ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ & ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΛΛΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ & ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΛΛΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 1.1 Εισαγωγή Η Ασφάλεια Εργασίας περιλαµβάνει όλες εκείνες τις δραστηριότητες που αντιδρούν στη δηµιουργία επικίνδυνων καταστάσεων για τη σωµατική ακεραιότητα και υγεία κάθε εργαζοµένου. Η ασφάλεια εργασίας πρέπει να έχει πρωταρχικό ρόλο σε κάθε δραστηριότητα που αναπτύσσει ο άνθρωπος, είτε ως επαγγελµατίας είτε ως ερασιτέχνης. Πριν από το δεύτερο Παγκόσµιο πόλεµο, η ασφάλεια για την εργασία περιοριζόταν στην όσο το δυνατόν µεγαλύτερη προφύλαξη του εξοπλισµού και όχι τόσο του ίδιου του ανθρώπου. Μετά το 1960 άρχισαν να ενεργοποιούνται διαδικασίες που περιελάµβαναν την υγιεινή και ασφάλεια του εργαζοµένου. Από τότε µέχρι σήµερα έχουν αναπτυχθεί µµέθοδοι και έχουν ορισθεί διαδικασίες για την ασφάλεια, κάτω από νοµοθετικά πλαίσια, τα οποία οι επιχειρήσεις που απασχολούν εργαζοµένους, αλλά και οι ίδιοι οι εργαζόµενοι, πρέπει να τηρούν ευλαβικά. Η προφύλαξη του εργαζοµένου από τους επαγγελµατικούς κινδύνους περιλαµβάνει την αποφυγή : του εργασιακού ατυχήµατος, της εµφάνισης επαγγελµατικών ασθενειών και της πρόωρης φθοράς του ανθρώπινου οργανισµού. Η σηµασία της αποφυγής των επαγγελµατικών κινδύνων φαίνεται από στατιστικές µελέτες που έχουν πραγµατοποιηθεί στη χώρα µας αλλά και διεθνώς. Μετρήσεις του 1993 δείχνουν πως, περίπου εργασιακά ατυχήµατα, γίνονται στη χώρα µας ετησίως από τα οποία περίπου 120 είναι θανατηφόρα. Οι αριθµοί αυτοί διαφοροποιούνται από χώρα σε χώρα, ανάλογα µε τον πληθυσµό αλλά και το ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο σχετικά µε την ασφάλεια της εργασίας. Οι αντίστοιχοι αριθµοί για τις Η.Π.Α. ήταν για το ,200,000 εργασιακά ατυχήµατα, εκ των οποίων τα 14,000 θανατηφόρα. Από τις παραπάνω στατιστικές µελέτες φαίνεται για άλλη µία φορά η σπουδαιότητα θέσπισης και τήρησης κανόνων για την ασφάλεια και την προστασία των εργαζοµένων. Είναι γνωστό ότι σε όλες τις µορφές δραστηριοποίησης του ανθρώπου ο κίνδυνος ατυχήµατος είναι υπαρκτός. Ιδιαίτερα η εργασία συνυπάρχει µε τον επαγγελµατικό κίνδυνο. Ο ρόλος της ασφάλειας σε αυτή την περίπτωση είναι να καταγράψει τους κινδύνους και να εξασφαλίσει την πρόληψη των εργασιακών ατυχηµάτων. Το εργασιακό ατύχηµα είναι ένα ξαφνικό γεγονός, εµφανίζεται κατά τη διάρκεια της εργασίας και είναι αποτέλεσµά της. Το εργασιακό ατύχηµα µπορεί να γίνει είτε εντός των στενών ορίων πραγµατοποίησης της εργασίας (π.χ. ένας συγκολλητής να καεί από τη φλόγα οξυγονοασετυλίνης) είτε και εκτός των στενών ορίων πραγµατοποίησης της εργασίας (π.χ. τραυµατισµός διερχοµένου από εργοτάξιο). 1

2 Η πρόληψη των εργασιακών ατυχηµάτων συνίσταται δηλαδή στη λήψη µέτρων, ώστε να µειώνεται η πιθανότητα εκδήλωσης εργασιακού ατυχήµατος. Το εργασιακό ατύχηµα φέρει στον παθόντα πόνο, πιθανές µόνιµες σωµατικές βλάβες, ψυχική φθορά, απώλεια αµοιβών κ.λπ., αν βέβαια δεν οδηγήσει σε απώλεια ζωής. Εκτός των παραπάνω, το εργασιακό ατύχηµα έχει επιπτώσεις και στην επιχείρηση. Τέτοιες επιπτώσεις µπορούν να είναι : το οικονοµικό κόστος λόγω αποζηµιώσεων, η απώλεια εµπιστοσύνης από τους εργαζοµένους, η καταστροφή του εξοπλισµού, διοικητικές κυρώσεις κ.λπ.. Το εργασιακό ατύχηµα, όπως ήδη φάνηκε, έχει ποικίλες επιπτώσεις, τόσο στο κοινωνικό σύνολο, όσο και στην Εθνική Οικονοµία. Οι συνήθεις αιτίες για τις οποίες συµβαίνουν τα εργασιακά ατυχήµατα σχετίζονται, τόσο µε τον ανθρώπινο παράγοντα, όσο και µε τις συνθήκες του εργασιακού περιβάλλοντος. Στατιστικές µελέτες, όµως, έδειξαν πως το 85% περίπου των εργασιακών ατυχηµάτων οφείλεται στον ανθρώπινο παράγοντα. Αυτό ήδη σηµαίνει ότι τα περισσότερα ή όλα από αυτά τα ατυχήµατα θα µπορούσαν να µην είχαν γίνει ποτέ. Οι πράξεις των εργαζοµένων που συνήθως γίνονται αιτίες για ένα εργασιακό ατύχηµα οφείλονται κυρίως στους παρακάτω λόγους : απειρία, βιασύνη, αφηρηµάδα, αµέλεια, κακή υγεία, άγνοια του κινδύνου, υπερβολική αυτοπεποίθηση. Οι εργασιακές συνθήκες αντίστοιχα που µπορούν να οδηγήσουν σε εργασιακό ατύχηµα µπορούν να είναι : ανθυγιεινός χώρος ( κακός φωτισµός, κακός αερισµός, έλλειψη θέρµανσης κ.λπ.), ελαττωµατικές εγκαταστάσεις, ελαττωµατικά ή φθαρµένα εργαλεία, έλλειψη τάξης. Τέλος, µία κατηγορία εργασιακών ατυχηµάτων µπορεί να οφείλεται σε απρόβλεπτα αίτια που προέρχονται κυρίως από φυσικές καταστροφές. 1.2 Κανόνες Ασφαλείας Η πρόληψη των εργασιακών ατυχηµάτων απαιτεί την πειθαρχία των εργαζοµένων σε ειδικούς κανόνες, που σχετίζονται µε το συγκεκριµένο χώρο της εργασίας τους, αλλά και µε την ίδια την εργασία που πραγµατοποιούν. Έτσι, οι συνθήκες ασφαλείας διαφοροποιούνται, για παράδειγµα, ανάµεσα σε ένα χυτήριο ή ένα µηχανουργείο, αλλά υπάρχουν και γενικοί κανόνες που ισχύουν σε όλες τις περιπτώσεις. Τέτοιοι γενικοί κανόνες συνοψίζονται παρακάτω : Πρέπει να υπάρχει καθαριότητα και τάξη στην εργασία. Πρέπει να χρησιµοποιούνται τα ατοµικά µέσα προστασίας ανά περίπτωση. Πρέπει να χρησιµοποιούνται τα κατάλληλα εργαλεία κατά περίπτωση εργασίας. Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση µηχανηµάτων ή εξοπλισµού χωρίς γνώση. 2

3 Πρέπει να τηρούνται u960 πιστά οι οδηγίες στις σηµάνσεις των χώρων εργασίας. Πρέπει να αποφεύγονται ενέργειες που εγκυµονούν κινδύνους (αστεία, χειρονοµίες κ.λπ.). 1.3 Μεταλλικές Κατασκευές Γενικά Με τον όρο µεταλλικές κατασκευές εννοούµε τµήµατα µετάλλου (σωλήνες, φύλα λαµαρίνας, χυτά εξαρτήµατα µετάλλου κ.α.) όπου µε διάφορες διεργασίες και συνδέσεις τους, µε συγκόλληση ή µε κοχλιοσύνδεση, παρασκευάζονται διάφορες κατασκευές, αυτές µπορεί να είναι κάγκελα και µεταλλικές πόρτες, ακόµα µπορεί να είναι γερανογέφυρες, δεξαµενές, βυτία, πλοία, κτιριακές κατασκευές από µέταλλο, γέφυρες, σιλό. Καταλαβαίνουµε λοιπόν από τον όγκο των κατασκευών ότι δεν απαιτούνται απλά µία ηλεκτροκόλληση, µία µάσκα και ένα σφυρί για να πραγµατοποιηθεί η κατασκευή, αλλά θέλει οργάνωση, τεχνογνωσία, µηχανήµατα, για να µορφώσουν ανάλογα τα σίδερα, χρειάζονται γερανοί για να ανυψώσουν και µεταφέρουν µεγάλα τµήµατα σιδήρου. Όσο πιο περίπλοκη είναι η κατασκευή, άλλο τόσο πιο εξειδικευµένα µηχανήµατα απαιτούνται. Όλα αυτά πολλές φορές δηµιουργούν ένα επικίνδυνο περιβάλλον εργασίας, όχι βέβαια για τα µηχανήµατα και τα σίδερα, αλλά για τους εργαζόµενους στον χώρο εκείνο. Αυτοί που εργάζονται για να γίνουν οι κατασκευές, είναι οι τεχνίτες µεταλλικών κατασκευών ή αλλιώς οι συγκολλητές µετάλλων. Αυτοί καλούνται να κόψουν, να κολλήσουν µε διάφορες µεθόδους συγκολλήσεων στα µέταλλα, να µορφώσουν στα µηχανήµατα τις σωλήνες και τις λαµαρίνες, ώστε να πάρουν την επιθυµητή µορφή. Πολλές φορές θα χρειαστεί να τα προσδέσουν σε κάποιο γερανό για να ανυψώσουν τα τµήµατα αυτά. ουλεύουν σε διάφορες καιρικές συνθήκες (κρύο, ζέστη, υγρασία κ.α.), σε διάφορα ύψη, εάν η κατασκευή το απαιτεί, για να κολλήσουν ή να τροποποιήσουν κάποιο µεταλλικό τµήµα µε ψηλές σκάλες, είτε σκαλωσιές δεµένες µε σκοινιά άλλες φορές. Είναι αρκετοί οι παράγοντες που κάνουν το επάγγελµα του η/τ ένα από τα πιο επικίνδυνα και ανθυγιεινά στο σύνολο των επαγγελµάτων. Παράγοντες τόσο κατά την ώρα της εργασίας του, όσο και µακροπρόθεσµα στην υγεία τους, καθώς και στην ποιότητα ζωής τους. Παρακάτω θα δούµε αναλυτικά όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν την εργασία του η/τ, οι οποίοι µπορεί να είναι: φυσικοί παράγοντες, που έχουν να κάνουν µε τις επιπτώσεις από το άµεσο περιβάλλον που εργάζεται ο η/τ, µε τα µηχανήµατα που εργάζεται, τον θόρυβο που προκαλούν, τις επιπτώσεις από τις µυοσκελετικές παθήσεις στο σώµα του και από τις δονήσεις που προκαλούνται από τα µηχανήµατα (τροχούς, τρυπάνια). 3

4 Τους χηµικούς παράγοντες, που προκαλούνται από τη χρήση της ηλεκτροσυγκόλλησης και όλες τις χηµικές ενώσεις που προκαλούνται µε τις αναθυµιάσεις, καθώς και τις ασθένειες που προκαλούνται από την χρήση της η/σ και τις επιπτώσεις µακροπρόθεσµα. 4

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝ ΥΝΟΥ 2.1 Ακτινοβολία Η η/σ είναι µία από τις ισχυρότερες τεχνητές πηγές ακτινοβολίας. Σε κάθε είδος η/σ εκπέµπεται ακτινοβολία διαφορετικού φάσµατος και έντασης. Τα κυριότερα συστατικά της εκποµπής αποτελούν η υπεριώδης και η ορατή ακτινοβολία. Επιπρόσθετα, έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία λαµβάνει χώρα κατά την εργασία σε εξωτερικούς χώρους. Η µη ιοντίζουσα ακτινοβολία έχει ποικίλες επιδράσεις στον οργανισµό που εξαρτώνται κάθε φορά από το συγκεκριµένο µήκος κύµατος. Η ηλιακή ακτινοβολία που τροποποιείται καθώς διέρχεται από την ατµόσφαιρα συνίσταται κατά 55% από υπέρυθρη ακτινοβολία (θερµαίνει τη γη), κατά 40% από ορατή και 5% υπεριώδη Υπέρυθρη ακτινοβολία (IR) Το φάσµα της υπέρυθρης ακτινοβολίας περιλαµβάνει µήκη κύµατος από 0,75 µm έως τα 3.000µm. Κάθε θερµό σώµα εκπέµπει υπέρυθρη ακτινοβολία. Σηµαντική υπέρυθρη ακτινοβολία εκπέµπουν οι κλίβανοι, τα θερµά µέταλλα, ο εξοπλισµός αφύγρανσης και ψησίµατος των χρωµάτων και των επικαλύψεων, συγκεκριµένα lasers και εξοπλισµός ιατρικής φυσιοθεραπείας. Η υπέρυθρη ακτινοβολία επιδρά µόνο στα επιφανειακά στρώµατα του δέρµατος και µπορεί να προκαλέσει οξύ έγκαυµα, αυξηµένη εναπόθεση της χρωστικής µελανίνης (µαύρισµα) και οφθαλµικές βλάβες. Αυτές περιλαµβάνουν: καταρράκτη (καταρράκτη υαλουργών, heat cataract ή glass blower s cataract λόγω απορρόφησης στον κερατοειδή και επαγωγή θερµότητας στο φακό), βλάβη αµφιβληστροειδή λόγω µετουσίωσης πρωτεϊνών και ερεθισµό του κερατοειδούς ( dry eye ) Ορατή ακτινοβολία και φωτισµός Εκτείνετε µεταξύ των 400 και 750 nm. Υψηλής έντασης λάµψεις και παλµικά lasers µπορεί να προκαλέσουν θερµική ή φωτοχηµική (η «µπλέ ακτινοβολία», nm) βλάβη στον αµφιβληστροειδή. Εξίσου σηµαντική είναι η ποιότητα και ποσότητα του φωτισµού στον εργασιακό χώρο. Θάµβωση από τις λάµψεις δεν είναι σπάνιο φαινόµενο κατά την η/σ ενώ πολύ συχνά ο φωτισµός στη θέση εργασίας είναι ανεπαρκής. Είναι πολύ συνηθισµένο να υπάρχει φωτισµός 10 Lux πίσω από τη µάσκα του η/τ (ελάχιστη απαίτηση 200 Lux). Ο γενικός 5

6 φωτισµός είναι συχνότατα πολύ χαµηλός για κάθε είδος εργασίας. Μεγαλύτερης ηλικίας άτοµα χρειάζονται περισσότερο φως. Ένας πενηντάχρονος η/τ χρειάζεται σχεδόν δύο φορές περισσότερο φως από έναν εικοσάχρονο. Η επιφάνεια εργασίας µπορεί να αντανακλά τόση ακτινοβολία ώστε να προκαλεί θάµβωση στον η/τ. Κόπωση και κεφαλαλγία είναι τα συµπτώµατα που µπορεί να οφείλονται στον ακατάλληλο φωτισµό του χώρου εργασίας Υπεριώδης ακτινοβολία (UV) Το ηλιακό φως αποτελεί σηµαντική πηγή έκθεσης σε εργασίες εξωτερικού χώρου. Βιοµηχανική παραγωγή UV ακτινοβολίας έχουµε εκτός από την η/σ, σε εργασίες µε καµινευτήρα (αυλό) πλάσµατος (πλήρως ιονισµένο αέριο πολύ υψηλής θερµοκρασίας) και θερµά µέταλλα, τη χηµική σύνθεση και ανάλυση, τη φωτοεγχάραξη (εκτύπωση), την επεξεργασία χρωµάτων, την επιθεώρηση υλικών, την αποστείρωση τροφίµων, τα laser (δεν εκπέµπουν παράλληλα και ορατό φως), την παραγωγή βιταµινών και την ιατρική τεχνολογία. Το UV φάσµα (200nm 400nm) διαιρείται σε τρεις περιοχές: την UV-A από 315 ως 400 nm, καλούµενη περιοχή µαύρου φωτός, την UV-B από 280 ως 315 nm ή ερυθηµατώδη περιοχή και την UV-C κάτω από τα 280 nm ή µικροβιοκτόνο περιοχή. Μήκη κύµατος κάτω από 295 nm απορροφώνται στην επιδερµίδα ενώ µεγαλύτερα διεισδύουν στο χόριο. Επιπλέον τα µήκη κύµατος άνω των 300 nm µεταδίδονται διαµέσου του κερατοειδούς και απορροφώνται από τους φακούς. Η απορρόφηση της UV παράγει φωτοχηµικές αντιδράσεις που µπορεί να καταλήξουν και σε δεσµούς DNA- πρωτεϊνών. Οι επιδράσεις περιλαµβάνουν: φωτοκερατίτιδα και επεφυκίτιδα, (welders flash, arc-eye, snow-blindness), ιδιαίτερα µετά από έκθεση στα 270 ως τα 280 nm. Πόνος, δακρύρροια, δυσανεξία στο φως, θάµβωση και αίσθηµα άµµου στα µάτια είναι τα κύρια συµπτώµατα, καταρράκτης από υπερβολική έκθεση σε UV της περιοχής 295 ως 310 nm. Σε άτοµα που έχει αφαιρεθεί ο φακός π.χ. λόγω καταρράκτη, έκθεση σε UV ακτινοβολία µπορεί να προκαλέσει απώλεια της όρασης από βλάβη στον αµφιβληστροειδή. Τις οφθαλµικές βλάβες συµπληρώνει το οφθαλµικό έγκαυµα από τις εκτοξευόµενες σταγόνες τηγµένου µετάλλου, ιδιαίτερα εκεί που δεν χρησιµοποιούνται σωστά τα ατοµικά µέσα προστασίας. Η έκθεση στην περιοχή των 300 nm (UV-B) προκαλεί ερύθηµα (ερυθρότητα) του δέρµατος, το ηλιακό έγκαυµα. Το «µαύρισµα» επίσης αρχίζει µε την έκθεση αυτή εξαιτίας της µετανάστευσης της χρωστικής µελανίνης. Μακροχρόνιες επιδράσεις περιλαµβάνουν: την πρόωρη γήρανση του δέρµατος (φωτογήρανση) µε βλάβη στο συνδετικό ιστό και απώλεια της ελαστικότητας που καταλήγει σε ρυτίδωση. Πιο σηµαντικός είναι ο κίνδυνος για κακοήθειες του δέρµατος (συχνότερα βασικοκυτταρικό και επιδερµοειδές). Ο σοβαρότερος και σπανιότερος, το µελάνωµα συχνά εµφανίζεται σε περιοχές µε σχετικά µικρότερη έκθεση όπως ο κορµός και τα άκρα. Πάντως σχετίζεται ισχυρά µε φυσαλιδώδη ηλιακά εγκαύµατα της παιδικής ηλικίας. Η UV ακτινοβολία µπορεί να προκαλέσει αντίδραση φωτοευαισθησίας αν το άτοµο έχει επίσης εκτεθεί σε φωτοτοξικούς παράγοντες όπως ψωραλένια, πίσσα και κατά την παρασκευή κάποιον καλλυντικών. Φωτοαλλεργικές αντιδράσεις µέσω ανοσολογικού συστήµατος µπορεί να συµβούν µετά από έκθεση σε συγκεκριµένα φάρµακα και αντιβιοτικά (τετρακυκλίνη), εξαχλωροφένιο και καλλυντικά. Οι εργαζόµενοι σε φωτοευαισθητοποιά υλικά πρέπει να αποφεύγουν την έκθεση σε ηλιακό φως και άλλες πηγές UV ακτινοβολίας ή να λαµβάνουν τα απαραίτητα προστατευτικά µέτρα. 6

7 Η UV ακτινοβολία που παράγεται από ένα τόξο συγκόλλησης µπορεί να πυροδοτήσει χηµική αντίδραση που σχηµατίζει όζον και οξείδια του αζώτου από το οξυγόνο και αέριο φωσγένιο από τους χλωριωµένους διαλύτες. Η ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία από τα τόξα η/σ είναι αρκετά ισχυρή για να προκαλέσει βλάβη στο δέρµα και τον οφθαλµό. Σε ένα σουηδικό ναυπηγείο µε περίπου εργάτες αναφέρθηκαν περισσότερες από οφθαλµικές βλάβες σε ένα χρόνο. Περίπου το 30% προκλήθηκαν από έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία. Είσφρυση σωµατιδίων στον κερατοειδή συχνά πρέπει να αφαιρεθούν χειρουργικά. 2.2 Θόρυβος και επιπτώσεις στην υγεία Οι επιδράσεις του θορύβου στον οργανισµό µπορούν να ταξινοµηθούν: σε επιδράσεις στο αισθητήριο όργανο της ακοής στις «µη ακουστικές επιδράσεις» που αφορούν κυρίως το νευρικό σύστηµα και τις ψυχικές λειτουργίες, το κυκλοφορικό, το γαστρεντερικό, το ενδοκρινικό και άλλα συστήµατα του ανθρώπινου οργανισµού. Είναι γνωστό ότι οι εκτεθειµένοι στο θόρυβο εργαζόµενοι παρουσιάζουν συχνά υπέρταση, ταχυκαρδία, διαταραχές στην πέψη, δυσκολία στη συγκέντρωση, πονοκεφάλους, διαταραχές στον ύπνο, σωµατική κόπωση, εκνευρισµό, υπερένταση, άγχος καθώς και διαταραχές στη συµπεριφορά. Επιδράσεις στο καρδιαγγειακό σύστηµα Ο θόρυβος προκαλεί περιφερειακή αγγειοσύσπαση, σύσπαση δηλαδή των µικρών αγγείων, µε αποτέλεσµα την ελάττωση της ροής του αίµατος σε ορισµένα όργανα και ιστούς. Προκαλεί επίσης στην αρτηριακή πίεση και στις καρδιακές σφύξεις. Έχει διαπιστωθεί αύξηση της διαστολικής πίεσης και του αριθµού των καρδιακών σφύξεων σε εργαζόµενους εκτιθέµενους σε θόρυβο. Ο θόρυβος ενοχοποιείται επίσης, για την αύξηση των αιµατικών συγκεντρώσεων της χοληστερίνης και τη δηµιουργία αθηρωµατικών πλακών στις αρτηρίες, αλλοιώσεις οι οποίες δεν υποχωρούν µε την παύση της εργασιακής έκθεσης σε θόρυβο. Επιδράσεις στο νευρικό σύστηµα Υψηλά επίπεδα θορύβου δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστηµα προκαλώντας αλλοιώσεις στο ηλεκτροεγκεφαλογράφηµα µε τη µορφή κυµάτων πεπλατυσµένου ρυθµού, ενώ ο µη συνεχής θόρυβος έντασης 75 db( A) προκαλεί αλλαγή του ρυθµού και της συχνότητας του ηλεκτροεγκεφαλογραφήµατος. Επίσης η έκθεση σε θόρυβο επηρεάζει αρνητικά τα διάφορα στάδια ύπνου, προκαλώντας διαταραχές στη σωµατική και νοητική ανάπαυση του ατόµου. Ο θόρυβος που επιδρά στην ψυχική διάθεση και επηρεάζει την κοινωνικότητα και την ευαισθησία. Προκαλεί επίσης ψυχοκινητικές διαταραχές, όπως επιβράδυνση του χρόνου αντίδρασης, περιορίζοντας σηµαντικά την ικανότητα του εργαζόµενου να αντιδρά σωστά στα εξωτερικά ερεθίσµατα ή να παρακολουθεί σύνθετες διαδικασίες, µε αποτέλεσµα να δηµιουργούνται εκείνες οι προϋποθέσεις που οδηγούν στα εργατικά ατυχήµατα. Επιδράσεις στο σύστηµα αναπαραγωγής και στους ενδοκρινείς αδένες. Ο θόρυβος προκαλεί ελάττωση της ροής του αίµατος στον πλακούντα και κατά συνέπεια ενοχοποιείται για τους πρόωρους τοκετούς και τις αποβολές εµβρύων που έχουν παρατηρηθεί σε έγκυες εκτιθέµενες σε θόρυβο εργαζόµενες. Η παρατεταµένη έκθεση σε θόρυβο προκαλεί διέγερση των ενδοκρινών αδένων, αύξηση του βασικού µεταβολισµού, υπερλειτουργία της 7

8 υπόφυσης µε υπερέκκριση ACTH, των επινεφριδίων, σιελόρροια, αύξηση της ενδοκρανιακής πίεσης και αλλαγή του ρυθµού των περισταλτικών κινήσεων του εντέρου. Επίσης έχουν παρατηρηθεί διαταραχές της εµµηνορρυσίας, της γαλουχίας, του libido και της γονιµότητας. Η θορυβογενής βαρηκοΐα. Θεωρείται από την Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας ως η πιο διαδεδοµένη επαγγελµατική ασθένεια. Οφείλεται στη συνεχή έκθεση του εργαζόµενου σε θόρυβο. Η έκθεση σε θόρυβο προκαλεί στο όργανο της ακοής λειτουργικές αλλοιώσεις προσωρινού ή µόνιµου χαρακτήρα. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για ακουστική κόπωση, ενώ στη δεύτερη για επαγγελµατική βαρηκοΐα από χρόνιο ακουστικό τραύµα ή θορυβογενή βαρηκοΐα. Η ακουστική κόπωση είναι η µείωση της ακουστικής οξύτητας (ιδιαίτερα στο φάσµα των υψηλών συχνοτήτων Hz), η οποία όµως έχει παροδικό χαρακτήρα, παρατηρείται συνήθως µετά από συµπτωµατική ή αρχική έκθεση στο θόρυβο και εξαρτάται από την ένταση του θορύβου. Αυτή η προσωρινή µετατόπιση του κατωφλίου (ουδού) της ακοής (Temporary Threshold Shift TTS), οφείλεται στη λειτουργική εξάντληση των περιφερειακών ακουστικών κυττάρων. Η λειτουργική εξάντληση είναι το αποτέλεσµα µιας ανεπαρκούς ενεργειακής παροχής σε σχέση µε το µέγεθος και την έκταση του ακουστικού ερεθίσµατος. Ανάλογα µε το χρόνο αποκατάστασής της η πρώτη η προσωρινή µετατόπιση κατωφλίου, ταξινοµείται σε δύο βασικούς τύπους: τη φυσιολογική ακουστική κόπωση, η διάρκεια της οποίας εξαντλείται µέσα σε 16 ώρες από την παύση της έκθεσης σε θόρυβο την παθολογική ακουστική κόπωση, η διάρκεια της οποίας ξεπερνά τις 16 ώρες από την παύση της έκθεσης. Η επαγγελµατική βαρηκοΐα χρόνιο ακουστικό τραύµα χαρακτηρίζεται ως µία αµφοτερόπλευρη βαρηκοΐα αντιλήψεως (νευροαισθητήρια), που προκαλείται από εκφυλιστικές αλλοιώσεις στο όργανο του Corti και το ακουστικό νεύρο, σαν συνέπεια επαγγελµατικής έκθεσης σε θόρυβο. Αναπτύσσεται αργά, βαθµιαία, θα λέγαµε µε δόλιο τρόπο. Αυτό οφείλεται κύρια στην ιδιάζουσα µορφή της πτώσης της ακουστικής οξύτητας, που αρχικά αφορά το φάσµα των υψηλών συχνοτήτων ( Hz), µε µία χαρακτηριστική εκλεκτική ακοοµετρική πτώση (τύπου λατινικού V) στα Hz. Πρέπει να αναφερθεί ότι, οι περισσότεροι ήχοι που χρησιµεύουν για την επικοινωνία του ανθρώπου µε τον έξω κόσµο (οµιλία, µουσική, ήχοι σήµανσης κ.λπ.) εντάσσονται στη ζώνη των συχνοτήτων από Hz. Μπορούµε να ταξινοµήσουµε την εξέλιξη της επαγγελµατικής βαρηκοΐας σε τέσσερα βασικά στάδια ή περιόδους: 1. Αρχική περίοδος: συµπίπτει µε τις πρώτες ηµέρες επαγγελµατικής έκθεσης σε θόρυβο. Ο εργαζόµενος µετά το τέλος της βάρδιας αναφέρει συχνά εµβοές που συνοδεύονται από ιλίγγους και σωµατική κόπωση. Στο ακοογράφηµα εµφανίζεται µια αµφοτερόπλευρη µικρή πτώση της ακουστικής οξύτητας στη συχνότητα των Hz, η οποία θεωρείται αναστρέψιµη µε την παύση της επαγγελµατικής έκθεσης σε θόρυβο. 2. Ακοοµετρική περίοδος: εµφανίζεται µετά από µήνες επαγγελµατικής έκθεσης και η βαρηκοΐα ή καλύτερα η µειωµένη ακουστική ικανότητα γίνεται αντιληπτή µόνο µε την ακοοµετρική εξέταση, η οποία εµφανίζει µια πτώση της τάξης των db στα 4.000Hz. 8

9 3. Περίοδος της εµφάνισης: ο εργαζόµενος αρχίζει να αντιλαµβάνεται µία µείωση της ακοής του και το ακοογράφηµα εµφανίζει µία πτώση db που καλύπτει τη ζώνη των Hz. 4. Περίοδος της αναπηρίας ή του µόνιµου ακουστικού τραύµατος: το ακοογράφηµα εµφανίζει µια πτώση άνω των 30 db στη ζώνη των Hz και µια πτώση που ξεπερνά τα db στη ζώνη των Hz. Οι επιπτώσεις αυτής της αναπηρίας δεν αφορούν µόνο την επαγγελµατική αλλά και την κοινωνική ζωή του εργαζόµενου, γιατί επηρεάζουν την ακουστική ικανότητά του. 5. Η επαγγελµατική βαρηκοΐα από οξύ ακουστικό τραύµα. Προκαλείται από ένα αιφνίδιο και οξύ ακουστικό ερέθισµα (έναν πολύ ισχυρό θόρυβο) και οι βλάβες αφορούν συνήθως το ένα αυτί, αφού το κρανίο λειτουργεί ως ηχοπροστατευτικό µέσο για το άλλο αυτί. Ο εργαζόµενος µετά από ένα οξύ ακουστικό τραύµα, αναφέρει πόνο στο αυτί, βαρηκοΐα µέχρι και την πλήρη κώφωση, εµβοές και συχνά ιλίγγους. Στην ωτοσκοπική εξέταση διακρίνεται ρήξη της τυµπανικής µεµβράνης, ενώ το ακοογράφηµα εµφανίζει µια µονόπλευρη βαρηκοΐα τύπου αντιλήψεως. Σε κάποιες περιπτώσεις οι βλάβες είναι αναστρέψιµες και αποκαθίστανται πλήρως, συχνά όµως αποκαθίστανται µερικώς ή και καθόλου. Οι εµβοές παραµένουν καθώς και η βαρηκοΐα (τύπου αντιλήψεως στις υψηλές συχνότητες), λόγω των βλαβών στις νευρικές δοµές του οργάνου του Corti. Η βαρηκοΐα συµπεριλαµβάνεται στο κατάλογο των επαγγελµατικών ασθενειών που καθορίζονται στο άρθρο 40 του Κανονισµού Ασθενείας του ΙΚΑ (ΦΕΚ 132/ ). Στο άρθρο αυτό προσδιορίζεται σαν ελάχιστος χρόνος απασχόλησης για την αναγνώριση της βαρηκοΐας σαν επαγγελµατική ασθένεια, τα 5 έτη. Στην περίπτωση εργασιών σε δοκιµαστήρια µηχανών αεροπλάνων, ο χρόνος αυτός µειώνεται στα 2 έτη Γενικές Αρχές Προστασίας από τον Θόρυβο Σύµφωνα µε το νόµο 1568/85, άρθρο 26, παράγραφος 1, ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να παίρνει κατάλληλα µέτρα, ώστε να περιορίζεται η έκθεση των εργαζοµένων σε θόρυβο, όσο είναι πρακτικά δυνατό. Σε κάθε περίπτωση, το επίπεδο έκθεσης πρέπει να είναι κατώτερο της οριακής τιµής έκθεσης. Επίσης, σύµφωνα µε τις γενικές αρχές πρόληψης (Π 17/1996, άρθρο 7, παράγραφος 7ζ και Οδηγία του Συµβουλίου 89/391/ΕΟΚ, άρθρο 6, παράγραφος 2 η ) ο εργοδότης δίδει προτεραιότητα στη λήψη µέτρων οµαδικής προστασίας σε σχέση µε τα µέτρα ατοµικής προστασίας. Στη συνέχεια παρέχονται επιγραµµατικά τα διάφορα µέτρα που λαµβάνονται µε σκοπό τη µείωση της έκθεσης των εργαζοµένων σε θόρυβο καθώς και παραδείγµατα τεχνικών παρεµβάσεων για την αντιµετώπιση του εκπεµπόµενου θορύβου σε συγκεκριµένες περιπτώσεις. Ωτοασπίδες για τον θόρυβο 9

10 2.2.2 Μέτρα µείωσης θορύβου Περιορισµός του θορύβου στην πηγή του. Όταν δεν είναι δυνατόν να αντικατασταθεί µια παλαιά, θορυβώδης µηχανή µε νέα που παράγει σαφώς λιγότερο θόρυβο, τότε θα πρέπει να εντοπιστούν και να αλλαχθούν ή να βελτιωθούν εκείνα τα εξαρτήµατα που προκαλούν υψηλές στάθµες θορύβου. Η χρήση σιλανσιέ στην έξοδο του αέρα είναι επίσης ενδεδειγµένη. Μεγάλη σηµασία πρέπει να δίνεται και στην τακτική προληπτική συντήρηση µιας µηχανής γιατί µπορεί να βοηθήσει στον περιορισµό θορύβου υψηλής στάθµης. Επέµβαση στη διαδροµή του θορύβου από την πηγή στο αυτί του εργαζόµενου. Γίνεται µε την τοποθέτηση κατάλληλων πετασµάτων κατά τη διαδροµή του ήχου από την οχλούσα µηχανή µέχρι τον εργαζόµενο. Στα ίδια πλαίσια εντάσσεται και ο εγκλεισµός της µηχανής σε πλήρως αεριζόµενο ή κλιµατιζόµενο κάλυµµα που κατασκευάζεται από ηχοαπορροφητικά και ηχοµονωτικά υλικά. ιαφορικό ωράριο. Η εναλλαγή των χειριστών της µηχανής περιορίζει τη συνολική «δόση» θορύβου των εργαζοµένων. Απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρµογή της είναι η άριστη γνώση της µηχανής και των συνθηκών εργασίας προκειµένου να αποφευχθεί ενδεχόµενο ατύχηµα. Ατοµικά µέσα προστασίας της ακοής. Κατ αρχάς επισηµαίνεται ότι πρόκειται για προσωρινό µέτρο, έως ότου το πρόβληµα του θορύβου λυθεί µε τους ενδεδειγµένους τεχνικά τρόπους. Χρησιµοποιούνται επίσης όταν έχουν εξαντληθεί όλα τα δυνατά µέτρα οµαδικής προστασίας (τεχνικά ή/και οργανωτικά) για τη µείωση της έκθεσης στο θόρυβο και η εφαρµογή αυτών αποδεικνύεται αποτελεσµατική. Οι ωτοασπίδες, τα ωτοβύσµατα, τα ωτοπώµατα κ.α. µπορούν να µειώσουν το στρες του έντονου θορύβου που εισβάλει στα αυτιά των εργαζοµένων. Σύµφωνα µε την νοµοθεσία, παρέχονται από τον εργοδότη, χωρίς οικονοµική επιβάρυνση των εργαζοµένων. Η επιλογή τους γίνεται σε συνεργασία µε το γιατρό εργασίας και τον τεχνικό ασφάλειας της επιχείρησης. Συνδυασµός µέτρων. Σε πολλές περιπτώσεις είναι δυνατόν να γίνει συνδυασµός των πάσης φύσεως µέτρων προκειµένου να επιτευχθεί ο βέλτιστος περιορισµός του θορύβου. Η έκθεση σε υψηλά επίπεδα θορύβου είναι συνηθέστατη στο περιβάλλον της η/σ. Πολλές εργασίες δηµιουργούν θόρυβο που υπερβαίνει κατά πολύ τα ασφαλή όρια. Τα θρυµµατίσµατα της σκουριάς µε αεροπίστολα, η κοπή µε πλάσµα (υψίσυχνοι θόρυβοι), οι σφύρες των σιδηρουργών, οι κρούσεις σε λαµαρίνες και οι αντανακλάσεις, δηµιουργούν θορύβους εντάσεως 90 ως και 120 db(a). Η σοβαρή επαγγελµατική βαρηκοΐα δεν είναι το µόνο πρόβληµα. Η δυσκολία επικοινωνίας µε συναδέλφους, ο κίνδυνος ακουστικού Ωτοασπίδες για τον θόρυβο τραύµατος και ατυχήµατος και ψυχολογικές επιπτώσεις αποτελούν σηµαντικά προβλήµατα. Οι η/τ που εργάζονται σε ύπτια θέση µπορεί να υποστούν βλάβη από καυτά σωµατίδια που διαπέρασαν το τύµπανο και έβλαψαν τον λαβύρινθο, προκαλώντας σοβαρό πόνο και οξύ ίλιγγο. Την οξεία αυτή φάση µπορεί να διαδεχθεί η µείωση της ακοής και χρόνια λοίµωξη. 10

11 2.3 Θερµικό Περιβάλλον Πολλοί η/τ είναι εκτεθειµένοι σε πολύ υψηλές θερµοκρασίες και στην ηλιακή ακτινοβολία το καλοκαίρι και σε χαµηλές θερµοκρασίες το χειµώνα. Η εκτίµηση του θερµικού περιβάλλοντος περιλαµβάνει παραµέτρους όπως η θερµοκρασία, η υγρασία, η ταχύτητα και η διεύθυνση του αέρα, ο ρουχισµός, η χρήση µέσων ατοµικής προστασίας κ.α. Στην η/σ οι συνθήκες εξαρτώνται από τη θέση εργασίας. Οι τιµές του είκτη Θερµοκρασίας Υγρασίας (WBGT) πολύ συχνά το καλοκαίρι στη χώρα µας φτάνουν στα όρια που απαιτείται λήψη µέτρων. Τα προστατευτικά ρούχα που πρέπει να φορά ο η/τ µπορεί να επιτείνουν το πρόβληµα. Η έκθεση σε δυσµενές θερµικό περιβάλλον (συνήθως πολύ θερµό) µπορεί να προκαλέσει εξανθήµατα, κράµπες, εξάντληση και θερµοπληξία. Το Ιατρείο Εργασίας πρέπει να επιλαµβάνεται της πρόληψης της θερµικής καταπόνησης και θερµοπληξίας των εργαζοµένων, µε την εκτέλεση και αρχειοθέτηση µετρήσεων θερµοκρασίας υγρασίας ιδιαιτέρως τη θερινή περίοδο, την έκδοση οδηγιών και την εισήγηση µέτρων προστασίας κυρίως για τις ευαίσθητες οµάδες. Ανάλογα µέτρα πρέπει να λαµβάνονται για την έκθεση σε χαµηλές θερµοκρασίες. Για τους εργαζόµενους που δουλεύουν σε εσωτερικό περιβάλλον τα συνιστώµενα µέτρα πρόληψης περιλαµβάνουν επιπλέον την εκτροπή του θερµού αέρα προς την οροφή, άλλα τεχνικά και οργανωτικά µέτρα και τη διάθεση ροφηµάτων µε ηλεκτρολύτες. 2.4 Μυοσκελετικές παθήσεις Σε όλους τους χώρους εργασίας οι χειρωνακτικές εργασίες, καθώς και οι επαναλαµβανόµενες κινήσεις αποτελούν κινδύνους στους οποίους πρέπει να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή. ίδεται προτεραιότητα στις προαναφερόµενες παθήσεις λόγω της έκτασης και του κόστους που συνεπάγονται. Αποτελούν προτεραιότητα γιατί το πρόβληµα µπορεί να προβλεφθεί ή να µειωθεί µε την τήρηση των υφιστάµενων νοµοθεσιών και οδηγιών καλής πρακτικής στον τοµέα της ασφάλειας και της υγείας. Οι ΜΣΠ καλύπτουν ευρύ φάσµα προβληµάτων υγείας. Στις ΜΣΠ περιλαµβάνονται η οσφυαλγία και οι κακώσεις της σπονδυλικής στήλης, καθώς και οι κακώσεις λόγω επαναλαµβανόµενης καταπόνησης, συµπεριλαµβανοµένων των παθήσεων των άνω άκρων που σχετίζονται µε την εργασία. Τα κάτω άκρα δύναται επίσης να προσβληθούν. Ανύψωση φορτίων, επίπονες στάσεις, καθώς και επαναλαµβανόµενες κινήσεις αποτελούν τις κύριες αιτίες των ΜΣΠ. Ορισµένες απ αυτές συνδέονται µε συγκεκριµένες δραστηριότητες ή επαγγέλµατα. Πολλοί εργαζόµενοι σε κάθε είδος εργασίας ή σε κλάδο απασχόλησης πάσχουν κάθε χρόνο από ΜΣΠ που συνδέονται µε την εργασία. Ευρωπαϊκές έρευνες εκτιµούν ότι οι ΜΣΠ της ράχης, του αυχένα και των άνω άκρων, αυξάνονται συνεχώς και συνιστούν σοβαρή ασθένεια µε σηµαντικό κόστος. Η θεραπεία και η ανάκτηση συχνά αποβαίνουν αναποτελεσµατικές, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για χρόνιες ασθένειες µε όλα τα αρνητικά επακόλουθα για τους εργαζόµενους, τους εργοδότες, τα Ασφαλιστικά Ταµεία και εν γένει την εθνική οικονοµία. Η λήψη µέτρων που θα συντελούσαν στην απάλειψη ή ελαχιστοποίηση της έκθεσης των εργαζοµένων σε κινδύνους που προκαλούν ΜΣΠ όπως η χρήση ανυψωτικών µηχανηµάτων, η αντικατάσταση των παλαιών εξοπλισµών µε αντίστοιχους νέας τεχνολογίας, η µείωση της έκθεσης των εργαζοµένων σε µονότονες εργασίες κ.λπ. σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι 11

12 πρακτικά εφικτή λόγω κυρίως του µεγάλου κόστους ή κάποιων άλλων ιδιαίτερων δυσκολιών της παραγωγικής διαδικασίας. Με τον όρο µυοσκελετικές παθήσεις (ΜΣΠ) εννοούνται οι παθήσεις εκείνες που εµφανίζουν οι µύες, οι τένοντες, οι θύλακοι, τα νεύρα και τα οστά συµπεριλαµβανοµένων του αυχένα, των άνω άκρων, της µέσης (περιοχή οσφύος) και των κάτω άκρων. Το αυχενικό σύνδροµο και η οσφυαλγία είναι δύο από τις πιο γνωστές ΜΣΠ όπως και οι τενοντίτιδες και το σύνδροµο καρπιαίου σωλήνα. Στην εµφάνιση των ΜΣΠ σηµαντικό ρόλο παίζει η στάση και η θέση του σώµατος κατά την εργασία αλλά και το είδος της εργασίας που εκτελείται. Η οργάνωση, ο σχεδιασµός της εργασίας και οι εργονοµικές προδιαγραφές αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες στην εκδήλωση ή µη των Μυοσκελετικών Παθήσεων. Η κακή στάση του σώµατος σε εργαζόµενο που εργάζεται καθιστικά µπορεί να έχει σαν αποτέλεσµα προβλήµατα κυρίως στον αυχένα, στην µέση, στους καρπούς, στους αγκώνες κ.λπ. Σε αρκετές περιπτώσεις δεν είναι ασυνήθιστη η εµφάνιση περισσότερων του ενός προβλήµατος. Οι επαναλαµβανόµενες µε έντονο ρυθµό κινήσεις, ο κακός τρόπος µετακίνησης φορτίων, οι κραδασµοί, το ψυχρό περιβάλλον εργασίας, η ανάγκη άσκησης δύναµης, είναι µερικοί από τους παράγοντες που συµβάλουν στην εµφάνιση ΜΣΠ. Μία άλλη αιτία ΜΣΠ είναι τα εργατικά ατυχήµατα που µπορεί να έχουν σαν αποτέλεσµα κατάγµατα, ρήξεις µυών, ρήξεις τενόντων ή και βλάβες νεύρων. Μερική ή ολική ρήξη µυών και τενόντων γενικά έχει ως αποτέλεσµα την µείωση της µυϊκής ισχύος και την αδυναµία εκτέλεσης µερικών ειδικών κινήσεων όπως η ρήξη δελτοειδούς που αποτελεί σοβαρό πρόβληµα στους ασκούντες χειρωνακτικά επαγγέλµατα τα οποία απαιτούν καταβολή µεγάλης µυϊκής προσπάθειας ή εργάζονται µε ανυψωµένα τα άνω άκρα Αιτίες πρόκλησης των ΜΣΠ παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο Οι ΜΣΠ οφείλονται στο συνδυασµό κάποιων από τους πιο κάτω αναφερόµενους παράγοντες: Επίπονες στάσεις Επαναλαµβανόµενες κινήσεις µε έντονο ρυθµό Χειρωνακτικές εργασίες που απαιτούν δύναµη ονήσεις στα χέρια και τους βραχίονες Άµεση µηχανική πίεση σε ιστούς του σώµατος Ψυχρό περιβάλλον εργασίας Τρόπος οργάνωσης της εργασίας Πως οι εργαζόµενοι αντιλαµβάνονται την οργάνωση εργασίας (κοινωνικοψυχολογικοί παράγοντες εργασίας) 12

13 2.4.2 Συγκολλητές Οξυγονοσυγκολλητές Η εργασία του συγκολλητή οξυγονοσυγκολλητή περιλαµβάνει θερµική κοπή µετάλλων (κοπή µε φλόγα, κοπή µε τόξο, κοπή µε δέσµη ηλεκτρονίων) και εργασίες συγκόλλησης επιφανειών. Από τη φύση της εργασίας του εργάζεται σε δύσκολη στάση (σε κάµψη ή σε υπερένταση του κορµού) γεγονός που προκαλεί µυοσκελετικά προβλήµατα. Πολλές φορές ανασηκώνει τη συνήθως ογκώδη και βαριά συσκευή συγκόλλησης καθώς και αναγκάζεται να αλλάζει θέση εργασίας ή µετακινεί τα κοµµάτια που επεξεργάζεται σε µόνιµη θέση εργασίας, τις περισσότερες φορές χειρωνακτικά. Οι επαναλαµβανόµενες εκτάσεις και συµπιέσεις των χεριών και οι χρόνιες καθηµερινές καταπονήσεις προκαλούν µυοσκελετικές βλάβες στα άκρα και στον κορµό εξαιτίας της ακατάλληλης στάσης του σώµατος. Η κατά το δυνατόν χρήση κατάλληλων πάγκων εργασίας, κατάλληλων καθισµάτων και η χρήση βοηθητικών συσκευών ανύψωσης µεταφοράς των αντικειµένων συνεισφέρουν στη µείωση της έκθεσης των εργαζοµένων σε καταπονήσεις που προκαλούν ΜΣΠ. Οι η/σ στην Σουηδία συχνότερα αποζηµιώνονται για ασθένειες που προκαλούνται από σωµατική φόρτιση παρά για εκείνες εξαιτίας έκθεσης σε χηµικές ουσίες. Μυοσκελετικά συµπτώµατα συσχετίζονται µε την αύξηση των απουσιών και της ζήτησης των υπηρεσιών υγείας. Οι εργαζόµενοι που απουσίασαν λόγω µυοσκελετικών προβληµάτων βρίσκονται σε µεγαλύτερο κίνδυνο απουσίας τα επόµενα έτη. Τα µυοσκελετικά προβλήµατα αυξάνονται µε τα χρόνια εργασίας. Παρά ταύτα για έναν η/τ σε καλή φυσική κατάσταση, η η/σ σε ύπτια θέση είναι το µόνο είδος που ταξινοµείται ως βαρεία εργασία. Ο ταχύς ρυθµός εργασίας συχνά θεωρείται ως ο δυσµενέστερος παράγοντας φόρτου. Κόπωση, µυαλγίες, συµπτώµατα από την οσφύ και τον ώµο είναι συνήθη στους η/τ. Οι εργαζόµενοι η/σ απασχολούνται µεγάλο διάστηµα της βάρδιάς τους µε τη χειρωνακτική διακίνηση φορτίων που πολλές φορές είναι µεγάλου βάρους και διαστάσεων ενώ παράλληλα δεν υπάρχει εύκολος τρόπος µεταφοράς τους (π.χ. όταν δεν διαθέτουν κατάλληλες λαβές). Επιπρόσθετα σε αρκετές περιπτώσεις οι εργασίες αυτές γίνονται µε δυσχερείς καιρικές συνθήκες. Η εργασία σε κρύο περιβάλλον ελαττώνει την λειτουργία των µυών. Ο κίνδυνος εµφάνισης ΜΣΠ αυξάνει γιατί ο οργανισµός χρησιµοποιεί µεγάλο µέρος της ενέργειας για να κρατηθεί ζεστός. Η βροχή επιδεινώνει την κατάσταση. Μια άλλη αιτία εµφάνισης ΜΣΠ στους αγκώνες και στα χέρια είναι τα τραντάγµατα από κτυπήµατα που σχετίζονται µε τον εργασιακό εξοπλισµό. Για να µεταφέρουν αντικείµενα µεγάλου µεγέθους χωρίς απαραίτητα να έχουν µεγάλο βάρος π.χ. πόρτες αλουµινίου που έχουν σχεδόν επίπεδο σχήµα και µορφή χωρίς προεξοχές οι οποίες θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν ως λαβές για τη µεταφορά, χρησιµοποιούνται κατά κανόνα δύο εργαζόµενοι οι οποίοι αναγκάζονται πολλές φορές να έχουν εντελώς ακατάλληλη θέση του σώµατός τους και έτσι να εκτίθενται σε καταπονήσεις που προκαλούν ΜΣΠ. Λύση του προβλήµατος µπορούµε να έχουµε π.χ. ανοίγοντας δύο µικρές οπές στα πλευρά του αντικειµένου όπου τοποθετούνται εύκολα ειδικές λαβές οι οποίες διευκολύνουν τη µεταφορά του αντικειµένου από τους εργαζόµενους χωρίς αυτοί να καταπονούνται ιδιαίτερα. 13

