατίας. Αυτό αποκαλύπτει η επέλαση του στόλου με τον Ηράκλειο από τη Δύση στην Κωνσταντινούπολη το 610 και η συμπαράσταση που παρείχε στη συνέχεια στον πιο ορθόδοξο εκπρόσωπο της δυναστείας του, τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Δ', σε αντίθεση με την υπονόμευση του πατέρα του, Κώνσταντος Β'. Η παροχή βοήθειας από τον στόλο στην πολιτική παράταξη του Κωνσταντίνου Δ' είναι προφανής και αποκαλύπτει την κραυγαλέα προτίμηση του στη Δύση, όταν καταπνίγει συντονισμένα, την εξέγερση του θέματος των Ανατολικών στη Σικελία το 668 για να στηρίξει στη συνέχεια, τη φιλοδυτική πολιτική του Κωνσταντίνου Δ'. Αυτός ο στόλος εξασφάλιζε την επικοινωνία της αριστοκρατίας της Κωνσταντινούπολης με τους πολιτικούς συμμάχους της στη Δύση (Ρώμη, Ραβέννα, Σικελία, Αφρική) και προσέφερε τις δυνάμεις του σε όλες τις προσπάθειες που έκανε αυτή η αριστοκρατία να διατηρήσει τις παραδόσεις και τα προνόμια έναντι των αιτημάτων που είχαν αρχίσει να προβάλλονται από τις νέες ανερχόμενες δυνάμεις του στρατού της Ανατολής. 48. Θεοφάνους Χρονογραφία, 409, Μαρία Λεοντσΐνη, Les communications maritimes en Mediterranée occidentale et les "flottes byzantines d'intervention" au Vile siècle, Mesogeios (2001),

17 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΑΠΈΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΘΥΠΟΣΤΑΤΟ ΤΗΣ ΔΎΣΗΣ (7ΟΣ - 8ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ) è* M Θησαυρός ο οποίος ανήκε πιθανότατα σε Φρίσσιο αυτοκράτορα. Χρονολογείται γύρω στο 630. Από το βιβλίο: L. Webster - M.Brown, The Transformation of the Roman World, AD, , Αονδίνο Βρετανικό Μουσείο, Θησαυρός από χρυσά και αργυρά νομίσματα Φράγκων και Φρισσίων ( ). Από το βιβλίο: L. Webster - M.Brown, The Transformation of the Roman World, AD, , Αονδίνο Βρετανικό Μουσείο,

18 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ Ορειχάλκινη επίχρυση ταινία κράνους πιθανόν, η παράσταση της οποίας έχει ταυτιστεί με τον Αγιλούλφο ( ) και τη συνοδεία του. Από το βιβλίο: L. Webster - Μ. Brown, The Transformation of the Roman World, AD, , Λονδίνο Βρετανικό Μουσείο, Πίσω όψη φραγκικού σόλιδου με το όνομα του νομισματοκόπου Landegisilus. Από το βιβλίο: L. Webster - Μ. Brown, The Transformation of the Roman World, AD., , Λονδίνο Βρετανικό Μουσείο,

19 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΑΠΈΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΘΥΠΟΣΤΑΤΟ ΤΗΣ ΔΎΣΗΣ (7ΟΣ - 8ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ) Ο στόλος αυτός με την αναχρονιστική του στάση και την αρχαιοπρεπή του δομή δεν μπορούσε να βοηθήσει ώστε να αντιμετωπιστεί η παγιωμένη πια τον 8ο αιώνα συμμαχία παπών και Φράγκων, ούτε να περιορίσει την επεκτατικότητα παπών και Λογγοοάρδων στις Βυζαντινές κτήσεις της Ιταλίας. Χωρίς την αποτελεσματική δράση του στόλου το Βυζάντιο έχανε οριστικά την πολιτική εποπτεία και τα παραδοσιακά κυριαρχικά του δικαιώματα στη Δύση. Αυτή την παλαιά σε διοικητική διάρθρωση και οπισθοδρομική σε ιδεολογία, Βυζαντινή ναυτική δύναμη επιχείρησε να αναδιοργανώσει ο Λέων Γ' γύρω στο 732, ανασυγκροτώντας τον νέο στόλο των ΚιΒυρραιωτών, με θεματική οργάνωση κατά το πρότυπο του στρατού της Μικράς Ασίας. Τώρα χρειάζεται ναυτική δύναμη πιστή και πάλι στον αυτοκράτορα και συνεπώς, με πεποιθήσεις ανάλογες της πολιτικής του. Στην περίπτωση του Λέοντος Γ' η πολιτική αυτή σήμαινε επίταση των προσπαθειών για την καθυπόταξη της Δύσης και την εκ νέου υπακοή του πάπα στον Βυζαντινό αυτοκράτορα. Η απόπειρα αντιστροφής της παραδοσιακής στάσης του στόλου απέναντι στη Δύση ήταν απαραίτητη για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των αποφάσεων, που αφορούσαν την υποταγή της ορθόδοξης Δύσης στην Εικονομαχία της Κωνσταντινούπολης. 50 Αυτή άλλωστε η δύναμη του στόλου, όπως παραδέχεται ο πάπας Γρηγόριος Β', ήταν η μόνη υπολογίσιμη απειλή, αν όχι για ολόκληρη τη Δύση, οπωσδήποτε για τη Ρώμη. 51 Το νέο πρόσωπο της Δύσης που δείχνει ότι πλέον δεν χρειάζεται το Βυζάντιο ούτε στις δυναστικές αλλαγές, για τις οποίες απευθύνεται πλέον μόνο στον πάπα, είναι τώρα πολύ προφανές. Στο μέτρο όμως που η αναδιοργάνωση στρατού και στόλου αναζωογονούσε το κράτος στις συνθήκες του 8ου αιώνα, η βυζαντινή κοινωνία θα Βρίσκεται σε ανοδική πορεία και θα συνεχίσει με αυτές τις δυνάμεις να διεκδικεί τις δυτικές κτήσεις μολονότι εκεί, ο πολιτικός χάρτης 50. Ό δε βασιλεύς έμαίνετο κατά του πάπα καί της αποστάσεως 'Ρώμης καί Ιταλίας, καί εξοπλίσας στόλον μέναν απεστειλεν κατ' αυτών Μάνην τον στρατηγον τών Κιβυραιωτών. Θεοφάνους Χρονογραφία, 410,4-6 Βίος πάπα Γρηγορίου Γ' ( ), Liber Pontificalis, 416,17-421, Gouillard, Aux origines,

