ΚΑΡΟΥΤΣΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΜΕΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΣΕ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

Transcript

1 ΚΑΡΟΥΤΣΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΜΕΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΣΕ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

2 Τι θα μάθουμε Τι είναι η σπηλαιολογία και ποια η χρησιμότητα της Τι είναι ένα σπήλαιο και πως δημιουργείται Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται Υπάρχει ζωή μέσα σε ένα σπήλαιο Τι είναι τα σπηλαιοθέματα και πως δημιουργούνται Υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ αστρονομίας και σπηλαίων

3 Τι είναι η Σπηλαιολογία και ποια η χρησιμότητα της H Σπηλαιολογία αποτελεί κλάδο της Γεωλογίας και συγκεκριμένα της Πετρολογίας, που μελετά και προσπαθεί να κατανοήσει τον τρόπο σχηματισμού των σπηλαίων ( διαμόρφωση, δομή, φυσικές ιδιότητες, ιστορία, ιδιαίτερες μορφές ζωής) και των σπηλαιοθεμάτων ( σταλακτίτες, σταλαγμίτες, gours, τραβελτίνες.. ). Γενικά η μεθοδική και συστηματική μελέτη των σπηλαίων αναπήδησε ως αυτοτελή επιστήμη κατά τον 19ο αιώνα εκ της Γεωλογίας και πατέρας της νέας αυτής επιστήμης θεωρείται ο Γάλλος Ε. Μαρτέλ. Η σπηλαιολογία συνδυάζει στη σύγχρονη μορφή της γνωστικά πεδία διαφόρων επιστημών, όπως είναι η γεωλογία, η παλαιοντολογία, η ανθρωπολογία, η υδρολογία, η τοπογραφία, η βιολογία και η αρχαιολογία, ανάλογα με την μορφή της έρευνας που γίνεται.

4 Η Σπηλαιολογία στην Ελλάδα Η σπηλαιολογία στην Ελλάδα σχεδόν ταυτίζεται με την αθλητική δραστηριότητα της εξερεύνησης σπηλαίων. Οι δύο δραστηριότητες επιστημονική και αθλητική- συνδυάζονται αποτελεσματικά. Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μεγάλη ανάπτυξη και ο αριθμός των συλλόγων αυξάνεται συνεχώς. Οι πρώτες σπηλαιολογικές έρευνες στην Ελλάδα έγιναν με ιδιωτική πρωτοβουλία κατά το 1891 από τον τότε υπεύθυνο μηχανικό του νομού Αρκαδίας Ν. Σιδερίδη. Επαναλήφθηκαν το 1928 από τον Αυστριακό σπηλαιολόγο Α. Μάρκοβιτς με την χορηγεία του Εμμ. Μπενάκη. Από τότε συνεχίστηκαν από σπηλαιολογικές εκδρομικές ομάδες των σωματείων "Υπαίθρια Ζωή", "Παν" και "ΕΟΣ" μέχρι το Κορύφωση αυτής της αρχικής δραστηριότητας υπήρξε η ίδρυση της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας (ΕΣΕ) το 1951 με πρωτοστατούντες τον Γιάννη και την Άννα Πετροχείλου. Σύμφωνα με το ιστορικό της Σπηλαιολογικής Ομοσπονδίας Ελλάδος η ιστορία των σπηλαιολογικών ερευνών ξεκινά με τις έρευνες του Γερμανού Φέντλερ στην Κύθνο και του Γάλλου Μαρτέλ στην Τρίπολη το Ιστορικά σημαντικές θεωρούνται επίσης οι έρευνες του παλαιοανθρωπολόγου Α. Μάρκοβιτς, στην Αττική έως το Η ίδρυση της σπηλαιολογικής ομάδας του ΕΟΣ Χανίων το 1956, η ίδρυση της ΕΠΕΑΝ το 1960 και παραρτημάτων της ΕΣΕ οδηγούν σταδιακά σε μεγάλης έκτασης εξερευνήσεις των ελληνικών σπηλαίων, όπως επίσης και στην εξάπλωση της ιδέας της σπηλαιολογίας. Σημαντικά σωματεία για τα σπηλαιολογικά δρώμενα όπως ο ΣΠΕΛΕΟ, ΣΕΛΑΣ, ΣΠΗΝΑ και ο ΑΕΤΟΣ ιδρύονται ενώ σημαντική εξέλιξη υπήρξε και η αρμόδια Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας, που ιδρύθηκε από το ΥΠ.ΠΟ. Αποκορύφωμα της δραστηριότητας των σωματείων πέραν των εκτεταμένων εξερευνήσεων υπήρξε η δημιουργία της Σπηλαιολογικής Ομοσπονδίας Ελλάδος (ΣΟΕ) το 2001.