14 Αντίστοιχα για τη µεταφορά µεταλλικών φύλλων µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε µαγνητικού τύπου ή άλλου τύπου λαβές µέσω των οποίων οι εργαζόµενοι µεταφέρουν ευκολότερα τα αντικείµενα αυτά. Για την αποφυγή έκθεσης σε έντονες καταπονήσεις πρέπει: να εξετάζεται η δυνατότητα αυτοµατισµού ή αναδιοργάνωσης της εργασίας για την αποφυγή της ανάγκης χειρωνακτικής διακίνησης φορτίων να διενεργείται µελέτη καθηκόντων, του περιβάλλοντος εργασίας, καθώς και των ικανοτήτων των εργαζόµενων και να προβαίνουµε στη λήψη των κατάλληλων µέτρων να γίνεται χρήση βοηθητικών συσκευών µεταφοράς να εξετάζεται η δυνατότητα µείωσης του βάρους των αντικειµένων να διενεργείται ταυτόχρονη µεταφορά από δύο εργαζόµενους κ.λπ. Στο Π 397/1994 «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας κατά τη χειρωνακτική διακίνηση φορτίων που συνεπάγεται κίνδυνο ιδίως για τη ράχη και την οσφυϊκή χώρα των εργαζοµένων σε συµµόρφωση προς την Οδηγία του Συµβουλίου 90/269/ΕΟΚ» προβλέπονται µέτρα πρόληψης κινδύνων από χειρωνακτική διακίνηση φορτίων. Οι αρχές πρόληψης κινδύνων για εργασία µε χειρωνακτική διακίνηση φορτίων απαιτούν καταρχήν την αποφυγή αν είναι δυνατόν της χειρωνακτικής διακίνησης. Μεταφορά φύλλου λαµαρίνας Αν αυτό δεν είναι δυνατό, ο εργοδότης πρέπει να κάνει εκτίµηση των κινδύνων και να λάβει τα κατάλληλα τεχνικά και οργανωτικά µέτρα. Στην εκτίµηση των κινδύνων λαµβάνονται υπόψη: o τα χαρακτηριστικά του φορτίου όπως το βάρος του και το σχήµα του, o η απαιτούµενη σωµατική προσπάθεια όπως η στάση του σώµατος κατά τη διακίνηση, o τα χαρακτηριστικά του εργασιακού περιβάλλοντος όπως το είδος του εδάφους, το ύψος του δαπέδου εργασίας o και τέλος τα χαρακτηριστικά της εργασίας όπως ο ρυθµός εργασίας και η δυνατότητα ανάπαυσης Ενδεικτικά αναφέρονται τα τεχνικά, εργονοµικά και οργανωτικά µέτρα για τη µείωση των κινδύνων για τη ράχη και την οσφυϊκή χώρα κατά τη χειρωνακτική διακίνηση φορτίων. Τα τεχνικά µέτρα για τη διακίνηση φορτίων µπορεί να είναι µηχανικά βοηθήµατα ανύψωσης βαρών όπως τα ψαλιδωτά τραπέζια, οι µηχανισµοί ρυµούλκησης κ.α. Εργονοµικά µέτρα είναι η κατάλληλη διαµόρφωση της θέσης εργασίας ώστε να µην υπάρχει επιβάρυνση του εργαζόµενου (π.χ. το ύψος ανύψωσης να είναι στο ύψος των 14

15 βραχιόνων ώστε να µην σκύβει ο εργαζόµενος), η αλλαγή µάζας φορτίου (π.χ. προµήθεια φορτίων σε πακέτα µικρότερου βάρους, 2x25 Kg αντί 1x50 Kg) κ.α. Οργανωτικά µέτρα είναι η µείωση του ρυθµού ανύψωσης φορτίων µέσα στο 8ωρο και τα συχνά διαλείµµατα. Ο ειδικός κανονισµός για µια επιχείρηση πρέπει να αναφέρει όλα τα φορτία που µεταφέρονται στους χώρους εργασίας, τη σήµανση που πρέπει να υπάρχει όπου απαιτείται (π.χ. ότι πρέπει να γίνει µεταφορά από δύο άτοµα), όπως και άλλες σχετικές πληροφορίες για την ασφαλή διακίνηση των φορτίων. Μνεία πρέπει να γίνεται για την εκπαίδευση που προβλέπεται από τη νοµοθεσία για τους εργαζόµενους που διακινούν χειρωνακτικά φορτία. Τέλος πρέπει να αναφέρονται ορθές πρακτικές διαχείρισης φορτίων. Ακατάλληλη στάση εργασίας προκαλεί ΜΣΠ 2.5 όνησης Χεριού Βραχίονα Η συνεχής έκθεση σε δονήσεις που µεταδίδονται στο χέρι και το βραχίονα αυξάνουν τον κίνδυνο εµφάνισης χρόνιας διαταραχής που είναι γνωστή µε το ενιαίο όρο Σύνδροµο όνησης Χεριού Βραχίονα. Ο κίνδυνος εµφανίζεται όταν γίνεται τακτική και συχνή χρήση µηχανής, εργαλείου ή συσκευή υψηλής δόνησης. Τα πρώτα συµπτώµατα µπορεί να παρουσιασθούν σε λίγους µήνες ή σε µερικά χρόνια, ανάλογα µε το άτοµο και το µέγεθος της δόνησης στην οποία υποβάλλεται το χέρι. Σε πολλούς κλάδους δραστηριοτήτων όπως οικοδοµές και έργα πολιτικού µηχανικού, συντήρηση δρόµων και σιδηροδρόµων, δασικές εργασίες, χυτήρια και έργα µηχανολόγων µηχανικών, συνεργεία, ορυχεία, λατοµεία κ.λπ. πάνω από το 5% των εργαζοµένων εκτίθεται συστηµατικά σε δονήσεις µεταδιδόµενες από τα χέρια. Πολλά εργαλεία χεριού ή χειροκατευθυνόµενα παράγουν δονήσεις. Το επίπεδο των δονήσεων µπορεί να είναι υψηλό για µερικά από αυτά, όπως: αλυσοπρίονα, κοµπρεσέρ µπετόν, θραυστήρες, τρυπάνια, µηχανές διαχωρισµού, δονητές πλακών, µηχανές κοπής χόρτων, µηχανές ηλώσεως κ.λπ. Η δόνηση µεταδίδεται στο χέρι και το βραχίονα του χειριστή µέσω της φυσικής επαφής µε το εργαλείο. Σε µερικές περιπτώσεις η δόνηση µεταδίδεται µέσω εξαρτήµατος χεριού όταν γίνεται χρήση µηχανής άλεσης που εδράζεται σε βάθρο. Τα πρώτα συµπτώµατα µπορεί να είναι ενοχλήσεις στα δάκτυλα, τα χέρια ή τις αρθρώσεις: µούδιασµα, κνησµός, λειτουργικά προβλήµατα. Αυτά διαδέχονται: Εξασθένηση της αίσθησης αφής και της αντίληψης του ζεστού κρύου. Απώλεια ισχυρής χειρολαβής και επιδεξιότητας χεριού. Επεισόδια λεύκανσης των δακτύλων µετά από έκθεση σε κρύο ή υγρασία. Πόνοι του χεριού και του βραχίονα. 15

16 Μακροχρόνια, η βλάβη µπορεί να γίνει µη αντιστρέψιµη. Το Σύνδροµο Χεριού Βραχίονα µπορεί να οδηγήσει σε βλάβη των αιµοφόρων αγγείων των δακτύλων και των χεριών (φαινόµενο του λευκού δακτύλου λόγω ισχαιµίας) του περιφερικού νευρικού συστήµατος, των τενόντων, των µυών, των οστών και των αρθρώσεων των χεριών και των βραχιόνων. Το Σύνδροµο Χεριού - Βραχίονα µπορεί να δηµιουργήσει προβλήµατα και στις δραστηριότητες της προσωπικής ζωής. Η µειωµένη επιδεξιότητα των δακτύλων, των χεριών ή των αρθρώσεων µπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ατυχηµάτων κατά τη χρήση εργαλείων και µηχανών, ιδιαίτερα εκείνων που απαιτούν υψηλή επιδεξιότητα και ακρίβεια. Η λείανση µε τροχό καταπονεί τα χέρια Το Σύνδροµο του Χεριού Βραχίονα έχει πολλές αιτίες Υψηλό επίπεδο δονήσεων Άσκηση µεγάλων δυνάµεων από το χειριστή πάνω στο µηχάνηµα ή το εργαλείο Πολύωρη εργασία Κρύο ή υγρό περιβάλλον εργασία Τι προβλέπει η νοµοθεσία Το Π «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας σε συµµόρφωση µε την Οδηγία 89/391/ΕΟΚ» απαιτεί από τους εργοδότες να: αποφεύγουν τον κίνδυνο, µε εξάλειψη των δονήσεων κατά το δυνατό, παρέχουν µέσα προστασίας τα οποία µειώνουν ή εξαλείφουν τον κίνδυνο, ενηµερώνουν τους εργαζόµενους πάνω στους κινδύνους και την αποφυγή τους, παρέχουν ιατρική παρακολούθηση όταν υπάρχει κίνδυνος. Οι εργαζόµενοι είναι υποχρεωµένοι να συµµορφώνονται µε τις οδηγίες ασφάλειας της εργασίας τους. Πρόσφατα ψηφίστηκε κοινοτική νοµοθεσία για την πρόληψη των δονήσεων στους χώρους εργασίας: «Κοινοτική Οδηγία 2002/44/ΕΚ, περί των ελαχίστων προδιαγραφών υγείας και ασφάλειας όσον αφορά την έκθεση των εργαζοµένων σε κινδύνους προερχόµενους από φυσικούς παράγοντες (κραδασµοί)» (16 η ειδική Οδηγία κατά την έννοια του άρθρου 16, παρ. Ι της Οδηγίας 89/391/ΕΟΚ). Τα Π σχετικά µε τις µηχανές (Π 377/93 και Π 18/96 τροποποίηση) απαιτούν από τους κατασκευαστές να µειώνουν τις δονήσεις στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο και να προειδοποιούν τους χρήστες για τον εναποµείναντα κίνδυνο. Επιπλέον, επιβάλει οι κατασκευαστές να δηλώνουν στα εγχειρίδια τους το επίπεδο δονήσεων σε m/s 2. 16

17 2.5.2 Περιορισµός της διάρκειας της δόνησης Αλλαγή εργασιακών πρακτικών. Σε µερικές περιπτώσεις οι δονήσεις µπορεί να µειωθούν ή και να εξαλειφθούν µε την εφαρµογή εναλλακτικών πρακτικών ή την αλλαγή του προϊόντος ή της συσκευασίας του. Επιλογή µηχανηµάτων, εργαλείων και συσκευών που δονούνται ελάχιστα. Συµπεριλάβετε στις προδιαγραφές των µελλοντικών σας προµηθειών µηχανηµάτων τη λέξη δονήσεις» και σηµειώστε σ αυτόν ότι πρέπει να είναι ελάχιστες δυνατές. Το χέρι ίσως διατρέχει κίνδυνο στις επιταχύνσεις των 2,5 m/s 2, ενώ υπάρχει µεγάλη πιθανότητα να διατρέχει κίνδυνο σε επιταχύνσεις 5 m/s 2. Οι τιµές δονήσεων που δίνουν οι κατασκευαστές επιτρέπουν συγκρίσεις µεταξύ µηχανηµάτων, αλλά ίσως είναι µικρότερες από αυτές των πραγµατικών συνθηκών, οι οποίες µπορεί να ποικίλουν σηµαντικά από τη µία εργασία στην άλλη. Οι προµηθευτές πρέπει να ερωτώνται για τα πιθανά επίπεδα των δονήσεων κατά την εκτέλεση συγκεκριµένων εργασιών. ιαλέξτε µηχανήµατα και εργαλεία µε βάση τις εργασίες που θα εκτελεστούν µε αυτά: η χρήση ακατάλληλου µηχανήµατος ή εργαλείου αναγκάζει το χειριστή να καταβάλλει µεγαλύτερη δύναµη και να εργάζεται περισσότερες ώρες. Έτσι ο χειριστής ενδέχεται να εκτεθεί σε υψηλότερα επίπεδα δονήσεων και συνεπώς αυξηµένο κίνδυνο εµφάνισης του συνδρόµου δονήσεων. Εξετάστε αν τα αντιδονητικά συστήµατα µειώνουν την απόδοση του µηχανήµατος: µηχάνηµα ή εργαλείο µε λιγότερη απόδοση επιβάλλει τη χρήση του επί περισσότερο χρόνο. ιατήρηση των µηχανηµάτων και των εργαλείων σε καλή κατάσταση. Πρέπει οι χειριστές να καταλάβουν τη σπουδαιότητα της συντήρησης των µηχανηµάτων και εργαλείων τους. Για παράδειγµα, το ακόνισµα των εξαρτηµάτων κοπής και τη ζυγοστάθµιση των περιστρεφόµενων εξαρτηµάτων. Αν στα µηχανήµατα έχουν τοποθετηθεί αντιδονητικά συστήµατα, αυτά πρέπει να επιθεωρούνται συχνά και να αντικαθίστανται όταν απαιτείται. Σχεδιασµός της θέσης εργασίας Ο χρόνος κατά τον οποίο οι χειριστές εκτίθενται σε δονήσεις είναι σοβαρός παράγοντας για την ανάπτυξη του Συνδρόµου όνησης Χεριού Βραχίονα. Όταν είναι δυνατό, περιορίστε τη διάρκεια δόνησης, π.χ. µέσω εναλλαγής των ειδών εργασίας, ιδιαίτερα όταν υπάρχει υψηλό επίπεδο δόνησης. Προγραµµατισµός περιόδων ανάπαυλας Είναι χρήσιµη η παροχή διαλειµµάτων ακόµη και µικρής διάρκειας. Ακόµη, περίοδοι έκθεσης σε δονήσεις να ακολουθούνται από εργασίες χωρίς δονήσεις Μείωση της καταπόνησης στο χέρι και στον βραχίονα Μερικές απλές µεταβολές µπορεί να µειώσουν τις δυνάµεις ώθησης και χειρολαβής, τις οποίες ο χειριστής οφείλει να θέσει στο µηχάνηµα ή το εργαλείο. Αναδιοργάνωση των θέσεων της δουλειάς πρέπει να γίνει έτσι ώστε να βελτιωθεί η στάση του σώµατος. Για παράδειγµα προσαρµογή του ύψους της επιφάνειας εργασίας, τοποθέτηση αντίβαρων αντιστάθµισης του βάρους της µηχανής, τοποθέτηση καλών ραφιών φύλαξης των συσκευών κ.λπ. Οι ατοµικές τεχνικές εργασίας του κάθε χειριστή επηρεάζουν το µέγεθος της δόνησης που απορροφάει το σώµα του. Τα µηχανήµατα ή εργαλεία που επιλέχθηκαν ή χρησιµοποιούνται αντικανονικά µπορεί να απαιτούν µεγαλύτερη προσπάθεια από την πλευρά του χρήστη και έτσι 17

18 να τον εκθέτουν σε αυξηµένη δόνηση. Η εκπαίδευση των χειριστών είναι απαραίτητη προκειµένου να µάθουν ποιο είναι το κατάλληλο εργαλείο για κάθε εργασία και ποιος είναι ο σωστός τρόπος χρήσης του εργαλείου. Το κρύο και η υγρασία µπορεί να προκαλέσουν την εµφάνιση των συµπτωµάτων των λευκών δακτύλων από δονήσεις. Είναι συνεπώς απαραίτητο να διατηρούνται ζεστά και στεγνά, το σώµα και τα χέρια. Για το λόγο αυτό συνιστάται η ένδυση µε κατάλληλα ρούχα. Συνίσταται επίσης η χρήση γαντιών για να αυξάνει η θερµοκρασία των χεριών και να µειώνεται ο κίνδυνος επεισοδίων λεύκανσης των δακτύλων. Αντιδονητικά γάντια, µε επικύρωση από διαπιστευµένο ίδρυµα, µπορεί να µειώσει τις δονήσεις που εκπέµπονται από µερικά µηχανήµατα ή εργαλεία π.χ. αλέσεως, αλλά όχι τις δονήσεις από π.χ. σπαστήρες. υστυχώς τα γάντια δεν µπορούν να αντιµετωπίσουν τον κίνδυνο του Συνδρόµου Χεριού Βραχίονα: τα γάντια δεν συνιστούν λύση στο πρόβληµα των δονήσεων που µεταδίδονται µέσω των χεριών. 18

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΧΗΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝ ΥΝΟΥ 3.1 Πήγες έκθεσης Η κύρια πηγή εισπνεύσιµου σωµατιδιακού υλικού στις περισσότερες εργασίες η/σ είναι το αναλώσιµο ηλεκτρόδιο (ράβδος) ή το ηλεκτρόδιο του υλικού γέµισης, το οποίο παρέχει συγκολλητικό υλικό για τα υπό ένωση κοµµάτια του βασικού µετάλλου. Τα ηλεκτρόδια αυτά είναι µερικώς εξαερούµενα στους καπνούς και τα έρια της η/σ. Τα καπναέρια της η/σ σχηµατίζονται κυρίως από το υλικό γέµισης και περιλαµβάνουν υλικό από τις επικαλύψεις των ηλεκτροδίων, τα προστατευτικά αέρια και τα προστατευτικά ρευστά (εύτηκτες ουσίες ή συλλιπάσµατα 1 ) που προστίθενται στο τήγµα, τα αέρια σχηµατίζονται από τις υψηλές θερµοκρασίες και την ακτινοβολία του τόξου, τους ατµούς από το βασικό µέταλλο και τα χρώµατα ή τις επικαλύψεις. Ατµοί µετάλλων σχηµατίζονται όταν εξατµιζόµενα µέταλλα συµπυκνώνονται (υγροποιούνται) στον αέρα µετατρεπόµενα σε εισπνεύσιµα σωµατίδια οξειδίων των µετάλλων. Αυτά τα σωµατίδια συχνά συνεχίζουν να συνενώνονται στον αέρα για να σχηµατίσουν µεγαλύτερα σωµατίδια. Οι ατµοί των οξειδίων των µετάλλων είναι ιδιαίτερα σηµαντικό συστατικό των αερίων της η/σ εξαιτίας του µεγέθους τους είναι τόσο µικρά ώστε εναποτίθενται στα τελικά βρογχιόλια και τις κυψελίδες, παρακάµπτοντας τη δράση του βλεννοκροσσωτού επιθηλίου. Έτσι όταν εκτιµούνται οι πηγές επαγγελµατικής έκθεσης ενός η/τ, η γνώση της χηµικής σύνθεσης της «ράβδου» ή του «σύρµατος» του ηλεκτροδίου είναι εξίσου σηµαντική µε τη γνώση του είδους του βασικού µετάλλου που χρησιµοποιείται. Αυτή η πληροφορία δίνεται από τα πιστοποιητικά χηµικής ανάλυσης και µηχανικών δοκιµών και από τα δελτία µε τα εδοµένα Ασφάλειας Υλικού (Material Safety Data Sheets MSDS) που παρέχονται από τον κατασκευαστή των προϊόντων. Η ακριβής σύνθεση της πάστας του ηλεκτροδίου (βασικό ή ρουτυλίου) είναι άγνωστη λόγω βιοµηχανικού απορρήτου. Η πιο συχνή η/σ διαδικασία είναι η συγκόλληση ηλεκτρικού τόξου του χάλυβα. Πάνω από το 90% των συγκολλήσεων εκτελείται σε χάλυβα και χαµηλής πρόσµειξης κράµατα χάλυβα µε χρώµιο, αλουµίνιο, µολυβδένιο, τιτάνιο ή νικέλιο και λιγότερο από 10% σε όλα τα άλλα µέταλλα συνδυασµένα. Αν και σηµαντικό µέρος της η/σ στη βιοµηχανία έχει αυτοµατοποιηθεί, η συγκόλληση µε χειροκίνητο τόξο (τσιµπίδα ή λαβίδα του ηλεκτροδίου) είναι ευρέως διαδεδοµένη και απαιτεί στενή παρατήρηση της επιφάνειας συγκόλλησης από τον η/τ, από µία απόσταση µικρότερη από 60 εκατοστά ώστε να εξασφαλίζεται η βέλτιστη ποιότητα στο αποτέλεσµα. Χηµικές αντιδράσεις στη αέρια φάση της η/σ συµβαίνουν τόσο λόγω της θερµότητας των υλικών που συγκολλούνται, των προστατευτικών αερίων και του περιβαλλοντικού αέρα όσο και από φωτοχηµικές αντιδράσεις που εκλύονται από την υπεριώδη ακτινοβολία που εκπέµπεται από το τόξο. Σε συγκεκριµένες η/σ διαδικασίες (όπως είναι η συγκόλληση αλουµινίου µε τόξο αέριου βολφραµίου), η υπεριώδης ακτινοβολία που εκλύεται µπορεί να σχηµατίσει ικανή ποσότητα όζοντος (Ο 3 ) από το περιβαλλοντικό οξυγόνο ώστε να αποτελεί κίνδυνο σε µία ανεπαρκώς αεριζόµενη περιοχή. 1 Τα συλλιπάσµατα είναι υλικά που σχηµατίζουν µία προστατευτική υγρή φάση γύρω από το τήγµα που αποµακρύνει τις προσµείξεις και µπορεί χηµικώς να δεσµεύει οξυγόνο από το τήγµα. 19

20 Επειδή η η/σ και οι συγγενείς διαδικασίες συµπεριλαµβάνουν έναν αριθµό διαφορετικών τεχνικών που εκτελούνται σε µία µεγάλη ποικιλία µετάλλων και κραµάτων (και µερικές φορές σε συνυπάρχοντες ρυπαντές), τα επικίνδυνα υλικά που µπορεί να συνδέονται µε τις η/σ διαδικασίες είναι πολλά. Σε εκτίµηση των στοιχείων που παράγονται από ποικίλες µεθόδους η/σ, Μεγαλύτερες συγκεντρώσεις µετρήθηκαν για το αλουµίνιο (Al), µαγγάνιο (Mn), σίδηρο (Fe), νικέλιο (Ni), χρώµιο (Cr), χαλκό (Cu) και ψευδάργυρο (Zn). Μερικά από αυτά και άλλοι συναφείς παράγοντες κινδύνου παρουσιάζονται στον πίνακα 1. Ο ρυθµός παραγωγής των βλαβερών παραγόντων στο άµεσο περιβάλλον του η/τ εξαρτάται από τη µέθοδο που χρησιµοποιείται και επηρεάζεται από µεταβλητές όπως το παρεχόµενο ρεύµα, το προστατευτικό αέριο και η προσωπική τεχνική του η/τ. Επιπλέον η συγκέντρωση των στοιχείων στον αέρα είναι µία συνάρτηση του όγκου του χώρου όπου ενεργείται η η/σ και του ρυθµού των ανανεώσεων του αέρα στο χώρο, ανά ώρα, ή του ρυθµού της απαγωγής του καπνού από την αναπνευστική ζώνη του η/τ παρουσία τοπικού απαγωγού εξαερισµού. Με την κατάλληλη προετοιµασία και την εξασφάλιση ικανού εξαερισµού ώστε να αποµακρύνονται οι καπνοί της η/σ από την αναπνευστική ζώνη του η/τ, η η/σ µπορεί να εκτελείται µε ασφάλεια χωρίς κίνδυνο πρόκλησης βλαβών στο αναπνευστικό σύστηµα. Όµως όταν υπάρχουν ελλείψεις στον τοπικό εξαερισµό ή την προστασία του αναπνευστικού, κάποιες η/σ διαδικασίες σε κλειστούς χώρους µπορεί να οδηγήσουν σε ταχεία αύξηση της συγκέντρωσης των ερεθιστικών αερίων, των ατµών µετάλλων και των σωµατιδίων µε συνεπαγόµενες αρνητικές επιδράσεις στην υγεία. Η συγκόλληση τόξου χαρακτηρίζεται από την τοπική ανάπτυξη πολύ υψηλών θερµοκρασιών, πάνω από 1200 ο C. Στις θερµοκρασίες αυτές, πολλά µέταλλα εξαερώνονται και παράγονται προϊόντα πυρόλυσης µεγάλης τοξικότητας από σχετικά ακίνδυνα συστατικά, όπως το υψηλής τοξικότητας αέριο φωσγένειο, από τους κοινούς χλωριωµένους υδρογονάνθρακες που συχνά χρησιµοποιούνται σα βιοµηχανικοί διαλύτες στην απολίπανση των µετάλλων. Όταν η συγκόλληση ή η κοπή εκτελείται σε µέταλλα επικαλυµµένα µε χρώµατα ή σε κράµατα µετάλλων που περιέχουν κάδµιο, ψευδάργυρο, βηρύλλιο ή άλλα, παράγονται υψηλές συγκεντρώσεις ερεθιστικών και τοξικών ουσιών που µπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή οξεία βλάβη των πνευµόνων ή και θάνατο. Οι η/σ διαδικασίες αλλάζουν µε το χρόνο και το είδος και η ποσότητα των υλικών στα αέρια και στους ατµούς µπορεί επίσης να µεταβάλλονται. Μία νέα τεχνική, η παλµική συγκόλληση τόξου αέριου µετάλλου, χρησιµοποιεί γρήγορες παλµικές επανεκκινήσεις (on off) της πηγής ισχύος και έτσι µειώνεται ο ρυθµός παραγωγής ατµών και αερίων. Η συγκόλληση σηµειακής αντίστασης (ηλεκτροπόντα), µία µερικώς αυτοµατοποιηµένη µορφή η/σ 20

21 που χρησιµοποιεί πίεση όπως επίσης και ηλεκτρισµό συνήθως προκαλεί ελάχιστη παραγωγή ατµών. Πίνακας 1. Συνήθεις χηµικού παράγοντες κινδύνου στην ηλεκτροσυγκόλληση και οι επιδράσεις τους. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΧΗΜΙΚΟΙ ακετυλένιο µονοξείδιο του άνθρακα οξείδια του αζώτου όζον φωσγένειο αρσενικό ΑΜΕΣΕΣ ΤΟΞΙΚΕΣ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ κεφαλαλγία, ναυτία, ζάλη, κώµα κεφαλαλγία, ναυτία, ζάλη, κώµα, θάνατος πνευµονίτιδα, πνευµονικό οίδηµα ερεθισµός αναπνευστικής οδού, ξηρότητα βλεννογόνων, κεφαλαλγία, υπνηλία, κόπωση, πνευµονικό οίδηµα, συριγµός βρογχιολίτιδα, πνευµονικό οίδηµα δερµατίτιδα, συµπτώµατα ΓΕΣ (ναυτία, έµετος, διάρροια) αλουµίνιο ερεθισµός αναπνευστικού / δέρµατος βηρύλλιο κάδµιο δέρµα (έλκη, δερµατίτιδα), επιπεφυκίτιδα, ρινίτιδα, φαρυγγίτιδα, τραχειοβρογχίτιδα, χηµική πνευµονίτιδα πνευµονικό οίδηµα, ερεθισµός και εξέλκωση ρινικής κοιλότητας ΧΡΟΝΙΕΣ ΤΟΞΙΚΕΣ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ καρδιαγγειακές επιδράσεις (µυοκαρδιοπάθεια, επιδείνωση στεφανιαίας νόσου) χρόνια βρογχίτιδα, εµφύσηµα, πνευµονική ίνωση αναπνευστική ανεπάρκεια ΧΑΠ, πνευµονική ίνωση καρκίνος (πνεύµονα, λεµφικός, δέρµατος), δέρµα (υπέρχρωση, παλµιαίοι και πελµατιαίοι σπίλοι, υπερκεράτωση, αναιµία, λευκοπενία, µυοκαρδιοπάθεια, ηπατική κίρρωση, περιφερική νευρίτιδα (αιµωδίες<αδυναµία, αταξία) χρόνια βρογχίτιδα, πνευµονική ίνωση καρκίνος (πνεύµονα), αναπνευστικό (βήχας, θωρακαλγία, κυάνωση), γενικευµένη αδυναµία, ηπατοµεγαλία, σπληνοµεγαλία καρκίνος (προστάτη, πνεύµονα), πνευµονική ίνωση, εµφύσηµα, νεφροί (πρωτεϊνουρία), απλαστική αναιµία, οστεοµαλακία, ανοσµία 21

22 χρώµιο (εξασθενές) κοβάλτιο χαλκός σίδηρος µόλυβδος µαγνήσιο δέρµα (έλκη, δερµατίτιδα), ερεθισµός αεραγωγών, επίσταξη και σηπτική διάτρηση ρινός, επιπεφυκίτιδα ευαισθητοποίηση πνεύµονα (ασθµατοειδής) και δέρµατος πυρετός από ατµούς µετάλλων, ερεθισµός ρινικού βλεννογόνου ερεθισµός ρινικού βλεννογόνου και επιπεφυκότα καρκίνος (πνεύµονα), πιθανή νεφρική και ηπατική βλάβη πνευµονική ίνωση, υπερπλασία θυροειδούς (πιθανή), πολυκυτταραιµία (πιθανή) σιδήρωση (πνευµονική εναπόθεση σκόνης σιδήρου) νευρικό (νευροπάθειαπαράλυση εκτεινόντων), ΓΕΣ (ανορεξία, δυσκοιλιότητα κωλικοί εντέρου), νεφροπάθεια, επιδράσεις στο αναπαραγωγικό (στον εµβρυϊκό εγκέφαλο) και στο αιµοποιητικό (διαταραχές µεταβολισµού πορφυρίνης) µαγγάνιο χηµική πνευµονίτιδα νευρικό (ερεθιστικότητα, υπνηλία, ανικανότητα, δυσκαµψία, σπασµωδικός κλαυσίγελος, διαταραχές οµιλίας και βαδίσµατος) µολυβδένιο νικέλιο άργυρος (ασήµι) κασσίτερος τιτάνιο ερεθισµός βλεννογόνων δερµατίτιδα, ασθµατοειδής αντίδραση ερεθισµός βλεννογόνων αναπνευστικού καρκίνος (ρινός, λάρυγγα, και πνεύµονα), ερεθισµός αεραγωγών (αιµορραγία και εξέλκωση ρινός, σηπτική διάτρηση ριν. διαφράγµατος) αργυρία ή αργύρωση (χρώση δέρµατος και οφθαλµών από εναπόθεση αργύρου) στάννωση (πνευµονοκονίαση από εισπνοή οξειδίου του κασσίτερου) πνευµονοκονίαση βολφράµιο επιπεφυκίτιδα, ερεθισµός ανωτέρης εξωγενές άσθµα, αναπνευστικής οδού πνευµονοκονίαση, διάχυτη 22

23 διάµεση πνευµονική ίνωση βανάδιο ψευδάργυρος φωσφίνη φώσφορος οργανικός υδράργυρος ερεθισµός αεραγωγών, επιπεφυκίτιδα, δερµατίτιδα πυρετός από ατµούς µετάλλων, δερµατικό εξάνθηµα κεφαλαλγία, καταβολή, ναυτία έµετος, δίψα, βήχας, δύσπνοια, αταξία, παραισθησία, τρόµος, διπλωπία ναυτία έµετος, κοιλιακό άλγος, βρογχοσπασµό, βήχα, χηµική πνευµονίτιδα, οξύ πνευµονικό οίδηµα, αρρυθµία, ουραιµία, ίκτερος, ηπατοµεγαλία αιµωδίες άκρων, χειλέων, εξανθήµατα κολοφώνιο συριγµός άσθµα εποξέα αλλεργική δερµατίτιδα, ερεθισµός, ευαισθητοποίηση αναπνευστικού αλδεϋδες ισοκυανιούχα αµίαντος φθοριούχα διοξείδιο πυριτίου ερεθισµός βλεννογόνων αναπνευστικού, βήχας, ριναλγία, φαρυγγοδυνία φλεγµονή ανωτ. αναπνευστικού, χηµική πνευµονίτιδα, επαγγ. Άσθµα µείωση αναπν. λειτουργίας κατά τη βάρδια συµπτώµατα αναπνευστικού και ΓΕΣ ΧΑΠ, πνευµονία, δερµατίτιδα, πιθανές αλλεργικές εκδηλώσεις ΧΑΠ, χρόνια βρογχίτιδα, πρωτεϊνουρία ΧΑΠ, χρόνια βρογχίτιδα, πρωτεϊνουρία µείωση συντονισµού κινήσεων, αταξία, τρόµος, µείωση οπτικών πεδίων, βαρηκοΐα κεντρικού τύπου, µυϊκή ακαµψία, σπαστικότητα, διανοητική και συναισθηµατική απορύθµιση ενδοκρινικές διαταραχές χρωµοσωµικές αλλοιώσεις δερµατίτις, άσθµα, δύσπνοια, µείωση FVC µε θετική απάντηση στη βρογχοδιαστολή άσθµα επίµονο, χρόνια µείωση αναπνευστικής λειτουργίας καρκίνος (πνεύµονα, µεσοθηλίου) αµιάντωση, πάχυνση υπεζωκότα οστεοσκλήρυνση, αναπνευστική ανεπάρκεια, νεφρικές δυσλειτουργίες πυριτίαση 23

24 3.2 Καπνοί και αέρια ηλεκτροσυγκόλλησης Οι πηγές έκθεσης και το σύνολο σχεδόν των επιβλαβών αερίων και ατµών που εκπέµπονται κατά την η/σ έχουν ήδη αναφερθεί. Εδώ συνοψίζονται ορισµένες διαδικασίες εκποµπής τους. Οι υψηλές θερµοκρασίες τήκτουν τα µέταλλα και προκαλούν έκλυση ατµού µετάλλων που στην επαφή τους µε τον αέρα (οξυγόνο) σχηµατίζουν οξείδια των µετάλλων. Άλλα αέρια ελκύονται από τις επικαλύψεις των ηλεκτροδίων και τα επιχρίσµατα των επιφανειών. Οµίχλη λαδιού, σκόνη, όζον (Ο 3 ), θετικά και αρνητικά ιόντα µε αβέβαιες επιδράσεις υπάρχουν επίσης στους καπνούς της η/σ. Η ποσότητα των καπνών που παράγεται εξαρτάται από τη µέθοδο, την ένταση και την τάση του ρεύµατος, τα επίπεδα θερµοκρασίας που αναπτύσσονται στο τόξο, την υπό συγκόλληση µεταλλική επιφάνεια, τα προστατευτικά αέρια και ρευστά άλλα και από τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Οι αναθυµιάσεις από την συγκόλληση και τη φλογοκοπή προκύπτουν από ποικιλία πηγών: 1. το µέταλλο που συγκολλείται ή το µέταλλο της ράβδου πλήρωσης π.χ. σίδηρος, αλουµίνιο ή από συστατικά διαφόρων τύπων χάλυβα, όπως το νικέλιο ή το χρώµιο. 2. τυχόν µεταλλική επικάλυψη του αντικειµένου ή της ράβδου πλήρωσης π.χ. ψευδάργυρος και κάδµιο από γαλβάνισµα και χαλκός από την επικάλυψη των ράβδων πλήρωσης. 3. τυχόν χρώµα, γράσο, υπολείµµατα κ.λπ. στο υπό συγκόλληση κοµµάτι π.χ. µονοξείδιο του άνθρακα, καπνός και άλλα ερεθιστικά προϊόντα αποσύνθεσης 4. το προστατευτικό ρευστό (flux) της ράβδου πλήρωσης π.χ. ανόργανο φθόριο 5. τη δράση της θερµότητας ή της υπεριώδους ακτινοβολίας στον περιβάλλοντα αέρα π.χ. διοξείδιο του αζώτου, όζον 6. τα αδρανή αέρια που χρησιµοποιούνται σαν προστατευτικά π.χ. διοξείδιο του άνθρακα, ήλιο, αργό. Επιδράσεις στα πειραµατόζωα. Τα αέρια της η/σ προκαλούν µη ειδικές µεταβολές στους πνεύµονες. Επιπλέον περιορισµένες ενδείξεις υπάρχουν εργαστηριακά για γονοτοξικότητα. Αρουραίοι που εκτέθηκαν σε αέρια η/σ µαλακού χάλυβα είτε δια εισπνοής είτε δια ενδοτραχειακής ενστάλαξης έδειξαν µη ειδικές πνευµονικές µεταβολές χωρίς σηµεία ίνωσης µετά από διάστηµα 450 ηµερών (IARC 1990). Παρατηρήθηκε συσσώρευση µακροφάγων και πάχυνση του κυψελιδικού επιθηλίου µε πολλαπλασιασµό των κοκκιωδών πνευµονοκυττάρων. Παρόµοιες αλλαγές παρατηρήθηκαν σε πειραµατόζωα µε διαφορετικά επίπεδα και χρονική διάρκεια έκθεσης. Σε 11 από τα 15 in vitro τεστ και στα 3 in vitro τεστ δε διαπιστώθηκε αυξηµένη επίπτωση γονοτοξικότητας από την έκθεση σε αέρια η/σ. Συγκρίνοντας διαφορετικές τεχνικές η/σ ως προς την τοξικότητα των αερίων και την αποβολή τους από τον πνεύµονα πειραµατόζωων φάνηκε ότι τα αέρια από την MS (mild steel) η/σ καθαιρούνται ταχύτερα από αυτά της SS (stainless steel) η/σ, τα οποία είχαν και µεγαλύτερη τοξικότητα. Η απελευθέρωση παραγόντων φλεγµονής (TNFa, IL 1 κ.λπ.) ήταν αυξηµένη στην SS η/σ. Οι επιδράσεις στον άνθρωπο προέρχονται κυρίως από τους ατµούς των µετάλλων, τα τοξικά αέρια και την υπεριώδη και υπέρυθρη ακτινοβολία. Τα αέρια που παράγονται κατά την η/σ εξαρτώνται κυρίως από την σύνθεση των µετάλλων που συγκολλούνται και από τα ηλεκτρόδια. Όταν το βασικό µέταλλο είναι σίδηρος ή 24

25 χάλυβας (ατσάλι) µε παρόµοια σύνθεσης ηλεκτρόδια, το κύριο συστατικό των αερίων θα είναι το οξείδιο του σιδήρου. Στη συγκόλληση ανοξείδωτου χάλυβα παράγονται αέρια µε νικέλιο και εξασθενές χρώµιο. Στη συγκόλληση σε γαλβανισµένες (επαψευδαργυρωµένες) λαµαρίνες και βαµµένα µέταλλα θα παραχθούν αέρια µε κάδµιο, οξείδιο του ψευδαργύρου ή µόλυβδο. Ανάλογα µε την επικάλυψη του ηλεκτροδίου µπορεί να παραχθούν φθοριούχα και ελεύθερα πυριτικά. Γενικά, διαφορετικές διαδικασίες η/σ παράγουν διαφορετικά αέρια και τοξικά συστατικά και γι αυτό οι κίνδυνοι πρέπει να εκτιµούνται ανάλογα. Τα τοξικά αέρια που παράγονται περιλαµβάνουν το µονοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου και όζον (Πίνακας 1). Αν υπάρχουν χλωριωµένοι υδρογονάνθρακες υπό µορφή διαλυτών (είτε πάνω στα µέταλλα είτε στον αέρα) τότε µπορεί να παραχθούν υψηλής τοξικότητας αέρια όπως το φωσγένειο και το υδροχλώριο. Η εγρήγορση που πρέπει να έχουν οι επαγγελµατίες υγείας υπογραµµίζεται στο ακόλουθο παράδειγµα µικρο-η/σ στη βιοµηχανία τηλεπικοινωνιών. Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στη συγκόλληση κραµάτων ψευδαργύρου και µολύβδου οδήγησε σε ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών συγκεντρώσεων, σε βιολογικούς δείκτες που δεν υπέρβαιναν τα θεσµοθετηµένα όρια, αλλά οι δυσµενείς επιδράσεις του µολύβδου στη σύνθεση της αίµης στους η/τ συνεχίστηκαν. Συνήθεις κλινικές εκδηλώσεις της έκθεσης στους καπνούς της η/σ περιλαµβάνουν αδρά ως αποτέλεσµα οξείας έκθεσης, ερεθισµό οφθαλµών και ρινοφάρυγγος, πυρετό, ρίγη, κεφαλαλγία, ναυτία, επιπόλαια αναπνοή, µυαλγίες και µεταλλική γεύση στο στόµα ενώ χρονίως µπορεί να αναπτυχθεί έκπτωση αναπνευστικής λειτουργίας µε βήχα και συρίττοντες στην ακρόαση. 25

26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ 4.1 Νεφροί Υψηλές συγκεντρώσεις οξειδίου του καδµίου µπορεί να σχηµατιστούν κατά την φλογοκοπή «επικαδµιωµένου» χάλυβα και µετά από µακρόχρονη έκθεση να προκαλέσουν βλάβη στα νεφρικά σωληνάρια. Συγκόλληση µε ειδικά ηλεκτρόδια ενισχυµένου χάλυβα προκαλεί αύξηση της απέκκρισης β-γκυκουρονιδάσης στα ούρα που υποδηλώνει σωληναριακή βλάβη. Όµως γενικά η η/σ δε σχετίζεται µε χρόνια νεφροπάθεια. 4.2 Νευρικό σύστηµα Οι σποραδικές περιπτώσεις η/σ µε συµπτωµατολογία από ΚΝΣ που έχουν αναφερθεί, συσχετίζονταν µε έκθεση σε αλουµίνιο, µόλυβδο και µαγγάνιο. Σε µηχανικούς αεροσκαφών που συγκολλούν ανοξείδωτο χάλυβα και χρησιµοποιούν σαν καθαριστικά χλωριωµένους και φθοριωµένους οργανικούς διαλύτες έχει αναφερθεί παράταση του χρόνου αντίδρασης, διαταραχές ισορροπίας και δυσκολία στη διάκριση χρωµάτων. 4.3 έρµα Οι η/τ συνήθως έχουν ουλές στο δέρµα τους οφειλόµενες σε εγκαύµατα από θερµά µεταλλικά σωµατίδια. ερµατίτιδα εξ επαφής λόγω έκθεσης στα αέρια (εξασθενές χρώµιο) έχει περιγραφεί όπως επίσης και περιπτώσεις κνίδωσης (βλέπε και πίνακα 2). Το ενδεχόµενο ανάπτυξης καρκίνου του δέρµατος είναι ακόµα σηµείο στην υγεία των η/τ που χρήζει προσοχής (βλέπε UV ακτινοβολία). 4.4 Αναπαραγωγικό σύστηµα Σε θήλεις η/τ διαπιστώθηκε αυξηµένη (όχι στατιστικά σηµαντική) συχνότητα αποβολών καθώς και γέννησης λιποβαρών εµβρύων σε σχέση µε άλλες βιοµηχανικές εργάτριες. Κακή ποιότητα σπέρµατος παρατηρήθηκε σε αυξηµένο ποσοστό η/τ πιθανά λόγω έκθεσης σε υψηλές θερµοκρασίες. Αν και ο µηχανισµός της υπογονιµότητας παραµένει άγνωστος διαπιστώθηκε αυξηµένη συχνότητα ανωµαλιών στην ποιότητα του σπέρµατος που σχετίζεται µε τα έτη υπηρεσίας. 26

27 4.5 Αναπνευστικό σύστηµα Πυρετός από ατµούς µετάλλων (metal fume fever or brass chills) Πρόκειται για µία οξεία αναπνευστική νόσο (µιµείται τη γρίπη) που απαντάται συχνά στους η/τ. Πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι η/τ (40% άνω των 30 ετών) παθαίνουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο κατά τη διάρκεια της εργασιακής τους ζωής. Επειδή η συχνότερη αιτία αυτής της οξείας και αυτοπεριοριζόµενης εµπύρετου νόσου είναι οι ατµοί οξειδίου του ψευδαργύρου, οι η/τ που εργάζονται σε γαλβανισµένα φύλλα µετάλλων (συνήθως χάλυβας επικαλυµµένος µε ψευδάργυρο) παρουσιάζουν τη νόσο, εκτός αν λαµβάνονται ειδικές προφυλάξεις για την ελαχιστοποίηση της έκθεσης. Έχουν ενοχοποιηθεί και άλλοι ατµοί οξειδίων των µετάλλων (χαλκός και µαγνήσιο), αλλά όχι τόσο συχνά όσο το οξείδιο του ψευδαργύρου. Οι περισσότεροι η/τ είναι εξοικειωµένοι µε τα συµπτώµατα και δεν αναζητούν ιατρική φροντίδα, γνωρίζοντας ότι η νόσος διαρκεί λίγες ώρες. Αν και συµβαίνει συχνότερα στους η/τ από την τοξική ή την εξ υπερευαισθησίας πνευµονίτιδα, σε πρώιµα στάδια η διαφοροδιάγνωση είναι δύσκολη. Συνήθως αρχίζει µερικές ώρες µετά τη δουλειά και αποδράµει µέσα σε 24 ώρες. Συχνότερα παρουσιάζονται πυρετός και λευκοκυττάρωση αλλά επίσης µπορεί να υπάρχουν ρίγη, βήχας, µυαλγία, µεταλλική γεύση, σιελόρροια και ήπιος συριγµός. Σοβαρότερη αναπνευστική βλάβη µπορεί να εκδηλωθεί µε τρίζοντες στην ακρόαση, πνευµονική διήθηση και απαιτεί συνεχή παρακολούθηση Ρινίτιδα Χρόνια φλεγµονή του ρινικού βλεννογόνου (ρινίτις) έχει περιγραφεί σχετιζόµενη µε τη συγκόλληση του κράµατος χάλυβα µε µαγγάνιο. Συγκόλληση ανοξείδωτου χάλυβα µε επικαλυµµένα ηλεκτρόδια έχει συσχετιστεί µε ατροφική ρινίτιδα. Με ρινίτιδα έχει επίσης συσχετιστεί η έκθεση σε κολοφώνιο κατά την κασσιτεροκόλληση στη βιοµηχανία ηλεκτρονικών Βρογχίτιδα Στην χρόνια βρογχίτιδα υπάρχει αυξηµένη παραγωγή βλέννης τέτοια ώστε να προκαλεί παραγωγικό βήχα για τουλάχιστον 3 µήνες το χρόνο για 2 συνεχή χρόνια. Πολλοί τη διακρίνουν σε 1) απλή, µε βλεννώδη απόχρεµψη 2) αποφρακτική, µε απόφραξη (µε µεταβολές στην σπιροµέτρηση, µείωση της FEV1) και 3) χρόνια ασθµατική βρογχίτιδα, µε επεισόδια λοιµώδους έξαρσης µε συρρίτοντες, δύσπνοια και υπεραντιδραστικότητα. Παθολογοανατοµία: η χρόνια βρογχίτιδα χαρακτηρίζεται από υπερπλασία και υπερτροφία των βλεννοπαραγωγών αδενίων του υποβλεννογόνιου χιτώνα των µεγάλων 27