20 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ είχε αλλάξει οριστικά. 52 Επιπλέον, οι απώλειες και των τελευταίων τμημάτων της Ιταλίας που ανήκαν παραδοσιακά στο Βυζάντιο ήταν συντελεσμένες. Η πτώση του Εξαρχάτου της Ραβέννας ήταν έτσι αναμενόμενη, με τον πάπα να καλεί σε μόνιμη πια 6άση τους Φράγκους να υπερασπίσουν την Ιταλία με στρατό, όπως και προηγουμένως (ήδη, από τα τέλη του 6ου αιώνα) και από τον 7ο, να επεκτείνει την επικοινωνία του και τις συνεννοήσεις με τους Λογγοβάρδους. Μέσα από τη Φραγκοβυζαντινή συμμαχία και την ειρηνική προσχώρηση των Λογγ 6άρδων OTnv Ορθοδοξία ο πάπας της Ρώμης γινόταν πια ρυθμιστής ολόκληρης της Ιταλίας, συμπληρώνοντας την πολιτική του επιρροή με την εδαφική κυριαρχία. 'Οταν οι Λογγοβάρδοι με τον βασιλιά Αϊστούλφο ( ) καταλάβουν το Εξαρχάτο της Ραβέννας (751) 53 οι Φράγκοι θα εκστρατεύσουν στην Ιταλία υπακούοντας τον πάπα και αγνοώντας τις βυζαντινές απαιτήσεις. Ο Αϊστούλφος υποχρεώνεται σε παράδοση και τα εδάφη του Εξαρχάτου εκχωρούνται στον πάπα. 54 Οι αντιδράσεις των Βυζαντινών ήταν ακαριαίες αλλά δεν κατόρθωσαν να μεταβάλουν τις προθέσεις του Φράγκου βασιλιά να εκχωρήσει τη Ραβέννα και την Πεντάπολη στον πάπα. Οι απεσταλμένοι του βυζαντινού αυτοκράτορα, σιλεντιάριος Ιωάννης και πρωτασηκρήτις Γεώργιος 55, μπροστά στην άρνηση του Πιπίνου ( ) να αφαιρέσει ό,τι είχε λίγο νωρίτερα χαρίσει στην Αγία 52. Βασιλική Βλυσίδου, Προσέγγιση ή εχθρότητα με τη Δύση; Βυζάντιο και Ευρώπη τον 9ο και 10ο αιώνα, στον παρόντα τόμο. 53. Α. Guillou, Régionalisme et indépedance dans l'empire byzantine du Vile siècle, l'exemple de l'exarchat et de la Pentapole d'italie, Ρώμη 1969, Λουγγής, Η Βυζαντινή Κυριαρχία στην Ιταλία, Σε μια ακόμη πρωθύστερη αφήγηση της Χρονογραφίας του Θεοφάνη του Ομολογητή περιγράφεται η αναζήτηση καταφυγίου του πάπα Στεφάνου Β'( ) στους Φράγκους και εξαίρονται οι νίκες των Φράγκων κατά των Αράβων της Ισπανίας: Θεοφάνους Χρονογραφία, 402,23-403, Επιστολή του πάπα Παύλου Α'στον Πιπίνο: iniquia operatione conta sanctam Dei ecclesiam fidemquem orthodoxam, Deo sibi contrario, cum Georgio quodam imperiale a secretis Consilia contra sedis nostrae contraria et vestrae simili modo ingerì cupiens...: Codex Carolinus MGH, Epistolarum Tomus III, Merowingici et Karolini Aevi Ι, Βερολίνο 1957, 25, 529,

21 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΑΠΈΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΘΥΠΟΣΤΑΤΟ ΤΗΣ ΔΎΣΗΣ (7ΟΣ - 8ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ) Έδρα (Άνοιξη του 756), κλείνουν ειρήνη με τους ΛογγοΒάρδους. Το θέμα όμως είναι ότι με τη φραγκική Βοήθεια, η Αγία Έδρα κατοχυρώνει σχεδόν ταυτόχρονα ή λίγο μετά, μάλλον επί Παύλου Α' ( ) την ίδρυση του κοσμικού κράτους (756) με τη χάλκευση της λεγόμενης «Κωνσταντίνειας Δωρεάς». Πρόκειται για ένα κείμενο στο οποίο γίνεται η απόπειρα να υποστηριχθεί ότι, φεύγοντας ο Μέγας Κωνσταντίνος από τη Δύση, για να ιδρύσει τη νέα του πρωτεύουσα Κωνσταντινούπολη, άφησε στον πάπα ΣίλΒεστρο Α', καθαρά αυτοκρατορικά προνόμια: το Παλάτι του Αατερανού και το δικαίωμα να ονομάζει συγκλητικούς, πατρικίους και υπάτους. 56 Είναι χαρακτηριστικό από την άποψη αυτή ότι η Χρονογραφία του Θεοφάνη, που περιγράφει τη Βυζαντινή αυτοκρατορία έως το 813, υιοθετεί ένα τμήμα της «Κωνσταντίνειας Δωρεάς», ότι δηλαδή ο Μέγας Κωνσταντίνος Βαπτίστηκε χριστιανός από τον ΣίλΒεστρο και όχι, όπως συνέβη στην πραγματικότητα, από τον αρειανό επίσκοπο Νικομήδειας ΕυσέΒιο. 57 Έτσι νομιμοποιείται ο πάπας να ονομάζει τους Βασιλείς των Φράγκων πατρικίους των Ρωμαίων δημιουργώντας τη λεγόμενη translatio imperii ad Francos. H στέψη του διαδόχου του Πιπίνου, Καρλομάγνου ( ), από τον πάπα γίνεται αρκετά ευεξήγητη: Ο Καρλομάγνος πέρα από τους Φράγκους που κυβερνούσε, είχε υποτάξει και άλλους λαούς (Σάξονες, Βαυαρούς, Φρισσίους, ΑΒάρους). Ο Φράγκος ηγεμόνας το 774 έκανε αισθητή την πολυεθνικότητα του κράτους του καταλύοντας οριστικά το κράτος των ΑογγοΒάρδων στην Ιταλία και φέροντας τον τίτλο rex Francorum et Langobardorum et patricius Romanorum. 58 Ο κίνδυνος μιας νέας αυτοκρατορίας στη Δύση είναι αισθητός στο Βυζάντιο που δίνει καταφύγιο στον Αογγοβάρδο διάδοχο του θρόνου Θεόδοτο 59 προς τα τέλη του 8ου αιώνα. 56. Lounghis, Les ambassades byzantines en Occident, Θεοφάνους Χρονογραφία, 17,25 και 33,21 Λουγγής, Η ιδεολογία της Βυζαντινής Ιστοριογραφίας, G. Fowden, The Last Days of Constantine: Oppositional Versions and Their Influence, Journal of Roman Studies 84 (1994), Βίος Αδριανού A' ( ), Liber Pontificalis, 493, 497 P. Classen, Karl der Grosse, das Papsttum und Byzanz, Sigmaringen Θεοφάνους Χρονογραφία, 449,

