Οικονομική πολιτική και οικονομική σύγκριση των οικονομιών ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής ένωσης

Transcript

1 Οικονομική πολιτική και οικονομική σύγκριση των οικονομιών ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής ένωσης Περιεχόμενα Εισαγωγή Ιστορική αναδρομή ΗΠΑ ευρωπαϊκή ένωση (Ευρώπη) Η Ευρώπη κυνηγά τους ρυθμούς της Αμερικής Οι λόγοι της αμερικανικής υπεροχής Η χρυσή εποχή της Ευρώπης Αναλύοντας την περίοδο Πως γίνεται η Ευρώπη να συγκλίνει στην παραγωγικότητα και όχι στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ οικονομική πολιτική Νεοκλασική ή Κεϋνσιανή; Supply side economics ή η αποτυχία των νεοκλασικών πολιτικών Πότε εφαρμόστηκαν αυτές οι πολιτικές; Κευνσιανισμός Συμπεράσματα Γιάννης Κωνσταντινίδης Α.Μ. :

2 Εισαγωγή Ανέκαθεν τα οικονομικά ήταν άρτια συνδεδεμένα με την πολιτική. Ενδεχομένως πολλές από τις δημοσιονομικές πολιτικές που έχουν ασκηθεί κατά καιρούς από τις εκάστοτε κυβερνήσεις των δύο αυτών μεγάλων αυτών οικονομιών (ΗΠΑ Ευρωπαϊκή ένωση) να είναι βαθύτερες (και να σχετίζονται με γεωπολιτικά ζητήματα, ιδεολογικά και άλλα). Στην παρακάτω όμως μελέτη θα επικεντρωθώ στα οικονομετρικά μεγέθη και θα γίνει αξιολόγηση κάποιων οικονομικών πολιτικών. Αναφορικά με το πρώτο θα προσπαθήσω να παρουσιάσω και να συγκρίνω διάφορα στοιχεία οικονομετρικής μεγέθυνσης όπως ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ, Το πραγματικό ΑΕΠ ανά ώρα, η κατά κεφαλήν παραγωγικότητα ανά ώρα μελετώντας παράλληλα και κάποιους από τους πιθανούς λόγους για τους οποίους οι αυτές οι δύο οικονομίες ενδεχομένως να συγκλίνουν ή να αποκλίνουν στην πάροδο του χρόνου σχετικά με το δεύτερο θα γίνει προσπάθεια ανάλυσης των οικονομικών πολιτικών ιδίως κατά την περίοδο. Η συμβολή μου στη διεθνή βιβλιογραφία θα είναι αυτή της συσχέτισης των οικονομικών στοιχείων του Angus Madisson και των δημοσιονομικών πολιτικών την περίοδο Ιστορική αναδρομή Πριν εξετάσω τις δύο αυτές οικονομίες σε οικονομικό επίπεδο θα πρέπει να γίνει μια σκιαγράφηση του γενικού πολιτικού σκηνικού που επικρατεί μέσα σε αυτές. Από την μια πλευρά οι Ηνωμένες πολιτείες της Αμερικής άρχισαν να λειτουργούν και να διοικούνται σε επίπεδο συνομοσπονδίας μετά πέρας του εμφυλίου ( ) και την επικράτηση των βορείων με αρχηγό τον Αβραάμ Λίνκολν. Από την άλλη πλευρά οι πρώτες προσπάθειες για την ευρωπαϊκή ενοποίηση έγιναν με την ίδρυση της ΕΟΚ (1958) και στην συνέχεια με την συνθήκη του Μάαστριχ και την ίδρυση της Ευρωπαϊκής ένωσης (1993). Σε αυτό το σημείο είναι καλό να αναγνωριστεί ότι η Ευρωπαϊκή ένωση δεν αποτελεί ομοσπονδιακό κράτος όπως οι Ηνωμένες πολιτείες. Έχουν γίνει προσπάθειες προς την ευρωπαϊκή οικονομική ολοκλήρωση, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα την υιοθέτηση του συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης (1997) και την αντικατάσταση των εθνικών νομισμάτων με το ευρώ (2002), αλλά δεν φαίνεται να υλοποιείτε ικανοποιητικά με την αποσταθεροποίηση του

