ΔΙΚΑΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε. - ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Εμπορία από απόσταση αγαθών και υπηρεσιών, πλην των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών» (άρθρο 4 του ν.2251/1994, υπό το πρίσμα της Οδηγίας 2011/83/ΕΕ και της ΚΥΑ Ζ1-891/ ) Εισηγήτρια: Κοκότη Άννα Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ουρανία Αγγελίδου-Χατζηνικολάου Θεσσαλονίκη, 2013

2 Περιεχόμενα ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ ΓΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗΣ ΤΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΗΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΥΠΑΝΑΧΩΡΗΣΗΣ ΓΕΝΙΚΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΑΝΑΧΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚ ΝΟΜΙΚΗ ΦΥΣΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ ΑΣΚΗΣΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΥΠΑΝΑΧΩΡΗΣΗΣ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΥΠΑΝΑΧΩΡΗΣΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΥΠΑΝΑΧΩΡΗΣΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΥΨΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΒΟΛΗ ΤΙΜΗΜΑΤΟΣ ΜΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ ΜΕ ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΠΡΟΕΙΣΠΡΑΞΗΣ ΤΙΜΗΜΑΤΟΣ ΠΛΗΡΩΜΗ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΥΠΑΝΑΧΩΡΗΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΑΠΟ ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΡΗΤΡΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΣΕΒΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΡΗΤΡΑ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

3 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΚ Αστικός Κώδικας Αρμ. Αρμενόπουλος Βλ. Βλέπε ΔΕΕ Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών ΔΙΜΕΕ Δίκαιο Μέσων Ενημέρωσης και Επικοινωνίας εδ. Εδάφιο ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΕμπΔ Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου ΕΚ Ευρωπαϊκή Κοινότητα ΕΟΚ Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα επ. επόμενα ΕπισκΔ Επισκόπηση Εμπορικού Δικαίου ΚΥΑ Κοινή Υπουργική Απόφαση ν. Νόμος ό.π. Όπως παραπάνω Παρ. παράγραφος Πρβλ Παράβαλε ΠΔ Προεδρικό Διάταγμα Περ. Περίπτωση π.χ. Παραδείγματος χάριν σ. Σελίδα ΥΑ Υπουργική Απόφαση 3

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα άρθρα 4 και 4α του νόμου 2251/1994 είναι αφιερωμένα στις συμβάσεις από απόσταση. Αρχικά ο νόμος περιελάμβανε μόνο το άρθρο 4 με τον τίτλο «συμβάσεις από απόσταση», εισαγάγοντας για πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο αυτοτελή και λεπτομερή ειδική ρύθμιση για τις συμβάσεις αυτού του είδους 1. Η σχετική ρύθμιση θεσπίστηκε μάλιστα σε χρόνο προγενέστερο της κοινοτικής Οδηγίας 97/7/ΕΚ 2, χωρίς δηλαδή να υφίσταται υποχρέωση από το κοινοτικό δίκαιο. Ο νομοθέτης του νόμου 2251/1994, είχε ωστόσο, ακολουθήσει οικειοθελώς την τότε πρόταση Οδηγίας, οπότε όταν αυτή ψηφίστηκε αργότερα ως Οδηγία 97/7/ΕΚ, χρειάστηκαν ελάχιστες τροποποιήσεις προκειμένου να προσαρμοστεί το ελληνικό δίκαιο στις επιταγές της. Τις τροποποιήσεις αυτές επέφερε η ΚΥΑ Ζ1-496/2000 των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας, Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης. Στη συνέχεια το άρθρο 4 τροποποιήθηκε εκ νέου με την ΥΑ Ζ1-629/2005, η οποία προσέθεσε στο νόμο 2251/1994 και το νέο άρθρο 4α για την εξ αποστάσεως παροχή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Με αυτήν την τροποποίηση, το άρθρο 4 με το νέο πλέον τίτλο «Εμπορία από απόσταση αγαθών και υπηρεσιών, πλην των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών» αποτέλεσε τη γενική ρύθμιση για τις συμβάσεις από απόσταση 3, ενώ το άρθρο 4α την ειδικότερη ρύθμιση για την εξ αποστάσεως εμπορία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Το 2007, η διάταξη του άρθρου 4 υπέστη εκτεταμένες τροποποιήσεις με το άρθρο 4 του νόμου 3587/2007, ο οποίος αναμόρφωσε συνολικά το νόμο 2251/ Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ., Δίκαιο προστασίας του καταναλωτή, ελληνικό και κοινοτικό, κατ άρθρον ερμηνεία, άρθρο 4 ν.2251/1994, 2008, επιμέλεια Αλεξανδρίδου Ελίζα, σ Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ., ό.π., σ.184, όπου: «Αντίθετα η προϊσχύσασα ρύθμιση του άρθρου 31 του νόμου 1961/1991 ήταν αποσπασματική και εντασσόταν συστηματικά στο κεφάλαιο για τη σύναψη συμβάσεων εκτός εμπορικού καταστήματος». 3 Βλ. Γιοβαννόπουλο Ρ., ό.π., σ.184, όπου: «το αρχικό άρθρο 4 του νόμου 2251/1994 δεν εξαιρούσε τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες από το πεδίο εφαρμογής του παρά το άρθρο 3 1 περ. α της οδηγίας 97/7/ΕΚ και το παράρτημα ΙΙ αυτής. 4

5 Η εισήγηση που ακολουθεί αναφέρεται αποκλειστικά στο άρθρο 4 του νόμου 2251/1994 εξετάζοντας αρχικά την έννοια των συμβάσεων από απόσταση και τις εξαιρέσεις από το πεδίο εφαρμογής του άρθρου. Εν συνεχεία, τις προστατευτικές ρυθμίσεις που αφορούν στην υποχρέωση του προμηθευτή για ενημέρωση του καταναλωτή και στις κυρώσεις που προκύπτουν από την παραβίαση αυτής της ενημέρωσης, στην απαγόρευση επιθετικής εμπορικής προώθησης και στο δικαίωμα υπαναχώρησης. Έπειτα εξετάζεται το ειδικό δικαίωμα υπαναχώρησης σε περίπτωση καθυστέρησης εκπλήρωσης της παροχής του προμηθευτή, οι προστατευτικές διατάξεις σχετικά με το ύψος και την καταβολή του τιμήματος, σχετικά με την υποχρέωση σεβασμού της ιδιωτικής ζωής του καταναλωτή και η διάταξη η σχετική με τη ρήτρα επικουρικότητας. Σημειώνεται στο σημείο αυτό ότι οι ειδικότερες διατάξεις, οι σχετικές με το ΠΔ 131/2003 για το ηλεκτρονικό εμπόριο το οποίο, ως ειδικότερη ρύθμιση έναντι του άρθρου 4 του ν.2251/1994, υπερισχύει στις συναλλαγές που συνάπτονται μέσω του διαδικτύου, ξεπερνά τα όρια της παρούσας. Επίσης στην ανάλυσή μας θα λάβουμε υπόψη και την Οδηγία 2011/83/ΕΕ 4 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της σχετικά με τα δικαιώματα των καταναλωτών. Σύμφωνα με την ως άνω Οδηγία, η εναρμόνιση ορισμένων πτυχών των εξ αποστάσεως και εκτός εμπορικού καταστήματος συναπτόμενων καταναλωτικών συμβάσεων θεωρείται αναγκαία για την ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς των συναλλαγών μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών και την καλύτερη προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών. Στην εν λόγω Οδηγία επιλέγεται η στοχοθετημένη 5 εναρμόνιση, η οποία από τη μία πλευρά δεν επιτρέπει να παρεκκλίνουν οι εθνικές διατάξεις από τις ρυθμίσεις που προβλέπονται σε αυτήν, ενώ από την άλλη πλευρά επιτρέπει στα κράτη-μέλη να 4 Δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αριθμ. L 304 της και τροποποιεί τη Οδηγία 93/13/ΕΟΚ του Συμβουλίου για τις καταχρηστικές ρήτρες των καταναλωτικών συμβάσεων και την Οδηγία 1999/44/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου που ρυθμίζει ορισμένες πτυχές της πώλησης και των εγγυήσεων καταναλωτικών αγαθών, ενώ καταργεί την Οδηγία 85/577/ΕΟΚ του Συμβουλίου και την Οδηγία 97/7/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. 5 Βλ.Αργυρό Γ., Η προστασία των δικαιωμάτων του καταναλωτή σύμφωνα με την Οδηγία 2011/83/ΕΕ, ΔΕΕ 2/2013,116. 5