22 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ Το Βυζάντιο που προσπαθούσε να ελέγξει τη Δύση ελέγχοντας τον πάπα, βρίσκεται τώρα αντιμέτωπο με μια ισχυρότατη δυτική στρατιωτική δύναμη που προστατεύει τα παπικά συμφέροντα και υπακούει ιδεολογικά στον πάπα. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων από τον νέο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Στ' ( ) αλλάζει και πάλι προσανατολισμό και γίνεται προσπάθεια επαναπροσέγγισης του πάπα που τώρα είναι ο Αδριανός Α' ( ). 60 Το σίγουρο είναι ότι στο Βυζάντιο γίνεται πλέον απόλυτη συνείδηση ότι οι Φράγκοι θα κατεβαίνουν στην Ιταλία καθ' υπόδειξη των παπών, οι οποίοι δεν θέλουν την ανάκτηση των εδαφών της Ιταλίας από τους Βυζαντινούς, που τώρα διαθέτουν στόλο με βάση τη Σικελία. Οι διπλωματικές λοιπόν προσπάθειες των Βυζαντινών επικεντρώνονται και πάλι γύρω από τον πάπα, αφού είχε εδραιωθεί η οριοθέτηση ανάμεσα στη Βόρεια Ιταλία, που ελεγχόταν από τους Φράγκους, και τη Νότια, που θα μπορούσε να ενισχύεται από τον στρατηγό Σικελίας. 61 Στο εξής, οι βυζαντινές εδαφικές κτήσεις στη Δύση περιορίζονται στη Νότια Ιταλία και τη Σικελία που ανήκαν και εκκλησιαστικά στην Κωνσταντινούπολη, με μόνιμη την απειλή να προσαρτηθούν στη Δύση χάρη στις διατάξεις της «Κωνσταντίνειας Δωρεάς». ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Jeannine Quillet, Les clefs du pouvoir au Moyen Age, Παρίσι L. Magi, La Sede Romana nella corrispondenza degli imperatori e patriarchi bizantini (VI-VII SEC), Louvain P. Yannopoulos, La société profane dans l'empire byzantin des Vile, Ville et IXe siècles, Louvain Ι. Καραγιαννόπουλος, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόμ. Β', Θεσσαλονίκη , Ο πρώτος γνωστός στρατηγός Σικελίας Θεοφύλακτος αντιμετωπίστηκε στη Ρώμη από την militia totius Italiae: Βίος Ιωάννη Στ' ( ), Liber Pontificalis, 383 Theophylaktos 8270, F. Winkelmann κ. ά., Prosopographie del mittelbyzantinischen Zeit, Βερολίνο-Ν. Υόρκη

23 Το ΒΥΖΆΝΤΙΟ ΑΠΈΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΘΥΠΟΣΤΑΤΟ ΤΗΣ ΔΎΣΗΣ (7ΟΣ - 8ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ) T. C. Lounghis, Les ambassades byzantines en Occident depuis la fondation des états barbares jusqu'aux Croisades ( ), Αθήνα J. M. Sansterre, Les moines grecs et orientaux à Rome aux époques byzantine et carolignienne, Βρυξέλλες 1980, τόμ. Ι-ΙΙ. T. Κ. Λουγγής, Δοκίμιο, για την κοινωνική εξέλιξη στη διάρκεια των λεγομένων "Σκοτεινών Αιώνων" ( ), Αθήνα 1985, ( = Σύμμεικτα 6 (1985), ). Judith Herrin, The Formation of Christendom, Princeton-N. Jersey Τ. Κ. Αουγγής, Η Βυζαντινή Κυριαρχία στην Ιταλία. Από το Θάνατο του Μ. Θεοδοσίου ώς την Αλωση του Μπάρι, μ.χ., Αθήνα Σπ. Τρωιάνος, Η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος και το νομοθετικό της έργο, Αθήνα Τ. Κ. Αουγγής, Η ιδεολογία της Βυζαντινής Ιστοριογραφίας, Αθήνα Fr. Winkelmann, Der monenergetisch-monotheletische Streit, Berliner Byzantinische Studien 6, Frankfurt am Main

24 Το περίφημο βυζαντινό μεταξωτό με το τέθριππο άρμα. Ίσως του 8ου ή 9ου αιώνα. Πιθανώς δώρο κάποιας βυζαντινής πρεσβείας. Aachen, Θησαυροφυλάκιο. Από το βιβλίο: Α. Muthesius, Byzantine Silk Weaving, Βιέννη Αυτοκρατορικές φιγούρες σε βυζαντινό μεταξωτό ύφασμα από τα λείψανα του St Austremoine του St Calvin (Mozac) του 8ου αι. Σήμερα βρίσκεται στη Αυών. Από το βιβλίο: Α. Muthesius, Byzantine Silk Weaving, Βιέννη 1997.

Ευρύκλεια Κολέζα ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843)

Ευρύκλεια Κολέζα ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843) μεγάλες εδαφικές απώλειες ενίσχυση ελληνικότητας νέοι θεσμοί πλαίσιο μέσα στο οποίον το Βυζάντιο

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Επανάληψη Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ο Κωνσταντίνος Βυζάντιο 1. Αποφασίζει τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Ανατολή κοντά στο αρχαίο Βυζάντιο: νέο διοικητικό κέντρο η Κωνσταντινούπολη 2. 313

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ α. η αραβική εξάπλωση με την καθοδήγηση των δύο πρώτων χαλιφών οι Άραβες εισέβαλαν και κατέκτησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα τις πλούσιες χώρες της Εγγύς

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ. Οι πρεσβευτές πρόσωπα σεβαστά και απαραβίαστα

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ. Οι πρεσβευτές πρόσωπα σεβαστά και απαραβίαστα Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ Α. Η βυζαντινή διπλωματία Οι πρεσβευτές πρόσωπα σεβαστά και απαραβίαστα Μέθοδοι της βυζαντινής διπλωματίας: Ευκαιριακές αποστολές πρέσβεων Χορηγίες ( χρήματα ή δώρα

Διαβάστε περισσότερα

ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054

ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 867 886 912 913

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΕΡΓΙΑΝΝΙΔΗ ΣΤΑΘΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΕΡΓΙΑΝΝΙΔΗ ΣΤΑΘΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΕΡΓΙΑΝΝΙΔΗ ΣΤΑΘΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΣΧΊΣΜΑ Με τον όρο Σχίσμα εννοούμε τη διάσπαση της χριστιανικής εκκλησίας σε Ανατολική Ορθόδοξη και Δυτική Καθολική, που συνέβη

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ Ἱστορίης Ἐπίσκεψις Μάθημα: Βυζαντινή Ιστορία ιδάσκουσα: Ειρήνη Χρήστου Ειρήνη Χρήστου Βυζαντινή Ιστορία Ειρήνη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 1 ΒΥΖΑΝΤΙΟ Η ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΕΡΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ 2 ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ Συνομωσίες, ίντριγκες και μηχανορραφίες. Θρησκευτικός φανατισμός Δεισιδαιμονία.

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Οι βυζαντινοί ήταν καλά πληροφορημένοι για τις γειτονικές χώρες από δικούς τους ανθρώπους. Όταν έφταναν επισκέπτες, έμποροι, μισθοφόροι ή στρατιωτικοί φυγάδες, ή ακόμα κρατικές

Διαβάστε περισσότερα

Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ)

Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ) Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ) 1.1 Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας Επιμέλεια, Δ. Πετρουγάκη, Φιλόλογος Οι διοικητικές αλλαγές Ο Διοκλητιανός (284 μ.χ.) επεδίωξε

Διαβάστε περισσότερα

7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ. αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις

7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ. αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις 7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις πώς διαχειρίστηκε ο Ηράκλειος τόσο τους κινδύνους που απειλούσαν τα σύνορα του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους όσο και τα σοβαρά προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»;

Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»; Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»; Ο όρος«βυζαντινόν» αναφέρεται στο Μεσαιωνικό κράτος που εδιοικείτο από την Κωνσταντινούπολη, τη μεγάλη πόλη των ακτών του Βοσπόρου. Οι ιστορικοί χρησιμοποιούν τον όρο αυτόν

Διαβάστε περισσότερα

Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα. των εικόνων (εικονομαχία)

Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα. των εικόνων (εικονομαχία) Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων (εικονομαχία) ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ Πνευματική κίνηση εμφανίστηκε στο Βυζάντιο στα μέσα του 9 ου αι. Είναι σύμφωνη με τις παραδόσεις της Ορθοδοξίας ή όχι

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Ενότητα 6: Ιστορικό Πλαίσιο 8ου-9ου αιώνα: Σκοτεινοί αιώνες-εικονομαχία. Θεοφάνης: Βίος και Έργο. Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Οι φοιτητές θα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ. Από τις πέντε (5) ερωτήσεις να απαντήσεις στις τρεις (3). Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες.

ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ. Από τις πέντε (5) ερωτήσεις να απαντήσεις στις τρεις (3). Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες. ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ Μάθημα: Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Τάξη: Β Γυμνασίου Ενότητα: Οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου Χρόνος εξέτασης: 45 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Από τις πέντε (5) ερωτήσεις να απαντήσεις

Διαβάστε περισσότερα

2. Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (610-641). ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

2. Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (610-641). ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ 2. Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (610-641). ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Συμπλήρωση κενών Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις (τρεις

Διαβάστε περισσότερα

1 η Αιτία: 2 η Αιτία: 3 η Αιτία:

1 η Αιτία: 2 η Αιτία: 3 η Αιτία: Εικονομαχία Αιτίες Συνέπειες Ορισμός: η θρησκευτική και πολιτική διαμάχη για τη λατρεία των εικόνων. 1 η Αιτία: 1η Συνέπεια: Αντίπαλες πλευρές: εικονομάχοι > το επίσημο κράτος και τμήμα του πληθυσμού εικονόφιλοι

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα: 9 Μέγεθος: 56 cm ² Μέση κυκλοφορία: 1030 Επικοινωνία εντύπου:

Σελίδα: 9 Μέγεθος: 56 cm ² Μέση κυκλοφορία: 1030 Επικοινωνία εντύπου: Σελίδα: 16 Μέγεθος: 510 cm ² Μέση κυκλοφορία: 7510 Επικοινωνία εντύπου: (210) 8113000 Σελίδα: 9 Μέγεθος: 56 cm ² Μέση κυκλοφορία: 1030 Επικοινωνία εντύπου: 210 5231.831-4 Είδος: Εφημερίδα / Κύρια / Οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ 3 o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ Σ.Χ. ΕΤΟΣ 2011-2012 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΜΑΣ» ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ Εργασία της μαθήτριας:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 10 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 10 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 10 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Π Ρ Ο Τ Υ Π Ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Α Ν Α Β Ρ Υ Τ Ω Ν Σ Χ Ο Λ Ι Κ Ο Ε Τ Ο Σ : 2 0 1 7-2 0 1 8 Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Η Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ρ Ι Α : Β. Δ Η Μ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Τ Α

Διαβάστε περισσότερα

H ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ Γ ΚΑΙ Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ

H ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ Γ ΚΑΙ Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ H ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ Γ ΚΑΙ Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ ΓΙΑΤΙ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ ΣΤΟ ΣXOΛEIO; ΓΙΑ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΜΑΣ!!! Ο Μιχαήλ Γ (842-867) ήταν ο τελευταίος αυτοκράτορας της δυναστείας του Αμορίου. Όταν

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #2: Βασικές Γνώσεις I Εισαγωγή Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #8: Χρονολόγιο Ι Χρονολόγιο 253 507 μ. Χ. Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

Η σταδιακή επέκταση του κράτους των Βουλγάρων

Η σταδιακή επέκταση του κράτους των Βουλγάρων 1 ΙΣΤΟΡΙΑ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ : ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ Οι Βούλγαροι Οι Ονογούροι Βούλγαροι. Οι πρώτες Βουλγαρικές φυλές πρέπει να έφθασαν στην περιοχή ανάμεσα στον Καύκασο και την Αζοφική Θάλασσα στα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ ΕΠΟ 10-1 η Γραπτή Εργασία 2008-2009 Εξετάστε τις σχέσεις κοσμικής και εκκλησιαστικής εξουσίας στην Καθολική Δύση από τον 5ο έως και τον 13ο αιώνα. Ενισχύεται ή αποδυναμώνεται η εκκλησιαστική εξουσία σε

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία Β Γυμνασίου - Επαναληπτικές ερωτήσεις εφ όλης της ύλης Επιμέλεια: Νεκταρία Ιωάννου, φιλόλογος

Ιστορία Β Γυμνασίου - Επαναληπτικές ερωτήσεις εφ όλης της ύλης Επιμέλεια: Νεκταρία Ιωάννου, φιλόλογος ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ερωτήσεις ανά ενότητα του σχολικού εγχειριδίου Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία 1.1.1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη [σ. 7-9] α] Ποια μέτρα πήρε ο Κωνσταντίνος Α για την ανόρθωση του κράτους;

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη του Γένους»

Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη του Γένους» 27/09/2019 Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη Γένους» Οικουμενικό Πατριαρχείο / Μητροπόλεις Οικουμενικού Θρόνου Το έτος 2019, με συμπλήρωση πενήντα ετών από ίδρυση Ιεράς Μητροπόλεως Βελγίου, Εξαρχίας

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (13ος - 18ος αι.)

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (13ος - 18ος αι.) ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (13ος - 18ος αι.) Ενότητα #2: H Δ Σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους Σχόλια για τα γεγονότα της προηγούμενης ενότητας Νικόλαος

Διαβάστε περισσότερα

Ανασκόπηση Στο προηγούμενο μάθημα είδαμε πως μετά το θάνατο του Βασιλείου Β : το Βυζάντιο έδειχνε ακμαίο, αλλά είχαν τεθεί οι βάσεις της κρίσης στρατι

Ανασκόπηση Στο προηγούμενο μάθημα είδαμε πως μετά το θάνατο του Βασιλείου Β : το Βυζάντιο έδειχνε ακμαίο, αλλά είχαν τεθεί οι βάσεις της κρίσης στρατι Εσωτερική κρίση εξωτερικοί κίνδυνοι 1054-10811081 Στο σημερινό μάθημα θα δούμε: 1. τα εσωτερικά προβλήματα 2. τους εξωτερικούς κινδύνους 3. κυρίως τη μάχη στο Ματζικέρτ και τις συνέπειές της Ανασκόπηση

Διαβάστε περισσότερα

Η Ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της. Επιμέλεια Δ. Πετρουγάκη, φιλόλογος

Η Ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της. Επιμέλεια Δ. Πετρουγάκη, φιλόλογος Η Ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της Επιμέλεια Δ. Πετρουγάκη, φιλόλογος Εκδοχές ίδρυσης Σύμφωνα με την παράδοση από τον Ρωμύλο, γιο του Αινεία (γύρω στο 735 π.x.) Σύμφωνα με την αρχαιολογική έρευνα στη

Διαβάστε περισσότερα

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία 29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία Οι Σελτζούκοι Τούρκοι και οι Νορμανδοί απειλούν την αυτοκρατορία και την Πόλη. Η Ανατολική και η Δυτική εκκλησία χωρίζονται οριστικά.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΤΑΞΗ: Β ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 5

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΤΑΞΗ: Β ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 5 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2013-2014 ΛΕΜΕΣΟΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12/Ο6/2014 ΤΑΞΗ: Β ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 5 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ---------------------------------------------------------

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία Ενότητα 1η: Εισαγωγή Ελευθερία Μαντά, Λέκτορας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Ιστορίας και Αρχαιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