28 βρόγχων. Ο δείκτης Reid ισούται µε το πηλίκο του πάχους της στοιβάδας των αδενίων προς το συνολικό πάχος του τοιχώµατος των βρόγχων και φυσιολογικά είναι 0, 44± 0, 09. Στη χρόνια βρογχίτιδα είναι σηµαντικά αυξηµένος µε µέσο όρο 0,52± 0, 08. Στους µικρούς βρόγχους οι βλάβες προκαλούν σηµαντικότερη µείωση της ροής του αέρα εξαιτίας της υπερπλασίας των καλυκοειδών κυττάρων, των φλεγµονωδών κυττάρων στο βλεννογόνο και υποβλεννογόνιο χιτώνα, την περιβρογχική ίνωση και τις ενδαυλικές συρροές βλέννης και της υπερπλασίας των λείων µυϊκών ινών. Επιβαρυντικοί παράγοντες: 1) Κάπνισµα. Προκαλεί διαταραχή στους κροσσωτό επιθήλιο, υπερτροφία και υπερπλασία των βλεννωδών αδενίων, αναστολή των αντιπρωτεασών και διέγερση των ουδετερόφιλων µε απελευθέρωση πρωτεολυτικών ενζύµων καθώς και σύσπαση των λείων µυϊκών ινών που αυξάνουν τις αντιστάσεις στους βρόγχους. 2) Ατµοσφαιρική ρύπανση. Το διοξείδιο του θείου προκαλεί εξάρσεις βρογχίτιδας ενώ το διοξείδιο του αζώτου βρογχιολίτιδας. 3) Λοιµώξεις. Πιο συχνά σε εξάρσεις ΧΑΠ βρίσκονται οι ρινοϊοί. 4) Επαγγελµατική έκθεση. Μερικές από τις ανόργανες σκόνες που ενοχοποιούνται για υπερέκκριση βλέννης ή/και απόφραξη περιλαµβάνονται στον πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας 2. Ουσίες που προκαλούν βρογχοκυψελιδικές αλλοιώσεις. Ανόργανες σκόνες Υπερέκκριση βλέννης Απόφραξη Πνευµονοκονίαση (P) Καρκίνος Αντιµόνιο + P Αρσενικό + C Βάριο και ενώσεις + P Κάδµιο + + P Σκόνη τσιµέντου + + Χρώµιο και ενώσεις + C Σκόνη άνθρακα + P Γραφίτης + + P Σκόνη σιδήρου + P Φώσφορος + + Σουλφιδικές ενώσεις + + Βανάδιο (πεντοξείδιο) + + Άλλοι χηµικοί παράγοντες που ενέχονται στην πρόκληση χρόνιας βρογχίτιδας είναι η αµµωνία, το υδρόθειο, πιθανά το διοξείδιο του αζώτου και το διοξείδιο του θείου, οι φθαλικοί ανυδρίτες και το φωσγένειο. Οι διαταραχές φυσιολογίας περιλαµβάνουν στένωση των αεραγωγών λόγο αύξησης του πάχους του τοιχώµατός τους, µείωση της ελαστικότητας (ενδοτικότητας) του πνευµονικού παρεγχύµατος και αύξηση των εκκρίσεων που προκαλούν µείωση της µέγιστης εκπνευστικής ροής λόγω αύξησης των αντιστάσεων. Οι αντιστάσεις είναι µεγαλύτερες στην εκπνοή γιατί τότε η διατοιχωµατική πίεση ( Pκυψ Pπλευρ = Pελαστ ) διαρκώς ελαττώνεται µε αποτέλεσµα να µειώνεται η διάµετρος των αεραγωγών. Το σηµείο σύµπτωσης των αεραγωγών, όπου προκαλείται παγίδευση αέρα, ονοµάζεται σηµείο ίσων πιέσεων ή σηµείο πνιγµού. Η αύξηση των εκπνευστικών αντιστάσεων λόγω των διαταραχών στην φυσιολογία που προαναφέρθηκαν, δεν επιτρέπει στο αναπνευστικό σύστηµα στο τέλος της εκπνοής να φτάσει στο σηµείο ισορροπίας, δηλαδή στη λειτουργική υπολειπόµενη χωρητικότητα (FRC). 28

29 Έτσι η εισπνοή αρχίζει σε όγκους µε θετική ελαστική δύναµη επαναφοράς (δυναµική υπερδιάταση) και µε θετική πίεση του συστήµατος στο τέλος της εκπνοής (θετική τελοεκπνευστική πίεση, PEEPi). Οι αναπνευστικοί µύες επιτελούν επιπλέον έργο γιατί κατά την έναρξη της εισπνοής θα πρέπει να υπερνικήσουν της PEEPi. Αυτή η δυσλειτουργία µπορεί να οδηγήσει σε ελάττωση του κυψελιδικού αερισµού και σε αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα (υπερκαπνία). Η δυναµική υπερδιάταση, λόγω αύξησης των ενδοθωρακικών αντιστάσεων ελαττώνει την φλεβική επαναφορά και µειώνει την καρδιακή παροχή µε µείωση της µερικής πίεσης του οξυγόνου. Τα παραπάνω προκαλούν διαταραχές του αερισµού αιµάτωσης που είναι η κύρια αιτία υποξαιµίας στις χρόνιες αποφρακτικές πνευµονοπάθειες (ΧΑΠ). Τα κύρια διαγνωστικά ευρήµατα περιλαµβάνουν ιστορικό καπνιστικής συνήθειας πλέον των 20 ετών, ηλικία άνω των πενήντα, µακρύ ιστορικό µε βήχα και έντονη βλεννοπυώδη απόχρεµψη, αρχικά µόνο το χειµώνα, στη συνέχεια όµως όλο το χρόνο. Τα κλινικά ευρήµατα περιλαµβάνουν δύσπνοια προσπάθειας (στην κόπωση), παχυσαρκία και κυάνωση ( blue bloaters ), απουσία δύσπνοιας ή ταχύπνοιας σε ηρεµία και επιδεινούµενη αναπνευστική ανεπάρκεια. Κατά την κλινική εξέταση µπορεί να διαπιστωθούν καρδιακή ώση δεξιά του στέρνου λόγω υπερτροφίας της δεξιάς καρδίας, φυσιολογική τυµπανικότητα κατά την επίκρουση των πνευµόνων και παχείς υγρούς και συρρίτοντες που αλλάζουν µε το βήχα και την απόχρεµψη κατά την ακρόαση. Επίσης δυσµενή κλινικά ευρήµατα περιλαµβάνουν διαστολικό κύλισµα και ολοσυστολικό φύσηµα λόγω ανεπάρκειας (λειτουργικής) της τριγχωλίνας στην ακρόαση της καρδιάς, διάταση σφαγίτιδων, ηπατοµεγαλία, ασκίτη, περιφερικά οιδήµατα, κυάνωση, βουβωνοκήλη και σπάνια πληκτροδακτυλία. Στην διάρκεια του ύπνου εµφανίζεται µείωση του κορεσµού της ατµοσφαιρίνης και επεισόδια άπνοιας που επιδεινώνουν τον υποαερισµό και την πνευµονική υπέρταση. Οι εργαστηριακές εξετάσεις περιλαµβάνουν αέρια αίµατος (PCO 2 χρονίως mmhg, PO 2 : mmhg), µέτρηση λειτουργικότητας πνευµόνων, στατικών όγκων και διάχυσης, όπου η ολική χωρητικότητα των πνευµόνων (TLC) είναι συχνά φυσιολογική µε µικρή αύξηση του υπολειπόµενου όγκου (RV). Η ζωτική χωρητικότητα (VC) είναι ελαφρά µειωµένη και η µέγιστη εκπνευστική ροή είναι µειωµένη. Η διάχυση δεν επηρεάζεται, ενώ είναι κατά κύριο λόγο αυξηµένες οι αντιστάσεις στους αεραγωγούς. Στην ακτινογραφία θώρακα µπορεί να διαπιστωθεί αύξηση του καρδιοθωρακικού δείκτη, επίταση του βρογχαγγειακού δένδρου στις βάσεις, διάταση των πνευµονικών αρτηριών και κεντροβοτρυδιακό εµφύσηµα. Η/Σ και βρογχίτιδα: Σε αρκετές µελέτες η η/σ βρέθηκε να συσχετίζεται µε αύξηση του επιπολασµού της χρόνιας βρογχίτιδας, κυρίως σε η/τ που εργάζονται µε κράµατα χάλυβα και αλουµίνιο. Μελέτες έχουν δείξει αυξηµένη θνησιµότητα των η/τ από χρόνια βρογχίτιδα ή πνευµονικό εµφύσηµα και από µη κακοήθεις αναπνευστικές παθήσεις γενικότερα. Οξεία ή χρόνια συµπτωµατολογία από το αναπνευστικό ανιχνεύεται συχνότερα σε η/τ όπως δείχνουν µεγάλες συγχρονικές µελέτες. Πολλές µελέτες έδειξαν αυξηµένο επιπολασµό βήχα και πυέλων µεταξύ των η/τ και της οµάδας ελέγχου µετά διόρθωση για το κάπνισµα. Για παράδειγµα ο Cotes κ.α. βρήκαν ότι οι η/τ ναυπηγείων έχουν σχετικό κίνδυνο για χρόνια βρογχίτιδα 2,8 φορές µεγαλύτερο, συγκρινόµενοι µε την οµάδα ελέγχου. Στην ίδια µελέτη, οι καπνιστές είχαν 3,2 φορές µεγαλύτερο κίνδυνο. Οι η/τ συχνότερα παρουσιάζουν συµπτώµατα των αεραγωγών που δεν πληρούν τα κριτήρια για χρόνια βρογχίτιδα. Μία πρόσφατη προοπτική µελέτη σε η/τ ναυπηγείου έδειξε αυξηµένη συχνότητα εµφάνισης παραγωγικού βήχα, συριγµού και συσφικτικού θωρακικού άλγους που υποχωρούσαν τα 29

30 Σαββατοκύριακα και τις διακοπές. Στην ίδια οµάδα δεν υπήρχε σηµαντική αύξηση χρόνιας βρογχίτιδας. Μετά από τρία έτη παρακολούθησης, στους ίδιους η/τ διαπιστώθηκε µείωση των συµπτωµάτων ανάλογη µε τη µείωση της έκθεσης Άσθµα Πρόκειται για νόσο των αεραγωγών, η οποία χαρακτηρίζεται από υπεραντιδραστικότητα του τραχειοβρογχικού δένδρου σε πολλαπλά ερεθίσµατα. Χαρακτηρίζεται από οξείες προσβολές βρογχικής απόφραξης µερικώς ή πλήρως αναστρέψιµες µεταξύ των προσβολών. Επίπτωση και αιτιολογία: πάσχει 4 5% του πληθυσµού, 50% κάτω των 10 ετών και ένα επιπλέον 25% κάτω των 40 ετών. Σε νεότερες ηλικίες, έχει διπλάσια επίπτωση στους άρρενες. Το άσθµα ταξινοµείται για πρακτικούς µόνο λόγους σε: 1) αλλεργικό (οικογενειακό ιστορικό, αυξηµένη ανοσοσφαιρίνη Ε (IgE), συνοδά ρινίτιδα, έκζεµα, κνίδωση, εκλύεται µετά εισπνοή ορισµένων αντιγόνων) και 2) ιδιοσυγκρασικό (χωρίς οικογενειακό ιστορικό, φυσιολογική IgE, δερµατικά τεστ αρνητικά, χωρίς συνοδές εκδηλώσεις). Γενικά όταν η έναρξη είναι σε νεαρή ή παιδική ηλικία συνήθως υπάρχει αλλεργικό υπόβαθρο, όταν αναπτύσσεται αργά µη αλλεργικό ή µικτό. Παθογένεια:,η ειδική υπεραντιδραστικότητα του βρογχικού δένδρου. Ο βασικός µηχανισµός παραµένει άγνωστος, όµως η επικρατέστερη άποψη είναι η φλεγµονή των αεραγωγών. Το ερέθισµα δρα στα µαστοκύτταρα (αλλά και στα βασεόφιλα και µακροφάγα) που απελευθερώνουν φλεγµονώδεις παράγοντες οι οποίοι δρουν άµεσα στις λείες µυϊκές ίνες των αεραγωγών και στη διαβατότητα των τριχοειδών προκαλώντας οξεία φλεγµονώδη αντίδραση (που ακολουθείται από χρόνια λόγω της χηµειοταξίας κυτταρικών στοιχείων στη βλάβη). Η/Σ και άσθµα. Έκθεση σε εξασθενές χρώµιο κατά την η/σ µε επικαλυµµένα ηλεκτρόδια ανοξείδωτου χάλυβα έχει συσχετιστεί µε ασθµατικές αντιδράσεις (άµεσου ή έµµεσου τύπου). Απόφραξη µπορεί να συµβεί εξαιτίας της έκθεσης σε όζον, κατά την MIG συγκόλληση αλουµινίου. Σε µία µεγάλη δανέζικη µελέτη διαπιστώθηκε αυξηµένο ποσοστό ασθµατικών κρίσεων στους η/τ ανάλογα και µε τη δόση έκθεσης. Επίσης αυξηµένη ήταν και η συχνότητα της βρογχικής υπεραντιδραστικότητας. Θεωρείται ότι και µία υπερβολική έκθεση σε ερεθιστικά αέρια µπορεί να προκαλέσει βρογχική υπεραντιδραστικότητα (θετικό τεστ µεταχολίνης) που επιµένει για µεγάλο διάστηµα. Έχει περιγραφεί περίπτωση όπου 4 χρόνια µετά από µία µόνη έκθεση η/τ διαπιστώθηκε υπεραντιδραστικότητα και βρογχική απόφραξη που απαντούσε στα βρογχοδιασταλτικά. Έκθεση σε ουσίες που απελευθερώνονται από τη διάσπαση των χρωµάτων µπορεί να προκαλέσουν αναστρέψιµη βρογχική απόφραξη. 30

31 Το κολοφώνιο είναι µία ρητίνη πεύκου που από τα αρχαία χρόνια χρησιµοποιείται ως αντιδιαβρωτική συγκολλητική ουσία. Είναι ευρέως διαδεδοµένη στην βιοµηχανία ηλεκτρονικών. Το 20% των εργαζοµένων που εκτέθηκαν σε αέρια κολοφωνίου σε εργοστάσιο στην Αγγλία παρουσίασαν συµπτώµατα άσθµατος. Στη δοκιµασία πρόκλησης υπάρχει µικρή συσχέτιση της αντίδρασης στο κολοφώνιο και της µη ειδικής αντιδραστικότητας στην ισταµίνη, πιθανός γιατί υπάρχει ειδική ευαισθητοποίηση. Ουσίες που περιέχουν χλωριούχο αµµώνιο και χλωριούχο ψευδάργυρο έχουν επίσης συσχετιστεί µε πρόκληση άσθµατος. Στη συγκόλληση αλουµινίου τα παραγόµενα αέρια του υλικού που περιείχε αµίαντο αιθυλαιθανολαµίνη προκάλεσα βρογχοσπασµό σε αρκετούς εργάτες. Το άλας του τετραφθοριούχου αλουµινίου µε κάλιο προκάλεσε άσθµα σε πέντε από τους επτά εργάτες στη συγκόλληση αλουµινίου. Ένας γνωστός παράγοντας πρόκλησης άσθµατος, το διισοκυανιούχο τολουόλιο, σχηµατίζεται από την επικάλυψη µε πολυουρεθάνη των ηλεκτροδίων. ιαπιστώθηκε ότι έκθεση στα προϊόντα θερµικής αποικοδόµησης αυτών των ηλεκτροδίων έχει βλαβερές επιδράσεις στους βλεννογόνους του οφθαλµού, της ρινός, του φάρυγγα και τους αεραγωγούς. Υπάρχουν λίγες σχετικά δηµοσιευµένες περιπτώσεις επαγγελµατικού άσθµατος σε η/τ και ελάχιστες προοπτικές µελέτες διερεύνησης του όµως αποτελεί αδιαµφισβήτητο κίνδυνο στην η/σ. Η σηµασία της έγκαιρης διάγνωσης και της αποµάκρυνσης από τον υπεύθυνο παράγοντα είναι κριτικής σηµασίας. Καθυστερηµένη διάγνωση µπορεί να οδηγήσει σε µη ειδική βρογχική αντιδραστικότητα και επιµονή των συµπτωµάτων. Το επαγγελµατικό άσθµα είναι συχνό σε κασσιτεροκολλητές, τις περισσότερες φορές σαν αποτέλεσµα αλλεργικής αντίδρασης στο κολοφώνιο, που χρησιµοποιείται σε πολλά κράµατα κασσιτέρου. Περιπτώσεις επαγγελµατικού άσθµατος έχουν επιβεβαιωθεί µε ειδικές δοκιµασίες πρόκλησης σε η/σ ανοξείδωτου χάλυβα. Γενικά, το αν η έκθεση σε ερεθιστικά αέρια η/σ µπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει µη αλλεργική υπεραντιδραστικότητα των αεραγωγών απαιτεί περισσότερη έρευνα. Μία πρόσφατη προοπτική µελέτη 50 η/τ που εργάζονταν κάτω από ελεγχόµενα επίπεδα έκθεσης έδειξε ότι δεν παρουσίασαν αύξηση θετικής δοκιµασίας πρόκλησης µεταχολίνης µετά από 3ετή παρακολούθηση, αν και ένας παρουσίασε επαγγελµατικό άσθµα συνδυασµένο µε αξιοσηµείωτη αύξηση στην αντιδραστικότητα των αεραγωγών. Η επαγγελµατική έκθεση βρέθηκε επίσης να σχετίζεται µε τη µη ειδική περιβαλλοντική ρύπανση και την ανάπτυξη βρογχικού άσθµατος. Εργασία σε περιβάλλον µε µη ειδικούς αέριους ρύπους τριπλασιάζει τον κίνδυνο για άσθµα. Τα αποτελέσµατα ήταν ανεξάρτητα ιστορικού ατοπίας, της έκθεσης σε κάπνισµα, σε ισοκυανιούχα, σε η/σ ανοξείδωτου χάλυβα ή σε άλατα αλουµινίου. Αυτό υπογραµµίζει την ανάγκη για σωστές συνθήκες αερισµού Πνευµονίτιδα εξ υπερευαισθησίας και τοξική πνευµονίτιδα Πνευµονίτιδα εξ υπερευαισθησίας ή εξωγενής αλλεργική κυψελιδίτιδα ονοµάζεται η ανοσολογικής αρχής φλεγµονώδης διεργασία του πνευµονικού παρεγχύµατος που αφορά το τοίχωµα των κυψελίδων και τα τελικά βρογχιόλια και είναι δευτεροπαθής από επαναλαµβανόµενη εισπνοή οργανικών παραγόντων από έναν ευαίσθητο οργανισµό. Η αιτία είναι γνωστή, σε αντίθεση µε τις άλλες διάµεσες πνευµονίτιδες. Μερικά από τα αίτια αναφέρονται στον πίνακα που ακολουθεί: 31

32 Πίνακας 3. Αιτία πνευµονιτίδων εξ υπερευαισθησίας Νόσος Αντιγόνο Προέλευση αντιγόνου Βαγάσσωση Πνεύµονας αγρότη Πνεύµονας εργάτη σε µανιτάρια Πνεύµονας εργάτη σε κοσκίνισµα πατάτας Πνεύµονας εκτροφέα πτηνών Θερµόφιλοι. Ακτινοµύκητες. Πρωτείνες παπαγάλων, περιστεριών, ορνίθων κ.λπ. "Μουχλιασµένα" (σακχαροκάλαµο), άχυρα, δηµητριακά, χόρτα, "φουσκί" µανιταριών. Περιττώµατα και φτερά πτηνών Πνεύµονας τυροκόµου Penicillium casei Μουχλιασµένο τυρί Πνεύµονας εργάτη Ισοκυανιούχα Αφρός σε χηµικά πολυουρεθάνης, Πνεύµονας εργάτη σε "κοπρόχωµα" (φουσκί) Πνεύµονας εργάτη σε βύνη Πνεύµονας καπνεργάτη Νόσος εργάτη σε απορρυπαντικά Πνεύµονας γουναρά Πνεύµονας συντηρητή κλιµατιστικών (πνευµονίτιδα αερισµού) Sequoisis Πνεύµονα χρήστη σάουνας Πνεύµονας µυλωνά Lycoperdonosis Ασπέργιλλος Aspergillus fumigatus ή clavatus Ένζυµα Bacillus subtilis Σκόνη ζωικής γούνας Aureobasidium pullulans ή άλλοι µικροοργανισµοί Sitophilus granarius Λυκόπερδον, πορδοµανίταρο βερνίκια, λούστρα Κοπρόχωµα Μουχλιασµένο κριθάρι Μούχλα σε κάπνα Απορρυπαντικά έρµατα ζώων Εποικισµένο νερό στην ύγρανση και ατµοποίηση των κλιµατιστικών. Πριονίδι σεκόϊας. Εποικισµένο νερό σάουνας Εντοµοβριθές σιτάλευρο Πικραλίδα (άγριο χορταρικό) Παθογένεια: η πρώιµη αντίδραση χαρακτηρίζεται από αύξηση των πολυµορφοπύρηνων στις κυψελίδες και τους µικρούς αεραγωγούς. Αυτή η αρχική διαταραχή όµως ακολουθείται από συσσώρευση µονοπύρηνων στον πνεύµονα και τη δηµιουργία κοκκιώµατος (εδώ έχουµε επιβραδυνοµένου τύπου υπερευαισθησία). Έχουν βρεθεί στο αίµα των εκτεθειµένων ατόµων αντισώµατα έναντι των υπεύθυνων αντιγόνων. Στο βρογχοκυψελιδικό έκπλυµα υπάρχει αύξηση των Τα λεµφοκυττάρων όπως και σε άλλες κοκκιωµατώδεις νόσους (CD8) ενώ σε πρόσφατη έκθεση υπάρχει αύξηση πολυµορφοπυρήνων και CD4. 32

33 Κλινικά: επικρατεί η εικόνα της διάµεσης πνευµονίτιδας. Εµφανίζεται ως: α) οξεία µε βήχα, δύσπνοια, πυρετό, κακουχία, ρίγη, 6-8 ώρες µετά την έκθεση στο υπεύθυνο αντιγόνο και υποχωρεί σε λίγες µέρες αν δεν επαναληφθεί η έκθεση β) υποξεία, εξελίσσεται ύπουλα σε περίοδο εβδοµάδων µε βήχα και δύσπνοια και µπορεί να καταλήξει σε κυάνωση και βαριά δύσπνοια, οπότε απαιτεί νοσηλεία. Μπορεί η υποξεία να ακολουθήσει την οξεία µορφή αν συνεχιστεί η έκθεση στο αιτιολογικό παράγοντα. Σπανιότερα µεταπίπτουν σε χρόνια γ) χρόνια σαν προοδευτικά εξελισσόµενη διάµεση πνευµονίτιδα µε βήχα και δύσπνοια. Συνήθως όταν είναι µικρή η συγκέντρωση του αντιγόνου. ιαγνωστικά ευρήµατα: Ορολογικά αίµα : Η έκθεση σε αναγνωρισµένο αντιγόνο και η ανίχνευση των ειδικών αντισωµάτων στον ορό. Ουδετεροφιλία, λεµφοπενία, χωρίς ηωσινοφιλία, αυξηµένοι δείκτες φλεγµονής (ΤΚΕ, CRP, RF) και ανοσοσφαιρίνες. Απεικονιστικά: η α/α θώρακα µπορεί να είναι και φυσιολογική ακόµη και σε συµπτωµατικούς ασθενείς. Τα ευρήµατα µπορεί να είναι µικρές, στικτές ή διάχυτες διηθήσεις, δικτυοζώδης απεικόνιση έως και εικόνα µελικήθρας. Εξαιρετικά σπάνια πλευριτική συλλογή ή πυλαία λεµφαδενοπάθεια. Η αξονική τοµογραφία (HRCT) θώρακα δε δίνει παθογνωµικές εικόνες αλλά αναδεικνύει κεντρολοβιακές ανωµαλίες, ασαφή οζίδια (στο 50%) εντός των αεροφόρων χώρων, εικόνα «θαµβής υάλου» (ground glass). Σε οξεία φάση παρατηρείται διάχυτη πύκνωση. Αναπνευστικές δοκιµασίες: περιοριστικού τύπου πνευµονοπάθεια, µειωµένη ικανότητα διάχυσης, µειωµένη ενδοτικότητα και υποξαιµία που εκλύεται µε την άσκηση. Βρογχοκυψελιδικό έκπλυµα (lavage): Ανευρίσκονται αυξηµένα Τ λεµφοκύτταρα, τα οποία είναι κατά κύριο λόγο CD8. Σε πρόσφατη έκθεση ανευρίσκεται και αύξηση των CD4 και των πολυµορφοπυρήνων. Επίσης µαστοκύτταρα και ηωσινόφιλα. Βιοψία πνεύµονα: Συνήθως διαβρογχική. Η κλασσική τριάδα είναι: µονοπύρηνα στα τελικά βρογχιόλια, διάµεση διήθηση από λεµφοκύτταρα και πλασµατοκύτταρα και µειωµένο µη νεκρωτικό κοκκίωµα (σπάνια διάσπαρτα κοκκιώµατα) χωρίς συµµετοχή των αγγείων. Τα δερµατικά tests και ο ερεθισµός µε εισπνεόµενα αντιγόνα µόνο ερευνητικά στη διάγνωση (λόγω έλλειψης τυπικών µη ερεθιστικών αντιγόνων σε αποδεδειγµένα ελεγχόµενα πρωτόκολλα). Και τα in vitro τεστ δεν έχουν συσχετιστεί επαρκώς. Με τον όρο τοξική πνευµονίτιδα, εδώ περιλαµβάνονται η χηµική πνευµονίτιδα, η οξεία βλάβη των πνευµόνων, το πνευµονικό οίδηµα και το σύνδροµο αναπνευστικής δυσχέρειας των ενηλίκων (ARDS). Η διαφοροδιάγνωση της τοξικής και της πνευµονίτιδας εξ υπερευαισθησίας µπορεί να είναι δύσκολη αν και το θεραπευτικό κριτήριο βοηθά (χρήση γλυκοκορτικοειδών συστηµατικά). 33

34 ιαφοροδιάγνωση: Πνευµονίτιδα εξ' υπερευαισθησίας Συνεχή και κλιµακωτής έντασης επεισόδια βήχα, συσφικτικό θωρακικό άλγος, επιπόλαια αναπνοή και πυρετός που συµβαίνουν αρκετές ώρες µετά την έναρξη της έκθεση. Πυρετός και ρίγη συχνά. Μπορεί να µην πάσχουν συνάδελφοι στον ίδιο χώρο εργασίας (δόσεις έκθεσης για ευαισθητοποίηση και χαµηλές). Προηγηθείσα έκθεση στον αντιγονικό παράγοντα (τουλάχιστον µία) Τοξική πνευµονίτιδα Αποµονωµένο γεγονός που σχετίζεται µε ασυνήθη έκθεση και σχετικά καθυστερηµένη εµφάνιση 4-6 ή περισσότερες ώρες µετά την έκθεση (χαρακτηριστικό το πνευµονικό οίδηµα από το διοξείδιο του αζώτου). Πυρετός και ρίγη σπανιότερα. Συνήθως οι συνεκτιθέντες αναπτύσσουν παρόµοια συµπτωµατολογία. (δεν απαιτείται) Μεγάλη ποικιλία υλικών που παράγονται κατά την η/σ µπορεί να προκαλέσουν πνευµονίτιδα τοξική ή εξ υπερευαισθησίας συνήθως υπό συνθήκες συγκόλλησης ή κοπής σε ασυνήθη µέταλλα. Μερικά από τα υλικά που ενοχοποιούνται για πρόκληση των πνευµονίτιδων κατά την η/σ περιλαµβάνουν το βηρύλλιο, το κάδµιο, το µαγγάνιο, το διοξείδιο του αζώτου, το όζον, το φωσγένειο και η φωσφίνη. Άλλοι τοξικοί χηµικοί παράγοντες που µπορεί να προκαλέσουν τοξική πνευµονίτιδα είναι οι ατµοί των οξέων (H 2 SO 4, HNO 3 ), η αµµωνία, τα κυανιούχα άλατα, η φορµαλδεΰδη, το υδροθείο και τα ισοκυανιούχα. Οι σύγχρονες πρακτικές εργασίας κατά την η/σ έχουν µειώσει το κίνδυνο οξείας βλάβης που όµως είναι υπαρκτός. Σηµειώνεται ότι ο κίνδυνος αυξάνει πολύ όταν η αφαίρεση χρωµάτων και επικαλύψεων από την επιφάνεια των µετάλλων πριν την η/σ. Αµέσως µετά από ένα οξύ επεισόδιο πνευµονίτιδας, µέτρηση των µετάλλων (όπως καδµίου, υδραργύρου ή ψευδαργύρου) σε δείγµα ούρων 24ώρου µπορεί να επιβεβαιώσει τη διάγνωση. Αναλύσεις για µέταλλα και ιχνοστοιχεία στο πνευµονικό παρέγχυµα η/τ µε διάµεση πνευµονοπάθεια χρησιµεύουν για την ανάδειξη των αιτιολογικών παραγόντων, αλλά συνήθως δεν επηρεάζουν τη θεραπευτική αγωγή. Νέες τεχνικές για ποιοτικό και ποσοτικό προσδιορισµό του ανόργανου σωµατιδιακού υλικού στον πνεύµονα (π.χ. microprobe analysis) παρέχονται σε κλινική βάση σε επιλεγµένα κέντρα Πνευµονοκονίαση Ο όρος πνευµονοκονίαση χρησιµοποιείται για την οµάδα εκείνη των πνευµονοπαθειών, οι οποίες προκαλούνται από την εισπνοή σκόνης. Μερικές επιφέρουν αντιδραστική ίνωση µε ανάλογη κλινική συµπτωµατολογία ενώ άλλες υψηλής ακτινοσκιερότητας (ανάλογης µε τον ατοµικό αριθµό των εισπνεόµενων στοιχείων) δεν προκαλούν ανάλογη συµπτωµατολογία. Τέτοιες καλοήθεις πνευµονοκονιάσεις προκαλεί ή έκθεση σε οξείδιο του σιδήρου (σιδήρωση), σε οξείδια του σιδήρου και αργύρου (αργυροσιδήρωση), σε κασσίτερο (στάνωση), σε βάριο (βαρίτωση), σε αντιµόνιο, χρώµιο, ζιρκόνιο και δηµήτριο. Σε µελέτη επιχειρήθηκε να συσχετιστεί η συγκέντρωση και το σχήµα (angular και fibrous) των σωµατιδίων στους πνεύµονες πασχόντων µε την επαγγελµατική έκθεση. Η σύνθεση των σωµατιδίων εξηγήθηκε πλήρως από το επαγγελµατικό ιστορικό, αλλά η µεγάλη ποικιλία τους κατέδειξε την πολυπλοκότητα στον καθορισµό συγκεκριµένης επαγγελµατικής έκθεσης ως αιτίας νόσου. 34

35 Η συγκέντρωση ρυπαντών στον πνεύµονα η/τ µετρήθηκε µε µαγνητική µέθοδο από 0,03 έως 1,5gr. Είχαν εναποτεθεί κυρίως στις κεντρικές περιοχές των πνευµόνων αν και υπήρχε µεγάλη ποικιλοµορφία στην κατανοµή και τη συγκέντρωση, παρά τις όµοιες συνθήκες έκθεσης. Στους η/τ µε περισσότερα από 5 χρόνια έκθεσης, η ποσότητα της σκόνης ήταν ανεξάρτητη του χρόνου έκθεσης. Φαίνεται ότι η «συγκέντρωση» ρυπαντών σταθεροποιείται µετά από πέντε χρόνια. Ο όρος «πνεύµονας η/τ», αν όχι τελείως άχρηστος είναι µη ειδικός. Στις περισσότερες περιπτώσεις µπορεί και πρέπει να γίνεται πιο ειδική διάγνωση µετά από προσεκτική σύγκριση του ιστορικού έκθεσης µε την κλινική εικόνα του η/τ. Η πνευµονοκονίαση στον η/τ µπορεί να προέρχεται από απλές ή µικτές εκθέσεις µε αθροιστική δράση. Στην διαφοροδιάγνωση πρέπει να υπολογίζεται και η έκθεση σε αµίαντο ή πυρίτιο. Επαναλαµβανόµενα επεισόδια πνευµονίτιδας εξ υπερευαισθησίας µπορεί να προκαλέσουν χρόνια πνευµονική ίνωση που πρέπει να διαφοροδιαγιγνώσκεται από την πνευµονοκονίαση. Μία καλοήθης πνευµονοκονίαση είναι η σιδήρωση ( arc welder s siderosis ). Είναι αναστρέψιµη και όταν ανακαλύπτεται µπορεί να µη συνοδεύεται από συµπτώµατα. Σκιερότερες ακτινογραφίες θώρακος η/τ περιγράφηκαν πρώτα από τους Doig και McLaughlin το 1936 και ερµηνεύθηκαν σαν ένδειξη εναποθέσεων οξειδίων του σιδήρου (σιδήρωση) παρά σαν πνευµονική ίνωση. Οι ίδιοι συγγραφείς δέκα χρόνια αργότερα περιέγραψαν περιπτώσεις που οι ακτινογραφικές αλλοιώσεις υπέστρεψαν µετά από τη διακοπή της έκθεσης. Σε µελέτη σε η/τ βιοµηχανίας στη Σκωτία διαπιστώθηκε ότι παρουσίαζαν µικρές σκιερότερες στην α/α θώρακα σε ποσοστό 5% µετά από 20 χρόνια εργασίας και 20% µετά από 35 µε 40 χρόνια. Το οξείδιο του σιδήρου (FE 2 O 3 ) είναι περισσότερο ακτινοσκιερό από κάθε άλλη επαγγελµατική σκόνη αλλά ελάχιστα ή καθόλου ινωτικό (δεν προκαλεί ίνωση) και έτσι ο ασθενής µε πνευµονοκονίαση αµιγώς από οξείδιο του σιδήρου (σιδήρωση) παρουσιάζει µία πολύ «παθολογική» ακτινογραφία χωρίς ελάττωση της αναπνευστικής λειτουργίας από της έκθεση στην η/σ (σε αντίθεση µε την αµιάντωση όπου η ακτινογραφία υποεκτιµά τη σοβαρότητα της βλάβης). Κατά την παρακολούθηση µίας οµάδας εν ενεργεία και συνταξιούχων η/τ ναυπηγείου, µε µία τεχνική µέτρησης του σιδήρου των πνευµόνων µε µαγνήτες (magnetopneumotography), διαπιστώθηκε µία συσσώρευση περίπου 70 mg σιδήρου ετησίως στους πνεύµονες νέων η/τ, ένα µέσο ολικό φορτίο των πνευµόνων της τάξεως του 1 g µετά από 10 χρόνια η/σ και τελική κάθαρση από τους πνεύµονες περίπου 20% του συσσωρευµένου φορτίου ετησίως σε µη εκτεθειµένους πρώην η/τ. Ακτινολογικά η σιδήρωση δεν είναι συχνή σήµερα. Όµως υποδεικνύει την ανάγκη για προσεκτική διερεύνηση του επαγγελµατικού ιστορικού. Λόγω της οµοιότητας στα ακτινολογικά ευρήµατα η διαφοροδιάγνωση βάσει των κλινικών δεδοµένων από την ίνωση από µικτές σκόνες, την πυριτίαση και την αµιάντωση δεν είναι εύκολη. Οι η/τ µπορεί επίσης να αναπτύξουν πνευµονοκονίαση από οξείδιο του κασσίτερου (κασσιτέρωση, stannosis), από σκόνη άνθρακα (ανθράκωση) και από οξείδιο του αλουµινίου (αλουµίνωση, αργίλωση). 35

36 Σε µία έρευνα του 1978 σε η/σ στη Μ. Βρετανία, διαπιστώθηκε ότι το 7% είχε κάποιου βαθµού πνευµονοκονίαση κανείς προϊούσα µαζική ίνωση. Πολλές επιδηµιολογικές δεν ανέδειξαν σχέση µεταξύ η/σ και περιοριστικού τύπου πνευµονοπάθειας σαν έκφραση πνευµονικής ίνωσης. Παρά ταύτα, περιπτώσεις η/τ ναυπηγείων µε περιοριστικού τύπου πνευµονοπάθεια έχουν ανακοινωθεί. Οι η/τ εκτίθενται εκτός του οξειδίου του σιδήρου, σε µη κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου, αµίαντο και φθοριούχα από τις επικαλύψεις των ηλεκτροδίων. Επίσης σε µέταλλα όπως αλουµίνιο, κάδµιο, χρώµιο, µαγγάνιο και νικέλιο από τους πυρήνες (πάστα) των ηλεκτροδίων και σε αέρια όπως το φωσγένειο, το διοξείδιο του αζώτου και το όζον. Η/τ που εργάζονται κοντά σε αµµοβολές µπορεί να εκτίθενται σε κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου, όπως και σε αµίαντο στα ναυπηγεία και σε άλλες βαρείες βιοµηχανίες. Σηµαντική λειτουργικά πνευµονική ίνωση στους η/τ αποδίδεται κυρίως στην έκθεση σε σκόνη πυριτίου, σε αέριο διοξειδίου του αζώτου ή άλλα συστατικά των καπναερίων της η/σ. Αυτή η πιο σοβαρή µορφή ίνωσης των η/τ µοιάζει µε την επιλεγµένη πνευµονοκονίαση µειοψηφίας ασθενών µε πυριτίαση (σιλίκωση) µε µικρά οζίδια (1-10 mm) στα άνω πνευµονικά τµήµατα που µπορεί να αποτιτανωθούν, «κέλυφος ωού» από την αποτιτάνωση των πυλαίων λεµφαδένων και ενίοτε εµφυσηµατικές αλλοιώσεις ή µε την πνευµονοκονίαση των ανθρακωρύχων (µε κοµβολογιοειδή ή οζώδη διαφραγµάτια, µε υποπλευρικά και κεντρολοβιακά οζίδια στο διάµεσο ιστό). Η επιλεγµένη αυτή πνευµονοκονίαση είναι αυτή που σε σηµαντικό ποσοστό καταλήγει στη σοβαρότατη προοδευτική µαζική ίνωση (PMF). Εργαστηριακές τοξολογικές µελέτες δείχνουν ότι η έκθεση στα καπναέρια η/σ µπορεί να οδηγήσει σε χρόνια διάµεση πνευµονική ίνωση µε πιθανούς αιτιολογικούς παράγοντες το εξασθενές χρώµιο στην η/σ ανοξείδωτου χάλυβα και το διοξείδιο του αζώτου. «Σωµάτια η/σ» έχουν περιγραφεί σε τοµές αιµοτοξυλίνης ηωσίνης από δείγµατα πνευµόνων η/τ. Αυτά τα επικαλυµµένα µε σίδηρο σωµατίδια αντιπροσωπεύουν ανθρακούχα ή µεταλλικά συστατικά των καπναερίων που εισπνεύθηκαν και εναποτέθηκαν στα αναπνευστικά βρογχιόλια ιάµεσες πνευµονοπάθειες (ILDs) / Ιδιοπαθής πνευµονική ίνωση Πρόκειται για ετερογενή οµάδα νοσηµάτων που αφορά στο κυψελιδικό τοίχωµα και τον περικυψελιδικό χώρο. Χαρακτηρίζονται από χρόνια και ύπουλη πορεία. Αρχικά αναπτύσσεται φλεγµονή στο κυψελιδικό τοίχωµα (κυψελίτιδα), ακολουθεί επέκταση στο διάµεσο ιστό και τελικά αναπτύσσεται διάµεση ίνωση. Αδρά, οι διάµεσες πνευµονοπάθειες διακρίνονται σ αυτές µε γνωστό αίτιο, συχνά επαγγελµατικής αιτιολογίας και σ αυτές µε άγνωστο αίτιο, µε συχνότερες τη σαρκοείδωση, την ιδιοπαθή πνευµονική ίνωση και τα αυτοάνοσα νοσήµατα. Επίσης διακρίνονται σε αυτές που κάνουν κοκκίωµα ή όχι. Ο αµίαντος, η ακτινοβολία και η πνευµονίτιδα εξ υπερευαισθησίας (από οργανικές σκόνες) προκαλούν µη κοκκιωµατώδεις διάµεσες πνευµονοπάθειες ενώ ανόργανες σκόνες όπως του βηρυλλίου και τα πυριτικά κάνουν και κοκκίωµα. 36

37 Για την ιδιοπαθή πνευµονική ίνωση που είναι αντιπροσωπευτική της κατηγορίας των διάµεσων πνευµονοπαθειών θα αναφερθούν συνοπτικά στοιχεία. Παθογένεια: Αφορά το κυψελιδικό τοίχωµα (πνευµονοκύτταρα I και II), το διάµεσο στηρικτικό ιστό (ινοβλάστες, κολλαγόνο, πρωτογλυκάνες), το τριχοειδικό ενδοθήλιο αλλά όχι τους ανώτερους αεραγωγούς. Στις κυψελίδες ανευρίσκονται µακροφάγα, διάµεσα µονοκύτταρα, πολυµορφοπύρηνα, λεµφοκύτταρα και ηωσινόφιλα. Είναι χαρακτηριστική η ενεργοποίηση των µακροφάγων (το κεντρικό κύτταρο) από κάποιο αντιγόνο (Ag) που δεν έχει προσδιοριστεί και αρχίζει µία ανοσολογική απάντηση. Το µακροφάγο απελευθερώνει: 1) χηµειοτακτικούς παράγοντες (IL 8 και λεµφοκοτριένη B4) που µεταφέρουν πολυµορφοπύρηνα και ηωσινόφιλα από το αίµα στην κυψελίδα και 2) PDGF B (αυξητικούς παράγοντες των αιµοπεταλίων) που ενεργοποιούν τους ινοβλάστες, ένα παράγοντα που µοιάζει µε τον Insulin growth factor προκαλώντας έτσι υπερπλασία των λείων µυϊκών κυττάρων. Αυτά έχουν σαν αποτέλεσµα την έξοδο των κυττάρων και χηµειοτακτικών ουσιών στο διάµεσο ιστό, οίδηµα στην ενδοκυψελιδική µεµβράνη, τοιχωµατική φλεγµονή και αύξηση της διαπεραστικότητας των τριχοειδών µε συνέπεια ίνωση, απόφραξη κυψελίδων, ανάπτυξη ουλώδους ιστού και κυστικών περιοχών από έλξη. ιάγνωση: Τα κλινικά ευρήµατα περιλαµβάνουν ηλικία γύρω στα 50 έτη, ξηρόβηχα, δύσπνοια, αδυναµία στην προσπάθεια, καταβολή, ανορεξία, απώλεια βάρους και αρθραλγίες. Επίσης διαπιστώνονται µη µουσικοί ή εκπνευστικοί τρίζοντες στις βάσεις άµφω, ταχύπνοια στην ηρεµία, κυάνωση, πληκτροδακτυλία (χωρίς υπερτροφική οστεοαρθροπάθεια) και τελικά πνευµονική καρδία µε ευρήµατα δεξιάς καρδιακής ανεπάρκειας. Απεικονιστικά: στην ακτινογραφία θώρακα υπάρχει η χαρακτηριστική δικτυοζώδης σκίαση στα κατώτερα πνευµονικά πεδία. Αρχικά εικόνα θαµβής υάλου ( ground glass ) λόγω φλεγµονής των κυψελίδων (οξεία κυψελίτιδα) στις βάσεις. Ακολουθούν γραµµοειδείς σκιάσεις από εξίδρωµα στο διάµεσο ιστό και οζώδεις διηθήσεις και τελικά εικόνα µελικηρήθρας ή ελβετικού τυριού σε όλα τα πνευµονικά πεδία και δακτυλιοειδείς βλάβες λόγω βρογχεκτασιών. Τα εργαστηριακά ευρήµατα περιλαµβάνουν αυξηµένη ΤΚΕ, κρυοσφαιριναιµία, υπεργαµµασφαιριναιµία, ανοσοσυµπλέγµατα, αυξηµένα ΑΝΑ και αντιdna (10%). Η TLC, RV και VC είναι µειωµένες. Η FEV1 δε µεταβάλλεται (περιοριστικού τύπου βλάβη). Υπάρχει υποξαιµία, ενώ η PCO2 είναι φυσιολογική ή µειωµένη. Το PH φυσιολογικό και η διάχυση (TLCO) µειωµένη κατά 30 50%. Στο βρογχοκυψελιδικό έκπλυµα βρίσκουµε κυρίως πολυµορφοπύρηνα (>20%), ηωσινόφιλα (1 4%), αυξηµένη IgG, ελαττωµένη γλουταθειόνη (αντιξειδωτικό) και αυξηµένη ισταµίνη Βρογχογενές καρκίνωµα Αποτελεί τη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο. Κυρίως εµφανίζεται µεταξύ ετών. Τη στιγµή της διάγνωσης 20% των πασχόντων έχει τοπική νόσο, στο 25% η νόσος έχει επεκταθεί στους επιχώριους λεµφαδένες και στο 55% διαπιστώνονται αποµακρυσµένες µεταστάσεις. Οι καπνιστές διατρέχουν φορές µεγαλύτερο κίνδυνο και η σχέση είναι δοσοεξαρτώµενη. Η περιβαλλοντική ρύπανση (π.χ. έκθεση σε ραδόνιο) συµµετέχει συνεργικά και το παθητικό κάπνισµα φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο κατά 50%. Οι περιπτώσεις που αποδίδονται σε επαγγελµατική έκθεση κυµαίνονται µεταξύ 9,2 και 15% ενώ το κάπνισµα µπορεί να ευθύνεται µέχρι και για 85% των κακοηθειών του πνεύµονα. Κοινωνικοοικονοµικοί παράγοντες φαίνεται να επιδρούν ανεξάρτητα από την επαγγελµατική έκθεση, το κάπνισµα και 37

38 άλλους µείζονες συγχυτικούς παράγοντες (confounders) στην επίπτωση του καρκίνου του πνεύµονος. Ο κίνδυνος καρκίνου του πνεύµονα στους η/τ είναι ένα σηµαντικό θέµα της επαγγελµατικής επιδηµιολογίας διότι αφορά περισσότερους από τρία εκατοµµύρια εργαζόµενους στις προηγµένες τεχνολογικά χώρες και είναι επιβεβαιωµένο ότι οι η/τ εκτίθενται σε καρκινογόνα, όπως το εξασθενές χρώµιο και το νικέλιο. Επιπροσθέτως οι η/τ µπορεί να εκτίθενται σε αµίαντο σε χώρους όπως τα ναυπηγεία και άλλες βιοµηχανίες. Το Βρογχογενές καρκίνωµα είναι η σηµαντικότερη ανησυχία των η/τ. Οι ατµοί της η/σ έχουν ταξινοµηθεί ως πιθανά καρκινογόνα στους ανθρώπους (possibly carcinogenic to humans International Agency for Research on Cancer, IARC) από την ειδική επιτροπή της IARC. Το συµπέρασµα βασίστηκε σε περιορισµένες ( limited ) ενδείξεις για καρκινογένεση των ατµών της η/σ στους ανθρώπους και ανεπαρκείς στα πειραµατόζωα. Τα κύρια στοιχεία αντλήθηκαν από 11 προοπτικές µελέτες κοορτής και 12 µελέτες ασθενών µαρτύρων. ύο από τις µελέτες κοορτής δε βρήκαν σχέση µεταξύ αερίων η/σ και καρκίνου του πνεύµονα. Οι υπόλοιπες µελέτες κοορτής ανέδειξαν στατιστικά σηµαντική σχέση επαγγέλµατος και καρκίνου του πνεύµονα. Από τις 12 µελέτες ασθενών µαρτύρων, οι 10 ανέδειξαν συσχέτιση και οι δύο όχι. Ο σχετικός κίνδυνος προσδιορίστηκε στο 1,3 1,4 δηλαδή µία αυξηµένη επίπτωση καρκίνου του πνεύµονα σε η/τ της τάξεως του 40 50%. Μελέτη µε διόρθωση για το κάπνισµα και το κοινωνικοοικονοµικό επίπεδο έδειξε 33% αποδοτέο κίνδυνο στην η/σ για καρκίνο του πνεύµονα. Σε άλλη µελέτη ο σχετικός κίνδυνος προσδιορίστηκε περίπου στο 1,65 τόσο για την η/σ µαλακού χάλυβα (MS) όσο και ανοξείδωτου χάλυβα (SS). Τη συσχέτιση η/σ και καρκίνου επιπλέκουν το κάπνισµα, η έκθεση σε αµίαντο ή άλλα καρκινογόνα απόντα στον καπνό της η/σ, η αύξηση του κινδύνου σε συγκεκριµένες η/σ διαδικασίες και η άµβλυνση του µεγέθους της σχέσης (dilution) για όλους τους η/τ και ο µεγάλος λανθάνων χρόνος (η αύξηση του κινδύνου δεν γίνεται εµφανής πριν από 20 ως 30 χρόνια µετά την πρώτη έκθεση). Σε µεγάλη προοπτική µελέτη αναφέρεται ότι θετική συσχέτιση έκθεσης σε αέρια η/σ και καρκίνου, τελικά, αποδόθηκε στην έκθεση σε αµίαντο, χρώµατα και πολυκυκλικούς αρωµατικούς υδρογονάνθρακες (PAHs). Μία µετά ανάλυση που περιέλαβε όλες τις δηµοσιευµένες µελέτες µεταξύ 1954 και 1994 (συγκεκριµένα 18 µελέτες ασθενών µαρτύρων και 31 προοπτικές µελέτες) έδειξε µία αύξηση 30-40% του σχετικού κινδύνου (ΣΚ) για καρκίνο του πνεύµονα στους η/τ, η οποία δεν µπορούσε να εξηγηθεί από την έκθεση στο νικέλιο και το χρώµιο η/τ που εργαζόταν µε ανοξείδωτο χάλυβα (SS). Η µελέτη δεν έδειξε αυξηµένο κίνδυνο για τους SS η/τ σε σχέση µε τους MS (mild steel) η/τ. Πιθανώς το SMR για τους πρώτους να υποεκτιµάται από ένα εντονότερο φαινόµενο υγιούς εργάτη. Οι σοβαρότεροι συγχυτικοί παράγοντες στις επιδηµιολογικές µελέτες η/σ και καρκίνου του πνεύµονα, το κάπνισµα και η έκθεση σε αµίαντο ίσως ερµηνεύουν συνεργατικά ένα ποσοστό του υπολογισθέντος σχετικού κινδύνου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι οι η/τ των ναυπηγείων είχαν ΣΚ 1,30, χαµηλότερο από αυτόν των η/τ όλων των κατηγοριών. 38