6 υιοθετούν ή να διατηρούν ένα υψηλότερο επίπεδο προστασίας του καταναλωτή σε ορισμένα σημεία. Τα κράτη μέλη σύμφωνα με το άρθρο 28 της Οδηγίας 2011/83/ΕΕ, πρέπει να θεσπίσουν και να δημοσιεύσουν, έως τις 13 Δεκεμβρίου 2013, τις αναγκαίες νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις για να συμμορφωθούν με την ως άνω Οδηγία, ενώ καλούνται να εφαρμόσουν τα μέτρα αυτά από την 13 η Ιουνίου 2014, χρονικό σημείο που θα καταργηθούν η Οδηγία 85/577/ΕΟΚ και η Οδηγία 97/7/ΕΚ. Στο πλαίσιο προσαρμογής της Ελληνικής νομοθεσίας προς την Οδηγία 2011/83/ΕΕ εκδόθηκε η υπ αριθ. Ζ1-891/ ΚΥΑ των Υπουργών Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, με έναρξη ισχύος την 13 Ιουνίου ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ Οι συμβάσεις από απόσταση, χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερο βαθμό επικινδυνότητας για τα οικονομικά συμφέροντα του καταναλωτή, λόγω της έλλειψης της ταυτόχρονης φυσικής παρουσίας προμηθευτή και καταναλωτή και του λεγόμενου «πληροφοριακού και διαπραγματευτικού ελλείμματος» ή ορθότερα «υστέρησης σε πληροφόρηση και διαπραγματευτική ισχύ» 7 που αυτή η έλλειψη δημιουργεί. Η υστέρηση αυτή δημιουργείται από την έλλειψη εκ του σύνεγγυς επαφής του καταναλωτή με τον προμηθευτή και το προϊόν και λιγότερο από τον αιφνιδιασμό και τον κίνδυνο υφαρπαγής της συμβατικής δέσμευσης του καταναλωτή συνεπεία του αιφνιδιασμού του, όπως συμβαίνει στις εκτός εμπορικού καταστήματος συμβάσεις 8. 6 ΦΕΚ Β τεύχος, αρ.φύλλου 2144/ , σ Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ., ό.π., σ.192, με περαιτέρω παραπομπή σε Δέλλιο, Προστασία των καταναλωτών και σύστημα του ιδιωτικού δικαίου Ι(2005),312 επ. 8 Βλ.Αλεξανδρίδου Ελ.,Δίκαιο προστασίας Καταναλωτή,1996,119 Παπαιωάνου Γ., Η σύμβαση από απόσταση κατά το δίκαιο προστασίας του καταναλωτή, ΔΕΕ 2/2003,153, όπου: «Οι συναλλαγές από απόσταση, αν και συνιστούν εξειδικευμένη μορφή συναλλαγών εκτός εμπορικού καταστήματος, δε χαρακτηρίζονται εξίσου από την έντονη ψυχολογική πίεση του καταναλωτή, ενώ κατά κανόνα δεν είναι κυρίαρχο το στοιχείο του αιφνιδιασμού με την έννοια της επιθετικής προσέγγισης» Αντίθετα, ο 6

7 Ο καταναλωτής αγοράζει ένα προϊόν χωρίς να έχει αξιόπιστες πληροφορίες για τον αντισυμβαλλόμενό του και χωρίς να έχει τη δυνατότητα να εξετάσει εκ των προτέρων το προσφερόμενο προϊόν ή την υπηρεσία, σε χρονικό σημείο πριν αλλά και κατά τη σύναψη της σύμβασης, και πρέπει να αρκεστεί στις περιγραφές του προμηθευτή που δεν είναι αντικειμενικές ούτε και ανταποκρίνονται πάντα στην αλήθεια, χωρίς να λάβει σχετικές πληροφορίες και να το συγκρίνει με άλλα ομοειδή προϊόντα ή υπηρεσίες του ίδιου ή άλλων προμηθευτών. Δεν απουσιάζουν οι περιπτώσεις που η διαδικασία κατάρτισης της σύμβασης από απόσταση μοιάζει με εκείνη της σύναψης σύμβασης εκτός εμπορικού καταστήματος, όπως λ.χ. όταν ο προμηθευτής έχει άμεση και αμφίδρομη οπτικοακουστική επικοινωνία με τον καταναλωτή, οπότε ο τελευταίος αιφνιδιάζεται, υφίσταται ενόχληση και πίεση και τελικά ενεργεί χωρίς τη δέουσα ενημέρωση και περίσκεψη. Το στοιχείο του αιφνιδιασμού για τον καταναλωτή υπάρχει είτε όταν δέχεται κατ οίκον έναν πλασιέ, είτε όταν δέχεται κατ οίκον απροειδοποίητο τηλεφώνημα για τον ίδιο σκοπό, ιδίως όταν ο εξασκημένος πωλητής συνδέει με έμφαση την άμεση σύναψη της σύμβασης με ιδιαίτερα οφέλη για τον πελάτη ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ Άρθρο 4 1 : Σύμβαση από απόσταση είναι: «κάθε σύμβαση, που αφορά αγαθό ή υπηρεσία, η οποία συνάπτεται μεταξύ ενός προμηθευτή και ενός καταναλωτή, χωρίς την ταυτόχρονη φυσική παρουσία τους, στο πλαίσιο ενός συστήματος προμήθειας αγαθών ή παροχής υπηρεσιών από απόσταση, που οργανώνεται από τον προμηθευτή, ο οποίος χρησιμοποιεί, αποκλειστικά, ένα ή περισσότερα μέσα τεχνικής επικοινωνίας από απόσταση μέχρι και τη σύναψη της σύμβασης». Χελιδόνης Απ., Η τυχαία απώλεια του πράγματος στη σύμβαση από απόσταση,αρμ.2005,335,ο οποίος φαίνεται να θωρεί ως πρωτεύοντα κίνδυνο τον αιφνιδιασμό. 7

8 2.3. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Παραδείγματα 9 τέτοιου είδους συμβάσεων συνιστούν ενδεικτικά οι συμβάσεις πώλησης προϊόντων ή παροχής υπηρεσιών, οι οποίες: α) καταρτίζονται με παραγγελία του καταναλωτή που διαβιβάζεται τηλεφωνικά ή με αποστολή επιστολής, τηλεομοιοτυπίας ή με άλλο τηλεπικοινωνιακό μέσο, αφού ο προμηθευτής έχει προβεί στη διάδοση των σχετικών προσφορών μέσω ειδικών τηλεοπτικών μηνυμάτων, τηλεαγορών 10 - τηλεπωλήσεων 11 ή μέσω ραδιοφώνου ή μέσω ταχυδρομείου) 12. β) καταρτίζονται με την ταχυδρομική ή τηλεομοιοτυπική αποστολή από τον καταναλωτή δελτίου παραγγελίας που ενσωματώνεται συνήθως σε καταλόγους 9 Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ., ό.π., σ Βλ.Τσίγκου Χ. Η χρήση των υπηρεσιών τηλεηχοπληροφόρησης στους τηλεοπτικούς διαγωνισμούς, ΔΙΜΜΕ 2/2005,209 επ., όπου: «Η εμφάνιση στην οθόνη του αριθμού κλήσης της εταιρίας τηλεηχοπληροφόρησης με πρόσκληση από τον παρουσιαστή της εκπομπής για χρήση του από το κοινό αποτελεί πρόταση προς τους τηλεθεατές για σύναψη σύμβασης με αντικείμενο την άμεση παροχή των υπηρεσιών τηλεηχοπληροφόρησης έναντι ανταλλάγματος. Η επικοινωνία του τηλεθεατή με τη συγκεκριμένη εκπομπή μέσω τηλεφωνικής γραμμής πρόσθετης χρέωσης αποτελεί αποδοχή της πρότασης για τη σύναψη της ως άνω σύμβασης με ταυτόχρονη ανάληψη της υποχρέωσης για καταβολή του ανταλλάγματος. Η ως άνω σύμβαση συνάπτεται χωρίς την ταυτόχρονη φυσική παρουσία των δύο συμβαλλόμενων, πρόκειται επομένως για σύμβαση από απόσταση, η οποία από τη σκοπιά της κείμενης ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας χαρακτηρίζεται ως σύμβαση τηλεπώλησης» Δες και ΔΠρΑθ 7671/2005, ΔΙΜΜΕ,4/2005 για τηλεφωνικές γραμμές υψηλής χρέωσης, με παρατ. Γ. Αναγνωσταρά. 11 Βλ.Αλεξανδρίδου Ελ., Πρακτικές προώθησης των πωλήσεων, τηλεόραση και παιδί, ΔΙΜΕΕ 2008, σ.13 επ. 12 Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ., ό.π., σ.185, όπου: «Ο όρος «τηλεπώληση» απαντάται στο άρθρο 2 στ του ΠΔ 100/2000, ενώ στην Οδηγία 2007/65/ΕΚ η οποία τροποποίησε τη βασική οδηγία 89/552/ΕΟΚ για την τηλεόραση χωρίς σύνορα, όπως και στο παράρτημα Ι της Οδηγίας 97/7/ΕΚ χρησιμοποιείται ο όρος «τηλεαγορά». 8

9 προϊόντων που ο προμηθευτής αποστέλλει ή διανέμει στους καταναλωτές. γ) καταρτίζονται τηλεφωνικά κατόπιν απρόκλητης τηλεφωνικής κλήσης στον καταναλωτή από εκπρόσωπους του προμηθευτή (cold calling). δ) καταρτίζονται στο διαδίκτυο (με ανταλλαγή μηνυμάτων ή μέσω ειδικών εικονιδίων στις ιστοσελίδες του δικτυακού τόπου του προμηθευτή) ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ Προϋποθέσεις προκειμένου να χαρακτηριστεί μία σύμβαση ως σύμβαση από απόσταση: α) να συνάπτεται μεταξύ ενός προμηθευτή και ενός καταναλωτή, όπως οι έννοιες αυτές ορίζονται στο άρθρο 1 του ν.2251/ ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ Άρθρο 1 4 στοιχείο α του νόμου 2251/1994: «Καταναλωτής νοείται, κάθε φυσικό ή νομικό 14 πρόσωπο ή ενώσεις προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα 15, για τα οποία 13 Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ., ό.π., σ.186, όπου: «Εφόσον ακολουθήσει κανείς την άποψη ότι είναι γενικά επιτρεπτή η διεύρυνση της έννοιας του καταναλωτή στο ελληνικό δίκαιο, τότε οφείλει να δεχτεί ότι η υιοθέτηση της ευρείας έννοιας του καταναλωτή στο άρθρο 4 κατ απόκλιση από την αντίστοιχη έννοια της Οδηγίας 97/7/ΕΚ είναι επιτρεπτή, καθώς πρόκειται για οδηγία ελάχιστης εναρμόνισης, δηλ. για οδηγία που επιτρέπει ρητά στα κράτη μέλη να θεσπίζουν αυστηρότερες διατάξεις υπέρ του καταναλωτή (άρθρο 14 Οδηγίας 97/7/ΕΚ), εφόσον βέβαια δε θίγονται οι διατάξεις του πρωτογενούς κοινοτικού δικαίου και ιδιαίτερα οι κοινοτικές ελευθερίες». 14 Αντίθετος στην επέκταση της έννοιας του καταναλωτή και ως προς τα νομικά πρόσωπα είναι ο καθ. Λ.Κοτσίρης, ο οποίος υποστηρίζει ότι «η έννοια του καταναλωτή αναφέρεται περιοριστικά σε φυσικά πρόσωπα που συμβάλλονται για σκοπούς άσχετους προς τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες». Θεωρεί μάλιστα ότι «η επέκταση της έννοιας του καταναλωτή σε άλλα πρόσωπα, όπως νομικά ή εμπόρους είναι αντίθετη με το κοινοτικό δίκαιο και ως τέτοια μη εφαρμοστέα», Βλ.γνωμ.με τίτλο: «Η Έννοια του καταναλωτή»,δεε 2005, Βλ.Καράκωστα Ι.,Δίκαιο προστασίας Καταναλωτή,2008,σ.77,όπου: «η νομοθετική επέκταση της 9