σοβαρές αντιδράσεις, ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές επαρχίες, λόγω των

σοβαρές αντιδράσεις, ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές επαρχίες, λόγω των ΚΕΦ. 5. Η ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ (726 843) πρωτεργάτες: Λέων Γ, Κωνσταντίνος Ε (Ίσαυροι) ιδεολογική βάση: ανεικονικές αντιλήψεις κατοίκων Ανατολικών επαρχιών επιχείρημα: η απεικόνιση του θείου δε συμβιβάζεται με

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1o ΘΕΜΑ

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1o ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 6400 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1o ΘΕΜΑ 1.α. Να επιλέξετε και να γράψετε τη σωστή απάντηση για κάθε ομάδα από τις ακόλουθες ερωτήσεις: 1. Η ομηρική εποχή ονομάζεται επίσης:

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912)

Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912) Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-1913 Ιστορία Γ Γυμνασίου Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912) Χρονολόγιο 1897-1908 Μακεδόνικος Αγώνας 1912-1913 Βαλκανικοί πόλεμοι 1914-1918 Α' Παγκόσμιος

Διαβάστε περισσότερα

Μεσαιωνική & Νεώτερη Ιστορία Β Γυμνασίου

Μεσαιωνική & Νεώτερη Ιστορία Β Γυμνασίου Μεσαιωνική & Νεώτερη Ιστορία Β Γυμνασίου Οι πρώτοι αι. του Βυζαντίου 330 μ. Χ.-395 μ. Χ. Κωνσταντίνος Τι καλούμε «πηγή»; Αυτόν/αυτό από τον οποίο προέρχεται μια πληροφορία. Άμεσες πηγές: Αυτούσια κατάλοιπα:

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία. Κουτίδης Σιδέρης

Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία. Κουτίδης Σιδέρης Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία Κουτίδης Σιδέρης Η βυζαντινή κοινωνική διαστρωμάτωση Εισαγωγή Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρξε μία από τις πλέον μακραίωνες κρατικές δομές στην μέχρι τώρα ανθρώπινη

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: Βαθμός: Ολογράφως:..

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: Βαθμός: Ολογράφως:.. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014 2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 5-6 -2015 ΤΑΞΗ: Β Χρόνος: 2 ώρες Βαθμός: Ολογράφως:.. Υπογραφή καθηγητή:.. Ονοματεπώνυμο

Διαβάστε περισσότερα

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Διάλεξη 5 Ο Έκτος Αιώνας και η Δυναστεία του Ιουστινιανού (518-610): Ιουστίνος Α (518-527) - Ιουστινιανός Α (α μέρος: 527-548)

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Διάλεξη 5 Ο Έκτος Αιώνας και η Δυναστεία του Ιουστινιανού (518-610): Ιουστίνος Α (518-527) - Ιουστινιανός Α (α μέρος: 527-548) ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Διάλεξη 5 Ο Έκτος Αιώνας και η Δυναστεία του Ιουστινιανού (518-610): Ιουστίνος Α (518-527) - Ιουστινιανός Α (α μέρος: 527-548) Νικόλαος Γ. Χαραλαμπόπουλος Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ Ονοματεπώνυμο: Τμήμα:. Αριθμός:..

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ Ονοματεπώνυμο: Τμήμα:. Αριθμός:.. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016 2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 02 /06/2017 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ΩΡΕΣ Βαθμός: Ολογράφως:.. Υπογραφή: Ονοματεπώνυμο:

Διαβάστε περισσότερα

Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους Βούλγαρους και τους Ρώσους Α. Οι Βούλγαροι α μέρος

Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους Βούλγαρους και τους Ρώσους Α. Οι Βούλγαροι α μέρος Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους Βούλγαρους και τους Ρώσους Α. Οι Βούλγαροι α μέρος Βούλγαροι Αρχικά ζουν σε εδάφη του Βυζαντίου εμποδίζουν άλλους λαούς να μετακινηθούν Αργότερα ιδρύουν κράτος προσπαθούν

Διαβάστε περισσότερα

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο Τα όρια του βυζαντινού κράτους από τα μέσα του 7ου ως τον 9ο αιώνα. Επεξεργασία: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. ΙΜΕ http://www.ime.gr/chronos/09/gr/gallery/main/others/o2p 2.html I. Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ

H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ Στο θρόνο βρίσκεται ο Αλέξιος Α Κομνηνός 1081 1118 (ιδρυτής δυναστείας Κομνηνών) Ο Αλέξιος Α Κομνηνός μπροστά στο Χριστό Ο Αλέξιος Α διαπραγματεύεται με τους σταυροφόρους

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑÏΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑÏΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2018-2019 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑÏΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2018-2019 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 03-06-2019 ΤΑΞΗ: Β ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ώρες (10:30-12:30) ΟΔΗΓΙΕΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Η Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή της Kλάσης Δυτική Εξαρχία:

Η Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή της Kλάσης Δυτική Εξαρχία: Aνακοίνωση Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Kλάσης - Δυτική Εξαρχία, είναι μια τοπική παραδοσιακή Ορθόδοξη Εκκλησία που συνεχίζει την προ-σχισματική (1054) Πίστη και Πρακτική της πρώιμης Δυτικής Εκκλησίας. Με αυτόν

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 5/6/2015

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 5/6/2015 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 5/6/2015 ΤΑΞΗ: Β ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 6 Προσοχή! Όλες οι ερωτήσεις να

Διαβάστε περισσότερα

ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΤΑΞΗ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΤΑΞΗ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014-2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΤΑΞΗ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΑΡΙΘΜΟΣ: ΩΡΑ: 10.30 12.30 μ.μ (διάρκεια 2 ώρες) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 05 / 06 /15 ΒΑΘΜΟΣ: ΥΠΟΓΡΑΦΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος και τον τόνο της αποτίμησης γ) τα στοιχεία της ιστορικής

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΝΑΤΗ Η ΥΣΤΕΡΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΝΑΤΗ Η ΥΣΤΕΡΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΝΑΤΗ Η ΥΣΤΕΡΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 1. Ύστερη Μεσαιωνική Περίοδος - Η Ύστερη Μεσαιωνική περίοδος ξεκινάει από τον 11 ο αι., ο οποίος σηματοδοτεί την έναρξη μίας διαφορετικής

Διαβάστε περισσότερα

Μιχάλης Κοκοντίνης. 1 Πειραματικό δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης Ε'1 τάξη Οι Ρωμαίοι κυβερνούν τους Έλληνες

Μιχάλης Κοκοντίνης. 1 Πειραματικό δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης Ε'1 τάξη Οι Ρωμαίοι κυβερνούν τους Έλληνες Μιχάλης Κοκοντίνης 1 Πειραματικό δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης Ε'1 τάξη 2017-18 1. Οι Ρωμαίοι κυβερνούν τους Έλληνες Πρώτη φροντίδα των Ρωμαίων ήταν να κρατήσουν τους Έλληνες διχασμένους και να τους εμποδίσουν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 1 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 1 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 1 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Ποιος πόλεμος ονομάζεται Πελοποννησιακός: Ο καταστροφικός εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Αθήνας - Σπάρτης και των συμμαχικών τους πόλεων-κρ