5 Πως μπορεί κάποιος να γίνει σπηλαιολόγος ; Κάθε χρόνο διοργανώνονται σπηλαιολογικά σεμινάρια από διάφορους σπηλαιολογικούς συλλόγους που παρέχουν τις απαραίτητες γνώσεις σε οποιοδήποτε ενδιαφέρεται να ασχοληθεί με την σπηλαιολογία. Εστιάζουν στο τεχνικό και στο επιστημονικό αντικείμενο γνώσεων που είναι απαραίτητο κατά το πρακτικό κομμάτι. Αυτά τα σεμινάριά διακρίνονται σε Α επιπέδου και Β επιπέδου και περιλαμβάνουν τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά μαθήματα. Α επιπέδου Στα θεωρητικά μαθήματα ο ενδιαφερόμενος διδάσκεται την εισαγωγή στην σπηλαιολογία και την σπηλαιογένεση. Αποκτάει βασικές γνώσεις γεωλογίας, σπηλαιοβιολογίας, αρχαιολογίας, προστασία σπηλαίων, χαρτογράφηση, πρώτες βοήθειες, σπηλαιοδιάσωση, φωτογραφία, κ.α. Ενώ στα πρακτικά μαθήματα διδάσκονται στην πράξη οι βασικές τεχνικές ανάβασης και κατάβασης βαράθρων και κίνηση σε οριζόντια σπήλαια, χαρτογράφηση και φωτογραφία. Ενώ έχουν την ευκαιρία παράλληλα να παρατηρήσουν αντικείμενα, φαινόμενα και οργανισμούς που είχαν παρουσιαστεί κατά τα θεωρητικά μαθήματα. Β επιπέδου Αφού ολοκληρώσει κάποιος με επιτυχία τα μαθήματα του Α επιπέδου και αφού έχει αποκτήσει σε ένα ικανοποιητικό βαθμό σπηλαιολογική εμπειρία, τότε μπορεί να παρακολουθήσει τα μαθήματα του Β επιπέδου. Με την ολοκλήρωση και αυτού του σεμιναρίου κάποιος αποκτάει τεχνική πλέον εξειδίκευση. Διδάσκονται τεχνικές αρματώματος ενός κάθετου βαράθρου, τεχνικές αυτοδιάσωσης, χαρτογράφησης και πιο ειδικές τεχνικές σπηλαιολογίας.

6 Σπηλαιολογικός εξοπλισμός ανάβασης και κατάβασης

7 Τι είναι ένα σπήλαιο και πως δημιουργείται Με τον όρο σπήλαιο θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε κάθε φυσική κοιλότητα που υπάρχει στο εσωτερικό της γης και στην οποία έχει πρόσβαση ο άνθρωπος.( Gunn 2004 )...το νερό της βροχής κινείται υπόγεια μέσω των ασυνεχειών του ασβεστολιθικού πετρώματος προκαλώντας τη διεύρυνση τους και σχηματίζοντας με αυτόν τον τρόπο σπήλαια. Η καρστική διάβρωση εξαρτάται επίσης και από την τεκτονική της περιοχής, τις κλιματολογικές συνθήκες, την κλίση της επιφάνειας του εδάφους καθώς και τη χημική σύσταση των πετρωμάτων (Βαξεβανόπουλος 2006).

