Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ Υπεύθυνη Μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π. 1

2 ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς. 2

3 ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1. Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Έννοια, Ρόλος, Βασικές αρχές, Επίπεδα συμμετοχής Συμμετέχοντες 2. Ο ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Θεωρητικές αρχές και βάσεις, Επίπεδα συμμετοχής, Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα 3. ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 4. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (ΤΠΕ) ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 3

4 1 Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ 4

5 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΩΣ η οργανωμένη προσπάθεια για αύξηση του ελέγχου στην κατανομή των πόρων στις επιλογές των κέντρων λήψης αποφάσεων προς όφελος κοινωνικών ομάδων οι οποίες μέχρι τώρα δεν είχαν καμία επιρροή στις αποφάσεις (Pearse και Stiefel, 1979) 5

6 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΩΣ αξιοποίηση των δυνατοτήτων των ατόμων εμπλοκή στα κοινωνικά δρώμενα εμπλοκή στη διαχείριση των πόρων εμπλοκή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που ορίζουν τη ζωή τους (Cernia, 1985) 6

7 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ... η συμμετοχή ως θεμέλιος λίθος της διαδικασίας ανάπτυξης / ενδυνάμωσης των τοπικών κοινωνιών Οι επιμέρους ομάδες έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν ισότιμα στις σχεδιαστικές παρεμβάσεις που καθορίζουν τη ζωή τους Συμμετοχή και ανάληψη ευθύνης Ολοκληρωμένη αντίληψη της συμμετοχής στα προβλήματα του σχεδιασμού συμμετοχή κοινού σε όλα τα στάδια της διαδικασίας Η συμμετοχή ως μία δημοκρατική κοινωνική διαδικασία, το κοινό συμμετέχει σε όλα τα στάδια της διαδικασίας σχεδιασμού (Cary, 1989) 7

8 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΩΣ η διαδικασία μέσα από την οποία τα άτομα ή φορείς επηρεάζουν τις αποφάσεις μέσα από τον ΕΛΕΓΧΟ στον καθορισμό προτεραιοτήτων στην κατανομή των πόρων στην πρόσβαση σε υπηρεσίες και αγαθά (World Bank, 1996) 8

9 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Διεθνής Ένωση για τη Δημόσια Συμμετοχή - IAP2 (2005) Oρισμός συμμετοχής βάση των κυρίαρχων χαρακτηριστικών της Το κοινό πρέπει να έχει λόγο σε αποφάσεις που αφορούν στη ζωή του. Η συμμετοχή συνεπάγεται ότι η συνεισφορά του κοινού θα επηρεάσει την απόφαση, στη διαμόρφωση της οποίας καλείται να συμμετέχει. Η συμμετοχή περιλαμβάνει οπωσδήποτε εκείνες τις ομάδες που επηρεάζονται από το στόχο της άσκησης σχεδιασμού. Η συμμετοχή προϋποθέτει ότι το κοινό αποκτά την ελάχιστη τουλάχιστον γνώση που απαιτείται ώστε να μπορεί να συμμετέχει ουσιαστικά. Προϊόν της συμμετοχής είναι, εκτός των άλλων, έκθεση στην οποία περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο η συμμετοχή επηρεάζει το τελικό αποτέλεσμα, την απόφαση δηλαδή που τελικά λαμβάνεται. 9

10 ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΩΣ ΔΟΜΗΜΕΝΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΙΑΛΟΓΟΥ που στηρίζει μια πλουραλιστική προσέγγιση στη διαδικασία λήψης απόφασης (Στρατηγέα, 2009) 10

11 ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΝΝΟΙΑΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ - Εμφανίζεται στη δεκαετία του 30 Συζητείται εντονότερα στη δεκαετία του 70 (Διάσκεψη Στοκχόλμης 1972) Δίνεται έμφαση στη δεκαετία του 80 (Έκθεση Brundtland, Βιώσιμη Ανάπτυξη ) + Ιδιαίτερο βάρος στη δεκαετία του 90 (Διάσκεψη Ρίο 1992, Συνθήκη Aarhus 1998) στροφή στην «από κάτω προς τα πάνω» προσέγγιση επίλυσης των προβλημάτων έμφαση στη συμμετοχή στο τοπικό επίπεδο 11

12 ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΝΝΟΙΑΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Έκθεση Brundtland 1987 Βιώσιμη Ανάπτυξη Ρίο 1992 Παγκόσμια Διάσκεψη για το Περιβάλλον Local Agenda 21 Κεφάλαιο 28 κινητοποίηση τοπικών κοινωνιών για τη βιώσιμη ανάπτυξη Think global act local Σ Τ Α Θ Μ Ο Ι ενίσχυση ρόλου των τοπικών κοινωνιών - κινητοποίηση των πολιτών για την επιδίωξη του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης 12

13 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Κοινό - Συμμετέχοντες Πλατφόρμα ανταλλαγής πληροφορίας / εμπειρίας Διαδικασία αμοιβαίας μάθησης Κέντρα Λήψης Αποφάσεων Χάραξης Πολιτικής 13

14 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ επικοινωνεί στο κοινό τα προβλήματα, αυξάνοντας το επίπεδο γνώσης και κατανόησής του συμβάλλει στην απόκτηση πολύτιμης πληροφορίας για το σχεδιασμό, σχετικής με τις αξίες και τις προτεραιότητες του κοινού προωθεί τη δέσμευση και τη συνυπευθυνότητα στη διαχείριση των προβλημάτων συμβάλλει στη νομιμοποίηση των αποφάσεων προετοιμάζει το έδαφος για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των πολιτικών 14

15 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Πληροφόρηση (inform) Συμβουλευτικότητα (consult) Εμπλοκή στη διαδικασία λήψης απόφασης (involve) Συνεργασία (collaborate) Ενδυνάμωση (empower) 15

16 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Η συμμετοχή διασφαλίζει την εξομάλυνση των συγκρούσεων μέσα από την κατανόηση/σύνθεση των διαφορετικών απόψεων η συμμετοχή ως μηχανισμός διασφάλισης κοινωνικής ειρήνης (peace-building mechanism) (Steyaert και Lisoir, 2005) 16