3 οικονομικού συστήματος μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 και την επακόλουθη αδυναμία της διαχείρισης της κρίσης χρέους των χωρών της μέχρι και σήμερα. Η Ευρώπη κυνηγά τους ρυθμούς της Αμερικής 1 Σύμφωνα με την πολυετή και ακούραστη μελέτη του Angus Maddison γνωρίζουμε αρκετά για την οικονομική επίδοση της Ευρώπης και της Αμερικής από το 1820 μέχρι σήμερα και μπορούμε να συγκρίνουμε τα δεδομένα αναφορικά με το πραγματικό ΑΕΠ προσαρμοσμένο με τα σύγχρονα πρότυπα αγοραστικής δύναμης (GDP PPP per capita), το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και το πραγματικό ΑΕΠ ανά ώρα για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με το χάσμα που παρουσιάζουν αυτές οι δύο οικονομίες. Στα στοιχεία που μας παρουσιάζει ο Maddison έχει δοθεί βάση η επιλογή ουδέτερων χρόνων απαλλαγμένων από βαθιές οικονομικές υφέσεις και πολέμους για την πιο αντικειμενική και αξιόπιστη σύγκριση στοιχείων. Η πιο εντυπωσιακή διαφορά παρατηρείτε στην σταθερή αύξηση του καθαρού κατά κεφαλήν προϊόντος (βλέπε σχήμα 1). Ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης είναι πολύ χαμηλός τα πρώτα 50 χρόνια, μεταξύ του 1820 και του 1870, από το 1870 και μετά βλέπουμε μια 1 (Βρετανός οικονομολόγος ειδικευμένος σε θέματα μακροοικονομικής)

4 εντυπωσιακή ανάπτυξη της τάξεως του 1.82% κάθε χρόνο, ποσοστό επαρκές για τον 2 διπλασιασμό του βιοτικού επιπέδου κάθε 38 χρόνια. Η επιτάχυνση της οικονομίας παραδόξως δεν έρχεται τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια αλλά κατά την δεκαετία ακολουθούμενη από μια επιβράδυνση από το Στην Ευρώπη η αντίστοιχή μεγέθυνση είναι ελαφρώς βραδύτερη, ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης είναι 1,67 τοις εκατό αλλά η πρόοδος είναι πολύ πιο ασταθείς, ακολουθούμενη από μια απότομη αντιστροφή για κάλυψη της καθυστέρησης (catch up) κατά τα χρυσά χρόνια και στην συνέχεια την αδυναμία της να κλείσει την ψαλίδα κατά τα επόμενα χρόνια από το 1973 και μετά. Ένα παρόμοιο ρεκόρ στην παραγωγικότητας της εργασίας (πραγματικό ΑΕΠ ανά ώρα) εμφανίζεται και στο σχήμα 2. Τα στοιχεία των ΗΠΑ για την αύξησης της παραγωγικότητας δεν είναι τόσο σταθερά όπως για την παραγωγή ανά κάτοικο και εμφανίζει τις καλύτερες επιδόσεις για το διάστημα , με το χρονικό διάστημα να εμφανίζει μια μικρή μείωση και την περίοδο επιβράδυνση της ανάπτυξης. Σύμφωνα με τα δεδομένα του Σχήματος 2, ο ρυθμός αύξησης της παραγωγής ανά 2 Προσοχή! το κατά κεφαλήν ΑΕΠ δεν είναι αξιόπιστο μέτρο, η ενδεχόμενη αύξηση του μπορεί να συνεπάγεται με την διεύρυνση του χάσματος της ανισότητας όπως φέρεται να συμβαίνει στην περίπτωση της Αμερικής πράγμα που δεν θα αύξανε το βιοτικό επίπεδο στον ρυθμό που θα προβλεπόταν (Το τίμημα της ανισότητας, Joseph Stiglitz, Εκδόσεις Παπαδόπουλος)

