Πέτρος Χαρτοκόλλης: Χρόνος και ψυχική λειτουργία Συναίσθηση του χρόνου και µεθύστερο

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Πέτρος Χαρτοκόλλης: Χρόνος και ψυχική λειτουργία Συναίσθηση του χρόνου και µεθύστερο"

Transcript

1 Πέτρος Χαρτοκόλλης: Χρόνος και ψυχική λειτουργία Συναίσθηση του χρόνου και µεθύστερο Αριστέα Σκούλικα Είναι γνωστό ότι ο Π. Χαρτοκόλλης ασχολήθηκε σε βάθος µε τη µελέτη της ψυχοπαθολογίας των οριακών περιπτώσεων και µε εκείνη των ψυχικών εκφάνσεων της χρονικότητας. Η υφή της χρονικής εµπειρίας, η διαταραχή της αίσθησης του χρόνου, καθώς και η λειτουργία της χρονικότητας στην νοηµατοδότηση της εµπειρίας τον απασχόλησαν σε σειρά εργασιών, ορισµένα στοιχεία των οποίων θα αναπαραγάγουµε εδώ, αναζητώντας συσχετισµούς µε σχετικές αναφορές των Φρόυντ και Προυστ. Κατά την αναζήτηση λοιπόν της ουσίας της εµπειρίας του χρόνου, ο Χαρτοκόλλης τον συλλαµβάνει ως δοµή, ως µήτρα, η οποία συµβάλλει στη µορφοποίηση και το κτίσιµο του υποκειµένου. Θα προσπαθήσουµε να δείξουµε πως η ιδέα που λανθάνει πίσω από τις σκέψεις αυτές είναι ότι η χρονική εµπειρία συνεισφέρει στη νοηµατοδοτούσα λειτουργία. Το 1972 µε το Time as a Dimension of Affects ο Χαρτοκόλλης επιχειρηµατολογεί υπέρ της ιδέας ότι το άγχος και η κατάθλιψη εξαρτώνται από τον προσανατολισµό του Εγώ στον χρόνο. Το άγχος σχετίζεται µε έναν κίνδυνο ο οποίος διαγράφεται στο µέλλον, ενώ η κατάθλιψη προκύπτει από έναν κίνδυνο που έχει επιβεβαιωθεί ως πραγµατικότητα. Ο βιωµένος χρόνος προκύπτει, εξάλλου, από την διαχείριση καταστάσεων αβοήθητου (helplessness) του βρέφους, από το αρχικό δηλαδή τραύµα και τις εµπειρίες απόγνωσης του βρέφους κατά τη ρυθµική κίνηση αύξησης της έντασης µε την εκδήλωση της ανάγκης. Το τραύµα συνιστά για τον λόγο αυτό οικουµενική συνθήκη που αφορά όλους τους ανθρώπους. Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 1

2 Με τη λογική αυτή, κατά την κρίσιµη στιγµή της διαχείρισης από το Εγώ της εσωτερικής και εξωτερικής πραγµατικότητας, µπορεί να παραχθούν διαταραχές της αίσθησης και της συναίσθησης του χρόνου, ένας τύπος των οποίων είναι η βίωση του χρόνου ως συνεχούς παρόντος. Αυτό συµβαίνει όταν το άτοµο δεν µπορεί να προβάλει τον εαυτό του στο παρελθόν ούτε στο µέλλον. Άλλες φορές κυριαρχεί ο προσανατολισµός του Εγώ στο παρελθόν, οπότε συνυπάρχει κατάθλιψη, ή αντίστοιχα στο µέλλον, µε κυρίαρχο το συναίσθηµα του άγχους. Το σηµαντικότερο για τον Χαρτοκόλλη είναι ότι τα συναισθήµατα χαρακτηρίζονται ως εµπειρίες από µια εγγενή διάσταση χρόνου (σ. 104), ότι, µε άλλα λόγια, η αίσθηση του χρόνου προσδίδει στο άγχος, την κατάθλιψη και την ανία, µια µοναδική βιωµατική ποιότητα. Κρατούµε τη σκέψη ότι η συναίσθηση του χρόνου προκύπτει από την επεξεργασία του βασικού αρχικού τραύµατος, το οποίο σχετίζεται µε την εµπειρία αβοήθητου του βρέφους. Το ερώτηµα που τίθεται αφορά το λόγο για τον οποίο τα συναισθήµατα προικίζονται εντός του ψυχισµού µε στοιχεία χρονικότητας, καθώς και τον µηχανισµό της ψυχικής αυτής διεργασίας. Το 1974, στο «Origins of Time A Reconstruction of the Ontogenetic Development of the Sense of Time Based on Object- Relations Theory», ο Χαρτοκόλλης επιστρέφει στη σύνδεση της αίσθησης του χρόνου µε τη διαδικασία της κάλυψης των αναγκών του βρέφους. Στο πλαίσιο αυτό αναδεικνύονται οι ψυχικές λειτουργίες της προσµονής (expectation) και της πρόβλεψης (anticipation), µε την προσµονή να εκφράζει µια ικανότητα για προβολή στο µέλλον, παρουσία του ερεθίσµατος, και την πρόβλεψη να εκπροσωπεί µια πιο εξελιγµένη λειτουργία, η οποία αποδίδει επίσης την έννοια της προβολής των επενδύσεων στο µέλλον, χωρίς όµως να συνεπικουρείται από την ύπαρξη του ερεθίσµατος στο άµεσο περιβάλλον. Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 2

3 Η ενεργοποίηση από το βρέφος της λειτουργίας της προσµονής το βοηθά όχι µόνο να αναπτύξει τη συναίσθηση του χρόνου αλλά και να µην κατακλύζεται από τις διεγέρσεις. Στην διαδικασία αυτή η συναίσθηση του χρόνου εµφανίζεται καταρχήν ως διάρκεια και, στη συνέχεια µόνο, ως προσµονή και προβολή στο µέλλον. Η διάρκεια σχετίζεται µε την επένδυση των αντιληπτικών δεδοµένων από τα συναισθήµατα, τα οποία ενέχουν εγγενώς, όπως είναι το συµπέρασµα της πρώτης εργασίας, στοιχεία χρονικότητας. Αν δεν επιτευχθεί µε τις κινήσεις αυτές έλεγχος των διεγέρσεων, το βρέφος παλινδροµεί σε ένα «κακό εαυτό-αντικείµενο», το οποίο δηµιουργεί αίσθηµα άχρονου, που είναι τραυµατικό. Με την αγχώδη και κοπιαστική αυτή διεργασία προσµονής δηµιουργείται στο βρέφος η έννοια της προοπτικής του µέλλοντος. Από τη στιγµή όµως που θα ικανοποιηθεί, το βρέφος δεν έχει πλέον ανάγκη να δοµεί τον χρόνο και µπορεί να εισέρχεται σε καταστάσεις ευχάριστης αχρονικότητας. Η προσµονή θεωρείται από τον Χαρτοκόλλη διάδοχος κατάσταση της ψευδαισθητικής ικανοποίησης της επιθυµίας. Η αντίληψη της διάρκειας, εξάλλου, γίνεται εφικτή από τη βίωση της µεταβολής που διαδέχεται την ικανοποίηση της ανάγκης. Αν η ικανοποίηση δεν επισυµβεί, και κατακλύσουν εξαιτίας αυτού οι διεγέρσεις τον ψυχισµό, η αίσθηση της διάρκειας χάνεται, όπως συµβαίνει στην περίπτωση της ικανοποίησης της επιθυµίας και της εξ αυτής απουσίας περαιτέρω µεταβολής. O Χαρτοκόλλης θέτει στη συνέχεια ως προϋπόθεση της συγκρότησης της αίσθησης του χρόνου τη δηµιουργία της σχέσης αντικειµένου και δεν την θεωρεί ουδέτερη λειτουργική διεκπεραίωση. Στο πλαίσιο αυτό η µονιµότητα αντικειµένου και εαυτού θεωρείται επίσης αναγκαία προϋπόθεση. Η συσχέτιση της συναίσθησης του χρόνου µε τη σχέση αντικειµένου γίνεται µέσω της υπόθεσης ότι το πρώτο Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 3

4 συναίσθηµα το οποίο περιέχει ένα ελάχιστο στοιχείο µέλλοντος είναι το άγχος που εκλύεται τη στιγµή της συνειδητοποίησης από το βρέφος της µαταιότητας της ψευδαισθητικής ικανοποίησης της επιθυµίας. Η συνειδητοποίηση αυτή οδηγεί σε ταυτόχρονη δηµιουργία ανοιγµάτων προς το αντικείµενο. Αν η βίωση στο παρόν καταστάσεων στέρησης, καθώς και της προσµονής ότι θα υπάρξει ικανοποίηση, εξηγεί την αίσθηση του µέλλοντος, τίθεται ερώτηµα για τον τρόπο κατάκτησης της εµπειρίας του παρελθόντος. Ο Χαρτοκόλλης αναδεικνύει έναν µηχανισµό, ο οποίος εισάγει και οργανώνει την εµπειρία εντός της δοµής του χρόνου. Είναι η παραποµπή του Εγώ στο παρελθόν, µε σκοπό την ανεύρεση µιας άλλης εµπειρίας, η οποία θα νοηµατοδοτήσει την παρούσα και θα επιτρέψει στο Εγώ να στραφεί στο µέλλον. Το σηµαντικό εδώ είναι λοιπόν ότι η ενσωµάτωση του παρελθόντος και του µέλλοντος στις ψυχικές διαδικασίες συµµετέχει ενεργά στη νοηµατοδότηση της εµπειρίας. Η σκέψη αυτή παραπέµπει στην έννοια του µεθυστέρου (Φρόυντ,1896). Το 1975, στο «Time and Affect in Psychopathology» ο Χαρτοκόλλης εξετάζει τον τρόπο µε τον οποίο βιώνεται ο χρόνος στις διάφορες ψυχοπαθολογικές καταστάσεις. Η εµπειρία του χρόνου συναρτάται και εδώ µε τη σχέση αντικειµένου, και οι διαταραχές της αίσθησης του χρόνου µε τις διαταραχές της σχέσης αυτής. Έτσι, αναφέρεται η εκδοχή της γνωστής µας επιβράδυνσης του χρόνου στην περίπτωση της κατάθλιψης, της επιτάχυνσής του στην περίπτωση της επιθετικότητας και, τέλος, της εκκένωσης ή ακινητοποίησής του στη σχιζοφρένεια. Ανάλογα είδη συµπεριφοράς παρατηρούνται και από την πλευρά του αντικειµένου το οποίο κατακερµατίζεται ή παύει να υπάρχει. Τον ίδιο δρόµο δε ακολουθεί και το συναίσθηµα. Το 1976 η µελέτη της βίωσης του χρόνου από τους ασθενείς οδηγεί µε το «On the Experience of Time and its Dynamics, with Special Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 4