17 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Συμπερίληψη διαφορετικών απόψεων (inclusion) Ίσο δικαίωμα συμμετοχής Διαφάνεια Εξισορρόπηση σχέσεων επιρροής (sharing power) Αντιπροσωπευτική συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων ομάδων Αναγνώριση - αξιοποίηση των ικανοτήτων κάθε εμπλεκομένου σε ισότιμη βάση Δημιουργία κλίματος ανοικτού διαλόγου και επικοινωνίας Ισόρροπη έκφραση των απόψεων όλων των εμπλεκομένων αποφυγή κυριαρχίας μίας ομάδας (ισχυρές/λιγότερο ισχυρές ομάδες) (Egger και Majeres, 1998) 17

18 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Μοίρασμα ευθύνης (responsibility) Οι συμμετέχοντες έχουν τον ίδιο βαθμό ευθύνης στις αποφάσεις που λαμβάνονται Ενδυνάμωση (empowerment) Ενδυνάμωση συμμετεχόντων μέσα από την πρόσβαση σε πληροφορία και τις διαδικασίες λήψης απόφασης - αξιοποίηση ιδιαίτερων δεξιοτήτων συμμετεχόντων Συνεργασία Συγκριτικά πλεονεκτήματα ισχυρά σημεία κάθε εμπλεκόμενου - τόνωση αδύνατων σημείων (Egger και Majeres, 1998) 18

19 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από: Τον τρόπο της συμμετοχής Ποιοί συμμετέχουν και πώς Το στόχο και την οργανωτική δομή μέσα από την οποία συμμετέχουν 19

20 ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Διαφορετικές αντιλήψεις σε σχέση με τη συμμετοχή και το στόχο της στη διαδικασία λήψης αποφάσεων Δύο προσεγγίσεις Παθητική συμμετοχή (Functional/Passive Perspective): ΣΤΟΧΟΣ: απόκτηση πληροφορίας από ένα πολυποίκιλο κοινό Ενεργητική συμμετοχή (Rights-based or Proactive Perspective): ΣΤΟΧΟΣ: ενίσχυση των λιγότερο δυνατών -ενεργοποίησή τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων Αποτέλεσμα Βελτίωση προϊόντος σχεδιασμού Στήριξη μιας πολιτικής ή ενός σχεδίου (Kanji και Greenwood, 2001) Αποτέλεσμα Μετασχηματισμός κοινωνικών δομών Ισότιμη πρόσβαση σε πόρους 20

21 ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 1. Χειρισμός (Manipulation) Τα κέντρα λήψης αποφάσεων επιχειρούν να πείσουν το κοινό για μία επιλογή τους Η συμμετοχή είναι ανύπαρκτη, η απόφαση είναι ειλημμένη, το κοινό δεν μπορεί να την επηρεάσει - ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 2. Παθητική συμμετοχή (Passive participation) Το κοινό απλά ενημερώνεται σχετικά με το τι πρόκειται να συμβεί ή έχει ήδη συμβεί (απόφαση) Δεν συμμετέχει στη διαδικασία λήψης απόφασης, η οποία λαμβάνεται με τη συμμετοχή ειδικών -ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 21

22 ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 3. Συμμετοχή με παροχή πληροφορίας (Participation in information giving) Το κοινό ενημερώνεται για τα δικαιώματα, τις επιλογές και τις υποχρεώσεις του, χωρίς να του δίνεται η δυνατότητα να επηρεάσει τη διαδικασία Το κοινό εκφράζει τις απόψεις του με τη βοήθεια ερωτηματολογίων 4. Συμμετοχή μέσα από την έκφραση της άποψης του κοινού (Participation by consultation) Το κοινό εκφράζει τη γνώμη του στα διάφορα θέματα, κάνει προτάσεις, κ.λπ. Οι απόψεις αυτές μπορούν να εμπλουτίσουν τη διαδικασία ΔΕΝ λαμβάνονται απαραίτητα υπόψη για τη λήψη απόφασης 22

23 ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 5. Λειτουργική συμμετοχή (Functional participation) Η συμμετοχή γίνεται μέσα από ομάδες κοινού και αφορά στην επίτευξη συγκεκριμένων στόχων Η εμπλοκή του κοινού γίνεται αφού έχει ήδη ληφθεί μία σημαντική απόφαση π.χ. η κατασκευή ενός νέου αυτοκινητόδρομου και το κοινό εμπλέκεται στις αποφάσεις που αφορούν σε δευτερεύοντα ζητήματα γύρω από την ειλημμένη απόφαση π.χ. εναλλακτικές χαράξεις 23

24 ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 6. Αλληλεπίδραση κοινού και κέντρων λήψης αποφάσεων (Interactive participation) Συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων ανταλλαγή απόψεων διαδικασία μάθησης Συμμετοχή του κοινού στη διαδικασία λήψης απόφασης 7. Συνεργασία (Partnership) Διαπραγματεύσεις μεταξύ των εμπλεκομένων μερών ανακατανομή δύναμης Η λήψη απόφασης αποτελεί προϊόν της ανταλλαγής απόψεων μεταξύ ισότιμων εταίρων, οι οποίοι εργάζονται για ένα κοινό στόχο - συναίνεση Υπάρχει αμοιβαία υπευθυνότητα και ανάληψη κινδύνου στο σχεδιασμό και τη λήψη απόφασης 24

25 ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 8. Κινητοποίηση ενεργός συμμετοχή (Self-mobilization / active participation citizen control) Τα άτομα παίρνουν πρωτοβουλίες ανεξάρτητα από τους φορείς λήψης αποφάσεων συλλογική δράση Αναπτύσσουν επαφές με άλλους φορείς στο πλαίσιο της αναζήτησης πόρων και τεχνικής υποστήριξης Κρατούν τον έλεγχο στη διαχείριση πόρων 25

26 ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Ισχυρή συμμετοχή (Citizen power / control ) Κλιμακούμενη συμμετοχή Μη συμμετοχήαπλά ενημέρωση 26