Διαβάστε περισσότερα

ΡΩΜΑΪΚΗ ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΣΧ.ΕΤΟΣ : ΤΑΞΗ : Α 1 ΜΑΘΗΜΑ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ

ΡΩΜΑΪΚΗ ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΣΧ.ΕΤΟΣ : ΤΑΞΗ : Α 1 ΜΑΘΗΜΑ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ ΡΩΜΑΪΚΗ ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΣΧ.ΕΤΟΣ : 2017-2018 ΤΑΞΗ : Α 1 ΜΑΘΗΜΑ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ Γκουτζίνα Ιφιγένεια, Δροσινού Μαρία Γεωργία ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ Ο όρος «Σύγκλητος»

Διαβάστε περισσότερα

κάντε κλικ στη Τρίτη επιλογή : Οι Θεσσαλονικείς αδελφοί ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος

κάντε κλικ στη Τρίτη επιλογή : Οι Θεσσαλονικείς αδελφοί ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος ΤΑΞΗ Δ ΜΑΘΗΜΑ : ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Κύριλλος και Μεθόδιος : Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ 1. Να αντιληφθούν οι μαθητές ότι μέσα από την ιεραποστολή του Κυρίλλου

Διαβάστε περισσότερα

Α Δηλιακή συμμαχία Πηγαίνετε στη σελίδα 99 και διαβάστε την πηγή. Ποια ήταν η έδρα της συμμαχίας; Ποιοι συμμετείχαν; Ποιος ήταν ο στόχος της συμμαχίας

Α Δηλιακή συμμαχία Πηγαίνετε στη σελίδα 99 και διαβάστε την πηγή. Ποια ήταν η έδρα της συμμαχίας; Ποιοι συμμετείχαν; Ποιος ήταν ο στόχος της συμμαχίας Κλασική εποχή Κλασική εποχή ονομάζεται η περίοδος από το 480 έως το 323 π.χ. Γιατί έχουν επιλεγεί αυτά τα έτη; 480π.Χ.: τέλος των περσικών πολέμων 323π.Χ.: θάνατος Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τι ονομάζουμε σήμερα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. Διεύθυνση αλληλογραφίας: Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας/Φιλοσοφική Σχολή/ Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων/ Τ.Κ. 45110.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. Διεύθυνση αλληλογραφίας: Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας/Φιλοσοφική Σχολή/ Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων/ Τ.Κ. 45110. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ονοματεπώνυμο: Αγγελική Παναγοπούλου Πατρώνυμο: Γεώργιος Τόπος γέννησης: Αθήνα Οικογενειακή κατάσταση: Άγαμη Θέση: Λέκτορας Γνωστικό Αντικείμενο: Βυζαντινή Ιστορία Διεύθυνση αλληλογραφίας:

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #3: Βασικές Γνώσεις II Τα βαρβαρικά βασίλεια Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας 1 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης.

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οι Άγιοι της. Ενότητα 1: Θεσσαλονίκη: Ιστορικά και Πολιτισµικά Χαρακτηριστικά Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Έτσι, 2 πολιτικές επιλογές αντιπαρατέθηκαν στο Βυζάντιο:

Έτσι, 2 πολιτικές επιλογές αντιπαρατέθηκαν στο Βυζάντιο: ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Για κάτι λιγότερο από 1000 χρόνια, Οι Νότιοι κ Ανατολικοί Σλάβοι βρίσκονταν σε άμεση επαφή με το Βυζάντιο ένα πολύ ανώτερο πολιτιστικό κέντρο με κυρίαρχη ιδεολογία και πολύ μεγάλη αφομοιωτική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΣΧ. ΕΤΟΣ 2010 2011 ΤΑΞΗ Β ΤΜΗΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ: ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ Α- ΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι 1 Ενότητα #2: Βασικές Γνώσεις I Οικονομία και κοινωνία στη Βαρβαρική Δύση Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας 2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ

ΤΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΤΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ Το Χρονολόγιο της Εικονομαχίας αναφέρεται στην θεολογική και πολιτική διαμάχη που ξέσπασε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία τον 8 ο και 9 ο αιώνα, γύρω από τη λατρεία των χριστιανικών

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6. Η κρίση στα Βαλκάνια (σελ )

Κεφάλαιο 6. Η κρίση στα Βαλκάνια (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης 4 η Ενότητα «Η Ελλάδα στον 19 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 6 Η κρίση στα Βαλκάνια (σελ. 170 173) Στη διάρκεια του 19ου αιώνα η Οθωµανική Αυτοκρατορία αντιµετώπισε πολλά προβλήµατα και άρχισε σταδιακά

Διαβάστε περισσότερα

Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από πέντε (5) σελίδες.

Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από πέντε (5) σελίδες. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΒΑΘΜΟΣ:... ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2011-2012 ΥΠΟΓΡΑΦΗ:... ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες Τάξη : Β Γυμνασίου Ημερ.: 12/06/2012 Ονοματεπώνυμο μαθητή /

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΚΥΡΙΕΣ ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ 13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ Μ. ΚΟΝΙΔΑΡΗ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ 19 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 23

Περιεχόμενα ΚΥΡΙΕΣ ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ 13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ Μ. ΚΟΝΙΔΑΡΗ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ 19 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 23 Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 1967-1974 7 Περιεχόμενα ΚΥΡΙΕΣ ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ 13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ Μ. ΚΟΝΙΔΑΡΗ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ 19 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 23 Μ Ε Ρ Ο Σ Α Όψεις σχέσεων κράτους και εκκλησίας προ

Διαβάστε περισσότερα

Αυτά που θέλουν, αυτά που έχουν συμφωνήσει και αυτά που φοβούνται οι Παπικοί, όσο ακόμα υπάρχουν και αντιδρούν Ορθόδοξοι πιστοί.

Αυτά που θέλουν, αυτά που έχουν συμφωνήσει και αυτά που φοβούνται οι Παπικοί, όσο ακόμα υπάρχουν και αντιδρούν Ορθόδοξοι πιστοί. Αυτά που θέλουν, αυτά που έχουν συμφωνήσει και αυτά που φοβούνται οι Παπικοί, όσο ακόμα υπάρχουν και αντιδρούν Ορθόδοξοι πιστοί. Στην παρακάτω συνέντευξη (ακολουθούν αποσπάσματα σε μετάφραση) που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑÏΟΥ- IOYNIOY ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΤΑΞΗ

ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑÏΟΥ- IOYNIOY ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΤΑΞΗ ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2016-2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑÏΟΥ- IOYNIOY ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΤΑΞΗ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΑΡΙΘΜΟΣ: ΩΡΑ: 10.30 12.30 μ.μ ( διάρκεια 2 ώρες ) ΒΑΘΜΟΣ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 6 ος 9 ος αι Οικονομική κατάσταση στο Βυζάντιο από το β μισό του 6 ου αι. αρχές 9 ου αι. το κίνημα του Θωμά του Σλάβου 6 ος 8 ος αι. Προβλήματα δημογραφικά Προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Διάλεξη 11 Ο Δέκατος Αιώνας (β μισό): Ρωμανός Β (959-963) Νικηφόρος Φωκάς (963-969) - Ιωάννης Τσιμισκής (969-976)

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Διάλεξη 11 Ο Δέκατος Αιώνας (β μισό): Ρωμανός Β (959-963) Νικηφόρος Φωκάς (963-969) - Ιωάννης Τσιμισκής (969-976) ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Διάλεξη 11 Ο Δέκατος Αιώνας (β μισό): Ρωμανός Β (959-963) Νικηφόρος Φωκάς (963-969) - Ιωάννης Τσιμισκής (969-976) Νικόλαος Γ. Χαραλαμπόπουλος Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Βασικός

Διαβάστε περισσότερα

Τάσσης Βασίλειος 12ο Λύκειο

Τάσσης Βασίλειος 12ο Λύκειο Η εποχή του Περικλή Ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος Επέκταση της εμπορικής επιρροής των Αθηναίων στην Δύση (ίδρυση της αποικίας των Θουρίων το 444/3 π.χ.) Ο Πειραιάς εξελίσσεται στο κυριότερο εμπορικό

Διαβάστε περισσότερα

4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους

4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ 4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους (σελ. 39-40) Ο Μιχαήλ Γ ως αρματοδρόμος στα ανάκτορα του Αγίου Μάμαντα.

