90/142/EOK , . 1 ) 124, /89 Smits (1997)

Transcript

1 ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙ: Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΣΤΑ ΙΟ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Α. Τα δύο πρώτα στάδια της οικονοµικής και νοµισµατικής ένωσης 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η µία από τις δύο βασικές επιλογές της Συνθήκης του Μάαστριχτ αναφορικά µε την ευρωπαϊκή οικονοµική και νοµισµατική ένωση ήταν η σταδιακή διαµόρφωσή της. Για µια σειρά από πρακτικούς και ουσιαστικούς λόγους, απόρροια κυρίως της (άλλης βασικής) επιλογής για παράλληλη προώθηση των διαδικασιών οικονοµικής και νοµισµατικής ενοποίησης, η δηµιουργία του ενιαίου νοµισµατικού χώρου αποφασίστηκε να γίνει σε τρία (3) αλλεπάλληλα στάδια (τα γνωστά ως «τρία στάδια της ΟΝΕ»). Στο πλαίσιο αυτό, η ΣΕΚ περιείχε διατάξεις: τόσο ως προς το χρονοδιάγραµµα της έναρξης και λήξης των σταδίων αυτών και τις θεσµικές, µακροοικονοµικές και ουσιαστικές παραµέτρους που έπρεπε να υλοποιηθούν στη διάρκεια των δύο πρώτων σταδίων, πριν δηλαδή από την έναρξη του τρίτου σταδίου που σηµατοδότησε την έναρξη λειτουργίας της ΟΝΕ (βλέπε αµέσως κατωτέρω, υπό Α 2 και Α 3), όσο και ως προς τη διαδικασία µετάβασης στο τρίτο στάδιο (υπό Β). Στην τρέχουσα συγκυρία, η αναφορά σε «στάδια της ΟΝΕ» έχει πλέον ιστορική και µόνο σηµασία, καθώς µετά την 1η Ιανουαρίου 1999 ο όρος «τρίτο στάδιο της ΟΝΕ» ταυτίζεται απόλυτα µε τον όρο «ΟΝΕ», κατ εξοχήν δε µε τον όρο «νοµισµατική ένωση». Αυτός είναι, εξάλλου, ο λόγος για τον οποίο ο όρος «στάδια» έχει απαλειφθεί από τη ΣΛΕΕ. Το χρονικό σηµείο έναρξης και λήξης των τριών σταδίων προέκυπτε µεν, κατά κύριο λόγο, από τη ΣΕΚ, αλλά είχε οριστεί κατά τρόπο ατελή. Ειδικότερα: (α) Η ηµεροµηνία έναρξης του πρώτου σταδίου δεν ορίστηκε στη ΣΕΚ. Ο καθορισµός της έγινε µε απόφαση που ελήφθη από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Μαδρίτης τον Ιούνιο του 1989, σύµφωνα µε την οποία το πρώτο στάδιο άρχισε την 1η Ιουλίου 1990, ηµεροµηνία έναρξης της εφαρµογής της Οδηγίας 88/361/ΕΟΚ του Συµβουλίου για την απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων. Αντίθετα, από τη διατύπωση της διάταξης της παρ. 1 του άρθρου 116 της ΣΕΚ προέκυπτε ότι η ηµεροµηνία λήξης του πρώτου σταδίου ήταν η 31η εκεµβρίου (β) Ως ηµεροµηνία έναρξης του δεύτερου σταδίου ορίστηκε ρητά η 1η Ιανουαρίου Το ακριβές χρονικό σηµείο ολοκλήρωσης αυτού του σταδίου (και συνεπώς έναρξης του τρίτου σταδίου): αφέθηκε στην κρίση του Συµβουλίου σε επίπεδο Αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, µε καταληκτική, πάντως, ηµεροµηνία την 31η εκεµβρίου ΣΕΚ, άρθρο 116, παρ

2 2. Το πρώτο στάδιο Κατά τη διάρκεια του πρώτου σταδίου κυρίαρχο ρόλο διαδραµάτισε η «Επιτροπή ιοικητών», η οποία είχε συσταθεί το 1964 και µέλη της οποίας ήταν οι διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών των κρατών µελών. Με την Απόφαση 90/142/EOK του Συµβουλίου οι εξουσίες της Επιτροπής ιοικητών διευρύνθηκαν µάλιστα, ώστε να είναι δυνατή εκ µέρους της η υλοποίηση της αναγκαίας συνεργασίας µεταξύ των µελών της. 121 Παράλληλα, σύµφωνα µε την παρ. 2 του άρθρου 116 της ΣΕΚ, κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου όφειλαν να λάβουν (και πράγµατι έλαβαν) χώρα οι ακόλουθες ενέργειες: (α) Τα κράτη µέλη όφειλαν να θεσπίσουν, όπου χρειαζόταν, 122 τα κατάλληλα µέτρα για την τήρηση των απαγορεύσεων που αφορούσαν: τους περιορισµούς στη διασυνοριακή κίνηση κεφαλαίων και τις διασυνοριακές πληρωµές τόσο ανάµεσα στα κράτη µέλη όσο και µεταξύ των κρατών µελών και τρίτων χωρών (άρθρο 56 της ΣΕΚ), τη νοµισµατική χρηµατοδότηση των δηµοσίων ελλειµµάτων των κρατών µελών (άρθρο 101 της ΣΕΚ), και την προνοµιακή πρόσβαση του δηµοσίου και των κοινοτικών οργάνων και οργανισµών στα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα (άρθρο 102, παρ. 1, της ΣΕΚ). 123 Όφειλαν, επίσης, να καταρτίζουν πολυετή προγράµµατα µε στόχο τη διασφάλιση της διαρκούς σύγκλισης που ήταν αναγκαία για την εγκαθίδρυση της οικονοµικής και νοµισµατικής ένωσης, ιδίως σε σχέση µε τη σταθερότητα του επιπέδου των τιµών και την εξυγίανση των δηµοσίων οικονοµικών τους. 124 (β) Επιπλέον, το Συµβούλιο όφειλε να αξιολογεί, βάσει σχετικής έκθεσης της Επιτροπής και των πορισµάτων των προαναφερθέντων προγραµµάτων των κρατών µελών, την πρόοδο που αυτά είχαν επιτύχει αφενός στον τοµέα της οικονοµικής και νοµισµατικής σύγκλισης, και αφετέρου αναφορικά µε την εφαρµογή της κοινοτικής νοµοθεσίας για την εσωτερική αγορά. 125 (γ) Σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 124, παρ. 1, της ΣΕΚ, κατά τη διάρκεια τόσο του πρώτου όσο και του δεύτερου σταδίου, τα κράτη µέλη όφειλαν να αντιµετωπίζουν τη συναλλαγµατική τους πολιτική «ως πρόβληµα κοινού ενδιαφέροντος», λαµβάνοντας υπόψη «την πείρα που έχει αποκτηθεί από τη συνεργασία στα πλαίσια του ευρωπαϊκού νοµισµατικού συστήµατος και από την ανάπτυξη του ECU». Η λογιστική µονάδα ECU (European Currency Unit, Ευρωπαϊκή Νοµισµατική Μονάδα) καθιερώθηκε το 1979 ως ένα από τα τρία (3) συστατικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού Νοµισµατικού Συστήµατος. Επρόκειτο για ένα καλάθι νοµισµάτων στο οποίο συµµετείχαν, σε ορισµένη αναλογία, τα εθνικά νοµίσµατα κρατών µελών της Κοινότητας. Η αναλογία αυτή αναπροσαρµοζόταν κατά περιόδους, καθορίστηκε δε για τελευταία φορά µε τον Κανονισµό 1971/89 του Συµβουλίου. 121 Για το έργο της εν λόγω επιτροπής, βλέπε αναλυτικά Smits (1997), σελ ΣΕΚ, άρθρο 116, παρ. 2 (α), πρώτο στοιχείο. 123 Ibid. 124 Ibid, άρθρο 116, παρ. 2 (α), δεύτερο στοιχείο. 125 Ibid, άρθρο 116, παρ. 2 (α), πρώτο στοιχείο, σε συνδυασµό µε το άρθρο

3 Επισηµαίνεται ότι εκτός από την προαναφερθείσα επίσηµη ECU, υπήρχε και η ιδιωτική ECU, την οποία χρησιµοποιούσαν οι συµβαλλόµενοι στις συναλλαγές τους, χωρίς να κάνουν ρητή αναφορά στον προαναφερθέντα ορισµό. Κατ εφαρµογή αυτής της διάταξης, τα κράτη µέλη όφειλαν: να παρέχουν πληροφορίες αναφορικά µε τον τρόπο άσκησης της συναλλαγµατικής τους πολιτικής, να ανταλλάσσουν σχετικά απόψεις στο πλαίσιο λειτουργίας του Συµβουλίου, και να λαµβάνουν υπόψη, κατά την άσκηση της συναλλαγµατικής τους πολιτικής, τα δικαιολογηµένα ενδιαφέροντα των υπολοίπων αποφεύγοντας την ανταγωνιστική διολίσθηση των νοµισµάτων τους. 126 Επισηµαίνεται, πάντως, ότι η διεθνής νοµισµατική κρίση της διετίας επηρέασε έντονα τα περισσότερα κράτη µέλη και είχε ως αποτέλεσµα να επέλθει διεύρυνση των κανονικών περιθωρίων διακύµανσης των συναλλαγµατικών ισοτιµιών για όλα τα νοµίσµατα που συµµετείχαν στο µηχανισµό, από 2,25% σε 15%. 127 (δ) Τέλος, µε τη διάταξη του α εδαφίου του άρθρου 118 της ΣΕΚ ορίστηκε ότι, από την έναρξη εφαρµογής των διατάξεων της Συνθήκης του Μάαστριχτ, η αναλογία συµµετοχής των εθνικών νοµισµάτων των κρατών µελών στην ευρωπαϊκή λογιστική µονάδα ECU δεν επιτρεπόταν να µεταβληθεί. Κατ εφαρµογή µάλιστα αυτής της διάταξης, τα νοµίσµατα της Αυστρίας, Σουηδίας και Φινλανδίας, που έγιναν µέλη της Κοινότητας µεταγενέστερα, δεν εντάχθηκαν στο καλάθι της ECU. 3. Το δεύτερο στάδιο 3.1 Γενικές παρατηρήσεις Σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 116 της ΣΕΚ, κατά τη διάρκεια του δεύτερου σταδίου όφειλαν να λάβουν χώρα (και όντως έλαβαν χώρα) οι ακόλουθες ενέργειες: (α) Σε ό,τι αφορά το σκέλος της οικονοµικής ένωσης, η ΣΕΚ καλούσε τα κράτη µέλη, περιλαµβανοµένου και του Ηνωµένου Βασιλείου, 128 να προσπαθούν να αποφεύγουν τα υπερβολικά δηµοσιονοµικά ελλείµµατα, ώστε να καταστεί δυνατή η εκ µέρους τους υιοθέτηση του ευρώ. 129 Επιπλέον, τέθηκαν σε εφαρµογή οι διατάξεις: 130 του άρθρου 101 της ΣΕΚ αναφορικά µε την απαγόρευση της νοµισµατικής χρηµατοδότησης των δηµοσίων ελλειµµάτων των κρατών µελών, του άρθρου 102 αναφορικά µε την απαγόρευση της προνοµιακής πρόσβασης του δηµοσίου και των κοινοτικών οργάνων στα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα, 126 Βλέπε σχετικά Häde (1999), σελ Για τα πραγµατικά περιστατικά της εν λόγω κρίσης, βλέπε, αντί άλλων, Καρφάκη (2001), σελ Πρωτόκολλο αρ. 25, παρ ΣΕΚ, άρθρο 116, παρ Ibid, άρθρο 116, παρ. 3, β εδάφιο. 61