10 προορίζονται τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που προσφέρονται στην αγορά και τα οποία κάνουν χρήση των προϊόντων ή των υπηρεσιών αυτών, εφόσον αποτελούν τον τελικό αποδέκτη τους». Ο ως άνω ορισμός της έννοιας του καταναλωτή είναι γενικός και ισχύει με την επιφύλαξη ειδικών διατάξεων του ν.2251/1994, όπως αναφέρει ρητά το άρθρο 1 4. Στο άρθρο 4, δεν τίθεται ειδικότερος ορισμός αναφορικά με την έννοια του καταναλωτή, οπότε ισχύει ο γενικός ορισμός της έννοιας του καταναλωτή, όπως δίνεται στο άρθρο 1 4 του ν.2251/1994. Η έννοια του καταναλωτή συνίσταται στον τελικό αποδέκτη του αγαθού ή της υπηρεσίας, χωρίς να γίνεται διάκριση κάλυψης προσωπικών ή επαγγελματικών αναγκών κατά το πρότυπο της κοινοτικής Οδηγίας 97/7/ΕΚ 16, στην οποία ορίζεται ως καταναλωτής «κάθε φυσικό πρόσωπο το οποίο ενεργεί για λόγους οι οποίοι δεν εμπίπτουν στα πλαίσια της επαγγελματικής του δραστηριότητας» 17. Ως καταναλωτής, για τους σκοπούς της Οδηγίας 2011/83/ΕΕ, ορίζεται κάθε φυσικό πρόσωπο, το οποίο συμβάλλεται για λόγους που δεν σχετίζονται με κάποια εμπορική, επιχειρηματική, βιοτεχνική ή ελευθέρια επαγγελματική δραστηριότητα 18. έννοιας του καταναλωτή στις ενώσεις προσώπων που στερούνται νομικής προσωπικότητας πρέπει να αντιμετωπίζεται θετικά, καθώς θα επιτρέψει την προστασία των καταναλωτών σε περιπτώσεις που έχουν ενεργήσει ομαδικά χωρίς να έχουν συστήσει νομικό πρόσωπο. Έτσι π.χ. οι ένοικοι μιας πολυκατοικίας που παραγγέλλουν πετρέλαιο θα τύχουν ειδικής προστασίας ως ένωση προσώπων». 16 Βλ.Καράκωστα Ι., Δίκαιο προστασίας καταναλωτή, 2008,άρθρο 4 ν.2251/1994,σ Βλ.Λιβαδά Χ., Η έννοια του προστατευτέου καταναλωτή σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο, ΔΕΕ 11/2005, 1137 επ. 18 Βλ.Αργυρό Γ.ό.π.,116επ., όπου : «Το ουσιαστικό κριτήριο για να θεωρηθεί ένα πρόσωπο ως καταναλωτής σύμφωνα με την Οδηγία 2011/83/ΕΕ δεν είναι η οικονομική ισχύς του, αλλά η μη επαγγελματική του ενασχόληση με τη συγκεκριμένη συναλλαγή. Ωστόσο, η ίδια η Οδηγία στο Προοίμιό της δίνει την δυνατότητα σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπου η σύμβαση συνάπτεται για σκοπούς ευρισκομένους κατά ένα μέρος εντός και κατά ένα άλλο μέρος εκτός επαγγελματικών δραστηριοτήτων και η εμπορική σκοπιμότητα δεν κατέχει εξέχουσα θέση στο πλαίσιο της σύμβασης να αντιμετωπίζεται ο αποδέκτης του αγαθού ή της υπηρεσίας ως καταναλωτής και να εφαρμόζεται 10

11 Ενώ σύμφωνα με την υπ αριθ. 13 αιτιολογική σκέψη του Προοιμίου της Οδηγίας 2011/83/ΕΕ τα κράτη μέλη δύνανται να αποφασίσουν να επεκτείνουν την εφαρμογή των κανόνων της ως άνω Οδηγίας σε νομικά ή φυσικά πρόσωπα που δεν είναι καταναλωτές κατά την έννοια αυτής, όπως μη κυβερνητικές οργανώσεις, νεοσύστατες ή μικρομεσαίες επιχειρήσεις κλπ. Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 3 του ν.2251/1994, όπως αυτό θα ισχύει από , βάσει της ΚΥΑ Ζ1-891/2013, καταναλωτής είναι: «κάθε φυσικό πρόσωπο το οποίο, όσον αφορά στις συμβάσεις που καλύπτουν τα άρθρα 3 έως 4η, ενεργεί για λόγους οι οποίοι δεν εμπίπτουν στην εμπορική, επιχειρηματική, βιοτεχνική ή ελευθέρια επαγγελματική του δραστηριότητα. ΕΝΝΟΙΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ Άρθρο 1 4 στοιχείο β του νόμου 2251/1994: «Προμηθευτής είναι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο, κατά την άσκηση της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητάς του, προμηθεύει προϊόντα ή παρέχει υπηρεσίες στον καταναλωτή. Προμηθευτής νοείται και ο διαφημιζόμενος». Ο παραπάνω ορισμός αφορά κάθε επαγγελματία ή επιχειρηματία που συναλλάσσεται με καταναλωτή, συμπεριλαμβανομένων και των φυσικών προσώπων χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το εύρος της δραστηριότητάς ή της οικονομικής του επιφάνειας π.χ. υπάγονται στην έννοια του προμηθευτή και οι ελεύθεροι επαγγελματίες όπως γιατροί, δικηγόροι, ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί κ.λπ. 19 Για να υπαχθεί κάποιος στην έννοια του προμηθευτή δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση η επιδίωξη κέρδους, υπάγονται έτσι στην έννοια του προμηθευτή και κοινωφελείς οργανώσεις, οι οποίες πραγματοποιούν συστηματικά τις ίδιες συναλλαγές, αποκτώντας εμπειρία και διαπραγματευτική ισχύ. Αντίθετα, απαιτείται ο προμηθευτής να διαθέτει οργανωμένη, διαρκή και επαναλαμβανόμενη στην εν λόγω σύμβαση η ως άνω Οδηγία. Εν προκειμένω, η εν λόγω Οδηγία στις συμβάσεις διττού σκοπού θεωρεί κάποιον ως καταναλωτή με βάση τον κύριο σκοπό της σύμβασης». 19 Βλ.Περάκη Ευάγγ.,Δίκαιο Προστασίας του Καταναλωτή, Ελληνικό-Κοινοτικό,2008,Επιμέλεια Αλεξανδρίδου Ελίζα,σ

12 δραστηριότητα, η οποία του προσδίδει εξάλλου και διαπραγματευτικό πλεονέκτημα έναντι του καταναλωτή 20. ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ ΜΗΤΡΩΟ Άρθρο 4 14 του νόμου 2251/1994: 21 «κάθε προμηθευτής, ο οποίος προτίθεται να συνάπτει συμβάσεις από απόσταση, υποχρεούται πριν από την έναρξη της δραστηριότητάς του να ζητήσει την καταχώρισή του στο ειδικό μητρώο που τηρείται στο Υπουργείο Ανάπτυξης 22. Κανένας προμηθευτής δε μπορεί να προτείνει τη σύναψη σύμβασης από απόσταση, εάν εντός τριών μηνών από τη δημοσίευση του ν. 3587/2007 δεν εγγραφεί στο μητρώο. Για την καταχώριση στο μητρώο συνεκτιμώνται και η συμπεριφορά του αιτούντος σχετικά με την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του που απορρέουν από το νόμο για την προστασία του καταναλωτή, αλλά και οι διοικητικές κυρώσεις που έχουν επιβληθεί εις βάρος του. Η καταχώριση στο μητρώο αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη θεώρηση των φορολογικών βιβλίων και στοιχείων από την αρμόδια ΔΟΥ και αποδεικνύεται με σχετική βεβαίωση του Υπουργείου Ανάπτυξης. Ο Υπουργός Ανάπτυξης μπορεί με αιτιολογημένη απόφασή του να αρνείται για σπουδαίους λόγους, την εγγραφή ή να προβαίνει πέραν της επιβολής των κυρώσεων του 20 Βλ.Δεσποτίδου Άννα., Ζητήματα προστασίας του καταναλωτή στις συμβάσεις από απόσταση κατά το άρθρο 4 ν. 2251/1994, ΕπισκΕΔ 2005, σ.563 επ. 21 Τα σχετικά με το μητρώο προμηθευτών από απόσταση θα προβλέπονται από , στο άρθρο 3ιγ του ν.2251/ Πλέον Υπουργείο Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, όπως αυτό συγκροτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2013 από υπηρεσίες του τέως Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων. 12