39 Το Εθνικό Ίδρυµα για την Επαγγελµατική Υγεία και Ασφάλεια των ΗΠΑ (NIOSH) συνιστά την αντιµετώπιση της η/σ σε ανοξείδωτο χάλυβα µε έκθεση σε νικέλιο και εξασθενές χρώµιο σαν έκθεση σε επαγγελµατικά καρκινογόνα, εν αναµονή νεοτέρων ευρηµάτων. Άλλες κακοήθειες του ανωτέρου αναπνευστικού καθώς και η πιθανότητα λευχαιµίας (ηλεκτροµαγνητικά πεδία) έχουν αναφερθεί αλλά δεν είναι επιβεβαιωµένες Χρόνιες επιδράσεις καπναερίων στην αναπνευστική λειτουργία Η αναπνευστική είναι µία από τις πολλές πλευρές που έχουν µελετηθεί όσον αφορά την επίδραση των αερίων της η/σ. Τα πολυάριθµα συστατικά των αερίων της η/σ διαφοροποιούνται ανάλογα µε τα υλικά και τη µέθοδο που χρησιµοποιείται αλλά η περιβαλλοντολογική έκθεση των η/τ επηρεάζεται επιπλέον και από τις γενικότερες συνθήκες εργασίας, όπως η θέση εργασίας και την τεχνική, τον εξαερισµό και την χρήση προστατευτικών συσκευών. Όπως και σε άλλες επιδηµιολογικές µελέτες επαγγέλµατος και αναπνευστικής λειτουργίας, το κάπνισµα επιπλέκει την ανάδειξη σχέσεων και αποτελεί µείζονα συγχυτικό παράγοντα. Οι δηµοσιευµένες µελέτες είναι µερικές φορές ειδικές για µία συγκεκριµένη µέθοδο η/σ αλλά περιλαµβάνουν λίγους η/τ ή αντίθετα αφορούν µεγάλο πληθυσµό αλλά µε ετερογενείς δραστηριότητες. Ίσως η εντυπωσιακή εικόνα των καπναερίων της η/σ είναι ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν στη µελέτη των χρόνιων επιδράσεών των στην αναπνευστική λειτουργία. Οι περισσότερες µελέτες είναι συγχρονικές (cross sectional) στο σχεδιασµό χρησιµοποιώντας ως συγκριτική οµάδα, µη η/τ εργαζόµενους, του ιδίου εργασιακού χώρου. Οι περισσότερες εξέτασαν µόνον εν ενεργεία η/τ που µπορεί να αποτελούν επιλεγµένο πληθυσµό. Η ακρίβεια των δεδοµένων που συλλέγονται αναδροµικά όσον αφορά την έκθεση µπορεί να εισάγει µεροληψία (συστηµατικό σφάλµα, bias) και να βλάπτει σηµαντικά την εκτίµηση κινδύνου. Με τους περιορισµούς αυτούς µερικές µελέτες δε βρήκαν διαφορές µεταξύ των οµάδων ενώ άλλες βρήκαν µικρές διαφορές µεταξύ των καπνιστών (η/τ και µη) και επιδράσεις στις µέσες ροές (mid flows). Λόγω της ποικιλίας στην έκθεση, ποιοτική και ποσοτική, των η/τ και την έλλειψη ατοµικών µετρήσεων έκθεσης στις περισσότερες µελέτες είναι δύσκολο να υποθέσουµε ότι τα ευρήµατα µίας µελέτης µπορούν να γενικευθούν χωρίς περιορισµούς. Οι δύο κύριοι τύποι διαταραχών της αναπνευστικής λειτουργίας είναι ο αποφρακτικός και ο περιοριστικός. Στις συνήθεις αποφρακτικές πνευµονοπάθειες ανήκουν το άσθµα, η ΧΑΠ (χρόνια βρογχίτιδα και εµφύσηµα), η βρογχιεκτασία, η κυστική ίνωση και η βρογχιολίτιδα. Στις περιοριστικές η σαρκοείδωση, η ιδιοπαθής πνευµονική ίνωση, η πνευµονοκονίαση και η φαρµακευτική ή ακτινική διάµεση πνευµονοπάθεια. Περιοριστικά εξωπαρεγχυτικά νοσήµατα είναι η παράλυση του διαφράγµατος, η µυασθένεια Gravis, το σύνδροµο Guillain Barre, µυϊκές δυστροφίες, η κυφοσκολίωση, η παχυσαρκία, η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα κ.α. Μεταβολές της αναπνευστική λειτουργίας TLC RV VC FEV1/FVC Αποφρακτικού τύπου Περιοριστικού τύπου N ή (ή Ν µε FEF 25-75% ήπια απόφραξη µικρών αεραγωγών) N ή 39

40 Μειωµένη λειτουργική ικανότητα των πνευµόνων έχει παρατηρηθεί σε η/σ αλλά αυτό µπορεί να είναι το αποτέλεσµα της έκθεσης σε άλλα τοξικά του επαγγελµατικού περιβάλλοντος, όπως το κρυσταλλικό πυρίτιο. Ο έλεγχος των επιδράσεων των ατµών της η/σ στο αναπνευστικό, όπως καταγράφεται στις σπιροµετρήσεις, δεν αναδεικνύει σταθερά ευρήµατα. Η/Σ και αναπνευστική λειτουργία Μελέτες που συµπεριέλαβαν πάνω από 100 η/τ ναυπηγείων έδειξαν µία µεγαλύτερη µείωση (της τάξεως του 4% κατά µέσον όρο) του FEV % στους η/τ από εκείνη των οµάδων ελέγχου. Σε συγχρονικές (cross sectional) µελέτες της αναπνευστικής λειτουργίας η/τ µε ιδιαίτερη έµφαση στη δυσλειτουργία των µικρών αεραγωγών φάνηκε µία µείωση της µέσης εκπνευστικής ροής (MEF) στο 25% και στο 50% της ζωτικής χωρητικότητας (MEF 25, MEF 50 ) ενώ άλλες παράµετροι FCV και FEV1 που εξετάστηκαν δεν είχαν διαφορές από αυτές της οµάδας ελέγχου. Η ανάλυση πολλαπλής εξάρτησης έδειξε ότι το κάπνισµα ερµήνευε την παρατηρηθείσα διακύµανση. Μόνο στη MEF 25 η διάρκεια της έκθεσης στα αέρια της η/σ είχε σηµαντική επίδραση. Τα ευρήµατα αυτά επιβεβαιώνουν την παρουσία νόσου των µικρών αεραγωγών στους η/τ αλλά το κάπνισµα ερµηνεύει σε υπερδιπλάσιο ποσοστό τις διαφορές στη MEF 25 από ότι η χρόνια έκθεση στα αέρια της η/σ. Η αποτίµηση της χρησιµότητας της σπιροµέτρησης ως τεστ διαλογής (screening) χρόνιων αναπνευστικών προβληµάτων των η/τ ήταν το αντικείµενο µίας καναδικής µελέτης. Έγιναν τρεις διαδοχικές σπιροµετρήσεις µε µεσοδιαστήµατα 5 ετών. Οι µέσες τιµές στην πρώτη µέτρηση ήταν 102% των προβλεποµένων για την FEV1, 107% για την FVC και 79% για το δείκτη FEV1/FVC. Οι µέσες ετήσιες µειώσεις ήταν αντίστοιχα 47ml, 46ml και 0,3%. Η στατιστική ανάλυση δεν ανέδειξε συσχέτιση της αναπνευστικής λειτουργίας µε την έκθεση σε αέρια η/σ. Αυτή η µελέτη έδειξε αδυναµία της σπιροµέτρησης για πρώιµη ανίχνευση της µείωσης της λειτουργικής ικανότητας πιθανά εξαιτίας των πολλών πηγών ετερογένειας (µεταβλητότητας) και την ιεράρχησε ως δεύτερη εξέταση διαλογής µετά το ερωτηµατολόγιο (συµπτωµατολογία). Σε άλλη µελέτη διαπιστώθηκε ότι η η/σ µαλακού χάλυβα σχετιζόταν µε εντονότερη συµπτωµατολογία από το αναπνευστικό. Οι η/τ που κάπνιζαν είχαν σε µεγαλύτερη συχνότητα χρόνια βρογχίτιδα από την οµάδα ελέγχου. Η διαφορά όµως δεν ήταν στατιστικά σηµαντική. Η FVC. η FEV!, η PEF και η MMEF ήταν σηµαντικά µικρότερες στους καπνιστές η/τ αλλά όχι στους µη καπνιστές. Η µελέτη αυτή ανέδειξε συνέργεια καπνίσµατος και έκθεσης σε αέρια η/σ στην εµφάνιση χρόνιας βρογχίτιδας και µείωσης της αναπνευστικής λειτουργίας. Σε άλλη µελέτη δε βρέθηκαν διαφορές στην αναπνευστική λειτουργία σε στατιστικά σηµαντικό επίπεδο µεταξύ η/τ και οµάδας ελέγχου (ηλεκτρολόγοι) ναυπηγείου. Πάρα ταύτα το ποσοστό των «αποφρακτικού τύπου» σπιροµετρήσεων ήταν µεγαλύτερο στους η/τ σε αντίθεση µε τα «περιοριστικά». ιαπιστώθηκε θετική συσχέτιση µεταξύ της αύξησης του RV και της συγκέντρωσης του καπνού στις αναπνευστικές ζώνες των η/τ. 40

41 Σε άλλη µελέτη στην Μ. Βρετανία διαπιστώθηκε σηµαντική µείωση των FVC και FEV1 στην οµάδα των η/τ σε σχέση µε την οµάδα ελέγχου. Επιπλέον διαπιστώθηκε θετική συσχέτιση οξείας µείωσης της FEV1 µε τα επίπεδα του οξειδίου του σιδήρου που παρήχθησαν κατά την η/σ. Σε µελέτη που συνέκρινε την µέγιστη εκπνευστική ροή (PEF) µη καπνιστών η/τ µε την οµάδα ελέγχου από την έναρξη της βάρδιας εργασίας και για ένα 12ωρο (στα 15 και 30 min και στην 1 η, 2 η, 4 η, 7 η και 12 η ώρα) διαπιστώθηκε ότι η µέγιστη µέση έκπτωση της PEF ήταν σηµαντικά µεγαλύτερη στους η/τ όπως και η διαφορά στο πρώτο 15λεπτο. Ίσως µία αντίδραση αµέσου τύπου στους η/τ όπως αυτή που συµβαίνει σε µερικές περιπτώσεις επαγγελµατικού άσθµατος, εξηγεί τα ευρήµατα. Σε άλλες µελέτες δεν διαπιστώθηκαν διαφορές στην αναπνευστική λειτουργία µεταξύ η/τ και οµάδων ελέγχου ή οι διαφορές δεν ήταν στατιστικά σηµαντικές. Η µελέτη των επιδράσεων στο αναπνευστικό από την χρόνια έκθεση σε αέρια η/σ επιχειρήθηκε µέσω άµεσης εκτίµησης των αερίων που συγκεντρώνονται στους πνεύµονες. Βασίστηκε στην µέτρηση µαγνητικών πεδίων (LMF) και βρήκε ότι η συγκέντρωση των αερίων της η/σ συσχετιζόταν µε αποφρακτικές µεταβολές της αναπνευστικής λειτουργίας. Σε µία µελέτη εκτιµήθηκε η βιολογική αποτελεσµατικότητα των µέσων ατοµικής προστασίας µε µακρόχρονη παρακολούθηση και καταγραφή βιαίως εκπνεόµενου όγκου και της µέγιστης εκπνευστικής ροής. Στη µελέτη αυτή φάνηκε ότι η χρήση προστατευτικών µέσων του αναπνευστικού δεν εµπόδισε µία µικρή µείωση της αναπνευστικής λειτουργίας, αλλά µειώθηκαν τα συµπτώµατα από το αναπνευστικό και στους συνεπείς χρήστες διαπιστώθηκε αναστρεψιµότητα της έκπτωσης µε διακοπή της έκθεσης. Συνεπώς επιβάλλεται η συνεπή εφαρµογή των Μέσων Ατοµικής Προστασίας (ΜΑΠ). Σε µελέτη σε µη καπνιστές η/τ και ηλεκτροτεχνίτες διαπιστώθηκε σηµαντική διαφορά στις FVC, TLC, FEV1, PEFR, MEF και στην ικανότητα διάχυσης. Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνονται τα αποτελέσµατα η/τ µαρτύρων όσον αφορά τη διαπίστωση σηµαντικής έκπτωσης της αναπνευστικής λειτουργίας. Μελέτες σπιροµετρήσεων σε η/τ και οµάδων ελέγχου για τα τελευταία 20 χρόνια Έτος δηµοσίευσης Βιβλιογραφία Αριθµός (n) Η/τ & control Στατιστικά σηµαντικές διαφορές /25 Όχι 1980 & 93 31, /109 Όχι /258 Όχι /80 Όχι /135 Όχι /180 Όχι /81 Ναι (όχι για µη καπνιστές) /- Ναι, µόνο για MEF25% /31 Ναι /55 Ναι /102 Ναι, µόνο για MEF25% (113)/65 Ναι /252 Όχι , 24 62/75 Ναι 4.6 Ιατρική καταγραφή και παρακολούθηση (medical surveillance) 41

42 Για τη χρησιµότητα της στενής παρακολούθησης της αναπνευστικής λειτουργίας των η/τ δεν έχουν γίνει πολλές µελέτες. Ο συνδυασµός των ερωτηµατολογίων και των σπιροµετρήσεων περιοδικά φαίνεται χρήσιµος στην πρώιµη αναγνώριση περιπτώσεων επαγγελµατικής βρογχίτιδας και άσθµατος. Αν και δεν απαιτείται από τα πρότυπα της Υπηρεσίας Επαγγελµατικής Υγείας και Ασφάλειας των ΗΠΑ (OSHA), η NIOSH των ΗΠΑ συστήνει ένα ετήσιο πρόγραµµα κλινικού ελέγχου των η/τ που πρέπει να περιλαµβάνει τουλάχιστον το ιστορικό, την κλινική εξέταση, οφθαλµολογική εξέταση, α/α θώρακα και ακοοµέτρηση. Εργαζόµενοι που εκτίθενται σε χηµικούς κινδύνους πρέπει να παρακολουθούνται συστηµατικά µε σκοπό την πρόληψη της επαγγελµατικής βλάβης και ασθένειας. Το πρόγραµµα παρακολούθησης πρέπει να περιλαµβάνει την εκπαίδευση εργοδοτών και εργαζοµένων για τους επαγγελµατικούς κινδύνους, την πρώιµη ανίχνευση των επιδράσεων στην υγεία και τις παραποµπές των εργαζοµένων για διάγνωση και θεραπεία. Η εµφάνιση επαγγελµατικών νόσων ή παρενεργειών πρέπει να υπαγορεύει την άµεση εκτίµηση των κύριων προληπτικών µέτρων (όπως έλεγχοι της επαγγελµατικής υγιεινής, τεχνικοί έλεγχοι και µέσα ατοµικής προστασίας). Η ιατρική παρακολούθηση συµπληρώνει, δεν υποκαθιστά τέτοια µέτρα. Η ανίχνευση και ο έλεγχος επαγγελµατικών βλαβών προϋποθέτει: α) Την ιατρική εκτίµηση προ της τοποθέτησης. Η κατάσταση υγείας του η/τ πρέπει να εκτιµηθεί από τον ιατρό εργασίας µετά από λεπτοµερή λήψη του ιατρικού ιστορικού, διερεύνηση πιθανής προηγούµενης περιβαλλοντολογικής ή/και επαγγελµατικής έκθεσης, κλινική εξέταση και κατάλληλες εργαστηριακές εξετάσεις που εξαρτώνται από τους επαγγελµατικούς κινδύνους, όπως καταγράφονται στην εκτίµηση του επαγγελµατικού κίνδυνου. Προϋπάρχουσες αναπνευστικές παθήσεις οι καταστάσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο από τα αέρια της η/σ πρέπει να είναι αντικείµενο περαιτέρω προβληµατισµού και λεπτοµερέστερων εκτιµήσεων αν και µε κανένα τρόπο δεν πρέπει να θεωρούνται απόλυτες αντενδείξεις για την τοποθέτηση στην εργασία. β) Περιοδικές ιατρικές εκτιµήσεις. Αν και δεν υπάρχουν θεσµοθετηµένα πρότυπα, κάθε 3 µε 5 χρόνια ή και συχνότερα όπου κρίνεται απαραίτητο (π.χ. στα ναυπηγεία) πρέπει να γίνεται ιατρική εκτίµηση, µε έµφαση στο αναπνευστικό, όπως και σύγκριση µε την αρχική εκτίµηση ή µε ένα πληθυσµό αναφοράς. γ) Τελικές εκτιµήσεις. Πλήρης, όπως και η αρχική εκτίµηση, πρέπει να διενεργείται κατά την αλλαγή ή την αποχώρηση από την εργασία. Οι µεταβολές πρέπει να συγκρίνονται µε τις αναµενόµενες ενός κατάλληλου πληθυσµού αναφορές. Η παρακολούθηση ίσως χρειαστεί να επεκταθεί χρονικά λόγω του αυξηµένου λανθάνοντος χρόνου µερικών επαγγελµατικών παθήσεων. Έλεγχος βιολογικών δεικτών για τα αέρια της η/σ δεν έχει αναπτυχθεί επί του παρόντος. Ανάλογα µέτρα πρέπει να εφαρµόζονται για την έκθεση στην UV ακτινοβολία ιεθνείς συστάσεις Θεσµοθετηµένα όρια έκθεσης (µέγιστες εισπνευστικές συγκεντρώσεις) υπάρχουν για πολλά από τα συστατικά που περιέχονται στα καπναέρια της η/σ (π.χ. TLVs (mg/m 3 ): Cr =1, Fe 2 O 3 =5, Mn =5, Ni =0,1, Zn =5 και για σκόνη, µικτά αναπνευστικά σωµατίδια τα 5 mg/m 3. Επιπλέον η Υπηρεσία Επαγγελµατικής Ασφάλειας και Υγείας των ΗΠΑ (Occupational Safety and Health Administration: OSHA) έχει εκδόσει ένα φυλλάδιο για την υγεία και την ασφάλεια κατά την η/σ ( Οι κατασκευαστές και οι προµηθευτές των ηλεκτροδίων η/σ, µετάλλων γέµισης και συλλιπασµάτων υποχρεούνται να σηµατοδοτούν όλα 42

43 τα επικίνδυνα για την υγεία προϊόντα προκειµένου να ενηµερώνεται ο τελικός χρήστης (η/τ). Υλικά που περιέχουν κάδµιο και φθόριο απαιτούν ιδιαίτερη σήµανση για τις επιδράσεις τους στην υγεία. Η OSHA δε συστήνει, επί του παρόντος, όρια έκθεσης για τα αέρια της η/σ. Το Εθνικό Ινστιτούτο για την Επαγγελµατική Υγεία και Ασφάλεια των ΗΠΑ (National Institute for Occupational Safety and Health: NIOSH) καθιέρωσε ως προτεινόµενο όριο έκθεσης (REL) για τα αέρια η/σ (και τα ολικά σωµατίδια) αυτό της χαµηλότερης χαµηλής συγκέντρωσης. Θεωρεί δε, τα αέρια ως πιθανά επαγγελµατικά καρκινογόνα (ACGIH 2003). Η Αµερικάνικη Εταιρία Κυβερνητικών Υγειονολόγων Βιοµηχανίας (American Conference of Governmental Industrial Hygienists: ACGIH) προτείνει τα 5 mg/m 3 ως οριακή τιµή (TLV TWA) για 8ωρη 5ήµερη εργασία (ACGIH 2003). Το όριο του NIOSH βασίζεται στον κίνδυνο για καρκίνο και αναπνευστική νόσο, ενώ το όριο της ACGIH στον κίνδυνο των τοξικών επιδράσεων των αερίων της η/σ. Τα TLVs για την UV ακτινοβολία (βασίζεται στον κίνδυνο οφθαλµικών βλαβών) από το ACGIH είναι για 8ωρη εργασία τα 3 mj/cm 2. Για περιόδους µεγαλύτερες των 16,7 min περιορίστηκε στο 1 mw/cm 2 και για µικρότερες στο 1 J/cm 2 σε µη προστατευµένα µάτια. Οι τιµές αυτές δεν είναι εφαρµόσιµες για άτοµα που εκτίθονται σε UV lasers ή σε φωτοευαισθητοποιητές. Το NIOSH επισηµαίνει ότι οι η/τ τόξου, οι εργάτες γυαλιού κ.α. µπορεί να εκτίθενται και σε υπέρυθρη και σε υπεριώδη ακτινοβολία και απαιτείται χρήση ειδικών γυαλιών που απορροφούν και στις δυο περιοχές του φάσµατος. Έχουν τεθεί δε και όρια έκθεσης σε IR για αποφυγή των οξέων και χρόνιων φαινοµένων (ενδεικτικά µια µέγιστη ασφαλής επιτρεπτή δόση είναι 0,1 έως 0,8 Wsec/cm 2 ή 0,1 0,2 cal/cm 2 ). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο 43

44 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΟΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ 5.1 Εξαερισµός και έλεγχος αναθυµιάσεων Οι αναθυµιάσεις και τα καπναέρια της η/σ πρέπει να αποµακρύνονται στην πηγή µέσω τοπικού εξαερισµού απορρόφησης. Αυτό µπορεί να γίνει µε φυσούνες φούσκες τοποθετηµένες πολύ κοντά και κατά µήκος των θέσεων συγκόλλησης έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η δέσµευση των αναθυµιάσεων. Εάν δεν µπορεί να παρασχεθεί τοπικός εξαερισµός απορρόφησης τότε θα απαιτηθεί µία υψηλή στάθµη γενικού αερισµού και αυτό θα γίνει συνήθως µε ένα είδος εξαερισµού πίεσης. Οξυγόνο δεν πρέπει ποτέ να χρησιµοποιείται για να εµπλουτίσει τον αέρα σε δεξαµενή ή σε περιορισµένο χώρο. Σταθερός εξαερισµός σε πάγκο εργασίας 5.2 Αναπνευστικός προστατευτικός εξοπλισµός Σωστή πρακτική βιοµηχανικής υγιεινής σηµαίνει ότι όπου µπορούν να γίνουν τεχνικές παρεµβάσεις για να µειώσουν τις συγκεντρώσεις επικίνδυνων υλικών, πρέπει να γίνονται. Σε µερικές περιπτώσεις όµως απαιτείται η χρήση αναπνευστικών συσκευών για έλεγχο της έκθεσης. Αναπνευστήρες µπορεί να χρησιµοποιηθούν πριν την εφαρµογή των τεχνικών µέτρων, σε εργασίες που οι εκθέσεις είναι άγνωστες, σε εργασίες σε δεξαµενές ή σε κλειστούς χώρους και σε επείγουσες καταστάσεις. Οι εργοδότες ή οι υπεύθυνοι πρέπει να παρακολουθήσουν κάποιο πλήρες πρόγραµµα για την αναπνευστική προστασία που θα περιλαµβάνει θέµατα όπως η επιλογή των αναπνευστικών συσκευών ή µασκών, η εκτίµηση της ικανότητας του εργαζόµενου να εκτελεί την εργασία του ενώ φοράει την συσκευή, η τακτική εκπαίδευση του προσωπικού, η δοκιµασία εφαρµογής της συσκευής, ο περιοδικός έλεγχος στη θέση εργασίας, η τακτική συντήρησης, καθαρισµού και ελέγχου της. Όταν υπάρχει κίνδυνος για την υγεία από τοξικές αναθυµιάσεις π.χ. µόλυβδου και ο τοπικός εξαερισµός (µε απορρόφηση) δεν είναι εφαρµόσιµος π.χ. όταν µολυβδοχρώµατα σε µεταλλικές επιφάνειες διασπώνται µε φλογοκοπή, η χρήση εξοπλισµού αναπνευστικής προστασίας είναι αναγκαία. Η χρήση αναπνευστικής συσκευής πρέπει να ενθαρρύνεται σε τέτοιες περιπτώσεις. Τακτική συντήρηση του µοτέρ και της µπαταρίας είναι αναγκαία ειδικά σε ρινοστοµατικό αναπνευστήρα υψηλής θετικής πίεσης. 44

45 Οποτεδήποτε πρέπει να φορεθεί αναπνευστικός προστατευτικός εξοπλισµός, η ασφάλεια της θέσης εργασίας πρέπει να αναθεωρείται για να καθοριστεί αν χρειάζονται επιπλέον προφυλάξεις, λαµβάνοντας υπόψη την περιορισµένη όραση, τις πιθανότητες εµπλοκής (µπερδέµατος των σωλήνων τροφοδοσίας ή έµφραξής των) και τα πρόσωπα που φορούν τον αναπνευστικό εξοπλισµό. Αναπνευστήρας φίλτρου για κάλυψη από τους Μάσκα προστασίας µε παροχή οξυγόνου καπνούς της η/σ θα συµπληρώσει τον καλό τοπικό και γενικό εξαερισµό. Το πιο αποτελεσµατικό µέτρο είναι η χρήση τοπικού εξαερισµού όπου µία καλύπτρα (κουκούλα) αεριοσυλλογής τοποθετείται κοντά στο τόξο ή τη φλόγα της η/σ και οι καπνοί αποµακρύνονται από της εισπνευστική ζώνη του η/τ. Το σύστηµα αποτελείται από κινητές κουκούλες εξαερισµού, εύκαµπτους ή σταθερούς αεραγωγούς, έναν εξαεριστήρα και ένα συλλέκτη καπνών και της σκόνης. 5.3 Ιονίζουσες ακτινοβολίες Σε εργαστήρια συγκόλλησης όπου οι συγκολλήσεις επιθεωρούνται ακτινολογικά µε εξοπλισµό ακτίνων Χ ή γ, οι συνήθεις προειδοποιήσεις (σηµάνσεις) και οδηγίες πρέπει να τηρούνται αυστηρά. Οι εργάτες πρέπει να βρίσκονται σε µία ασφαλή απόσταση από τέτοιο εξοπλισµό. Τις ραδιενεργές πηγές πρέπει να τις χειριζόµαστε µόνο µε ειδικά εργαλεία και κάτω από τις απαιτούµενες ειδικές προφυλάξεις. Συχνά θεατές και περαστικοί πίσω από τις θέσεις η/σ υπερεκτίθενται σε υπεριώδη ακτινοβολία από τα τόξα. Πηγές UV ακτινοβολίας όπως τα τόξα της η/σ πρέπει να αποκλείονται µε αδιαπέραστα (στη UV) υλικά κοντά στη θέση λειτουργίας. Για τον η/σ που εκτίθεται άµεσα η χρήση σκούρων προστατευτικών γυαλιών και προστατευτικά προσώπου καθώς και ρούχα πυκνής ύφανσης ή δερµάτινα θα ελαττώσουν την έκθεση. Για τους βοηθούς η/τ και τους άλλους εργαζόµενους κοντά στην η/σ η έκθεση σε UV πρέπει να ελαχιστοποιείται χρησιµοποιώντας προστατευτικά παραπήγµατα ή παραπετάσµατα (κουρτίνες) και βάφοντας µε σκούρα χαµηλής ανάκλασης (µατ) χρώµατα τοίχους, οροφή και άλλες επιφάνειες. Ποικιλία γυαλιών και plexiglass προστατεύουν από διαφορετικά µήκη κύµατος της UV. Έτσι όπου είναι δυνατόν η UV ακτινοβολία πρέπει να περιορίζεται µε αδιαφανή υλικά. Γενικά τα ανθρακούχα πλαστικά παρέχουν επαρκεί προστασία. Γυαλιά, PVC, plexiglass µπλοκάρουν την ακτινοβολία σε διαφορετικούς βαθµούς. Κατάλληλη σήµανση των περιοχών πρέπει να υπάρχει και όπου δεν είναι δυνατόν να περιοριστεί ή να εγκλειστεί η πηγή της ακτινοβολίας πρέπει ο χρόνος έκθεσης να ελαχιστοποιείται ή/και η απόσταση εργαζοµένου και πηγής να αυξάνεται. Επιπλέον οι εργαζόµενοι πρέπει να ελαχιστοποιούν την έκθεσή τους στην ηλιακή ακτινοβολία ή/και να χρησιµοποιούν µέσα ατοµικής προστασίας (όπως καπέλο, αντηλιακή κρέµα κ.λπ.). Στον ατοµικό προστατευτικό εξοπλισµό περιλαµβάνονται: προστατευτικά γυαλιά και µάσκες (µε πλαϊνή κάλυψη αν είναι δυνατόν), ένδυµα πυκνής ραφής µε µανίκια για µέγιστη δυνατή κάλυψη του σώµατος και αντηλιακή κάλυψη (µε δείκτη προστασίας άνω του 15, πλήρους φάσµατος και για UV-A και για UV-B) για όλα τα εκτεθειµένα µέρη του σώµατος. 45

46 5.4 Ειδικά µέτρα πρόληψης Οι προσπάθειες µείωσης των κινδύνων για την υγεία από την η/σ εστιάζονται στην ανάπτυξη και χρήση διαδικασιών που παράγουν λιγότερο καπνό. Κατάλληλος εξαερισµός και πρακτικές εργασίας τέτοιες που να ελαχιστοποιούν την υπερβολική παραγωγή των τοξικών αερίων αποτελούν τα κύρια µέτρα πρόληψης. Προετοιµασία του µετάλλου πριν την συγκόλληση µε αποµάκρυνση των λαδιών, των χρωµάτων και των άλλων επικαλύψεων είναι ουσιώδους σηµασίας. Όπου είναι αναπόφευκτη η έκθεση σε υψηλά επίπεδα τοξικών αερίων πρέπει να χρησιµοποιούνται προστατευτικές αναπνευστικές Συγκόλληση µε χρήση εξαερισµού συσκευές, αν και η δυσανεξία που προκαλούν κάποιες από αυτές αποτρέπει την χρήση τους. Ένας άλλος παράγοντας πρόκλησης επιπλέον δυσανεξίας είναι η συχνή εργασία των η/τ κοντά σε πηγές θερµότητας ή υψηλές θερµοκρασίες, που καθιστούν τις συσκευές λιγότερο εφαρµόσιµες από ότι σε άλλα επαγγέλµατα. Μία µελέτη κατέγραψε χρήση των εν λόγω συσκευών από το ένα τρίτο µόνο των η/τ κατά την εργασία τους. Αποτελεσµατικότεροι φαίνεται να είναι οι τοπικοί εξαεριστήρες. Η/τ πάσχοντες από άσθµα ή άλλη µη επαγγελµατική πνευµονοπάθεια µπορεί να χρειάζονται ειδικές συνθήκες για ασφαλή εργασία. Ακολουθεί αναφορά των κυριότερων µέτρων πρόληψης στις εργασίες συγκόλλησης για να επισηµανθεί το ευρύ φάσµα των απαιτούµενων παρεµβάσεων και οι προϋποθέσεις για ασφαλή και υγιεινή εργασία. Μεταφερόµενος εξαερισµός Σταθερός ρυθµιζόµενος εξαερισµός 5.5 Συγκόλληση µε αέριο Πρόληψη έκρηξης. Εφόσον µπορεί να γίνει έκρηξη όταν ακετυλένιο (ασετιλίνη) υπάρχει στον αέρα σε συγκεντρώσεις από 2% έως 80%, επαρκής αερισµός και εξέταση για εκροή αερίου είναι βασικά. 46

47 Πρόληψη φωτιάς. Πρέπει να δίνεται προσοχή στους γύρω τοίχους, τα πατώµατα, τα κοντινά αντικείµενα ή σε άχρηστα υλικά. Όλα τα εύφλεκτα υλικά πρέπει να αποµακρύνονται ή να προστατεύονται από φύλλα µετάλλων. εν πρέπει ποτέ να χρησιµοποιούνται µουσαµάδες. Πρέπει να προστατεύονται οι ξύλινες κατασκευές και τα ξύλινα πατώµατα πρέπει να καλύπτονται ή να βρέχονται προσεκτικά. Προστατευτικά µέτρα πρέπει να λαµβάνονται στην περίπτωση ανοιγµάτων ή ρωγµών στους τοίχους και τα δάπεδα. Εύφλεκτα υλικά σε γειτονικούς χώρους πρέπει να µεταφέρονται σε ασφαλή θέση. Κατάλληλος πυροσβεστικός εξοπλισµός πρέπει να είναι πάντα διαθέσιµος. Σε περίπτωση εγκατάστασης χαµηλής πίεσης µε γεννήτρια ασετιλίνης, πρέπει να υπάρχουν κουβάδες µε στεγνή άµµο. Πυροσβεστήρες ξηρής σκόνης ή τετραχλωριδικού άνθρακος είναι ικανοποιητικοί. Νερό δεν πρέπει να χρησιµοποιείται ποτέ. Εάν υπάρχει κίνδυνος πυρκαϊάς, ένα υπεύθυνο άτοµο πρέπει να επιτηρεί τη θέση τουλάχιστον για µισή ώρα µετά την ολοκλήρωση της εργασίας για να αντιµετωπίσει τυχόν ξέσπασµα φωτιάς. εν πρέπει ποτέ οξυγόνο να διαρρέει µέσα σε περιορισµένο χώρο. Πολλά µέταλλα, ρουχισµός και άλλα υλικά γίνονται ενεργά καύσιµα παρουσία οξυγόνου. Κατά τη κοπή µε αέριο, τυχόν οξυγόνο που µπορεί να µην καταναλώθηκε, θα εκλυθεί στην ατµόσφαιρα. Κοπή µε αέριο δεν πρέπει ποτέ να γίνεται µέσα σε περιορισµένο χώρο, χωρίς κατάλληλες συνθήκες εξαερισµού. Κράµατα πλούσια σε µαγνήσιο ή άλλα εύφλεκτα µέταλλα, πρέπει να τηρούνται µακριά από τη φλόγα κοπής. Φωτισµός. Ένα καλό επίπεδο φωτισµού στη θέση εργασίας είναι ουσιώδες. Προστασία από τη θερµότητα και τα εγκαύµατα. Εγκαύµατα των µατιών και των εκτεθειµένων σηµείων του σώµατος µπορούν να συµβούν από τον διασκορπισµό πυρακτωµένων µεταλλικών σωµατιδίων. Η έντονη ακτινοβολία από την φλόγα και το πυρακτωµένο µέταλλο στην «πισίνα» συγκόλλησης µπορούν να προκαλέσουν δυσανεξία στο χειριστή και σε άτοµα κοντά στη θέση συγκόλλησης. Γι αυτό οι προφυλάξεις είναι αναγκαίες. Η ποδιά (εµπροσθέλλα) προστατεύει από τα εκτοξευόµενα σωµατίδια. Κατά τις εργασίες κοπής, κατάλληλη ενδυµασία οι πέτσινες γκέτες πρέπει να φοριούνται για αποφυγή πτώσης θερµών σωµατιδίων µέσα στις µπότες ή στα παπούτσια. Για την προστασία των χεριών από την θερµότητα, τα διασκορπισµένα σωµατίδια, σκουριές κ.λπ. γάντια τύπου περιχειρίδος είναι ικανοποιητικά. Κατά την επισκευή µεγάλων χυτηρίων, πρέπει να φοριούνται τζάκετ ή ποδιά και προστατευτικά περιβραχιόνια από θερµοανθεκτικά υλικά. Βαριά αντικείµενα, που αφέθηκαν ζεστά όταν τελείωσε η συγκόλληση, πρέπει πάντα να επισηµαίνονται σαν «ζεστά» για να προειδοποιούνται οι άλλοι εργάτες. 5.6 Συγκόλληση µε τόξο Ηλεκτρική ασφάλεια. Αν και οι τάσεις λειτουργίας (χωρίς φορτίο) στην η/σ χειροκίνητου τόξου είναι σχετικά χαµηλές (περίπου 80 Volt ή λιγότερο) το ρεύµα συγκόλλησης είναι υψηλό ενώ τα πρωτεύοντα κυκλώµατα των µετασχηµατιστών παρουσιάζουν τους συνήθεις κινδύνους εξοπλισµού που λειτουργεί υπό την τάση του δικτύου παροχής ρεύµατος. Γι αυτό ο κίνδυνος ηλεκτροπληξιών δεν πρέπει να αγνοείται, ειδικά σε περιορισµένους χώρους και σε µη ασφαλείς θέσεις. Πριν αρχίσει η συγκόλληση, η εγκατάσταση γείωσης του εξοπλισµού πρέπει να ελέγχεται πάντα. 47

48 Καλώδια και συνδέσεις πρέπει να είναι γερές, χωρίς φθορές και επαρκούς ισχύος. Ο κατάλληλος µηχανισµός γείωσης πρέπει να χρησιµοποιείται πάντοτε. Εκεί όπου δύο οι περισσότερες µηχανές συγκόλλησης γειώνονται στην ίδια επιφάνεια ή όπου άλλα φορητά εργαλεία χρησιµοποιούνται επίσης, η γείωση πρέπει να επιθεωρείται από αρµόδιο πρόσωπο. Η θέση εργασίας πρέπει να είναι στεγνή, ασφαλής και απαλλαγµένη από επικίνδυνα εµπόδια. Μία καλά τακτοποιηµένη, επαρκώς φωτισµένη και καθαρή θέση εργασίας είναι απαραίτητη για λόγους ασφαλείας. Για εργασία σε περιορισµένους χώρους ή επικίνδυνες θέσεις, πρόσθετη ηλεκτρική προστασία (συσκευές άνευ φορτίου, χαµηλής τάσης) µπορεί να εγκατασταθεί στο κύκλωµα συγκόλλησης, εξασφαλίζοντας παροχή εξαιρετικά χαµηλής έντασης ρεύµατος στη λαβίδα του ηλεκτροδίου όταν δεν λαµβάνει χώρα συγκόλληση. Λαβίδες ηλεκτροδίων, στις οποίες τα ηλεκτρόδια συγκρατούνται µέσω αρπαγής µε ελατήριο ή κοχλιωτού σπειρώµατος, πρέπει να προτιµούνται. Η δυσανεξία λόγω θερµότητας, µπορεί να µειωθεί µε αποτελεσµατική θερµοµόνωση εκείνου του µέρους της λαβίδας που κρατιέται µε το χέρι. Οι σιαγώνες και οι συνδέσεις των λαβών πρέπει να καθαρίζονται και να σφίγγονται περιοδικά για αποφυγή υπερθέρµανσης. Πρόβλεψη πρέπει να γίνεται για ασφαλή τοποθέτηση της λαβίδας του ηλεκτροδίου, όταν δεν χρησιµοποιείται µέσω µονωµένου αγκίστρου ή να χρησιµοποιείται έτσι ώστε η συνεχής κάµψη του καλωδίου να µην προκαλεί φθορά ή βλάβη µόνωσης. Το τράβηγµα των καλωδίων και των πλαστικών σωλήνων παροχής προστατευτικού αερίου πάνω σε ζεστές πλάκες ή συγκολλήσεις πρέπει να αποφεύγεται. Ο αγωγός του ηλεκτροδίου δεν πρέπει να έρχεται σε επαφή µε τη γείωση της εργασίας ή µε οποιοδήποτε άλλη γείωση. Λαστιχένιοι σωλήνες ή καλώδια καλυµµένα µε λάστιχο δεν πρέπει να χρησιµοποιούνται οπουδήποτε κοντά στο ηλεκτρικό τόξο, επειδή το παραγόµενο Μάσκες ηλεκτροσυγκόλλησης ερµάτινα γάντια προστασίας όζον θα καταστρέψει το λάστιχο. Πλαστικοί σωλήνες και καλώδια µονωµένα µε PVC (θερµοπλαστικά) πρέπει να χρησιµοποιούνται για όλες τις παροχές, από το µετασχηµατιστή µέχρι τη λαβίδα του ηλεκτροδίου, αλλά τα βουλκανισµένα ή τα «ντυµένα» µε σκληρό λάστιχο καλώδια είναι ικανοποιητικά στην περιοχή του πρωτεύοντος. Ρύποι και µεταλλική ή άλλη αγώγιµη σκόνη µπορούν να προκαλέσουν διακοπή της µονάδας και πρέπει να καθαρίζονται τακτικά µε πεπιεσµένο αέρα. Αποφυγή πυρκαγιάς. Η θέση εργασίας και ο περιβάλλον χώρος πρέπει να είναι καθαροί από ότι µπορεί να πιάσει φωτιά από σπινθήρες και διασκορπούµενα σωµατίδια. Προφυλάξεις πρέπει να ληφθούν κατά τη συγκόλληση δοχείων που περιείχαν εύφλεκτες ουσίες. 48

49 Προστασία τραυµάτων οφθαλµών και εγκαυµάτων. Οι βλαβερές επιδράσεις των ακτινοβολιών που εκπέµπονται µπορεί να αποφευχθεί µε τη χρήση µίας µάσκας (ασπίδας) ή κράνους εξοπλισµένου µε κατάλληλο φίλτρο και την αποφυγή τυχαίων εκθέσεων σε άλλα τόξα. Κατάλληλη θωράκιση για προστασία των υπολοίπων εργατών στην περιοχή είναι ουσιώδης. Οι βοηθοί πρέπει να φοράνε κατάλληλα προστατευτικά γυαλιά. Το πρόσωπο, ο λαιµός και άλλα εκτεθειµένα µέρη του σώµατος πρέπει να προστατεύονται αντίστοιχα. Ένας ύψισυχνος σπινθήρας που χρησιµοποιείται για την έναρξη του τόξου µπορεί να προκαλέσει τοπικά βαθιά εγκαύµατα στην επιδερµίδα. Εγκαύµατα οφειλόµενα σε επαφή µε θερµά υλικά µπορούν επίσης να προκληθούν, λόγω έλλειψης προσοχής ή λόγω της µη χρήσης κατάλληλου προστατευτικού ρουχισµού, απαλλαγµένου από λάδια ή γράσο. Η θέση εργασίας πρέπει να είναι καθαρή και απαλλαγµένη από εύφλεκτα υλικά. Τα χέρια και οι βραχίονες πρέπει να προστατεύονται µε κατάλληλα γάντια ή µανσόν (περιβραχιόνια). Σε συγκολλήσεις πάνω από το ύψος του κεφαλιού είναι αναγκαία κατάλληλη κάπα και κράνος ή καπέλο. Προστατευτικός εξοπλισµός. Για όλες τις εργασίες συγκόλλησης µε ηλεκτρικό (βολταϊκό) τόξο είτε ένα κράνος είτε µία µάσκα στηριζόµενη από το χέρι (χειρασπίδα) είναι αναγκαία για προστασία από την ακτινοβολία, τα διασκορπιζόµενα φλεγόµενα σωµατίδια ή την καυτή σκουριά. Στη µέθοδο συγκόλλησης τόξου µε προστατευτικό αέριο οι επίπεδες (πλατιές) χειρασπίδες δεν παρέχουν ικανοποιητική προστασία από την ανακλώµενη ακτινοβολία. Για εργασίες σε αλουµινοκατασκευές ή κοντά σε άλλους συγκολλητές, πρέπει να προστατεύεται και το πίσω µέρος της κεφαλής. Μέσα ατοµικής προστασίας, µάσκα, γιαλιά τροχίσµατος και ωτοασπίδες Όταν αφαιρείται η σκουριά από τις συγκολλήσεις µε πελέκηµα (θρυµµάτισµα) κ.λπ., τα µάτια πρέπει να προστατεύονται µε γυαλιά ή άλλα µέσα. Τα κράνη και οι χειρασπίδες συνοδεύονται από ένα γυάλινο φίλτρο και ένα προστατευτικό καλυπτικό γυαλί εξωτερικά. Το τελευταίο πρέπει να καθαρίζεται όπως απαιτείται και να αντικαθιστάται όταν είναι χαραγµένο ή κατεστραµµένο. Για προστασία των χεριών από την θερµότητα, τα διασκορπιζόµενα σωµατίδια και την ακτινοβολία, πρέπει να φοριούνται γάντια τύπου περεχειρίδων (κανβάδες) από δέρµα µε πέδες από καναβάτσο ή δέρµα. Λαστιχένια γάντια είναι ακατάλληλα. Όλες οι ραφές των γαντιών να είναι εσωτερικές για να µην παγιδεύουν σφαιρίδια λιωµένου µετάλλου. Ο συγκολλητής πρέπει να φορά ποδιά από πετσί ή άλλο κατάλληλο υλικό για προστασία του σώµατος και του ρουχισµού από τη θερµότητα και τα εγκαύµατα και να αποφεύγει την καταστροφική επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας και του όζοντος στα ρούχα. 49

50 Η ποδιά είναι αναγκαία όπου ο χειριστής κάθεται για συγκόλληση σε ένα πάγκο. Εάν ο χειριστής φορά συνηθισµένα ρούχα και συγκολλά σε ορισµένες θέσεις, µπορεί να χρειάζονται πέτσινα περιβραχιόνια και γκέτες όπως επίσης και µία ποδιά. Χειρασπίδες και κράνη πρέπει να ελέγχονται συστηµατικά, ώστε να εξασφαλίζεται ότι δεν εισέρχεται φως από τρύπες εξαιτίας καψίµατος και ότι χρησιµοποιείται ο κατάλληλος βαθµός γυάλινου φίλτρου για σκίαση. Η προστατευτική ένδυση όπως οι ποδιές, τα γάντια, οι γκέτες κ.λπ. πρέπει να επιθεωρούνται για σκισµένες ραφές ή τρύπες από τις οποίες θα µπορούσε να εισέλθει λιωµένο µέταλλο ή σκουριά. Αναπνευστική προστασία. Οι εκλυόµενοι καπνοί όταν συγκολλούνται επικαλυµµένα ή επεξεργασµένα µέταλλα, µπορεί να είναι επικίνδυνοι και αντίστοιχες προφυλάξεις (ενισχυµένος εξαερισµός ή αναπνευστικός προστατευτικός εξοπλισµός) απαιτούνται. Ειδική προσοχή πρέπει να δίνεται επίσης στον εξαερισµό κατά την συγκόλληση µη σιδηρούχων µετάλλων και ορισµένων κραµάτων χάλυβα, όπως επίσης στην προστασία από τους κινδύνους από το όζον, το µονοξείδιο του άνθρακα και το φωσγένειο που µπορούν να παραχθούν. Παραπετάσµατα και παραπήγµατα. Όλες οι διαδικασίες συγκόλλησης τόξου, πρέπει να θωρακίζονται ώστε να προστατεύονται και άλλα πρόσωπα που εργάζονται κοντά. Όπου η εργασία διεξάγεται σε σταθερούς πάγκους ή σε εργαστήρια συγκόλλησης, πρέπει όπου είναι δυνατόν, να ανεγείρονται σταθερά θωράκια (παραπέτα) ειδάλλως να χρησιµοποιούνται προσωρινά παραπέτα. Όλα τα παραπέτα πρέπει να είναι αδιαφανή, στερεάς κατασκευής και από ανθεκτικό στη φλόγα υλικό. Η χρήση µαύρων χρωµάτων στο εσωτερικό των παραπηγµάτων συγκόλλησης έχει γίνει µία αποδεκτή πρακτική, αλλά το χρησιµοποιούµενο χρώµα θα πρέπει να είναι υποανακλαστικό (µατ). Κατάλληλος φωτισµός περιβάλλοντος θα πρέπει να προβλεφθεί για την αποφυγή καταπόνησης των µατιών που οδηγεί σε πονοκεφάλους. Τα παραπήγµατα συγκόλλησης και τα φορητά παραπέτα, πρέπει να ελέγχονται τακτικά για να εξασφαλισθεί ότι δεν υπάρχει σηµαντική φθορά η οποία θα µπορούσε να έχει συνέπειες. 5.7 Κοπή µε τόξο Οι προφυλάξεις που λαµβάνονται κατά τη διάρκεια κοπής µε τόξο δεν διαφέρουν από εκείνες που απαιτούνται κατά την συγκόλληση µε τόξο. Εν τούτοις, δεδοµένου ότι τα χρησιµοποιούµενα ρεύµατα είναι γενικά υψηλότερων εντάσεων, περισσότερα και βαρύτερα προστατευτικά ενδύµατα χρειάζονται γενικά. Όταν χρησιµοποιείται η µέθοδος κοπής µε τόξο άνθρακος, ένα καλό κράνος πρέπει να προτιµάται από µία χειρασπίδα. Γκέτες δερµάτινες πρέπει να φοριούνται για προστασία των ποδιών από επαφή λιωµένου µετάλλου. Κράνος εργασίας Κοπή µετάλλου µε τόξο 50