Διαβάστε περισσότερα

ΙΙ. Η εποχή της ακμής: από τον τερματισμό της Εικονομαχίας ως το Σχίσμα των δύο εκκλησιών ( ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΙΙ. Η εποχή της ακμής: από τον τερματισμό της Εικονομαχίας ως το Σχίσμα των δύο εκκλησιών ( ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 1. Προοίμιο της ακμής του Βυζαντινού Κράτους (843-867) ακόλουθες λέξεις (τρεις περισσεύουν): Σερβία, Μοραβία, Μεθόδιος, Νικόλαος, Ρατισλάβος, Βόρης, Φώτιος, Σέργιος. Οι Βυζαντινοί ιεραπόστολοι Κωνσταντίνος-Κύριλλος

Διαβάστε περισσότερα

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή 32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή Η Θεσσαλονίκη, από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια, είναι η δεύτερη σημαντική πόλη της αυτοκρατορίας. Αναπτύσσει σπουδαία εμπορική, πνευματική και πολιτική κίνηση, την

Διαβάστε περισσότερα

3.3. Η ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της 3.4 Η συγκρότηση της ρωμαϊκής πολιτείας Res publica (σελ.170-αρχή 175)

3.3. Η ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της 3.4 Η συγκρότηση της ρωμαϊκής πολιτείας Res publica (σελ.170-αρχή 175) Λατινική ορολογία για τις Ενότητες της Ρωμαϊκής Ιστορίας Plebes (171) = 1. οι πληβείοι (= αρχικά όσοι δεν ήταν πατρίκιοι, αργότερα όσοι δεν ήταν πατρίκιοι ούτε ιππείς). 2. το πλήθος, ο όχλος. Senatus (171,

Διαβάστε περισσότερα

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Διάλεξη 14

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Διάλεξη 14 ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Διάλεξη 14 Ο Δωδέκατος Αιώνας (α μέρος): Αλέξιος Α Κομνηνός (1081-1118) - Ιωάννης Β Κομνηνός (1118-1143) - Μανουήλ Α Κομνηνός (1143-1180) - Αλέξιος Β Κομνηνός (1180-1183) - Ανδρόνικος

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3. Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ )

Κεφάλαιο 3. Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης 5 η ενότητα «Η Ελλάδα στον 20 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 3 Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ. 186 189) Οι προσδοκίες, που καλλιέργησε στους υπόδουλους χριστιανικούς λαούς το κίνηµα των Νεοτούρκων το

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΒΔΟΜΗ Η ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΒΔΟΜΗ Η ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΒΔΟΜΗ Η ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 1. Εισαγωγή - Η πιο παραμελημένη περίοδος της ιστορίας της Ελληνικής είναι η μεσαιωνική. Για λόγους καθαρά ιδεολογικούς και πολιτικούς, το

Διαβάστε περισσότερα

Περίοδος των Αραβικών Επιδρομών - Μετοικεσία Κυπρίων. Φύλλο εργασίας

Περίοδος των Αραβικών Επιδρομών - Μετοικεσία Κυπρίων. Φύλλο εργασίας Περίοδος των Αραβικών Επιδρομών - Μετοικεσία Κυπρίων Φύλλο εργασίας 1. «Αυτό το έτος (Α.Μ. 6177=691 μ.χ.) ο Ιουστινιανός από ανοησία έλυσε την ειρήνη, την οποία είχε συνομολογήσει με τον (Χαλίφη) Abd al

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογραφία. Μιχαήλ Βόδας Σούτσος Μεγάλος Διερµηνέας και ηγεµόνας της Μολδαβίας Dupré Louis, 1820

Εικονογραφία. Μιχαήλ Βόδας Σούτσος Μεγάλος Διερµηνέας και ηγεµόνας της Μολδαβίας Dupré Louis, 1820 Φαναριώτες Ονοµασία που δόθηκε στα µέλη της παλαιάς βυζαντινής αριστοκρατίας (µεταξύ εκείνων που δεν διέφυγαν στη Δύση ή δεν εξισλαµίσθηκαν) και σε εµπόρους από τις περιοχές του Πόντου, της Ανατολίας (:

Διαβάστε περισσότερα

Ύλη Β Γυμνασίου ομάδα μαθημάτων Α (τμήμα ένταξης)

Ύλη Β Γυμνασίου ομάδα μαθημάτων Α (τμήμα ένταξης) 5 ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας Σχολ. Έτος 2017-18 Εξεταστέα ύλη προαγωγικών εξετάσεων περιόδου Ιουνίου ΜΑΘΗΜΑ: ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Γιώργος Ιωάννου «Να σαι καλά δάσκαλε» σελ 32 Άννα Φράνκ «Το ημερολόγιο

Διαβάστε περισσότερα

3. Μιχαήλ Η' και Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγοι. α. Η εξωτερική πολιτική του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου

3. Μιχαήλ Η' και Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγοι. α. Η εξωτερική πολιτική του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου 3. Μιχαήλ Η' και Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγοι α. Η εξωτερική πολιτική του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου Στόχοι: Ο Μιχαήλ Η' (1261-1282) έπρεπε: να αντιμετωπίσει την επιθετικότητα των Λατίνων και να αποκαταστήσει

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 6336 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1ο ΘΕΜΑ 1.α. (I). Να αντιστοιχίσετε στοιχεία της στήλης Α με στοιχεία της στήλης Β. Ένα στοιχείο της Στήλης Α περισσεύει. Οι σωστές απαντήσεις

Διαβάστε περισσότερα

1. Οι Σκλαβηνίες ήταν νησίδες Σλάβων εποίκων διασκορπισμένες ανάμεσα στο γηγενή πληθυσμό

1. Οι Σκλαβηνίες ήταν νησίδες Σλάβων εποίκων διασκορπισμένες ανάμεσα στο γηγενή πληθυσμό ΟΜΑΔΑ Α 1. α. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν με την ένδειξη Σωστό (Σ) ή Λάθος ( Λ) 1. Οι Σκλαβηνίες ήταν νησίδες Σλάβων εποίκων διασκορπισμένες ανάμεσα στο γηγενή πληθυσμό 2. Οι εκστρατείες

Διαβάστε περισσότερα

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Νικόλαος Γ. Χαραλαμπόπουλος Τμήμα Φιλολογίας