4 του άρθρου 103 µε το οποίο καθιερώθηκε η ρήτρα του αποκλεισµού της ευθύνης της Κοινότητας ή ενός κράτους µέλους για τις υποχρεώσεις που αναλαµβάνουν (άλλα) κράτη µέλη ή οι εθνικοί φορείς και οργανισµοί που απαριθµούνται στην παρ. 1, και του άρθρου 104 (παρ. 2-8, 10, και 12-13) για τη διαδικασία υπερβολικού (δηµονιονοµικού) ελλείµµατος. (β) Σε ό,τι αφορά το σκέλος της νοµισµατικής ένωσης, κατά τη διάρκεια του δεύτερου σταδίου έλαβαν χώρα οι αναγκαίες ενέργειες για την προετοιµασία της µετάβασης στο καθεστώς του ενιαίου νοµίσµατος. Κυρίαρχο µέληµα ήταν η ενεργοποίηση της διαδικασίας για τη διαµόρφωση του κανονιστικού και λειτουργικού πλαισίου που είναι απαραίτητο για την άσκηση από το ΕΣΚΤ των καθηκόντων του, κυρίως δε για τη χάραξη και εφαρµογή της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής. Για το σκοπό αυτό, κατά την εναρκτήρια ηµεροµηνία του δεύτερου σταδίου: άρχισε να λειτουργεί, σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 117 της ΣΕΚ, το Ευρωπαϊκό Νοµισµατικό Ίδρυµα (βλέπε αναλυτικά αµέσως κατωτέρω υπό 3.2), και ενισχύθηκε ο ρόλος της Νοµισµατικής Επιτροπής (υπό 3.3). Απαραίτητη ήταν, επίσης, κατά τη διάρκεια του δεύτερου σταδίου η ενεργοποίηση από τα κράτη µέλη των διαδικασιών για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών τους σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 108 της ΣΕΚ Το Ευρωπαϊκό Νοµισµατικό Ίδρυµα Ίδρυση, σύνθεση και διοίκηση Το Ευρωπαϊκό Νοµισµατικό Ίδρυµα (στη συνέχεια το «ΕΝΙ») υπήρξε ένα βραχύβιο θεσµικό µόρφωµα του ευρωπαϊκού δικαίου µε νοµική προσωπικότητα 132 και έδρα τη γερµανική πόλη της Φρανκφούρτης. 133 Ιδρύθηκε κατά την έναρξη του δεύτερου σταδίου 134 και τέθηκε σε εκκαθάριση µε την ίδρυση της ΕΚΤ, τον Ιούνιο του Σύµφωνα µε το άρθρο 1.2 του Καταστατικού του (Πρωτόκολλο αριθ. 19) που ήταν προσαρτηµένο στη ΣΕΚ (στη συνέχεια το «Καταστατικό ΕΝΙ»), 135 µέλη του ΕΝΙ ήταν οι κεντρικές τράπεζες όλων των κρατών µελών, περιλαµβανοµένης και της Τράπεζας της Αγγλίας. Η διεύθυνση και διαχείριση των υποθέσεων του ΕΝΙ ανατέθηκε σε ένα Συµβούλιο, το οποίο απαρτιζόταν από δεκαέξι (16) µέλη: τον Πρόεδρο, ο οποίος διορίστηκε µε κοινή συµφωνία από τις κυβερνήσεις των κρατών µελών σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων και τους διοικητές των 15 εθνικών κεντρικών τραπεζών-µελών του, ένας εκ των οποίων διοριζόταν Αντιπρόεδρος Ibid, άρθρο 116, παρ. 5. Η διάταξη αυτή δεν ισχύει για το Ηνωµένο Βασίλειο. 132 Ibid, άρθρο 117, παρ. 1, β εδάφιο. 133 Απόφαση της 29ης Οκτωβρίου 1993, την οποία έλαβαν µε κοινή συµφωνία οι εκπρόσωποι των κρατών µελών, συνελθόντες σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων. 134 ΣΕΚ, άρθρο 117, παρ. 1, α εδάφιο. 135 Ibid, άρθρο 117, παρ. 1, ζ εδάφιο. 136 Ibid, άρθρο 117, παρ. 1, εδάφια β - ε. 62

5 Πρώτος Πρόεδρος διορίστηκε ο Βέλγος κεντρικός τραπεζίτης Alexander Lamfalussy, και στη συνέχεια ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ολλανδίας Willem Duisenberg (ο οποίος στη συνέχεια διορίστηκε και πρώτος Πρόεδρος της ΕΚΤ). Με απόφαση του Συµβουλίου του ΕΝΙ, ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ισπανίας, L. Rojo, διορίστηκε Αντιπρόεδρος (και παρέµεινε σε αυτή τη θέση σε όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του ΕΝΙ) Καθήκοντα του ΕΝΙ Εισαγωγικές παρατηρήσεις Το ΕΝΙ υποκαταστάθηκε πλήρως στις εξουσίες της προαναφερθείσας Επιτροπής ιοικητών, η οποία διαλύθηκε µε την ίδρυσή του, 138 αναλαµβάνοντας επίσης: το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων του Ευρωπαϊκού Ταµείου Νοµισµατικής Συνεργασίας, 139 καθώς και τα καθήκοντα του εν λόγω ταµείου, το οποίο διαλύθηκε, επίσης, την 1η Ιανουαρίου Βασικό καθήκον του ΕΝΙ ήταν η συµβολή στη διαµόρφωση των αναγκαίων συνθηκών, ώστε να καταστεί δυνατή η µετάβαση στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ (κατωτέρω υπό ) και η ενίσχυση της συνεργασίας µεταξύ των κεντρικών τραπεζών των µελών του. Επιπλέον, στο ΕΝΙ είχαν ανατεθεί και ορισµένα άλλα κύρια (υπό ), συµβουλευτικά (υπό ), καθώς και λειτουργικά και τεχνικά καθήκοντα (υπό ) Προετοιµασία για τη µετάβαση στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ Για την εκπλήρωση αυτού του βασικού του καθήκοντος, το ENI προέβη στα ακόλουθα: 141 προετοιµασία των µέσων και διαδικασιών που ήταν αναγκαίες για την εφαρµογή της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής από την ΕΚΤ από την έναρξη του τρίτου σταδίου (βλέπε κατωτέρω, υπό α), προώθηση της εναρµόνισης των κανόνων και πρακτικών σχετικά µε τη συλλογή, επεξεργασία και διανοµή των στατιστικών στοιχείων στο πεδίο της αρµοδιότητάς της (υπό β), προώθηση της αποτελεσµατικότητας των συστηµάτων διασυνοριακών πληρωµών (υπό γ), εποπτεία της τεχνικής προπαρασκευής για την έκδοση τραπεζογραµµατίων στο ενιαίο νόµισµα (υπό δ), 137 ΣΕΚ, άρθρο 117, παρ. 1, στ εδάφιο. 138 Καταστατικό ΕΝΙ, άρθρο Ibid. Για το εν λόγω ταµείο, το οποίο ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1973 µε Κανονισµό του Συµβουλίου, βλέπε Louis (1973). 140 ΣΕΚ, άρθρο 117, παρ. 2, πέµπτο στοιχείο, και Καταστατικό ΕΝΙ, άρθρο Ibid, άρθρο 117, παρ