5 ώρα κατά τη διάρκεια είναι 2,54 τοις εκατό και υπερβαίνει κατά πολύ εκείνο του που είναι 1,90 τοις εκατό παρατηρώντας εξαιρετική μείωση κατά την περίοδο με ποσοστό 1,37 τοις εκατό. Στην σύγκριση των στοιχείων και με τις Ηνωμένες 3 πολιτείες παρατηρούμε ότι η Ευρώπη κατάφερε να καλύψει το χάσμα της παραγωγικότητας της κατά τις περιόδους και φτάνοντας τελικά στα ίδια επίπεδα όπως φαίνεται στο σχήμα 2. Οι λόγοι της αμερικανικής υπεροχής Η αμερικάνικη οικονομική υπεροχή κατά την περίοδο δεν ήταν σε καμία περίπτωση στατιστικού λάθους, ήταν πραγματική, και η κατανόηση έχει γίνει αντικείμενο μελέτης πολλών οικονομολόγων. Πολιτική ενοποίηση της Αμερικής Ένα από τα πιο καίρια πλεονεκτήματα της Αμερικής ήταν αύτο της πολιτικής ενοποίησής της σε σχέση με τον πολιτικό κατακερματισμό των μικρών κρατιδίων της Ευρώπης. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι θα μπορούσαν να είχαν δημιουργηθεί οι ηνωμένες πολιτείες της Ευρώπης το 1870; Μάλλον όχι κρίνοντας την σημερινή διαχείρηση της κρίσης χρέους μεταξύ των χωρών της Ευρώπης Πλούσιο υπέδαφος Η Αμερική διέθετε πλούσιο ορυκτό πλούτο. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ύπαρξη μεγαλών ποσοτήτων πετρελαίου και άλλων ακατέργαστων πρώτων υλών όπως σημειώνει οι Wright 4 5 (1990) and Nelson Wright (1992) Η ενιαία Εγχώρια Αγορά και η μαζική παραγωγή Η πολιτικά ενωμένη Αμερική βοήθησε στην εξάπλωση της κοινής αγοράς η οποία με την σειρά της ενθάρρυνε την ανάπτυξη της μαζικής παραγωγής (οικονομίες κλίμακας) και επίσης το μαζικό μάρκετινγκ με την διανομή να γίνετε δυνατή μέσω του πρόσφατα δημιουργημένου σιδηροδρομικού δικτύου. Γη Ένα άλλο σημαντικό πλεονέκτημα σε σχέση με την Ευρώπη ήταν αυτό των μεγάλων γεωργικών εκτάσεων για καλλιέργεια καθώς και των εκτενών δασών για την παραγωγή ξυλείας. 3 Οι χώρες οι οποίες περιλαμβάνονται στα στατιστικά στοιχεία είναι οι εξής δώδεκα:αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Φιλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία, και Μεγάλη Βρετανία 4 American Industrial Success, ,ʺ American Economic Review, vol. 80, no. 4 (September), pp NELSON,RICHARD R., AND WRIGHT,GAVIN (1992). ʺThe Rise and Fall of American Technological Leadership: The Postwar Era in Historical Perspective,ʺJournal of Economic Literature, vol. 30 (December), pp

6 Νέος κόσμος Νέα αρχή Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν ένα εγγενές πλεονέκτημα που δεν θα μπορούσε να συγκριθεί με τις υποθετικές Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης και αυτό έγκειται απλά στο γεγονός ότι οι άνθρωποι ήταν πρόσφατα εγκαταστημένοι με το κίνητρο της καλλιέργειας των δικών τους εκτάσεων, που δίνονταν ελεύθερα σε κάθε νέο έποικο, εμφυσώντας παράλληλα τα 6 αισθήματα της ελευθερίας και της ιδιοκτησίας. Τεχνολογία Σε εκείνη την περίοδο οι Nelson και Wright (1992) υποστηρίζουν ότι η Αμερική κατάφερε να εξελιχθεί τεχνολογικά εν μέρει στην βελτίωση της παραγωγικής διαδικασίας και αλλά κυρίως στις μεθόδους εξόρυξης του παραγωγικού πλούτου Πολιτική Αμερικανοί μπορεί να έχουν δυσπιστία στην κυβέρνηση στα τέλη του εικοστού αιώνα, το οποίο αποτελεί ειρωνεία υπό την έννοια του κεντρικού ρόλου που έπαιξε η κυβέρνηση στην 7 προώθηση της εθνικής οικονομικής ανάπτυξης ένα αιώνα νωρίτερα. Τόσο η ομοσπονδιακή κυβέρνηση και οι πολιτείες έδωσαν εκατοντάδες εκατομμύρια στρέμματα σε ιδιοκτήτες σιδηροδρόμου για την προώθηση της επέκτασης σιδηροδρόμου, τελικά