5 Reference to Affects» στην ιδέα της συνάρτησης της αίσθησης του χρόνου µε τις ενορµητικές διακινήσεις. Μια ενεργός ενορµητική ώση οδηγεί σε αίσθηση αργής ροής, ενώ η Υπερ-Εγωτική ώση ή η µειωµένη ενορµητική ένταση οδηγούν σε µια αίσθηση ταχείας κίνησης του χρόνου. Η αποεπένδυση του αντικειµένου και η ενορµητική ακινητοποίηση οδηγούν εξάλλου σε αίσθηµα ακινητοποίησης του χρόνου και διακοπής της ροής του. Με τους µηχανισµούς αυτούς η χρονικότητα ενσωµατώνεται τελικά ως µέρος της εικόνας εαυτού και των συναισθηµάτων. Η άποψη για την εγγενή παρουσία του χρόνου εντός των συναισθηµάτων τα οποία λειτουργούν, µε πρώτο το άγχος (Φρόυντ, 1926) ως σήµατα, πρέπει να εξετασθεί περισσότερο µε το ερώτηµα αν και ο χρόνος λειτουργεί επίσης, κατ αναλογίαν προς το συναίσθηµα, ως σήµα. Υπενθυµίζουµε ότι µια τέτοια πεποίθηση εµφανίζεται στην καθηµερινότητα ως κοινός τόπος, όταν λέµε ότι «το µέλλον θα δείξει» ή όταν υποστηρίζουµε ότι η σηµασία κάποιου γεγονότος φαίνεται στο µεθύστερο. Ανάλογο νόηµα έχει και η έκφραση «κατόπιν εορτής». Αν αυτό ισχύει, τίθεται ερώτηµα για τον µηχανισµό µε τον οποίο ο χρόνος αποκτά σηµασιοδοτική λειτουργία. Είδαµε ότι ο Χαρτοκόλλης έχει ήδη τοποθετηθεί σχετικά, κατά την επεξεργασία του ζητήµατος της δηµιουργίας της διάστασης του παρελθόντος, µε την ιδέα ότι µια εµπειρία νοηµατοδοτείται στο µεθύστερο, παραπεµπόµενη σε µια προηγούµενη εµπειρία. Μια άλλη διαδικασία νοηµατοδότησης στο ασυνείδητο που καλούµαστε να εξετάσουµε είναι η εργασία του ονείρου. Κατ αυτήν υπάρχει όπως είναι γνωστό µετατροπή της αναπαράστασης του χρόνου σε αναπαράσταση χώρου. Ο Χαρτοκόλλης προχωρεί τον προβληµατισµό επ αυτού µε την εργασία του 1980 «Time and the Dream», όπου εξετάζει τις συνδέσεις του χρόνου µε το όνειρο. Τον απασχολεί η συνάφεια µεταξύ χρόνου και Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 5

6 χώρου στο όνειρο και αναφέρει παραδείγµατα ονείρων στον Φρόυντ (1900), στα οποία ο χρόνος απεικονίζεται ως χώρος. Παράδειγµα, µια ανθρώπινη µορφή που φαίνεται µικροσκοπική και µακρινή, µπορεί στις λανθάνουσες σκέψεις του ονείρου να τοποθετείται στο µακρινό παρελθόν. Εξάλλου, ο Χαρτοκόλλης κάνοντας αναφορά στα πρακτικά της Βιεννέζικης Ψυχαναλυτικής Εταιρείας παραπέµπεται σε µια µεταφορική εικόνα του ψυχισµού ως συστήµατος, και ταυτοχρόνως ως χώρου. Στα συγκεκριµένα πρακτικά ο Φρόυντ (1976, σ. 308) φέρεται να υποστηρίζει ότι το λανθάνον περιεχόµενο του ονείρου ανήκει σε ένα σύστηµα, εντός του οποίου το στοιχείο του χρόνου δεν παίζει ρόλο και αντίθετα εµφανίζει κάτι που µοιάζει µε ό,τι αποκαλούµε, όταν αναφερόµαστε σε αντικείµενα, χωρικότητα. Θα δούµε τι συνεπάγεται αυτό. Στο πλαίσιο αυτό και στη συνέχεια των περί αχρονικότητας του ασυνειδήτου απόψεων του Φρόυντ ο Χαρτοκόλλης υποστηρίζει (1980, σ. 862) ότι η ιδέα της αχρονικότητας αναφέρεται πάνω από όλα στο γεγονός ότι τα περιεχόµενα του ασυνειδήτου και του ονείρου έλκουν την καταγωγή από το µακρινό παρελθόν, εκπροσωπώντας παιδικές επιθυµίες και συγκρούσεις, οι οποίες, παρά το πέρασµα του χρόνου, δεν έχουν χάσει τίποτε από την ελκυστικότητα και την έντασή τους. Θεωρούµε ότι εκείνο που ο Χαρτοκόλλης επισηµαίνει εδώ είναι ότι αυτό που ονοµάζουµε αχρονικότητα είναι στην πραγµατικότητα µια συγχρονικότητα των ψυχικών υλικών. Τι εννοούµε µε τον όρο αυτό; Εννοούµε ότι εγγραφές από εντυπώσεις στο παρόν είναι το ίδιο έντονες, τονισµένες και λειτουργικές µε µνηµονικά ίχνη από το µακρινό παρελθόν. Μια ενδιαφέρουσα καταγραφή της συγχρονικότητας ανευρίσκεται στο Αναζητώντας τον χαµένο χρόνο του Προυστ που θα σχολιάσουµε πιο κάτω. Μια άλλη συναφής άποψη υπάρχει στο έργο του Green (2000) για τον χρόνο στο ασυνείδητο, τον οποίο περιγράφει Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 6

7 διασπασµένο σε πολλαπλά θραύσµατα (éclaté). Στο σηµείο αυτό προκύπτει το ζήτηµα των ποικίλων ασυνείδητων εκφάνσεων της χρονικότητας, οι οποίες µπορεί να µας δώσουν απαντήσεις για την ουσία της εµπειρίας του χρόνου. Μια λοιπόν πτυχή της χρονικότητας στο ασυνείδητο είναι η συγχρονικότητα, όπως αναδεικνύεται από τον Φρόυντ στο άρθρο «Αναµνηµόνευση, επανάληψη και ψυχική επεξεργασία» 1 (1914, σ. 148) στο οποίο σχετικά µε την ανάµνηση-οθόνη, γράφει: «Το να ξεχνά κανείς περιορίζεται ακόµη περισσότερο όταν αξιολογούµε στην αληθινή τους αξία τις αναµνήσεις-οθόνη, η παρουσία των οποίων είναι τόσο γενικευµένη. Σε ορισµένες περιπτώσεις είχα την εντύπωση ότι η γνωστή σε όλους µας παιδική αµνησία, η οποία είναι τόσο σηµαντική από θεωρητική άποψη, ακυρώνεται ολοκληρωτικά από τις αναµνήσεις-οθόνη. Όχι µόνο µερικά αλλά όλα, όσα είναι θεµελιώδη από την εποχή της παιδικής ηλικίας, συγκρατούνται εντός των αναµνήσεων αυτών». Η ανάµνηση οθόνη είναι αναµφισβήτητα ένα πεδίο συγχρονικότητας αφού ενυπάρχουν εκεί µνηµονικά στοιχεία από ποικίλες περιστάσεις της εµπειρίας. Στο ίδιο κείµενο (1914, σ. 149) ο Φρόυντ αναφέρεται στην τύχη των ενδοψυχικών εκείνων σχηµατισµών φαντασιώσεων, συνδέσεων της σκέψης, αναφορικών διαδικασιών και συγκινησιακών ώσεων οι οποίοι δεν φθάνουν ποτέ στη συνείδηση και είναι µε την έννοια αυτή «καθαρά εσωτερικές πράξεις», οι οποίες αντιδιαστέλλονται προς τις εξωτερικές εντυπώσεις και εµπειρίες. Αυτοί λοιπόν οι σχηµατισµοί διαθέτουν µια ιδιόρρυθµη χρονικότητα, αφού µπορεί κανείς, σύµφωνα µε τον Φρόυντ, να τους θυµηθεί, υπό µια αίρεση όµως, ότι δεν θα τους είχε στην πραγµατικότητα ποτέ ξεχάσει, αφού δεν θα είχαν ποτέ υποπέσει στην αντίληψή του και δεν θα είχαν γίνει ποτέ συνειδητοί. Θεωρούµε ότι η 1 SE XII. Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 7