6 καθορισµός του κανονιστικού, οργανωτικού και υλικοτεχνικού πλαισίου για την άσκηση των καθηκόντων του ΕΣΚΤ (υπό ε), και προετοιµασία των κανόνων για τις πράξεις που εκτελούνται από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες στο πλαίσιο του ΕΣΚΤ. (α) Για την εκπλήρωση του καθήκοντός του που συνίσταται στην προετοιµασία των µέσων και διαδικασιών που ήταν αναγκαίες για την εφαρµογή της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής από την ΕΚΤ από την έναρξη του τρίτου σταδίου, το ΕΝΙ προέβη στις ακόλουθες ενέργειες: σύγκριση των µέσων νοµισµατικής πολιτικής και της ιστορικής τους εξέλιξης στα κράτη µέλη, εξέταση του τρόπου συνδυασµού των διαφόρων µέσων, ώστε να διαµορφωθεί το λειτουργικό πλαίσιο για την άσκηση της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής, µε προσδιορισµό εναλλακτικών συνδυασµών των εν λόγω µέσων, καθορισµός γενικών κατευθυντηρίων αρχών για την επιλογή µέσων και διαδικασιών νοµισµατικής πολιτικής, και εκπόνηση σχεδίων Κανονισµών του Συµβουλίου σχετικά µε τα µέσα και τις διαδικασίες της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής, περιλαµβανοµένου και του εντοπισµού των προσαρµογών τεχνικής υποδοµής που απαιτούνται για την εφαρµογή της. Το ΕΝΙ επεξεργάστηκε, επίσης, το κανονιστικό πλαίσιο που όφειλε να διέπει τις νοµισµατικές σχέσεις των κρατών µελών χωρίς παρέκκλιση προς τα κράτη µέλη µε παρέκκλιση. Βάσει πρότασής του, στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο του ουβλίνου, το εκέµβριο του 1996, αποφασίστηκε η δηµιουργία ενός νέου (σε σχέση µε τον τότε υφιστάµενο στο πλαίσιο λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Νοµισµατικού Συστήµατος) µηχανισµού συναλλαγµατικών ισοτιµιών, µετά την έναρξη του τρίτου σταδίου, ενός δηλαδή συστήµατος ελεγχόµενα κυµαινόµενων ισοτιµιών ανάµεσα στο ευρώ και τα νοµίσµατα των κρατών µελών µε παρέκκλιση. 142 (β) Σύµφωνα µε την κατηγοριοποίηση που υιοθέτησε το ΕΝΙ, τα στατιστικά στοιχεία, τα οποία θα είναι αναγκαία για την υποστήριξη των µέτρων νοµισµατικής πολιτικής που θα χρησιµοποιεί το ΕΣΚΤ, κατατάσσονται σε τρεις οµάδες: τραπεζικά και νοµισµατικά στοιχεία, καθώς και στοιχεία αναφορικά µε το ισοζύγιο πληρωµών των κρατών µελών και τις χρηµατοοικονοµικές καταστάσεις των εθνικών κεντρικών τραπεζών, των πιστωτικών ιδρυµάτων και άλλων χρηµατοπιστωτικών φορέων, στοιχεία που αφορούν την εξέλιξη των αγοραίων τιµών (π.χ., του δείκτη τιµών καταναλωτή) και τα δηµόσια οικονοµικά (π.χ., ελλείµµατα και χρέος της κυβέρνησης), και στοιχεία που αφορούν βασικά µακροοικονοµικά µεγέθη (π.χ., εθνικοί λογαριασµοί, παραγωγή, εξωτερικό εµπόριο). 142 Η σύσταση του εν λόγω µηχανισµού βασίζεται σε Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου του Άµστερνταµ της 16ης Ιουνίου 1997 «για την ίδρυση ενός µηχανισµού συναλλαγµατικών ισοτιµιών κατά το τρίτο στάδιο της οικονοµικής και νοµισµατικής ένωσης». 64

7 (γ) Στο πλαίσιο της προώθησης της αποτελεσµατικότητας των συστηµάτων διασυνοριακών πληρωµών, το ΕΝΙ προχώρησε στο σχεδιασµό για θέση σε λειτουργία ενός ιευρωπαϊκού Αυτοµατοποιηµένου Συστήµατος Ταχείας Μεταφοράς Κεφαλαίων σε Συνεχή Χρόνο (γνωστού µε το ακρωνύµιο TARGET). Το σύστηµα αυτό: λειτούργησε από την 1η Ιανουαρίου 1999 µέχρι την πλήρη αντικατάστασή του, το 2007, από το διάδοχο σύστηµα TARGET2, 143 και παρείχε υπηρεσίες διαχείρισης για διάφορες κατηγορίες διασυνοριακών (κυρίως) συναλλαγών, κατ εξοχήν δε για εκείνες που αφορούσαν την άσκηση της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής του ΕΣΚΤ. (δ) Μολονότι η θέση σε κυκλοφορία των τραπεζογραµµατίων στο ενιαίο ευρωπαϊκό νόµισµα πραγµατοποιήθηκε µόλις τον Ιανουάριο του 2002 (σύµφωνα µε όσα θα αναφερθούν κατωτέρω στην επόµενη ενότητα της παρούσας µελέτης, υπό ), η παραγωγή τους είναι προφανές ότι έπρεπε να αρχίσει νωρίτερα. Το ΕΝΙ προώθησε για το σκοπό αυτό τις αναγκαίες προπαρασκευαστικές ενέργειες, ώστε να καθοριστούν τα χαρακτηριστικά και οι τεχνικές προδιαγραφές των εν λόγω τραπεζογραµµατίων. (ε) Τέλος, η υποχρέωση για καθορισµό του κανονιστικού, οργανωτικού και υλικοτεχνικού πλαισίου για την άσκηση των καθηκόντων του ΕΣΚΤ εκπληρώθηκε µε την υποβολή το Σεπτέµβριο του 1997 της έκθεσης "The Single Monetary Policy in Stage Three: General Documentation on ESCB Monetary Policy Instruments and Procedures" Άλλα κύρια καθήκοντα Στο ΕΝΙ είχαν ανατεθεί, επίσης, τα ακόλουθα κύρια καθήκοντα: 145 (α) Η ενίσχυση της συνεργασίας µεταξύ των εθνικών κεντρικών τραπεζών-µελών του και του συντονισµού της νοµισµατικής πολιτικής των κρατών µελών. Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΝΙ προέβαινε τακτικά σε αξιολόγηση των εξελίξεων που αφορούσαν την καταλληλότητα της νοµισµατικής και συναλλαγµατικής πολιτικής των κρατών µελών και τη συµβατότητα των υιοθετουµένων µέτρων µε τα κριτήρια οικονοµικής σύγκλισης που είχαν τεθεί ως προϋποθέσεις για τη µετάβαση ενός κράτους µέλους στο τρίτο στάδιο ως κράτους µέλους χωρίς παρέκκλιση. (β) Η παρακολούθηση της λειτουργίας του προαναφερθέντος Ευρωπαϊκού Νοµισµατικού Συστήµατος. (γ) Η διεξαγωγή διαβουλεύσεων για θέµατα της αρµοδιότητας των εθνικών κεντρικών τραπεζών που επηρεάζουν τη σταθερότητα των φορέων παροχής χρηµατοπιστωτικών υπηρεσιών και των αγορών χρήµατος και κεφαλαίου. Στο πλαίσιο αυτό πραγµατοποιήθηκαν υπό την αιγίδα του ΕΝΙ διαβουλεύσεις οι οποίες αφορούσαν: τις µεθόδους που χρησιµοποιούσαν τα πιστωτικά ιδρύµατα για τη διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου στον οποίο εκτίθεντο από εργασίες τόσο του ενεργητικού τους όσο και εκτός ισολογισµού, 143 Για τα εν λόγω συστήµατα, βλέπε αναλυτικά κατωτέρω την ενότητα VΙΙI της παρούσας µελέτης, υπό Ε. 144 Ibid, υπό Β. 145 ΣΕΚ, άρθρο 117, παρ

8 την επάρκεια των υφισταµένων συστηµάτων εσωτερικού ελέγχου των πιστωτικών ιδρυµάτων, και τη διαφάνεια των συναλλαγών των πιστωτικών ιδρυµάτων σε παράγωγα χρηµατοπιστωτικά µέσα. (δ) Η διευκόλυνση της χρήσης της λογιστικής µονάδας ΕCU και η εποπτεία της ανάπτυξής της. Καθήκον του ΕΝΙ ήταν η εποπτεία του αυτοµατοποιηµένου συστήµατος συµψηφισµού και διακανονισµού των πληρωµών σε ΕCU, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι πράξεις συµψηφισµού δεν εξέθεταν την αγορά του ΕCU και τις εθνικές αγορές σε συστηµικούς κινδύνους, καθώς και ο έλεγχος των κινδύνων που αναλάµβαναν τα πιστωτικά ιδρύµατα µε τη συµµετοχή τους στο εν λόγω σύστηµα Συµβουλευτικά καθήκοντα Στο ΕΝΙ είχε χορηγηθεί η αρµοδιότητα της διατύπωσης Γνωµών ή Συστάσεων (αποφασίζοντας µε πλειοψηφία των δύο τρίτων των µελών του Συµβουλίου του). 147 Οι εν λόγω νοµικές πράξεις, τις οποίες το ΕΝΙ µπορούσε να ανακοινώνει δηµόσια µε βάση οµόφωνη απόφαση του Συµβουλίου του: 148 είτε αφορούσαν το γενικό προσανατολισµό της νοµισµατικής και συναλλαγµατικής πολιτικής κάθε κράτους µέλους και τα µέτρα που αυτό ελάµβανε, είτε απευθύνονταν στις κυβερνήσεις και το Συµβούλιο, σχετικά µε τις πολιτικές που µπορούσαν να επηρεάσουν την εσωτερική ή εξωτερική νοµισµατική κατάσταση στην Κοινότητα, και ιδίως τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Νοµισµατικού Συστήµατος, είτε απευθύνονταν στις εθνικές νοµισµατικές αρχές των κρατών µελών σχετικά µε την άσκηση της νοµισµατικής τους πολιτικής. Η ΣΕΚ όριζε, επίσης, ότι τη Γνώµη του ΕNΙ όφειλαν να ζητούν τόσο το Συµβούλιο αναφορικά µε κάθε πρόταση κοινοτικής πράξης που ενέπιπτε στο πεδίο της αρµοδιότητάς του ΕΝΙ, όσο και οι αρµόδιες αρχές των κρατών µελών σχετικά µε τα σχέδια νοµικών πράξεων που ενέπιπταν στο πεδίο της αρµοδιότητάς του, µέσα στα όρια και υπό τις προϋποθέσεις που είχαν τεθεί µε την Απόφαση 93/717/ΕΟΚ του Συµβουλίου Λειτουργικά και τεχνικά καθήκοντα Στην αρµοδιότητα του ΕΝΙ ενέπιπταν επίσης, µεταξύ άλλων 150 λειτουργικά και τεχνικά καθήκοντα: 151 τα ακόλουθα 146 Για την προβληµατική των συστηµικών κινδύνων που απορρέουν από τη λειτουργία συστηµάτων συµψηφισµού και διακανονισµού πληρωµών, βλέπε Committee on Payment and Settlement Systems (2001). 147 ΣΕΚ, άρθρο 117, παρ Ibid, άρθρο 117, παρ Ibid, άρθρο 117, παρ Καταστατικό ΕΝΙ, άρθρα 6 και Ibid, άρθρο