8 Έχει το σπήλαιο κύκλο ζωής ; Τα σπήλαια διακρίνονται σε στάδια που το καθένα προσδιορίζει την ηλικία του σπηλαίου. Τα στάδια αυτά είναι της γένεσης, της νεότητας, της ωριμότητας και της γήρανσης. Το στάδιο γένεσης είναι το πρώιμο στάδιο κατά το οποίο το νερό εισδύει δια μέσω ρωγμών και διακλάσεων στον ασβεστόλιθο διευρύνοντάς τες και σχηματίζοντας καρστικά έγκοιλα. Στο στάδιο της νεότητας πραγματοποιείται διεύρυνση των καρστικών εγκοίλων και αρχική απόθεση ασβεστίτη. Στη συνέχεια στο στάδιο ωριμότητας πραγματοποιείται μεγαλύτερου βαθμού διεύρυνση και σχηματισμός σπηλαιοθεμάτων. Τέλος, στο στάδιο γήρανσης, η οροφή του σπηλαίου καταρρέει και σχηματίζεται δολίνη και πλήρωση εγκοίλου από ιζήματα ή ασβεστίτη.

9 Τα σπήλαια στον ελληνικό χώρο Υπάρχει μεγάλος αριθμός σπηλαίων που έχουν καταγραφεί και χαρτογραφηθεί με πολυποίκιλο ενδιαφέρον, τόσο από γεωλογικής, παλαιοντολογικής και παλαιοανθρωπολογικής άποψης όσο και από λαογραφικής και αρχαιολογικής. Σύμφωνα με το αρχείο της ΕΣΕ έχουν καταγραφεί περίπου 10,500 σπήλαια διαφόρων τύπων που ταξινομούνται με διάφορα κριτήρια. Κάθε σύλλογος έχει το δικό του αρχείο καταγραφών. Η Ελλάδα έχει έκταση 131,940 τετρ. χιλ. όπου δηλ. εάν υποθέσουμε ότι ο αριθμός των 10,500 σπηλαίων είναι έγκυρος, τότε αναλογεί ένα (1) σπήλαιο ή βάραθρο για κάθε 12,5 χιλ. Σε παγκόσμιο επίπεδο η Ευρωπαϊκή Ήπειρος φαίνεται να έχει την μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης τους με 0,98 σπήλαια ανά 50,000 τετρ. Χιλ. Με βάση όμως τις διάφορες έρευνες που συνεχίζονται και τα ως τώρα δεδομένα και αρχεία καταγραφής του όγκου των σπηλαίων, επιβεβαιώνεται επαγωγικά ότι η χωρά μας είναι μια από τις πλουσιότερες σε σπήλαια χώρες τόσο σε σχέση με την Ευρώπη όσο και σε σχέση με τον υπόλοιπο πλανήτη.

10 Υπάρχει ζωή μέσα σε ένα σπήλαιο; Το σπήλαιο χωρίζεται σε ζώνες που διακρίνονται ανάλογα με την θερμοκρασία, τα επίπεδα υγρασίας και το αν υπάρχει φως. Έτσι έχουμε την ζώνη εισόδου που έχει πολλές ομοιότητες με το εξωτερικό περιβάλλον του σπηλαίου, την ζώνη του λυκόφωτος που παρατηρούνται ακόμη μεταβολές στις τιμές της υγρασίας και της θερμοκρασίας, την μέση ζώνη που πρώτό - συναντάμε το απόλυτο σκοτάδι και την σκοτεινή ζώνη που σε αυτή παρατηρούμαι σταθερή θερμοκρασία και υγρασία. Στους ζωντανούς οργανισμούς αυτό που μας ενδιαφέρει και συναντούμε στην βιβλιογραφία είναι τα συνθετικά τρωγλόκαι στυγό-. Το τρωγλό- μας δείχνει ότι το ζώο βρίσκεται σε χερσαίο σπήλαιο ενώ το στυγό- ότι βρίσκεται σε υποθαλάσσιο. Επίσης έχουμε και τους τυχαίους επισκέπτες που με αυτόν τον ορό χαρακτηρίζεται όποιο ζώο βρεθεί στο σπήλαιο είτε επειδή έπεσε μέσα, είτε μπήκε κατά λάθος, είτε παρασύρθηκε από νερά. ( φίδια, βάτραχοι, πρόβατα κ.α. ) Τρωγλόξενοι οργανισμοί. Είναι οι οργανισμοί που βρίσκονται σε σπήλαια αλλά πρέπει να εξέρχονται και από αυτές σε κάποιες στιγμές της ζωής τους (π.χ. για τροφή) όπως είναι οι νυχτερίδες. Τρωγλόφιλοι οργανισμοί. Είναι οι οργανισμοί που ζουν μέσα σε ένα σπήλαιο, και μπορούν να ολοκληρώσουν όλο τον βιοτικό τους κύκλο χωρίς να εξέλθουν από αυτό. Όπως είναι τα δολιχόποδα, τα διπλόποδα, κάποια αραχνοειδή, ψευδοσκορπιοί, μυριάποδα, ισόποδα. Τρωγλοβίτες οργανισμοί. Είναι οι οργανισμοί που ζουν υποχρεωτικά στο σπήλαιο. Είναι τόσο προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον αυτό που αδυνατούν να ζήσουν εκτός του σπηλαίου. Αόμματες αράχνες, κολεόπτερα, διάφανα ισόποδα και διπλόποδα κ.α.