27 ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Η ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΥΝΕΠΑΓΕΤΑΙ Τη σταδιακή μεταφορά του ελέγχου στην πληροφορία, τη λήψη απόφασης και την εφαρμογή από ένα κεντρικό όργανο στις τοπικές κοινωνίες Το μετασχηματισμό της παραδοσιακής προσέγγισης της ανάπτυξης... σε μία προσέγγιση όπου οι πολίτες εμπλέκονται ενεργά στον καθορισμό των προβλημάτων και των προτεραιοτήτων στη βάση των δικών τους αναγκών και οραμάτων Ο Ρ Α Μ Α (Sen, 2000) 27

28 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Διαβουλεύσεις με ειδικούς (experts) απόκτηση πληροφορίας χρήσιμης για τη λήψη απόφασης και τη χάραξη πολιτικής ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Εμπλοκή ενός ευρύτερου κοινού (πολίτες, φορείς κ.λπ.) στη διαδικασία διαμόρφωσης μιας απόφασης 28

29 ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ τον τύπο του προβλήματος τον τύπο της απαιτούμενης πληροφορίας τους διαθέσιμους πόρους (χρόνος, χρήμα, μέσα) Τεχνοκρατική προσέγγιση ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: η χάραξη μίας νέας πολιτικής μεταφορών και η μελέτη των επιπτώσεών της στην ποιότητα περιβάλλοντος - συμμετοχή ειδικών για την απόκτηση εξειδικευμένης πληροφορίας Δημοκρατική προσέγγιση ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: η αλλαγή προτύπων μετακίνησης του κοινού - εμπλοκή ευρύτερων ομάδων κοινού 29

30 ΟΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Κέντρα λήψης αποφάσεων Επιστήμονες ειδικοί σε ένα ζήτημα Το κοινό Αλληλεπιδρούν καταλήγοντας σε: ομοφωνία μερική ομοφωνία διαφωνία (αποτύπωση διαφορετικότητας) 30

31 ΤΟ ΚΟΙΝΟ Πολίτες (Public) Φορείς οι οποίοι μπορεί να αντιπροσωπεύουν ομάδες ατόμων π.χ. μη κυβερνητικοί οργανισμοί (NGOs) οργανωμένες ομάδες π.χ. Clubs, σύλλογοι Μέτοχοι (Stakeholders) π.χ. ιδιωτικές επιχειρήσεις, άτομα 31

32 ΔΙΑΚΡΙΣΗ Κοινό (Public) - Φορείς: ένα ή περισσότερα, φυσικά ή νομικά πρόσωπα, ενώσεις, σωματεία, οργανισμοί κ.λπ. Μέτοχοι (Stakeholders): κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο έχει άμεσο ή έμμεσο, υλικό ή άυλο συμφέρον σε μία περιοχή ή για ένα αγαθό Η διάκριση μεταξύ του κοινού φορέων και των μετόχων έγκειται στον όρο «συμφέρον» 32

33 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ Ειδικοί: ακαδημαϊκή κοινότητα, δημόσιοι και ιδιωτικοί οργανισμοί, περιβαλλοντικές οργανώσεις, επαγγελματικές εθελοντικές ομάδες, επιχειρήσεις, βιομηχανία, κ.ά. Κέντρα λήψης αποφάσεων: κεντρική διοίκηση και αυτοδιοίκηση, δημόσια διοίκηση, οργανισμοί με θεσμική οντότητα κ.ά. Τοπικές ομάδες: διακρίνονται σε Ομάδες εστιασμένες στην περιοχή τοπική κοινωνία, τοπικά συμβούλια κ.ά. Ομάδες εστιασμένες σε θεματικό αντικείμενο γεωργοί, αλιείς, κυνηγοί, ιδιοκτήτες γης, κ.ά. 33

34 2 ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 34

35 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ιεραρχημένη διαδικασία παρέμβασης με στόχο την επίλυση παρόντων ή μελλοντικών προβλημάτων 35

36 ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Διαδικασία αλληλεπίδρασης μεταξύ Κέντρων Λήψης Απόφασης και εμπλεκόμενων ομάδων ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΟΙΝΟΥ Μέσω μιάς πλατφόρμα επικοινωνίας/αλληλεπίδρασης για την ανταλλαγή απόψεων, γνώσης και πληροφορίας ΣΤΟΧΟΣ: Λήψη απόφασης - Χάραξη πολιτικής από τους ανθρώπους, με τους ανθρώπους, για τους ανθρώπους 36

37 ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΤΖΕΝΤΑ / ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ / ΣΤΟΧΟΥ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ / ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΔΟΜΗΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ 37

38 ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Άτομα / Φορείς ΣΣ ΣΣ Εναλλακτική 1 ΣΣ ΣΣ Καθορισμός Προβλήματος Καθορισμός Στόχου Υπάρχουσα Κατάσταση Δυναμική Δόμηση Εναλλακτικών Λύσεων Αξιολόγηση Εναλλακτικών Λύσεων ΣΣ ΣΣ Εναλλακτική 2 Επιλογή Εφαρμογή ΣΣ Υπάρχουσα Εμπειρία & Πρακτική Εναλλακτική m Μέτρα πολιτικής Έργα Υποστόχος1 Υποστόχος2 Υποστόχος n ΣΣ Συμμετοχικός Σχεδιασμός Κριτήρια Αξιολόγησης ΣΣ 38

39 ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Ανάπτυξη εμπιστοσύνης μεταξύ εμπλεκομένων μερών Εμπλουτισμός διαδικασίας σχεδιασμού Ενίσχυση αξιοπιστίας σχεδιασμού Ενσωμάτωση απόψεων/αξιών κοινού πλουραλισμός βελτίωση προϊόντος σχεδιασμού Ενίσχυση δημοκρατικής διαδικασίας στη λήψη απόφασης 39

40 Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Ή / ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟΧΟΣ: ενημέρωση, εκπαίδευση, ενθάρρυνση υπεύθυνων συμπεριφορών ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΚΟΙΝΟ ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΚΟΙΝΟ ΣΤΟΧΟΣ: ανταλλαγή πληροφορίας, αντίληψη αξιών /οραμάτων, χάραξη προτεραιοτήτων 40