παραδίδοντας τετραγωνικά μίλια, μια έκταση εδάφους μεγαλύτερη από τη Γαλλία. Η χρυσή εποχή της Ευρώπης Όπως ανέφερα στην προηγουμένη ενότητα κατά την περίοδο η Ευρώπη αύξησε εντυπωσιακά τους οικονομικούς τους δείκτες. Οι λόγοι για αυτήν την κάλυψη του χάσματος μεταξύ των δυο οικονομιών έχει μελετηθεί διεξοδικά από πολλούς οικονομολόγους και γενικά μπορεί να υποδιαιρεθεί σε δυο βασικές κατηγορίες στην απομίμηση της τεχνολογίας και στην υιοθέτηση των θεσμών. Η απομίμηση της τεχνολογίας και σταδιακή καινοτομία επιτρέπει στις ευρωπαϊκές χώρες για την επιτάχυνση της ανάπτυξης και της παραγωγικότητας πολύ γρήγορα μετά την ύφεση της το 1930 και η καταστροφή των οικονομιών της Ευρώπης κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που αναφέρει ο Landes 8 (1998) περιγράφοντας το Παρίσι του 1948 ως την πόλη με ελάχιστα αυτοκίνητα αχρείαστα φανάρια και όπου τα μόνο τεχνολογικά αγαθά που είχε στην κατοχή του ο μέσος πολίτης 6 Niall Fergouson Πολιτισμός κεφάλαιο Ιδιοκτησία εκδόσεις Παπαδόπουλος 7 για αυτήν την ιδεολογική στροφή ευθύνεται η σχολή του Σικάγου (Μίλτον Φρίντμαν) και η σχολή του Σικάγου οικονομικές θεωρίες όπου βρήκαν τους πολιτικούς εκφραστές τους στον Ρόναλντ Ρέιγκαν στην Αμερική και Μάργκαρετ Θάτσερ στην Αγγλία 8 (1998, p. 468)

7 ήταν μια λάμπες ραδιόφωνο και στην ακραία περίπτωση σίδερο για τα ρούχα. Το παράδοξο αυτής της περιγραφής είναι ότι η μηχανή εσωτερικής καύσης είχε παρουσιαστεί στο Παρίσι 48 χρόνια νωρίτερα στην διεθνή έκθεση (Paris world s fair 1900) αλλά χρειάστηκε πάνω από μισό αιώνα για να αξιοποιηθεί από την παριζιάνικη βιομηχανία. Γενικότερα η εκβιομηχάνιση της Βορειοδυτικής Ευρώπης η οποία επιτεύχθηκε κυρίως με την ηλεκτρική ενέργεια και τον κινητήρα εσωτερική καύσεως ξεκίνησε στη δεκαετία του 1950 δηλαδή 9 περίπου 40 χρόνια μετά ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η δεύτερη βασική κατηγορία είναι αυτή της εμφάνισης μιας νέας σειράς θεσμικών οργάνων στην περιοχή των μισθολογικών διαπραγματεύσεων (Eichengreen, 2007). Οι εν λόγω διαρθρωτικές αλλαγές αφορούσαν κυρίως τον περιορισμό των μισθών και η επανεπένδυση των κερδών των καπιταλιστών. Τα καθαρά ποσοστά επενδύσεων σε ήταν σχεδόν διπλάσια σε σύγκριση με το Αυτή ήταν η περίοδος της «εκτεταμένης ανάπτυξης" με την έννοια ότι η αύξηση της παραγωγής συνεπαγόταν με αύξηση της παραγωγικότητας μέσω επένδυσης και μίμησης των βέλτιστων παραγωγικών μηχανισμών των Ηνωμένων Πολιτειών. Επομένως η συγκράτηση των μισθών και η αύξηση των εξαγωγών ήταν το κλειδί. Η συγκράτηση των μισθών ενθάρρυνε τις επενδύσεις και με την ενίσχυση της κερδοφορίας του τη διάθεση των πόρων για την χρηματοδοτούν. Το άνοιγμα των ευρωπαϊκών οικονομιών, των οποίων οι εξαγωγές είχαν επεκταθεί ακόμη πιο γρήγορα από ό, τι παραγωγή τους, εφόσον ένα κίνητρο για την κατανομή των επενδύσεων σε τομείς όπου οι αποδόσεις ήταν υψηλότερες σε αυτούς τους τομείς, με άλλα λόγια, στην οποία η χώρα είχε ένα συγκριτικό πλεονέκτημα. Με αυτές τις ενέργειες επιτεύχθηκε η 10 επέκταση των οικονομιών της Ευρώπης χωρίς τον