51 Στη συγκόλληση µε δέσµη ηλεκτρονίων οι κίνδυνοι και τα προστατευτικά µέσα είναι παρόµοια µε των άλλων µεθόδων. Ένας αθέατος κίνδυνος σε υψηλές τάσεις είναι η δηµιουργία ακτίνων Χ. Κατάλληλη θωράκιση πρέπει να προβλεφθεί για αποφυγή διασποράς ακτίνων Χ. Η λειτουργία της θωράκισης πρέπει να προαπαιτείται για να ενεργοποιηθεί η µηχανή. Οι µηχανές πρέπει να ελέγχονται κατά τον χρόνο της εγκατάστασης για διαρροές ακτινοβολίας Χ. Στη συγκόλληση ηλεκτροσκωρίας (electro-slag) επιπλέον προστασία ένδυσης και υπόδησης (παπούτσια χαλκού) απαιτείται. Στην κοπή τόξου πλάσµατος ο κίνδυνος λόγω των υψηλών τάσεων (µέχρι 400 Volt) είναι αυξηµένος, καθώς και ο θόρυβος που απαιτεί προστασία της ακοής. Επιπλέον βλάβες και κακώσεις µπορεί να συµβούν από τις µηχανές συγκόλλησης µε αντίσταση. Οι υψηλές τάσεις και η χρήση διηλεκτρικού λαδιού (αναφλέξιµο, ερεθιστικό, αναθυµιάσεις) παράγει επιπλέον κινδύνους. Στη συγκόλληση thermit λόγω της ευκολίας ανάφλεξης του µίγµατος των οξειδίων αλουµινίου σιδήρου πρέπει να λαµβάνονται οι κατάλληλες προφυλάξεις κατά το χειρισµό και κατά την αποθήκευση. 5.8 Συγκόλληση περιεκτών (κοντέινερς) Εάν τα προηγούµενα περιεχόµενα είναι άγνωστα, έναν περιέκτη πρέπει να τον χειριζόµαστε πάντα σαν να περιείχε στο παρελθόν εύφλεκτη ουσία. Ατυχήµατα µπορούν να αποφευχθούν είτε µε αφαίρεση τυχόν εύφλεκτου υλικού είτε µετατρέποντας το σε µη εκρηκτικό και σε µη εύφλεκτο. Αποµάκρυνση εύφλεκτου υλικού από µικρούς περιέκτες µπορεί να γίνει µε εξάτµιση ή βρασµό. Σε µεγάλα δοχεία, µπορεί να υπάρχει κίνδυνος για εκρηκτικότητα ή τοξικότητα ή και τα δύο. Κάθε τέτοιο δοχείο, πρέπει να πιστοποιείται από υπεύθυνο πρόσωπο ότι είναι ασφαλές για είσοδο και εργασία µε τόξο ή φλόγα. 51

52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο ΚΟΠΗ & ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ ΟΞΥΓΟΝΟΑΣΕΤΥΛΙΝΗ 6.1 Εισαγωγή Η συγκόλληση και η κοπή των µετάλλων µε χρήση φλόγας οξυγονο-ασετυλίνης / προπανίου είναι πολύ διαδεδοµένη και δεν υπάρχει εργοτάξιο που να την αγνοεί. Τα εργατικά ατυχήµατα που µπορούν να συµβούν µε την τεχνική αυτή είναι πολύ σοβαρότερα σε σύγκριση µε την τεχνική των ηλεκτροσυγκολλήσεων. Οι εκρήξεις, όταν συµβαίνουν, δεν βλάπτουν µόνο τον χειριστή αλλά και όσους εργάζονται κοντά του. Έτσι τα ατυχήµατα δεν είναι µόνο ατοµικά αλλά και οµαδικά και συχνά παίρνουν τραγικές διαστάσεις. Η αντιµετώπιση των ατυχηµάτων εξαρτάται από την τήρηση µιας σειράς κανόνων ασφάλειας και αφορούν: Την εγκατάσταση του εξοπλισµού και την καλή του συντήρηση. Τη σωστή και ευσυνείδητη εργασία του χειριστή. Το περιβάλλον εργασίας, τεχνολογικό, φυσικό και έµψυχο. Επειδή οι παραπάνω παράγοντες παίζουν σπουδαίο ρόλο στην πρόκληση ή την αποτροπή ατυχηµάτων θα τους εξετάσουµε σφαιρικά και σε συνάρτηση µε τη σηµερινή τεχνολογία. Η εγκατάσταση (και στην πραγµατικότητα η σχεδίαση) του εξοπλισµού σχετίζεται άµεσα µε την τεχνολογική πρόοδο. Μπορούµε να πούµε ότι, χρόνο µε το χρόνο, οι εγκαταστάσεις συγκόλλησης και κοπής γίνονται ασφαλέστερες, µε την έννοια ότι τα ανθρώπινα σφάλµατα, τα οποία κανένας χειριστής δεν µπορεί να αποφύγει απόλυτα, µπορούν µερικά να εξουδετερωθούν από µία τεχνολογική τελειοποίηση, ένα µηχανισµό ασφάλειας. Βέβαια κάθε εξοπλισµός που παρέχει φυσιολογικά ένα ορισµένο βαθµό ασφάλειας µπορεί να γίνει επικίνδυνος από κακοµεταχείριση ή από έλλειψη συντήρησης. Η περιοδική επιθεώρηση της κατάστασης του εξοπλισµού και η άµεση αντικατάσταση των φθαρµένων (χαλασµένων) µερών δεν είναι απλώς θέµα επαγγελµατικής ευσυνειδησίας, είναι ηθική και (ίσως) νοµική υποχρέωση. Ο χειριστής πρέπει να είναι εκπαιδευόµενος και να γνωρίζει τις ενδεχόµενες συνέπειες ενός χειρισµού, αλλά επίσης πρέπει ν ακολουθεί σχολαστικά τις οδηγίες χρησιµοποίησης και εργασίας που συνιστά ο κατασκευαστής του εξοπλισµού. Ας εξετάσουµε λοιπόν τώρα τον εξοπλισµό και τα αέρια που χρησιµοποιούµε στη τεχνολογία αυτή σ όλο τους το φάσµα. 6.2 Αέρια Κοπής-Συγκόλλησης Οξυγόνο (Ο2) Το οξυγόνο είναι ένα µη εύφλεκτο αέριο, αλλά παρ όλα αυτά η παρουσία του είναι απαραίτητη για την καύση. Συνήθως ο αέρας περιέχει περίπου 20% οξυγόνο και σε αυτό το ποσοστό τα υλικά καίγονται µε την ταχύτητα που γνωρίζουµε από την πείρα µας. Στην περίπτωση περίσσειας οξυγόνου (δηλαδή οξυγόνο πάνω από 20% στον ατµοσφαιρικό αέρα) 52

53 έχουµε µία επιτάχυνση της καύσης και ακόµα εκρήξεις. Πρέπει να σηµειωθεί ότι στην περίσσεια του οξυγόνου ακόµα και υλικά που είναι άκαυστα σε κανονικές συνθήκες, καίγονται. Στην περίπτωση κατά την οποία οξυγόνο παγιδευτεί στην φόρµα του συγκολλητή, αυτός θα καεί σαν λαµπάδα (είναι το ίδιο σαν να είχε µουσκέψει τα ρούχα του µε πετρέλαιο.) για ν αποφύγουµε λοιπόν το δυσάρεστο αυτό αποτέλεσµα πρέπει να κάνουµε τα ακόλουθα: 1) Να µην χρησιµοποιούµε µπεκ µεγαλύτερο από το απαιτούµενο γιατί αυτό είναι πιθανό να δηµιουργήσει ατµόσφαιρα µε περίσσεια οξυγόνου. 2) Όπως έχουµε ήδη πει χρησιµοποιήσει κοινού λιπαντικού στα εργαλεία, βοηθά στην ανάφλεξη. 3) Πρέπει να γίνεται τακτικός έλεγχος στα εξαρτήµατα και λάστιχα για διαρροές. 4) Να µην αφήνουµε ποτέ τη βαλβίδα του οξυγόνου του εργαλείου µας ανοιχτή όταν δεν δουλεύουµε. 5) Να µην χρησιµοποιούµε ποτέ οξυγόνο για καθάρισµα αντί για πεπιεσµένο αέρα. 6) Να µην χρησιµοποιούµε ποτέ οξυγόνο για κίνηση εργαλείων πεπιεσµένου αέρα. 7) Να µην χρησιµοποιούµε ποτέ οξυγόνο για να τινάζουµε σκόνη πάνω από τη φόρµα µας ή για να δροσιστούµε. 8) Όπως έχουµε ήδη ξαναπεί να εξαερίζονται απλά οι χώροι όπου υπάρχουν φιάλες µε οξυγόνου και ακόµα οι φιάλες αυτές να µην είναι εκτεθειµένες στον ήλιο ή άλλες πηγές θερµότητας Ασετυλίνη (C2H2) Η ασετυλίνη (ακετυλένιο, C2Η2) είναι αέριο, το οποίο παράγεται από το ανθρακασβέστιο όταν αυτό αντιδράσει µε νερό. Για την καύση της ασετυλίνης και την παραγωγή φλόγας που πυρώνει και λιώνει τα προς συγκόλληση κοµµάτια και την κόλληση, απαιτείται καθαρό οξυγόνο. Επειδή η ασετυλίνη έχει µεγάλη θερµογόνο δύναµη (περίπου 13000kcal/m³ στην ατµοσφαιρική πίεση) και καίγεται ταχύτατα, µε τη φλόγα της µπορούµε να φτάσουµε µέχρι και 3500 C. Η ασετυλίνη είναι ένα καύσιµο αέριο ελαφρότερο από τον αέρα και έχει µια επιπρόσθετη ουσία που την κάνει να µυρίζει σαν κρεµµύδι, εποµένως ανιχνεύεται εύκολα. Η ασετυλίνη από µόνη της, (δηλαδή χωρίς οξυγόνο) καίγεται ήσυχα και καπνίζοντας αλλά σε µία περιεκτικότητα 82 % - δηλαδή µίγµα ασετυλίνης µε λίγο αέρα ή οξυγόνο προκαλεί έκρηξη. Ακόµα όµως χειρότερα σε µία Κοπή µετάλλου µε οξυγονοασετυλίνη περιεκτικότητα τάξης του 2 % και µόνο, είναι πάλι εκρηκτική και αυτή η περιεκτικότητα είναι εκείνη που θα µπορούσαµε να έχουµε από µία διαρροή σε περιορισµένο χώρο. Έκρηξη = διάσπαση του άνθρακα C και του υδρογόνου Η. Όπως προηγουµένως στο οξυγόνο έτσι και στην ασετυλίνη πρέπει να ελέγχουµε για διαρροές(µυρωδιά, σαπουνάδα χωρίς λάδι, αλλά όχι φωτιά), ν αποφεύγουµε την έκθεσή της στον ήλιο και να διατηρούµε τις φιάλες όρθιες. Έχουµε 53

54 ήδη συζητήσει το πρόβληµα της ανάφλεξης της ασετυλίνης µέσα στη φιάλη της και τον τρόπο αντιµετώπισης. Με την ασετυλίνη δεν πρέπει ποτέ να χρησιµοποιούµε χάλκινους συνδέσµους (χαλκό 70 % και πάνω) γιατί δηµιουργούνται χηµικές ενώσεις οι οποίες ονοµάζονται ακετυλίδια του χαλκού και οι οποίες σε περίπτωση κρούσης µπορούν να δηµιουργήσουν εκρήξεις. Ο διαχωρισµός της ασετυλίνης από την ακετόνη στην φιάλη δεν γίνεται αµέσως αλλά χρειάζεται κάποιο χρονικό διάστηµα και γι αυτό ακριβώς το λόγο µία φιάλη ασετυλίνης δεν µπορεί να µας δώσει περισσότερο από 740 λίτρα την ώρα. Αν θέλουµε περισσότερη κατανάλωση πρέπει να χρησιµοποιούµε περισσότερες φιάλες µαζί Προπάνιο (C3H8) Το προπάνιο όπως και η ασετυλίνη είναι καύσιµο αέριο. Έχει µία επιπρόσθετη ουσία που το κάνει να µυρίζει σαν ψάρι, αλλά όµως είναι βαρύτερο από τον ατµοσφαιρικό αέρα. Αποτέλεσµα αυτού λοιπόν είναι ότι το προπάνιο σαν βαρύτερο του ατµοσφαιρικού αέρα, συγκεντρώνεται σε περίπτωση διαρροής στα κάτω στρώµατα του χώρου, σχηµατίζοντας ένα εκρηκτικό κίνδυνο. Φυσικά η συγκέντρωση είναι αόρατη. Γι αυτό λοιπόν το λόγο το προπάνιο δεν πρέπει ν αποθηκεύεται σε υπόγειους χώρους όπου οι διαρροές δεν θα µπορούσαν να ξεφύγουν. Μία φιάλη προπανίου δεν πρέπει ποτέ να τοποθετηθεί σε τάφρο γιατί και όταν ακόµα αποµακρύνουµε την φιάλη είναι πιθανόν ν αφήσουµε πίσω κινδύνους για τους συναδέλφους µας. Στην περίπτωση χρησιµοποίησης προπανίου στα Ναυπηγεία, πρέπει να είµαστε πολύ προσεχτικοί γιατί είναι πολύ πιθανό να έχουµε συγκέντρωση προπανίου στ αµπάρια και διπύθµενα. Έχει παρατηρηθεί ότι ακόµα και σε ανοιχτούς χώρους το αέριο είναι πιθανό να συγκεντρωθεί κάτω από καλύµµατα ή άλλους περιορισµένους χώρους σε εκρηκτικές αναλογίες, γι αυτό προσοχή στη µυρωδιά ψαριού (και ακόµα έλεγχος για διαρροές όπως στην ασετυλίνη). Η εκρηκτική περιοχή του προπανίου είναι σε περιεκτικότητα µεταξύ 2 % - 9 %. Τέλος πρέπει να υπενθυµίσουµε ότι το προπάνιο µέσα στην φιάλη του βρίσκεται σε υγρή κατάσταση και γι αυτό οι φιάλες πρέπει να τοποθετούνται πάντοτε όρθιες. 6.3 Εξοπλισµός Κοπής-Συγκόλλησης Φιάλες Φιάλες οξυγόνου Οι φιάλες οξυγόνου είναι χαλύβδινες. Το αέριο αποθηκεύεται µέσα σ αυτές υπό πίεση ατµόσφαιρες για οικονοµία όγκου (πίεση δοκιµής ατµόσφαιρες). Για την εύκολη αναγνώριση τους βάφονται στο άνω µέρος µε µπλε χρώµα. Η χωρητικότητα των φιαλών οξυγόνου είναι συνήθως 40 λίτρα, και τότε κάθε φιάλη µπορεί να µας δώσει, υπό συνθήκες ατµοσφαιρικές πίεσης, 6m³ οξυγόνου περίπου. Η βαλβίδα φιάλης, φέρει στην έξοδο εσωτερικό δεξιόστροφο σπείρωµα (βόλτα). 54

55 Φιάλες ασετυλίνης Την ασετυλίνη την παίρνουµε από κατάλληλες χαλύβδινες φιάλες, ωστόσο µπορούµε να την πάρουµε κατευθείαν και από αεριογόνους συσκευές µε τις οποίες είναι εφοδιασµένα τα εργοστάσια. Η ασετυλίνη βρίσκεται µέσα σε φιάλες χρωµατισµένες κίτρινες ή φέρουσες µία κίτρινη διακριτική λωρίδα υπό πίεση 15 ατµοσφαιρών (πίεση δοκιµής 60 ατµόσφαιρες). Στο εσωτερικό τους είναι γεµισµένες µε κατάλληλη πορώδη ουσία, εµποτισµένη µε ακετόνη, που συγκρατεί σε διάλυση την ασετυλίνη. Με τον τρόπο αυτό περιορίζεται ο κίνδυνος έκρηξης. Ο όγκος της ασετυλίνης που µπορεί να µας δώσει µία φιάλη µε χωρητικότητα 40 λίτρων σε κανονική πίεση είναι 5,5m³ περίπου. Η βαλβίδα των φιαλών ασετυλίνης είναι χαλύβδινη και φέρει αριστερόστροφο σπείρωµα. Σαν γενική αρχή όλες οι φιάλες πρέπει να φέρουν τα κωδικά τους χρώµατα (ανάλογα µε τους κανονισµούς της χώρας π.χ. κατά D.I.N στη Γερµανία, B.S. 349: 1932 στη Βρετανία κ.λ.π.) να φέρουν επιγραφή µε το όνοµα του αερίου που περιέχουν καθώς και τα διάφορα κωδικά σηµεία αναγνώρισης (Identification marks). Όταν δεν υπάρχουν τα χαρακτηριστικά σηµεία αυτά και προπαντός όταν δεν υπάρχει κωδικός χρωµατισµός στη φιάλη µη τη Φιάλες οξυγονοασετυλίνης σε καρότσι µεταφοράς χρησιµοποιήσετε ποτέ. Γράψτε πάνω στη φιάλη µε κιµωλία ΜΗ ΤΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ, σφράγισε την µε ταινία και η φιάλη πρέπει να επιστραφεί αµέσως στον προµηθευτή. Στην περίπτωση που οι φιάλες ανήκουν στο εργοστάσιο (όχι νοικιασµένες) πρέπει να ελέγχονται κατά τακτά χρονικά διαστήµατα από οργανισµούς ειδικευµένους και µε άδεια και εξοπλισµό για τους ελέγχους αυτούς Έλεγχος Φιαλών Οι έλεγχοι των φιαλών σε γενικές γραµµές περιλαµβάνουν: Υδραυλική πίεση για την αντοχή των τοιχωµάτων. Έλεγχο µε την βοήθεια υπερήχων (ultrasonics) για τον ακριβή καθορισµό του πάχους των τοιχωµάτων. Έλεγχο για παντός είδους οξειδώσεις (corrosion) εντός και εκτός των φιαλών. Έλεγχο για την ύπαρξη διαφόρων πληγών, ρωγµών, εξογκωµάτων (pugle), σηµαδιών φωτιάς κ.τ.λ. στο εξωτερικό µέρος των φιαλών. Έλεγχο της κατάστασης των σπειρωµάτων. Μανόµετρα σε φιάλες 55

56 κ.ο.κ. Έλεγχο της κατάστασης της πορώδους µάζας στην περίπτωση των φιαλών ασετυλίνης Οι Βρετανικές προδιαγραφές B.S και B.S Part , B.S Part και 5430 Part καθορίζουν σαφώς τους τύπους των ελέγχων, τα όρια αποδοχής ή απόρριψης καταλληλότητας των φιαλών, τους τρόπους ελέγχου τα χρονικά διαστήµατα ελέγχων κ.τ.λ Χρήσιµες Οδηγίες για Φιάλες Άλλα σηµεία που πρέπει να προσέχουµε: Ποτέ να µη βάφουµε τις φιάλες και ιδιαίτερα µε χρώµατα διαφορετικά από τα κωδικά τους. Ποτέ να µη χαράζουµε ή δηµιουργούµε µαρκαρίσµατα πάνω στις φιάλες και προ παντός στα σηµεία όπου υπάρχουν κωδικά σηµεία αναγνώρισης. Ποτέ να µη µεταφέρουµε φιάλες µε ηλεκτροµαγνητικούς γερανούς (διακοπή ρεύµατος πιθανή πτώση) ή µε τη βοήθεια αλυσίδων γιατί υπάρχει κίνδυνος ξεπιάσµατα και πτώσης. Να χρησιµοποιούµε πάντοτε καροτσάκια που είναι ειδικά κατασκευασµένα γι αυτή τη δουλειά. Ποτέ να µην µεταφέρουµε φιάλες «τσουλιστά» από µόνοι µας. Στην περίπτωση που η φιάλη θα πέσει µπορούν να συµβούν τα παρακάτω: Α) Να τραυµατίσεις τους συναδέλφους σου. Β) Να τραυµατίσεις τους συναδέλφους σου. Γ) Να δηµιουργήσεις διαρροή στην βαλβίδα της φιάλης και µε αυτό τον τρόπο ν απελευθερωθούν εύφλεκτα αέρια ή αέρια µε µεγάλη πίεση (για τα αέρια θα µιλήσουµε σε λίγο). Όταν µεταφέρουµε τις φιάλες πρέπει να έχουµε πάντοτε κλειστή την βαλβίδα. Να τοποθετούµε τις φιάλες όρθιες για τον καλό αερισµό τους (ή σε µικρή κλίση). Ιδιαίτερα για τις φιάλες της ασετυλίνης υπάρχει ο επιπρόσθετος κίνδυνος της διαφυγής της ακετόνης µε τελικό αποτέλεσµα την έκρηξη. Να µην τοποθετούνται οι φιάλες κοντά σε οξέα ή σε χώρους όπου υπάρχουν πηγές θερµότητας. Ο κίνδυνος µε την θερµότητα είναι ότι αυξάνει η εσωτερική πίεση των αερίων µέσα στην φιάλη, ακόµα δε η θερµότητα µπορεί να µειώσει την αντοχή των τοιχωµάτων της φιάλης (το ίδιο και τα οξέα) µε καταστροφικά αποτελέσµατα. Όταν κολλάµε είτε µε οξυγόνο είτε µε ηλεκτρικό τόξο πρέπει ν αποφεύγουµε να κατευθύνουµε τις φλόγες προς τις φιάλες. εν πρέπει ποτέ να τυλίγουµε τα λάστιχα γύρω από τις φιάλες. Ο λόγος που πρέπει να το αποφύγουµε αυτό είναι το ότι είναι πολύ δύσκολο να σβήσουµε µια φωτιά σε τυλιγµένα λάστιχα και όταν αυτά τα λάστιχα είναι γύρω από τις φιάλες τα πράγµατα γίνονται επικίνδυνα. 56

57 Στην περίπτωση που τα λάστιχα είναι αρκετά µακριά, τότε πρέπει να τα τοποθετήσουµε από πίσω µας και κατά τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να µην κινδυνεύουν από τους σπινθήρες (το γιατί θα το µάθουµε στις εκρήξεις-φλογοεπιστροφές). εν πρέπει να χρησιµοποιούµε ποτέ άδειες φιάλες σαν κύλινδρο για την µετακίνηση αντικειµένων του εργοταξίου. Να ελέγχουµε πριν ξεκινήσουµε την εργασία µας εάν και µήπως η φιάλη είναι άδεια. Στην περίπτωση που είναι άδεια δεν τη χρησιµοποιούµε (κίνδυνος φλογοεπιστροφών, βλέπε επόµένα κεφάλαια). Όταν µία φιάλη αδειάσει ή είναι άδεια, κλείνουµε τη στρόφιγγα (βαλβίδα) σφιχτά και βιδώνουµε το κάλυµµα. Έτσι, µεταξύ των άλλων αποφεύγουµε την είσοδο ακαθαρσιών µέσα στη φιάλη και προστατεύουµε το σπείρωµα από µηχανικές κακώσεις (ζηµιές). Όταν ένας κύλινδρος «χάνει» από την βαλβίδα του, αυτό το διαπιστώνουµε είτε µε το χαρακτηριστικό σφύριγµα, είτε από την οσµή, τότε σφίγγουµε το περικόχλιο µε το κατάλληλο κλειδί (ποτέ µε άλλο κλειδί) και δοκιµάζουµε για ενδεχόµενη απώλεια (διαρροή) µε σαπουνάδα (χωρίς λάδι), ή ακόµα και µε σάλιο ποτέ όµως µε φλόγα. Εάν η φιάλη εξακολουθεί να χάνει, τότε την επιστρέφουµε στον προµηθευτή της. Να απαλλάσσουµε τις φιάλες οξυγόνου, όπως και όλα τα εξαρτήµατα που έχουν σχέση µε το οξυγόνο, από λίπη, γράσα, λάδια κ.λ.π. για την αποφυγή κινδύνου ανάφλεξης και έκρηξης των ουσιών αυτών (δες σχετικό σκίτσο). Ποτέ να µην ανοίγουµε την βαλβίδα της φιάλης περισσότερο από 3 στροφές, συνήθως µία στροφή είναι αρκετή Αποθήκευση Φιαλών Αποθηκεύουµε τις φιάλες έτσι ώστε: 1) εν είναι εκτεθειµένες στον ήλιο ή θερµότητα. 2) εν προσβάλλονται από υγρασία ή οξέα. 3) Αερίζονται καλά (πρέπει να είναι όρθιες). Ο χώρος πρέπει ν αερίζεται καλά. 4) Τοποθετούµε τις άδειες φιάλες σε διαφορετικό σηµείο από τις γεµάτες. 5) Τοποθετούµε τις φιάλες του οξυγόνου σε διαφορετικό µέρος από τις φιάλες των εύφλεκτων αερίων (ασετυλίνη, προπάνιο κ.λ.π.) Περίπτωση υπερθέρµανσης Στην περίπτωση που έχουµε υπερθέρµανση της φιάλης (π.χ. ασετυλίνης) τότε κάνουµε τα ακόλουθα: Κλείνουµε την βαλβίδα Αποµακρύνουµε τον ρυθµιστή πίεσης καθώς και τα άλλα εξαρτήµατα. Παίρνουµε τον κύλινδρο εκτός του εργοταξίου και τον βυθίζουµε µέσα σε µία δεξαµενή νερό ή τον βρέχουµε µε σωλήνα µέρχις ότου κρυώσει. Ο κύλινδρος (φιάλη) είναι κρύος µόνον όταν το νερό δεν εξατµίζεται από πάνω του γρήγορα. Η εργασία αυτή της ψύξης µπορεί να βαστάξει µερικές ώρες. Ειδοποιούµε την πυρασφάλεια. Ειδοποιούµε τον προµηθευτή εν ξαναχρησιµοποιούµε µε κανένα τρόπο την φιάλη αυτή. 57

58 Μεταφορά Φιαλών 1) Οι φιάλες αερίων πρέπει να µεταφέρονται µε ιδιαίτερη προσοχή και να προφυλάσσονται από την θέρµανση (ακτίνες ηλίου, εστίες φωτιάς, χτυπήµατα και τραντάγµατα). 2) εν πρέπει η µεταφορά φιαλών αερίων µε ηλεκτροµαγνήτες. 3) Κατά την µεταφορά φιαλών οξυγόνου, προσέχετε να µην µεταφέρονται µαζί µε άλλες φιάλες εύφλεκτων αερίων καθώς και µε λάδια ή λίπη. 4) Μην αγγίζετε ποτέ τους οπλισµούς των φιαλών οξυγόνου µε λαδωµένα χέρια. Μανόµετρα και βαλβίδες χρησιµοποιούνται µόνο όταν βεβαιωθείτε ότι είναι απαλλαγµένα από γράσα. 5) Οι φιάλες δεν πρέπει να κυλιόνται. Εάν δεν µπορείτε να αποφύγετε µια µεταφορά µε τα χέρια, πρέπει να ζητήσετε βοήθεια ενός συναδέλφου σας. 6) Κατά την µεταφορά φιαλών προσέχετε, ώστε οι καλύπτρες ασφαλείας να είναι κλειστές. Οι καλύπτρες δεν πρέπει να χρησιµοποιούνται για πιάσιµο. Κατά την Φιάλες σε καρότσι µεταφοράς αποθήκευση και µεταφορά φιαλών αερίων ασφαλίσατε τις φιάλες, ώστε να µην υπάρχει κίνδυνος να πέσουν Ρυθµιστές πίεσης (Pressure Regulator) Οι ρυθµιστές πίεσης, ή µανοεκτονωτές, ή µανόµετρα ή µειωτήρες πίεσης είναι όργανα που επιτρέπουννα εκτονώσουµε (ξεφουσκώσουµε) ένα αέριο από την ψηλή πίεση της φιάλης όπου είναι αποθηκευµένο στην χαµηλή πίεση που απαιτεί το ακροφύσιο το οποίο χρησιµοποιούµε. (Η εκλογή του ακροφυσίου µπεκ είναι συνάρτηση του πάχους της λαµαρίνας είτε πρόκειται για συγκόλληση, είτε πρόκειται για κοπή. Συνήθως οι κατασκευαστές των εργαλείων δίνουν καρτελάκια καθώς και πίνακες που µε τη βοήθεια τους εµείς µπορούµε να κάνουµε τις ρυθµίσεις µας.) Στους ρυθµιστές πίεσης διακρίνουµε τον θάλαµο ψηλής πίεσης (βλέπε σχήµα) στον οποίο εισέρχεται το αέριο από την φιάλη µέσω του συνδέσµου εισαγωγής. Ο θάλαµος αυτός επικοινωνεί µέσω στραγγαλιστή και διαφράγµατος µε τον θάλαµο χαµηλής πίεσης. Και οι δύο θάλαµοι φέρουν µανόµετρα τα οποία σε κάθε στιγµή µας δείχνουν την υψηλή και χαµηλή πίεση. Το αέριο µετά την εκτόνωση (δηλαδή µε χαµηλή πίεση) οδηγείται στο εργαλείο (δια µέσου των ελαστικών) αφού βέβαια περάσει το σύνδεσµο εξαγωγής του ρυθµιστή πίεσης. Όταν η εργασία απαιτεί µεγάλη σταθερότητα πίεσης τότε χρησιµοποιούµε ρυθµιστές µε δύο στάδια εκτόνωσης αντί για το ένα που περιγράψαµε. Απαραίτητο εξάρτηµα ενός ρυθµιστή είναι ανακουφιστική βαλβίδα (Relief Valve) που έχει σκοπό ν ανοίγει όταν η πίεση υπερβεί (ξεπεράσει) µία προκαθορισµένη τιµή, έτσι ώστε το αέριο να εκτονωθεί στην ατµόσφαιρα. Τον ίδιο σκοπό εξυπηρετούν και οι µικρές τρύπες πάνω στο κέλυφος του ρυθµιστή (µανόµετρο). Υπάρχουν δύο ανωµαλίες που µπορούν να οδηγήσουν σε δύο δυσκολίες κατά την διάρκεια της εργασίας ή και σε ατύχηµα και συσχετίζονται άµεσα µε τη λειτουργία του ρυθµιστή πίεσης: 58

59 Α) Το πάγωµα Β) Η εσωτερική ανάφλεξη. Το πάγωµα οφείλεται στην κατάψυξη της υγρασίας που περιέχεται µέσα στο αέριο, από την ψύξη που προκαλεί η εκτόνωση (αδιαβατική) στο αέριο, σε συνδυασµό µε τις πιθανές χαµηλές θερµοκρασίες περιβάλλοντος του χειµώνα. Ο πάγος προκαλεί το φράξιµο του ρυθµιστή κατ αυτόν τον τρόπο εµποδίζεται η οµαλή διέλευση του αερίου. Θερµαίνουµε τότε τον ρυθµιστή πίεσης µε ένα κοµµάτι ύφασµα βρεγµένο σε ζεστό νερό, αλλά ποτέ µε φλόγα. Εάν οι συνθήκες είναι τέτοιες που προκαλούν συχνά παγώµατα, προµηθευόµαστε από το εµπόριο ειδικούς ηλεκτρικούς προθερµαντήρες (220V). Η εσωτερική ανάφλεξη αφορά µόνον τον ρυθµιστή οξυγόνου και γίνεται αυτόµατα, χωρίς να έχει προηγηθεί φλογοεπιστροφή στο εργαλείο. Μπορεί να οφείλεται σε συνδυασµό πολλών αιτιών, όπως: 1) Παρουσία λιπαρών ουσιών στα σπειρώµατα του ρυθµιστή. 2) Στην κακή ποιότητα και αναφλεξιµότητα του εβονίτη από τον οποίο είναι κατασκευασµένο στο διάφραγµα. 3) Παραγωγή στατικού ηλεκτρισµού και θερµότητας, που προκαλείται αν ο ρυθµιστής είναι κλειστός και ανοίξουµε απότοµα τη βαλβίδα της φιάλης. Οι ρυθµιστές πίεσης είναι πολύ ευαίσθητα όργανα και γι αυτό πρέπει να τα χρησιµοποιούµε µε προσοχή. Η επιλογή τους, η τοποθέτησή τους στη φιάλη και η χρησιµοποίηση τους απαιτούν τις πάρα κάτω προφυλάξεις: Βεβαιωνόµαστε ότι ο ρυθµιστής είναι κατάλληλος για το αέριο που θα χρησιµοποιήσουµε και για την πίεση της φιάλης. (Η αναγνώριση γίνεται από το κωδικό χρώµα και από την ονοµασία του αερίου η οποία συνήθως αναγράφεται στον ρυθµιστή). Ποτέ δεν χρησιµοποιούµε ένα ρυθµιστή πίεσης οξυγόνου σε µία φιάλη ασετυλίνης και το αντίστροφο. Εξάλλου τα προτυποποιηµένα σπειρώµατα διαφέρουν, και έτσι η εναλλαγή αυτή δεν είναι δυνατή. Όταν αλλάζουµε φιάλη (από άδεια σε γεµάτη) προσέχουµε να τοποθετήσουµε τον ρυθµιστικό κοχλία στην σωστή του θέση (κλειστός). Έχει παρατηρηθεί ότι χειριστές, όταν η φιάλη αδειάζει, έχουν τη συνήθεια (κακώς) αντί ν αλλάξουν την φιάλη, να γυρίζουν το ρυθµιστικό κοχλία (αύξηση πίεσης) για να µπορέσουν να εργαστούν. Όταν τελικά αλλάξουν τη φιάλη και βάλουν καινούργια χωρίς να ρυθµίσουν τον κοχλία, τότε η υψηλή πίεση της γεµάτης πλέον φιάλης καταστρέφει το διάφραγµα. Πριν τοποθετήσουµε το ρυθµιστή πίεσης στη φιάλη, ανοιγοκλείνουµε για λίγο τη βαλβίδα της φιάλης έτσι ώστε να αποµακρυνθούν οι σκόνες (προσοχή ακόµα για λάδια, λίπος τα σπειρώµατα του οξυγόνου). Αφού βιδώσουµε τον ρυθµιστή ελέγχουµε την στεγανότητα ως εξής: Ξεσφίγγουµε τον ρυθµιστικό κοχλία και ανοίγουµε τελείως αλλά όχι απότοµα, την βαλβίδα του κυλίνδρου. Ελέγχουµε τότε τη στεγανότητα στα ρακόρ εισόδου και εξόδου και στο µανόµετρο (ρολόι) της χαµηλής αλλά και της υψηλής πίεσης. Ο έλεγχος φυσικά όπως έχουµε πει πολλές φορές γίνεται µε κατάλληλη σαπουνάδα και ποτέ µε φωτιά. Αν διαπιστωθεί απώλεια, τότε είτε σφίγγουµε καλύτερα την κοχλίαση µε το κατάλληλο κλειδί είτε, αν αυτό δεν είναι αποτελεσµατικό, αντικαθιστούµε την τσιµούχα. Αν παρατηρηθεί απώλεια στην έξοδο του ρυθµιστή, όταν αυτός είναι κλειστός, τότε ο ρυθµιστής χρειάζεται επισκευή ή αντικατάσταση. 59

60 Σε περίπτωση κατά την οποία αλλάζουµε µανόµετρα (ρολόγια) στο ρυθµιστή πίεσης, καλό είναι να τα αντικαταστήσουµε µε µανόµετρα τα οποία είναι ειδικά φτιαγµένα για εργασίες οξυγόνου ασετυλίνης / προπανίου προσέχοντας να χρησιµοποιούµε σωστά αέρια και για τις σωστές πιέσεις, π.χ. το µανόµετρο για την ψηλή πίεση του οξυγόνου δεν πρέπει να είναι λιγότερο από 316 bar, ενώ το µανόµετρο για την ψηλή πίεση της ασετυλίνης δεν πρέπει να είναι λιγότερο από 40 bar. Προσοχή ακόµα να µην µπλέξουµε τα µανόµετρα ψηλής πίεσης και χαµηλής (µανόµετρο = ρολόι πίεσης) Ελαστικοί σωλήνες Το ελάχιστο µήκος ελαστικού σωλήνα είναι 5 µέτρα Κάθε σωλήνας είναι κατασκευασµένος για συγκεκριµένο αέριο και αντέχει διαφορετικές πιέσεις, ενώ το ελαστικό της ασετυλίνης έχει προστασία έναντι διαρροής ακετόνης Το χρώµα του καλωδίου είναι συγκεκριµένο για κάθε αέριο (µπλε ή µαύρο ή γκρι για οξυγόνο και κόκκινο ή κίτρινο για ασετυλίνη) Οι σωλήνες δεν πρέπει να έχουν επαφή µε λιπαρές ουσίες (λάδι, γράσσο κτλ.). εν πρέπει να τυλίγονται οι σωλήνες γύρω από φιάλες και τα στηρίγµατα όπου είναι κρεµασµένοι πρέπει να επιτρέπουν την καµπυλότητά τους Στις υποδοχές επί των οποίων προσαρµόζονται οι σωλήνες στον καυστήρα να φέρουν τις ενδείξεις Ο-Α ( για οξυγόνο και ασετυλίνη αντίστοιχα) Οι αγωγοί πρέπει να είναι σε καλή κατάσταση, χωρίς αναδιπλώσεις και σκισίµατα, χωρίς επιφανειακά καψίµατα και το υλικό τους να µην έχει υποστεί γήρανση, που εκδηλώνεται µε µικρορωγµές (σκασίµατα) στην επιφάνεια Συνήθεις πιέσεις κατασκευής ελαστικών είναι 20 bar και πάνω Πρέπει να αποφεύγεται η έκθεση σε θερµότητα, σπίθες και εκτινάξεις. εν πρέπει να εκτίθενται σε µέρη όπου περνούν από πάνω τους οχήµατα και υπάρχει κίνδυνος στρέβλωσης, στρέψεις ή κακώσεων. Την στεγανότητα των αγωγών την ελέγχουµε βυθίζοντάς τους στο νερό. Αν διαπιστώσουµε ρωγµή, κόβουµε αυτό το τµήµα και συνδέουµε µε κατάλληλο σύνδεσµο τα δύο κοµµάτια. Υπενθυµίζουµε ότι δεν πρέπει ποτέ να χρησιµοποιήσουµε συνδέσµους από χαλκό στην ασετυλίνη. Οι σύνδεσµοι, σφικτήρες κ.λπ. εξαρτήµατα των αγωγών είναι ειδικά κατασκευασµένα και δεν πρέπει να τ αντικαθιστούµε µε αντίστοιχα εξαρτήµατα κοινών εφαρµογών. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τους ίδιους τους αγωγούς (ελαστικά) Καυστήρας (Εργαλείο ή Σαλµός) To όργανο αυτό δέχεται, σε ορισµένη πίεση, ένα καύσιµο αέριο και το οξυγόνο, τα αναµειγνύει καλά στην κατάλληλη επιθυµητή αναλογία και οδηγεί το µίγµα µέσω ενός αυλού έως το ακροφύσιο ώστε στην άκρη του να επιτευχθεί µία φλόγα µε τα επιθυµητά χαρακτηριστικά. Τόσο στον καυστήρα συγκόλλησης όσο και στον καυστήρα κοπής διακρίνονται η λαβή µε τους συνδέσµους προσαγωγής του αερίου και τις στρόφιγγες ρύθµισης της παροχής, ο θάλαµος ανάµιξης των αερίων και το ακροφύσιο. ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Η επισκευή των καυστήρων µπορεί να γίνει µόνο µε γνήσια ανταλλακτικά και από ειδικευµένο τεχνικό. 60

61 6.4 ιατάξεις Ασφαλείας Αναρρόφηση Φλογοεπιστροφή Γενικά Πριν εξετάσουµε τις διατάξεις ασφάλειας, λογικό είναι να εξετάσουµε πρώτα, το φαινόµενο της φλογοεπιστροφής και τα αίτια του. Η έκρηξη είναι το χειρότερο ατύχηµα που µπορεί να συµβεί σε µία εγκατάσταση οξυγόνου ασετυλίνης / προπανίου. Η έκρηξη µπορεί να προκληθεί από διάφορες αιτίες, όπως από υπερβολική θέρµανση ή ανάφλεξη λόγω διαφυγής αερίου. Η κυριότερη όµως αιτία είναι η φλογοεπιστροφή, όταν δηλαδή η φλόγα υποχωρήσει από το µπεκ του εργαλείου (σαλµού) και δια µέσου των ελαστικών αγωγών και των ρυθµιστών πίεσης φθάσει και εισχωρήσει µέσα στη φιάλη. Το πρώτο λοιπόν στάδιο ενός τέτοιου ατυχήµατος είναι η αναρρόφηση της φλόγας µέσα στο µπεκ (back-fire), ακολουθεί η αναρρόφηση της φλόγας µέχρι το µίχτη του εργαλείου (sustained back-fire) και τέλος ακολουθεί η φλογοεπιστροφή (flash back), µέχρι τις φιάλες όπου η καύση µπορεί να µετατραπεί σε έκρηξη. Αυτά µπορούν να συµβούν διαδοχικά και κάπως µε αργό ρυθµό ή µε ταχύτητα ανάλογα µε τις συνθήκες (µέχρι 10πλάσια ταχύτητα του ήχου) και να οδηγήσουν σε ισχυρά κύµατα πίεσης µέσα στο σύστηµα, οπότε προκαλείται διάρρηξη του συστήµατος και έκρηξη (detonation). Πρέπει να σηµειωθεί ότι κάτω από κανονικές συνθήκες είναι πολύ δύσκολο η ταχύτητα εξαγωγής του µείγµατος από το µπεκ να γίνει µικρότερη από την ταχύτητα επιστροφής προς το εργαλείο της φλόγας και έτσι να δηµιουργηθεί φλογοεπιστροφή Αιτίες φλογοεπιστροφής Οι λόγοι όµως που πιθανόν να προκαλέσουν µία φλογοεπιστροφή είναι οι εξής: 1. Ελαττωµατικό εργαλείο µπεκ 2. Λανθασµένος χειρισµός 3. Συνθήκες λειτουργίας Ελαττωµατικό εργαλείο µπεκ Αυτό σηµαίνει έλλειψη στεγανότητας του σαλµού ή στροβιλισµός του αερίου που οδηγεί σε τοπική υποπίεση και αναρρόφηση του άλλου αερίου. Η απώλεια λοιπόν του καυστήρα διαπιστώνεται είτε από το σφύριγµα είτε από την οσµή της ασετυλίνης / προπανίου. Σωστός έλεγχος γίνεται µε σαπουνάδα. Η επισκευή του εργαλείου γίνεται µε γνήσια ανταλλακτικά και µε ειδικευµένο προσωπικό. Πάντως είναι χρήσιµο να διαθέτουµε κοντά στη θέση εργασίας ένα δοχείο νερό για τη ψύξη του σαλµού σε περίπτωση επαναλαµβανόµενων σκασιµάτων ή εσωτερικής ανάφλεξης. Εάν συµβεί κάτι τέτοιο κλείνουµε αµέσως τις στρόφιγγες του σαλµού και κατόπιν ψύχουµε. Τώρα πρέπει να βεβαιωθούµε τελείως για τη στεγανότητα του σαλµού, βουτώντας το πάλι µέσα σο νερό µε τις σωλήνες των αερίων υπό πίεση και ελέγχοντας τυχόν διαρροές µε τη µορφή φυσαλίδων. Κατά τον καθαρισµό του µπεκ πρέπει να προσέχουµε να µην το παραµορφώσουµε. Για το σκοπό αυτό πρέπει να χρησιµοποιούµε αποκλειστικά τα βελονάκια καθαρισµού του κατασκευαστή. Ακόµα δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάµε ότι το υλικό κατασκευής των µπεκ είναι καθαρός χαλκός (για να µην ζεσταίνονται εύκολα). Ο καθαρός χαλκός όπως γνωρίζουµε είναι ένα µέταλλο σχετικά µαλακό και γι αυτό πρέπει να 61

62 προφυλάσσουµε τα µπεκ από χτυπήµατα και στρεβλώσεις οι οποίες κατά τη διάρκεια της λειτουργίας είναι πιθανόν να δηµιουργήσουν φλογοεπιστροφές. Θα πρέπει ακόµα να σηµειώσουµε ότι και οι κατασκευαστές των εργαλείων και των µπεκ έχουν κάνει πολλά βήµατα για τη βελτίωση της προστασίας του χειριστή. Οι κατασκευαστές των ακροφυσίων (µπεκ) π.χ. έχουν κάνει πολλές µελέτες (κυρίως στα µπεκ κοπής) για την εύρεση σωστών διαστάσεων των οπών για τη µείωση της πιθανότητας της φλογοεπιστροφής. Το ίδιο ισχύει και για τους κατασκευαστές των εργαλείων. Υπάρχουν κατασκευαστές οι οποίοι έχουν δηµιουργήσει τα εργαλεία ίσων πιέσεων, όπου η πίεση λειτουργίας του οξυγόνου και της ασετυλίνης / προπανίου είναι η αυτή και κατ αυτό τον τρόπο ελαχιστοποιείται η πιθανότητα φλογοεπιστροφής. Φυσικά η τεχνική αυτή µπορεί να χρησιµοποιηθεί µόνο στα εργαλεία συγκόλλησης και όχι στα εργαλεία κοπής όπου το οξυγόνο κοπής πρέπει να έχει µεγάλη πίεση. Στα εργαλεία κοπής η βελτίωση συνιστάται στο πέρασµα στη γενιά των κοπτών µε µίξη στο µπεκ αντί των κοπτών µε πρόµιξη (injector premix). Αποτέλεσµα της βελτίωσης αυτής είναι ότι η µίξη γίνεται στο µπεκ κοπής και όχι σε µίχτη κοντά στα χέρια του χειριστή, µειώνοντας κατ αυτό τον τρόπο την πιθανότητα τραυµατισµού λόγω φλογοεπιστροφής Λανθασµένος χειρισµός Εδώ στην πραγµατικότητα εννοούµε άπειρο χειριστή. Περιλαµβάνονται: Κακή ρύθµιση πιέσεων στους δύο ρυθµιστές πίεσης, πολύ υψηλές πιέσεις για το µπεκ που χρησιµοποιούµε (υπάρχουν θεωρητικές καµπύλες που µας δίνουν την εκρηκτική περιοχή σε συνάρτηση µε τη διάµετρο οπής και πίεση υδρογονάνθρακα), Παράλειψη καθαρισµού µε φύσηµα ελαστικών Αναδίπλωση και στραγγαλισµός των αγωγών που οδηγούν σε απότοµη µεταβολή της πίεσης. ηµιουργία οπών στα ελαστικά λόγω απροσεξίας (αυτό θα δηµιουργήσει µίξη αερίων). Μη επαρκής έλεγχος περιεχοµένου φιαλών. Εάν χρησιµοποιήσουµε άδεια φιάλη για συγκόλληση ή και κοπή τότε το αέριο από την γεµάτη φιάλη που βρίσκεται υπό πίεση, θα βρει το δρόµο του στον άδειο σωλήνα (π.χ. οξυγόνου) και θα σχηµατίσει µίγµα. Γι αυτό πρέπει πάντοτε να ελέγχουµε το περιεχόµενο των φιαλών. ιαρροή οξυγόνου. Μια άλλη περίπτωση είναι να ξεχάσουµε π.χ. τη φιάλη του οξυγόνου ανοιχτή όλη τη νύχτα οπότε µία πιθανή µικρή διαρροή των βαλβίδων του σαλµού, θα κάνει το οξυγόνο να περάσει µέσα στο σωλήνα της ασετυλίνης / προπανίου, άρα µείγµα. Μέθοδος ανάµµατος σβησίµατος εργαλείου Πρέπει να µας γίνει συνήθεια ότι η µίξη αερίων απαγορεύεται σε οποιοδήποτε άλλο σηµείο εκτός από το µίχτη. Η σωστή σειρά για ν ανάψουµε ή να σβήσουµε το εργαλείο είναι η ακόλουθη: Άναµµα Εξαερώνουµε τα λάστιχα µε τις βαλβίδες του εργαλείου (σαλµού). Ανοίγουµε και τις δύο βαλβίδες των φιαλών. Τοποθετούµε την σωστή πίεση στον ρυθµιστή πίεσης της ασετυλίνης / προπανίου ακολουθώντας την εξής διαδικασία: 62