41 Πληροφόρηση (information giving) ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Πληροφορία προς μία κατεύθυνση Κέντρα Λήψης Αποφάσεων Κοινό Συμβουλευτικότητα (consultation) Πληροφορία προς δύο κατευθύνσεις Κέντρα Λήψης Αποφάσεων Κοινό Το πλαίσιο της συζήτησης (ερωτήματα) τίθενται από τα κέντρα λήψης αποφάσεων Ενεργός συμμετοχή (active participation) Κέντρα Λήψης Αποφάσεων Πληροφορία προς δύο κατευθύνσεις Κοινό Το πλαίσιο της συζήτησης τίθενται από τα κέντρα λήψης αποφάσεων και το κοινό 41

42 ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ Το χαμηλότερο επίπεδο συμμετοχής Στοχεύει στη διάχυση πληροφορίας στο κοινό σε σχέση με ένα ζήτημα Η πρόσβαση σε πληροφορία είναι σημαντική για την ενεργό συμμετοχή του κοινού ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ Ο ρόλος του κοινού συνίσταται στη διατύπωση γνώμης σε σχέση με διατυπωμένες απόψεις / πολιτικές ΕΝΕΡΓΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Οι συμμετέχοντες εμπλέκονται στην ανάπτυξη ενός σχεδίου - συν-σχεδιασμός / συν-απόφαση 42

43 ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 3 ο ΕΠΙΠΕΔΟ: Συν-απόφαση 2 ο ΕΠΙΠΕΔΟ: Συν-σχεδιασμός 1 ο ΕΠΙΠΕΔΟ: Ενημέρωση κοινού 43

44 ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 1ο ΕΠΙΠΕΔΟ : ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Πληροφόρηση Διαβούλευση Συζήτηση Ενημέρωση του κοινού (increase awareness) Σχολιασμός αποφάσεων Επιδίωξη συναίνεσης Σ Τ Ο Χ Ο Σ 44

45 ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 2 ο ΕΠΙΠΕΔΟ : ΣΥΝ-ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Σ Τ Ο Χ Ο Σ Συμμετοχή στο σχεδιασμό σεναρίων/εναλ. λύσεων Συν-διαμόρφωση σεναρίων/εναλ. λύσεων με το κοινό 45

46 ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟ 3 ο : ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΗ Συναπόφαση Λήψη αποφάσεων Συμμετοχή στη διαδικασία λήψης απόφασης Πλήρης αρμοδιότητα των συμμετεχόντων στις αποφάσεις Σ Τ Ο Χ Ο Σ 46

47 ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Στάδιο εμπλοκής του κοινού Συναπόφαση Διαμόρφωση απόφασης ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ (social learning) ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ (decision making) Ενημέρωση (-) (+) Βαθμός συμμετοχής 47

48 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ... εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από: Το στόχο της συμμετοχής Την οργανωτική δομή μέσα από την οποία συμμετέχουν Τον τρόπο της συμμετοχής Ποιοί συμμετέχουν αντιπροσωπευτικότητα συμμετοχής 48

49 Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ Αξιοποίηση διαθέσιμης πληροφορίας / εμπειρίας Διερεύνηση κύριων αβεβαιοτήτων για το μέλλον Ανάπτυξη δημιουργικών ικανοτήτων (creative skills) ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Πληροφόρηση κοινού Αύξηση της ευαισθητοποίησης Αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών απόψεων / ομάδων Δικτύωση πολιτών 49

50 Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ Ώθηση δημιουργικής σκέψης - εμβάθυνση στον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνικές αλλαγές επηρεάζουν η μία την άλλη Δημιουργία κοινής αντίληψης για τις μελλοντικές προκλήσεις συλλογική ευαισθητοποίηση του κοινού Δημιουργία οράματος : κινητοποίηση του κοινού προς ένα επιθυμητό μέλλον Δημιουργία συναίνεσης δέσμευση κοινού σε ένα κοινό όραμα για το μέλλον 50

51 ΓΙΑΤΙ??? ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ- ΤΙΚΟΤΗΤΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Εμβάθυνση στο πρόβλημα Εμπλουτισμός του περιεχομένου της παρέμβασης μέσα από πληροφορία, απόψεις, ανάγκες, αξίες Καλύτερη ποιότητα αποφάσεων ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΚΟΙΝΟΥ Το κοινό επιθυμεί να συμμετέχει σε αποφάσεις που το αφορούν Ανάγκη για ανοικτές διαδικασίες λήψης απόφασης Άρση δυσπιστίας κοινού απέναντι στην άποψη των ειδικών 51

52 ΓΙΑΤΙ??? ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ Διαπραγμάτευση Επιδίωξη συναίνεσης Καθορισμός προτεραιοτήτων ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΟΙΝΟΥ Επικοινωνία πληροφορίας Καταγραφή / κατανόηση διαφορετικών απόψεων συμμετεχόντων αλληλεπίδραση 52

53 ΓΙΑΤΙ??? ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ Διεθνείς εθνικές συμφωνίες Νομοθεσία κανονισμοί Η συμμετοχή είναι ουσιαστική για τη δημοκρατία ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ / ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Εμπιστοσύνη στα κέντρα λήψης αποφάσεων Διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων Κατανομή σπάνιων πόρων συναίνεση στη χάραξη προτεραιοτήτων 53

54 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Δημοκρατική διαδικασία - διαφάνεια Γεφύρωση χάσματος μεταξύ επιστημόνων και κοινού στην αντιμετώπιση των προβλημάτων Κοινωνική υπευθυνότητα - δέσμευση από τους εμπλεκόμενους Εξασφάλισης κοινωνικής συναίνεσης - ευρεία αποδοχή αποφάσεων / πολιτικών Αποτελεσματικότερη εφαρμογή των πολιτικών που υιοθετούνται 54