13 άρθρου 13α 2,3 και σε προσωρινή ή και οριστική διαγραφή του προμηθευτή από το μητρώο». Η άρνηση εγγραφής στο σχετικό μητρώο από τη Διοίκηση, λόγω παραβάσεων διατάξεων σχετικών με την προστασία του καταναλωτή οδηγεί, στη νομική αδυναμία σύναψης συμβάσεων από απόσταση 23. β) να αφορά σε αγαθά ή υπηρεσίες που παρέχει ο προμηθευτής στον καταναλωτή. Η έννοια της παροχής αγαθών και υπηρεσιών πρέπει να ερμηνεύεται με ευρύτητα, καθόσον σκοπός της διάταξης είναι η προστασία του καταναλωτή, ο οποίος βρίσκεται σε δεινή θέση λόγω της φύσης της σύμβασης, την οποία καταρτίζει, και των ειδικότερων περιστάσεων που επικρατούν κατά την κατάρτισή της και όχι λόγω του αντικειμένου της. Από τον τίτλο δε του άρθρου 4 (εμπορία από απόσταση αγαθών και υπηρεσιών), προκύπτει ότι η διάταξη αφορά επαχθείς συμβάσεις, το αντάλλαγμα («τίμημα»), όμως, που καταβάλλει ο καταναλωτής δεν είναι απαραίτητο να είναι χρηματικό 24. Η διάκριση μεταξύ παροχής αγαθών και υπηρεσιών είναι καίριας σημασίας, καθόσον ανάλογα με τη φύση της παροχής προβλέπεται διαφορετική χρονική στιγμή κατά την οποία αρχίζει η προθεσμία για την υπαναχώρηση (άρθρο 4 10 ν.2251/1994, ενώ η ίδια διάταξη καθιερώνει υποχρέωση του καταναλωτή να επιστρέψει την παροχή του προμηθευτή μόνο στην περίπτωση της παροχής αγαθών, όχι όμως και στην περίπτωση της παροχής υπηρεσιών). Η διάκριση μεταξύ παροχής προϊόντων και υπηρεσιών θα πρέπει να γίνεται με τελολογικά κριτήρια, με απώτερο σκοπό να εξυπηρετούνται όσο το δυνατόν καλύτερα τα συμφέροντα του καταναλωτή, ως προς την προθεσμία και τη διαδικασία άσκησης του δικαιώματος υπαναχώρησης. 23 ΣτΕ 2150/2002, ΝοΒ 2003,1745, όπου: «Η άρνηση εγγραφής των συμβάσεων αυτών στο μητρώο για σοβαρούς λόγους συνεπάγεται τη νομική αδυναμία των ενδιαφερομένων να επιδίδονται σε εμπορία μέσω πωλήσεων εξ αποστάσεως. Δεν συνιστά σοβαρό λόγο η παραβίαση διατάξεων του ν. 2251/1994, αν δεν έχει προηγηθεί η επιβολή προστίμων». 24 Βλ.Καράκωστα Ι,ό.π.,σ

14 Ειδικότερα, πρόκειται για σύμβαση παροχής αγαθών από απόσταση, όταν η παροχή αφορά αντικείμενο, όπως λ.χ. πώληση κινητού πράγματος ή πράγματος δεκτικού εξουσίασης και επιστροφής δυνάμεων ή ενεργειών (λ.χ. ηλεκτρικού ρεύματος, θερμότητας, άρθρο ΑΚ), ή πώληση δικαιώματος, ή διάθεση ασώματων αγαθών όπως λ.χ. λογισμικού ηλεκτρονικού υπολογιστή, ηλεκτρονικά παιχνίδια, μουσική 25, το οποίο μεταβαίνει σε κάποιο χρονικό σημείο στη σφαίρα εξουσίασης του καταναλωτή, ώστε να διασφαλίζεται πως ο καταναλωτής θα μπορεί να διαγνώσει την έναρξη της 14ήμερης προθεσμίας υπαναχώρησης, και το οποίο, εάν χρειαστεί, μπορεί να επιστραφεί αυτούσιο στον προμηθευτή, οπότε να διασφαλίζεται πως ο καταναλωτής θα είναι σε θέση να εκπληρώσει τη σχετική υποχρέωση επιστροφής του πράγματος κατά το άρθρο 4 10 του ν.2251/1994. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, οι οποίες δεν πληρούν τις προϋποθέσεις ώστε να χαρακτηριστούν ως συμβάσεις παροχής αγαθών, πρόκειται για παροχή υπηρεσίας, όπως λ.χ. οι συμβάσεις παραχώρησης χρήσης κινητού πράγματος (συμβάσεις μίσθωσης), οι συμβάσεις επιμέλειας αλλότριων υποθέσεων (λ.χ. παροχή νομικών υπηρεσιών) 26. Μετά από την τροποποίηση του άρθρου 4 του ν.2251/1994 (με την ΚΥΑ Ζ1-496/2000), εξαλείφθηκε και η προϋπάρχουσα προϋπόθεση, σύμφωνα με την οποία για την έγκυρη κατάρτιση σύμβασης από απόσταση απαιτούνταν να προηγηθεί πρόταση του προμηθευτή Βλ. Παπαντώνη Μ., Δίκαιο Προστασίας του Καταναλωτή, Ευρωπαϊκό Δίκαιο και Ελληνική Εναρμόνιση, Ερμηνεία-Νομολογία, Επιμέλεια Βασ. Δούβλης και Αγγ. Μπώλος, 2008, σ Βλ. Γιοβαννόπουλο Ρ., ό.π,σ Βλ.Παπαιωάνου Γ., Η σύμβαση από απόσταση κατά το δίκαιο προστασίας του καταναλωτή, ΔΕΕ 2/2003,153επ., όπου: «Η επιπλέον προϋπόθεση της προηγούμενης πρότασης του προμηθευτή έπαψε να υφίσταται μετά την τροποποίηση των διατάξεων, κατά την οποία υιοθετήθηκε το περιεχόμενο του κοινοτικού ορισμού» Βλ.όμως και Καράκωστα Ι.,όπ.,σ.162, όπου: «την πρωτοβουλία για τη σύναψη της σύμβασης πρέπει να την έχει αναλάβει είτε αποκλειστικά ο προμηθευτής είτε και αυτός. Σύμφωνα με τον επιδιωκόμενο σκοπό της διάταξης δεν εμπίπτουν στην προστατευτική ρύθμιση του νόμου συμβάσεις που συνάπτονται από απόσταση μετά από αποκλειστική πρωτοβουλία του καταναλωτή, αφού τότε η δήλωση βούλησης του τελευταίου δεν είναι αποτέλεσμα επηρεασμού του από τον 14

15 γ) να συνάπτεται αποκλειστικά με τη χρησιμοποίηση μέσου ή μέσων τεχνικής επικοινωνίας από απόσταση. Η σύμβαση από απόσταση πρέπει να συνάπτεται μεταξύ απόντων 28 και με τη χρησιμοποίηση «μέσων τεχνικής επικοινωνίας από απόσταση». Τόσο η πρόταση για τη σύναψη της σύμβασης όσο και η αποδοχή της πρέπει να διαβιβάζονται αποκλειστικά με τη χρήση τεχνικών μέσων, π.χ.: ταχυδρομικά, τηλεφωνικά ή μέσω τηλεόρασης, ραδιοφώνου κλπ, χωρίς την άμεση επικοινωνία των μερών. Ο νόμος (άρθρο 4 1 εδ.β ) προβαίνει σε ενδεικτική 29 απαρίθμηση των μέσων τεχνικής επικοινωνίας από απόσταση, χωρίζοντας τα σε επιμέρους κατηγορίες και αφήνοντας περιθώρια για προσαρμογή στις τεχνολογικές εξελίξεις. Ειδικότερα, αυτά μπορεί να είναι: 1) Έντυπα που αποστέλλονται σε συγκεκριμένους παραλήπτες αλλά και αυτά, που απλά διοχετεύονται στο καταναλωτικό κοινό χωρίς συγκεκριμένο παραλήπτη, όπως για παράδειγμα οι κατάλογοι προϊόντων, τα διαφημιστικά ή ενημερωτικά φυλλάδια, οι τυποποιημένες επιστολές, καθώς και οι καταχωρίσεις σε εφημερίδες, οι οποίες είναι εφοδιασμένες με ειδικό, αποκοπτόμενο κουπόνι παραγγελίας 30. 2) Τηλεπικοινωνιακά μέσα, όπως το τηλέφωνο 31 με ή χωρίς ανθρώπινη προμηθευτή, αλλά αποτέλεσμα ελεύθερης και ώριμης σκέψης του». 28 Βλ. Γιοβαννόπουλο Ρ., ό.π., σ.188, όπου: «Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά από τις συμβάσεις εκτός εμπορικού καταστήματος, οι οποίες επίσης πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις υπό α και β, αλλά καταρτίζονται μεταξύ παρόντων». 29 Βλ. και αιτιολογική σκέψη υπ αριθ. 9 του Προοιμίου της Οδηγίας 97/7/ΕΚ σε συνδυασμό με Παράρτημα Ι αυτής. 30 Βλ.Παπαδημητρίου Χ., Η ρύθμιση του αγγελιοσήμου στην ελληνική έννομη τάξη, ΔΕΕ 5/2006, 464 επ., όπου: «η καταχώριση στις εφημερίδες, συνοδευόμενη από αποκοπτόμενο κουπόνι προς παραγγελία αποτελεί το πρώτο στάδιο κατάρτισης σύμβασης πώλησης από απόσταση και επομένως δε δικαιολογείται και είναι παράνομη η καταβολή του λεγόμενου «αγγελιοσήμου», η οποία επιβάλλεται από τις εφημερίδες που παραβιάζουν το κοινοτικό δίκαιο». 31 Στην έννοια του τηλεφώνου υπάγονται και τα κινητά τηλέφωνα και όλες οι συναφείς 15