63 1) Ανοίγουµε την βαλβίδα ασετυλίνης / προπανίου στον σαλµό. 2) Ρυθµίζουµε τη σωστή πίεση µε τη βίδα του ρυθµιστή πίεσης (µανόµετρο). 3) Κλείνουµε τη βαλβίδα ασετυλίνης / προπανίου στον σαλµό. Τοποθετούµε τη σωστή πίεση στο ρυθµιστή πίεσης του οξυγόνου κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Ελέγχουµε ότι υπάρχει αρκετό αέριο και στις δύο φιάλες. Ανοίγουµε τη βαλβίδα ασετυλίνης / προπανίου στον σαλµό. Ανάβουµε και ρυθµίζουµε τη βαλβίδα. Ανοίγουµε τη βαλβίδα οξυγόνου στο σαλµό και ρυθµίζουµε τη φωτιά µας (ουδέτερη, οξειδωτική, ανθρακική) ανάλογα µε τις απαιτήσεις της δουλειάς. Σβήσιµο Κλείνουµε τη βαλβίδα ασετυλίνης / προπανίου στο σαλµό. Κλείνουµε τη βαλβίδα οξυγόνου στο σαλµό. Κλείνουµε και τις δύο βαλβίδες των φιαλών. Εξαερώνουµε τα λάστιχα χρησιµοποιώντας τις βαλβίδες του σαλµού. Κλείνουµε τον ρυθµιστή πίεσης και στις δύο φιάλες Συνθήκες λειτουργίας Η υπερθέρµανση του µπεκ όταν λειτουργεί µέσα σε στενό χώρο που ακτινοβολεί ή ακόµα το φράξιµο του λόγω ακριβώς της στενότητας του χώρου είναι πιθανόν να δηµιουργήσουν προβλήµατα αναρρόφησης ιατάξεις Ασφαλείας Αφού εξετάσουµε µε κάποια λεπτοµέρεια τους κινδύνους της φλογοεπιστροφής, ας γνωρίσουµε τώρα τις διάφορες διατάξεις ασφάλειας που µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε: Φλογοπαγίδες Εργαλείου Οι φλογοπαγίδες αυτές βιδώνονται πάνω στα ρακόρ του σαλµού και είναι δύο ειδών οξυγόνου και ασετυλίνης / προπανίου αντίστοιχα. Περιέχουν δε: 1)Ανεπίστροφη βαλβίδα 2) Ανοξείδωτη πορώδης φλογοπαγίδα 3) Φίλτρο Οι φλογοπαγίδες αυτές δεν πρέπει να συγχέονται µε τις κοινές ανεπίστροφες βαλβίδες που συγκρατούν τα αέρια, αλλά όχι και την φλόγα. Οι φλογοπαγίδες εργαλείου πρέπει να είναι ελαφριές για να µην κουράζουν τον χειριστή Φλογοπαγίδες ελαστικών Οι φλογοπαγίδες αυτές τοποθετούνται στα ελαστικά και των δύο αερίων (οξυγόνο προπάνιο / ασετυλίνη)σε µία απόσταση 0,7-1 m από τον σαλµό και σφίγγονται και από τις δύο 63

64 µεριές µε σφιχτιράκια. Εάν τα λάστιχα µας είναι µακριά, καλό είναι να τοποθετούµε και µία ανά 15 m περίπου. Οι φλογοπαγίδες αυτές µπορούν να χρησιµοποιηθούν σε σαλµούς που δεν έχουν τυποποιηµένα σπειρώµατα. Ακόµα οι φλογοπαγίδες αυτές µας παρέχουν κατά κάποιο τρόπο µεγαλύτερη προστασία γιατί όταν σε µία περίπτωση δηµιουργηθεί µία τρύπα στα λάστιχα, αυτή επαληθεύεται στατιστικά ότι τις περισσότερες φορές συµβαίνει σε µία απόσταση µικρότερη από το ένα µέτρο από το σαλµό. Αυτό σηµαίνει ότι η προηγούµενη φλογοπαγίδα του εργαλείου είναι ανήµπορη να µας προστατεύσει από τον κίνδυνο αυτό, ενώ η φλογοπαγίδα των ελαστικών µπορεί. Από την άλλη µεριά όµως, οι φλογοπαγίδες αυτές δυσκολεύουν τις κινήσεις του χειριστή και γι αυτό πρέπει να είναι πολύ ελαφριές Φλογοπαγίδες φιαλών Οι φλογοπαγίδες αυτές τοποθετούνται στην έξοδο τόσο του ρυθµιστή πίεσης της ασετυλίνης / προπανίου όσο και του οξυγόνου. Αποτελούν κατά κάποιο τρόπο, την τελευταία γραµµή άµυνας. Περιέχουν: Φλογοπαγίδα από κεραµικό υλικό. Το υλικό αυτό διαχέει τη φλόγα αποµονώνοντας από το οξυγόνο µε τελική κατάληξη την πλήρη απόσβεση Βαλβίδα αντεπιστροφής. Αυτή διακόπτει την παροχή αερίου από το εργαλείο προς τη φιάλη σε περίπτωση φλογοεπιστροφής Βαλβίδα ασφαλείας (ανακουφιστική). Η βαλβίδα αυτή εκτονώνει τα αέρια που δηµιουργούνται κατά την φλογοεπιστροφή και κατ αυτό τον τρόπο προφυλάσσει τα ελαστικά Βαλβίδα αποκοπής ροής. Αυτή διακόπτει την παροχή αερίου από την φιάλη προς το εργαλείο Μοχλός επαναφοράς. Ο µοχλός αυτός σηκώνεται στην περίπτωση φλογοεπιστροφής και θέτει το όλο σύστηµα εκτός. Για να ξαναοπλίσουµε, πιέζουµε το µοχλό προς τα κάτω Ο έλεγχος των φιαλών γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήµατα των 6 έως 12 µηνών. Ο έλεγχος γίνεται µε ειδική συσκευή και ελέγχει κυρίως µηχανικά τα µέρη όπως ανεπίστροφες βαλβίδες κλπ. Γιατί η πορώδης ανοξείδωτη φλογοπαγίδα δεν απαιτεί συντήρηση Είδος εργασίας Υπάρχει κίνδυνος έκρηξης όταν εργαζόµαστε µε δοχεία ή βαρέλια που χρησίµευσαν για την αποθήκευση εύφλεκτων ουσιών, ακόµα κι αν δεν φαίνονται να φέρουν υπολείµµατα πάνω τους. Σε γενικές γραµµές τα µέτρα ασφαλείας που πρέπει να πάρουµε πριν αρχίσουµε την εργασία, είναι τα ακόλουθα: 64

65 Αποµακρύνουµε τα διάφορα υπολείµµατα είτε µε βρασµό, είτε µε ατµό. Γεµίζουµε, εάν αυτό είναι δυνατό, το δοχείο µε νερό µέχρι µια απόσταση µερικών εκατοστών από το σηµείο που θα εργασθούµε. Εξαερώνουµε τον χώρο. εν πλησιάζουµε ποτέ στο χώρο εργασίας µε φωτιά, πριν βεβαιωθούµε ότι έχει εξαερωθεί πλήρως Χώρος εργασίας Οι κλειστοί χώροι πρέπει να εξαερίζονται. Η καλύτερη µέθοδος είναι η αναρρόφηση από το σηµείο που γίνεται η συγκόλληση (βλέπε κεφάλαιο για αναθυµιάσεις). Η συγκόλληση, κοπή ορείχαλκου (Cu- Zn) ή γαλβανισµένων υλικών πρέπει να γίνεται κάτω από συνθήκες καλού αερισµού. Αν γίνεται για µεγάλο χρονικό διάστηµα, τότε πρέπει να χρησιµοποιηθεί κατάλληλη αναπνευστική συσκευή. εν πρέπει να υπάρχουν εύφλεκτες ύλες στον χώρο εργασίας. Αν αυτό είναι αναπόφευκτο, τότε οι εύφλεκτες ύλες αυτές πρέπει να προστατεύονται από φύλλα αµιάντου ή άλλου πυρίµαχου υλικού. Πρέπει να υπάρχει πάντοτε ένας πρόχειρος πυροσβεστήρας, κατά προτίµηση σκόνης ή διοξειδίου του άνθρακα (Co2) και άµµος. Η ασφάλεια της οξυγόνο- ασετυλίνης / προπανίου τεχνικής εξαρτάται από τρεις κυρίως παράγοντες: 1) Να έχει γίνει σωστή επιλογή του εξοπλισµού και να χρησιµοποιούνται διατάξεις ασφάλειας. 2) Ο χειριστής να είναι σωστά εκπαιδευµένος και ενηµερωµένος και ν ακολουθεί ευσυνείδητα όλες τις οδηγίες εγκατάστασης, λειτουργίας και συντήρησης του εξοπλισµού του. 3) Ο υπεύθυνος Μηχανικός / ιοίκηση πρέπει να φροντίζει για την οργάνωση του περιβάλλοντος εργασίας και την εκπαίδευση του προσωπικού του Οδηγίες Ασφαλούς χρήσης 1. Οι φιάλες αερίων φέρουν ενδεικτικό χρώµα αναγνωρίσεως ανάλογα µε το αέριο που περιέχουν, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται ώστε να µη δηµιουργείται σύγχυση κατά την αναγνώριση των φιαλών σε περίπτωση ανάγκης χρησιµοποίησής τους. Αναγνωριστικά χρώµατα και τρόπος σύνδεσης των φιαλών αερίων: - ασετυλίνη χρώµα ΚΙΤΡΙΝΟ. Σύνδεση αριστερόστροφη. - Οξυγόνο χρώµα ΜΠΛΕ Σύνδεση δεξιόστροφη 2. Τα αέρια όπως ασετυλίνη, βουτάνιο, χλωροµεθάλιο, προπάνιο και υδρογόνο είναι εύφλεκτα. 3. Το οξυγόνο είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, γιατί προκαλεί ανάφλεξη ή έκρηξη, όταν έλθει σε επαφή µε εύφλεκτες ύλες. 4. Οι φιάλες που δεν περιέχουν εύφλεκτα αέρια, πρέπει να χρησιµοποιούνται επίσης µε προσοχή, γιατί υπάρχει κίνδυνος να διαρραγούν λόγω της µεγάλης πιέσεως. 5. Πρέπει να εξετάζεται η κατάσταση του νερού και να αερίζεται σύντοµα η προστατευτική βαλβίδα. 6. εν επιτρέπεται η µεταφορά φιαλών αερίων µε ηλεκτροµαγνήτες. 7. κατά την µεταφορά φιαλών οξυγόνου, προσέχετε να µην µεταφέρονται µαζί και άλλες φιάλες εύφλεκτων αερίων καθώς και µε λάδια ή λύπη. 65

66 8. Φιάλες ασετελύνης δεν πρέπει να τοποθετούνται σε περιορισµένους χώρους ή να κλείνονται σε ερµάρια (ντουλάπια). 9. Οι φιάλες δεν πρέπει να κυλιούνται. Εάν δεν µπορείτε να αποφύγετε µια µεταφορά µε τα χέρια, πρέπει να ζητήσετε βοήθεια ενός συναδέλφου σας. 10. Όταν ανοίγεται απότοµα η βαλβίδα της φιάλης, κινδυνεύετε να πάρει φωτιά ο ρεγουλάτορας του οξυγόνου. 11. Όργανα και γοµώσεις για οξυγόνο πρέπει απαραίτητα να είναι απαλλαγµένα από λύπη και έλαια. Λαδωµένα όργανα να µην καθαρίζονται µε εύκαυστα µέσα καθαριότητας. 12. Προσοχή κατά την µεταφορά φιαλών αερίων. Μην τις αφήνεται απότοµα στο δάπεδο ούτε να τις σπρώχνεται µε δύναµη. 13. Πριν βιδώσετε την βάννα µειώσεως στην φιάλη ανοίξτε ανοίξτε για λίγο την βάνα της για να βγει λίγο αέριο, ώστε να παρασυρθούν οι διάφορες ακαθαρσίες ή σκουριές. 14. Κατά το άνοιγµα της βάνας µη στέκεστε εµπρός από την κατεύθυνση εξαγωγής αερίου. Η βάνα εξαγωγής πρέπει να αποµακρύνεται από τη φιάλη οξυγόνου. 15. Είναι µια κακή συνήθεια να γίνεται έλεγχος στην δίοδο αερίων όταν ο καυστήρας βρίσκεται προς το µέρος του σώµατος. Κατ επανάληψη συνέβη, το µείγµα ασετελύνηςοξυγόνου δια µέσου των σπινθήρων να αναφλεχθεί µε αποτέλεσµα να προκληθούν εγκαύµατα σοβαρής µορφής. 16. Κλείνετε αµέσως τις βάνες και των δύο φιαλών όταν βλέπετε να υπάρχει κίνδυνος να αναφλεχθούν οι ελαστικοί σωλήνες τους. 17. Παγωµένες από το ψύχος βάνες ή βαλβίδες ξεπαγώνονται µόνο µε ατµό, ζεστό νερό κ.α. και όχι µε φλόγα ή πυρωµένα αντικείµενα. 18. Μετά το πέρας της εργασίας σας πρέπει να κλείνετε πρώτα την βάνα ρυθµίσεως (λάµπα οξυγόνου) µετά βάνες των φιαλών και τελευταία κάντε την εξαέρωση ανοίγοντας πάλι για λίγο την βάνα ρυθµίσεως. 19. ώστε µεγαλύτερη προσοχή ως προς την ασφάλεια των συναδέλφων σας όταν κάνετε συγκολλήσεις σε αµαξώµατα. 20. Πριν αρχίσετε τις εργασίες συγκολλήσεων σε χώρους εκτός των προβλεπόµενων ή σε δοχεία όπου υπάρχει κίνδυνος ανάφλεξης πρέπει να παίρνετε πρώτα την άδεια θερµής εργασίας από το τµήµα πρόληψης ατυχηµάτων. 21. Προστατεύετε τα µάτια σας µε γυαλιά προστασίας και µη κοιτάτε την φλόγα µη γυµνό µάτι. Χρησιµοποιείτε επίσης και όλα τα άλλα προστατευτικά µέσα (γάντια, ποδιές κ.α.) 22. Απαγορεύεται να αγγίζετε, να κάνετε µετατροπές ή να επισκευάζετε τις συσκευές συγκολλήσεως. 23. Χαλκός και µπρούντζος δεν πρέπει να χρησιµοποιούνται ως υλικό για την κατασκευή αγωγών ασετελύνης. 24. Σε συγκολλήσεις µολύβδου, καδµίου απαραίτητη είναι η χρήση απορροφητήρος. Προστατευτικά γυαλιά προφυλάσσουν από τις ακτινοβολίες και τους σπινθήρες. 25. Ασφαλίστε τις φιάλες έτσι ώστε κατά την διάρκεια της χρήσης να µην υπάρχει πιθανότητα πτώσης τους. 26. Υπάρχει κίνδυνος να εκραγούν οι φιάλες όταν θερµαίνονται από τον ήλιο, φωτιά, τις θερµάστρες ή από θερµαντικά σώµατα. 27. Συγκολλήσεις σε στενούς χώρους είναι δυνατόν να προξενήσουν δηλητηριάσεις. Ο εφοδιασµός οργάνων εξαερισµού, καθώς και ενδύµατα τα οποία δεν αναφλέγονται εύκολα, είναι απαραίτητα. 66

67 28. Η εισαγωγή οξυγόνου σε περιορισµένους χώρους απαγορεύεται τελείως λόγω κινδύνου πυρκαγιάς. 29. Τα υπολείµµατα καυστικών υγρών µέσα σε βαρέλια ή δοχεία σχηµατίζουν µε τον αέρα εκρηκτικά µείγµατα, γι αυτό πριν αρχίσει κάθε εργασία η οποία χρειάζεται φωτιά πρέπει να ξεπλένονται αυτά µε νερό ή ατµό και να γεµίζονται µε νερό Μέσα Ατοµικής Προστασίας Τα µέσα ατοµικής προστασίας περιλαµβάνουν: Μάσκες Κατασκευασµένες από πολυεστερικό υλικό ενισχυµένο στη θερµότητα Γυαλιά Οξυγόνου µε ελαστικό σκελετό Πόδια δερµάτινη Γκέτες δερµάτινες Γάντια δερµάτινα Σκούφος δερµάτινος ή από βαµβακερό ύφασµα Σακάκι δερµάτινο. Γιαλιά οξυγόνου 67

68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο ΑΝΥΨΩΣΗ ΦΟΡΤΙΟΥ Λόγω του περίπλοκων κατασκευών στις µεταλλικές κατασκευές π.χ. κατασκευή µίας γερανογέφυρας, ο η/τ βρίσκεται σε όλα τα στάδια της κατασκευής και έτσι κάποια κοµµάτια της κατασκευής τα οποία θα πρέπει να ανυψωθούν, πολλές φορές ο ίδιος ο η/τ θα πρέπει να τα προσδέσει, να τα κουµαντάρει και να δίνει οδηγίες στον χειριστή του ανυψωτικού µηχανήµατος. Στην συνέχεια θα δούµε σε τι πρέπει να δίνεται προσοχή κατά την διάρκεια της εργασίας αυτής, ώστε να αποφεύγονται τυχόν ατυχήµατα Προετοιµασία που γίνεται για την ανύψωση του φορτίου Το πρώτο πράγµα που πρέπει να γίνεται είναι η εκπόνηση ενός σχεδίου ανύψωσης. Για την εκπόνησή του απαιτείται η συνεργασία του χειριστή, του εργοδηγού και των βοηθών που θα λάβουν µέρος στην ανύψωση. Για απλές ανυψώσεις µπορεί να είναι κάτι πολύ απλό που να περιγράφει το είδος του φορτίου, το χώρο που θα γίνει η ανύψωση, που θα είναι η τροχιά του φορτίου και θα πρέπει να ληφθούν κάποια ιδιαίτερα µέτρα, π.χ. αποκλεισµός κάποιας περιοχής. Για σηµαντικές ανυψώσεις όµως, πρέπει να γίνεται από το µηχανικό του έργου κανονική µελέτη, µε αναλυτικούς υπολογισµούς των φορτίων, καθώς και σχέδια του χώρου που θα γίνει η ανύψωση. Η µελέτη παραδίδεται προς έγκριση στον υπεύθυνο εργοταξιάρχη και καθορίζονται τα µέτρα ασφαλείας που πρέπει να ληφθούν. Είναι πολύ σηµαντικό πριν ξεκινήσει µια οποιαδήποτε ανυψωτική διαδικασία, ο χειριστής του µηχανήµατος να κάνει ορισµένους βασικούς ελέγχους, όσον αφορά το µηχάνηµα που χειρίζεται, καθώς και τα εξαρτήµατα που θα χρησιµοποιήσει κατά την ανύψωση. Ειδικότερα πρέπει να γίνονται οι ακόλουθοι έλεγχοι: Έλεγχος συρµατόσχοινων Πρέπει να ελέγχονται τα συρµατόσχοινα σε καθηµερινή βάση πριν από την έναρξη των ανυψωτικών διαδικασιών. Καθώς ξετυλίγουµε το συρµατόσχοινο από το φορείο του και το περνάµε στο τύµπανο, προσοχή στο να µη δηµιουργούνται κόµποι και βρόγχοι. Μετά δεν ξετυλίγονται και φθείρουν το συρµατόσχοινο κατά τη λειτουργία του µηχανήµατος. Για το λόγο αυτό 68

69 πρέπει να χρησιµοποιούνται προεταντήρες που να το κρατούν τεντωµένο ώστε να µπορεί εύκολα να ευθυγραµµιστεί καθώς περνιέται από το τύµπανο. Πρέπει να καθαρίζεται καλά το συρµατόσχοινο µε κάποιον διαλύτη ή ατµοκαθαριστή και στη συνέχεια γίνεται οπτικός έλεγχος για εµφανείς φθορές που τυχόν έχει. Πρέπει να λιπαίνεται πάντα καλά το συρµατόσχοινο. Οι σκουριές και οι διάφορες βροµιές που µπορεί να µαζεύονται το φθείρουν ανεπανόρθωτα. Μεταφορά δεξαµενής µε γερανογέφυρα Έλεγχος των σαµπανιών Πρέπει πάντα να ελέγχεται η σαµπάνια προτού χρησιµοποιηθεί, αλλά και κατά τη διάρκεια της ανύψωσης και µετά το τέλος της. Πρέπει να γίνεται οπτικός έλεγχος για εµφανείς φθορές. Να ψάχνονται τυχόν ανωµαλίες, τρύπες, σχισίµατα και προεξοχές. Αν διαπιστωθούν τυχόν φθορές στον πυρήνα του υλικού ή ασυνέχειες, δεν πρέπει να χρησιµοποιηθούν αλλά πρέπει να καταστραφούν και πεταχτούν αµέσως. Πέρα από τον καθηµερινό έλεγχο, καλό είναι σε περίπτωση ενός µεγάλου έργου, να γίνεται έλεγχος όχι µόνο από τον χειριστή αλλά και από τον επιβλέποντα µηχανικό και τον υπεύθυνο ασφαλείας. Αυτός ο έλεγχος είναι καλό να γίνεται µία φορά τον µήνα, σε όλα τα εξαρτήµατα που χρησιµοποιούνται κατά τις ανυψώσεις και να επιβεβαιώσουν την καταλληλότητά τους, π.χ. να µαρκαριστούν τα εξαρτήµατα µε ένα χρώµα, διαφορετικό κάθε µήνα. Τα σαµπάνια µπορεί να έχουν προσβληθεί από χηµικές ουσίες χωρίς να παρουσιάζουν εµφανή σηµεία φθοράς. Πρέπει να είναι γνωστό στον χειριστή µε τι είδους χηµικά έρχονται σε επαφή και πως αυτά επιδρούν στο υλικό από το οποίο είναι φτιαγµένα. Αν η ανύψωση γίνεται κοντά σε θερµές εργασίες, ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται από τον χειριστή για να αποφευχθούν πιθανά καψίµατα από θερµές επιφάνειες και λιωµένα µέταλλα. Πρέπει σε κάθε ανύψωση να χρησιµοποιούνται τα σαµπάνια µε την ανάλογη ανυψωτική ικανότητα και τρόπο πρόσδεσης του φορτίου. Πρέπει να κρατείται αρχείο από τον χειριστή, µε όλες τις επιθεωρήσεις που γίνονται στα σαµπάνια όσο αυτά χρησιµοποιούνται. Κατά αυτόν τον τρόπο ελαττώνεται η πιθανότητα ατυχήµατος λόγω αστοχίας τους. 69

70 7.1.3 Σωστό δέσιµο του φορτίου Προτού γίνει η ανύψωση του φορτίου, πρέπει ο χειριστής να βεβαιώνεται ότι δεν έχουν µείνει πάνω του ασταθή µέρη, υλικά, κοµµάτια από τη συσκευασία του κ.λπ. Πρέπει η πρόσδεση των σαµπανιών πάνω στο φορτίο να µην είναι χαλαρή. Πρέπει να βεβαιώνεται από τον χειριστή ότι το ανυψωτικό εξάρτηµα (σαµπάνια, αλυσίδα κ.λπ.) έχει κάτσει καλά επάνω στον γάντζο. Πρέπει η κλαπάτσες του φορτίου που θα ανυψωθούν να βεβαιωθούν ότι είναι οι κατάλληλες και είναι σταθερά προσαρµοσµένες σ αυτό. Πρέπει να κεντραριστεί καλά το φορτίου και όχι να σηκωθεί από το πλάι. Αλλιώς το φορτίο θα αιωρείται. 7.2.Κατά τη διάρκεια της ανυψωτικής Στη διάρκεια της ανυψωτικής διαδικασίας δεν εµπλέκεται µόνο ο χειριστής του ανυψωτικού, οι βοηθοί και ο κουµανταδόρος του αλλά και όλοι όσοι εργάζονται στη γύρω περιοχή. Ιδιαίτερη προσοχή Πριν ξεκινήσει η ανύψωση, ενεργοποιείται η σειρήνα ή όποιο άλλο προειδοποιητικό σήµα έχει ο γερανός και αφού δοθεί το ΟΚ από τον κουµανταδόρο, ξεκινάει σιγά σιγά η ανύψωση. εν πρέπει να κανένας να ανεβαίνει επάνω στο φορτίο ή στους γάντζους. Πρέπει ο χειριστής να χρησιµοποιεί τα χειριστήρια ήρεµα. Απότοµες και ανεξέλεγκτες µετατοπίσεις του φορτίου πρέπει να αποφεύγονται. Ο χειριστής δεν πρέπει να µεταφέρει τίποτα στα Ανύψωση µε αυτοκινούµενο γερανό χέρια όταν ανεβαίνει ή κατεβαίνει από τη σκαλίτσα του γερανού. Αν πρέπει να µεταφερθούν αντικείµενα πάνω στο γερανό ή να κατεβούν από αυτόν και δεν χωρούν στις τσέπες του χειριστή ή στις ειδικές ζώνες, αυτό πρέπει να γίνεται µε ένα σκοινί. εν πρέπει να σηκώνεται η µπούµα περισσότερο από όσο πρέπει. Προσοχή χρειάζεται ώστε το φορτίο να µην αιωρείται και κυρίως να µην χτυπήσει την µπούµα. Προσοχή χρειάζεται κατά την ανύψωση ή µετακίνηση του φορτίου, µήπως αυτό πιαστεί σε κάποιο άλλο υλικό στην πορεία του. Ο χειριστής πρέπει να βεβαιώνεται ότι η τροχιά του φορτίου στον αέρα είναι ελεύθερη από εµπόδια. Προσοχή ιδιαίτερη απαιτείται όταν το φορτίο κατεβαίνει, πρέπει ο χειριστής να διατηρεί πάντα τον έλεγχο. Ο χειριστής πρέπει να είναι συγκεντρωµένος στο φορτίο, στη µπούµα και τον κουµανταδόρο του. εν πρέπει να παίρνει οδηγίες από κανέναν άλλο. Αν δηµιουργηθεί κάποιο πρόβληµα κατά τη διαδικασία αλλά δεν υπάρχει άµεσος κίνδυνος (π.χ. αν διαπιστωθεί ότι κάποιο χειριστήριο δε λειτουργεί σωστά), ο χειριστής 70

71 πρέπει να ειδοποιήσει αµέσως τον κουµανταδόρο και να µείνει µέσα στην καµπίνα µέχρι να του δοθούν οδηγίες και βοήθεια από τον επιβλέποντα της ανύψωσης. Αν, για κάποιο λόγο, χρειαστεί να διακοπεί προσωρινά µία ανύψωση, το φορτίο δεν πρέπει να αφήνεται να αιωρείται χωρίς την επίβλεψη κάποιου ουλεύοντας κάτω από το φορτίο που σηκώνει ο γερανός Κανονικά η ανύψωση πρέπει να έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε το ανυψούµενο βάρος να µην περάσει πάνω από χώρο εργασίας. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, η δουλεία πρέπει να σταµατήσει προσωρινά και να εκκενωθεί η περιοχή ώσπου να τελειώσει η ανύψωση. Μέγιστη προσοχή από τον χειριστή στο γύρω περιβάλλον του. Μπορεί να µην ειδοποιηθούν οι εργαζόµενοι ότι γίνεται µεταφορά φορτίου προς το µέρος τους, πρέπει να γίνει προειδοποίηση προς όλους τους εργαζόµενους να εκκενώσουν τον χώρο. Αν κάποιος βοηθάει στην ανύψωση από το έδαφος καλό θα είναι να χρησιµοποιεί κάποιο σχοινί για να κουµαντάρει το φορτίο. Κατά αυτόν τον τρόπο δηµιουργείται µία απόσταση µεταξύ αυτού και του φορτίου, σε περίπτωση που αυτό µετακινηθεί απότοµα. Ποτέ δεν πρέπει ο βοηθός από το έδαφος να δένει το σχοινί στο σώµα ή στο χέρι του. Μπορεί το φορτίο να τον παρασύρει. Πρέπει πάντα να φοράει γάντια για να αποφευχθούν τυχόν εγκαύµατα λόγω της τριβής µε το σχοινί. Προσοχή χρειάζεται από τον βοηθό στο έδαφος όταν κουµαντάρει µε σχοινί την µεταφορά. Πρέπει να βεβαιώνεται ότι ο χώρος που θα µετακινηθεί είναι ελεύθερος και ασφαλής προτού σηκωθεί το φορτίο. Σε άλλη περίπτωση, υπάρχει κίνδυνος εγκλώβισης ή πτώσης κάπου. Για κανένα λόγο δεν πρέπει να στέκονται εργαζόµενοι κάτω από αιωρούµενα φορτία ή ακόµα και από µπούµες γερανού χωρίς φορτίο. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος το φορτίο, για κάποιο λόγο, να µετατοπιστεί και να πέσει, όσο καλά και να είναι προσδεµένο. Το ίδιο ισχύει και για τα µέρη της µπούµας του γερανού Σε οποιαδήποτε περίπτωση πρέπει να φορούν όλοι τα κράνη τους Πρέπει να λαµβάνουν υπόψη τους οι εργαζόµενοι κάτω από τον γερανό ότι ο χειριστής προσηλώνει την προσοχή του στο φορτίο και όχι στα άτοµα κάτω από τον γερανό. Αν κινείται κάποιο όχηµα να αποφεύγει την πορεία του γερανού. Απαγορεύεται άτοµα να στηρίζονται σε έναν γερανό εν ώρα λειτουργίας. Εκτός του κινδύνου σύνθλιψης, πρέπει να λαµβάνεται υπόψη ότι ο γερανός είναι καλός αγωγός του ηλεκτρισµού και αν έρθει σε επαφή µε ηλεκτροφόρο σύρµα ή δηµιουργηθεί ηλεκτρικό τόξο, µπορεί να προκληθεί ηλεκτροπληξία. Ποτέ να µην εργάζονται δύο γερανοί ταυτόχρονα σε κοντινή απόσταση ώστε να υπάρχει κίνδυνος να έρθουν οι µπούµες τους χιαστί. Η µία δουλειά πρέπει να περιµένει. Καλό είναι όταν γίνονται µεγάλες ανυψώσεις να µην υπάρχουν άλλες εργασίες στην ίδια περιοχή Ευθύνες του κουµανταδόρου Πρέπει πάντα να χρησιµοποιεί τα καθορισµένα σήµατα για την κατεύθυνση του χειριστή. 71

72 Να στέκεται σε σηµείο από το οποίο µπορεί να είναι ορατός από τον χειριστή και το αντίθετο. Αν το φορτίο δεν είναι ορατό και κάποιος άλλος κάνει σήµατα στον κουµανταδόρο, πρέπει να βεβαιώνεται ότι όλα είναι εντάξει και έχουν αποµακρυνθεί όλοι από το χώρο κάτω από το φορτίο πριν δοθεί το τελικό σήµα στον χειριστή. 7.3 Γερανοί και ηλεκτροφόρα καλώδια Μπορεί να µην είναι εύκολο για τον χειριστή του γερανού να δει τα ηλεκτροφόρα καλώδια. Καµιά φορά φαίνονται µακρύτερα ή πιο κοντά από ότι είναι στην πραγµατικότητα. Είναι δύσκολο για το ανθρώπινο µάτι να υπολογίσει ακριβώς την απόσταση µεταξύ της µπούµας του γερανού και µιας γραµµής ρεύµατος. Οι συνάδελφοι µπορούν να βοηθήσουν ώστε να είναι σίγουρο ότι υπάρχει απόσταση ασφαλείας µεταξύ του γερανού, της γραµµής ρεύµατος και του φορτίου. Ο παρακάτω πίνακας δίνει ορισµένες βασικές αποστάσεις ασφαλείας που εφαρµόζονται σε όλες τις περιοχές γύρω από µια γραµµή ρεύµατος. Τάση γραµµής ρεύµατος Έως 50 KV 50KV έως 75KV 75KV έως 125KV 125KV έως 175KV 175KV έως 250KV 250KV έως 370KV 370KV έως 550KV 550KV έως1.000kv Ελάχιστη απόσταση ασφάλειας 3 m 3,5 m 4 m 5 m 6 m 7 m 9 m 12 m Τι πρέπει να γίνεται για να είναι ασφαλείς οι ανυψώσεις γύρω από γραµµές µεταφοράς ρεύµατος. Προτού ακόµα έρθει ο γερανός πρέπει να καθοριστεί που θα στηθεί και πως θα κινηθεί. Αν είναι δυνατόν να αποφευχθούν περιοχές µε ενεργές γραµµές µεταφοράς ρεύµατος, αλλιώς καλό είναι αν είναι δυνατόν να απενεργοποιηθούν, ή περιφραχθούν. Να θεωρείται κάθε γραµµή µεταφοράς ως ενεργή έως ότου ο κύριος του έργου ή η εταιρία παροχής ρεύµατος διαβεβαιώσει ότι δεν είναι ενεργή και έχει εµφανώς γειωθεί. Η γραµµή πρέπει να είναι ανενεργή αν δεν µπορεί να τηρηθεί η ελάχιστη απόσταση ασφαλείας από αυτή. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να υπάρχει συνεννόηση του υπεύθυνου του έργου µε την εταιρία πριν αρχίσει οποιαδήποτε εργασία σε καθηµερινή βάση. Προσοχή απαιτείται στις µετακινήσεις της µπούµας, ιδιαίτερα σε περιοχές µε συνωστισµό και κακή ορατότητα. Ας απαιτηθεί από τον χειριστή να έχει περισσότερους βοηθούς αν δεν είναι η καθαρή άποψη όλων των περιοχών. Στις επικίνδυνες περιοχές πρέπει να τοποθετείται ένα εµφανές σηµάδι (σηµαία, φθορίζον φως) για την ανάδειξή τους. εν πρέπει ποτέ να αποθηκεύονται υλικά που πρέπει να προσεγγίσει ο γερανός κάτω από γραµµή µεταφοράς. 72

73 Εάν ο χειριστής είναι στον γερανό και αυτός αγγίξει τη γραµµή, τότε πρέπει να µείνει στον γερανό. Αν πρέπει να αποµακρυνθεί από αυτόν, ας γίνει µε σάλτο όσο πιο µακριά γίνεται και µε τα πόδια του µαζεµένα. Αυτοκινούµενος και σταθερός γερανός 7.4 Γερανοί και καιρικές συνθήκες Υπάρχουν ορισµένες περιπτώσεις που οι καιρικές συνθήκες απαγορεύουν τη συνέχιση µιας ανυψωτικής διαδικασίας. Ειδικότερα: Όταν η ταχύτητα του ανέµου υπερβαίνει τα 10m/sec πρέπει να σταµατούν οι ανυψώσεις φορτίων. Σε κάθε γερανό πρέπει να υπάρχει ένδειξη της ταχύτητας του ανέµου. Όταν η ατµόσφαιρα είναι ηλεκτρισµένη και αρχίζουν να πέφτουν κεραυνοί, να σταµατάει αµέσως η λειτουργία του γερανού και να αποµακρύνονται όλοι από αυτόν. Ας µην ξεχνάτε ότι το µεταλλικό σασί του γερανού είναι καλός αγωγός του ηλεκτρισµού. 7.5 Τι γίνεται µετά το τέλος της ανύψωσης Αφαιρείται οποιαδήποτε φορτίο µπορεί να κρέµεται ακόµα από γάντζους του γερανού. Ιδιαίτερη προσοχή σε σαµπάνια που µπορεί να κρέµονται µε ναυτικά κλειδιά από πάνω τους. Κατεβάζεται η µπούµα και µετακινείται ο γερανός στην προκαθορισµένη θέση του ώστε να µην κλείνει κάποιο δρόµο ή γενικά να µην εµποδίζει την κυκλοφορία. Τίθονται όλα τα χειριστήρια στο off. Τίθεται ο γενικός του γερανού στο off. 7.6 Νοµοθεσία για τα ανυψωτικά Π 1073/81: «Περί µέτρων ασφαλείας κατά την εκτέλεσιν εργασιών εις εργοτάξια έργων οικοδοµών και πάσης φύσεως έργων αρµοδιότητος Πολιτικού Μηχανικού» Π 70/90: «Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζοµένων σε ναυπηγικές εργασίες» Υ.Α οικ /593/2003: «Πιστοποιητικά καταλληλότητας βεβαιώσεις περιοδικού επανελέγχου ανυψωτικών Μηχανηµάτων Έργων (ΜΕ) (Γερανοί, γερανοί εκσκαφείς, γερανογέφυρες, καλαθοφόρα, αναβατόρια, αντλίες σκυροδέµατος, περονοφόρα, εξέδρες εργασίας». 73

74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Ο ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΜΗΧΑΝΩΝ Οι µεταλλικές κατασκευές για να παρασκευαστούν, εκτός από τα µικρά µηχανήµατα που χρησιµοποιούνται (τρυπάνια, δισκοπρίονα, τροχούς), γίνεται χρήση και µεγάλων, περίπλοκων µηχανηµάτων (κύλινδροι, στράτζες, πρέσες, ραουλιέρες), των οποίων η χρήση απαιτεί εξειδίκευση και από τους υπόλοιπους εργαζόµενους πέραν του ίδιου του χρήστη, καθώς και µεγάλη προσοχή στο να τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας για την λειτουργία των µηχανηµάτων αυτών. Στην συνέχεια θα δούµε τι ισχύει αναλυτικά για την ασφαλή λειτουργία των µηχανηµάτων αυτών. 8.1 ιαδικασία ασφαλούς εργασίας Οι µηχανές και γενικά ο εξοπλισµός εργασίας πρέπει να έχουν CE και να πληρούν τις προδιαγραφές ασφαλείας που προβλέπονται στη σχετική νοµοθεσία. Οι µηχανές που έχουν κατασκευαστεί πριν την υποχρέωση σήµατος CE, πρέπει παρόλα αυτά να πληρούν τις προδιαγραφές ασφαλείας που προβλέπονται στη νοµοθεσία. Αν η κατασκευή της µηχανής δεν είναι σύµφωνα µε τις προδιαγραφές πρέπει να γίνουν οι κατάλληλες τροποποιήσεις από τον εργοδότη (πχ. εγκατάσταση συστηµάτων ασφαλείας, κλπ). Οι χειριστές ορισµένων µηχανηµάτων όπως για παράδειγµα εκσκαφείς, γερανοφόρα, διατρητικά µηχανήµατα, περονοφόρα, κ.α πρέπει να έχουν ειδική άδεια ανάλογα µε την κατηγορία που εµπίπτει το µηχάνηµα και την ιπποδύναµη του (Άδεια µηχανοδηγού χειριστή Α, Β, Γ και τάξης), σύµφωνα µε το Π 31/1990: «Επίβλεψη Σταθερό τρυπάνι χωρίς κουµπί παύση έκτακτης Σταθερό τρυπάνη µε κουµπί παύσης έκτακτης ανάγκης της λειτουργίας, χειρισµός και συντήρηση µηχανηµάτων εκτέλεσης Τεχνικών έργων». Επιπλέον οι εργαζόµενοι πρέπει να είναι κατάλληλα εκπαιδευµένοι για τη χρήση επικίνδυνων µηχανών. Για κάθε µηχανή πρέπει να υπάρχουν γραπτές οδηγίες ασφαλούς χρήσης που θα περιλαµβάνουν τα απαιτούµενα προσόντα των χειριστών, τα συστήµατα ασφαλείας που υπάρχουν, τις συνθήκες χρήσης του εξοπλισµού, τις προβλεπτέες έκτακτες καταστάσεις, τα µέσα ατοµικής προστασίας (ΜΑΠ) 2 εφόσον απαιτούνται (πχ. µάσκα για την προστασία από ρινίσµατα µετάλλων κατά το τρόχισµα), κλπ. Οι οδηγίες αυτές πρέπει να είναι κατανοητές για 2 Τα ΜΑΠ πρέπει να έχουν σήµα CE και να είναι κατάλληλα για τον κίνδυνο που εκτίθενται οι εργαζόµενοι. Η επιλογή των ΜΑΠ πρέπει να γίνεται µετά από εκτίµηση των κινδύνων σύµφωνα µε τις προβλέψεις του Π 396/1994: Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τη χρησιµοποίηση εξοπλισµών ατοµικής προστασίας κατά την εργασία σε συµµόρφωση µε την Οδηγία του Συµβουλίου 89/656/ΕΟΚ». Ο τρόπος χρήσης, καθαρισµού, συντήρησης καθώς και ο χρόνος αντικατάστασης των ΜΑΠ πρέπει να τηρούνται σύµφωνα µε τις οδηγίες του κατασκευαστή. 74

75 τους εργαζόµενους που προορίζονται. Το εγχειρίδιο της µηχανής από τον κατασκευαστή πρέπει να υπάρχει στα ελληνικά και να φυλάσσεται στο χώρο εργασίας. 8.2 Ασφαλή συντήρηση µηχανών Το βιβλιάριο προληπτικού ελέγχου και συντήρησης όπου πρέπει να υπάρχει, αυτό πρέπει να τηρείται ενηµερωµένο (Π 395/1994). Οι εργασίες επισκευής, µετατροπής, προληπτικού ελέγχου και συντήρησης του εξοπλισµού µε ιδιαίτερο κίνδυνο, πρέπει να εκτελούνται από εργαζόµενους που έχουν ειδική αρµοδιότητα για το σκοπό αυτό (Ν 6422/34 «Περί ασκήσεως του επαγγέλµατος του Μηχανολόγου, του Ηλεκτρολόγου, και του Μηχανολόγου Ηλεκτρολόγου Μηχανικού ως και του Ναυπηγού»). Στο Π 31/1990: «Επίβλεψη της λειτουργίας, χειρισµός και συντήρηση µηχανηµάτων εκτέλεσης Τεχνικών έργων», και στο άρθρο 4: «ικαιούχοι επίβλεψης συντήρησης -χειρισµού» αναφέρονται τα µηχανήµατα για τα οποία τα προσόντα των συντηρητών πρέπει να είναι σύµφωνα µε τον Νόµο 6422/34. Πρέπει να υπάρχει γραπτή οδηγία ασφαλούς συντήρησης για κάθε µηχανή, σύµφωνα µε τις οδηγίες του κατασκευαστή, που να προβλέπει διακοπή της λειτουργίας του Μηχάνηµα κύλινδρος εξοπλισµού ή αν δεν είναι δυνατόν λήψη κατάλληλων προστατευτικών µέτρων ή εργασία έξω από τις επικίνδυνες ζώνες. Επίσης πρέπει να υπάρχουν µέτρα προστασίας ώστε να αποφευχθεί εγκλωβισµός του συντηρητή αλλά και να είναι δυνατή η κλήση για βοήθεια όταν προκύψει ανάγκη (πχ. ύπαρξη δεύτερου εργαζόµενου κοντά στο συντηρητή). 8.3 Νοµοθεσία για τα µηχανήµατα Τα βασικά νοµοθετήµατα που αφορούν σε ασφάλεια µηχανών είναι: το Π 395/1994 «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τη χρησιµοποίηση εξοπλισµού εργασίας από τους εργαζόµενους κατά την εργασία σε συµµόρφωση µε την Οδηγία του Συµβουλίου 89/655/ΕΟΚ» καθώς και οι τροποποιήσεις του Π 89/99 και Π 304/00. Η νοµοθεσία αυτή αφορά στους εργοδότες και την υποχρέωση τους να παρέχουν ασφαλείς µηχανές Πρέσα 75

76 στους εργαζόµενους τους. Οι προδιαγραφές που αναφέρονται σε αυτή τη νοµοθεσία είναι σύµφωνες µε αυτές που προβλέπονται από το Π 377/93: «Προσαρµογή της Ελληνικής νοµοθεσίας στις Οδηγίες 89/392/ΕΟΚ και 91/368/ΕΟΚ του Συµβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων σχετικά µε τις µηχανές» και την τροποποίηση του το Π 18/961 για την ασφάλεια µηχανών. Οι δύο αυτές νοµοθεσίες απευθύνονται στους κατασκευαστές µηχανών και προβλέπουν τη σήµανση των νέων µηχανών µε CE. Η παραπάνω νοµοθεσία ορίζει τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας που πρέπει να πληρούν οι µηχανές, όπως τα κατάλληλα συστήµατα ασφαλείας ανάλογα µε τους κινδύνους (πχ. προφυλακτήρες µε µηχανισµούς ενδοµανδάλωσης, που σταµατούν τη µηχανή όταν ο εργαζόµενος µπαίνει στην επικίνδυνη ζώνη, διάταξη επείγουσας διακοπής, όργανα ελέγχου, σχεδιασµός που µειώνει την επιβάρυνση του µυοσκελετικού συστήµατος, κλπ). 76

77 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο Ο ΑΜΙΑΝΤΟΣ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΛΛΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Στην Ελλάδα ο αµίαντος µέχρι και πριν 15 χρόνια είχε πάρα πολλές εφαρµογές στις µεταλλικές κατασκευές π.χ. προκατασκευασµένα σπίτια µε µεταλλικό σκελετό και επένδυση αµιάντου από έξω, ακόµα και σχολεία κατασκευάζονταν µε το συγκεκριµένο υλικό, υπόστεγα και σκέπαστρα µε φύλα αµίαντου. Όλα αυτά κατασκευάζονταν από τεχνίτες µεταλλικών κατασκευών και από η/τ οι οποίοι τοποθετούσαν τα φύλα αµίαντου χωρίς να κάνουν χρήση των ατοµικών µέσων προστασίας. Ένας η/τ µεγάλης ηλικίας εξοµολογήθηκε ότι για πολλά χρόνια δούλευε σε προκατασκευασµένα σπίτια µε επένδυση αµίαντου, όπου εκεί καθηµερινά έκοβε µε τροχό και τρυπούσε αµέτρητα φύλα αµίαντου, κανένας από τους εργαζόµενους δεν έκανε χρήση των ατοµικών µέσων προστασίας, ακόµα και οι εργοδότες δεν τους ενηµέρωναν για τις συνέπειες, ούτε τους επέβαλαν να κάνουν χρήση των µέσων ατοµικής προστασίας. Σε λίγα χρόνια τους σταµάτησαν να εργάζονται επάνω σε αµίαντο για τον λόγο ότι είναι καρκινογόνος. Αυτή ήταν η εξήγηση µετά από πολλά χρόνια από την διοίκηση και µετά από πολλά χρόνια χρήσης του αµίαντου. Αµίαντο συναντάµε ακόµα και σήµερα σε µεταλλικές κατασκευές όπου δεν έχει γίνει αντικατάσταση του υλικού από κάποιο άλλο. Κυρίως σε κτίρια (νοσοκοµεία, σχολεία κ.α.) όταν χρειάζονται κάποια τροποποίηση που θα πρέπει να αναλάβουν οι τεχνίτες µεταλλικών κατασκευών, θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους χωρίς να το γνωρίζουν. Στην συνέχεια θα δούµε αναλυτικά τις επιπτώσεις του αµίαντου. 9.1 Ποιες είναι οι επιπτώσεις του αµίαντου στην υγεία Η ίνα του αµίαντου εισέρχεται στον ανθρώπινο οργανισµό µε την εισπνοή και την κατάποση. Η διάµετρος, το µήκος και το σχήµα της ίνας, θεωρούνται κριτικοί παράµετροι για την «αναπνευσιµότητα» και κατά συνέπεια για τη διανοµή και τελική κατάληξη της ίνας, στον πνευµονικό ιστό. Επίσης σηµαντικές για τη βιολογική επίδραση στον ανθρώπινο οργανισµό θεωρούνται η ανθεκτικότητα και η αντοχή της ίνας αµίαντου. Οι ίνες αµίαντου µπορούν να εντοπισθούν σ' όλο το αναπνευστικό σύστηµα κυρίως στον κάτω και µέσο λοβό του πνεύµονα. Άπαξ και βρεθούν οι ίνες στον πνεύµονα, ένα ποσοστό τους, ιδιαίτερα αυτές που έχουν µήκος από 10 µέχρι και 40 µικρά και διάµετρο 3 µε 5 µικρά, αποκτούν ένα ανώµαλο κάλυµµα που τους δίνει µορφή ροπάλου ή κοµπολογιού και χρώµα κίτρινο µέχρι κόκκινο-καφέ. Οι επικαλυµµένες αυτές ίνες ονοµάζονται «σωµατίδια αµιάντου». Αυτά µπορούν να βρεθούν στην απόχρεµψη ήδη 2 µε 3 µήνες από την αρχή της έκθεσης ή ακόµα και 3 χρόνια µετά το τέλος της. Η δηµιουργία τους είναι µια βιολογική διαδικασία, δηλαδή το αποτέλεσµα της αλληλεπίδρασης µεταξύ ινών αµίαντου και των κυψελιδικών µακροφάγων. Ο εντοπισµός των «σωµατιδίων αµιάντου» στα πτύελα των επαγγελµατικά εκτεθειµένων, θεωρείται από διάφορους ερευνητές σαν πρώιµος προακτινολογικός δείκτης µιας κυψελιδικής φλεγµονής, η οποία οδηγεί στην αµιάντωση. Η αµιάντωση είναι µια διάχυτος πνευµονική ίνωση. Αν και είναι γνωστή εδώ και 70 σχεδόν χρόνια σα νοσολογική οντότητα, ο παθογενετικός µηχανισµός της είναι ακόµα σχεδόν άγνωστος. Εκδηλώνεται µετά από χρόνια έκθεσης σε αµίαντο όλων των µορφών και η κατάληξή της είναι µοιραία. Το γεγονός ότι η επαγγελµατική ή µη επαγγελµατική έκθεση σε αµίαντο µπορεί να οδηγήσει σε βρογχογενή καρκίνο είναι πλέον 77