8 εκδοχή αυτή της ασυνείδητης µνήµης και αναµνηµόνευσης µπορεί να θεωρηθεί αχρονική. Κατανοούµε ότι το λεπτό σηµείο εδώ είναι ότι σηµασία δεν έχει πότε συνέβησαν οι συγκεκριµένες ψυχικές πράξεις, αλλά ποια θέση καταλαµβάνουν στο εσωτερικό του ψυχικού συστήµατος. Είναι µια σκέψη που µας φέρνει κοντά σε εκείνη των Πρακτικών της Βιεννέζικης Ψυχαναλυτικής Εταιρείας (1976), που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Η συγκεκριµένη αχρονικότητα οδηγεί, κατά βάθος, σε µια συγχρονική έκφραση των ψυχικών παραγώγων. Η έννοια της συγχρονικότητας µπορεί, όπως είπαµε ήδη, να εφαρµοσθεί και στις ειδικές εµπειρίες αναµνηµόνευσης (réminiscence) που περιγράφει ο Προυστ, ο ήρωας του οποίου είναι συγκλονισµένος από την ικανότητα της συνείδησης να ανακαλεί εδώ και τώρα, µε εντυπωσιακή ακρίβεια και χαρακτηριστική ζωηρότητα των αισθητηριακών δεδοµένων, µακρινές εµπειρίες του παρελθόντος. Έναυσµα για αυτή την «ολική επαναφορά» είναι ουδέτερες σχετικά εµπειρίες του παρόντος, οι οποίες έχουν για κάποιο λόγο τη δύναµη να ανοίγουν τις θύρες της συγχρονικότητας, δείχνοντας εκεί στο βάθος, και ανασύροντας µνηµονικά ίχνη, προσλαµβάνουσες και εµπειρίες, τα οποία επιλέγονται στη βάση µιας συνειρµικής συνάφειας µε την εµπειρία του παρόντος. Οι συνειρµικές αυτές συνδέσεις διατρέχονται από εξαιρετικά ισχυρές συναισθηµατικές διακινήσεις, ούτως ώστε οι ανακλήσεις να γίνονται σε ένα πλαίσιο συναισθηµατικού συγκλονισµού και τα ανακαλούµενα υλικά να περιέχουν αισθητηριακά δεδοµένα εξίσου έντονα µε τα συναισθήµατα, µε το σύνολο της εµπειρίας να χαρακτηρίζεται από µια ανεξάντλητη σχεδόν ανάδειξη και επένδυση της λεπτοµέρειας. Η τελευταία πληροί µια ειδική λειτουργία, η οποία συνοψίζεται στον συνειρµικό ρόλο της λεπτοµέρειας, ότι δηλαδή καθεµία από αυτές αποτελεί άνοιγµα σε πολλές συνειρµικές αλληλουχίες και στην εξ αυτών διατύπωση και εµπλουτισµό του νοήµατος. Η λεπτοµέρεια δρα Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 8

9 λοιπόν ως δίαυλος νοήµατος. Ο Προυστ θεωρεί, στο Le temps retrouvé II (σ. 19), ότι οι εµπειρίες αυτές οι οποίες δεν διαρκούν πολύ, εκπτύσσονται εκτός χρόνου, καθώς φέρνουν σε αλληλεπίδραση υλικά από διαφορετικά χρονικά ορόσηµα. Το παρελθόν δίπλα στο παρόν και το µέλλον. Εδώ ο Προύστ θέτει ερώτηµα για την σκοπιµότητα µιας τέτοιας ψυχικής κίνησης και διατυπώνει µια υπόθεση. Μέσω της λειτουργίας αυτής οι ανακαλούµενες σκηνές, γράφει (όπ. π., σ. 30), αποκτούν τη δυνατότητα να εγκολπώνονται νέες αλήθειες υπό µορφήν νέων σκέψεων τις οποίες µεταφέρουν οι αναµνήσεις και που το υποκείµενο µπαίνει στη διαδικασία να αποκρυπτογραφήσει. Η λειτουργία των αναµνηµονεύσεων αυτών µοιάζει συνεπώς να είναι για τον συγγραφέα σχετική µε µια νέα νοηµατοδότηση των υλικών της µνήµης. Φαινόµενα αυτού του τύπου έχουν ενδιαφέρον επειδή εµφανίζονται και στη µεταβίβαση, ως «νησίδες αληθινής ζωής», όπως αναφέρει ο Φρόυντ (1914, σ. 149). Μια άλλη µορφή χρονικότητας είναι, κατά τον Φρόυντ, εκείνη της πρώτης παιδικής ηλικίας (Φρόυντ, όπ. π., σ. 149), κατά την οποία τα ψυχικά γεγονότα δεν γίνονται κατανοητά όταν συµβαίνουν, αλλά σε δεύτερο χρόνο, εµφανιζόµενα στα όνειρα ή σε παραδροµές. Ο ασθενής, αντί να τα θυµηθεί, είτε τα ονειρεύεται, είτε τα κάνει πράξεις, είτε τα επαναλαµβάνει. Η επανάληψη είναι ένα σηµαντικό στοιχείο της χρονικότητας. Από τη µια δηµιουργεί έναν ρυθµό ο οποίος γεννά βιώµατα χρόνου, ενώ από την άλλη, στην περίπτωση που οδηγεί στο ταυτόσηµο, στην αέναη επιστροφή του ίδιου, ο χρόνος εκκενώνεται και καταργείται. Μοιάζει σαν η επανάληψη του ταυτόσηµου είναι µια έκφραση άχρονου στο επίπεδο της συνείδησης. Επιστρέφουµε τώρα στο είδος χρονικότητας που είχε διαπιστώσει ο Φρόυντ και στην οποία στέκεται και ο Χαρτοκόλλης (1980), τη µετατροπή στο ασυνείδητο του χρόνου σε χώρο. Είπαµε ήδη ότι η πραγµατικότητα αυτή αποδίδει σηµασία στη θέση των ψυχικών πράξεων Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 9

10 εντός του ψυχικού συστήµατος, και όχι στον χρόνο επέλευσής τους. Θα προσπαθήσουµε να κατανοήσουµε αυτήν την τοποθέτηση περισσότερο. Ας πούµε καταρχήν ότι η θέση των ψυχικών πράξεων στον ψυχικό χώρο θα πρέπει να συναρτάται και µε την τοποθέτησή τους στον χρόνο. Η πρώτη σκέψη που µπορεί να κάνει κανείς σχετικά µε την µετατροπή του χρόνου στο ασυνείδητο σε χώρο είναι ότι ο χρόνος και ο χώρος έχουν µεταξύ τους µια ειδική συνάφεια. Εξάλλου, καθώς στο εµφανές περιεχόµενο του ονείρου όλα τα υλικά παίρνουν εικονογραφική και γλωσσική µορφή, δεν µπορεί να µη συµβεί το ίδιο και µε τις χρονικές έννοιες. Η χωρική απόδοση του χρόνου ίσως να έχει λοιπόν να κάνει µε το γεγονός της πρωταρχικότητας της εικονογραφικής απόδοσης των σκέψεων του ονείρου, όπου οι χωρικές αποδόσεις κυριαρχούν. Η σκέψη διοχετεύεται και ενσωµατώνεται σε σκηνές. Εκτός αυτού όµως, χωρικές ιδιότητες αποδίδονται και στο σύστηµα των συνειρµών. Ένα παράδειγµα υπάρχει στο Σχεδίασµα (1896, σ. 354), όπου, για να σκεφθεί την περίπτωση της Έµµα, για να συνδέσει δηλαδή και να νοηµατοδοτήσει τα δεδοµένα, ο Φρόυντ διαµορφώνει ένα σχήµα. Υπενθυµίζουµε τα βασικά στοιχεία της περίπτωσης: Η Έµµα, στην αρχή της εφηβείας και µετά από ένα ανώδυνο περιστατικό σε ένα κατάστηµα, όπου δύο νέοι πωλητές την κοιτάζουν και γελούν, αναπτύσσει µια φοβία και αδυνατεί να πηγαίνει µόνη της στην αγορά. Σε µικρότερη ηλικία είχε υποστεί σε ένα παντοπωλείο σεξουαλική παρενόχληση από τον ιδιοκτήτη του καταστήµατος. Στο σχήµα του Φρόυντ, τα περιστατικά τοποθετούνται σε τρεις διαφορετικές χρονικές στιγµές: παρόν της φοβίας, πρόσφατο παρελθόν της σκηνής των πωλητών και της γένεσης της φοβίας, παλαιό παρελθόν της σεξουαλικής κακοποίησης. Οι στιγµές αυτές συνυπάρχουν στο ίδιο επίπεδο µε τις σκέψεις, ως εάν χρονικές στιγµές και σκέψεις να είναι στο πεδίο αυτό οµοειδείς οντότητες. Παραπέµπουµε τον αναγνώστη στο Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 10

11 σχετικό χωρίο και παραθέτουµε το σχήµα (Σχήµα 1) που προτείνει ο Φρόυντ. Σχήµα (1) Υπάρχει εδώ ένα πλέγµα συνειρµών οι οποίοι διεγείρονται στη φοβία µε συγχρονικό τρόπο, ενώ η παραγωγή τους τοποθετείται στις τρεις διαφορετικές χρονικές στιγµές που αναφέραµε. Εµπεριέχεται στο σχήµα και στη συγχρονικότητα που αυτό εκφράζει, µια καταγραφή της ανέλιξης του χρόνου από αριστερά προς τα δεξιά και από κάτω προς τα επάνω. Αριστερά έχουµε το σχετικά πρόσφατο παρελθόν (Shopassistants) όπου οργανώθηκε η φοβία, και δεξιά (Being alone, Shop, Flight) το παρόν της φοβίας. Κάτω (Assault) έχουµε το µακρινό παρελθόν, τη στιγµή της σεξουαλικής αποπλάνησης ένα γεγονός το οποίο το υποκείµενο δεν ήταν σε θέση τότε να κατανοήσει και είχε παραµερίσει, το οποίο κατέστη τραυµατικό σε δεύτερο χρόνο, µε την έλευση της εφηβείας, οπότε και απωθήθηκε. Στο επάνω µέρος του σχεδίου διακρίνονται τα αποτελέσµατα του τραύµατος αυτού, τα οποία υποστασιοποιούνται στην οργάνωση της φοβίας. Τα δεδοµένα αυτά αποτυπώνονται σε µια επιφάνεια, ορισµένα από τα στοιχεία της οποίας είναι συµβολικά ισοδύναµα. Συγκεκριµένα, παρατηρούµε ότι οι λέξεις «γέλιο» και «ρούχα» είναι τα στοιχεία τα Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 11