16 παρέμβαση, με την έννοια ότι μπορεί να πρόκειται και για κάποιο ηχογραφημένο μήνυμα π.χ. αυτά που προέρχονται από αυτόματες συσκευές κλήσης, το εικονοτηλέφωνο, η τηλεομοιοτυπία (φαξ). 3) Τηλεοπτικοακουστικά μέσα, π.χ. ραδιόφωνο, συσκευή τηλεεικονογραφίας 32 (μικροϋπολογιστής και τηλεοπτική οθόνη, με πληκτρολόγιο ή οθόνη αμφίδρομης επικοινωνίας) τηλεόραση (συνήθης περίπτωση τηλεαγοράς), όπου συγκαταλέγεται και η περίπτωση των υπηρεσιών τηλεηχοπληροφόρησης σε τηλεοπτικούς διαγωνισμούς, στην οποία ο καταναλωτής καλείται να λάβει μέρος σε έναν διαγωνισμό, απαντώντας συνήθως σε μία πολύ απλή ερώτηση, καλώντας κάποια τηλεφωνική γραμμή πρόσθετης χρέωσης (π.χ περίπτωση τηλεπώλησης, που ρυθμίζεται από το ΠΔ 100/2000. Στην εν λόγω περίπτωση η εταιρία παροχής υπηρεσιών τηλεηχοπληροφόρησης 33 λογίζεται ως προμηθευτής της υπηρεσίας, ο τηλεοπτικός τηλεπικοινωνικές υπηρεσίες, όπως σύντομα μηνύματα ή πολυμεσικά μηνύματα (sms ή mms) Βλ. Σόμπολου Β., Νομικό πλαίσιο για ζητήματα του Ηλεκτρονικού Εμπορίου-Ηλεκτρονικό Εμπόριο μέσω κινητής τηλεφωνίας (m-commerce), ΕπισκΕΔ Γ/2002, 894 επ, όπου: «η οθόνη του κινητού είναι μικρή σε έκταση, ενώ και η μνήμη του κινητού τηλεφώνου είναι πολύ περιορισμένη, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η αποθήκευση των πληροφοριών που παρέχει ο προμηθευτής στον καταναλωτή στα πλαίσια της υποχρέωσης ενημέρωσης που του επιβάλλει ο νόμος, ιδιαίτερα στο προσυμβατικό στάδιο». 32 Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ., ό.π., σ.189, όπου: «πρόκειται για υπηρεσία τηλεματικής με την οποία τα δεδομένα κειμένου και γραφικών αποθηκευμένα σε ειδικές βάσεις δεδομένων ανακαλούνται με εντολή του λήπτη της υπηρεσίας, μεταδίδονται μέσω του τηλεπικοινωνιακού δικτύου ή μέσω τηλεοπτικών σημάτων και εμφανίζονται ως κατά βούληση κυλιόμενη εικόνα στην τηλεοπτική οθόνη ή στο ειδικό τερματικό του λήπτη της υπηρεσίας, ξενικός όρος: videotext». 33 Βλ.Τσίγκου Χ., Η χρήση των υπηρεσιών τηλεηχοπηροφόρησης στους τηλεοπτικούς διαγωνισμούς, ΔΙΜΕΕ, τεύχος 2/2005, όπου: «Ζήτημα τίθεται από την εφαρμογή του άρθρου 4 παρ. 7 του ν.2251/1994 κι αυτό γιατί η παρατεταμένη αναμονή στη γραμμή κλήσης ή οι αλλεπάλληλες κλήσεις με σκοπό τη συμμετοχή στο διαγωνισμό, ενώ επιβαρύνουν οικονομικά τον τηλεθεατή, δεν αποτελούν προσήκουσα παροχή της υποσχεθείσας υπηρεσίας. Ο ζημιωθείς μπορεί να στραφεί κατά της εταιρίας τηλεηχοπληροφόρησης με αγωγή αποζημίωσης δυνάμει των γενικών διατάξεων του ΑΚ και της ειδικότερης του άρθρου 4 παρ.7 του ν.2251/1994, ενώ μπορεί να στραφεί και κατά του τηλεοπτικού σταθμού που μετέδωσε την επίμαχη εκπομπή ασκώντας αγωγή αποζημίωσης δυνάμει του άρθρου 8 παρ. 1 του ν.2251/1994, σχετικά με την ευθύνη του παρέχοντος υπηρεσίες». 16

17 σταθμός ως προμηθευτής του μέσου τεχνικής επικοινωνίας, ενώ τέλος ο τηλεθεατής λαμβάνει την ιδιότητα του καταναλωτή. 4) Διαδίκτυο 34 και οι υπηρεσίες που παρέχονται μέσα από αυτό, όπως ο παγκόσμιος ιστός, τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, η τηλεφωνία μέσω διαδικτύου και γενικά κάθε μέσο αμφίδρομης διαβίβασης δεδομένων ήχου και εικόνας. Προκειμένου να χαρακτηριστεί μία σύμβαση ως σύμβαση από απόσταση, θα πρέπει οι δηλώσεις πρότασης και αποδοχής να διαβιβάστηκαν αποκλειστικά από την αρχή των διαπραγματεύσεων 35 μέχρι και τη σύναψη της σύμβασης με μέσα τεχνικής επικοινωνίας. Τέλος, όσον αφορά στη χρήση αυτών των μέσων, το κάθε συμβαλλόμενο μέρος είναι ελεύθερο να επιλέξει ένα ή και περισσότερα μέσα τεχνικής επικοινωνίας, σωρευτικά ή και διαδοχικά, χωρίς να απαιτείται η χρήση του ίδιου μέσου τεχνικής επικοινωνίας από τον προμηθευτή και τον καταναλωτή 36. Υπάρχουν μέσα επικοινωνίας, τα οποία από τη φύση τους είναι πρόσφορα να χρησιμοποιηθούν μόνο από τον προμηθευτή για τη διαβίβαση της πρότασής του στον υποψήφιο καταναλωτή, όπως για παράδειγμα η τηλεόραση και το ραδιόφωνο. δ) ο προμηθευτής να διαθέτει οργανωμένο σύστημα προμήθειας αγαθών ή 34 Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ.,ό.π.,σ.189, όπου: «Μολονότι ο νόμος και η Οδηγία περιορίζονται μόνο στην απαρίθμηση του ηλ.ταχυδομείου ως μέσου σύναψης σύμβασης από απόσταση, το ίδιο το διαδίκτυο με τις υπόλοιπες υπηρεσίες του δε συγκαταλέγεται ρητά, όμως περιλαμβάνεται στη διάταξη». 35 Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ., ό.π., σ.190, όπου: «Υπό το προϊσχύσαν δίκαιο είχε υποστηριχθεί η άποψη ότι τυχόν προηγούμενες ή ενδιάμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ παρόντων δεν εμποδίζουν τον χαρακτηρισμό μιας σύμβασης ως σύμβαση από απόσταση, αν η πρόταση και η αποδοχή που οδήγησαν στη συμφωνία αντηλλάγησαν τελικά με τεχνητά μέσα.(βλ.παπαιωάννου,δεε 2003,156) Η άποψη αυτή ήταν αντίθετη με την Οδηγία 97/7/ΕΚ, η οποία προϋποθέτει τη συνεχή χρήση τέτοιου είδους μέσων από την έναρξη των διαπραγματεύσεων ως τη σύναψη, ενώ διευκόλυνε καταχρηστικές συμπεριφορές εκ μέρους των καταναλωτών. Ενώ και υπό το ισχύον δίκαιο, αυτήν την άποψη υποστηρίζει ο Καράκωστας,ό.π.,σ Βλ.Παπαντώνη Μ., Δίκαιο Προστασίας του Καταναλωτή, Ευρωπαϊκό Δίκαιο και Ελληνική Εναρμόνιση, Ερμηνεία-Νομολογία, Επιμέλεια Βασ. Δούβλης και Αγγ. Μπώλος, 2008, σ

18 παροχής υπηρεσιών από απόσταση. Απαιτείται η οργάνωση της επιχείρησης του προμηθευτή με τέτοιον τρόπο από άποψη υποδομής, προσωπικού και τεχνικών μέσων, ώστε να δύναται ανά πάσα στιγμή με τρόπο μόνιμο και συστηματικό να διαπραγματεύεται και να συνάπτει συμβάσεις προμήθειας αγαθών ή παροχής υπηρεσιών από απόσταση με καταναλωτές. Η ως άνω, όμως, οργάνωση της επιχείρησης του προμηθευτή δεν απαιτείται να είναι και αποκλειστική, με την έννοια ότι δύναται ο προμηθευτής να διατηρεί κάποιο παραδοσιακό κατάστημα και ταυτόχρονα να διαθέτει και οργανωμένο σύστημα πώλησης για αγορές μέσω του διαδικτύου 37. Δε θεωρείται, σύμβαση από απόσταση η αποστολή κατ εξαίρεση ενός αγαθού λ.χ. ρούχα από έναν έμπορο, που διατηρεί μικρό μαγαζί στη γειτονιά, σε έναν πελάτη του με σκοπό να τον εξυπηρετήσει. Η απόδειξη, όμως, αυτής της προϋπόθεσης (δηλαδή του μόνιμου και όχι ευκαιριακού οργανωμένου συστήματος προμήθειας αγαθών ή παροχής υπηρεσιών από απόσταση) εκ μέρους του καταναλωτή είναι δυσχερής, διότι ο τελευταίος φέρει το βάρος απόδειξης των προϋποθέσεων υπαγωγής μιας σύμβασης στο άρθρο 4 του ν.2251/1994. Το ελληνικό δίκαιο διευκολύνει έμμεσα τον καταναλωτή, καθιερώνοντας την υποχρέωση των προμηθευτών που επιθυμούν να συνάπτουν συμβάσεις από απόσταση, να εγγραφούν πριν από την έναρξη της δραστηριότητάς τους σε Ειδικό Μητρώο που τηρείται στο Υπουργείο Ανάπτυξης (όπως είδαμε στην υπό στοιχείο α προϋπόθεση). Όποιοι είναι εγγεγραμμένοι στο σχετικό Μητρώο τεκμαίρεται ότι διαθέτουν οργανωμένο σύστημα εμπορίας από απόσταση. Εναλλακτικά μπορεί να υποστηριχθεί, ότι ο καταναλωτής προστατεύεται και στις περιπτώσεις που ο προμηθευτής συμπεριφέρεται με τρόπο ώστε να δημιουργείται η δικαιολογημένη πεποίθηση στον καταναλωτή, ότι συμβάλλεται με οργανωμένη επιχείρηση εμπορίας από απόσταση και ότι ο προμηθευτής είναι εγγεγραμμένος στο 37 Βλ.Μακρή Σ., Η Προστασία του καταναλωτή στα πλαίσια του ηλεκτρονικού εμπορίου μετά τη μεταφορά των Οδηγιών 97/7/ΕΚ και 2000/31/ΕΚ στο ελληνικό δίκαιο, ΔΕΕ 2004, 883 επ. 18