περιορισμό της εγχώριας ζήτησης. Αναλύοντας την περίοδο Μια σημαντική βιβλιογραφία έχει διερευνηθεί γιατί οι θεσμοί της αγοράς εργασίας της Ευρώπης έχουν οδηγήσει σε λιγότερη εργασία, ιδίως κατά την περίοδο O Blanchard (2004) τονίζει πως η εξισορρόπηση μεταξύ των προτιμήσεων για αναψυχή και εργασία αναπτύχθηκε διαφορετικά στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Prescott (2004) εκτιμά ότι ο ρόλος των φόρων εισοδήματος μπορεί να ευθύνεται για σχεδόν το σύνολο της διαφοράς συμμετοχής στην αγορά εργασίας ποσοστά μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Nickell (1997) δείχνει ότι, εκτός από υψηλό μισθοδοσίας φόρους, άλλα ζητήματα της αγοράς εργασίας, όπως γενναιόδωρα επιδόματα ανεργίας και o συνδικαλισμός με ελάχιστο συντονισμό διαδραμάτισαν επίσης σημαντικό ρόλο στην άνοδο της ανεργίας στην 9 η είσοδος στην αγορά του θρυλικού Ford T model συνέβη το σημαντική η ίδρυση της Γαλλογερμανικής ένωσης κάρβουνου και ατσαλιού το 1950 (European Coal and Steel Community ECSC) προάγγελος της Ευρωπαϊκής ένωσης

8 Ευρώπη από το τα μέσα της δεκαετίας του 1970.Το κράτος πρόνοιας της Ευρώπης επεκτάθηκε γρήγορα στη δεκαετία του 1970, προκαλώντας ένα αύξηση του κόστους εργασίας, μια ισχυρή κλίση προς μυημένους στην αγορά εργασίας, καθώς και ένα αύξηση της διαρθρωτικής ανεργίας, ιδίως μεταξύ των νέων και των ηλικιωμένων εργαζομένων. Πως γίνεται η Ευρώπη να συγκλίνει στην παραγωγικότητα και όχι στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ Συγκρίνοντας τα δεδομένα αναφορικά με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και την παραγωγικότητα ανά ώρα μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής διαπιστώνουμε ότι ενω η παραγωγικοτητα ειναι στα ίδια επίπεδα το κατα κεφαλήν ΑΕΠ διαφέρει σημαντικά και οι λόγοι είναι πρωτον γιατι ο δείκτης απασχόλησης της Αμερικής είναι υψηλότερος 80% έναντι 11 67% και δεύτερον λόγω των μικρότερων περιόδων διακοπών και της μεγαλύτερης 12 εργασιακής εβδομάδας. Ευρωπαίοι εργάστηκαν περισσότερες ώρες από ό, τι οι Αμερικανοί κατά τη διάρκεια της εποχής της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης, ώστε το πάθος τους για πολυήμερες διακοπές και μικρές εβδομαδιαίες ώρες εργασίας να είναι μεγαλύτερο οι Αμερικανοί εργαζόμενοι από την άλλη φαίνονται ευτυχείς να εργάζονται πιο πολλές ώρες και να πληρώνονται για τις υπερωρίες που κάνουν. Αναλύοντας την περίοδο της οικονομικής άνθησης και της καθοδου οικονομική πολιτική Νεοκλασική ή Κεϋνσιανή; Στην προηγουμένη ενότητα συζητήθηκαν θέματα οικονομικής και στατιστικής φύσεως και έγινε η ανάλυση και η σύγκριση των οικονομικών αποτελεσμάτων των δυο οικονομιών από το 1820 μέχρι το 2000, δίνοντας έμφαση στους λόγους για τους οποίους η Ευρώπη 11 Karl Aiginger*, Michael A. Landesmann (2005) 12 Το 1960 οι Γερμανοί και οι Ιταλοί εργάστηκαν περίπου 2100 ώρες ανά έτος σε σύγκριση με ώρες που εργάστηκαν οι Αμερικανοί. Μέχρι το 2001 η γερμανικός αριθμός μειώθηκε σε 1470 ώρες, η Γαλλία και η Ιταλία σε , ενώ οι ώρες στις Ηνωμένες πολιτείες είχε πέσει μόνο σε Rhoads (2002).