9 (α) Η διαχείριση του πολύ βραχυπρόθεσµου χρηµατοδοτικού µηχανισµού στο πλαίσιο λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Νοµισµατικού Συστήµατος, καθώς και του βραχυχρόνιου µηχανισµού νοµισµατικής στήριξης που καθιερώθηκε το (β) Η διεύθυνση των δανειοληπτικών και δανειοδοτικών εργασιών που διεξήγαγε η Κοινότητα µέσω του µηχανισµού µεσοπρόθεσµης οικονοµικής στήριξης του ισοζυγίου πληρωµών των κρατών µελών που αντιµετώπιζαν σοβαρές δυσκολίες, σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 11 του Κανονισµού 1969/88 του Συµβουλίου. 3.3 Η Νοµισµατική Επιτροπή Σύνθεση Η Νοµισµατική Επιτροπή συστάθηκε το 1958 βάσει της παρ. 2 του άρθρου 105 της Συνθήκης της Ρώµης (1957). Η συνέχιση της λειτουργίας της κρίθηκε σκόπιµη κατά τη διάρκεια του πρώτου και του δεύτερου σταδίου της ΟΝΕ για την προώθηση του συντονισµού της πολιτικής των κρατών µελών, στο βαθµό που αυτός ήταν αναγκαίος για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. 152 Στη σύνθεση της εν λόγω επιτροπής, η οποία διαλύθηκε µε την έναρξη του τρίτου σταδίου της ΟΝΕ, 153 µετείχαν δύο (2) εκπρόσωποι της Επιτροπής και ανά δύο εκπρόσωποι των κρατών µελών, προερχόµενοι από τα Υπουργεία Οικονοµικών και τις εθνικές κεντρικές τράπεζές τους Καθήκοντα Τα καθήκοντα της Νοµισµατικής Επιτροπής, η συµβολή της οποίας υπήρξε καθοριστική στην πορεία προς την εγκαθίδρυση της ΟΝΕ, διευρύνθηκαν µε το άρθρο 114 της ΣΕΚ 155 και ήταν τα ακόλουθα: (α) Η παρακολούθηση της νοµισµατικής και χρηµατοπιστωτικής κατάστασης των κρατών µελών και της Κοινότητας, καθώς και της γενικής κατάστασης πληρωµών των κρατών µελών και η τακτική υποβολή σχετικών εκθέσεων προς το Συµβούλιο και την Επιτροπή. (β) Η διατύπωση γνωµών προς το Συµβούλιο ή την Επιτροπή, είτε µετά από αίτηση των οργάνων είτε µε δική της πρωτοβουλία. (γ) Η συµβολή στην προετοιµασία συγκεκριµένων εργασιών του Συµβουλίου κατά τη διάρκεια του δεύτερου σταδίου. (δ) Η εξέταση, τουλάχιστον σε ετήσια βάση, της κατάστασης σχετικά µε την κίνηση κεφαλαίων και την ελευθερία πληρωµών στα κράτη µέλη, όπως προκύπτουν από την εφαρµογή της Συνθήκης και των µέτρων που λαµβάνει το Συµβούλιο, και η υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή και το Συµβούλιο αναφορικά µε τα αποτελέσµατά της. 152 ΣΕΚ, άρθρο 114, παρ. 1, α εδάφιο. 153 Ibid, άρθρο 114, παρ. 2, β εδάφιο. 154 Ibid, άρθρο 114, παρ. 1, γ εδάφιο. 155 Ibid, άρθρο 114, παρ. 1, β εδάφιο, το τρίτο και το τέταρτο στοιχείο του οποίου εισήχθησαν µε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. 67

10 Β. Η διαδικασία µετάβασης στο τρίτο στάδιο της οικονοµικής και νοµισµατικής ένωσης 1. Ο καθορισµός της ηµεροµηνίας έναρξης του τρίτου σταδίου 1.1 Οι διατάξεις της Συνθήκης Η ΣΕΚ καθιέρωσε δύο εναλλακτικές διαδικασίες αναφορικά µε τον καθορισµό της ηµεροµηνίας έναρξης του τρίτου σταδίου: τη διαδικασία της παρ. 3 και αυτήν της παρ. 4 του άρθρου 121. (α) Σύµφωνα µε την παρ. 3 του άρθρου 121 της ΣΕΚ, το Συµβούλιο, συνερχόµενο σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων, 156 όφειλε να αποφασίσει µέχρι την 31η εκεµβρίου 1996 (µε ειδική πλειοψηφία και σύµφωνα µε τη διαδικασία των παρ. 1 και 2 του ίδιου άρθρου): αν «η πλειοψηφία των κρατών µελών πληροί τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του ενιαίου νοµίσµατος», και αν είναι «σκόπιµο για την Κοινότητα να εισέλθει στο τρίτο στάδιο». Από τη διατύπωση αυτής της διάταξης προκύπτει ότι η µετάβαση στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ έγινε για το σύνολο της Κοινότητας και όχι µόνο για τα κράτη µέλη που εκπλήρωσαν τα κριτήρια σύγκλισης. Σε καταφατική περίπτωση, το Συµβούλιο θα όριζε και την ηµεροµηνία έναρξης του τρίτου σταδίου. (β) Σε αρνητική περίπτωση, η ΣΕΚ όριζε ότι το τρίτο στάδιο θα άρχιζε αυτόµατα, χωρίς τη συνδροµή οποιασδήποτε προϋπόθεσης, την 1η Ιανουαρίου Σύµφωνα µε τη διάταξη της παρ. 4 (α εδάφιο) του άρθρου 121: «αν, ως το τέλος του 1997, δεν έχει οριστεί η ηµεροµηνία ενάρξεως του τρίτου σταδίου, το τρίτο στάδιο αρχίζει την 1η Ιανουαρίου 1999». Στην περίπτωση αυτή, το Συµβούλιο, συνερχόµενο επίσης σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων, όφειλε να αποφασίσει, το αργότερο µέχρι την 1η Ιουλίου 1998, ποια κράτη µέλη πληρούν τις προϋποθέσεις υιοθέτησης του ενιαίου νοµίσµατος µε την έναρξη του τρίτου σταδίου της ΟΝΕ Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου της Μαδρίτης Η καθοριστική πολιτική απόφαση αναφορικά µε το χρονικό σηµείο έναρξης του τρίτου σταδίου της ΟΝΕ ελήφθη από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Μαδρίτης, το εκέµβριο του Στο εν λόγω Συµβούλιο, το οποίο έλαβε και τις αποφάσεις αναφορικά µε το χρονοδιάγραµµα εισαγωγής του ευρώ (σύµφωνα µε όσα θα αναφερθούν αναλυτικά στην επόµενη ενότητα της παρούσας µελέτης), αποφασίστηκε ότι η έναρξη του τρίτου σταδίου δεν έπρεπε να πραγµατοποιηθεί πριν από την 1η Ιανουαρίου Αναφορικά µε την επιλογή της συµµετοχής στην εν λόγω διαδικασία του Συµβουλίου σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων και όχι του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου, βλέπε Häde (1999), σελ ΣΕΚ, άρθρο 121, παρ. 4, β εδάφιο. Στην περίπτωση αυτή δεν τύγχανε εφαρµογής η διάταξη του δεύτερου στοιχείου στο α εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 121, σύµφωνα µε την οποία το Συµβούλιο όφειλε να εκτιµήσει επίσης, αν η πλειοψηφία των κρατών µελών πληροί τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του ενιαίου νοµίσµατος. Κατά συνέπεια, η νοµισµατική ένωση θα µπορούσε, δυνητικά, να ξεκινήσει και µε δύο µόνο µέλη. Βλέπε σχετικά Häde (1999), σελ