12 οποία υποστηρίζουν τη λειτουργία του συνειρµικού δικτύου, είναι οι συµβολικές γέφυρες που συνδέουν τα γεγονότα µεταξύ τους, οργανώνοντας ταυτοχρόνως την επιφάνεια, εντός της οποίας συναρτώνται συµβολικά ισοδύναµα και χρονικά ορόσηµα. Η διάρθρωση χρονικών αναφορών και συµβολικών στικτικών παρουσιών (λέξεις) σκοπό έχει να «αποσπάσει» από το υλικό το νόηµά του, το νόηµα δηλαδή της φοβίας. Φαίνεται λοιπόν ότι η αλληλεπίδραση των γεγονότων του περιστατικού µε τους πωλητές κατά τη σύσταση της φοβίας στο εγγύς παρελθόν και της σεξουαλικής αποπλάνησης στο παντοπωλείο στο µακρινό παρελθόν και η επίδρασή τους επί του ψυχισµού για τη δηµιουργία της φοβίας εξαρτάται σε σηµαντικό βαθµό από τη χρονική στιγµή κατά την οποία συνέβησαν, µε τον χρόνο εδώ να δρα ως ρυθµιστής των ιδιοτήτων των αναµνήσεων, ως ρυθµιστής δηλαδή του νοήµατός τους και της συµβολικής τους δράσης, Εξάλλου, η αλληλεπίδραση των δύο γεγονότων -παλαιό και νέο τραύµα- καθορίζεται από τις συµβολικές τους οµοιότητες. Με τη λογική αυτή η αποπλάνηση της Έµµα θα είχε διαφορετικές επιπτώσεις αν είχε συµβεί σε άλλη στιγµή της ζωής της, δηλαδή µετά την εφηβεία. Διαφορετικές επιπτώσεις θα είχαν και τα γεγονότα στο εµπορικό κατάστηµα που οδήγησαν στη φοβία, αν περιείχαν διαφορετικούς συµβολικούς συντελεστές, οι οποίοι δεν θα οδηγούσαν συνειρµικά στη σηµασιολογική ταυτοποίηση των γεγονότων αυτών. Η συγκεκριµένη τοποθέτησή τους στον χρόνο και η συµβολική τους συνάφεια διαµορφώνουν λοιπόν από κοινού τις µεταξύ τους συσχετίσεις, µε το βάρος των δύο συντελεστών, του χρονικού και του συµβολικού συντελεστή των λέξεων, να είναι ισοδύναµο. Επισηµαίνουµε την πολυπλοκότητα του µεθυστέρου που αναδεικνύεται µε αυτές τις σκέψεις. Το παλαιότερο γεγονός της αποπλάνησης αποκτά το νόηµά του και καθίσταται τραυµατικό υπό τις Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 12

13 νέες συνθήκες της εφηβείας. Επίσης, τα τραυµατικά γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος παίρνουν το νόηµά τους και αποκτούν την συγκεκριµένη παθογόνο ικανότητά τους από τη συσχέτισή τους µε το τραύµα της αποπλάνησης. Το µεθύστερο, δηλαδή η νοηµατοδότηση των ψυχικών γεγονότων στη βάση της συσχέτισής τους µε άλλα, και συγκεκριµένα µε γεγονότα του παρελθόντος, συνοδεύεται από ένα οµοειδές και συµµετρικό φαινόµενο του επικαθορισµού του παρελθόντος (τραύµα αποπλάνησης) από το παρόν (εφηβεία, περιστατικό στο κατάστηµα). Στην περίπτωση αυτή ένα στοιχείο του ενεστώτος της παιδικής εµπειρίας είναι διαµορφωµένο έτσι ώστε να επικαθορίζεται από το µέλλον. 2 Η ανωτέρω διαπλοκή της χρονικότητας µε την νοηµατοδότηση αποτελεί κεντρικής σηµασίας έκφανση της εγγενούς δυναµικής του ψυχισµού, ο οποίος λειτουργεί ως σύστηµα που συµπεριέχει τις διαστάσεις αυτές. Όµως για ποιο λόγο συµβαίνουν αυτά, ποιο είναι το ζητούµενο; Έχουµε ήδη δώσει µια απάντηση όπως την διατυπώνει ο Προύστ σχετικά µε τις δικές του εµπειρίες αναµνηµόνευσης. Η υπόθεσή µας είναι ότι όπως στον Προύστ έτσι και στην περίπτωση της Έµµα, καθίσταται δυνατόν διά του τρόπου αυτού να εισέλθει στον ψυχικό µεταβολισµό ένα νέο νόηµα. Στην περίπτωση της Έµµα είναι το νόηµα της αποπλάνησης, το οποίο, µετά την έλευση της εφηβείας αναζητούσε έκφραση και επεξεργασία µε σκοπό την κατανόηση. Παράλληλα, διαµορφώνεται και το νόηµα της συνάντησης µε τους πωλητές που είχε αναστατώσει την ασθενή στο πρόσφατο παρελθόν, ένα νόηµα που συσχετίζεται µε τις νέες δυνατότητες της εφηβείας. Κατά τρόπο ανάλογο και η αλήθεια που διακρίνει ο Προυστ µέσα στις δικές του εµπειρίες αναµνηµόνευσης συνιστά ψυχική κίνηση ίδιας υφής, µια αναδιατύπωση δηλαδή ή µια εκ νέου διατύπωση του νοήµατος. 2 Εδώ θα ταίριαζε η φράση του Bion A memoir of the future. Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 13

14 Ο Χαρτοκόλλης παρουσιάζει υπό το ίδιο πρίσµα την περίπτωση µιας αναλυοµένης η οποία δεν µπορεί να αντιληφθεί τα συναισθήµατα που της προκαλεί ένα όνειρο, παρά µόνο στο µεθύστερο: ο χρόνος που διαρρέει από τη βίωση του ονείρου, της επιτρέπει να αποδώσει στις σκηνές του ονείρου το νόηµά τους. Ο χρόνος µετατρέπεται λοιπόν εντός του ψυχισµού, όπως το συναίσθηµα ή οι λέξεις, σε πρόσηµο, το οποίο συµβάλλει στον καθορισµό του νοήµατος µιας συγκεκριµένης ψυχικής κατάστασης του υποκειµένου, προς γνώσιν του Εγώ. Ίσως να είναι µε τον τρόπο αυτό που λειτουργεί και ως συνιστώσα του αναλυτικού πλαισίου (Hartocollis, 2003). Βιβλιογραφία Freud, S. (1914). Remembering, Repeating and Working-Through. SE XII, Freud, S. (1896). Project for a Scientific Psychology. SE I (1950) Green A. (2000): Le temps éclaté. Paris, Les éditions de minuit. Hartocollis, P. (1972). Time as a Dimension of Affects. J. Amer. Psychoanal. Assn., 20: Hartocollis, P. (1974). Origins of Time-A Reconstruction of the Ontogenetic Development of the Sense of Time Based on Object- Relations Theory. Psychoanal Q., 43: το Hartocollis, P. (1975). Time and Affect in Psychopathology. J. Amer. Psychoanal. Assn., 23: Hartocollis, P. (1975). The Present of Things Future-Explorations of Time in Human Experience: By Thomas J. Cottle and Steven L. Klineberg. New York: The FREE Press, pp.. Psychoanal Q., 44: Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 14

15 Hartocollis, P. (1976). On the Experience of Time and its Dynamics, with Special Reference to Affects. J. Amer. Psychoanal. Assn., 24: Hartocollis, P. (1978). Time and Affects in Borderline Disorders. Int. J. Psycho-Anal., 59: Hartocollis, P. (1980). Time and the Dream. J. Amer. Psychoanal. Assn., 28: Hartocollis, P. (2003). Time and the Psychoanalytic Situation. Psychoanal Q., 72: Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 15

16 Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 16

Το Αρνητικό στην Ψυχανάλυση

Το Αρνητικό στην Ψυχανάλυση Το Αρνητικό στην Ψυχανάλυση Εργασία στο πλαίσιο του Προγράμματος «Εισαγωγική Εκπαίδευση στην Ψυχαναλυτική Πράξη» ΕΠΕΚΕΙΝΑ Επιμέλεια: Αφροδίτη Στυλιαρά ψυχολόγος - Αγγελική Καραγιάννη ψυχολόγος. Εποπτεία:

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων Θεματική Ενότητα 4 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στην ψυχαναλυτική θεωρία και, κυρίως, σε εκείνο το τμήμα της θεωρίας που αναφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Π. Χρήστου

Κωνσταντίνος Π. Χρήστου 1 Κριτήρια: Διδακτική διαδικασία Μαθητοκεντρικά Δασκαλοκεντρικά Αλληλεπίδρασης διδάσκοντα διδασκόµενου Είδος δεξιοτήτων που θέλουν να αναπτύξουν Επεξεργασίας Πληροφοριών Οργάνωση-ανάλυση πληροφοριών, λύση

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Θεμελιωτής της ψυχαναλυτικής: Σιγκμουντ Φρουντ (1856-1939) Αυστριακός Ιατρός, ψυχίατρος. Το έργο και οι θεωρίες του είχαν μεγάλη επίδραση στην ανθρωπολογία, τη φιλοσοφία,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV Θεματική Ενότητα 6 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις κλινικές καταβολές της ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Μπορεί να συναντηθεί ο έφηβος με το δάσκαλο; Προσέγγιση των δυσκολιών στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή

Μπορεί να συναντηθεί ο έφηβος με το δάσκαλο; Προσέγγιση των δυσκολιών στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή Μπορεί να συναντηθεί ο έφηβος με το δάσκαλο; Προσέγγιση των δυσκολιών στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή Αυτή, δεν είναι μία κανονική παρουσίαση. Είναι μόνο μία αφορμή για προβληματισμό. Παρατηρήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της απώλειας και του πένθους στη διαδικασία της µίµησης

Ο ρόλος της απώλειας και του πένθους στη διαδικασία της µίµησης 11ο Συνέδριο της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας "Πένθη και καταθλίψεις" Περίληψη της οµιλίας του : Ιωάννη Βαρτζόπουλου Ο ρόλος της απώλειας και του πένθους στη διαδικασία της µίµησης Η απώλεια του αντικειµένου,

Διαβάστε περισσότερα

Οπτική αντίληψη. Μετά?..