11 Τρωγλόξενοι οργανισμοί Τρωγλόφιλοι οργανισμοί Τρωγλοβίτες οργανισμοί

12 Τι είναι τα σπηλαιοθέματα και πως δημιουργούνται Με τον ορό σπηλαιοθέματα ορίζουμε τον διάκοσμο που μπορεί κάνεις να αντικρύσει μέσα σε ένα σπήλαιο, περιγράφεται δηλαδή ο τρόπος εμφάνισης ενός σχηματισμού, δηλαδή η μορφολογία και όχι η σύνθεση του (Hill & Forti 1997). Για να γίνει η διαμόρφωση του εσωτερικού διάκοσμου θα πρέπει να έχουμε απόθεση ανθρακικού ασβεστίου στην οροφή, στο πάτωμα και στους τοίχους κατά την εισροή του νερού από το έδαφος. Για το σχηματισμό των σπηλαιοθεμάτων απαιτείται η πτώση του υδροφόρου ορίζοντα και η είσοδος αέρα στο εσωτερικό του σπηλαίου. Τα σχήματα των σπηλαιοθεμάτων καθορίζονται κυρίως από τον τρόπο με τον οποίο το νερό εισέρχεται στο σπήλαιο, αλλά και από τη συμπεριφορά του νερού μετά την είσοδο του σε αυτό. Η συμπεριφορά λοιπόν της σταγόνας του νερού μέσα στο σπήλαιο, αν στάζει από την οροφή στο δάπεδο, αν κινείται με μορφή ροής από την οροφή στα τοιχώματα ή στο δάπεδο του σπηλαίου, καθώς και η συμπεριφορά της, όταν προσκρούει στις επιφάνειες των τοιχωμάτων ή του δαπέδου είναι παράγοντες που καθορίζουν τη μορφή των σπηλαιοθεμάτων (Hill & Forti 1997). Άλλοι παράγοντες είναι και οι κλιματικές συνθήκες και η θερμοκρασία που επικρατούν μέσα στο σπηλαίο. Σημαντικό ρολό παίζει και η ποσότητα του αέρα που κυκλοφορεί μέσα στο σπήλαιο, το ποσοστό της υγρασίας του, ο ρυθμός ροής της σταγόνας, η εξάτμιση του νερού, η συγκέντρωση ανθρακικού ασβεστίου, και οι προσμίξεις του διαλύματος.