9 κατάφερε να πλησιάσει την Αμερική σε όρους οικονομικής μεγέθυνσης την περίοδο καθώς και τους λόγους για τους οποίους η Αμερική απεκτηκε και συντυρησε ένα σημαντικο οικονομικό πλεονέκτημα από το 1820 μέχρι το Σε αυτήν την ενότητα θα γίνει μια προσπάθεια ανάλυσης και αξιολόγησης του ρεαλισμού των δύο βασικών οικονομικών ιδεολογιών που επηρεάζουν σφόδρα την χάραξη οικονομικής πολιτικής. Πιο συγκεκριμένα την Νεοκλασική και την κευνσιανη οικονομική πολιτική. Supply side economics ή η αποτυχία των νεοκλασικών πολιτικών 13 Σύμφωνα με τους ερευνητές, το νεοκλασικό μοντέλο ανάπτυξης και όλες οι παραλλαγές του, δείχνουν ότι η δυναμική συμπεριφορά της οικονομίας σε φορολογικές αλλαγές είναι σημαντικές. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, βρίσκουν ότι οι φορολογικές περικοπές είναι τουλάχιστον εν μέρει με αυτοχρηματοδοτούν την οικονομία. Οι συγγραφείς διεξάγουν μερικούς απλούς υπολογισμούς, περιγράφοντας περίπου την οικονομία των ΗΠΑ. Θεωρούν ότι, σε μακροπρόθεσμη βάση, περίπου το 17 τοις εκατό της μείωσης των φόρων επί της εργασίας (labor taxes) έχει αντισταθμιστεί μέσω της αύξησης της οικονομικής ανάπτυξης. Το αντίστοιχο ποσό για την περικοπή των φόρων κεφαλαίου είναι περίπου 50 τοις εκατό. Αυτό σημαίνει ότι το πραγματικό κόστος των εσόδων από την περικοπή των φόρων κεφαλαίου είναι μόνο το μισό του κόστους υπολογίζεται με στατική βαθμολόγησης. Αλλά σημειώνουν ότι σε αυτές τις μετρήσεις υπεισέρχονται τόσοι πολλοί παράγοντες ενδογενείς και εξωγενείς στην εκάστο χρονική περίοδο ώστε να είναι εξαιρετικά δυσκολη η αηιοπιστία των αριθμων. Κλείνοντας την εργασία οι Mankiw και Weinzierl επισημαίνουν ότι τα θέματα της δυναμικής αξιολόγησης (εν προκειμένω η αλληλοεπηροη περικοπής φόρων και οικονομικής ανάπτυξης) πρέπει να παραμείνει θέμα υψηλής προτεραιότητας Πότε εφαρμόστηκαν αυτές οι πολιτικές; Ριγκανοοινονομικά 14 Το έτος 1980 οι Ηνωμένες πολιτείες άλλαξαν συλλήβδην οικονομική πολιτική. Εκείνη την χρονιά εξελέγη ο πρόεδρος Ρόναλντ Ρέιγκαν ο έκανε μια στροφή της οικονομίας του 15 κρατικού παρεμβατισμού προς της οικονομία της αγοράς. Εκείνη την περίοδο έγινε η 13 n. Gregory Mankiw Matthew Weinzierl Working Paper Δεκέμβριος Ένα εξαιρετικά δυσνόητο paper με αρκετή οικομετρική ανάλυση οικονομικών μοντέλων 14 Reaganomics στην διεθνή βιβλιογραφία, Οι οικονομικές πολιτικές που ασκήθηκαν κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Ρόναλντ Ρέιγκαν 15 Δημοσιονομικές πολιτικές που είχαν προκύψει από την οικονομική κρίση του 1929 και των βασικό διαμορφωτή αυτών των πολιτικών John maynard Keyns