11 Υλοποιώντας αυτήν την απόφαση, και κατ εφαρµογή των διατάξεων της ΣΕΚ, το Συµβούλιο συνήλθε στο ουβλίνο σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων το εκέµβριο του 1996, και αποφάσισε ότι πράγµατι το τρίτο στάδιο δεν θα αρχίσει το Εν όψει των ανωτέρω, και καθώς δεν υπήρξε νεότερη περί του αντιθέτου Απόφαση του Συµβουλίου µέχρι το εκέµβριο του 1997 (όπως όριζε η ΣΕΚ), ενεργοποιήθηκε η προαναφερθείσα διάταξη της παρ. 4 του άρθρου 121 της ΣΕΚ, σύµφωνα µε την οποία το τρίτο στάδιο της ΟΝΕ θα άρχιζε την 1η Ιανουαρίου Η υιοθετηθείσα διαδικασία 2.1 Οι διατάξεις της ΣΕΚ Η Απόφαση αναφορικά µε την πρώτη οµάδα των κρατών µελών που πληρούσαν τα κριτήρια για την υιοθέτηση του ενιαίου νοµίσµατος ελήφθη σε ειδική συνεδρίαση του Συµβουλίου σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων, η οποία έλαβε χώρα στις αρχές Μαΐου του Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για τη λήψη αυτής της Απόφασης κλιµακώθηκε, σύµφωνα µε τα οριζόµενα στην παρ. 4 του άρθρου 121 της ΣΕΚ, σε τρία στάδια: 159 ενεργοποιήθηκε µε την υποβολή εκθέσεων από την Επιτροπή και το ΕΝΙ (βλέπε κατωτέρω, υπό 2.2), προωθήθηκε µε τη Σύσταση του Συµβουλίου (υπό 2.3), και ολοκληρώθηκε µε την έκδοση της Απόφασης του Συµβουλίου σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων (υπό 2.4). 2.2 Οι εκθέσεις της Επιτροπής και του ΕΝΙ Το περιεχόµενο των εκθέσεων Η ενεργοποίηση της διαδικασίας µετάβασης στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ έγινε µε την κατάρτιση, από την Επιτροπή και το ΕΝΙ, εκθέσεων για όλα τα κράτη µέλη αναφορικά µε την πρόοδο που είχαν επιτελέσει «στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους για την επίτευξη της οικονοµικής και νοµισµατικής ένωσης». 160 Οι εκθέσεις αυτές, οι οποίες υποβλήθηκαν στο Συµβούλιο EcoFin, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια την 25η Μαρτίου 1998, επιλήφθηκαν τριών (3) κατηγοριών θεµάτων: (α) Το πρώτο αφορούσε την εξέταση της νοµικής σύγκλισης κάθε κράτους µέλους, τη συµβατότητα δηλαδή της εθνικής του νοµοθεσίας, περιλαµβανοµένου και του καταστατικού της κεντρικής του τράπεζας, µε το άρθρο 109 της ΣΕΚ και το Καταστατικό του ΕΣΚΤ. 161 Η σχετική υποχρέωση, προς την οποία τα κράτη µέλη όφειλαν να συµµορφωθούν µέχρι την ηµεροµηνία ίδρυσης του ΕΣΚΤ (σύµφωνα και µε τις διατάξεις του άρθρου 121), δέσµευε όλα τα κράτη µέλη, µε την εξαίρεση του Ηνωµένου Βασιλείου, 162 και είχε τρία (3) σκέλη: 158 Απόφαση 96/736/ΕΚ του Συµβουλίου της 13ης εκεµβρίου 1996, η οποία ελήφθη µε τη διαδικασία της παρ. 3 του άρθρου 121 της ΣΕΚ. 159 ΣΕΚ, άρθρο 121, παρ. 4, β εδάφιο, σε συνδυασµό µε παρ. 1 και Ibid, άρθρο 121, παρ. 1, α εδάφιο. 161 Ibid, άρθρο 121, παρ. 1, β εδάφιο. 162 Πρωτόκολλο αριθ. 25, παρ

12 τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της εθνικής κεντρικής τράπεζάς τους, σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 108 της ΣΕΚ, 163 τη διασφάλιση της ένταξης της εθνικής κεντρικής τράπεζας τους στο θεσµικό και λειτουργικό πλαίσιο του ΕΣΚΤ, δηλαδή της συµβατότητας των διατάξεων του καταστατικού της προς τους καταστατικούς σκοπούς, τα καθήκοντα, τα µέσα, την οργάνωση, και τις χρηµατοοικονοµικές διατάξεις του ΕΣΚΤ, 164 και τη διασφάλιση της συµβατότητας της λοιπής εθνικής νοµοθεσίας τους προς τις διατάξεις της ΣΕΚ, όπως π.χ. αυτές των άρθρων (β) Η Επιτροπή και το ΕΝΙ εξέτασαν, επίσης, την επίτευξη υψηλού βαθµού σταθερής οικονοµικής σύγκλισης, βάσει στοιχείων από τα οποία προέκυπτε αν το κράτος µέλος πληροί τα ακόλουθα τέσσερα (4) κριτήρια: 166 το κριτήριο της σταθερότητας των τιµών, το κριτήριο της δηµοσιονοµικής κατάστασης χωρίς υπερβολικό δηµοσιονοµικό έλλειµµα, το κριτήριο της συµµετοχής στο µηχανισµό συναλλαγµατικών ισοτιµιών του ΕΝΣ, και το κριτήριο της σύγκλισης των επιτοκίων. 167 Για τα εν λόγω κριτήρια, βλέπε αναλυτικά αµέσως κατωτέρω, υπό (γ) Τέλος, ελήφθησαν υπόψη διάφορα άλλα στοιχεία, και συγκεκριµένα: η εξέλιξη του ECU, τα αποτελέσµατα της ολοκλήρωσης των αγορών, η κατάσταση και εξέλιξη του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών κάθε κράτους µέλους, και η εξέλιξη του κατά µονάδα κόστους εργασίας και άλλων δεικτών τιµών Για τον τρόπο εφαρµογής της εν λόγω παραµέτρου, βλέπε την Έκθεση του ΕΝΙ (1998), σελ Η υποχρέωση κίνησης από τα κράτη µέλη της διαδικασίας για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της εθνικής κεντρικής τράπεζάς τους κατά τη διάρκεια του δεύτερου σταδίου επαναλαµβανόταν (εκ περισσού κατά τη γνώµη του γράφοντος) και στην παρ. 5 του άρθρου 116 της ΣΕΚ. Από τη διατύπωση της διάταξης του άρθρου 109 εγεννάτο, βέβαια, κενό αναφορικά µε την καταληκτική ηµεροµηνία κατά την οποία έπρεπε να έχει ικανοποιηθεί το κριτήριο της νοµικής σύγκλισης από τα επιγενόµενα κράτη µέλη της Κοινότητας. Το ζήτηµα αυτό επιλύθηκε µε τη Συνθήκη της Λισσαβώνας. 164 Ibid, σελ Ibid, σελ ΣΕΚ, άρθρο 121, παρ. 1, γ εδάφιο. 167 Η εξειδίκευση των εν λόγω κριτηρίων γινόταν στο Πρωτόκολλο (αριθ. 21) (ibid, άρθρο 121, παρ. 1, δ εδάφιο). 168 Ibid, άρθρο 121, παρ. 1, τελευταίο εδάφιο. Επισηµαίνεται ότι, σε αντιδιαστολή µε τις παραµέτρους των δύο προηγούµενων κατηγοριών, η ΣΕΚ όριζε ότι οι παράµετροι της εν λόγω κατηγορίας αρκεί «να ληφθούν υπόψη» και όχι «να εξεταστούν». 70

13 2.2.2 Ειδικότερα: τα κριτήρια οικονοµικής σύγκλισης (α) Σταθερότητα τιµών Η εκπλήρωση του κριτηρίου της σταθερότητας των τιµών καταδεικνύεται 169 από τη διαπίστωση ότι το κράτος µέλος έχει σταθερές επιδόσεις στον τοµέα του επιπέδου των τιµών και ένα µέσο ποσοστό πληθωρισµού, καταγεγραµµένο επί ένα έτος πριν από την εξέταση, το οποίο δεν υπερβαίνει περισσότερο από 1,5% το αντίστοιχο ποσοστό των τριών (3), το πολύ, κρατών µελών µε τις καλύτερες επιδόσεις από άποψη σταθερότητας τιµών. 170 (β) ηµοσιονοµική κατάσταση χωρίς υπερβολικό δηµοσιονοµικό έλλειµµα Η εκπλήρωση του κριτηρίου της δηµοσιονοµικής κατάστασης χωρίς υπερβολικό δηµοσιονοµικό έλλειµµα (που υποδεικνύει σταθερότητα των δηµοσίων οικονοµικών) κρίνεται µε βάση τη διαπίστωση ότι κατά το χρονικό σηµείο της εξέτασης δεν έχει ληφθεί απόφαση του Συµβουλίου, σύµφωνα µε την παρ. 6 του άρθρου 104 της ΣΕΚ, όσον αφορά την ύπαρξη υπερβολικού δηµοσιονοµικού ελλείµµατος. Η εξέταση αυτή γίνεται µε βάση δύο κριτήρια: 171 ο λόγος του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (σε αγοραίες τιµές) δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3%, και ο λόγος µεταξύ του δηµοσίου χρέους και του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (σε αγοραίες τιµές) δεν πρέπει να υπερβαίνει το 60%. 172 Η υπέρβαση των εν λόγω τιµών αναφοράς δεν συνεπάγεται αυτόµατα µη τήρηση δηµοσιονοµικής πειθαρχίας, καθώς λαµβάνονται υπόψη και οι ακόλουθες παράµετροι: (α) Tα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα δεν θεωρούνται υπερβολικά, αν είτε ο λόγος δηµοσιονοµικού ελλείµµατος προς ΑΕΠ σηµειώνει ουσιαστική και συνεχή πτώση και έχει φθάσει σε επίπεδο παραπλήσιο της τιµής αναφοράς, είτε η υπέρβαση της τιµής αναφοράς είναι απλώς «έκτακτη και προσωρινή» 173 και ο λόγος παραµένει κοντά στην τιµή αναφοράς. 174 (β) O λόγος δηµοσίου χρέους προς ΑΕΠ επιτρέπεται να υπερβαίνει την προαναφερθείσα τιµή αναφοράς, εφόσον υπάρχει επαρκής µείωσή του και προσέγγιση της τιµής αναφοράς Στο σηµείο αυτό χρησιµοποιείται ενεστώς χρόνος, διότι τα ίδια αυτά κριτήρια εξετάζονται κάθε φορά που θα καταργείται για ένα ή περισσότερα κράτη µέλη το καθεστώς παρέκκλισης (όπως συνέβη το 2000 στην περίπτωση της Ελλάδος). Το Συµβούλιο είχε, πάντως, την εξουσία να θεσπίσει διατάξεις για την περαιτέρω εξειδίκευση των κριτηρίων οικονοµικής σύγκλισης, µε απόφαση που πρέπει να ληφθεί οµόφωνα µετά από πρόταση της Επιτροπής και διαβούλευση µε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την ΕΚΤ (Πρωτόκολλο αριθ. 21, άρθρο 6). 170 Πρωτόκολλο (αριθ. 21), άρθρο 1. Για τον τρόπο εφαρµογής του εν λόγω κριτηρίου, βλέπε την Έκθεση του ΕΝΙ (1998), σελ Τα εν λόγω κριτήρια τίθενται στις παρ. 2 και 3 του άρθρου 104 της ΣΕΚ, και οι τιµές αναφοράς εξειδικεύονται στο άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου (αριθ. 20). 172 Για την εφαρµογή του εν λόγω κριτηρίου, βλέπε την Έκθεση του ΕΝΙ (1998), σελ Η έννοια αυτή εξειδικεύτηκε µε τον Κανονισµό 1467/97 του Συµβουλίου. 174 ΣEK, άρθρο 104, παρ. 2(α). 175 Ibid, άρθρο 104, παρ. 2(β). 71