19 ειδικό Μητρώο. Στις περιπτώσεις αυτές δημιουργείται φαινόμενο δικαίου και η δικαιολογημένη εμπιστοσύνη που έδειξε ο καταναλωτής, δεν επιτρέπει στον προμηθευτή να προβάλει το ισχυρισμό ότι δεν διαθέτει οργανωμένο σύστημα προμήθειας αγαθών ή παροχής υπηρεσιών από απόσταση και ότι επομένως δεν θα πρέπει να εφαρμοστεί το άρθρο 4 του ν. 2251/ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ Το άρθρο 4 μετά την τροποποίησή του από το νόμο 3587/2007, ακολουθώντας πιστότερα πλέον το άρθρο 3 της Οδηγίας 97/7/ΕΚ, θεσπίζει κάποιες εξαιρέσεις, τις οποίες διαχωρίζει στις περιπτώσεις εκείνες, όπου δεν εφαρμόζεται καθόλου το άρθρο 4 και σε εκείνες που δεν εφαρμόζεται εν μέρει. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 4 13 οι διατάξεις του εν λόγω άρθρου δεν εφαρμόζονται καθόλου: 1) όταν πρόκειται για αυτόματους διανομείς, όπου ο πελάτης εξυπηρετείται μόνος του από τη συσκευή που διαθέτει συνήθως κερματοδέκτη μετά την καταβολή του τιμήματος (π.χ. αυτόματοι διανομείς εισιτηρίων, αναψυκτικών). 2) για εμπορικούς χώρους αυτόματης πώλησης, όπου δεν υπάρχει προσωπικό, αλλά ο πελάτης εξυπηρετείται από τις συσκευές αυτόματης πληρωμής και παράδοσης προϊόντων ή παροχής υπηρσιών, όπως π.χ. τα κοινόχρηστα πλυντήρια ρούχων. 3) στις συμβάσεις που συνάπτονται με τους φορείς των τηλεπικοινωνιών με τη χρήση των δημόσιων τηλεφωνικών θαλάμων 38. 4) στις συμβάσεις χρηματοοικονομικών υπηρεσιών που συνάπτονται από 38 Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ.,ό.π.,σ.193, όπου: «Η νέα διάταξη μεταφέρει αυτούσια την παραληφθείσα στο προϊσχύσαν δίκαιο περίπτωση του άρθρου 3 παρ. 1 της Οδηγίας 97/7/ΕΚ, χωρίς όμως να παρακολουθεί την ορολογία του ν.3431/2006 «περί ηλεκτρονικών επικοινωνιών και άλλες διατάξεις», όπου γίνεται λόγος για «παρόχους δικτύου ηλεκτρονικών επικοινωνιών ή υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών (άρθρο 2 στοιχείο λα ) και για κοινόχρηστα τηλέφωνα (άρθρο 2 στοιχείο κζ )» ή του μεταγενέστερου αυτού, του ν.4070/2012 σχετικά με τις ρυθμίσεις ηλεκτρονικών επικοινωνιών. 19

20 απόσταση, στις οποίες εφαρμόζεται αποκλειστικά το άρθρο 4α του ν. 2251/1994. Ο Έλληνας νομοθέτης, ακόμη και μετά την τροποποίηση του ν.2251/1994 με το ν.3587/2007, δεν έχει μεταφέρει κάποιες γενικές εξαιρέσεις, οι οποίες αναφέρονται στην αντίστοιχη Οδηγία 97/7/ΕΚ (άρθρο 3 παρ.1), όπως π.χ. συμβάσεις που καταρτίζονται σε «δημοπρασία», και αυτό ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι οι εν λόγω πρακτικές είναι εντελώς ξένες προς την ελληνική συναλλακτική πρακτική, όπως π.χ. οι συμβάσεις έργου για την ανέγερση οικοδομής. Ενώ, στις συμβάσεις που αφορούν στην ανέγερση και πώληση ακινήτων, απαιτείται εξ αντικειμένου η τήρηση ορισμένου τύπου (συμβολαιογραφικό έγγραφο) ή διαδικασίας, η τήρηση των οποίων παρέχει κάποια ελάχιστα εχέγγυα προστασίας στα συμβαλλόμενα πρόσωπα, οπότε δεν χωρεί κατάρτιση σύμβασης από απόσταση (369,1033,1121,1143,1187,1191,1266 ΑΚ, 959 ΚΠολΔ). Σχετικά με την πρώτη κατηγορία των γενικών εξαιρέσεων η ΚΥΑ Ζ1-891/2013, κατ εφαρμογή του άρθρου 3 της Οδηγίας 2011/83/ΕΕ 39, προβλέπει τη μη εφαρμογή των άρθρων 3 έως 4 40 στις συμβάσεις: α) για κοινωνικές υπηρεσίες που σχετίζονται με την κοινωνική στέγαση, την παιδική μέριμνα και τη στήριξη των οικογενειών και των ατόμων που έχουν μονίμως 39 Βλ. και υπ αριθ. 8 και 11 αιτιολογικές σκέψεις του Προοιμίου της Οδηγίας 2011/83/ΕΕ, όπου: «Οι προς εναρμόνιση ρυθμιστικές πτυχές θα πρέπει μόνον να αφορούν στις συμβάσεις που συνάπτονται μεταξύ εμπόρων και καταναλωτών. Η παρούσα δεν επηρεάζει το εθνικό δίκαιο στους τομείς των συμβάσεων εργασίας, κληρονομικών δικαιωμάτων, οικογενειακού δικαίου, εταιρικών σχέσεων και συμβάσεων που αφορούν στη σύσταση και στο καταστατικό εταιριών, ενώ δεν θα πρέπει να θίγει διατάξεις της Ένωσης που αφορούν συγκεκριμένους τομείς, όπως τα φαρμακευτικά προϊόντα για ανθρώπινη χρήση, τις ιατρικές συσκευές, το ιδιωτικό απόρρητο και τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, τα δικαιώματα του ασθενούς στη διασυνοριακή ιατρική περίθαλψη, τη σήμανση τροφίμων και την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου». 40 Στο άρθρο 3 της ΚΥΑ Ζ1-891/2013 ορίζεται ότι: «Μετά το άρθρο 3 του ν.2251/1994 προστίθενται άρθρα 3α, 3β, 3γ, 3δ, 3ε, 3στ, 3ζ, 3η, 3θ, 3ι, 3ια, 3ιβ και 3ιγ» ενώ στο άρθρο 4 αυτής προβλέπεται ότι: «Το άρθρο 4 του ν.2251/1994 αντικαθίσταται από ταυτάριθμο άρθρο σχετικά με τις υποχρεώσεις ενημέρωσης για συμβάσεις άλλες από τις συναπτόμενες εξ αποστάσεως ή εκτός εμπορικού καταστήματος». 20

21 ή προσωρινώς ανάγκη, περιλαμβανομένης της μακροπρόθεσμης μέριμνας 41. β) για υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, δηλαδή υπηρεσίες υγείας που παρέχονται σε ασθενείς από επαγγελματίες της υγείας προκειμένου να εκτιμηθεί, να διατηρηθεί ή να αποκατασταθεί η κατάσταση της υγείας τους, συμπεριλαμβανομένης της συνταγογράφησης, της χορήγησης και της προμήθειας φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών βοηθημάτων, είτε παρέχονται μέσω υγειονομικών εγκαταστάσεων είτε όχι. γ) για δραστηριότητες τζόγου, που περιλαμβάνουν τυχερά παιχνίδια στα οποία ο παίκτης ποντάρει χρηματικά, περιλαμβανομένων των λαχειοφόρων αγορών, τα παιχνίδια σε καζίνα και τις συναλλαγές που αφορούν στοιχήματα. δ) για χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. ε) για τη δημιουργία, απόκτηση ή μεταβίβαση δικαιωμάτων επί ακινήτων ή δικαιωμάτων εντός ακίνητης περιουσίας. στ) για την κατασκευή νέων κτηρίων, τη ριζική μετατροπή υφιστάμενων κτηρίων και τη μίσθωση στέγης ως κατοικίας. 42 ζ) οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Προεδρικού Διατάγματος 339/96 (Α 225) «Περί οργανωμένων ταξιδιών, σε συμμόρφωση προς την Οδηγία 90/314/ΕΟΚ (EEL 158/59) για τα οργανωμένα ταξίδια και τις οργανωμένες διακοπές και περιηγήσεις» η) οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Κοινής Υπουργικής Απόφασης Ζ1-130/11 (Β 295) «Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας προς την Οδηγία 2008/122/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14ης Ιανουαρίου 2009, για την προστασία των καταναλωτών ως προς ορισμένες πτυχές 41 Βλ. και υπ αριθ. 29 αιτιολογική σκέψη του Προοιμίου της Οδηγίας 2011/83/ΕΕ, όπου: «Οι κοινωνικές υπηρεσίες διαθέτουν θεμελιωδώς διαφορετικά χαρακτηριστικά που αντανακλώνται σε τομεακές νομοθετικές ρυθμίσεις, άλλες εξ αυτών σε ενωσιακό επίπεδο και άλλες σε εθνικό επίπεδο». 42 Βλ. και υπ αριθ. 26 αιτιολογική σκέψη του Προοιμίου της Οδηγίας 2011/83/ΕΕ, όπου: «Οι εν λόγω συμβάσεις υπόκεινται ήδη σε αρκετές επιμέρους απαιτήσεις στο πλαίσιο των εθνικών νομοθεσιών, οπότε οι διατάξεις της παρούσας Οδηγίας δεν είναι κατάλληλες για τις συμβάσεις αυτές». 21