10 απορρύθμιση των μεταφορών και άλλων σημαντικών τομέων της οικονομίας καθώς και η απορρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Ποιες ήταν οι επιπτώσεις αυτών των μέτρων; Λόγω της απορρύθμισης του χρηματοπιστωτικού τομέα ο δανεισμός έγινε πιο φθηνός 16 (μείωση των επιτοκίων από 21% κατά μέσο όρο σε 10% ). Δυστυχώς όμως οι υπεύθυνοι για την χάραξη αυτών των πολιτικών δεν υπολόγισαν ότι ο τραπεζικός τομέας δεν είναι σαν τις μεταφορές και ότι η απορρύθμιση του αυτή δεν θα προωθούσε την αποτελεσματικότητα 17 όσο την ανάληψη ρίσκου το οποίο πρακτικά μεταφράζεται σε περισσότερη επένδυση βραχυχρόνια δηλαδή τόνωση της οικονομίας της ζήτησης και περαιτέρω ανάπτυξης. Κοιτάζοντας το σχήμα ένα και δύο δηλαδή κατά την περίοδο της διακυβέρνησης του Ρέιγκαν διαπιστώνουμε μια ελαφριά κάμψη στην οικονομία. Ο δεξιός σε όρους πολιτικής αλλά παραδόξως νεοκευνσιανός Gregory Mankiw χρησιμοποιησε το όρο fad economics (οικονομικά της μόδας) σχολιάζοντας ότι: Ένα παράδειγμα των οικονομικών της μόδας συνέβη το 1980, όταν μια μικρή ομάδα οικονομολόγων ενημέρωσε τον προεδρικό υποψήφιο, Ronald Reagan, ότι η γενικότερη μείωση των φορολογικών συντελεστών εισοδήματος θα αυξήσει τα φορολογικά έσοδα. Υποστήριξαν ότι εάν οι άνθρωποι θα κρατούσαν ένα υψηλότερο ποσοστό του εισοδήματός τους, θα εργάζονταν σκληρότερα για να κερδίζουν περισσότερα χρήματα. Παρόλο που τα ποσοστά φόρου θα είναι χαμηλότερο, το εισόδημα θα αυξηθεί κατά πολύ, ισχυρίστηκαν και ότι τα φορολογικά έσοδα θα αυξηθούν. Σχεδόν όλοι οι επαγγελματίες οικονομολόγοι, όπως οι περισσότεροι από εκείνους που υποστήριξαν την πρόταση του Reagan να μειώσει τους φόρους, είδαν αυτό το αποτέλεσμα να είναι υπερβολικά αισιόδοξο. Χαμηλότεροι φορολογικοί συντελεστές θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να εργάζονται σκληρότερα και αυτή η επιπλέον προσπάθεια θα αντισταθμίσουν τις άμεσες συνέπειες της μείωσης των φορολογικών συντελεστών, σε κάποιο βαθμό, αλλά δεν υπήρχε κανένα αξιόπιστο στοιχείο ότι η προσπάθεια για εργασία θα αυξηθεί κατά αρκετά για να προκαλέσουν τα φορολογικά έσοδα να αυξηθούν στο πρόσωπο του κάτω φορολογικούς συντελεστές. Τα μόνα επιχειρήματα σχετικά με αυτήν την μείωση των φορολογικών συντελεστών μπορούν να εντοπιστούν στην ιδέα ότι το οικονομικό κλίμα μετά από μια τέτοια μείωση θα επέτρεπε την καλύτερη επανεπένδυση των δυνητικών κερδών του κράτους από τους ίδιους τους επιχειρηματίες. Κευνσιανισμός Σε αυτό το σημείο είναι καλό να επισημάνω ότι λόγω της συνθετοτητας των οικονομικών πολιτικών και των επιπτώσεων τους, τα βραχυπρόθεσμα αποτέλεσμα μπορεί να είναι θετικά αλλά μικρή σημασία έχουν μπροστά σε μια επερχόμενη οικονομική καταστροφή όπως αυτή του 2008 που μεγάλο μέρος της ευθύνης φέρεται να έχει ο τραπεζικός τομέας