14 (γ) Kατά την εκτίµηση της επίτευξης από ένα κράτος µέλος δηµοσιονοµικής κατάστασης χωρίς υπερβολικό έλλειµµα λαµβάνονται, επίσης, υπόψη η µεσοπρόθεσµη οικονοµική και δηµοσιονοµική του κατάσταση και αν το δηµόσιο έλλειµµα υπερβαίνει τις δαπάνες δηµοσίων επενδύσεων. 176 (γ) Συµµετοχή στο µηχανισµό συναλλαγµατικών ισοτιµιών του ΕΝΣ Η εκπλήρωση του κριτηρίου της συµµετοχής στο µηχανισµό συναλλαγµατικών ισοτιµιών του ΕΝΣ κρίνεται από το αν η συναλλαγµατική ισοτιµία του νοµίσµατος του κράτους µέλους έχει διατηρηθεί, για µια διετία τουλάχιστον πριν από την εξέταση, στα κανονικά περιθώρια διακύµανσης του εν λόγω µηχανισµού χωρίς να έχει υπάρξει σοβαρή ένταση. Ειδικότερα η κεντρική διµερής ισοτιµία του νοµίσµατός του δεν πρέπει να έχει υποτιµηθεί έναντι του νοµίσµατος οποιουδήποτε άλλου κράτους µέλους συµµετέχει στο µηχανισµό µέσα στο ίδιο διετές χρονικό διάστηµα. 177 (δ) Σύγκλιση επιτοκίων Τέλος, η εκπλήρωση του κριτηρίου της σύγκλισης των επιτοκίων (που αντανακλά τη διάρκεια της οικονοµικής σύγκλισης που έχει επιτευχθεί από το κράτος µέλος) κρίνεται από το αν η διαφορά ανάµεσα στο µέσο ονοµαστικό επιτόκιο των µακροχρόνιων τίτλων του ηµοσίου (ή συγκρίσιµων χρεογράφων) του κράτους µέλους δεν υπερβαίνει, για ένα έτος πριν από την εξέταση, το αντίστοιχο επιτόκιο των τίτλων που έχει εκδώσει το ηµόσιο των τριών (3) κρατών µελών µε την καλύτερη επίδοση από άποψη σταθερότητας τιµών (σύµφωνα µε τα προαναφερθέντα υπό α) περισσότερο από 2% Η Σύσταση του Συµβουλίου Το Συµβούλιο EcoFin συνήλθε την 1η Μαΐου 1998 για να εκτιµήσει, βάσει των εκθέσεων της Επιτροπής και του ΕΝΙ, για κάθε κράτος µέλος χωριστά, αν πληροί τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του ενιαίου νοµίσµατος. 179 Η Σύσταση (98/316/ΕΚ) που εξέδωσε το Συµβούλιο, αφού έλαβε υπόψη και σχετική Σύσταση της Επιτροπής, επιβεβαίωσε τα πορίσµατα των ως άνω εκθέσεων και κατέληξε στο συµπέρασµα ότι τις αναγκαίες προϋποθέσεις πληρούν έντεκα (11) κράτη µέλη, 180 όλα δηλαδή εκτός: 176 Ibid, άρθρο 104, παρ Πρωτόκολλο αριθ. 21, άρθρο 3. Για τον τρόπο εφαρµογής του εν λόγω κριτηρίου, βλέπε την έκθεση του ΕΝΙ (1998), σελ Ibid, άρθρο 4. Για τον τρόπο εφαρµογής του εν λόγω κριτηρίου, βλέπε την έκθεση του ΕΝΙ (1998), σελ ΣΕΚ, άρθρο 121, παρ. 2, α εδάφιο. Η Σύσταση της Επιτροπής αφορούσε την εξέταση της ύπαρξης υπερβολικών δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων και της εκπλήρωσης από τα κράτη µέλη των κριτηρίων νοµικής και οικονοµικής σύγκλισης. Σύµφωνα µε την εν λόγω διάταξη, η Απόφαση έπρεπε να ληφθεί µε ειδική πλειοψηφία, ελήφθη, πάντως, οµόφωνα. 180 Σύσταση 98/316/ΕΚ, άρθρο

15 της Ελλάδος και της Σουηδίας που δεν πληρούσαν τα κριτήρια σύγκλισης, 181 και της ανίας και του Ηνωµένου Βασιλείου που, κάνοντας χρήση του δικαιώµατος αυτοεξαίρεσης κατά την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ, είχαν γνωστοποιήσει στο Συµβούλιο ότι δεν επιθυµούν να συµµετάσχουν στην ευρωζώνη Η Απόφαση του Συµβουλίου σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων Τα πορίσµατα του Συµβουλίου EcoFin διαβιβάστηκαν στο Συµβούλιο που συνήλθε σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων. 183 Βάσει της προαναφερθείσας Σύστασης του Συµβουλίου EcoFin και αφού έλαβε υπόψη τις εκθέσεις της Επιτροπής και του ΕΝΙ, καθώς και τη γνώµη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, 184 το εν λόγω Συµβούλιο επιβεβαίωσε µε Απόφασή του (98/317/ΕΚ), 185 η οποία ελήφθη την 3η Μαΐου 1998, ότι τα κράτη µέλη που πληρούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του ευρώ είναι τα έντεκα (11) εκείνα που συνέστησε το Συµβούλιο. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, τα κράτη µέλη που υιοθέτησαν το ευρώ ως ενιαίο νόµισµα εκαλούντο, σύµφωνα µε τη ΣΕΚ, «κράτη µέλη χωρίς παρέκκλιση», ενώ όσα δεν το υιοθέτησαν, και για όσο διάστηµα δεν συµµετείχαν στην ευρωζώνη, εκαλούντο «κράτη µέλη µε παρέκκλιση». 186 Επισηµαίνεται ότι, σε αντίθεση µε την Απόφαση για την πρώτη οµάδα των κρατών µελών µε νόµισµα το ευρώ (που ελήφθη την 3η Μαΐου 1998 βάσει της παρ. 4 του άρθρου 121 της ΣΕΚ), στην προκειµένη περίπτωση η Απόφαση λαµβάνεται από το Συµβούλιο (EcoFin) και όχι από το Συµβούλιο σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων. Στην περίπτωση της Ελλάδος, η κατάργηση του καθεστώτος παρέκκλισης ρυθµίστηκε µε την Απόφαση 2000/427/EK του Συµβουλίου της 19ης Ιουνίου Η αµετάκλητα σταθερή ισοτιµία της δραχµής έναντι του ευρώ (1 ευρώ = 340,750 δραχµές) καθορίστηκε µε τον Κανονισµό 1478/2000 του Συµβουλίου της 19ης Ιουνίου Αξίζει να αναφερθεί ότι, ενώ για την πρώτη οµάδα των κρατών µελών µε νόµισµα το ευρώ οι αµετάκλητα σταθερές συναλλαγµατικές ισοτιµίες του ευρώ έναντι των εθνικών τους νοµισµάτων καθορίστηκαν την προηγουµένη της εκ µέρους τους υιοθέτησης του ενιαίου νοµίσµατος (31 εκεµβρίου 1998), έκτοτε ο καθορισµός της αµετάκλητα σταθερής ισοτιµίας του ευρώ έναντι της δραχµής λαµβάνει χώρα µήνες νωρίτερα. 181 Ibid, άρθρα 3 και 13, αντίστοιχα. Στην πραγµατικότητα, η σουηδική κυβέρνηση επέλεξε να µην πληρούται ένα από τα κριτήρια οικονοµικής σύγκλισης (γεγονός που συνεχίζει να ισχύει), καθότι δεν είχε µεν δικαίωµα αυτοεξαίρεσης (όπως η ανία και το Ηνωµένο Βασίλειο), αλλά δεσµευόταν από αρνητικό δηµοψήφισµα για την υιοθέτηση του ευρώ. 182 Ibid, 12ο και 13ο σηµείο του αιτιολογικού, αντίστοιχα. 183 ΣΕΚ, άρθρο 121, παρ. 2, α εδάφιο. 184 Ibid, άρθρο 121, παρ. 2, β εδάφιο, και παρ. 4, β εδάφιο. 185 Ibid, άρθρο 121, παρ. 4, β εδάφιο. Επισηµαίνεται ότι δικαίωµα ψήφου στην εν λόγω ψηφοφορία είχαν όλα τα κράτη µέλη ανεξαιρέτως. 186 Ibid, άρθρο 122, παρ. 1, γ και δ εδάφια. Οι διατάξεις των εδαφίων α και β της παρ. 1 δεν εφαρµόστηκαν, καθώς δεν ενεργοποιήθηκε, σύµφωνα µε τα µόλις αναφερθέντα, η διαδικασία της παρ. 3 του άρθρου 123 αναφορικά µε τη µετάβαση στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ. 187 Είχε προηγηθεί η Απόφαση 2000/33/ΕΚ του Συµβουλίου της 17ης εκεµβρίου 1999, µε την οποία καταργήθηκε προηγούµενη Απόφαση του οργάνου σχετικά µε την ύπαρξη υπερβολικού δηµοσιονοµικού ελλείµµατος στην Ελλάδα. 73