Οπτική αντίληψη. Μετά?.. Οπτική αντίληψη Πρωτογενής ερεθισµός (φυσικό φαινόµενο) Μεταφορά µηνύµατος στον εγκέφαλο (ψυχολογική αντίδραση) Μετατροπή ερεθίσµατος σε έννοια Μετά?.. ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΟΡΑΣΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΟΥΜΕ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες

Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV Διδάσκουσα: Επίκ. Καθ. Γεωργία Α. Παπαντωνίου Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1

MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1 MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1 ΔΟΜΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η ψυχοδυναμική προσέγγιση Η συμπεριφορική προσέγγιση P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 2 ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΧΘΗΚΑΝ

Διαβάστε περισσότερα

Οι γνώμες είναι πολλές

Οι γνώμες είναι πολλές Η Ψυχολογία στη Φυσική Αγωγή στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος ΚασταμονίτηςΚωνσταντίνος Ψυχολόγος Οι γνώμες είναι πολλές Πολλές είναι οι γνώμες στο τι προσφέρει τελικά ο αθλητισμός στην παιδική ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Η πλειοψηφία θεωρεί πως η Νόηση είναι μια διεργασία που συμβαίνει στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ, ΤΗΣ ΟΝΕΙΡΟΠΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Ο Freud εξέτασε αναλυτικά τη σχέση ανάμεσα στη φαντασία, την ονειροπόληση (da

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ, ΤΗΣ ΟΝΕΙΡΟΠΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Ο Freud εξέτασε αναλυτικά τη σχέση ανάμεσα στη φαντασία, την ονειροπόληση (da ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ, ΤΗΣ ΟΝΕΙΡΟΠΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Ο Freud εξέτασε αναλυτικά τη σχέση ανάμεσα στη φαντασία, την ονειροπόληση (day-dreaming) και το παιχνίδι στο άρθρο Creative Writers

Διαβάστε περισσότερα

Η δραστηριότητα της σκέψης ήταν στην προέλευσή της, διαδικασία εκτόνωσης της ψυχής, από υπερχείλισμα ερεθισμάτων.

Η δραστηριότητα της σκέψης ήταν στην προέλευσή της, διαδικασία εκτόνωσης της ψυχής, από υπερχείλισμα ερεθισμάτων. Σκέψη και ονειροπόληση της μητέρας Η δραστηριότητα της σκέψης ήταν στην προέλευσή της, διαδικασία εκτόνωσης της ψυχής, από υπερχείλισμα ερεθισμάτων. Ο Bion εμπνεόμενος από το άρθρο του Freud του 1911,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ EΠEAEK Αναμόρφωση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών του ΤΕΦΑΑ - Αυτεπιστασία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ειρήνη Δερμιτζάκη -Μάριος Γούδας Διάλεξη 9: To παιχνίδι ως αναπτυξιακή διαδικασία ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Με την σκέψη στα της σαγήνης

Με την σκέψη στα της σαγήνης Με την σκέψη στα της σαγήνης Άννα Ποταμιάνου Το 8 ο Συνέδριο της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας πραγματοποιήθηκε με επιτυχία στις 29 30 Νοεμβρίου 2014. Το θέμα «Η σαγήνη» επέτρεψε ενδιαφέρουσες και

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

Οι αισθήσεις και η τέχνη του Είναι

Οι αισθήσεις και η τέχνη του Είναι Οι αισθήσεις και η τέχνη του Είναι Υπάρχουν πέντε αισθήσεις αντίληψης και πέντε όργανα δράσης. Οι αισθήσεις της αντίληψής είναι η όραση, η όσφρηση, η ακοή, η γεύση και η αφή. Τα όργανα της δράσης είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την 1 ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την παλαιότερη γνώση τους, σημειώνουν λεπτομέρειες, παρακολουθούν

Διαβάστε περισσότερα

Διάλογοι Σελίδα.1

Διάλογοι Σελίδα.1 Διάλογοι 2012-2013 Σελίδα.1 Επιφυλλίδα - Οπισθόφυλλο Η ουσία της έννοιας Νοημοσύνη Ζούμε σε έναν κόσμο όπου τα πράγματα τα ρυθμίζουν οι Αρχές και όχι οι επιθυμίες και οι στόχοι μας. Τα γεγονότα με σταθερότητα

Διαβάστε περισσότερα

Πως ο Νους Χειρίζεται το Φόβο

Πως ο Νους Χειρίζεται το Φόβο Πως ο Νους Χειρίζεται το Φόβο Σύμφωνα με δύο σχετικά πρόσφατες έρευνες, οι μνήμες φόβου και τρόμου διαφέρουν σημαντικά από τις συνηθισμένες μνήμες. Οι διαφορές αυτές δεν συνίστανται μόνο στις εμφανείς

Διαβάστε περισσότερα

Σχόλιο στην εισήγηση του Σπύρου Μητροσύλη «Σαγήνη και αναλυτική συνθήκη»

Σχόλιο στην εισήγηση του Σπύρου Μητροσύλη «Σαγήνη και αναλυτική συνθήκη» Σχόλιο στην εισήγηση του Σπύρου Μητροσύλη «Σαγήνη και αναλυτική συνθήκη» Τέσσα Χατζηγιάννη Στο κλινικό παράδειγµα που παραθέτει στην εισήγησή του ο Σ. Μητροσύλης, έχει µεσολαβήσει αλλαγή του αναλυτικού

Διαβάστε περισσότερα

Η αύξηση των Νευροδιαβιβαστών στην διάρκεια της «βαθιάς» aκρόασης

Η αύξηση των Νευροδιαβιβαστών στην διάρκεια της «βαθιάς» aκρόασης Η αύξηση των Νευροδιαβιβαστών στην διάρκεια της «βαθιάς» aκρόασης του Dr. Jerome Liss, M.D. j.liss@fastwebnet.it Η συνεδρία µε τον Ψυχοθεραπευτή ή τον Σύµβουλο έχει σκοπό να ενθαρρύνει την ανάδυση αναµνήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΣΤΗ: http //blgs.sch.gr/anianiuris ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Νιανιούρης Αντώνης (email: anianiuris@sch.gr) Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε Διηγούμαστε ή αφηγούμαστε ένα γεγονότος, πραγματικό

Διαβάστε περισσότερα

κατά Bion, σηµαίνει νοµίζουµε αυτό. εν είναι δε εφικτή στον ίδιο βαθµό για το α ή το β άτοµο, επειδή ακριβώς υπάρχουν διαφοροποιήσεις των ατόµων ως

κατά Bion, σηµαίνει νοµίζουµε αυτό. εν είναι δε εφικτή στον ίδιο βαθµό για το α ή το β άτοµο, επειδή ακριβώς υπάρχουν διαφοροποιήσεις των ατόµων ως Σχόλιο στο άρθρο της Θ. Βεργοπούλου Απόπειρες µεταλλαγών του µη αναπαραστάσιµου στη θεραπεία Από το βιβλίο Μεταλλαγές Από τον θεωρητικό στοχασµό στην ψυχαναλυτική διαδικασία Εκ Καστανιώτη, 2000. Μεταφρ..

Διαβάστε περισσότερα

Χρόνος και αχρονικότητα. Παραλλαγές της χρονικής εµπειρίας

Χρόνος και αχρονικότητα. Παραλλαγές της χρονικής εµπειρίας Χρόνος και αχρονικότητα. Παραλλαγές της χρονικής εµπειρίας Λήδα Μπήτρου Ήδη από τον τίτλο του βιβλίου, ο συγγραφέας προδιαγράφει µε σαφήνεια ότι κεντρικό σηµείο αναφοράς στην ενασχόλησή του µε τον χρόνο

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Η Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud για την Προσωπικότητα

Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Η Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud για την Προσωπικότητα Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Η Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud για την Προσωπικότητα Sigmund Freud (1856-1939) Το 1873 ξεκίνησε σπουδές ιατρικής στη σχολή του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Το 1886

Διαβάστε περισσότερα

Η Απουσία του Χρόνου Σελίδα.1

Η Απουσία του Χρόνου Σελίδα.1 Η Απουσία του Χρόνου Σελίδα.1 (Επιφυλλίδα Οπισθόφυλλο) Ο Εαυτός και η Απουσία του Χρόνου Δεν είναι καθόλου συνηθισμένο να γίνονται συζητήσεις και αναφορές για την Απουσία του Χρόνου ακόμη και όταν υπάρχουν,

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ Κωνσταντίνος Ασημακόπουλος Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ Ορισμός: Είναι λειτουργίες του εγώ που έχουν σκοπό να απαλλάξουν το άτομο από το άγχος ή άλλα

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Χωρικής Αντίληψης και Σκέψης

Ανάπτυξη Χωρικής Αντίληψης και Σκέψης Ανάπτυξη Χωρικής Αντίληψης και Σκέψης Clements & Sarama, 2009; Sarama & Clements, 2009 Χωρική αντίληψη και σκέψη Προσανατολισμός στο χώρο Οπτικοποίηση (visualization) Νοερή εικονική αναπαράσταση Νοερή

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. Aν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΑΛ

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΑΛ Μη Λογοτεχνικό κείµενο Το νόηµα της εργασίας ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Η επιλογή επαγγέλµατος αποτελεί σηµαντική απόφαση στη ζωή του κάθε ατόµου και για να είναι σωστή θα πρέπει να ταυτίζεται µε τα ενδιαφέροντα,

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτες Επικοινωνιακής Επάρκειας Κατανόησης και Παραγωγής Γραπτού και Προφορικού Λόγου Γ1

Δείκτες Επικοινωνιακής Επάρκειας Κατανόησης και Παραγωγής Γραπτού και Προφορικού Λόγου Γ1 Δείκτες Επικοινωνιακής Επάρκειας Κατανόησης και Παραγωγής Γραπτού και Προφορικού Λόγου Γ1 Επίπεδο Γ1 Κατανόηση γραπτού λόγου Για να δείξει ο υποψήφιος ότι έχει την ικανότητα να αντιληφθεί εκτεταμένα, σύνθετα

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Βασίλης Κόμης, Επίκουρος Καθηγητής Ερευνητική Ομάδα «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της

Διαβάστε περισσότερα

Έξι ερευνητικά ερωτηµατικά: ποιος, που, πότε, πως, τι και γιατί. Για ερασιτέχνες ιστορικούς που αγαπούν και σέβονται την ιστορία. Τασούλα Βερβενιώτη

Έξι ερευνητικά ερωτηµατικά: ποιος, που, πότε, πως, τι και γιατί. Για ερασιτέχνες ιστορικούς που αγαπούν και σέβονται την ιστορία. Τασούλα Βερβενιώτη Έξι ερευνητικά ερωτηµατικά: ποιος, που, πότε, πως, τι και γιατί. Για ερασιτέχνες ιστορικούς που αγαπούν και σέβονται την ιστορία Τασούλα Βερβενιώτη Γενικές παρατηρήσεις Είµαστε ερευνητές: δεν είµαστε ούτε

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικά των ενηλίκων εκπαιδευομένων

Χαρακτηριστικά των ενηλίκων εκπαιδευομένων Παπάζογλου Βάλια Σύγχρονη εποχή Καταιγισμός ιδεών Προϋπόθεση ο κριτικός στοχασμός Διάκριση επωφελών μηνυμάτων, απόρριψη όσων μας ποδηγετούν Αμφισβήτηση Επανεξέταση των προβληματικών αντιλήψεων μέχρι την

Διαβάστε περισσότερα

Κατανοώντας το Μετατραυματικό Στρες Ενημερωτικό Φυλλάδιο για το Πυροσβεστικό Προσωπικό και τις Οικογένειές του

Κατανοώντας το Μετατραυματικό Στρες Ενημερωτικό Φυλλάδιο για το Πυροσβεστικό Προσωπικό και τις Οικογένειές του Κατανοώντας το Μετατραυματικό Στρες Ενημερωτικό Φυλλάδιο για το Πυροσβεστικό Προσωπικό και τις Οικογένειές του ΓΡΑΦΕΙΟ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ/ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ/ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα: ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ & ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ. Διδάσκων : Επίκουρος Καθηγητής Στάθης Παπασταθόπουλος

Ενότητα: ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ & ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ. Διδάσκων : Επίκουρος Καθηγητής Στάθης Παπασταθόπουλος Τίτλος Μαθήματος: ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Ι Ενότητα: ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ & ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ Διδάσκων : Επίκουρος Καθηγητής Στάθης Παπασταθόπουλος Τμήμα: Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΟΝΟΣ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ & ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΕΠΙΔΟΣΗ

ΧΡΟΝΟΣ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ & ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΕΠΙΔΟΣΗ Σελ.1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ Νοημοσύνης και Λογικής. Λογική είναι οι γνώσεις και οι εμπειρίες από το παρελθόν. Η Λογική έχει σχέση με το μέρος εκείνο της

Διαβάστε περισσότερα

1 Άννα Ποταµιάνου: Ψυχική Οικονοµία και Δυναµική στις Οριακές Καταστάσεις.

1 Άννα Ποταµιάνου: Ψυχική Οικονοµία και Δυναµική στις Οριακές Καταστάσεις. Μερικές πλευρές του ζητήµατος των οριακών οργανώσεων, µε αφορµή- αναφορά στο βιβλίο της Α. Ποταµιάνου «Ψυχική Οικονοµία και Δυναµική στις Οριακές Καταστάσεις» 1 από τον Β. Δηµόπουλο Η Άννα Ποταµιάνου,

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήµατα. Πώς θα µπορούσε η προσέγγιση των εθνικών επετείων να αποτελέσει δηµιουργική διαδικασία µάθησης και να ενεργοποιήσει διαδικασίες σκέψης;

Ερωτήµατα. Πώς θα µπορούσε η προσέγγιση των εθνικών επετείων να αποτελέσει δηµιουργική διαδικασία µάθησης και να ενεργοποιήσει διαδικασίες σκέψης; ΕΘΝΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ Παραδοχές Εκπαίδευση ως μηχανισμός εθνικής διαπαιδαγώγησης. Καλλιέργεια εθνικής συνείδησης. Αίσθηση ομοιότητας στο εσωτερικό και διαφοράς στο εξωτερικό Αξιολόγηση ιεράρχηση εθνικών ομάδων.

Διαβάστε περισσότερα

Όνειρο: μία ψυχαναλυτική προσέγγιση

Όνειρο: μία ψυχαναλυτική προσέγγιση Όνειρο: μία ψυχαναλυτική προσέγγιση Αλίκη Κατσαρού Ιατρική Ψυχολόγος, M.Sc., Ψυχοθεραπεύτρια, υπ. Μέλος της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Ο Φρόυντ, στο βιβλίο του «Η Ερμηνεία των ονείρων» γραμμένο

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε.

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε. Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα ανεξάρτητα από την ηλικία, το χρώμα ή το φύλο. Είναι μια χρόνια νόσος που όταν δεν είναι σωστά ρυθμισμένη μπορεί να δημιουργήσει απειλητικές για τη

Διαβάστε περισσότερα

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων e-seminars Πρωτοποριακή Συνεχής Επαγγελματική και Προσωπική Εκπαίδευση Προσωπική Βελτίωση Αναπτύσσομαι 1 e Seminars Copyright Seminars & Consulting Page 1 Περιεχόμενα 1. Γιατί είναι απαραίτητη η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ»

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» Θέμα Εισήγησης: «Η αξιοποίηση των έργων τέχνης στην εκπαίδευση ενηλίκων» Σωπασή Ειρήνη

Διαβάστε περισσότερα

Ηθεωρία της ρεαλιστικής σύγκρουσης (Sherif, 1966).

Ηθεωρία της ρεαλιστικής σύγκρουσης (Sherif, 1966). Ηθεωρία της ρεαλιστικής σύγκρουσης (Sherif, 1966). Ο Sherif υποστήριζε ότι δεν είναι δυνατόν να θεωρούµε ότι µπορούµε να εξηγήσουµε τις διοµαδικές σχέσεις βασιζόµενοι σε θεωρίες προσωπικότητας. Πίστευε

Διαβάστε περισσότερα

Οι έννοιες της Αυτοκαταγραφής & της Αυτορρύθμισης

Οι έννοιες της Αυτοκαταγραφής & της Αυτορρύθμισης Οι έννοιες της Αυτοκαταγραφής & της Αυτορρύθμισης Αυτορρύθμιση Ένας από τους σπουδαιότερους μηχανισμούς που διαθέτει ο άνθρωπος είναι αυτός της αυτορρύθμισης. Αναφέρεται στην ικανότητα του ατόµου να ρυθµίζει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. καθημερινό λεξιλόγιο: «κάτι», «ἀρμαθιά»

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ.

Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ. Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ. Ευσταθίου Γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία Σειρά προτάσεων παρέµβασης

Διαβάστε περισσότερα

Το Συναίσθηµα ως πληροφορία: τι µας λένε τα παιδιά µας;

Το Συναίσθηµα ως πληροφορία: τι µας λένε τα παιδιά µας; Το συναίσθηµα ως πληροφορία: τι µας λένε τα παιδιά µας; 6 Μαρτίου, 2017 Χριστίνα Σούλιου Ψυχολόγος, MSc., Συστηµική Ψυχοθεραπεύτρια Ατόµων, Οµάδας & Οικογένειας Χαϊνά 56, Χαλκίδα Τηλ: 6976 808 362 ΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορία της παιδικής συμπεριφοράς γεννιέται από την συνύφανση αυτών των δύο γραμμών (Vygotsky 1930/ 1978, σελ. 46).

Η ιστορία της παιδικής συμπεριφοράς γεννιέται από την συνύφανση αυτών των δύο γραμμών (Vygotsky 1930/ 1978, σελ. 46). 1896 1934 2 ξεχωριστές στην καταγωγή τους γραμμές ανάπτυξης: Α) Μία πρωτόγονη, φυσική γραμμή ανάπτυξης,, αυτόνομης εκδίπλωσης των βιολογικών δομών του οργανισμού, και Β) μία πολιτισμική, ανώτερη ψυχολογική

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ. Ιωάννης Βρεττός

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ. Ιωάννης Βρεττός Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Ιωάννης Βρεττός Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Γνώρισμα της προσωπικότητας ή ασκήσιμη συμπεριφορά; ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ ΚΑΝΑΛΙΑ Κινήσεις μέσα στον χώρο Κινήσεις των χεριών και του σώματος Οι κινήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Α κύκλος Βιωµατικών Εργαστηρίων Υπηρεσίας Συµβουλευτικής Σταδιοδροµίας Γραφείου ιασύνδεσης Ιονίου Πανεπιστηµίου

Α κύκλος Βιωµατικών Εργαστηρίων Υπηρεσίας Συµβουλευτικής Σταδιοδροµίας Γραφείου ιασύνδεσης Ιονίου Πανεπιστηµίου Α κύκλος Βιωµατικών Εργαστηρίων Υπηρεσίας Συµβουλευτικής Σταδιοδροµίας Γραφείου ιασύνδεσης Ιονίου Πανεπιστηµίου Τρόποι αντιµετώπισης του άγχους. Πρόληψη και θεραπεία της κατάθλιψης. Ψυχολόγος - Howard

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανική ΙI. Μετασχηµατισµοί Legendre. της : (η γραφική της παράσταση δίνεται στο ακόλουθο σχήµα). Εάν

Μηχανική ΙI. Μετασχηµατισµοί Legendre. της : (η γραφική της παράσταση δίνεται στο ακόλουθο σχήµα). Εάν Τµήµα Π. Ιωάννου & Θ. Αποστολάτου 7/5/2000 Μηχανική ΙI Μετασχηµατισµοί Legendre Έστω µια πραγµατική συνάρτηση. Ορίζουµε την παράγωγο συνάρτηση της : (η γραφική της παράσταση δίνεται στο ακόλουθο σχήµα).