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Νικόλαος Γ. Χαραλαμπόπουλος Τμήμα Φιλολογίας ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Διάλεξη 6 Ιουστινιανός Α (β μέρος: 548-565) Διάδοχοι Ιουστινιανού: Ιουστίνος Β (565-578) Τιβέριος (578-582) Μαυρίκιος (582-602) - Φωκάς (602-610) Νικόλαος Γ. Χαραλαμπόπουλος Τμήμα Φιλολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΣΤΡΟΒΟΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΣΤΡΟΒΟΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΣΤΡΟΒΟΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014-2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 05/06/15 ΤΑΞΗ : Β ΧΡΟΝΟΣ : 2 ώρες ΩΡΑ:07:45-09:45 Το εξεταστικό δοκίμιο

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #7: Μεσαιωνική Δύση ΙΙ Η γέννηση της Αγίας Αυτοκρατορίας Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας 1 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

1.3 1.Ποια κατάσταση επικρατούσε στην προϊσλαµική Αραβία; 2.Ποια η δράση του Μωάµεθ µεταξύ ;

1.3 1.Ποια κατάσταση επικρατούσε στην προϊσλαµική Αραβία; 2.Ποια η δράση του Μωάµεθ µεταξύ ; 1. Από την αρχαιότητα στο Μεσαίωνα 2. Ποια γεγονότα προετοίµασαν το πέρασµα από την αρχαιότητα στο Μεσαίωνα; 3. Γιατί η περίοδος 330-641 έχει διπλή ονοµασία; 4.Ποια πολιτισµικά στοιχεία διακρίνουν το ανατολικό

Διαβάστε περισσότερα

Α] Ερωτήσεις. 1. Πώς και πότε εκχριστιανίστηκαν οι Σλάβοι της Μοραβίας; 2. Για ποιους λόγους οδηγήθηκαν οι δύο Εκκλησίες στο Πρώτο Σχίσμα;

Α] Ερωτήσεις. 1. Πώς και πότε εκχριστιανίστηκαν οι Σλάβοι της Μοραβίας; 2. Για ποιους λόγους οδηγήθηκαν οι δύο Εκκλησίες στο Πρώτο Σχίσμα; Ιστορία του μεσαιωνικού & νεότερου κόσμου Τράπεζα Θεμάτων Κεφάλαιο 2 ο : Η εποχή της ακμής: Από τον τερματισμό της Εικονομαχίας ως το Σχίσμα των δύο Εκκλησιών (843 1054) Ενότητα 2.1. Προοίμιο της ακμής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Παγκόσμια Ιστορία 2: Ο άνθρωπος απέναντι στο Θείο. Διδάσκουσα: αν. καθ. Μαρία Ευθυμίου, Πανεπιστήμιο Αθηνών

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Παγκόσμια Ιστορία 2: Ο άνθρωπος απέναντι στο Θείο. Διδάσκουσα: αν. καθ. Μαρία Ευθυμίου, Πανεπιστήμιο Αθηνών ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Παγκόσμια Ιστορία 2: Ο άνθρωπος απέναντι στο Θείο Διδάσκουσα: αν. καθ. Μαρία Ευθυμίου, Πανεπιστήμιο Αθηνών Εβδομάδα 1: Οι θρησκείες των γεωργών / Ανατολικές θρησκείες, μέρος 1 ο 1.1:

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ

Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ Ενότητα 2-Δ Α6: Οι θεολόγοι του 13ου αιώνα Αναστάσιος Γ. Μαράς, Δρ Θ. Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Διάλεξη 13

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Διάλεξη 13 ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Διάλεξη 13 Ο Ενδέκατος Αιώνας (β μισό) - Το τέλος της Μακεδονικής Δυναστείας: Θεοδώρα Πορφυρογέννητος (1055-1056) - Μιχαήλ Ϛ Στρατιωτικός (1056-1057) Δυναστεία Δουκών και Κομνηνών (1057-1185):

Διαβάστε περισσότερα

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους 30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους Οι σταυροφόροι βοηθούμενοι από τους Βενετούς καταλαμβάνουν την Πόλη. Πολλοί Έλληνες αναγκάζονται να φύγουν και να ιδρύσουν

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική, Πόλεμος, Στρατηγική

Πολιτική, Πόλεμος, Στρατηγική ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 3: Από την ρωμαϊκή λεγεώνα στον Μεσαίωνα Γιώργος Μαργαρίτης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Ένοπλη αντιπαράθεση στις αρχές του 20ου αιώνα που διήρκεσε περίπου 4 χρόνια ( ) Ξεκίνησε από την περιοχή της Καστοριάς και περί το τέλος του

Ένοπλη αντιπαράθεση στις αρχές του 20ου αιώνα που διήρκεσε περίπου 4 χρόνια ( ) Ξεκίνησε από την περιοχή της Καστοριάς και περί το τέλος του Ένοπλη αντιπαράθεση στις αρχές του 20ου αιώνα που διήρκεσε περίπου 4 χρόνια (1904-1908) Ξεκίνησε από την περιοχή της Καστοριάς και περί το τέλος του είχε επεκταθεί σε όλη τη σημερινή Μακεδονία μέχρι και

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 1. Τα πολύ παλιά χρόνια, όταν οι άνθρωποι δημιούργησαν οικισμούς, άρχισαν να καλλιεργούν τη γη και να εκτρέφουν ζώα. Επειδή τα μέταλλα δεν είχαν ανακαλυφθεί ακόμα, οι συναλλαγές τους

Διαβάστε περισσότερα

Ε. Τοποθετήστε τους δείκτες σκορ, στη θέση 0 του μετρητή βαθμολογίας. ΣΤ. Τοποθετήστε τον δείκτη χρόνου στη θέση Ι του μετρητή χρόνου.

Ε. Τοποθετήστε τους δείκτες σκορ, στη θέση 0 του μετρητή βαθμολογίας. ΣΤ. Τοποθετήστε τον δείκτη χρόνου στη θέση Ι του μετρητή χρόνου. ιαρκεια 90 λεπτα Παικτεσ 4 Ηλικια 12+ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Το Autokrator είναι ένα μεσαιωνικό στρατιωτικό παιχνίδι, για τις μάχες μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων μεταξύ 7ου και 11ου αιώνα μ.χ.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, ΒΙΒΛΙΟ 3 ο,70 (1,2)

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, ΒΙΒΛΙΟ 3 ο,70 (1,2) ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, ΒΙΒΛΙΟ 3 ο,70 (1,2) Εμφύλια διαμάχη στην Κέρκυρα Μετά την καταστολή της αποστασίας των Μυτιληναίων από τους Αθηναίους και την κατάληψη των Πλαταιών από τους Σπαρτιάτες(427π.Χ.),

Διαβάστε περισσότερα

Πατέρες και Οικουµενικοί Διδάσκαλοι. Πατρολογία Ι (Υ102) Διδάσκων: Συμεών Πασχαλίδης

Πατέρες και Οικουµενικοί Διδάσκαλοι. Πατρολογία Ι (Υ102) Διδάσκων: Συμεών Πασχαλίδης Πατέρες και Οικουµενικοί Διδάσκαλοι ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ Πατρολογία Ι (Υ102) Διδάσκων: Συμεών Πασχαλίδης 1 ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ Οι Πατέρες των πρώτων αιώνων Ποιοι ονοµάζονταν

Διαβάστε περισσότερα