55 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Αξιοποίηση υπάρχουσας γνώσης / εμπειρίας της τοπικής κοινωνίας για την περιοχή, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, τις αξίες, τα προβλήματα και τους τρόπους επίλυσής τους Ελαχιστοποίηση αποφυγή διαχείριση συγκρούσεων μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών Αύξηση γνώσης ευαισθητοποίησης τοπικού πληθυσμού σχετικά με τους τοπικούς πόρους, τα προβλήματα και τις προοπτικές αυτών Αύξηση αλληλεπίδρασης συνεργασίας μεταξύ τοπικών φορέων - πληθυσμού 55

56 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Η συμμετοχή του κοινού εξαρτάται από το ιστορικό, πολιτιστικό και πολιτικό του υπόβαθρο ΠΡΟΒΛΗΜΑ: όπου σημειώνεται έλλειψη κουλτούρας συμμετοχής Χρονοβόρα και δαπανηρή διαδικασία (ανθρώπινοι οικονομικοί πόροι) Τα αποτελέσματα ενδέχεται να μην είναι άμεσα ορατά (Bousset και Loubier, 2004) 56

57 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Αδυναμία εφαρμογής στην περίπτωση προβλημάτων που απαιτούν άμεση παρέμβαση π.χ. οξυμμένα περιβαλλοντικά προβλήματα Χωρίς το συντονισμό από ειδικούς τη σαφή διατύπωση των στόχων τον καθορισμό των εμπλεκομένων και του τρόπου βαθμού εμπλοκής τους μπορεί να οδηγήσουν σε χαοτικές συναντήσεις και απώλεια ελέγχου της πρωτοβουλίας 57

58 3 ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 58

59 ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Εργαλεία για τη διενέργεια ΔΟΜΗΜΕΝΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΔΙΑΛΟΓΟΥ που εμπλέκουν το κοινό στη συζήτηση Στοχεύουν : α) στη δημιουργία πλαισίου αποδοτικής συζήτησης β) στην παραγωγή αξιοποιήσιμων αποτελεσμάτων Επιλογή μεθόδου: γίνεται στη βάση μιας σειράς παραγόντων 59

60 ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 1. Το στόχο και το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα 2. Τη φύση του προβλήματος που εξετάζεται 3. Τους συντελεστές (stakeholders) που επηρεάζονται, ενδιαφέρονται ή μπορούν να συνεισφέρουν στη λήψη απόφασης 4. Το χρόνο που είναι διαθέσιμος 5. Τους διαθέσιμους πόρους... ανάλογα με: 60

61 1. ΣΤΟΧΟΣ ΕΠΙΔΙΩΚΟΜΕΝΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Στόχος Εκδημοκρατισμός διαδικασίας λήψης απόφασης Δημιουργία Προοπτικών Κινήτρων Συμβουλευτικότητα Επίτευξη Ομοφωνίας (σύγκλιση απόψεων) + Εστίαση στο αποτέλεσμα Αποτέλεσμα Αποτύπωση διαφορετικότητας (Bousset και άλλοι, 2005) 61

62 Αποτύπωση διαφορετικότητας Εκδημοκρατισμός Συμβουλευτικότητα Επίτευξη ομοφωνίας Αποτύπωση διαφορετικότητας: απόκτηση πληροφορίας - δημιουργία εναλλακτικών οπτικών / προσεγγίσεων Επίτευξη ομοφωνίας: στη βάση της αλληλεπίδρασης - ανταλλαγής γνώσης και εμπειρίας των συμμετεχόντων (informed decisions) Εκδημοκρατισμός: επιτρέπει στους συμμετέχοντες να αξιοποιήσουν τη γνώση τους και να συμβάλλουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων εκδημοκρατισμός διαδικασίας Συμβουλευτικότητα: καταγράφονται οι διαφορετικές απόψεις, σκέψεις, φόβοι κ.λπ. για τον εμπλουτισμό της διαδικασίας λήψης απόφασης 62

63 Αποτύπωση διαφορετικότητας ΜΕΘΟΔΟΙ Χ: Άξονας προοπτικών / κινήτρων Υ: Άξονας εστιασμένου αποτελέσματος Συμβουλευτικότητα Εκδημοκρατισμός Συμμετοχικός Σχεδιασμός (Participatory planning) Συμμετοχική Εκτίμηση (Participatory Assessment) Υ Επίτευξη ομοφωνίας Ανάλυση σεναρίων Χάραξη Πολιτικής (Policy exercises) Διασκέψεις Συναίνεσης (Concensus Conferences) Charrette Συναντήσεις Ειδικών (Expert panels) Ομάδες Εστίασης (Focus Groups) Συμμετοχικά μοντέλα (Participatory Modeling) World Cafe Χ Διάσκεψη Delphi (Conventional Delphi) Ομάδες πολιτών (Citizens juries) Πυρήνες Σχεδιασμού (Planning cells) Εργαστήρια Οραματισμού (Future Workshops) 63

64 2. ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΙ Γνώση: σε ποιο βαθμό η κοινωνία διαθέτει ήδη γνώση για το πρόβλημα που εξετάζεται Ωριμότητα: σε ποιο βαθμό η κοινωνία έχει εκφράσει απόψεις ή θεσπίσει νομοθετικό πλαίσιο για το ζήτημα Πολυπλοκότητα: ο βαθμός πολυπλοκότητας που μπορεί να συναρτάται με τον όγκο της απαιτούμενης τεχνικής γνώσης Αμφισβήτηση: βαθμός αμφισβήτησης για το εν λόγω πρόβλημα, δυσκολία δημιουργίας συναίνεσης 64

65 3. ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ (stakeholders) Κριτήρια Επιλογής Συμμετεχόντων Μήτρα Επιρροής-Ενδιαφέροντος Επιρροή Ενδιαφέρον (stake) Χαμηλό ενδιαφέρον Υψηλό ενδιαφέρον Χαμηλή επιρροή Χαμηλής προτεραιότητας ομάδα συμμετεχόντων Σημαντική ομάδα Ανάγκη ενδυνάμωσης Υψηλή επιρροή Χρήσιμη ομάδα για τη προώθηση λύσεων Υψηλής προτεραιότητας ομάδα συμμετεχόντων Η επιλογή των συντελεστών που θα συμμετάσχουν στη διαδικασία ποικίλει ανάλογα με το πρόβλημα, το οποίο καθορίζει: το ενδιαφέρον που έχει κάθε ομάδα για ένα ζήτημα και τη δυνατότητά της να συνεισφέρει στη διαδικασία 65