Διαβάστε περισσότερα

2o µετασυµπόσιο της εψσε - ipso p. marty 15 Νοεµβρίου 2014

2o µετασυµπόσιο της εψσε - ipso p. marty 15 Νοεµβρίου 2014 2o µετασυµπόσιο της εψσε - ipso p. marty 15 Νοεµβρίου 2014 Χριστίνα Μιχαλοπούλου Σχολιασµός του κειµένου του Φώτη Μπόµπου "Διασικασία συµβολοποίησης κατά την ψυχαναλυτική διεργασία" Όταν πρωτοάκουσα την

Διαβάστε περισσότερα

3 + 2 Χρόνια Εκπαίδευσης και Εποπτείας Αναμνήσεις & Αναστοχασμοί από τη Μονάδα Οικογενειακής Θεραπείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής

3 + 2 Χρόνια Εκπαίδευσης και Εποπτείας Αναμνήσεις & Αναστοχασμοί από τη Μονάδα Οικογενειακής Θεραπείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής 3 + 2 Χρόνια Εκπαίδευσης και Εποπτείας Αναμνήσεις & Αναστοχασμοί από τη Μονάδα Οικογενειακής Θεραπείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής Γιάννης Αναστασιάδης: Κοινωνικός Λειτουργός, Παιδικά Χωριά SOS

Διαβάστε περισσότερα

«Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά»

«Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά» «Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά» Θεοδώρα Πάσχου α.μ 12181 Τμήμα Λογοθεραπείας-Τ.Ε.Ι ΗΠΕΙΡΟΥ Εισαγωγικές επισημάνσεις 1) η εκδήλωση διαταραχών στην κατάκτηση μαθησιακών δεξιοτήτων προκαλεί

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση και Διαχείριση των Προβλημάτων στην Σύγχρονη Καθημερινή Πραγματικότητα

Αντιμετώπιση και Διαχείριση των Προβλημάτων στην Σύγχρονη Καθημερινή Πραγματικότητα 24 Απριλίου 2018 Αντιμετώπιση και Διαχείριση των Προβλημάτων στην Σύγχρονη Καθημερινή Πραγματικότητα Θρησκεία / Κοινωνικά θέματα Μίνα Μπουλέκου, Συγγραφέας-Ποιήτρια Η διαχείριση των καθημερινών προβλημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα

Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα 21/04/2015 Το φως της λάμπας πάνω στο τραπέζι αχνοφέγγει για να βρίσκουν οι λέξεις πιο εύκολα το δρόμο τους μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1 1 a) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Η μουσική ως ενέργεια και ως σύμβολο. Ernst Kurth (1886-1946) Susanne Langer (1895-1985)

Η μουσική ως ενέργεια και ως σύμβολο. Ernst Kurth (1886-1946) Susanne Langer (1895-1985) Η μουσική ως ενέργεια και ως σύμβολο Ernst Kurth (1886-1946) Susanne Langer (1895-1985) Επιρροές και βασική θέση της «ενεργητικής θεωρίας» του Kurth O μουσικολόγος E. Kurth διαμόρφωσε την «ενεργητική»

Διαβάστε περισσότερα

Η αλληλεπίδραση Σεξουαλικής λειτουργίας, Σκέψης, Συναισθηματικής διάθεσης και Αισθήσεων

Η αλληλεπίδραση Σεξουαλικής λειτουργίας, Σκέψης, Συναισθηματικής διάθεσης και Αισθήσεων Η αλληλεπίδραση Σεξουαλικής λειτουργίας, Σκέψης, Συναισθηματικής διάθεσης και Αισθήσεων Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούμε, ότι βλέπουμε τον εξωτερικό κόσμο με τα μάτια μας, στην πραγματικότητα όμως, αυτό

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Η πλειοψηφία θεωρεί ότι η Νόηση είναι μια διεργασία που συμβαίνει στο ανθρώπινο εγκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα

Οµάδα Εργασίας Σπύρου Μητροσύλη Σχόλιο µε αφορµή το κείµενο «Αναλυτική συνθήκη και σαγήνη»

Οµάδα Εργασίας Σπύρου Μητροσύλη Σχόλιο µε αφορµή το κείµενο «Αναλυτική συνθήκη και σαγήνη» Οµάδα Εργασίας Σπύρου Μητροσύλη Σχόλιο µε αφορµή το κείµενο «Αναλυτική συνθήκη και σαγήνη» Δέσποινα Εµπέογλου Το κείµενο του Σπύρου Μητροσύλη παρουσιάζει από πολλές απόψεις µεγάλο ενδιαφέρον και τον ευχαριστώ,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙ ΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΧΑΡΤΗΣ ΧΡΗΣΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ. β. φιλιππακοπουλου 1

ΕΙ ΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΧΑΡΤΗΣ ΧΡΗΣΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ. β. φιλιππακοπουλου 1 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΧΑΡΤΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΧΡΗΣΗ β. φιλιππακοπουλου 1 Αναλυτικό Πρόγραµµα 1. Εισαγωγή: Μια επιστηµονική προσέγγιση στη χαρτογραφική απεικόνιση και το χαρτογραφικό σχέδιο

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ Την έρευνα για τη φύση του την αρχίζει ο άνθρωπος θέτοντας στον εαυτό του την ερώτηση: «Ποιός είμαι; Τι είμαι;» Στην πορεία της αναζήτησης για την απάντηση, η ερώτηση διαφοροποιείται

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Κουμίδη «Το άγχος και το αντικείμενο α»

Ελένη Κουμίδη «Το άγχος και το αντικείμενο α» Ελένη Κουμίδη «Το άγχος και το αντικείμενο α» Το άγχος που εκδηλώνει ένα υποκείμενο έχει σημασία για την ψυχανάλυση. Είναι ένα θέμα που απασχόλησε τον Λακάν σε όλη την διάρκεια του έργου του. Θα εστιάσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι

Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι Αφηγηματικές τεχνικές Οι λειτουργίες του αφηγητή 0 αφηγητής μπορεί να είναι πρόσωπο της αφήγησης, με πρωταγωνιστικό ή δευτερεύοντα ρόλο, ή μπορεί να είναι αμέτοχος

Διαβάστε περισσότερα

Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων

Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων Στη δραματοθεραπεία εκδραματίζονται σκηνές και γεγονότα της ζωής στην προσωπική παράσταση του καθενός, με την ασφάλεια που προσφέρουν οι μορφές τέχνης που χρησιμοποιούνται,

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ 2017-18 Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017 Τεχνικές κλινικής συνέντευξης Ι: Κλινικές δεξιότητες, λήψη ιστορικού, θεραπευτικός σχεδιασµός ( Α Έτος) Η λήψη ενός καλού

Διαβάστε περισσότερα

Βιωματικό εργαστήριο ασκήσεων επαγγελματικής συμβουλευτικής με τη χρήση των αρχών της Θετικής Ψυχολογίας

Βιωματικό εργαστήριο ασκήσεων επαγγελματικής συμβουλευτικής με τη χρήση των αρχών της Θετικής Ψυχολογίας Βιωματικό εργαστήριο ασκήσεων επαγγελματικής συμβουλευτικής με τη χρήση των αρχών της Θετικής Ψυχολογίας Το πραγματικό ταξίδι της ανακάλυψης δεν συνίσταται στην αναζήτηση νέων τοπίων, αλλά στην απόκτηση

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 12: Συναισθήματα Θεματική Ενότητα 12 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις διαστάσεις των συναισθημάτων, στο μηχανισμό λειτουργίας

Διαβάστε περισσότερα

παράγραφος Εκταση Περιεχόμενο Δομή Εξωτερικά στοιχεία 8-10 σειρές Ολοκληρωμένο νόημα Οργανωμένη και λογική Εμφανή και ευδιάκριτα

παράγραφος Εκταση Περιεχόμενο Δομή Εξωτερικά στοιχεία 8-10 σειρές Ολοκληρωμένο νόημα Οργανωμένη και λογική Εμφανή και ευδιάκριτα παράγραφος Εκταση 8-10 σειρές Περιεχόμενο Ολοκληρωμένο νόημα Δομή Οργανωμένη και λογική Εξωτερικά στοιχεία Εμφανή και ευδιάκριτα Δομή παραγράφου Θεματική περίοδος- πρόταση Βασικές λεπτομέρειες /σχόλια

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία 3

Γνωστική Ψυχολογία 3 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Γνωστική Ψυχολογία 3 Ενότητα #6: Μακρόχρονη Μνήμη Διδάσκων: Οικονόμου Ηλίας ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Τρόποι εξάσκησης της μνήμης και μέθοδοι καλυτέρευσης

Τρόποι εξάσκησης της μνήμης και μέθοδοι καλυτέρευσης Η μνήμη είναι μια νοητική ικανότητα με την οποία αποθηκεύουμε, αναγνωρίζουμε και ανακαλούμε, αλλά και αναπλάθουμε πληροφορίες ή εμπειρίες. Με άλλα λόγια, με τη μνήμη αποθηκεύουμε και διατηρούμε δεδομένα