22 των συμβάσεων χρονομεριστικής μίσθωσης, μακροπρόθεσμων προϊόντων διακοπών, μεταπώλησης και ανταλλαγής, που δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. αριθμ. L33 της ». θ) οι οποίες, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, καταρτίζονται με δημόσιο τύπο. ι) για την προμήθεια τροφίμων, ποτών ή άλλων αγαθών που προορίζονται για τρέχουσα κατανάλωση στο πλαίσιο του νοικοκυριού και τα οποία παραδίδονται από τον προμηθευτή σε συχνή και τακτική βάση στο σπίτι, την κατοικία ή τον χώρο εργασίας του καταναλωτή. ια) για υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών, με την εξαίρεση του άρθρου 3δ παράγραφος 2 και των άρθρων 4γ και 4στ της ΚΥΑ Ζ1-891/ ιβ) οι οποίες συνάπτονται μέσω αυτόματων μηχανών πώλησης ή εμπορικών καταστημάτων αυτόματης πώλησης. ιγ) οι οποίες συνάπτονται με τηλεπικοινωνιακούς φορείς μέσω δημόσιων τηλεφωνικών θαλάμων για τη χρήση αυτών ή οι οποίες συνάπτονται για τη χρήση μιας μοναδικής κλήσης που πραγματοποιεί ο καταναλωτής μέσω τηλεφώνου, διαδικτύου ή τηλεομοιοτυπίας. Στη δεύτερη κατηγορία των μερικών εξαιρέσεων, ως έχει σήμερα το άρθρο 4 του ν.2251/1994, εμπίπτουν: 1) Οι συμβάσεις προμήθειας τροφίμων, ποτών ή άλλων αγαθών που προορίζονται για την τρέχουσα οικιακή κατανάλωση και παραδίδονται στην οικία, τον τόπο διαμονής ή την εργασία του καταναλωτή από διανομείς (οι οποίοι συνδέονται με οργανωμένη επιχείρηση) σε τακτά ή συχνά χρονικά διαστήματα, στις οποίες δεν εφαρμόζονται ορισμένες διατάξεις του άρθρου 4, όπως για παράδειγμα η παρ. 2 (για την ακυρότητα υπέρ του καταναλωτή σε περίπτωση μη έγκυρης ενημέρωσής του), η παρ. 7 (για τη μη προείσπραξη του τιμήματος), η παρ. 8 (για την 43 Βλ. και υπ αριθ. 27 αιτιολογική σκέψη του Προοιμίου της Οδηγίας 2011/83/ΕΕ, όπου: «οι διατάξεις της Οδηγίας για την προστασία των καταναλωτών από τις υπερβολικές επιβαρύνσεις για τη χρήση μέσων πληρωμής ή από τις κρυφές επιβαρύνσεις θα πρέπει να ισχύουν και για τις συμβάσεις μεταφοράς επιβατών. 22

23 τιθέμενη προθεσμία των 30 ημερών μέσα στην οποία ο προμηθευτής πρέπει να εκπληρώσει την παροχή του), η παρ. 9 (για την ακυρότητα υπέρ του καταναλωτή σε περίπτωση που δεν πάρει εγκαίρως τις πληροφορίες που ορίζει το εν λόγω άρθρο) και τα άρθρα 10 και 11 (για το δικαίωμα υπαναχώρησης) 44. Η εξαίρεση αυτή πηγάζει κυρίως από το γεγονός ότι με τις συμβάσεις αυτές συνήθως εξυπηρετείται παρά επιβαρύνεται ο ίδιος ο καταναλωτής, ο οποίος κατά κανόνα διαθέτει τις στοιχειώδεις γνώσεις σχετικά με τα συγκεκριμένα προϊόντα, τα οποία ως επί των πλείστων χρειάζεται. Επιπλέον, λόγω του αναλώσιμου συνήθως χαρακτήρα τους, δεν θα ήταν πρακτικά δυνατόν να ασκηθεί το δικαίωμα υπαναχώρησης του άρθρου 10. 2) Οι ίδιες ανωτέρω διατάξεις δεν εφαρμόζονται και στις συμβάσεις παροχής υπηρεσιών με αντικείμενο μεταφορά 45, κατάλυμα, σίτιση και ψυχαγωγία, όταν ο προμηθευτής αναλαμβάνει την υποχρέωση να παρέχει τις υπηρεσίες αυτές σε συγκεκριμένη ημερομηνία ή χρονική περίοδο 46. Η εξαίρεση αυτή, έχει ως αιτιολογία το γεγονός ότι για τα οργανωμένα ταξίδια έχει ήδη ψηφιστεί η Οδηγία 90/314/ΕΟΚ η οποία έχει μεταφερθεί στο ελληνικό δίκαιο με το ΠΔ 339/1996, που ρυθμίζει λεπτομερώς τα δικαιώματα του καταναλωτή. Οι εξαιρέσεις δικαιολογούνται για τρεις λόγους 47 : α) η εφαρμογή των 44 Αυτού του είδους οι συμβάσεις υπό το πρίσμα της νέας Οδηγίας 2011/83/ΕΕ (άρθρο 3 στοιχείο ι) αλλά και της ΚΥΑ Ζ1-891/ (άρθρο 3α στοιχείο ι) ανήκουν πλέον στην κατηγορία των γενικών εξαιρέσεων (βλ. ως άνω στοιχείο ι ). 45 Βλ.Μπεχλιβανίδη Α.,Νέες τεχνολογίες στη θαλάσσια μεταφορά πραγμάτων, ΕπισκΕΔ Β/2007,343επ., όπου: «Στην εξαίρεση από την εφαρμογή του άρθρου 4 υπάγεται και η σύμβαση θαλάσσιας μεταφοράς πραγμάτων όταν προηγείται συγκεκριμένη κράτηση. Επομένως το άρθρο 4 του ν.2251/1994 βρίσκει εφαρμογή όταν η κατάρτιση της σύμβασης θαλάσσιας μεταφοράς γίνεται ηλεκτρονικά χωρίς όμως κράτηση, ο χρόνος δηλαδή κατά τον οποίο θα καταρτιστεί η σύμβαση παραμένει «ανοικτός». 46 Οι συμβάσεις των οργανωμένων ταξιδιών και της χρονομεριστικής μίσθωσης υπό το πρίσμα της νέας Οδηγίας 2011/83/ΕΕ αλλά και της ΚΥΑ Ζ1-891/ ανήκουν πλέον στην κατηγορία των γενικών εξαιρέσων (βλ.ως άνω στοιχεία ζ και η ). 47 Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ.,ό.π.,σ

24 προστατευτικών για τον καταναλωτή διατάξεων είναι πρακτικά αδύνατη ή εξαιρετικά δυσχερής για τους προμηθευτές, β) τα προϊόντα αυτά είναι συνήθως μικρής αξίας, τυποποιημένα ή ευπαθή και γ) ο κίνδυνος της υφαρπαγής της δικαιοπρακτικής δήλωσης του καταναλωτή, είναι εκ των συνθηκών περιορισμένος. Ο νόμος δε μετέφερε και κάποιες μεμονωμένες εξαιρέσεις που προβλέπει η Οδηγία 97/7/ΕΚ 48, όπως για παράδειγμα την εξαίρεση από το δικαίωμα υπαναχώρησης για ορισμένες συμβάσεις(άρθρο 6 παρ.3), την εξαίρεση από την υποχρέωση του προμηθευτή να επιστρέψει στον καταναλωτή που έχει ασκήσει το δικαίωμα υπαναχώρησης ό,τι αυτός του είχε καταβάλει στις υπαίθριες δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου (άρθρο 3 παρ.2), την εξαίρεση από την υποχρέωση πληροφόρησης του προμηθευτή, στο συμβατικό στάδιο, όταν οι υπηρεσίες προσφέρονται στον καταναλωτή μία φορά και τιμολογούνται από το φορέα του μέσου επικοινωνίας από απόσταση (άρθρο 5 παρ.2) 49. Ωστόσο και στην κατηγορία των μερικών εξαιρέσεων το άρθρο 3ιβ της ΚΥΑ Ζ1-891/2013 κατ εφαρμογή του άρθρου 16 της Οδηγίας 2011/83/ΕΕ, περιέχει ένα κατάλογο εξαιρέσεων από το δικαίωμα υπαναχώρησης, τόσο για τις εξ αποστάσεως όσο και για τις εκτός εμπορικού καταστήματος συναπτόμενες συμβάσεις. Το δικαίωμα υπαναχώρησης δεν ισχύει όσον αφορά στις ακόλουθες περιπτώσεις: α) συμβάσεις υπηρεσιών μετά την πλήρη παροχή της υπηρεσίας, εάν η εκτέλεση άρχισε με την προηγούμενη ρητή συγκατάθεση του καταναλωτή, και με την εκ 48 Βλ.Αλεξανδρίδου Ελ., Μία ενιαία αγορά για την Ευρώπη του 21 ου αιώνα, η πρόταση Οδηγίας του 2008 για τα δικαιώματα των καταναλωτών, Αρμ.τεύχος 11/2009,1629επ, όπου: «Με βάση την πρόταση Οδηγίας πλήρους εναρμόνισης του 2008, Ο εθνικός νομοθέτης θα είναι υποχρεωμένος να υιοθετήσει όλες αυτές τις εξαιρέσεις, που σήμερα προβλέπονται στο άρθρο 6 παρ. 3 της Οδηγίας ελάχιστης εναρμόνισης 97/7/ΕΚ». 49 Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ.,ό.π.,σ.195, όπου: «Τυπικά παραδείγματα τέτοιων υπηρεσιών συνιστούν οι ανακοινώσεις αποτελεσμάτων αθλητικών αγώνων από το φορέα διοργάνωσης στοιχημάτων (λ.χ.οπαπ) μέσω φορέων παροχής τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών (λ.χ. ΟΤΕ) με βάση ειδικά τιμολόγια. 24