16 ΠΙΝΑΚΑΣ 6 Εκπλήρωση από τα κράτη µέλη των κριτηρίων οικονοµικής σύγκλισης κατά την αξιολόγηση που πραγµατοποιήθηκε το Μάϊο του 1998 ηµόσιο έλλειµµα προς ΑΕΠ (%) (1997) ηµόσιο χρέος προς ΑΕΠ (%) (1997) Πληθωρισµός (%) (Ιανουάριος 1998) Μακροχρόνια επιτόκια (%) (Ιανουάριος 1998) Αυστρία 2,5 66,1 1,1 5,6 Βέλγιο 2,1 122,2 1,4 5,7 Γαλλία 3,0 58,0 1,2 5,5 Γερµανία 2,7 61,3 1,4 5,6 ανία - 0,7 65,1 1,9 6,2 Ελλάδα 4,0 108,7 5,2 9,8 Ιρλανδία - 0,9 66,3 1,2 6,2 Ισπανία 0,8 68,8 1,9 6,3 Ιταλία 2,7 121,6 1,8 6,7 Λουξεµβούργο - 1,7 6,7 1,4 5,6 Ην. Βασίλειο 1,9 53,4 1,8 7,0 Ολλανδία 1,4 72,1 1,8 5,5 Πορτογαλία 2,5 62 1,8 6,2 Σουηδία 0,8 76,6 1,9 6,5 Φινλανδία 0,9 55,8 1,3 5,9 Τιµή αναφοράς 3,0 60,0 2,7 7,8 Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Μάρτιος 1998) 74

17 3. Ενέργειες µετά τη λήψη της απόφασης για την έναρξη του τρίτου σταδίου 3.1 Συνολική θεώρηση Σύµφωνα µε το άρθρο 123 της ΣΕΚ, αµέσως µετά την 1η Ιουλίου 1998 και µέχρι την έναρξη του τρίτου σταδίου έπρεπε να λάβουν χώρα οι ακόλουθες ενέργειες: να θεσπιστεί από το Συµβούλιο η συµπληρωµατική νοµοθεσία σύµφωνα µε τις διατάξεις της παρ. 6 του άρθρου 107 (βλέπε κατωτέρω, υπό 3.2), να διοριστούν τα αρχικά µέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ (υπό 3.3), να ιδρυθούν η ΕΚΤ και το ΕΣΚΤ και να γίνουν ορισµένες άλλες θεσµικές διευθετήσεις (υπό 3.4), να καθοριστούν από το Συµβούλιο οι αµετάκλητα σταθερές συναλλαγµατικές ισοτιµίες µε τις οποίες θα γινόταν η αντικατάσταση των εθνικών νοµισµάτων των κρατών µελών χωρίς παρέκκλιση από το ευρώ (υπό 3.5), και να ληφθούν από το Συµβούλιο όλα τα υπόλοιπα µέτρα που ήταν αναγκαία για την ταχεία εισαγωγή του ευρώ (υπό 3.6). 3.2 Θέσπιση συµπληρωµατικής νοµοθεσίας Όπως έχει ήδη αναφερθεί, το Συµβούλιο όφειλε, σύµφωνα µε την παρ. 6 του άρθρου 107 της ΣΕΚ, να θεσπίσει άµεσα τις εκεί απαριθµούµενες πράξεις µε σκοπό τη ρύθµιση ορισµένων πτυχών λειτουργίας του ΕΣΚΤ για τις οποίες κρίθηκε απαραίτητη η ενεργός συµµετοχή των κοινοτικών οργάνων. Σε υλοποίηση της εν λόγω διάταξης, το Συµβούλιο υιοθέτησε τις ακόλουθες πράξεις: Επισηµαίνεται σχετικά ότι όλοι οι σχετικοί Κανονισµοί του Συµβουλίου εκδόθηκαν µετά από Σύσταση της ΕΚΤ. Ειδικότερα: ο Κανονισµός 2531/1998 της 23ης Νοεµβρίου 1998 εκδόθηκε µε βάση τη Σύσταση ΕΚΤ/1998/8, ο Κανονισµός 2532/1998 της 23ης Νοεµβρίου 1998 εκδόθηκε µε βάση τη Σύσταση ΕΚΤ/1998/9, ο Κανονισµός 2533/1988 της 23ης Νοεµβρίου 1998 εκδόθηκε µε βάση τη Σύσταση ΕΚΤ/1998/10, ο Κανονισµός 1009/2000 της 8ης Μαΐου 2000 εκδόθηκε µε βάση τη Σύσταση ΕΚΤ/1998/11, ο Κανονισµός 1010/2000 της 8ης Μαΐου 2000 εκδόθηκε µε βάση τη Σύσταση ΕΚΤ/1999/1, και ο Κανονισµός 134/2002 της 22ας Ιανουαρίου 2002, µε τον οποίο τροποποιήθηκε το άρθρο 7 (παρ. 2) του Κανονισµού 2531/98, εκδόθηκε µε βάση τη Σύσταση ΕΚΤ/2001/2. Αντίθετα, οι δύο Αποφάσεις του, οι οποίες λόγω του σχετικά επείγοντος χαρακτήρα τους προηγήθηκαν χρονικά, εκδόθηκαν βάσει πρότασης της Επιτροπής και Γνώµης του Ευρωπαϊκού Νοµισµατικού Ιδρύµατος, διότι κατά το χρονικό διάστηµα διαβούλευσης για την έκδοσή τους δεν είχε ακόµα συσταθεί η ΕΚΤ (η οποία άρχισε τη λειτουργία της, όπως προαναφέρθηκε, την 1 η Ιουνίου 1998) και το ΕΝΙ δεν είχε συναφή κανονιστική αρµοδιότητα. 75

18 (α) Η έγκριση των κανόνων αναφορικά µε τα στατιστικά στοιχεία που παρέχει η Επιτροπή για τον καθορισµό της κλείδας κατανοµής για την εγγραφή στο κεφάλαιο της ΕΚΤ ρυθµίστηκε µε την Απόφαση 98/382/ΕΚ της 5ης Ιουνίου (β) Ο καθορισµός των ορίων και προϋποθέσεων υπό τις οποίες η ΕΚΤ διατυπώνει τη Γνώµη της όταν της ζητείται από τις εθνικές αρχές των κρατών µελών για κάθε σχέδιο νοµοθετικής διάταξης που εµπίπτει στο πεδίο των αρµοδιοτήτων της έγινε µε την Απόφαση 98/415/ΕΚ της 29ης Ιουνίου (γ) Ο καθορισµός της βάσης για τα ελάχιστα υποχρεωτικά αποθεµατικά που δικαιούται να επιβάλλει η ΕΚΤ στα πιστωτικά ιδρύµατα, των µεγίστων επιτρεποµένων αναλογιών µεταξύ των εν λόγω αποθεµατικών και της βάσης τους, και των καταλλήλων κυρώσεων σε περίπτωση µη συµµόρφωσης έγινε µε τον Κανονισµό 2531/98 της 23ης Νοεµβρίου 1998, όπως τροποποιήθηκε µε τον Κανονισµό 134/2002 της 22ας Ιανουαρίου (δ) Ο καθορισµός των ορίων και προϋποθέσεων υπό τις οποίες η ΕΚΤ δικαιούται να επιβάλλει πρόστιµα και περιοδικές χρηµατικές ποινές σε επιχειρήσεις που δεν συµµορφώνονται προς τις υποχρεώσεις που απορρέουν από Κανονισµούς και Αποφάσεις της, έγινε µε τον Κανονισµό 2532/98 της 23ης Νοεµβρίου (ε) Ο καθορισµός των φυσικών και νοµικών προσώπων που οφείλουν να χορηγούν στην ΕΚΤ στατιστική πληροφόρηση, του καθεστώτος απορρήτου των διαβιβαζοµένων πληροφοριών και των καταλλήλων διατάξεων επιβολής κυρώσεων έγινε µε τον Κανονισµό 2533/98 της 23ης Νοεµβρίου (στ) Ο καθορισµός των ορίων και προϋποθέσεων για την αύξηση του κεφαλαίου της ΕΚΤ έγινε µε τον Κανονισµό 1009/2000 της 8ης Μαΐου (ζ) Τέλος, ο καθορισµός των ορίων και προϋποθέσεων κάτω από τις οποίες η ΕΚΤ µπορεί να ζητήσει από τις κεντρικές τράπεζες των κρατών µελών χωρίς παρέκκλιση την καταβολή συναλλαγµατικών διαθεσίµων πέραν του (αρχικού) ορίου των 50 δισ. ευρώ που τέθηκε µε το άρθρο 30.1 του Καταστατικού έγινε µε τον Κανονισµό 1010/2000 της 8ης Μαΐου Αντίθετα, το Συµβούλιο δεν έχει ακόµα εκδόσει πράξη αναφορικά µε τον καθορισµό της εµβέλειας συµπληρωµατικών λειτουργικών µεθόδων νοµισµατικού ελέγχου που ενδέχεται να απoφασίσει η ΕΚΤ, εφόσον µε αυτές επιβάλλονται υποχρεώσεις σε τρίτους, δεδοµένου ότι αυτό δεν έχει κριθεί σκόπιµο. 189 Βλέπε αναλυτικά κατωτέρω την ενότητα V της παρούσας µελέτης, υπό Β Βλέπε αναλυτικά κατωτέρω την ενότητα Ι της παρούσας µελέτης, υπό Β Βλέπε αναλυτικά κατωτέρω την ενότητα ΙV της παρούσας µελέτης, υπό Β. 192 Βλέπε αναλυτικά κατωτέρω την ενότητα Ι της παρούσας µελέτης, υπό Β Βλέπε αναλυτικά κατωτέρω την ενότητα IV της παρούσας µελέτης, υπό Α Βλέπε αναλυτικά κατωτέρω την ενότητα V της παρούσας µελέτης, υπό B Βλέπε αναλυτικά κατωτέρω την ενότητα IV της παρούσας µελέτης, υπό