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Γλώσσα και λογοτεχνική δημιουργία (10394)

Κείμενο Γλώσσα και λογοτεχνική δημιουργία (10394) Κείμενο Γλώσσα και λογοτεχνική δημιουργία (10394) Στην ιστορία της λογοτεχνικής δημιουργίας έχει αποδειχτεί ότι κάθε έργο που εμφανίζεται ανθεκτικό στο πέρασμα του χρόνου οφείλει τη δυνατότητά του αυτή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Ψυχολογία Κινήτρων

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Ψυχολογία Κινήτρων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ψυχολογία Κινήτρων Η ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Διδάσκουσα: Επίκ. Καθ. Γεωργία Α. Παπαντωνίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Μόνο με το αίσθημα μπορείς να διδάξεις. Αν καθήσεις στην έδρα η ποίηση θα φύγει από το παράθυρο. «Κώστας Μόντης» Βασικές αρχές: 1) Το λογοτεχνικό

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Γνωστική Ψυχολογία. Πέτρος Ρούσσος

Εφαρμοσμένη Γνωστική Ψυχολογία. Πέτρος Ρούσσος 4 Εφαρμοσμένη Γνωστική Ψυχολογία (ΨΧ 90) Πέτρος Ρούσσος Η μνήμη στο εργαστήριο και στην καθημερινή ζωή Ebbinghaus (1885) vs. Bartlett (1932) Neisser (1976): οικολογική εγκυρότητα Banaji & Crowder (1989)

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ

ΤΟ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Η έννοια του αρνητικού η οποία συνδέεται στενά με την ενόρμηση καταστροφής, αλλά όχι μόνο, φαίνεται να εκφράζεται σε διάφορες εκδηλώσεις του ψυχισμού, στο χώρο του φυσιολογικού

Διαβάστε περισσότερα

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο Έ να πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που αντιμετωπίζουν έντονο άγχος, δυσθυμία, «κατάθλιψη» έχει την «τάση» να αποδίδει λανθασμένα τις ψυχικές αυτές καταστάσεις, σε έναν «προβληματικό εαυτό του», (μία δυστυχώς

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η δημιουργικότητα είναι η λειτουργία που επιτρέπει στο νου να πραγματοποιήσει ένα άλμα, πολλές φορές εκτός του αναμενόμενου πλαισίου, να αναδιατάξει τα δεδομένα με απρόσμενο τρόπο, υπερβαίνοντας

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ 1. Περίληψη Ο αρθρογράφος πραγµατεύεται το θέµα των ριάλιτι. Πιο συγκεκριµένα, αφορµάται από µία τέτοιου είδους γαλλική εκποµπή που µπορεί να αποτέλεσε παγκόσµια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ Στρεσσογόνος παράγοντας Οτιδήποτε κάνει τον άνθρωπο να βιώνει στρες Είναι μια αλλαγή στην ομοιόσταση του ατόμου Παράγοντες που προκαλούν στρες Ενδογενείς Εξωγενείς Ενδογενείς

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην κοινωνική έρευνα. Earl Babbie. Κεφάλαιο 2. Έρευνα και θεωρία 2-1

Εισαγωγή στην κοινωνική έρευνα. Earl Babbie. Κεφάλαιο 2. Έρευνα και θεωρία 2-1 Εισαγωγή στην κοινωνική έρευνα Earl Babbie Κεφάλαιο 2 Έρευνα και θεωρία 2-1 Σύνοψη κεφαλαίου Μερικά παραδείγματα της κοινωνικής επιστήμης Επιστροφή σε δύο συστήματα λογικής Παραγωγική συγκρότηση θεωρίας

Διαβάστε περισσότερα

Μητρικός Θηλασμός μετά το Πρώτο Έτος.

Μητρικός Θηλασμός μετά το Πρώτο Έτος. Μητρικός Θηλασμός μετά το Πρώτο Έτος. Αντιγόνη Συμεωνίδου Ψυχολόγος MA, PgD Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεύτρια. Προγεννητική Ψυχολόγος, υπό Πιστοποίηση ΕΚΠΑ Ψυχικές κ συναισθηματικές ανάγκες Επαφή Σύνδεση Αίσθηση

Διαβάστε περισσότερα

Η έννοια της κοινωνικής αλλαγής στη θεωρία του Tajfel. Ο Tajfel θεωρούσε ότι η κοινωνική ταυτότητα είναι αιτιακός παράγοντας κοινωνικής αλλαγής.

Η έννοια της κοινωνικής αλλαγής στη θεωρία του Tajfel. Ο Tajfel θεωρούσε ότι η κοινωνική ταυτότητα είναι αιτιακός παράγοντας κοινωνικής αλλαγής. Η έννοια της κοινωνικής αλλαγής στη θεωρία του Tajfel. Ο Tajfel θεωρούσε ότι η κοινωνική ταυτότητα είναι αιτιακός παράγοντας κοινωνικής αλλαγής. Τρεις κατηγορίες κοινωνικών καταστάσεων είναι για τον Tajfel

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΙΔΗ

ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΙΔΗ ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΙΔΗ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Αριστέα Σκούλικα Θα εκθειάσουμε την απόφαση του Χ Ιωαννίδη να γράψει τόσο προσωπικά για ένα ζήτημα τόσο δύσκολο. Μας βρίσκει

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ; Η επαγγελματική ανάπτυξη και η ανθρώπινη ανάπτυξη συνδέονται. Η εξελικτική πορεία του ατόμου δεν κλείνει με την είσοδό του στο επάγγελμα ή σε έναν οργανισμό αλλά αντίθετα, την στιγμή εκείνη αρχίζει μία

Διαβάστε περισσότερα

"Sorry, δεν είναι αυτό που νοµίζεις "

Sorry, δεν είναι αυτό που νοµίζεις "Sorry, δεν είναι αυτό που νοµίζεις " "...κάπου θα συναντηθούµε..." Στο παρακάτω σχήµα το µπλε και το κόκκινο αυτοκίνητο ξεκινούν την ίδια στιγµή από το Α. Κινούνται ελεύθερα το καθένα στη δική του τροχιά.

Διαβάστε περισσότερα

Είναι ιδιαίτερα σημαντική η συμβολή της Α. Ποταμιάνου στον σύγχρονο προβληματισμό που αφορά τις ψυχικές καθηλώσεις και τις σωματικές προσδέσεις μέσα

Είναι ιδιαίτερα σημαντική η συμβολή της Α. Ποταμιάνου στον σύγχρονο προβληματισμό που αφορά τις ψυχικές καθηλώσεις και τις σωματικές προσδέσεις μέσα ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ Η Α. Ποταμιάνου στο βιβλίο της «Το τραυματικό» πραγματεύεται ένα θέμα εξαιρετικά επίκαιρο. H προβληματική του τραυματικού είναι παρούσα στην καθημερινότητα του υποκειμένου, μέσα από επώδυνα

Διαβάστε περισσότερα

ΑναπτυξιακήΨυχολογίαΙ. ιδάσκουσα: ΣµαράγδαΚαζή

ΑναπτυξιακήΨυχολογίαΙ. ιδάσκουσα: ΣµαράγδαΚαζή ΑναπτυξιακήΨυχολογίαΙ ιδάσκουσα: ΣµαράγδαΚαζή Γιατίδιατυπώνονταιθεωρίεςγιατην ανάπτυξη; Γιατί η παρατήρηση της συµπεριφοράς (τόσοτωνπαιδιώνόσοκαιτωνενηλίκων) προκαλείενδιαφέρονταερωτήµατα. Oπως. είχνουµεσεέναπαιδί

Διαβάστε περισσότερα

Μουσικοκινητική Αγωγή

Μουσικοκινητική Αγωγή Μουσικοκινητική Αγωγή Τι είναι η Μουσικοκινητική Αγωγή Αρχές της Μουσικοκινητικής Αγωγής (Carl Orff) Παιδαγωγικές βάσεις της Μουσικοκινητικής Αγωγής Ποιοι οι στόχοι της Μουσικοκινητικής Αγωγής Αυτοσχεδιασμός

Διαβάστε περισσότερα

Σκέψεις για την επανάληψη στο έργο του Φρόυντ Αριστέα Σκούλικα

Σκέψεις για την επανάληψη στο έργο του Φρόυντ Αριστέα Σκούλικα Σκέψεις για την επανάληψη στο έργο του Φρόυντ Αριστέα Σκούλικα...εδώ ακριβώς συναντούµε τη µεταβίβασή µας επί της ψυχαναλυτικής λειτουργίας, αυτής της κινήσεως που κυκλώνει κενά, ρήγµατα και ελλείψεις...

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστικές δοµές και συναίσθηµα Ειδικές Πηγές: Το φαινόµενο πολυπλοκότητας ακρότητας (Linville, 1982)

Γνωστικές δοµές και συναίσθηµα Ειδικές Πηγές: Το φαινόµενο πολυπλοκότητας ακρότητας (Linville, 1982) 91 στόχους µας και εποµένως δεν µας προκαλείται διέγερση και ούτε έντονο συναίσθηµα («σε συµπαθώ, αλλά δεν είµαι ερωτευµένος µαζί σου»). Τέλος, υπάρχει και η περίπτωση του «µαζί δεν κάνουµε και χώρια δεν

Διαβάστε περισσότερα

Ο συγγραφέας Γιώργος Παπαδόπουλος μιλάει στο NOW24 Κυριακή, 14 Φεβρουαρίου :25

Ο συγγραφέας Γιώργος Παπαδόπουλος μιλάει στο NOW24 Κυριακή, 14 Φεβρουαρίου :25 Ημερομηνία 14/2/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://now24.gr/ Κυριάκος Κουζούμης http://now24.gr/o-singrafeas-giorgos-papadopoulos-milai-sto-now24/ Ο συγγραφέας Γιώργος Παπαδόπουλος μιλάει στο NOW24 Κυριακή,

Διαβάστε περισσότερα