13 Σταλακτίτες Σταλακτίτες Σταλαγμίτες Κολώνες Το πλούσιο σε ασβεστίτη ή σε άλλα εν διαλύσει ορυκτά σταγονίδιο, καθώς εξέρχεται από ρωγμές και διακλάσεις που βρίσκονται στην οροφή του σπηλαίου παραμένει εκεί, λόγω των δυνάμεων συνάφειας που αναπτύσσονται μεταξύ της σταγόνας και της οροφής του σπηλαίου. Στην επαφή της σταγόνας με την επιφάνεια της οροφής του σπηλαίου, δημιουργείται κυκλικός σχηματισμός που οφείλεται στις δυνάμεις συνοχής των μορίων του νερού. Με την προσφορά επιπρόσθετου διαλύματος από την οροφή του σπηλαίου στο ήδη υπάρχον σταγονίδιο, αυξάνεται ο όγκος του με αποτέλεσμα μέρος της σταγόνας να πέσει λόγω βαρύτητας. Σε ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες πραγματοποιείται υπερκορεσμός του σταγονιδίου σε ανθρακικό ασβέστιο και επιτυγχάνεται η καθίζηση του ασβεστίτη. Οι κρύσταλλοι του ασβεστίτη αποτίθενται κατά μήκος του κυκλικού σχηματισμού. Με την εξέλιξη αυτού του φαινομένου πραγματοποιείται ο σχηματισμός του σωληνοειδούς (καλαμάκι). Στο διάλυμα εμπεριέχονται και κλαστικά ιζήματα, τα οποία προσλαμβάνονται τόσο από το έδαφος όσο και από το περιβάλλον πέτρωμα. Χάρη σε αυτά τα κλαστικά ιζήματα, πραγματοποιείται φραγή του σωληνοειδούς, η οποία οδηγεί στην παύση της ανάπτυξης του. Επίσης, πλήρωση του σωληνοειδούς μπορεί να προκληθεί ακόμα και από συστηματική απόθεση κρυστάλλων ασβεστίτη στο εσωτερικό του τμήμα. Σε ένα δεύτερο στάδιο, έχοντας προηγηθεί η πλήρωση του σωληνοειδούς, η σταγόνα κατά την καθοδική της πορεία αφού έχει πλημμυρήσει το εσωτερικό του τμήμα, αναγκάζεται να κινηθεί περιμετρικά, αποθέτοντας κρυστάλλους ασβεστίτη στα εξωτερικά του τμήματα. Με την πάροδο του χρόνου και την επανάληψη της παραπάνω διαδικασίας πραγματοποιείται η ανάπτυξη του σταλακτίτη

14 Σταλαγμίτες Πρόκειται για σπηλαιοθέματα, που σχηματίζονται και αναπτύσσονται στο δάπεδο ενός σπηλαίου. Για το σχηματισμό τους απαιτείται απόθεση ασβεστίτη ή άλλων ορυκτών από υπέρκορο διάλυμα που βρίσκεται στην οροφή του σπηλαίου. Η απόθεση ασβεστίτη από το υπέρκορο διάλυμα στο δάπεδο μπορεί να πραγματοποιηθεί με δυο τρόπους. Ο πρώτος τρόπος περιλαμβάνει απευθείας απόθεση μέσω σταγονιδίου του ασβεστίτη από ρωγμές ή διακλάσεις της οροφής του σπηλαίου στο δάπεδο. Ο δεύτερος τρόπος περιλαμβάνει κάποιο σταλακτίτη, ο οποίος λειτουργεί ως πηγή τροφοδοσίας ενός σταλαγμίτη που σχηματίζεται ακριβώς κάτω από αυτόν. Καθώς το υπέρκορο σε ασβεστίτη σταγονίδιο πέφτει στο δάπεδο του σπηλαίου, κάποια τμήματα του κύριου σταγονιδίου διασκορπίζονται προς διάφορες κατευθύνσεις. Με τον τρόπο αυτό η καθίζηση του ασβεστίτη ξεκινά από ένα κεντρικό σημείο και διευρύνεται σε μια ορισμένη απόσταση, η οποία εξαρτάται από το ύψος από το οποίο και πραγματοποιήθηκε η πτώση του σταγονιδίου. Επομένως, το ύψος της σταγονορροής καθορίζει και το μέγεθος του σταλαγμίτη (Gams 1981).