66 ΚΥΡΙΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ Άτομα / πολίτες σε μεμονωμένη βάση Ομάδες οι οποίες εκφράζονται μέσα από φορείς π.χ. ΜΚΟ, επιχειρήσεις Ειδικοί σε ένα θέμα Πολιτικοί Κέντρα λήψης αποφάσεων Μέτοχοι (stakeholders) 66

67 4. ΧΡΟΝΟΣ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ Απαιτούμενος Χρόνος ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 67

68 5. ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΙ ΠΟΡΟΙ Οι διαφορετικές μέθοδοι συνεπάγονται διαφορετικό κόστος στη βάση του: διαφορετικού αριθμού συμμετεχόντων κόστους που εμπλέκεται στην οργάνωση, μεταφορά ατόμων, κ.λπ. 68

69 1. Ομάδες Εστίασης (Focus Groups) 2. Ανάλυση Σεναρίων (Scenario Analysis) 3. Ασκήσεις Πολιτικής (Policy Exercises) 4. World Cafe 5. Μέθοδος Charrette 6. Επιτροπές Πολιτών (Citizens Juries) 7. Διασκέψεις Συναίνεσης (Consensus Conferences) 8. Συμβατική Διάσκεψη Delphi 9. Πυρήνες Σχεδιασμού (Planning Cells) 10.Συναντήσεις Ειδικών (Expert Panels) 11.Εργαστήρια Οραματισμού (Future Workshops) ΜΕΘΟΔΟΙ Αποτύπωση διαφορετικότητας Επίτευξη ομοφωνίας Συμβουλευτικότητα Συμβουλευτικότητα Εκδημοκρατισμός 12.Συμμετοχικός σχεδιασμός (Participatory Planning) 13.Συμμετοχική Εκτίμηση Έλεγχος και Αξιολόγηση (Participatory Assessment, Monitoring and Evaluation) Επίτευξη ομοφωνίας 69

70 ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Αποτύπωση διαφορετικότητας Ανάλυση Σεναρίων (scenario analysis) Χάραξη πολιτικής (policy exercises) Ομάδες εστίασης (focus groups) World Cafe Συμβουλευτικότητα 70

71 ΟΜΑΔΕΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ (Focus Groups) Σύνθεση: Ολιγομελής ομάδα συμμετεχόντων (4 έως 12 άτομα), επιλογή συνήθως στη βάση ενός κοινού χαρακτηριστικού, ομάδα συντονιστών οργανωμένη συζήτηση - ευέλικτη Στόχος: απόκτηση πληροφορίας σχετικά με τις προτιμήσεις, τις αξίες κ.λπ. γύρω από ένα θέμα Διαδικασία: δομημένη συζήτηση σε προκαθορισμένο θέμα Αποτέλεσμα: Σύνταξη έκθεσης (report), προϊόν ανάλυσης της συζήτησης 71

72 ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ (Scenario Analysis) Σύνθεση: Κοινό ατόμων, γνώστες των θεμάτων, διαφορετικού μορφωτικού επιπέδου Στόχος: δημιουργία σεναρίων μελλοντικής εξέλιξης Διαδικασία: Brainstorming για την καταγραφή ιδεών και επικρατουσών τάσεων Αποτέλεσμα: Συγγραφή, με αφηγηματικό τρόπο, μελλοντικών εικόνων για τα ζητήματα που απασχολούν 72

73 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ (Policy Exercises) Σύνθεση: Κοινό ατόμων, με τη συμμετοχή των κέντρων λήψης αποφάσεων Στόχος: Χάραξη πολιτικής Διαδικασία: Ανάπτυξη μελλοντικών σεναρίων και έλεγχος της εφικτότητάς τους με χρήση μοντέλων Αποτέλεσμα: Τεκμηριωμένη αναφορά (report) με τα σημαντικότερα συμπεράσματα πολιτικής 73

74 WORLD CAFE Σύνθεση: απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό ετερογενούς σύνθεσης Στόχος: ανταλλαγή γνώσης, πληροφορίας, ιδεών, απόψεων, κ.λπ. Διαδικασία: Δημιουργία «Cafe» περιβάλλοντος, όπου οι συμμετέχοντες εκφράζουν απόψεις για ένα θέμα Αποτέλεσμα: Εμβάθυνση σε έννοιες, ερωτήματα, κ.λπ. από τους συμμετέχοντες - Γνώση που διανέμεται στους εμπλεκόμενους 74

75 ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΟΜΟΦΩΝΙΑΣ Διασκέψεις Συναίνεσης (Concensus Conferences) Charrette Συναντήσεις Ειδικών (Expert panels) Διάσκεψη Delphi (Conventional Delphi) Ομάδες πολιτών (Citizens juries) Πυρήνες Σχεδιασμού (Planning cells) Συμβουλευτικότητα Επίτευξη ομοφωνίας Εργαστήρια Οραματισμού (Future Workshops) 75

76 ΜΕΘΟΔΟΣ CHARRETTE (workshops) Σύνθεση: Μικρό ή μεγάλο πολυποίκιλο κοινό ( ), ανάλογα με το διαθέσιμο χρόνο και το υπό συζήτηση θέμα (2 ημέρες -4 εβδομάδες) Στόχος: επίτευξη ομοφωνίας μεταξύ διαφορετικών ομάδων σε σύντομο χρονικό διάστημα (εντατική διαδικασία) πολλές εφαρμογές σε τοπικό επίπεδο Διαδικασία: Σαφής περιορισμός, ο χρόνος. Διακρίνονται τρεις φάσεις - προ-charrette, Charrette και μετα- Charrette Αποτέλεσμα: Τεχνική έκθεση με τις προκλήσεις, τα δυνατά σημεία, συγκεκριμένα έργα κ.ά. 76