78 αποδεκτό απ' όλους τους επιστήµονες. Ερευνητές απέδειξαν ότι η καρκινογένεση από αµίαντο ακολουθεί αρχικά δυο στάδια, το στάδιο της έναρξης και το στάδιο της προαγωγής. Οι κακοήθειες του υπεζωκότα και περιτοναϊκά µεσοθηλιώµατα είναι νεοπλάσµατα της επένδυσης του µεσοθηλίου και σχετίζονται άµεσα µε την έκθεση σε αµίαντο. Το καοήθες µεσοθηλίωµα είναι διάχυτο, διηθεί τον υπεζωκότα ευρέως και συνοδεύεται πάντα από υπεζωκοτική συλλογή. 9.2 Ποιες είναι οι Οριακές Τιµές Έκθεσης για τον αµίαντο Το Π. 175/1997 (Φ.Ε.Κ. 150/Α/ ), καθορίζει στο«άρθρο 12» τις ακόλουθες Οριακές Τιµές Έκθεσης για τους επαγγελµατικά εκτεθειµένους: 1. Η χρονικά σταθµισµένη µέση τιµή συγκέντρωσης ινών χρυσότιλου στον αέρα του χώρου εργασίας στην οποία εκτίθενται οι εργαζόµενοι κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε 8ωρης ηµερήσιας εργασίας µιας 40ωρης εβδοµαδιαίας εργασίας, δεν πρέπει να ξεπερνά τις 0,60ίνες/cm3 αέρα. 2. Για όλους τους υπόλοιπους τύπους αµίαντου, είτε µεµονωµένους είτε σε µείγµατα, συµπεριλαµβανοµένων και των µειγµάτων που περιέχουν χρυσότιλο, η χρονικά σταθµισµένη µέση τιµή συγκέντρωσης ινών στον αέρα του χώρου εργασίας στην οποία εκτίθενται οι εργαζόµενοι κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε 8ωρης ηµερήσιας εργασίας µιας 40ωρης εβδοµαδιαίας εργασίας, δεν πρέπει να ξεπερνά τις 0,30 ίνες/cm3 αέρα. Επίσης µε την 1154/93 απόφαση του Ανωτάτου Χηµικού Συµβουλίου (ΦΕΚ 93/1993) απαγορεύεται η εµπορεία και η χρήση του κροκιδολιθικού αµίαντου. Η Οριακή Τιµή Έκθεσης για τους µη επαγγελµατικά εκτεθειµένους είναι το µηδέν ίνες/ cm3. 78

79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Ο ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕ ΥΨΟΣ 10.1 Εργασία σε ύψος Οι εργασίες σε ύψος είναι πολύ συχνές στους χώρους εργασίας. Ο κίνδυνος πτώσης υπάρχει όχι µόνο σε εργασιακούς χώρους όπου είναι προφανές όπως οι οικοδοµικές εργασίες αλλά και σε άλλους χώρους όπως χώρους γραφείων. Η εργασία σε ύψος είναι πολλές φορές αρκετά επικίνδυνη λόγω του ότι η πτώση από ύψος µπορεί να προκαλέσει σοβαρό τραυµατισµό και πολλές φορές και τον θάνατο. Η τήρηση της νοµοθεσίας και των κανόνων ασφάλειας είναι αναγκαία, τόσο από τους υπεύθυνους, αλλά και κατά κύριο κόγο από τους εργαζόµενους στις κατασκευές αυτές που θα πρέπει να εργαστούν σε ύψος. Πολλές µεταλλικές κατασκευές απαιτούν την χρήση σκάλας ή σκαλωσιάς, ή ο εργαζόµενος να φοράει την ζώνη ασφαλείας όταν έχουµε επιφάνεια µε µεγάλυ κλίση (υπόστεγα). Μέσα ατοµικής προστασίας για εργασία σε ύψος 10.2.Νοµοθεσια για εργασία σε ύψος Η νοµοθεσία που καλύπτει τις εργασίες σε ύψος είναι ο Ν. Α 110/ Και Π 16/1996: «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας σε συµµόρφωση µε την Οδηγία 89/654/ΕΟΚ» και συγκεκριµένα στο Παράρτηµα Ι: «ελάχιστες προδιαγραφές ασφαλείας και υγείας στους χώρους εργασίας που χρησιµοποιούνται για πρώτη φορά ή υφίστανται µεταβολές, επεκτάσεις ή και µετατροπές µετά την 31/12/1994», στην παράγραφο 14 αναφέρεται ότι θέσεις εργασίας, διάδροµοι, εξέδρες, πλατύσκαλα, πεζογέφυρες, κεκλιµένα επίπεδα και κάθε άλλο δάπεδο στο οποίο έχουν πρόσβαση οι εργαζόµενοι και το οποίο βρίσκεται σε ύψος µεγαλύτερο του 0,75 µέτρων πρέπει να έχει σε κάθε ελεύθερη πλευρά προστατευτικό έναντι πτώσης προπέτασµα. Το ύψος του πρέπει να είναι τουλάχιστον 1,10 µέτρων από το δάπεδο, να είναι συµπαγές στηθαίο ή κιγκλίδωµα µε κουπαστή, σοβατεπί ύψους Εργασία σε ύψος µε χρήση σκάλας τουλάχιστον 0,15 µέτρα και ράβδο µεσοδιαστήµατος ή άντ αυτής να έχει πλέγµα ή άλλη κατάλληλη κατασκευή που να µην επιτρέπει τη διαµέσου χειρολισθήρα και θωρακίου πτώση εργαζόµενου. 79

80 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Ο ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΕΚΡΗΞΗΣ 11.1 Γενικά Σε χώρους όπου υπάρχουν εύφλεκτες ή/και εκρηκτικές ουσίες υπάρχει η πιθανότητα πρόκλησης πυρκαγιάς ή/και έκρηξης όταν δηµιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να συνυπάρχουν καύσιµη ύλη, υψηλή θερµοκρασία, οξυγόνο και κάποια πηγή έναυσης (υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις όπου µπορεί στην κατάλληλη θερµοκρασία να υπάρξει και ανάφλεξη, χωρίς δηλ. τη συνδροµή εξωτερικής πηγής έναυσης). Η επικινδυνότητα αυξάνεται όταν το εύφλεκτο υλικό βρίσκεται εντός περιορισµένου χώρου (π.χ. δοχεία υπό πίεση). Ανάλογα µε το είδος των υλικών που χρησιµοποιούνται, τον τρόπο χρήσης και αποθήκευσης, πρέπει να γίνεται εκτίµηση των κινδύνων δηµιουργίας πυρκαγιάς ή/και έκρηξης, στα πλαίσια της γραπτής εκτίµησης επαγγελµατικού κινδύνου. Βασικές πληροφορίες που θα βοηθήσουν στην εκτίµηση αυτή πρέπει να περιέχονται στα MSDS. Με βάση την επικινδυνότητα πρέπει να λαµβάνονται κατάλληλα προληπτικά µέτρα για την αποφυγή πυρκαγιάς ή έκρηξης. Επίσης µε βάση τη σχετική νοµοθεσία ανάλογα µε τη χρήση του κτιρίου, θα πρέπει να τηρούνται οι προβλέψεις για την παθητική και ενεργητική πυροπροστασία. Η παθητική πυροπροστασία περιλαµβάνει τις δοµικές απαιτήσεις που είναι συνυφασµένες αφενός µε τη Πυροσβεστήρας σε δύσκολη θέση πρόσβασης δυνατότητα αποφυγής έναρξης πυρκαγιάς και αφετέρου µε τον περιορισµό της διάδοσης της πυρκαγιάς µέσα στο κτίριο αλλά και την επίτευξη ικανοποιητικού βαθµού πυραντίστασης των διαφόρων οικοδοµικών στοιχείων. Παράλληλα στην παθητική πυροπροστασία επιδιώκεται η ύπαρξη των αναγκαίων οδεύσεων διαφυγής για την ασφαλή εκκένωση του κτιρίου στην περίπτωση έναρξης πυρκαγιάς. Η ενεργητική πυροπροστασία περιλαµβάνει όλα τα κατασταλτικά ή ενεργητικά µέτρα πυροπροστασίας που απαιτούνται κατά την έναρξη και κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς. Περιλαµβάνει το σύνολο του ηλεκτροµηχανολογικού εξοπλισµού που είναι απαραίτητος για την κατάσβεση της πυρκαγιάς είτε µε χειροκίνητη επέµβαση, είτε µέσω αυτόµατης ενεργοποίησης κατά την εµφάνισης πυρκαγιάς από κάποιο αισθητήριο που µπορεί να είναι η θερµοκρασία, ο καπνός κ.λπ. Ενδεικτικά αναφέρονται στη συνέχεια ορισµένα θέµατα για το οποία θα πρέπει να υπάρχουν συγκεκριµένες οδηγίες και διαδικασίες για την πρόληψη των κινδύνων πυρκαγιάς έκρηξης: Έλεγχος των πηγών έναυσης και απαγόρευση ορισµένων ενεργειών (π.χ. κάπνισµα) που θα µπορούσαν να προκαλέσουν πυρκαγιά, ιδιαίτερα σε χώρους διαχείρισης / αποθήκευσης εύφλεκτων υλικών. Πιθανές πηγές έναυσης σε ένα χώρο εργασίας 80

81 ενδεικτικά µπορεί να είναι: γυµνή φλόγα, σπινθήρες (µηχανές, εργασίες συγκόλλησης κ.λπ.), υπολείµµατα καπνίσµατος, στατικός ηλεκτρισµός, βραχυκύκλωµα κ.α. Συνεχής καθαρισµός όλων των διαµερισµάτων, γραφείων, διαδρόµων, προαυλίων, αποθηκών κ.λπ. της επιχείρησης και άµεση αποµάκρυνση των άχρηστων υλικών που µπορούν να αναφλεγούν (π.χ. υλικά αποσυσκευασίας). Αποθήκευση υλικών µε βάση την επικινδυνότητά τους (πληροφορίες από τα MSDS). Για παράδειγµα, αποφυγή επικίνδυνων γειτνιάσεων για εγκαταστάσεις και αποθηκεύµατα, αποθήκευση εύφλεκτων υγρών σε κατάλληλα κλειστά δοχεία. Τήρηση διόδων µεταξύ των αποθηκευµένων υλικών για την διευκόλυνση επέµβασης σε περίπτωση έναρξης πυρκαγιάς σ αυτά. ιατήρηση των οδών διαφυγής και των εξόδων κινδύνου ελεύθερων (ο απαραίτητος αριθµός καθορίζεται ανάλογα µε τη χρήση του κτιρίου µε βάση τη σχετική νοµοθεσία). Επαρκής και συχνός αερισµός (φυσικός ή τεχνικός) των χώρων παραγωγής και αποθήκευσης (αποφυγή δηµιουργίας αναφλέξιµου µίγµατος). Τακτική επιθεώρηση και κατάλληλη συντήρηση θερµικών, χηµικών και ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, Πυροσβεστήρας σε εµφανή θέση µηχανηµάτων και συσκευών, σύµφωνα µε τη σχετική νοµοθεσία. Έκτακτες επιθεωρήσεις. Επιθεώρηση µετά το τέλος των εργασιών. Σήµανση θέσης πυροσβεστικών υλικών και µέσων, οδών διαφυγής και εξόδων κινδύνου, σήµανση επικίνδυνων υλικών και χώρων (σύµφωνα µε τη σχετική νοµοθεσία). Ανάλογα µε τη χρήση του κτιρίου ύπαρξη και συντήρηση κατάλληλων µέτρων ενεργητικής πυροπροστασίας (συναγερµός, πυρανίχνευση, εξοπλισµός πυρόσβεσης). Ανάρτηση πινακίδων σε εµφανή σηµεία της εγκατάστασης µε οδηγίες πρόληψης πυρκαγιάς και τρόπους ενέργειας του προσωπικού της επιχείρησης σε περιπτώσεις έναρξης πυρκαγιάς. Κατάρτιση σχεδίου έκτακτης ανάγκης. Εκπαίδευση προσωπικού και ασκήσεις ετοιµότητας Νοµοθεσία Όπως αναφέρθηκε προηγουµένως, για την πυροπροστασία (παθητική και ενεργητική) πρέπει να εφαρµόζονται ορισµένες νοµοθετικές διατάξεις, ανάλογα µε το είδος των επιχειρήσεων και το έτος έκδοσης της αδείας οικοδοµής. Ενδεικτικά αναφέρουµε: Π 71/1988, «Κανονισµός Πυροπροστασίας Κτιρίων» 3 ΚΥΑ 5905/839/1995, «Λήψη µέτρων προστασίας στις Βιοµηχανικές Βιοτεχνικές εγκαταστάσεις και αποθήκες αυτών καθώς και αποθήκες εύφλεκτων και εκρηκτικών υλών» 3 Για τα κτίρια που έχουν πάρει άδεια οικοδοµής µετά την έκδοση του συγκεκριµένου κανονισµού. Για τα παλαιότερα κτίρια ισχύουν οι σχετικές πυροσβεστικές διατάξεις. 81

82 Πυροσβ. ιάταξη 2/1979, «Ξενοδοχειακά Καταλύµατα» Πυροσβ. ιάταξη 3/1981, «Αίθουσες συγκέντρωσης κοινού» Πυροσβ. ιάταξη 6/1996, «Λήψη µέτρων πυροπροστασίας σε αποθήκες» Πυροσβ. ιάταξη 8/1997, «Λήψη µέτρων πυροπροστασίας σε εµπορικά καταστήµατα» Ν , «Μέτρα πυροπροστασίας πρατηρίων υγρών καυσίµων και σταθµών αυτοκινήτων» Σύµφωνα µε το Π 42/2003, «Σχετικά µε τις ελάχιστες απαιτήσεις για τη βελτίωση της προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των εργαζοµένων οι οποίοι είναι δυνατόν να εκτεθούν σε κίνδυνο από εκρηκτικές ατµόσφαιρες σε συµµόρφωση µε την οδηγία 1999/92/ΕΚ της 16 ης εκεµβρίου 1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου (ΕΕ L23/57/ )», πρέπει να πραγµατοποιείται κατάταξη των χωρών εργασίας σε ζώνες ως προς την πιθανότητα δηµιουργίας εκρήξιµης ατµόσφαιρας. Ανάλογα µε την κατάταξη, πρέπει να λαµβάνονται κατάλληλα προστατευτικά µέτρα: οργανωτικά (εκπαίδευση, γραπτές οδηγίες) και τεχνικά (αποφυγή δηµιουργίας εκρηκτικής ατµόσφαιρας, έλεγχος πηγών έναυσης, κατάλληλος εξοπλισµός αντιεκρηκτικού τύπου). Επίσης, πρέπει να τηρείται ειδική σήµανση στους χώρους και όλα τα παραπάνω µέτρα να καταχωρούνται σε ειδικό έγγραφο («έγγραφο προστασίας από εκρήξεις»). Σε χώρους όπου έχει εφαρµογή η Πυροσβεστική ιάταξη 7/1996, «Λήψη µέτρων πυροπροστασίας κατά την εκτέλεση θερµών εργασιών», πριν την έναρξη θερµών εργασιών (π.χ. εργασίες συγκόλλησης) θα πρέπει να εκδίδεται ειδική άδεια θερµής εργασίας και να λαµβάνονται συγκεκριµένα µέτρα πρόληψης πυρκαγιάς / έκρηξης. Στους χώρους εργασίας όπου υπάρχει εξοπλισµός υπό πίεση (π.χ. φιάλες αερίων, λέβητες κ.λπ.) πρέπει να λαµβάνονται ιδιαίτερες προφυλάξεις για την αποφυγή εκρήξεων, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου ο εξοπλισµός περιέχει εύφλεκτα αέρια ή υγρά. Ο εξοπλισµός θα πρέπει να πληροί τις κατάλληλες προδιαγραφές όσον αφορά στα υλικά κατασκευής και τις διατάξεις ασφαλείας (π.χ. ο εξοπλισµός ο οποίος έχει σήµανση CE, απαραίτητη σύµφωνα µε το νόµο, θεωρείται ότι πληροί τις σχετικές προδιαγραφές). Όσον αφορά τη σχετική νοµοθεσία ενδεικτικά αναφέρουµε τα ακόλουθα νοµοθετήµατα: Κοινή ΥΑ 16289/230/1999, «Συµµόρφωση της Ελληνικής Νοµοθεσίας µε την οδηγία 97/23/ΕΟΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συµβουλίου σχετικά µε τον εξοπλισµό υπό πίεση» ΥΑ 14132/618/2001, «Συµµόρφωση προς τις διατάξεις της οδηγίας 1999/36 του Συµβουλίου της 29 ης Απριλίου 1999 σχετικά µε τον µεταφερόµενο εξοπλισµό υπό πίεση όπως αυτή τροποποιήθηκε µε νεώτερη οδηγία 2001/12/ΕΚ της επιτροπής της 4 ης Ιανουαρίου 2001 (παράρτηµα V) για προσαρµογή στην τεχνική πρόοδο της οδηγίας 1999/36/ΕΚ του Συµβουλίου σχετικά µε τον µεταφερόµενο εξοπλισµό υπό πίεση». 82

83 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 12.1 Υποχρεώσεις του εργοδότη (Ν. 1568/85 & Π 17/96) 1. Ο εργοδότης υποχρεούται να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την υγεία των εργαζοµένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας και να λαµβάνει µέτρα που να εξασφαλίζουν την υγεία και ασφάλεια των τρίτων. 2. Στις επιχειρήσεις που απασχολούν 50 και άνω εργαζόµενους, ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να χρησιµοποιεί τις υπηρεσίες του Τεχνικού Ασφαλείας και γιατρού εργασίας (Ν. 1568/85, Π 294/88). 3. Στις επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από 50 εργαζόµενους ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να χρησιµοποιεί τις υπηρεσίες Τεχνικού Ασφαλείας (Ν. 1568/85, Π 294/88). 4. Εάν ο εργοδότης προσφεύγει σε άτοµα εκτός της επιχείρησης ή σε ΕΞΥΠΠ για την ανάθεση των καθηκόντων Τεχνικού Ασφαλείας ή/και Γιατρού Εργασίας, αυτό δεν τον απαλλάσσει από τις υποχρεώσεις του στον τοµέα αυτό. 5. Οι υποχρεώσεις του Τεχνικού Ασφαλείας, του Γιατρού Εργασίας και των εκπροσώπων των εργαζοµένων, δεν θίγουν την αρχή της ευθύνης του εργοδότη. 6. Ο εργοδότης επίσης οφείλει να θέτει στη διάθεση των εκπροσώπων των εργαζόµενων επαρκή απαλλαγή από την εργασία χωρίς απώλεια αποδοχών, καθώς και τα αναγκαία µέσα προκειµένου να µπορούν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις κείµενες διατάξεις και το παρόν διάταγµα. Ο χρόνος απαλλαγής από την εργασία συνολικά για όλους τους εκπροσώπους των εργαζόµενων δεν µπορεί να είναι µικρότερος από το ένα τρίτο (1/3) του ελάχιστου χρόνου απασχόλησης Τεχνικού Ασφαλείας σύµφωνα µε το Π 294/88. Στο χρόνο αυτό δεν προσµετράται ο χρόνος των συνεδριάσεων των εκπροσώπων των εργαζοµένων µε τον εργοδότη. 7. Στα πλαίσια των ευθυνών του, ο εργοδότης λαµβάνει τα αναγκαία µέτρα για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων, συµπεριλαµβανοµένων των δραστηριοτήτων πρόληψης των επαγγελµατικών κινδύνων, ενηµέρωσης και κατάρτισης, καθώς και της δηµιουργίας της απαραίτητης οργάνωσης και της παροχής των αναγκαίων µέτρων. 8. Ο εργοδότης υποχρεούται: a) Να φροντίζει ώστε να προσαρµόζονται τα µέτρα ανάλογα µε τις µεταβολές των περιστάσεων και να επιδιώκει την βελτίωση των υφιστάµενων καταστάσεων. b) Να εφαρµόζει τις υποδείξεις των τεχνικών και υγειονοµικών επιθεωρητών εργασίας και γενικά να διευκολύνει το έργο τους µέσα στην επιχείρηση κατά τους ελέγχους. c) Να επιβλέπει την ορθή εφαρµογή των µέτρων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. d) Να γνωστοποιεί στους εργαζόµενους τον επαγγελµατικό κίνδυνο από την εργασία τους. e) Να καταρτίζει προγράµµατα προληπτικής δράσης και βελτίωσης των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση. 83

84 f) Να εξασφαλίζει την συντήρηση και την παρακολούθηση της ασφαλούς λειτουργίας µέσων και εγκαταστάσεων. g) Να ενθαρρύνει και διευκολύνει την επιµόρφωση των εργαζοµένων και των εκπροσώπων τους. 9. Ο εργοδότης εφαρµόζει τα µέτρα για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων, βάσει των ακολούθων αρχών πρόληψης: a) Αποφυγή των κινδύνων. b) Εκτίµηση των κινδύνων που δεν µπορούν να αποφευχθούν. c) Προσαρµογή της εργασίας στον άνθρωπο, ειδικότερα όσον αφορά τη διαµόρφωση των θέσεων εργασίας, καθώς και την επιλογή των εξοπλισµών εργασίας και των µεθόδων εργασίας και παραγωγής, προκειµένου ιδίως να µετριασθεί η µονότονη και ρυθµικά επαναλαµβανόµενη εργασία και να µειωθούν οι επιπτώσεις στην υγεία. d) Αντικατάσταση του επικίνδυνου από το µη επικίνδυνο ή το λιγότερο επικίνδυνο. e) Προγραµµατισµός της πρόληψης µε στόχο ένα συνεκτικό σύνολο που να ενσωµατώνει στην πρόληψη την τεχνική, την οργάνωση της εργασίας, τις συνθήκες εργασίας, τις σχέσεις µεταξύ εργοδοτών και εργαζοµένων και την επίδραση των παραγόντων του περιβάλλοντος στην εργασία. f) Καταπολέµηση των κινδύνων στην πηγή τους. g) Προτεραιότητα στη λήψη µέτρων οµαδικής προστασίας σε σχέση µε τα µέτρα ατοµικής προστασίας. h) Προσαρµογή στις τεχνικές εξελίξεις. i) Παροχή των κατάλληλων οδηγιών στους εργαζόµενους. 10. Ο εργοδότης οφείλει, λαµβάνοντας υπόψη τη φύση των δραστηριοτήτων της επιχείρησης: a) Να εκτιµά τους κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζοµένων, µεταξύ άλλων κατά την επιλογή των εξοπλισµών εργασίας, των χηµικών και βιολογικών παραγόντων ή παρασκευασµάτων, κατά τη διαρρύθµιση των χώρων εργασίας καθώς και τους κινδύνους τους συναφείς µε την παραγωγική διαδικασία. Η εκτίµηση αυτή είναι γραπτή και συντάσσεται από τον Τεχνικό Ασφαλείας, το Γιατρό Εργασίας, ΕΣΥΠΠ ή ΕΞΥΠΠ. Στους ανωτέρω ο εργοδότης οφείλει να παρέχει κάθε βοήθεια σε µέσα και προσωπικό για την εκπλήρωση του σκοπού αυτού. Μετά την εκτίµηση αυτή, οι δραστηριότητες πρόληψης και οι µέθοδοι εργασίας και παραγωγής που χρησιµοποιούνται από τον εργοδότη πρέπει: o να εξασφαλίζουν τη βελτίωση του επιπέδου προστασίας και της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων και o να ενσωµατώνονται στο σύνολο των δραστηριοτήτων της επιχείρησης και σε όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας. b) Όταν αναθέτει καθήκοντα σ έναν εργαζόµενο, να λαµβάνει υπόψη τις ικανότητες του εν λόγω εργαζόµενου σε θέµατα ασφάλειας και υγείας. c) Να µεριµνά ώστε ο προγραµµατισµός και η εισαγωγή νέων τεχνολογιών να αποτελούν αντικείµενο διαβούλευσης µε τους εργαζόµενους και τους εκπροσώπους τους, όσον αφορά τις συνέπειες της επιλογής του εξοπλισµού, στις συνθήκες εργασίας, καθώς και στο εργασιακό περιβάλλον για την ασφάλεια και υγεία των εργαζοµένων. 84

85 d) Να φροντίζει ώστε να έχουν πρόσβαση στις ζώνες σοβαρού και ειδικού κινδύνου µόνο οι εργαζόµενοι που έχουν λάβει τις κατάλληλες οδηγίες. 11. Όταν πολλές επιχειρήσεις µοιράζονται των ίδιο τόπο εργασίας, οι εργοδότες οφείλουν να συνεργάζονται για την εφαρµογή των διατάξεων σχετικά µε την ασφάλεια, την υγεία και την υγιεινή και λαµβάνοντας υπόψη τη φύση των δραστηριοτήτων να συντονίζουν τις δραστηριότητές τους για την προστασία των εργαζοµένων και την πρόληψη των επαγγελµατικών κινδύνων, να αλληλοενηµερώνονται και να ενηµερώνει ο καθένας τους υπ αυτόν εργαζόµενους και τους εκπροσώπους τους για τους κινδύνους αυτούς. Την ευθύνη συντονισµού των δραστηριοτήτων αναλαµβάνει ο εργοδότης που έχει υπό τον έλεγχό του τον τόπο εργασίας, όπου εκτελούνται εργασίες, εξαιρουµένων των περιπτώσεων που έχουν γίνει ειδικές ευνοϊκότερες νοµοθετικές ρυθµίσεις. 12. Τα µέτρα για την ασφάλεια, την υγιεινή και την υγεία κατά την εργασία σε καµία περίπτωση δεν συνεπάγονται την οικονοµική επιβάρυνση των εργαζοµένων. Επίσης, ο εργοδότης οφείλει: a) Να αναγγέλλει στις αρµόδιες επιθεωρήσεις εργασίας και στις αρµόδιες υπηρεσίες του ασφαλιστικού οργανισµού στον οποίο υπάγεται ο εργαζόµενος εντός 24 ωρών όλα τα εργατικά ατυχήµατα εφόσον πρόκειται περί σοβαρού τραυµατισµού ή θανάτου, να τηρεί αµετάβλητα όλα τα στοιχεία που δύνανται να χρησιµεύσουν για εξακρίβωση των αιτίων του ατυχήµατος. b) Να τηρεί ειδικό βιβλίο ατυχηµάτων στο οποίο να αναγράφονται τα αίτια και η περιγραφή του ατυχήµατος και να το θέτει στη διάθεση των αρµόδιων αρχών. Τα µέτρα που λαµβάνονται για την αποτροπή επανάληψης παρόµοιων συµβάντων, καταχωρούνται στο ειδικό βιβλίο υποδείξεων του Τεχνικού Ασφαλείας και του Γιατρού Εργασίας. c) Να τηρεί κατάλογο των εργατικών ατυχηµάτων που είχαν ως συνέπεια για τον εργαζόµενο ανικανότητα εργασίας µεγαλύτερη των τριών εργάσιµων ηµερών. d) Να λαµβάνει όσον αφορά τις πρώτες βοήθειες, την πυρασφάλεια και την εκκένωση των χώρων από εργαζόµενους τα αναγκαία µέτρα. Ο εργοδότης πρέπει να λαµβάνει τα κατάλληλα µέτρα προκειµένου οι εργαζόµενοι και οι εκπρόσωποί τους στην επιχείρηση να λαµβάνουν, όλες τις απαραίτητες πληροφορίες όσον αφορά: a) Τη νοµοθεσία που ισχύει σχετικά µε την υγιεινή και την ασφάλεια της εργασίας και για τον τρόπο εφαρµογής της από την επιχείρηση. b) Τους κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία, καθώς και τα µέτρα και τις δραστηριότητες προστασίας και πρόληψης που αφορούν είτε την επιχείρηση εν γένει, είτε κάθε είδος θέσης εργασίας ή/και καθηκόντων. c) Τα µέτρα που λαµβάνονται. Ο εργοδότης λαµβάνει τα κατάλληλα µέτρα, προκειµένου οι εργοδότες των εργαζοµένων των άλλων επιχειρήσεων που εκτελούν εργασίες στην επιχείρηση του, να λαµβάνουν τις κατάλληλες πληροφορίες για την εφαρµογή των εδαφίων b και c της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου. 85

86 Ο εργοδότης λαµβάνει τα κατάλληλα µέτρα, ώστε ο Τεχνικός Ασφαλείας, ο Γιατρός Εργασίας, οι ΕΣΥΠΠ, οι ΕΞΥΠΠ και οι εκπρόσωποι των εργαζοµένων, να έχουν πρόσβαση για τη διεκπεραίωση των καθηκόντων τους: a) Στην εκτίµηση των κινδύνων και των µέτρων προστασίας. b) Στον κατάλογο των εργατικών ατυχηµάτων (>3 ηµερών) και στο ειδικό βιβλίο ατυχηµάτων. c) Στις πληροφορίες που προέρχονται από τις δραστηριότητες προστασίας και πρόληψης όσο και από τις αρµόδιες επιθεωρήσεις εργασίας όσον αφορά τους διενεργούµενους ελέγχους των συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. Οι εργαζόµενοι εκπαιδεύονται κατάλληλα από τον εργοδότη, αµέσως µετά: την πρόληψη τυχόν µετάθεση ή αλλαγή καθηκόντων την εισαγωγή ή αλλαγή εξοπλισµού εργασίας την εισαγωγή µιας νέας τεχνολογίας που αφορά ειδικά τη θέση εργασίας ή τα καθήκοντά τους. 1. Η εκπαίδευση αυτή πρέπει: Να προσαρµόζεται στην εξέλιξη των κινδύνων και την εµφάνιση νέων. Αν χρειάζεται, να επαναλαµβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήµατα. 2. Το εκπαιδευτικό πρόγραµµα περιλαµβάνει, µεταξύ άλλων, το Γενικό Κανονισµό Υγείας και Ασφάλειας της Εργασίας, τους ειδικούς κινδύνους και τις διαδικασίες ασφαλείας που αφορούν τη συγκεκριµένη θέση εργασίας, καθώς και τα δικαιώµατα των εργαζοµένων. 3. Η εκπαίδευση µπορεί να επαναληφθεί µε την εµφάνιση νέων κινδύνων. 4. Οι εργαζόµενοι εκπαιδεύονται για τη χρήση των µέσων ατοµικής προστασίας. 5. Ενηµερώνονται για την ισχύουσα νοµοθεσία, τα µέτρα προστασίας και πρόληψης, τα αποτελέσµατα των ελέγχων των επιθεωρητών εργασίας κ.λπ Καθήκοντα Τεχνικού Ασφαλείας Ο Τεχνικός Ασφαλείας έχει ως καθήκον να συµβουλεύει την επιχείρηση σε θέµατα σχετικά µε την υγεία και ασφάλεια εργασίας και να επιβλέπει τις συνθήκες εργασίας σε αυτή. Γενικότερα πρέπει: συµβουλεύει σε θέµατα σχεδιασµού, προγραµµατισµού, κατασκευής και συντήρησης των εγκαταστάσεων εισαγωγής νέων παραγωγικών διαδικασιών προµήθειας µέσων και εξοπλισµού επιλογής και ελέγχου της αποτελεσµατικότητας των ατοµικών µέσων προστασίας, καθώς και διαµόρφωσης και διευθέτησης των θέσεων και του περιβάλλοντος εργασίας και γενικά οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας ελέγχει την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και των τεχνικών µέσων πριν από τη λειτουργία τους, καθώς και των παραγωγικών διαδικασιών και µεθόδων εργασίας πριν από την εφαρµογή τους, επιβλέπει την εφαρµογή µέτρων υγείας και ασφάλειας της εργασίας και πρόληψης των ατυχηµάτων, 86

87 ενηµερώνει σχετικά τους αρµόδιους προϊστάµενους των τµηµάτων ή τη διεύθυνση της επιχείρησης. Ειδικότερα πρέπει να: επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας από πλευράς υγείας και ασφάλειας της εργασίας, αναφέρει στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των µέτρων υγείας και ασφάλειας προκύπτει από τις επιθεωρήσεις, επεξεργάζεται και προτείνει µέτρα αντιµετώπισης της παράλειψης που εντοπίστηκε και επιβλέπει την εφαρµογή των µέτρων αυτών επιβλέπει την ορθή χρήση των ατοµικών µέσων προστασίας ερευνά τα αίτια των εργατικών ατυχηµάτων, αναλύει και αξιολογεί τα αποτελέσµατα των ερευνών του και προτείνει µέτρα για την αποτροπή παρόµοιων ατυχηµάτων στο µέλλον εποπτεύει την εκτέλεση ασκήσεων πυρασφάλειας και συναγερµού για τη διαπίστωση ετοιµότητας προς αντιµετώπιση ατυχηµάτων µεριµνά ώστε οι εργαζόµενοι στην επιχείρηση να τηρούν τους κανόνες υγείας και ασφάλειας της εργασίας, τους ενηµερώνει και καθοδηγεί για την αποτροπή του επαγγελµατικού κινδύνου που συνεπάγεται η εργασία τους συµµετέχει στην κατάρτιση και εφαρµογή των προγραµµάτων εκπαίδευσης των εργαζοµένων σε θέµατα υγείας και ασφάλειας της εργασίας συνεργάζεται µε τον γιατρό εργασίας, µε την Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (Ε.Υ.Α.Ε.) ή τον αντιπρόσωπο των εργαζοµένων πραγµατοποιώντας κοινούς ελέγχους των χωρών εργασίας µαζί τους ενηµερώνει την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο των εργαζοµένων για κάθε σηµαντικό ζήτηµα ασφάλειας της εργασίας στην επιχείρηση και τους παρέχει συµβουλές στα θέµατα αυτά καταχωρεί τις υποδείξεις του στο ειδικό θεωρηµένο από την Επιθεώρηση Εργασίας βιβλίο της επιχείρησης τηρεί το επιχειρησιακό απόρρητο Καθήκοντα Γιατρού Εργασίας Ο Γιατρός Εργασίας έχει ως καθήκοντα: να παρέχει υποδείξεις και συµβουλές στον εργοδότη, τους εργαζοµένους και τους εκπροσώπους τους, σχετικά µε τα µέτρα που πρέπει να λαµβάνονται για τη σωµατική και ψυχική υγεία των εργαζοµένων να επιβλέπει την υγεία των εργαζοµένων σε αυτή και να επιβλέπει την εφαρµογή των µέτρων προστασίας της υγείας των εργαζοµένων και πρόληψης ατυχηµάτων. Συγκεκριµένα πρέπει να συµβουλεύει σε θέµατα: σχεδιασµού, προγραµµατισµού, τροποποίησης της παραγωγικής διαδικασίας κατασκευής και συντήρησης εγκαταστάσεων, σύµφωνα µε τους κανόνες υγείας και ασφάλειας της εργασίας λήψης µέτρων προστασίας, κατά την εισαγωγή και χρήση υλών και προµήθειας µέσων και εξοπλισµού 87

88 φυσιολογίας και ψυχολογίας της εργασίας, εργονοµίας και υγείας της εργασίας, της διευθέτησης και διαµόρφωσης των θέσεων και του περιβάλλοντος της εργασίας και της οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας οργάνωσης υπηρεσίας παροχής πρώτων βοηθειών αρχικής τοποθέτησης και αλλαγής θέσης εργασίας για λόγους υγείας προσωρινά ή µόνιµα, καθώς και ένταξης ή επανένταξης µειονεκτούντων ατόµων στην παραγωγική διαδικασία, ακόµη και σε υπόδειξη αναµόρφωσης της θέσης εργασίας Ειδικότερα για την επίβλεψη της υγείας των εργαζοµένων και την εφαρµογή των µέτρων προστασίας και πρόληψης πρέπει να: προβαίνει σε ιατρικό έλεγχο των εργαζοµένων σχετικό µε τη θέση εργασίας τους µεριµνά για τη διενέργεια ιατρικών εξετάσεων και µετρήσεων παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος εκτιµά την καταλληλότητα των εργαζοµένων για την εργασία που τους ανατίθεται αξιολογεί και καταχωρεί τα αποτελέσµατα των εξετάσεων, εκδίδει βεβαίωση των παραπάνω εκτιµήσεων και την κοινοποιεί στον εργοδότη (Το περιεχόµενο της βεβαίωσης εξασφαλίζει το ιατρικό απόρρητο υπέρ του εργαζόµενου) τηρεί και ενηµερώνει το Ατοµικό Βιβλιάριο του Επαγγελµατικού Κινδύνου για κάθε εργαζόµενο επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας, αναφέρει οποιαδήποτε παράλειψη, προτείνει µέτρα αντιµετώπισης των παραλήψεων και επιβλέπει την εφαρµογή τους επεξηγεί την αναγκαιότητα της σωστής χρήσης των ατοµικών µέτρων προστασίας ερευνά τις αιτίες των ασθενειών που οφείλονται στην εργασία, αναλύει και αξιολογεί τα αποτελέσµατα των ερευνών και προτείνει µέτρα για την πρόληψη των ασθενειών αυτών επιβλέπει τη συµµόρφωση των εργαζοµένων στους κανόνες υγείας και ασφάλειας εργασίας, ενηµερώνει τους εργαζόµενους για τους κινδύνους που προέρχονται από την εργασία τους καθώς και για τους τρόπους πρόληψής τους παρέχει επείγουσα θεραπεία σε περίπτωση ατυχήµατος ή αιφνίδιας νόσου αναγγέλλει µέσω της επιχείρησης στην επιθεώρηση εργασίας ασθένειες των εργαζοµένων που οφείλονται στην εργασία καταχωρεί τις υποδείξεις του στο ειδικό θεωρηµένο βιβλίο της επιχείρησης συνεργάζεται µε τον Τεχνικό Ασφάλειας, µε την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο των εργαζοµένων πραγµατοποιώντας κοινούς ελέγχους των χώρων εργασίας µαζί τους ενηµερώνει την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο των εργαζοµένων για κάθε σηµαντικό ζήτηµα υγιεινής της εργασίας στην επιχείρηση και να τους παρέχει συµβουλές σε θέµατα υγιεινής της εργασίας. Ο Τεχνικός Ασφαλείας και ο Γιατρός Εργασίας υπάγονται απ ευθείας τη διοίκηση της επιχείρησης. 88

89 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 ο ΣΗΜΑΝΣΗ 13.1 Σήµανση εργασιακού περιβάλλοντος Η σήµαση ασφάλειας ή/και υγείας του εργασιακού περιβάλλοντος χωρίζεται στη µόνιµη και την περιστασιακή σήµανση. Η µόνιµη σήµανση περιλαµβάνει σήµατα απαγόρευσης, προειδοποίησης, υποχρέωσης, µέσων διάσωσης ή βοήθειας, εξοπλισµού καταπολέµησης πυρκαγιάς και σήµανση εµποδίων, επικίνδυνων σηµείων και οδών κυκλοφορίας. Η περιστασιακή σήµανση περιλαµβάνει φωτεινά σήµατα, ηχητικά σήµατα, προφορική ανακοίνωση και σήµατα µε χειρονοµίες Μόνιµη σήµανση Σήµατα απαγόρευσης Τα χαρακτηριστικά των σηµάτων απαγόρευσης είναι: Κυκλικό σχήµα Μαύρο εικονοσύµβολο σε λευκό φόντο, µε κόκκινη περίµετρο (το κόκκινο χρώµα πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 35% της επιφάνειας της πινακίδας) και κόκκινη γραµµή διαγραφής (που κατεβαίνει από αριστερά προς τα δεξιά, καθόλο το µήκος του εικονογράµµατος υπό γωνία 45 ο ) Σήµατα προειδοποίησης Τα χαρακτηριστικά των σηµάτων προειδοποίησης είναι: Τριγωνικό σχήµα Μαύρο εικονοσύµβολο σε κίτρινο φόντο µε µαύρο περίγραµµα (το κίτρινο χρώµα πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 35% της επιφάνειας της πινακίδας) 89

90 Σήµατα υποχρέωσης Τα χαρακτηριστικά των σηµάτων υποχρέωσης είναι: Κυκλικό σχήµα Λευκό εικονοσύµβολο σε µπλε φόντο (το µπλε χρώµα πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 35% της επιφάνειας της πινακίδας) 90

91 Σήµατα διάσωσης ή βοήθειας Τα χαρακτηριστικά των σηµάτων διάσωσης ή βοήθειας είναι: Ορθογώνιο ή τετράγωνο σχήµα Λευκό εικονοσύµβολο σε πράσινο φόντο (το πράσινο χρώµα πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 50% της επιφάνειας της πινακίδας) 91

92 Σήµατα πυροσβεστικού υλικού ή εξοπλισµού Τα χαρακτηριστικά των σηµάτων πυροσβεστικού υλικού ή εξοπλισµού είναι: Ορθογώνιο ή τετράγωνο σχήµα Λευκό εικονοσύµβολο σε κόκκινο φόντο (το κόκκινο χρώµα πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 50% της επιφάνειας της πινακίδας) Σήµανση εµποδίων, επικίνδυνων σηµείων και οδών κυκλοφορίας Η σήµανση των κινδύνων από εµπόδια και των επικίνδυνων σηµείων στο εσωτερικό των κτιριακών χώρων γίνεται µε κίτρινο χρώµα που εναλλάσεται µε µαύρο ή µε κόκκινο χρώµα που εναλλάσεται µε άσπρο. Οι κίτρινες µαύρες και οι κόκκινες άσπρες λωρίδες πρέπει να είναι ίσες µεταξύ τους και να έχουν κλίση 45ο. Η επισήµανση των οδών κυκλοφορίας γίνεται και από τις δύο πλευρές τους µε συνεχή λωρίδα ιδιαίτερα ορατού χρώµατος κατά προτίµηση άσπρου ή κίτρινου ανάλογα µε το χρώµα του δαπέδου Περιστασιακή σήµανση Η περιστασιακή σήµανση χρησιµοποιείται για επισήµανση επικίνδυνων συµβάντων, κλήση ατόµων για µια συγκεκριµένη ενέργεια, επείγουσα αποµάκρυνση ατόµων και καθοδήγηση ατόµων που εκτελούν χειρισµούς. Οι παραπάνω ενέργειες γίνονται µε τη χρήση φωτεινών σηµάτων, ηχητικών σηµάτων, προφορικής ανακοίνωσης και σηµάτων µε χειρονοµίες. 92

93 Φωτεινά σήµατα Τα χαρακτηριστικά των φωτεινών σηµάτων είναι: κατάλληλη φωτεινή αντίθεση (χωρίς θάµπωµα) φωτεινή επιφάνεια ενιαίου χρώµατος ή να περιέχει εικονοσύµβολο σε καθορισµένο φόντο διακεκοµµένο σήµα (υποδεικνύει σε σχέση µε το σταθερό υψηλότερο κίνδυνο) διάρκεια και συχνότητα λάµψεων (εξασφάλιση καλής κατανόησης του σήµατος) όχι ταυτόχρονη χρήση δύο φωτεινών σηµάτων (σύγχιση) εξασφάλιση τροφοδοσίας σε περίπτωση διακοπής της κανονικής τροφοδοσίας έλεγχος καλής λειτουργίας κατά την εγκατάσταση και σε τακτά χρονικά διαστήµατα Ηχητικά σήµατα Τα χαρακτηριστικά των ηχητικών σηµάτων είναι: ηχητικό επίπεδο ανώτερο των διάχυτων θορύβων του περιβάλλοντος εύκολη αναγνώριση και διάκριση από τους διάχυτους θορύβους του περιβάλλοντος εύκολη αναγνώριση και διάκριση από άλλο ηχητικό σήµα κυµαινόµενη συχνότητα (υποδεικνύει σε σχέση µε τη σταθερή υψηλότερο κίνδυνο) όχι ταυτόχρονη χρήση δύο ηχητικών σηµάτων (σύγχιση) εξασφάλιση τροφοδοσίας σε περίπτωση διακοπής της κανονικής τροφοδοσίας έλεγχος καλής λειτουργίας κατά την εγκατάσταση και σε τακτά χρονικά διαστήµατα Προφορική ανακοίνωση Η προφορική ανακοίνωση πραγµατοποιείται µεταξύ ενός οµιλητή ή ποµπού και ενός ή περισσοτέρων ακροατών. Τα χαρακτηριστικά της προφορικής ανακοίνωσης είναι: σύντοµα, απλά και σαφή µυνήµατα γνώση της γλώσσας από τα άτοµα στα οποία απευθύνεται η ανακοίνωση χρήση λέξεων - κωδικών π.χ. έναρξη, τέλος, προχώρησε, οπισθοχώρησε κτλ Σήµατα µε χειρονοµίες Τα σήµατα µε χειρονοµίες δίνονται από ειδικά εκπαιδευµένο άτοµο, το σηµατωρό, προς τον παραλήπτη των σηµάτων, τον χειριστή. Τα χαρακτηριστικά των σηµάτων µε χειρονοµίες είναι: απλό, ακριβές, εύκολα κατανοητό σαφή διάκριση από άλλο σήµα Τα καθήκοντα u964 του σηµατωρού είναι να: φέρει ένα ή περισσότερα κατάλληλα στοιχεία αναγνώρισης µε έντονο και ενιαίο χρώµα (π.χ. σακάκι, κράνος, περιβραχιόνια, ρακέτες) καθοδηγεί το χειριστή βλέπει απευθείας τις εκτελούµενες κινήσεις από τον χειριστή µεριµνά για την ασφάλεια των εργαζοµένων που βρίσκονται κοντά στο χειριστή 93

94 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 ο ΠΙΝΑΚΕΣ ΙΣΧΥΟΥΣΑΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ Παρακάτω βλέπουµε αναφορικά τους Νόµους και τα Προεδρικά ιατάγµατα που ισχύουν για την ασφάλεια εργασίας στις µεταλλικές κατασκευές γενικά: Πίνακας 3. Νόµοι και Προεδρικά ιατάγµατα 1 Αερισµός και απαγωγή αερίων - συγκολλήσεις Π.. 95/78 αρθ Ακτινοπροστασία - βιοµηχανικές ραδιογραφήσεις - εργαστήρια - προσωπικό - εκπαίδευση Ακτινοπροστασία - βιοµηχανικές ραδιογραφήσεις - εργαστήρια - προσωπικό - ιατρική επίβλεψη ΚΥΑ /91 µέρος 8.7 ΚΥΑ /91 µέρος Αλουµίνιο - επαγγελµατικές ασθένειες ΥΑ ΦΕΚ 132/79 5 Αµίαντος - ατοµικός ιατρικός φάκελος Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - γενικά µέτρα πρόληψης Π.. 70α/88 αρθ. 4Α 7 Αµίαντος - γνωστοποίηση εργασιών Π.. 70α/88 αρθ. 7 8 Αµίαντος - ειδικά µέτρα πρόληψης Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - επαγγελµατικές ασθένειες ΥΑ ΦΕΚ 132/79 10 Αµίαντος - εργαζόµενοι - γενική ενηµέρωση Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - εργαζόµενοι - ειδική ενηµέρωση Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - εργαζόµενοι - υγεία - επίβλεψη Π.. 70α/88 αρθ. 9, παράρ. ΙΙ 13 Αµίαντος - εργασίες κατεδάφισης Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - εργοδότης - υποχρεώσεις Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - κυρώσεις Ν. 2224/94 αρθ Αµίαντος - µετρήσεις - καταχώρηση Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - µέτρηση στον αέρα Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - όρια δράσης Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - οριακή τιµή - υπέρβαση - µέτρα Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - οριακή τιµή έκθεσης Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - πεδίο εφαρµογής Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - πρόληψη - πρόσθετα τεχνικά µέτρα Π.. 70α/88 αρθ. 4Β 23 Αµίαντος - σήµανση Π.. 70α/88 αρθ Αµίαντος - τακτικός έλεγχος περιβάλλοντος Π.. 70α/88 αρθ. 3,8, παράρ. Ι 25 Αµίαντος -εργασίες κατεδάφισης Π.. 70α/88 αρθ Αµµωνία - οριακή τιµή έκθεσης Π.. 307/86 αρθ Ανυψωτικά µηχανήµατα Π.. 14/3/34 αρθ. 107, Ανυψωτικά µηχανήµατα - αλυσίδες, άγκιστρα Ν. 1430/84 αρθ. 12, Ανυψωτικά µηχανήµατα - γενικές διατάξεις Ν. 1430/84 αρθ Ανυψωτικά µηχανήµατα - έλεγχος Ν. 1430/84 αρθ Ανυψωτικά µηχανήµατα - κίνδυνος φορτίων Ν. 1430/84 αρθ. 15 2,3 94