11 Κευνσιανισμός είναι η οικονομική θεώρηση η οποία υποστηρίζει την μεγάλη παρέμβαση του κράτους στην οικονομία μέσω δημοσιονομικών πολιτικών και εκτενών κρατικών δαπανών και ότι η νομισματική πολιτική (εργαλείο της νεοκλασικής παράδοσης) δεν είναι το ιδανικότερο εργαλείο οικονομικής σταθερότητας και υπάρχει και μάλιστα μπορεί να γίνει αναποτελεσματική υπό ορισμένες συνθήκες (παγίδα ρευστότητας). Οι πολέμιοι του κευνσιανισμου επισημαίνουν την αναποτελεσματικότητα του κράτους στην διαχείριση κρατικού χρήματος (κακοδιαχείριση, πολιτικές σκοπιμότητες, διαφθορά, μίζες για την αναθέτηση δημοσίων έργων) την ίδια στιγμή αγνοούν τα προβλήματα των απορυθμισμένων αγορών και ιδίως του τραπεζικού μέσω της ανάληψης υπέρμετρων κινδύνων,δημιουργία μονοπωλίων και συμπαιγνίων Συμπέρασμα Το παρόν έγγραφο έχει επιχειρήσει να παρουσιάσει και να αναλύσει την πορεία της Ευρωπαϊκής και Αμερικάνικής οικονομίας από το 1820 μέχρι το Το συμπέρασμα το οποίο ανακύπτει μέσω αυτής της διαδικασίας διερεύνησης των θεσμών της πολιτικής της τεχνολογίας, της κουλτούρας, της οικονομικής και πολιτικής ιδεολογίας είναι ότι λόγοι για τους οποίους η Ευρώπη έμεινε πίσω σε οικονομικούς όρους τα πρώτα χρόνια και κατά την συνέχεια κατά την περίοδο κατάφερε να κλείσει το χάσμα είναι περισσότερο πολιτικοί, πολεμικοί, ιστορικοί και λιγότερο οικονομικοί. Επομένως εκτιμώ ότι σε μια μελλοντική προσπάθεια ανάλυσης και κατανόησης μια τέτοιας μακράς περιόδου οικονομικών διακυμάνσεων κάλο θα ήταν η διερεύνηση των πολιτικών επιλογών και των θεσμικών οργάνων σε αντιδιαστολή με την σείρα έξεταση οικονομικών στοιχείων για την εξαγωγή συμπερασμάτων Ελληνική Βιβλιογραφία 1) Jean Pisani Ferry, Αφύπνιση των δαιμόνων εκδόσεις πόλις

12 2) Paul Krugman, Τέλος στην ύφεση τώρα, εκδόσεις πόλις 3) Niall Ferguson, Πολιτισμός, εκδόσεις Παπαδόπουλος 4) Joseph E. Stiglitz, το τίμημα της ανισότητας, εκδόσεις Παπαδόπουλος Αγγλική Βιβλιογραφία 1) Angus Maddison, The West and the Rest in the World Economy: , WORLD ECONOMICS Vol. 9 no. 4 october december )Bart van Ark, Mary O Mahony, and Marcel P. Timmer, The Productivity Gaπbetween Europeand the United States: Trends and Causes, Journal of Economic Perspectives Volume 22, Number 1 Winter 2008 Pages ) Barry Eichengreen and Pablo Vazquez, Institutions and Economic Growth in Postwar Europe: Evidence and Conjectures, September ) Robert J. Gordon, U.S. Economic Growth since 1870: One Big Wave? Source: TheAmerican Economic Review, Vol. 89, No. 2, Papers and Proceedings of the One Hundred Eleventh Annual Meeting of the American Economic Association (May, 1999), pp ) Robert J. Gordon, TWO CENTURIES OF ECONOMIC GROWTH: EUROPE CHASING THE AMERICAN FRONTIER, Working Paper ) Moses Abramobitz, Catching up, Forging Ahead and Falling behind, The Jornal of economic history, June 1986 p )Gregory Mankiw Matthew Weinzierl, DYNAMIC SCORING: A BACK OF THE ENVELOPE GUIDE n. Working Paper Διαδικτυακή Βιβλιογραφία

13 1)Supply-side Economics - What Is It and Does It Work? 2) President Ronald Reagan's Economic Policies Ronald Reagan Economic Poli cies.htm 3) A critique of neoclassism and New keynesianism, Alex N. McLeod