25 μέρους του αναγνώριση ότι θα απωλέσει το δικαίωμά του υπαναχώρησης μόλις η σύμβαση εκτελεσθεί πλήρως από τον προμηθευτή. β) στην προμήθεια αγαθών ή στην παροχή υπηρεσιών η τιμή των οποίων εξαρτάται από διακυμάνσεις της χρηματαγοράς τις οποίες δεν είναι δυνατόν να ελέγξει ο προμηθευτής και οι οποίες ενδέχεται να συμβούν εντός της προθεσμίας υπαναχώρησης. γ) στην προμήθεια αγαθών που κατασκευάζονται σύμφωνα με τις προδιαγραφές του καταναλωτή ή σαφώς εξατομικευμένων. δ) στην προμήθεια αγαθών τα οποία μπορούν να αλλοιωθούν ή λήγουν σύντομα. ε) στην προμήθεια σφραγισμένων αγαθών τα οποία δεν είναι κατάλληλα προς επιστροφή, για λόγους προστασίας της υγείας ή για λόγους υγιεινής, και τα οποία έχουν αποσφραγιστεί μετά την παράδοση. στ) στην προμήθεια αγαθών τα οποία, μετά την παράδοση, λόγω της φύσης τους, είναι αναπόσπαστα αναμεμειγμένα με άλλα στοιχεία. ζ) στην προμήθεια οινοπνευματωδών ποτών, η τιμή των οποίων έχει συμφωνηθεί κατά τη στιγμή της σύναψης της σύμβασης πώλησης, η παράδοση των οποίων μπορεί όμως να πραγματοποιηθεί μόνο μετά από 30 ημέρες και η πραγματική τιμή των οποίων εξαρτάται από διακυμάνσεις στην αγορά, τις οποίες δεν είναι δυνατόν να ελέγξει ο προμηθευτής. η) στην προμήθεια σφραγισμένων ηχητικών εγγραφών ή σφραγισμένων εγγραφών βίντεο ή σφραγισμένου λογισμικού για υπολογιστές, που αποσφραγίστηκαν μετά την παράδοση. θ) στην προμήθεια εφημερίδων και παντός είδους περιοδικών, εξαιρουμένων των συνδρομητικών συμβάσεων για την προμήθεια αυτών των εντύπων. ι) συμβάσεις συναφθείσες σε δημόσιο πλειστηριασμό. 25

26 ια) στην παροχή στέγασης πλην για σκοπούς κατοικίας, μεταφοράς αγαθών, υπηρεσιών ενοικίασης αυτοκινήτων, εστίασης ή υπηρεσιών σχετιζόμενων με δραστηριότητες αναψυχής, εάν η σύμβαση προβλέπει συγκεκριμένη ημερομηνία ή προθεσμία εκτέλεσης. ιβ) στην προμήθεια ψηφιακού περιεχομένου μη παρεχόμενου πάνω σε υλικό μέσο, εάν η εκτέλεση ξεκίνησε με την προηγούμενη ρητή συγκατάθεση του καταναλωτή και την επιβεβαίωση εκ μέρους του ότι χάνει έτσι το δικαίωμά του υπαναχώρησης. Πολλές από αυτές υπήρχαν και στην Οδηγία 97/7/ΕΚ (βλ.άρθρο 6 3, όπου προβλεπόταν πως σε αυτές τις περιπτώσεις ο καταναλωτής δεν μπορούσε να ασκήσει το δικαίωμα υπαναχώρησης εκτός αντιθέτου συμφωνίας των μερών 50 ), καθώς όμως πρόκειται για Οδηγία ελάχιστης εναρμόνισης, ο εθνικός νομοθέτης, όπως είχε δικαίωμα, δεν υιοθέτησε παρά ορισμένες μόνον από αυτές επιλεκτικά, ώστε να εξασφαλίσει υψηλότερου βαθμού προστασία για τους Έλληνες καταναλωτές. 4. ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ 4.1. ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ ΓΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ Το άρθρο 4 του ν.2251/1994 καθιερώνει ορισμένες υποχρεώσεις, για τον προμηθευτή, οι οποίες αντιστοιχούν σε δικαιώματα του καταναλωτή. Ο προμηθευτής, λοιπόν, με σκοπό να μετριαστεί η υστέρηση του καταναλωτή σε πληροφόρηση, λόγω των ιδιαίτερων περιστάσεων σύναψής της σύμβασης και για να διασφαλιστεί η διαφάνεια των συμβατικών όρων, οφείλει, και μάλιστα επί ποινή ακυρότητας της σύμβασης, να παρέχει στον καταναλωτή, ορισμένες πληροφορίες. Ειδικότερα, οφείλει σε δύο χρονικά σημεία, αφενός δηλαδή στο 50 Βλ.Αλεξανδρίδου Ελ.,ό.π., 1635, όπου: «Στο άρθρο 19 παρ. 3 της πρότασης Οδηγίας του 2008 για τα δικαιώματα των καταναλωτών προστίθεται ότι οι συμβαλλόμενοι μπορούν να συμφωνήσουν να μην εφαρμοστούν οι παραπάνω εξαιρέσεις», ευχέρεια που δεν υιοθετήθηκε στο τελικό κείμενο της Οδηγίας 2011/83/ΕΕ. 26

27 προσυμβατικό και αφετέρου στο συμβατικό στάδιο να ενημερώσει τον καταναλωτή αναφορικά με τα στοιχεία που ορίζει ο νόμος. Ειδικότερα: ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ Άρθρο 4 2 του ν. 2251/1994 Οποτεδήποτε 51 πριν από την κατάρτιση της σύμβασης, ο προμηθευτής που συνάπτει μια σύμβαση από απόσταση, οφείλει να ενημερώσει τον καταναλωτή με τα μέσα της χρησιμοποιουμένης τεχνικής επικοινωνίας από απόσταση κατά τρόπο ευκρινή 52, σαφή και κατανοητό τηρουμένων των αρχών της καλής πίστης κατά τις εμπορικές συναλλαγές και των διατάξεων που διέπουν το κύρος των δικαιοπραξιών, για τα ακόλουθα ιδίως 53 στοιχεία, και για κάθε μεταβολή αυτών: α) την ταυτότητά του και τη διεύθυνσή του 54, και συγκεκριμένα την αστική ή ειδική εμπορική του κατοικία (άρθρο 51ΑΚ), ώστε να γνωρίζει τον αντισυμβαλλόμενό του για να γνωρίζει ο καταναλωτής με ποιον συμβάλλεται, που θα πρέπει να επιδώσει τυχόν δικόγραφα, 51 Βλ.Γιοβαννόπουλο Ρ.,ό.π.,σ.195, όπου: «σε αντίθεση με την ισχύουσα πριν το άρθρο 2 παρ. 1 ΚΥΑ Ζ1-496/2000 διατύπωση ο ν.2251/1994 δεν ορίζει πλέον συγκεκριμένο χρονικό σημείο για την πληροφόρηση του καταναλωτή». 52 Βλ.Παπαντώνη Μ., ό.π, σ.381, όπου: «Να μην πρόκειται δηλαδή για τα λεγόμενα «ψιλά γράμματα». 53 Βλ.Μακρή Σ.,ό.π.,883επ., όπου: «Η απαρίθμηση των ανωτέρω στοιχείων είναι ενδεικτική και ο προμηθευτής υποχρεούται να ενημερώσει τον καταναλωτή, για οποιονδήποτε άλλον επιβαρυντικό όρο οικονομικής ή και άλλης φύσεως». 54 Το στοιχείο αυτό προστέθηκε με το άρθρο 4 3 του ν.3587/2007 για όλες τις συμβάσεις από απόσταση, ενώ η Οδηγία 97/7/ΕΚ (άρθρο 4 παρ.1 α ) το απαιτεί μόνο για τις συμβάσεις στις οποίες συμφωνείται προκαταβολή τιμήματος. Η απόκλιση δικαιολογείται ενόψει της απαγόρευσης προείσπραξης τιμήματος σε όλες τις συμβάσεις από απόσταση (άρθρο 4 7 ν.2251/1994) και επιτρέπεται ενόψει του χαρακτήρα της οδηγίας 97/7/ΕΚ ως ελάχιστης εναρμόνισης (άρθρο 14 οδηγίας). 27