15 Κολώνες Με την ταυτόχρονη ανάπτυξη ενός σταλακτίτη και ενός σταλαγμίτη που βρίσκονται στη ίδια ευθεία, ο πρώτος στην οροφή του σπηλαίου ενώ ο δεύτερος στο δάπεδο, προκαλείται προοδευτικά η συνένωση των κορυφών τους. Η ένωση των δυο σπηλαιοθεμάτων οδηγεί στη δημιουργία ενός νέου είδους σπηλαιοθέματος, της κολόνας Το υπέρκορο σε ασβεστίτη διάλυμα προερχόμενο από την κορυφή του σπηλαίου διατρέχει τα εξωτερικά τμήματα της κολόνας, όπου και αποθέτει τους κρυστάλλους του ασβεστίτη. Με την απόθεση κρυστάλλων ασβεστίτη περιμετρικά της επιφάνειας της κολόνας, συντελείται και η ανάπτυξή της και συνεπώς αυξάνεται το μέγεθος της. Καθώς αναπτύσσεται η κολώνα, το κάτω της άκρο είναι πλατύ ενώ το άνω της άκρο είναι λεπτό και το σχήμα της τείνει να είναι κυλινδρικό. Επειδή τόσο η ανάπτυξη ενός σταλακτίτη και ενός σταλαγμίτη όσο και η συνένωσή τους είναι αργές διαδικασίες, ο σχηματισμός της κολόνας συντελείται ύστερα από μεγάλο χρονικό διάστημα.

16 Gours (φράγματα) Gours (φράγματα) Gours (φράγματα) Draperies (κουρτίνες) Τραβελτίνες

17 Σπηλαιώδεις ασκηταριά μονές Σπήλαιο Νυμφολήπτου Πανός ή Σπήλαιο Αρχέδημου

18 Αστρονομία και σπήλαια Η έρευνα που διεξάγεται σε μια σπηλιά στην περιοχή Αρτεβίγκουα των Καναρίων Νήσων στον ατλαντικό ωκεανό, αποκάλυψε ότι οι αρχαίοι κάτοικοι του νησιού είχαν μία προηγμένη κατανόηση της κοσμολογίας. Εκτός από τη σήμανση των ισημεριών και των ηλιοστασίων, στα τοιχώματα του σπηλαίου υπάρχουν εικόνες που σχετίζονται με τη γονιμότητα. «Το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε ως λατρευτικό χώρος και εκτός από την αστρονομική λειτουργία του, το φως που έπεφτε στο εσωτερικό του δημιουργούσε μια μυθική αίσθηση γονιμότητας που όμοιά της δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο», δήλωσε ο αρχαιολόγος Julio Cuenca, διευθυντής του Μουσείου των Καναρίων, «είναι σαν αναλαμπές από εικόνες ενός πολιτισμού που εξαφανίσθηκε», πρόσθεσε. Το εσωτερικό του σπηλαίου και χαράξεις τριγώνων στη δεξιά πλευρά Όπως εξήγησε, η έννοια της γονιμότητας στο σπήλαιο παρουσιάζεται σε ένα διάστημα μιας περιόδου έξι μηνών, κατά την οποία περίοδο, το φώς σχηματίζει στα τοιχώματα της σπηλιάς εικόνες από φαλλούς που περιβάλλονται από το χαρακτηριστικό γυναικείο ηβικό τρίγωνο. Καθώς οι μήνες περνούν και ο ήλιος σταδιακά αλλάζει και προσεγγίζει στο θερινό ηλιοστάσιο, οι εικόνες στην σπηλιά μετασχηματίζονται σε μια έγκυο γυναίκα και τέλος σε έναν σπόρο. Η αστρονομική λειτουργία Στο εσωτερικό του σπηλαίου, η οροφή του θόλου φθάνει περίπου στα 5 μέτρα ύψος και περιλαμβάνει ένα άνοιγμα, από όπου μπαίνει το φως του ήλιου. Ο ήλιος εισχωρεί στο εσωτερικό της σπηλιάς με την εαρινή ισημερία και γίνεται αντιληπτός δύο ώρες καθημερινά από το Μάρτιο έως το Σεπτέμβριο. Το 2009 ο Κουένκα που κατέγραψε το θερινό ηλιοστάσιο στο εσωτερικό του σπηλαίου, παρατήρησε ότι εκτός από τον ήλιο και το φεγγάρι δημιουργεί μια εικόνα στο τοίχωμα, κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο.

19