77 ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΠΟΛΙΤΩΝ (Citizens Juries) Σύνθεση: Ομάδα 12 έως 24 τυχαία επιλεγμένα άτομα για την εκπροσώπηση μιας κοινότητας, ενός πληθυσμού Στόχος: ο εμπλουτισμός της διαδικασίας λήψης απόφασης από ένα ενημερωμένο, για το θέμα που συζητείται, κοινό Διαδικασία: Ειδικοί ενημερώνουν το κοινό, αυτό επεξεργάζεται τις απόψεις και αποφασίζει Αποτέλεσμα: προτάσεις πολιτικής προς τα Κ.Λ.Α. για την επίλυση προβλημάτων, στη βάση των αποφάσεων που ελήφθησαν 77

78 ΔΙΑΣΚΕΨΕΙΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ (Consensus Conferences) Σύνθεση: Ομάδα 10 έως 30 μη ειδικών, τυχαία επιλεγμένων από τον πληθυσμό ατόμων Στόχος: Διεύρυνση της συζήτησης σε ένα θέμα ενσωμάτωση απόψεων μη ειδικών input στη διαδικασία λήψης απόφασης Διαδικασία: Μια επιτροπή ειδικών δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα του κοινού, αυτό συζητά και καταλήγει σε ένα συμπέρασμα Αποτέλεσμα: Έκθεση-Δήλωση συναίνεσης εντός τριών ημερών 78

79 ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ DELPHI Σύνθεση: Ομάδα ειδικών (experts) Στόχος: η σύγκλιση των απόψεων επί του ζητήματος που εξετάζεται Διαδικασία: συμπλήρωση ερωτηματολογίων από ειδικούς μεμονωμένα - ενημέρωση για τις απόψεις των άλλων επανατοποθέτηση εκ νέου στα ερωτήματα - επανάληψη της διαδικασίας έως ότου υπάρξει σύγκλιση απόψεων Αποτέλεσμα: Σύνταξη έκθεσης 79

80 ΠΥΡΗΝΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ (Planning Cells) Σύνθεση: Ομάδα ~25 τυχαίων ατόμων, περιορισμένη χρονική περίοδος - επεξεργασία λύσεων σε ένα πρόβλημα σχεδιασμού / χάραξης πολιτικής Στόχος: επεξεργασία / αξιολόγηση λύσεων σε ένα πρόβλημα σχεδιασμού ή χάραξης πολιτικής Διαδικασία: Ειδικοί και εμπλεκόμενοι φορείς παρουσιάζουν τις θέσεις τους Αποτέλεσμα: Συντάσσεται έκθεση, που παραδίδεται στις αρχές και στους ίδιους τους συμμετέχοντες 80

81 ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΩΝ (Expert Panels) Σύνθεση: Ομάδα μεμονωμένων ειδικών, που δεν εκπροσωπούν κάποιον οργανισμό Στόχος: σύνθεση πληροφορίας από διαφορετικές πηγές συστάσεις πολιτικής Διαδικασία: Καταγράφουν και εξηγούν τις διαφωνίες γύρω από ένα θέμα αλληλεπίδραση - σύνθεση Αποτέλεσμα: Σύνταξη τελικής έκθεσης 81

82 FUTURE WORKSHOPS Σύνθεση: μικρός ή μεγάλος αριθμός συμμετεχόντων Στόχος: καταγραφή προβλημάτων, δημιουργία κοινού οράματος, προτάσεις πολιτικής Διαδικασία: οργάνωση εργαστηρίων οραματισμού με συγκεκριμένη δομή συζήτησης Αποτέλεσμα: προτάσεις πολιτικής για την υλοποίηση του οράματος 82

83 ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΟΜΟΦΩΝΙΑΣ Εκδημοκρατισμός Συμμετοχικός σχεδιασμός (participatory planning) Συμμετοχική εκτίμηση, έλεγχος και αξιολόγηση Επίτευξη ομοφωνίας 83

84 ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ (Participatory Planning) Σύνθεση: Oμάδες εξειδικευμένων ατόμων (NGOs, Experts, Κέντρα Λήψης Αποφάσεων) ή κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες Αποτέλεσμα: Μία από κοινού απόφαση, προϊόν ισορροπίας μεταξύ αντίθετων απόψεων 84

85 ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (PAM&E) Σύνθεση: Συμμετέχοντες (stakeholders) που επηρεάζονται από το πρόβλημα Διαδικασία: Οι συμμετέχοντες εξετάζουν τα δεδομένα του παρελθόντος και προβλέπουν, αποφασίζουν για το μέλλον Αποτέλεσμα: Έκθεση αξιολόγησης των αποτελεσμάτων που προκύπτουν 85

86 4 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (ΤΠΕ) ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 86

87 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εξέλιξη ΤΠΕ / εφαρμογών Εξέλιξη ΤΠΕ Αστικός & Περιφερειακός Σχεδιασμός Συμμετοχικές Προσεγγίσεις Δυνατότητα e-συμμετοχής Στάδια διαδικασίας σχεδιασμού στο Διαδίκτυο e-σχεδιασμός Η σύγχρονη τεχνολογία έχει τεράστια δυνατότητα να καταστήσει τη διαδικασία σχεδιασμού πιο διαφανή & προσιτή στους αποδέκτες αυτής (DTLR, 2001:32) 87

88 ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ Συμβολή συμμετοχικών προσεγγίσεων στο χωρικό σχεδιασμό: διαχείριση συγκρούσεων ανατροφοδότηση από τους πολίτες δημοκρατικός χαρακτήρας διαδικασίας σχεδιασμού δημιουργία πλατφόρμας επικοινωνίας / αλληλεπίδρασης Παραδοσιακές μέθοδοι συμμετοχής Διαδίκτυο - ΤΠΕ Web-based εργαλεία ΝΕΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ διάδοσης πληροφορίας & εμπλοκής ενός ευρύτερου κοινού στη διαδικασία σχεδιασμού μέσω on-line συστημάτων 88

89 Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ WEB-BASED ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Συλλογή πληροφορίας από ένα ευρύ κοινό στο πλαίσιο του συμμετοχικού σχεδιασμού Μετάδοση πληροφορίας από τα κέντρα λήψης αποφάσεων στο ευρύ κοινό Και τα δύο παραπάνω 89