19 Άρθρο Καταστατικού ΠΙΝΑΚΑΣ 7 Συµπληρωµατική νοµοθεσία που εκδόθηκε από το Συµβούλιο (διαδικασία της παρ. 6 του άρθρου 107 της ΣEK) Αντικείµενο 4 ιατύπωση Γνωµών από την ΕΚΤ προς τις εθνικές αρχές 5.4 Χορήγηση στην ΕΚΤ στατιστικών πληροφοριών 19.2 ιαστάσεις της επιβολής από την ΕΚΤ της υποχρέωσης τήρησης ελάχιστων αποθεµατικών 20 Συµπληρωµατικές λειτουργικές µέθοδοι νοµισµατικού ελέγχου Πράξη Συµβουλίου Απόφαση 98/415/ΕΚ Κανονισµός 2533/98 Κανονισµός 2531/98 (όπως ισχύει) 28.1 Αύξηση κεφαλαίου ΕΚΤ Κανονισµός 1009/ Στατιστικά στοιχεία για καθορισµό κλείδας κατανοµής στο κεφάλαιο της ΕΚΤ 30.4 Καταβολή στην ΕΚΤ από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες επιπλέον συναλλαγµατικών διαθεσίµων 34.3 Επιβολή από την ΕΚΤ προστίµων και περιοδικών χρηµατικών ποινών _ Απόφαση 98/382/ΕΚ Κανονισµός 1010/2000 Κανονισµός 2532/98 77

20 3.3 ιορισµός των αρχικών µελών της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ Αµέσως µετά την Απόφαση για την οµάδα των κρατών µελών που υιοθέτησαν το ευρώ, οι κυβερνήσεις των κρατών µελών χωρίς παρέκκλιση όφειλαν, ακολουθώντας τη διαδικασία του άρθρου 50 του Καταστατικού, να διορίσουν τον Πρόεδρο, τον Αντιπρόεδρο και τα υπόλοιπα µέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ, 196 του ενός από τα δύο µόνιµα όργανα λήψης αποφάσεων της ΕΚΤ. Οι Αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων των εν λόγω κρατών µελών προχώρησαν κατ αρχήν σε πολιτική συµφωνία αναφορικά µε τα πρόσωπα που ήταν κατάλληλα για να διοριστούν ως µέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής. Βάσει αυτής της συµφωνίας, το Συµβούλιο, το οποίο συνήλθε εκ νέου µετά τη λήξη της συνεδρίασης του Συµβουλίου σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων, υπέβαλε Σύσταση (98/318/ΕΚ) για το διορισµό του Προέδρου, του Αντιπροέδρου και των υπολοίπων µελών της Εκτελεστικής Επιτροπής. Τα αρχικά µέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής διορίστηκαν την 26η Μαΐου 1998 (νωρίτερα, δηλαδή, από την 1η Ιουλίου που όριζε η ΣΕΚ ως καταληκτική ηµεροµηνία) µε την Απόφαση 98/345/ΕΚ. Η Απόφαση αυτή ελήφθη σε επίπεδο Αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων, µε βάση τη Σύσταση του Συµβουλίου και αφού είχε προηγηθεί διαβούλευση µε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συµβούλιο του ΕΝΙ. 197 Βάσει του συστήµατος µε κυλιόµενες θητείες που υιοθετήθηκε: ο Πρόεδρος διορίστηκε για οκταετή θητεία, 198 ο Αντιπρόεδρος για τετραετή θητεία, και τα υπόλοιπα µέλη για θητεία µεταξύ πέντε (5) και οκτώ (8) ετών (βλέπε σχετικά κατωτέρω τον Πίνακα 8) ΣΕΚ, άρθρο 123, παρ. 1, α εδάφιο, δεύτερο στοιχείο, πρώτη φράση. 197 Καταστατικό, άρθρο 50, α εδάφιο. Σύµφωνα µε την παρ. 1 (α εδάφιο, δεύτερο στοιχείο, δεύτερη φράση) του άρθρου 123 της ΣΕΚ και το άρθρο 50 (τελευταίο εδάφιο) του Καταστατικού, εφόσον υπήρχαν κράτη µέλη µε παρέκκλιση, ο αριθµός των αρχικών µελών της Εκτελεστικής Επιτροπής επιτρεπόταν να είναι µικρότερος από έξι (6) όχι όµως µικρότερος των τεσσάρων (4) (δηλαδή Πρόεδρος, Αντιπρόεδρος και άλλα δύο µέλη). Οι διατάξεις αυτές δεν ενεργοποιήθηκαν, καταργήθηκαν δε µε τη Συνθήκη της Λισσαβώνας. 198 Ο (εκλιπών πλέον) ολλανδικής υπηκοότητας Πρόεδρος Willem Duisenberg διορίστηκε το 1998 για οκταετή µεν θητεία, αλλά υπήρξε πολιτική συµφωνία ότι δεν θα την εξαντλήσει, παραιτούµενος κατά τη διάρκειά της, ώστε στη θέση του να διοριστεί υποψήφιος γαλλικής υπηκοότητας (συµφωνία, η οποία τελικά τηρήθηκε). 199 Καταστατικό, άρθρο 50, γ εδάφιο. 78

21 ΠΙΝΑΚΑΣ 8 Τα αρχικά µέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ Ιδιότητα Όνοµα ιάρκεια θητείας Πρόεδρος Willem Duisenberg (ολλανδικής υπηκοότητας) Αντιπρόεδρος Christian Noyer (γαλλικής υπηκοότητας) Μέλος Οtmar Issing (γερµανικής υπηκοότητας)» Tommaso Padoa Schioppa (ιταλικής υπηκοότητας)» Domingo Solans (ισπανικής υπηκοότητας)» Sirkka Hamalainen (φινλανδικής υπηκοότητας) 8ετής 4ετής 8ετής 7ετής 6ετής 5ετής 79

22 3.4 Θεσµικές διευθετήσεις Το διορισµό των µελών της Εκτελεστικής Επιτροπής ακολούθησαν τρεις (3) θεσµικές διευθετήσεις: (α) Την 1η Ιουνίου 1998 ιδρύθηκαν το ΕΣΚΤ και η ΕΚΤ, µε στόχο την προετοιµασία (περιλαµβανοµένης της έκδοσης των αναγκαίων νοµικών πράξεων) για την έναρξη της λειτουργίας τους. 200 Η πλήρης άσκηση των εξουσιών τους άρχισε βέβαια την 1η Ιανουαρίου (β) Από την ίδρυσή της και µέχρι την έναρξη του τρίτου σταδίου η ΕΚΤ ανέλαβε τα καθήκοντα του ΕΝΙ για το σύνολο των κρατών µελών. 202 Το ΕΝΙ τέθηκε σε καθεστώς εκκαθάρισης, 203 οι λεπτοµέρειες της οποίας ήταν καθορισµένες στο άρθρο 23 του Καταστατικού του ΕΝΙ. 204 (γ) εδοµένου ότι κατά το χρονικό σηµείο λήψης της Απόφασης υπήρχαν κράτη µέλη µε παρέκκλιση, συστάθηκε ως τρίτο όργανο λήψης αποφάσεων της ΕΚΤ το Γενικό Συµβούλιο Καθορισµός των αµετάκλητα σταθερών συναλλαγµατικών ισοτιµιών Ο καθορισµός των αµετάκλητα σταθερών συναλλαγµατικών ισοτιµιών του ευρώ προς τα εθνικά νοµίσµατα των κρατών µελών που αποφασίστηκε ότι θα υιοθετήσουν το ευρώ από την 1η Ιανουαρίου 1999 έγινε, σύµφωνα µε τη διάταξη της παρ. 4 του άρθρου 123 (α εδάφιο) της ΣΕΚ, από το Συµβούλιο την 31η εκεµβρίου 1998 µε τον Κανονισµό 2866/98 «σχετικά µε τις τιµές µετατροπής του ευρώ και των νοµισµάτων των κρατών µελών που υιοθετούν το ευρώ». Πριν από τον εν λόγω καθορισµό έλαβε, όµως, χώρα µια διαδικασία, η οποία ήταν αναγκαία για να διασφαλιστεί ότι η καθιέρωση του ευρώ ως ενιαίου νοµίσµατος δεν θα µετέβαλε την εξωτερική ισοτιµία της λογιστικής µονάδας ECU, 206 η οποία από την 1η Ιανουαρίου 1999 έπαψε να υφίσταται. 207 Αυτό είχε ως αποτέλεσµα η αντικατάσταση του ECU από το ευρώ να πρέπει να γίνει (όπως τελικά συνέβη) σε αναλογία 1:1. Ειδικότερα, µε τη διάταξη του β εδαφίου του άρθρου 118 της ΣΕΚ ορίστηκε ότι από την έναρξη του τρίτου σταδίου η αξία του ενιαίου ευρωπαϊκού νοµίσµατος δεν θα προκύπτει πλέον βάσει του καλαθιού ECU, αλλά θα καθοριστεί σε σχέση µε τις συναλλαγµατικές ισοτιµίες των εθνικών νοµισµάτων των κρατών µελών που θα ενταχθούν στην ευρωζώνη σύµφωνα µε τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου ΣΕΚ, άρθρο 123, παρ. 1, β εδάφιο. 201 Ibid, άρθρο 123, παρ. 1, γ εδάφιο. Κατά συνέπεια, µέχρι την 31 η εκεµβρίου 1998 τα κράτη µέλη χωρίς παρέκκλιση διατήρησαν τυπικά την αυτονοµία στην άσκηση της νοµισµατικής και συναλλαγµατικής τους πολιτικής. 202 Ibid, άρθρο 123, παρ. 2, α εδάφιο. Από την έναρξη του τρίτου σταδίου, στην αρµοδιότητα της ΕΚΤ εµπίπτει µόνον η άσκηση των καθηκόντων του ΕΝΙ που πρέπει να συνεχίσουν να ασκούνται για όσο διάστηµα υπάρχουν κράτη µέλη µε παρέκκλιση. 203 Ibid, άρθρο 123, παρ. 2, β εδάφιο. 204 Ibid, άρθρο 123, παρ. 2, γ εδάφιο. 205 Ibid, άρθρο 123, παρ Ibid, άρθρο 123, παρ. 4, β εδάφιο. 207 Ibid, άρθρο 118, β εδάφιο. 80