90 ΒΑΘΜΟΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ ΠΟΛΙΤΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ e-συμμετοχη Κέντρα λήψης αποφάσεων e-δυνατότητα (e-enabling) Πληροφορία προς μια κατεύθυνση Κοινό e-ενεργοποίηση (e-engaging) Πληροφορία προς δύο κατευθύνσεις Κέντρα λήψης αποφάσεων Κοινό Το πλαίσιο συζήτησης τίθεται από τα κέντρα λήψης αποφάσεων e-ενδυνάμωση (e-empowering) Πληροφορία προς δύο κατευθύνσεις Κέντρα λήψης αποφάσεων Κοινό Το πλαίσιο συζήτησης τίθεται από τα κέντρα λήψης αποφάσεων & το κοινό 90

91 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ Web-based ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ - CROWDSOURCING Crowd-centered εργαλείο για απόκτηση κατανεμημένης γνώσης (distributed knowledge), στοχεύοντας στην επίλυση προβλημάτων μέσω ανάλυσης & σύνθεσης της γνώσης αυτής & παραγωγής νέας γνώσης C r o w d s o u r c i n g Καθορισμός Προβλήματος Παραγωγή νέας γνώσης Ανατροφοδότηση διαδικασίας σχεδιασμού από το κοινό Συλλογή Δεδομένων Επεξεργασία Δεδομένων Πληροφορία Δόμηση Εναλλακτικών Λύσεων Αξιολόγηση Εναλλακτικών Λύσεων Λήψη Απόφασης 91

92 ΕΡΓΑΛΕΙΑ Volunteering Geo-Information (VGI): εναλλακτικός τρόπος e- Συμμετοχής για παραγωγή & διάχυση χωρικών δεδομένων μέσα από το Web bottom-up διαδικασία WikiMapia OpenStreetMap Google Map Maker Web-based Χωρικά Συστήματα Στήριξης Αποφάσεων (Webbased Spatial Decision Support Systems) (WebSDSS): διαδραστικά συστήματα που ενσωματώνουν συμμετοχικές προσεγγίσεις στη λήψη αποφάσεων χωρικού ενδιαφέροντος 92

93 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΑ GIS - PPGIS GIS Αναπαράσταση του χώρου & των προτεινόμενων παρεμβάσεων ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας WEB GIS ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΙΛΟΓΩΝ Interactive communication Public Participatory GIS PPGIS: ενσωμάτωση on-line συμμετοχής του κοινού, δημιουργία forum, διαδραστικές εφαρμογές διαδικτυακής χαρτογράφησης 93

94 ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Κινητοποίηση ενεργός συμμετοχή (Active participation) Συνεργασία (Partnership) Αλληλεπίδραση κοινού & κέντρων λήψης αποφάσεων (Interactive participation) Λειτουργική συμμετοχή (Functional participation) Έκφραση άποψης κοινού (Consultation) Παροχή πληροφορίας (Informing) Παθητική συμμετοχή (Passive participation) Χειρισμός (Manipulation) Arnstein, 1969 Ισχυρή Συμμετοχή Κλιμακούμενη Συμμετοχή Μη Συμμετοχή Ενημέρωση Επεξεργασία ανάλυση πληροφορίας ΤΥΠΟΙ e-συμμετοχησ On-line Συστήματα Στήριξης Αποφάσεων (On-line Decision Support Systems) On-line έρευνες κοινής γνώμης (On-line opinion surveys) On-line συζήτηση (On-line discussion) ΦΡΑΓΜΟΙ Ψηφιακό Χάσμα Δεξιότητες - Υποδομή On-line παροχή πληροφορίας (On-line service delivery) Smyth, 2001 Πληροφορία προς δύο κατευθύνσεις Πληροφορία προς μια κατεύθυνση 94

95 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Arnstein, S. (1969), A Ladder of Citizen Participation, Journal of the American Planning Association, 35 (4), pp Bousset, J.P., Macombe, C. and Taverne, M. (2005), System for Environmental and Agricultural Modelling - Linking European Science and Society, SEAMLESS Project, No Deliverable number: D7.3.1., 13 July Bouzit, M. and Loubier, S. (2004), Combining Prospective and Participatory Approaches for Scenarios Development at River Basin Level, Aqua Terra, Project no (GOCE), France. Cary, J.L. (1989) (Ed.), Community Development as a Process, University of Missouri Press, Columbia, United States of America, ISDN Cernia (1985): Quoted in IIED, Whose Eden? An Overview of Community Approaches to Wildlife Management, International Institute for Environment and Development (IIED). London WC1 HODD, United Kingdom. Egger, P. and Majeres, J. (1992), Local Resource Management and Development: Strategic Dimensions of People s Participation, In D. Ghai and J.M. Vivian (Eds.), Grassroots Environmental Action: People s Participation in Sustainable Development. London: Routledge. 95

96 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Kanji, N. and Greenwood, L. (2001), Participatory Approaches to Research and Development. In IISD: Learning from Experience. IIED: London. Pearse, A. and Stiefel, M. (1979), Inquiry into Participation: A Research Approach, Geneva, United Nations Research Institute for Social Development, May. Sen, A. (2000), Social Exclusion: Concept, Application and Scrutiny, Manila: Asian Development Bank. Smyth, P. (2001), Breaking out the Black Box: Research Challenges in Data Mining, Workshop on Research Issues in Data Mining and Knowledge Discovery. Steyaert, S. and Lisoir, H. (2005), Participatory Methods Toolkit A Practitioner s Manual, ISBN King Baudouin Foundation, Flemish Institute for Science and Technology Assessment. World Bank (1996), Participation Sourcebook, Washington. Στρατηγέα, Α. (2009), Συμμετοχικός Σχεδιασμός και Βιώσιμη Τοπική Ανάπτυξη: Μία Μεθοδολογική Προσέγγιση, Πρακτικά 2 ου Συνεδρίου Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Βόλος, Σεπτεμβρίου, σελ

97 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους 97