95 32 Ανυψωτικά µηχανήµατα - προστατευτικά µέσα Ν. 1430/84 αρθ Ανυψωτικά µηχανήµατα - χειρισµός Ν. 1430/84 αρθ Ανυψωτικά µηχανήµατα - ωφέλιµο φορτίο Ν. 1430/84 αρθ Απαγωγή αερίων και σκόνης - µόλυβδος - εργαστήρια συσσωρευτών 36 Απαγωγή παραγόντων σε νέες εγκαταστάσεις 37 Απαγωγή παραγόντων σε υφιστάµενες εγκαταστάσεις Β.. 590/68 αρθ. 16, 21 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. Ι 7 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. ΙΙ 7 38 Ασθµα - επαγγελµατικές ασθένειες ΥΑ ΦΕΚ 132/79 39 Ασφάλεια και Υγιεινή εργασίας - διοικητικές κυρώσεις Ν. 2224/94 αρθ Ασφάλεια και Υγιεινή εργασίας - εργοδότες - υποχρέωση Π.. 14/3/34 αρθ Ασφάλεια και Υγιεινή εργασίας - κωδικοποίηση Ν. 2224/94 αρθ Ασφάλεια και Υγιεινή εργασίας - πεδίο εφαρµογής - επέκταση Π.. 17/96 αρθ Ασφάλεια και Υγιεινή εργασίας - ποινικές κυρώσεις Ν. 2224/94 αρθ Ατοµικό βιβλιάριο επαγγελµατικού κινδύνου Π.. 17/96 αρθ Ατύχηµα - αναγγελία Π.. 14/3/34 αρθ Ατυχήµατα - αναγγελία Π.. 17/96 αρθ Ατυχήµατα - βιβλίο Π.. 17/96 αρθ Ατυχήµατα - κατάλογος Π.. 17/96 αρθ Γιατρός εργασίας - απασχόληση - ελάχιστος χρόνος Π.. 17/96 αρθ Γιατρός εργασίας - απασχόληση - ελάχιστος χρόνος Π.. 294/88 αρθ Γιατρός εργασίας - απασχόληση - υποχρέωση Ν. 1568/85 αρθ Γιατρός εργασίας - εξουσιοδότηση για έκδοση Π.. Ν. 2224/94 αρθ Γιατρός Εργασίας - επιµόρφωση Ν. 1568/85 αρθ Γιατρός Εργασίας - επιµόρφωση Π.. 17/96 αρθ Γιατρός εργασίας - καθήκοντα Ν. 1568/85 αρθ. 9, Γιατρός εργασίας - κατηγορίες επιχειρήσεων Π.. 294/88 αρθ Γιατρός εργασίας - προσόντα Ν. 1568/85 αρθ Γιατρός Εργασίας - συνεργασία µε Τεχνικό Ασφαλείας Ν. 1568/85 αρθ ιοξείδιο του αζώτου - οριακή τιµή έκθεσης Π.. 307/86 αρθ ιοξείδιο του άνθρακα - οριακή τιµή έκθεσης Π.. 307/86 αρθ ιοξείδιο του θείου - οριακή τιµή έκθεσης Π.. 307/86 αρθ ιοξίδιο µαγγανίου - επαγγελµατικές ασθένειες ΥΑ ΦΕΚ 132/79 63 ονήσεις - επαγγελµατικές ασθένειες ΥΑ ΦΕΚ 132/79 64 ονήσεις - µεταλλευτικές και λατοµικές εργασίες - επιφανειακές εκσκαφές - εκρηκτικές ύλες ΥΑ ΙΙ - 5/Φ17402/84 (ΚΜΛΕ) αρθ ονήσεις - µηχανές και εξαρτήµατα ασφάλειας - (Β.Α.Α.) Π.. 377/93, παράρ. Ι, οχεία πεπιεσµένων αερίων - έκτακτος έλεγχος ΥΑ Β 10451/929/88 αρθ οχεία πεπιεσµένων αερίων - έλεγχος και διάρκεια ζωής ΥΑ Β 10451/929/88 αρθ. 4 95

96 68 οχεία πεπιεσµένων αερίων - σήµανση ΥΑ Β 10451/929/88 αρθ οχεία πεπιεσµένων αερίων -Πρατήρια ΥΑ Β 10451/929/88 αρθ Εξαερισµός κλειστών χώρων σε νέες εγκαταστάσεις 71 Εξαερισµός κλειστών χώρων σε υφιστάµενες εγκαταστάσεις 72 Εξέδρες φόρτωσης σε νέες εγκαταστάσεις Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. Ι 6 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. ΙΙ 6 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. Ι Έξοδοι κινδύνου Π.. 16/96 αρθ Έξοδοι κινδύνου - υπόγεια τεχνικά έργα - γενικά µέτρα ασφαλείας Εξοπλισµός εργασίας για χρησιµοποίηση από εργαζόµενους - ελάχιστες προδιαγραφές Εξοπλισµός εργασίας για χρησιµοποίηση από εργαζόµενους - εργασίες συντήρησης Εξοπλισµός εργασίας για χρησιµοποίηση από εργαζόµενους - καταλληλότητα εξοπλισµού Εξοπλισµός εργασίας για χρησιµοποίηση από εργαζόµενους - ορισµοί Εξοπλισµός εργασίας για χρησιµοποίηση από εργαζόµενους - συστήµατα ασφαλείας Εξοπλισµός εργασίας για χρησιµοποίηση από εργαζόµενους - συστήµατα χειρισµού εξοπλισµού Εξοπλισµός εργασίας για χρησιµοποίηση από εργαζόµενους - υποχρεώσεις εργοδοτών - ενηµέρωση, εκπαίδευση, διαβούλευση και συµµετοχή των εργαζοµένων Εξοπλισµός εργασίας για χρησιµοποίηση από εργαζόµενους - υποχρεώσεις εργοδοτών - εξοπλισµός µε ιδιαίτερο κίνδυνο Εξοπλισµός εργασίας για χρησιµοποίηση από εργαζόµενους - υποχρεώσεις εργοδοτών - χρονικά όρια συµµόρφωσης Εξοπλισµός εργασίας για χρησιµοποίηση από εργαζόµενους - υποχρεώσεις εργοδοτών (γενικές) 85 Εξοπλισµός Υγιεινής σε νέες εγκαταστάσεις 86 Εξοπλισµός Υγιεινής σε υφιστάµενες εγκαταστάσεις Π.. 225/89 αρθ. 6 Π.. 395/94 αρθ. 9, παράρ. Π.. 395/94 παράρτ. 2.15, 2.19,2.20, 2.23 Π.. 395/94 παράρ Π.. 395/94 αρθ. 2 Π.. 395/94 παράρ Π.. 395/94 παράρ Π.. 395/94 αρθ. 6,7,8 Π.. 395/94 αρθ. 5 Π.. 395/94 αρθ. 4 Π.. 395/94 αρθ. 3 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. Ι 20 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. ΙΙ Επαγγελµατικές ασθένειες - θόρυβος ΥΑ ΦΕΚ 132/79 88 Επαγγελµατικές ασθένειες - µηχανικές δονήσεις ΥΑ ΦΕΚ 132/79 89 Επαγγελµατικές ασθένειες - µολυβδίαση ΥΑ ΦΕΚ 132/79 90 Επίβλεψη υγείας - καρκινογόνοι παράγοντες Π.. 399/94 αρθ. 14, παράρ. ΙΙ 91 Θερµική καταπόνηση - µεταλλευτικές και λατοµικές ΥΑ ΙΙ - 5/Φ17402/84 (ΚΜΛΕ) 96

97 εργασίες αρθ Θερµοκρασία σε νέες εγκαταστάσεις 93 Θερµοκρασία σε υφιστάµενες εγκαταστάσεις 94 Θερµοµόνωση σε νέες εγκαταστάσεις 95 Θόρυβος - εγαζόµενοι - λειτουργία ακοής - παρακολούθηση Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. Ι 8 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. ΙΙ 8 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. Ι 10.1 Π.. 85/91 παράρ. ΙΙ 96 Θόρυβος - εκτίµηση - ενδείξεις για τις µετρήσεις Π.. 85/91 αρθ. 3, παράρ. Ι 97 Θόρυβος - εννοιολογικοί προσδιορισµοί Π.. 85/91 αρθ Θόρυβος - επαγγελµατικές ασθένειες ΥΑ ΦΕΚ 132/79 99 Θόρυβος - ιατρική παρακολούθηση Π.. 85/91 αρθ Θόρυβος - κέντρα πληροφορικής ηµοσίου ΥΑ /89 αρθ. 4β 101 Θόρυβος - µείωση Π.. 85/91 αρθ Θόρυβος - µέσα ατοµικής προστασίας Π.. 85/91 αρθ Θόρυβος - µεταλλευτικές και λατοµικές εργασίες 104 Θόρυβος - µεταλλευτικές και λατοµικές εργασίες - επιφανειακές εκσκαφές - εκρηκτικές ύλες ΥΑ ΙΙ - 5/Φ17402/84 (ΚΜΛΕ) αρθ. 21 ΥΑ ΙΙ - 5/Φ17402/84 (ΚΜΛΕ) αρθ Θόρυβος - µετρήσεις Π.. 85/91 παράρ. Ι 106 Θόρυβος - µηχανές και εξαρτήµατα ασφάλειας - (Β.Α.Α.) Π.. 377/93, παράρ. Ι, Θόρυβος - όρια Π.. 85/91 αρθ Θόρυβος - παρεκκλίσεις από τις διατάξεις για ορισµένη χρονική περίοδο Π.. 85/91 αρθ Θόρυβος - πρέσες δι εκκέντρου Π.. 152/78 αρθ κάδµιο - επαγγελµατικές ασθένειες ΥΑ ΦΕΚ 132/ Κάδµιο και ενώσεις - οριακή τιµή έκθεσης Π.. 307/86 αρθ Μέσα ατοµικής προστασίας - έλεγχος εφαρµογής Π.. 396/94 αρθ Μέσα ατοµικής προστασίας - έλεγχος παραγωγής ΥΑ Β4373/1205/93 αρθ Μέσα ατοµικής προστασίας - ενηµέρωση Π.. 396/94 αρθ. 4.9, Μέσα ατοµικής προστασίας - εξαιρέσεις ΥΑ Β4373/1205/93 αρθ Μέσα ατοµικής προστασίας - εξέταση τύπου ΕΟΚ ΥΑ Β4373/1205/93 αρθ Μέσα ατοµικής προστασίας - εργασία υπό τάση Ν.158/75 αρθ. 2, Μέσα ατοµικής προστασίας - εργασίες πλοίων - βαφή, σφυροκόπηση πλύση ΥΑ 67288/34 αρθ. 2, Μέσα ατοµικής προστασίας - εργοτάξια Ν. 1430/84 αρθ Μέσα ατοµικής προστασίας - θόρυβος Π.. 85/91 αρθ Μέσα ατοµικής προστασίας - κανόνες χρησιµοποίησης Π.. 396/94 αρθ Μέσα ατοµικής προστασίας - καρκινογόνοι παράγοντες Π.. 399/94 αρθ. 10.2, Μέσα ατοµικής προστασίας - κατάλογος Π.. 396/94 παράρ. II 124 Μέσα ατοµικής προστασίας - κατάλογος δραστηριοτήτων Π.. 396/94 παράρ. IIΙ 97

98 που τα απαιτούν 125 Μέσα ατοµικής προστασίας - κυρώσεις Ν. 2224/94 αρθ Μέσα ατοµικής προστασίας - µόλυβδος - εργαστήρια συσσωρευτών Μέσα ατοµικής προστασίας - µολυβδούχα χρώµατα - εργαζόµενοι - ενδύµατα εργασίας Μέσα ατοµικής προστασίας - ναυπηγικές και ναυπηγοεπισκευαστικές εργασίες Β.. 590/68 αρθ. 6, 15, 20 Α.Ν. 1204/1938 αρθ. 5 Π.. 70/90 αρθ. 63, Μέσα ατοµικής προστασίας - οδηγίες χρήσης Π.. 396/94 αρθ. 4.4, 6.1Β 130 Μέσα ατοµικής προστασίας - οθόνες οπτικής απεικονίσεις - υπάλληλοι ΝΠ, ηµοσίου, ΟΤΑ ΥΑ / Μέσα ατοµικής προστασίας -συγκολλήσεις Π.. 95/78 αρθ Πλοία και πλωτά ναυπηγήµατα - έλεγχος επικινδύνων αερίων - ορισµοί ΥΑ 3232/41/89 παράρ. αρθ Πρέσες δι εκκέντρου - προφύλαξη χεριών Π.. 152/78 αρθ Πτώσεις εργαζοµένων - ναυπηγικές και ναυπηγοεπισκευαστικές εργασίες 136 Πυρανίχνευση σε νέες εγκαταστάσεις 137 Πυρανίχνευση σε υφιστάµενες εγκαταστάσεις Π.. 70/90 αρθ. 69 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. Ι 5 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. ΙΙ Πυρασφάλεια Π.. 17/96 αρθ. 9 1,2 139 Πυροπροστασία και πυρασφάλεια - ναυπηγικές και ναυπηγοεπισκευαστικές εργασίες Π.. 70/90 αρθ Πυροπροστασία και πυρασφάλεια -συγκολλήσεις Π.. 95/78 αρθ. 7.4, Σήµανση - δοχεία πεπιεσµένων αερίων ΥΑ Β 10451/929/88 αρθ Σήµανση - µηχανές και εξαρτήµατα ασφάλειας - (Β.Α.Α.) Σήµανση Ασφάλειας ή / και Υγείας στην εργασία - αναγνώριση και εντοπισµός πυροσβεστικού εξοπλισµούελάχιστες προδιαγραφές Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - ελάχιστες προδιαγραφές Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - ενηµέρωση, εκπαίδευση διαβούλευση και συµµετοχή των εργαζοµένων Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - επισήµανση δοχείων και σωληνώσεων - ελάχιστες προδιαγραφές Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - ηχητικά σήµατα - ελάχιστες προδιαγραφές Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - πινακίδες - σήµανση - ελάχιστες προδιαγραφές Π.. 377/93, παράρ. Ι, Π.. 18/96, αρθ. 13, (στ1) Π.. 105/95 παράρ. VΙ Π.. 105/95 παράρ. Ι Π.. 105/95 αρθ. 6-8 Π.. 105/95 παράρ. ΙΙΙ Π.. 105/95 παράρ. VII Π.. 105/95 παράρ. ΙΙ 98

99 Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - πινακίδες, χρώµατα ασφάλειας, σήµατα φωτεινά, ηχητικά, µε χειρονοµίες - ορισµοί Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - προφορικές ανακοινώσεις - ελάχιστες προδιαγραφές Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - σήµανση εµποδίων και επικινδύνων σηµείων Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - σήµανση οριζόντια των οδών κυκλοφορίας Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - σήµατα απαγορευτικά, προειδοποιητικά, υποχρέωση διάσωσης, ενδεικτικά - ορισµοί Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - σήµατα µε χειρονοµίες - ελάχιστες προδιαγραφές Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - υποχρεώσεις εργοδοτών Σήµανση ασφάλειας ή / και υγείας στην εργασία - φωτεινά σήµατα - ελάχιστες προδιαγραφές Π.. 105/95 αρθ. 2 Π.. 105/95 παράρ. VIII Π.. 105/95 παράρ. V Π.. 105/95 παράρ. V Π.. 105/95 αρθ. 2 Π.. 105/95 παράρ. IX Π.. 105/95 αρθ. 3-8 Π.. 105/95 παράρ. VΙ 157 Συγκολλήσεις - αερισµός και απαγωγή αερίων Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - ανακοίνωση κανονισµού Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - δάπεδα και θέσεις εργασίας Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - επαγγελµατικές άδειες Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - κυρώσεις Ν. 2224/94 αρθ Συγκολλήσεις - µέσα ατοµικής προστασίας Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - παραπετάσµατα Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - παρελκόµενα φιαλών οξυγονοκόλλησης Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - πυροπροστασία και πυρασφάλεια Π.. 95/78 αρθ. 7.4, Συγκολλήσεις - συσκευές ηλεκτροσυγκόλλησης - γείωση Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - συσκευές ηλεκτροσυγκόλλησης - έλεγχος και συντήρηση Συγκολλήσεις - συσκευές ηλεκτροσυγκόλλησης - κάλυψη στοιχείων και µόνωση Π.. 95/78 αρθ. 6.1 Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - υγρασία θέσεων εργασίας Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - φιάλες αερίων υπό πίεση - αποθήκευση Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - φιάλες αερίων υπό πίεση - µεταφορά Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - φιάλες αερίων υπό πίεση - σπειρώµατα µανοεκτονωτών Συγκολλήσεις - φιάλες αερίων υπό πίεση - χρωµατισµός και σήµανση Π.. 95/78 αρθ. 3.5 Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - φιάλες αερίων υπό πίεση -εκκένωση Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - φορητές συσκευές παραγωγής ακετυλένιου Π.. 95/78 αρθ Συγκολλήσεις - χρόνος εργασίας Π.. 95/78 αρθ Τεχνικός Ασφάλειας - καθήκοντα Ν. 1568/85 αρθ. 6, 7 99

100 178 Τεχνικός Ασφάλειας - προσόντα Ν. 1568/85 αρθ Υποχρεώσεις - εργαζόµενοι 180 Υποχρεώσεις - εργοδότες Ν.1568/85 αρθ. 32 (βλ.π..17/96 αρθ. 13) Ν. 1568/85 αρθ. 32 (βλ. Π.. 17/96 αρθ. 7) 181 Φωτισµός - εργοτάξια - χώροι εργασίας Ν. 1430/84 αρθ Χώροι πρώτων βοηθειών σε νέες εγκαταστάσεις 183 Χώροι πρώτων βοηθειών σε υφιστάµενες εγκαταστάσεις 184 Χώροι ανάπαυσης σε νέες εγκαταστάσεις 185 Χώροι ανάπαυσης σε υφιστάµενες εγκαταστάσεις Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. Ι 21 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. ΙΙ 20 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. Ι 18 Π.. 16/96 αρθ. 10, παράρ. ΙΙ

101 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 Ο ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 15.1 Γενικά Γνωρίζοντας τι ισχύει για τους κανόνες ασφαλείας στις µεταλλικές κατασκευές, τον βαθµό επικινδυνότητας για να πραγµατοποιηθούν κάποιες εργασίες ώστε να πραγµατοποιηθεί µία κατασκευή, το πόσο θα πρέπει να προσέχουν οι εργαζόµενοι από την πλευρά τους (χωρίς να γίνεται υπερεκτίµηση των δυνατοτήτων τους), µε δεδοµένο ότι πρέπει να τηρούνται οι κανόνες ατοµικής προστασίας. Επίσης γνωρίζοντας τις επιπτώσεις που έχει µακροπρόθεσµα υγεία των η/τ από την χρήση ηλεκτροσυγκόλλησης και τα ποσοστά ατυχηµάτων, µικρών ή µεγάλων. Την παρουσία µεγάλων µηχανών (γερανών) και περίπλοκων εργασιών για την αποπεράτωση κάποιας κατασκευής, καταλαβαίνουµε ότι το επάγγελµα του η/τ είναι ένα από τα πιο ανθυγιεινά επαγγέλµατα. Σίγουρα θα έχουµε ακούσει για κάποιο ατύχηµα στα Ναυπηγεία του Σκαραµαγκά, ή του Περάµατος, όπου κάποιος η/τ άφησε την τελευταία του πνοή στα αµπάρια ενός πλοίου λόγω της έλλειψης αέρος, ο οποίος έγινε τοξικός από την πολλή ώρα συγκόλλησης που γινόταν χωρίς µάσκα οξυγόνου ή χωρίς την παρουσία κάποιου εξαερισµού. Όπως και το ατύχηµα στο εργοστάσιο της Σωληνουργείας Κορίνθου στις 3/4/2003, όπου εξερράγη φιάλη ασετιλίνης και µε την έκρηξη αυτή σκοτώθηκαν 6 άτοµα. Είναι ατυχήµατα που έγιναν αλλά δεν είναι δύσκολο ώστε να ξανασυµβούν, για τον λόγο ότι απλά αγνοούνται όλες αυτές οι προφυλάξεις οι οποίες θα µπορούσαν να κάνουν το επάγγελµα πιο ασφαλή. Οι παραλήψεις αυτές γίνονται και από την πλευρά της διοίκησης κάποιας εταιρίας, αλλά και συστηµατικά παραλήψεις γίνονται από πλευράς των εργαζοµένων. Στην συνέχεια θα µελετηθούν οι καταστάσεις που επικρατούν σε δύο εργοτάξια µεταλλικών κατασκευών. Το πρώτο είναι µία εταιρία κατασκευής λεβητών, δεξαµενών για πρατήρια βενζίνης, βυτία πετρελαίου, νερού, γάλακτος και βοθροληµµάτων. Η εταιρία έχει µεταφερθεί από το έτος 2000 σε καινούριες σύγχρονες εγκαταστάσεις και διαθέτει όλα τα µηχανήµατα (πρέσες, ψαλίδια, κυλίνδρους, στράτζες, γερανογέφυρες, αυτοκινούµενους γερανούς), έχει την τεχνογνωσία και τα µέσα έτσι ώστε από την πρώτη ύλη, την λαµαρίνα, να παρασκευάζει π.χ. την δεξαµενή, τον λέβητα κ.α. έτοιµο προς χρήση απευθείας προς τον πελάτη, χωρίς κάποιο τµήµα να παρασκευάζεται σε άλλο εργοστάσιο. Η εταιρία απασχολεί 11 η/τ και προσωπικό άλλων ειδικοτήτων (ηλεκτρολόγους, ηλεκτρονικούς, ελαιοχρωµατιστές, διοικητικό προσωπικό). Η συγκεκριµένη εταιρία το έτος 2004 είχε ένα τραγικό ατύχηµα, όταν ένας εργαζόµενος έχασε ολόκληρο το χέρι του σε µία πρέσα. Τότε κινδύνεψε η εταιρία να κλείσει από τις αρχές. Προς επιθυµία του ιδιοκτήτη της εταιρίας δεν θα αποκαλυφθεί η ταυτότητά της, έτσι για λόγους κατανόησης θα την αποκαλέσουµε Εταιρία Α. Το δεύτερο εργοτάξιο ανήκει σε ηµόσια υπηρεσία και συγκεκριµένα στον ήµο Ευόσµου. Ο ήµος διαθέτει συνεργεία που αναλαµβάνουν την συντήρηση σχολείων, κτιρίων του ήµου. Αναλαµβάνει µεταλλικές κατασκευές όπως υπόστεγα, κάγκελα, µεταλλικά έπιπλα, περιφράξεις γηπέδων κ.α. Τα εργαστήρια του ήµου είναι πλήρως εξοπλισµένα µε τα απαιτούµενα µηχανήµατα (στράτζες, ψαλίδια, τρυπάνια, κυλίνδρους, αυτοκινούµενους γερανούς), για την αποπεράτωση των κατασκευών αυτών. Ο δήµος Ευόσµου απασχολεί 9 η/τ στα δύο εργαστήρια που διαθέτει. Ο κάθε πάγκος εργασίας διαθέτει τον εξαερισµό του και ο 101

102 χώρος γενικά έχει καλή εργονοµία για τις εργασίες. Ο ήµος απασχολεί γιατρό εργασίας και τεχνικό ασφαλείας οι οποίοι έκαναν την τελευταία τους επίσκεψη το έτος Έλεγχος χωρών εργασίας βάση του Π 16/1996 Βάση του Προεδρικού ιατάγµατος 16/1996, για τις «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας σε συµµόρφωση µε την οδηγία 89/654/ΕΟΚ», θα παρατηρήσουµε την Εταιρία Α και τον ήµο Ευόσµου αν πληρούν τις προϋποθέσεις στη διαµόρφωση των χώρων εργασίας, τις συνθήκες για την ασφάλεια των εργαζοµένων. Θα ασχοληθούµε πιο πολύ όµως µε τα µελανά σηµεία των χώρων εργασίας. Και τα δύο εργοτάξια καλύπτονται από το παράρτηµα Ι του Π καθώς έχουν δηµιουργηθεί µετά τις 31/12/1994. Στο άρθρο 2 το οποίο αναφέρεται για την «Σταθερότητα στερεότητα αντοχή και ευστάθεια» και στο άρθρο 3 το οποίο αναφέρεται για την «Ηλεκτρική εγκατάσταση» και στα δύο εργοτάξια πληρούνται οι προϋποθέσεις, καθώς οι εγκαταστάσεις έχουν προσφάτως τοποθετηθεί. Στο άρθρο 4 το οποίο αναφέρεται για «Οδοί διαφυγής και έξοδοι κινδύνου», και συγκεκριµένα στο το οποίο αναφέρει ότι «σε περίπτωση κινδύνου όλες οι θέσεις εργασίας πρέπει να µπορούν να εκκενώνονται από τους εργαζόµενους γρήγορα και µε συνθήκες πλήρους ασφάλειας» και στο που αναφέρει ότι «οι ειδικές οδοί διαφυγής και οι έξοδοι κινδύνου πρέπει επίσης να επισηµαίνονται σύµφωνα µε το Π 105/95 Ελάχιστες προδιαγραφές για την σήµανση ασφαλείας ή/και υγείας στην εργασία σε συµµόρφωση µε την οδηγία 92/58/ΕΟΚ (67/Α). Η σήµανση αυτή πρέπει να τοποθετείται σε κατάλληλα σηµεία και να είναι διαρκής». Εµπόδια στους διάδροµους κυκλοφορίας στην Εταιρία Α Στην Εταιρία Α, σήµανση για εξόδους κινδύνου δεν υπάρχουν. Οι έξοδοι κινδύνου είναι οι δύο µεγάλες πόρτες εισόδου - εξόδου του εργοστασίου, στις οποίες και διαβάσεις κινδύνου δεν υπάρχουν. Στην δεξιά πλευρά του εργοστασίου, υπάρχουν πολλές δεξαµενές παρατεταγµένες η µία δίπλα στην άλλη δηµιουργώντας λαβύρινθο για τους εργαζόµενους που δουλεύουν µέσα σε αυτές, καθιστώντας πολύ δύσκολη την διαφυγή τους σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, καθώς θα µπορούσε οποιαδήποτε δεξαµενή να κυλήσει και να αποκόψει την έξοδο καθώς και να τραυµατίσει τα άτοµα που βρίσκονται εκεί κοντά. 102

103 Στον ήµο Ευόσµου, καµία σήµανση δεν υπάρχει καθώς και η διαδροµή διαφυγής αρκετές φορές είναι µπλοκαρισµένη από αντικείµενα διασκορπισµένα στον χώρο. Στο πρώτο συνεργείο που διαθέτει ο ήµος, είναι µακρόστενο στην διαµόρφωση και έχει µονάχα µία έξοδο διαφυγής από το εργαστήριο όπου δίπλα στην µοναδική έξοδο είναι στοιβαγµένες όλες οι φιάλες οξυγονοασετιλίνης για την κοπή µετάλλων. Σε περίπτωση πυρκαγιάς η έξοδος θα είναι µπλοκαρισµένη και αρκετά επικίνδυνη για να την διαβούν οι εργαζόµενοι. Στο άρθρο 5 το οποίο αναφέρεται Μπλοκαρισµένοι διάδροµοι στον ήµο Ευόσµου για την «πυρανίχνευση και πυρόσβεση» παρατηρούµε ότι: Στην Εταιρία Α υπάρχουν δύο πυροσβεστήρες µε σήµανση, όµως η πρόσβαση σε αυτούς είναι πολύ δύσκολη έως και αδύνατη καθώς οι πυροσβεστήρες είναι τοποθετηµένοι πίσω από µηχανήµατα, όπου και οι διάδροµοι προς αυτούς είναι µπλοκαρισµένη και από αντικείµενα, έτσι καθίσταται δύσκολη η πρόσβαση για µία γρήγορη και έγκαιρη αντίδραση σε περίπτωση όπου ξεσπάσει πυρκαγιά. Ελλειπής σήµανση και δύσκολη πρόσβαση στην Εταιρία Α Στον ήµο σήµανση για τους πυροσβεστήρες δεν υπάρχει, καθώς και για να εντοπιστούν είναι αρκετά δύσκολο. Μερικοί από αυτούς είναι ορατοί, άλλοι όµως είναι κρυµµένοι µέσα στα εργαστήρια και σε εποχές αναγόµωσης αναζητούνται για αρκετή ώρα. Πυροσβεστήρας σε εµφανή θέση στον ήµο Ευόσµου Κρυµένος πυροσβεστήρας στον ήµο Ευόσµου 103

104 Στο άρθρο 6 το οποίο αναφέρεται για τον «Εξαερισµό κλειστών χώρων εργασίας» βλέπουµε ότι: Στην Εταιρία Α το εργοστάσιο είναι ψηλοτάβανο και µε δύο µεγάλες πόρτες εισόδου εξόδου από τις οποίες γίνεται ένας φυσικός εξαερισµός, έτσι ο αέρας ανανεώνεται διαρκώς. Ψιλοτάβανο εργοστάσιο µε µεγάλες πόρτες επιτρέπει τον εξαερισµό του χώρου στην Εταιρία Α Στον ήµο Ευόσµου τα εργαστήρια είναι στενά και χαµηλοτάβανα. Τα δύο συνεργεία δεν διαθέτουν κανένα παράθυρο και σε στιγµές όπου γίνονται συγκολλήσεις από τους εργαζόµενους η ατµόσφαιρα γίνεται αποπνικτική. Χαµηλοτάβανος χώρος χωρίς παράθυρα στον ήµο Ευόσµου Στο άρθρο 7 το οποίο αναφέρεται για την «Απαγωγή παραγόντων» και στο 7.1 «Με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 25 του Ν. 1568/85, οι σκόνες, καπνοί, ατµοί και τα αέρια που δηµιουργούνται στους χώρους εργασίας πρέπει κατά περίπτωση να παρακρατούνται ή να απάγονται στο σηµείο παραγωγής τους µε τα κατάλληλα προς τούτο µέσα, συστήµατα και εγκαταστάσεις, τα οποία πρέπει να διατηρούνται σε καλή κατάσταση λειτουργίας». Στην Εταιρία Α εξαερισµός δεν διατίθεται επάνω από τις θέσεις όπου πραγµατοποιούνται συγκολλήσεις και ένας κινητός εξαεριστήρας που διατίθεται στο εργαστήριο δεν χρησιµοποιείται ποτέ. Κατά αυτόν τον τρόπο η εργασία στους συγκολλητές καθίσταται δύσκολη και επικίνδυνη λόγω των αναθυµιάσεων που δηµιουργούνται. 104

105 Εργασίες χωρίς εξαερισµό στην Εταιρία Α Στον ήµο Ευόσµου εξαερισµός υπάρχει επάνω από κάθε πάγκο εργασίας, παρ όλα αυτά οι εργαζόµενοι δεν τους χρησιµοποιούν καθώς είναι πολύ δύσκολο να τοποθετηθούν επάνω από τον χώρο εργασίας τους, επίσης προκαλούν και πάρα πολύ θόρυβο λόγω της παλαιότητάς τους. Συγκόλληση χωρίς εξαερισµό λόγω επιλογής υπαλλήλων στον ήµο Ευόσµου Στο άρθρο 8 περί της «Θερµοκρασίας των χώρων» παρατηρούµε ότι: Στην Εταιρία Α δεν διατίθεται καµία θέρµανση ούτε ψύξη. Οι δύο µεγάλες πόρτες εισόδου εξόδου είναι µονίµως ανοιχτές προκαλώντας χαµηλές θερµοκρασίες και καθιστώντας δύσκολη την εργασία στις κρύες µέρες του χειµώνα. Πόρτες ανοικτές µε έλλειψη θέρµανσης τον χειµώνα στην Εταιρία Α 105

106 Στην ήµο Ευόσµου διαθέτουν και τα δύο εργαστήρια θέρµανση και ψύξη. Συστήµατα θέρµανσης και ψύξης στον ήµο Ευόσµου Στο άρθρο 9 περί του «Φωτισµού» παρατηρούµε ότι: στην Εταιρία Α έχει αρκετό φυσικό φωτισµό. Όµως λόγω του φόρτου εργασίας οι υπάλληλοι δουλεύουν έως και αργά το βράδυ όπου ο φωτισµός τότε είναι αρκετά µειωµένος και το εργοστάσιο µέσα έχει αρκετά σκοτεινά σηµεία. Ελλειπής φωτισµός για εργασίες την νύχτα στην Εταιρία Α Στον ήµο Ευόσµου ο φωτισµός δεν είναι επαρκής είτε από φυσικά µέσα είτε από τεχνητά. Στο άρθρο 13 περί των «ιαδρόµων κυκλοφορίας» και συγκεκριµένα στο 13.2 «Από την χρήση των διαδρόµων κυκλοφορίας δεν πρέπει να δηµιουργείται κίνδυνος για τους εργαζόµενους που απασχολούνται κοντά σ αυτούς», παρατηρούµε ότι: και στις δύο εταιρίες οι διάδροµοι είναι συχνά κλειστοί από τις διάφορες κατασκευές, εργαλεία, σωλήνες, λαµαρίνες (όπου πολλές φορές οι διάδροµοι γίνονται και χώροι εργασίας), έτσι η κυκλοφορία καθίσταται δύσκολη και επικίνδυνη για ατυχήµατα. 106

107 Μπλοκαρισµένοι διάδροµοι εργασίας στον ήµο Ευόσµου ιάδροµοι κυκλοφορίας µε εµπόδια στην Εταιρία Α Στο άρθρο 18 που αναφέρεται «Χώροι ανάπαυσης» και στο 18.2 «Οι χώροι ανάπαυσης πρέπει να έχουν επαρκείς διαστάσεις και να είναι εφοδιασµένοι µε τραπέζια και καθίσµατα µε ράχη σε αριθµό ανάλογο µε τον αριθµό των εργαζόµενων», παρατηρούµε ότι: Χώροι ανάπαυσης στην Εταιρία Α στην Εταιρία Α δεν υπάρχει χώρος ανάπαυσης, έτσι το διάλειµµα γίνεται µέσα στον χώρο εργασίας. Τα καθίσµατα δεν επαρκούν για όλους τους εργαζόµενους και η τοποθεσία του χώρου αυτού είναι δίπλα ακριβώς στην πόρτα εισόδου εξόδου, καθιστώντας τον χώρο ανάπαυσης πολύ άβολο για τις κρύες µέρες του χειµώνα. Στον ήµο Ευόσµου δεν υπάρχει χώρος ανάπαυσης. Το διάλειµµα γίνεται στον ίδιο τον χώρο εργασίας όπου η ατµόσφαιρα είναι ήδη αρκετά αποπνικτική από τις αναθυµιάσεις των συγκολλήσεων. Στο άρθρο 20 περί «Εξοπλισµό υγιεινής», και συγκεκριµένα στο που αναφέρει για «η Χώροι ανάπατσης στον ήµο Ευόσµου πρόσβαση στα αποδυτήρια πρέπει να είναι ευχερής και να είναι ο χώρος τους επαρκής και εφοδιασµένος µε καθίσµατα» παρατηρούµε ότι: 107

108 στην Εταιρία Α διατίθενται αποδυτήρια χωρίς καθίσµατα και ο χώρος είναι στενός. Επίσης διαθέτει και ντους. Λουτρά και χώρος αποδητηρίων χωρίς καθίσµατα στην Εταιρία Α Στον ήµο Ευόσµου δεν διαθέτουν αποδυτήρια, ντους, ούτε ντουλάπες για τους υπαλλήλους. Στο άρθρο 21 «Χώροι πρώτων βοηθειών» και στο 21.3 «τα ελάχιστα απαιτούµενα υλικά πρώτων βοηθειών είναι: o Ακετυλοσαλικικό οξύ o Παρακεταµόλη o Αντιϊσταµινικά δισκία o Αντιόξινα δισκία o Σπασµολυτικό (σταγόνες ή δισκία) o Αντιδιαρροϊκό καολίνης / πηκτίνης o Αντισηπτικό κολλύριο o Αντιϊσταµινική αλοιφή o Επίδεσµο 2.50 x 0.05 µέτρα o Επίδεσµο 2.50 x 0.10 µέτρα o Βαµβάκι o Απορροφητική γάζα αποστειρωµένη o Λευκοπλάστης πλάτους 0.08 µέτρα o Τεµάχια λευκοπλάστη µε γάζα αποστειρωµένη o Τριγωνικό επίδεσµο o Ποτηράκια µίας χρήσης (χάρτινα ή πλαστικά) o Αιµοστατικό επίδεσµο o ιάλυµα αµµωνίας o Οξυζενέ o Οινόπνευµα καθαρό o Βάµµα ιωδίου o Μερκιουροχρώµ ή άλλο αντισηπτικό o Χάπια άνθρακα (καρβουνάκια). Στην Εταιρία Α δεν υπάρχει φαρµακείο µέσα στον χώρο εργασίας. Το φαρµακείο βρίσκεται επάνω στα γραφεία του λογιστηρίου, όπου η πρόσβαση είναι αρκετές φορές δύσκολη 108

109 και το φαρµακείο έχει αρκετές ελλείψεις για την συχνότητα των ατυχηµάτων που εκτυλίσσονται µέσα στο εργοστάσιο. Στον ήµο Ευόσµου το φαρµακείο είναι µονάχα για βιτρίνα. Οι ελλείψεις στα φάρµακα που έχουν είναι τραγικές, τα δε φάρµακα που διαθέτουν όλα έχουν περάσει την ηµεροµηνία λήξεως, όταν εν έτη 2007 το Bedadin έχει λήξει το 2003 και το οξυζενέ έληξε το Φαρµακείο µε ληγµένα φάρµακα στον ήµο Ευόσµου 109

110 15.3 Ερωτηµατολόγιο Και στις δύο εταιρίες δόθηκε στον κάθε η/τ να απαντήσει σε ένα ερωτηµατολόγιο και µέσα από αυτό θα µπορούµε να βγάλουµε ορισµένα συµπεράσµατα για τα προβλήµατα υγείας και τις ανάγκες που έχουν οι η/τ µέσα στο χώρο εργασία τους. Στην αρχή του ερωτηµατολογίου δόθηκε µία γενική ερώτηση όπου πήραµε και τα εξής αποτελέσµατα. Πιστεύετε ότι είστε καλά ενηµερωµένος όσον αφορά τις επιπτώσεις από τις συγκολλήσεις µετάλλων στην υγεία σας; 4 3 Εργαζόµενοι καθόλου µέτρια καλά αρκετά καλά ΕΤΑΙΡΙΑ Α ΗΜΟΣ Στην Εταιρία Α µονάχα τρία άτοµα έχουν πτυχίο ηλεκτροσυγκολλητή οι οποίοι ήταν και οι πιο µεγάλοι στην ηλικία, από 49 έως και 53 ετών. Στην όλη εργασία κανένας από αυτούς δεν έκανε χρήση των µέσων ατοµικής προστασίας. Μονάχα χρησιµοποιούν τα παπούτσια µε την επένδυση σίδηρου. Τον εξαερισµό δεν τον χρησιµοποιούν καθόλου παρ όλο που είναι γνώστες των συνθηκών. Οι υπόλοιποι 8 εργαζόµενοι στην εταιρία αυτή δεν είχαν στην κατοχή τους κάποιο πτυχίο σχετικά µε τις συγκολλήσεις, άλλοι ασχολήθηκαν είτε κατά ανάγκη µε το επάγγελµα, είτε γιατί δεν έβρισκαν άλλη δουλειά ενώ είναι γνώστες άλλου επαγγέλµατος. Έτσι ήρθαν σε επαφή µε το επάγγελµα στην Εταιρία Α, για πρώτη φορά χωρίς να έχουν εµπειρία των συγκολλήσεων. Την δερµάτινη ποδιά την χρησιµοποιούσαν µονάχα 2 άτοµα κυρίως νεαρής ηλικίας, λόγω της φήµης για την πρόκληση στειρότητας από τις συγκολλήσεις µετάλλων. Τα γυαλιά τροχίσµατος φορούσαν µονάχα 3 άτοµα, αλλά όχι σε όλη την διάρκεια της εργασίας τους, υπήρχαν στιγµές που τα φορούσαν σε εργασία τροχίσµατος και πότε όχι. Χρήση εξαερισµού δεν έκανε κανένας από τους εργαζόµενους µέσα στην Εταιρία Α, καθώς η εταιρία διέθετε µονάχα έναν, και ο οποίος ήταν φυλαγµένος σε κάποια γωνία του εργοστασίου. Τρόχισµα χωρίς γιαλιά προστασίας στην Εταιρία Α 110

111 Στον ήµο Εύοσµου, τα 6 άτοµα είναι µε πτυχίο συγκολλητή µετάλλων. Τα 6 άτοµα είναι απόφοιτοι από τη σχολή του ΟΑΕ, η οποία είναι 3 χρόνια φοίτησης και όπου διδάσκονται 2 µαθήµατα για την Ασφάλεια Εργασίας. Τα υπόλοιπα 3 άτοµα τα οποία είναι χρόνια στο επάγγελµα, δεν έχουν κάποιο πτυχίο για το αντικείµενο. ύο εργαζόµενοι εκ των οποίων δήλωσαν ότι έχουν αρκετά καλή γνώση των επιπτώσεων της η/σ, είναι νεαρής ηλικίας 26 ετών, οι οποίοι δεν κάνουν χρήση της δερµάτινης ποδιάς, του εξαεριστήρα και τα γυαλιά τροχίσµατος, ενώ τα υποδήµατα µε την σιδερένια ενίσχυση τα φορούν µονάχα τον χειµώνα γιατί είναι πιο ζεστά, ενώ το καλοκαίρι φοράνε αθλητικά παπούτσια. Το τρίτο άτοµο το οποίο δήλωσε ότι είναι αρκετά καλά γνώστης των επιπτώσεων της ηλεκτροσυγκόλλησης, είναι ηλικίας 58 ετών, ο οποίος δεν λαµβάνει καµία προφύλαξη µε όλα τα παραπάνω µέσα ατοµικής προστασίας. Το παράδοξο είναι ότι το συγκεκριµένο άτοµο είχε κάνει την εγκατάσταση των εξαεριστήρων στα εργαστήρια του ήµου προ 12ετίας, πλέον έχει ξεχάσει τον τρόπο λειτουργίας τους. Τα υπόλοιπα 6 άτοµα δεν κάνουν χρήση ούτε του εξαερισµού, ούτε των γυαλιών τροχίσµατος, ούτε της δερµάτινης ποδιάς και τέλος ούτε των προστατευτικών παπουτσιών. Παρόλο των µικροεγκαυµάτων που προκαλούνται από την καύτρα κατά την διάρκεια της ηλεκτροσυγκόλλησης, επιµένουν να φοράνε απλά αθλητικά παπούτσια. Εργασία χωρίς µέσα ατοµικής προστασίας στον ήµο Ευόσµου 111

112 Πόσο συχνά τον τελευταίο µήνα νιώσατε σωµατικά εξουθενωµένος; 6 5 Εργαζόµενοι ποτέ σπάνια συχνά πάντα ΕΤΑΙΡΙΑ Α ΗΜΟΣ Σε αυτήν την ερώτηση του ερωτηµατολογίου παρατηρούµε ότι στην Εταιρία Α αιτία της σωµατικής εξουθένωσης είναι η µεταφορές µεγάλων βαρών µε χειροκίνητο τρόπο, οι πολλές ώρες ακινησίας επάνω σε σκάλα για την συγκόλληση µίας δεξαµενής µε κάθε περιβαλλοντικό (είτε κρύο, είτε ζέστη), καταπονεί αρκετά το σώµα των υπαλλήλων. Βαριά εργασία σε ηµερίσια βάση στην Εταιρία Α Στον ήµο επίσης παρατηρείται συχνά το φαινόµενο µεταφοράς των διαφόρων κατασκευών στα σχολεία µε τα χέρια, καθώς και πολλές φορές βρίσκονται για ώρα επάνω σε σκάλα ή σκαλωσιά για την αποπεράτωση ενός έργου. 112

113 Πόσο συχνά τον τελευταίο µήνα νιώσατε πνευµατικά εξουθενωµένος; Εργαζόµενοι ποτέ σπάνια συχνά πάντα ΕΤΑΙΡΙΑ Α ΗΜΟΣ Παραπάνω βλέπουµε ότι στην Εταιρία Α, ως ιδιωτική επιχείρηση που είναι, παρατηρείται ένα συχνό γεγονός, ότι ασκείται πίεση από την διοίκηση στους εργαζόµενους για την αποπεράτωση κάποιου έργου σε µικρό χρονικό διάστηµα,. Η εντολή «αν δεν τελειώσει το βυτίο αυτό σήµερα, δεν πάµε σπίτια µας» είναι συχνό φαινόµενο, κατά αυτόν τον τρόπο οι εργαζόµενοι φτάνουν στο σηµείο να φεύγουν από την δουλειά στις 10 η ώρα την νύχτα. Έτσι ασκείται πίεση η οποία προκαλεί άγχος και στρες. Έχετε κανένα πρόβληµα τα τελευταία χρόνια το οποίο νοµίζεται πως έχει σχέση µε την εργασία; Εργαζόµενοι Ναι ΕΤΑΙΡΙΑ Α ΗΜΟΣ Όχι Σε αυτήν την ερώτηση παρατηρείται ότι οι περισσότεροι αποδέχονται το γεγονός ότι πολλά προβλήµατα υγείας οφείλονται στην εργασία τους. Είναι γνωστό ότι οι συγκολλήσεις στις µεταλλικές κατασκευές είναι βαρεία εργασία και έτσι δηµιουργεί αρκετά σοβαρά προβλήµατα στους υπαλλήλους και του ήµου αλλά και της Εταιρίας Α. 113

114 Συγκόλληση σε δεξαµενή χωρίς χρήση εξαερισµού στην Εταιρία Α Ποιές περιοχές του σώµατός σου νοµίζεις πως επιβαρύνη η εργασία σου; Εργαζόµενοι σπονδυλική στήλη κάτω άκρα άνω άκρα κανένα ΕΤΑΙΡΙΑ Α ΗΜΟΣ Στην παραπάνω ερώτηση και στην Εταιρία Α παρατηρείται το φαινόµενο από µικρές κιόλας ηλικίες να παρουσιάζουν προβλήµατα υγείας στην σπονδυλική τους στήλη, αλλά και στα άλλα µέρη του σώµατος και από τις µέσες ηλικίες παρουσιάζονται προβλήµατα υγείας σε όλα τα µέρη του σώµατος. Καταπόνηση του σώµατος κατά τη διάρκεια της εργασίας στην Εταιρία Α 114

115 Στο ήµο, οι η/τ µικρής ηλικίας δεν παρουσιάζουν προβλήµατα υγείας, αλλά καθώς τα χρόνια περνούν παρατηρείται και εδώ η αύξηση των προβληµάτων υγείας. Τι νιώθετε σε αυτές τις περιοχές; 6 5 Εργαζόµενοι κούραση πόνο κούραση - πόνο ΕΤΑΙΡΙΑ Α ΗΜΟΣ Εδώ παρουσιάζεται το γεγονός ότι η κούραση και ο πόνος ταλαιπωρεί το σύνολο των η/τ και στα δύο εργοτάξια. Ποιά από τα παρακάτω συµπτώµατα αισθάνεσαι και πιστεύεις ότι οφείλονται στην εργασία σου; Εργαζόµενοι ΕΤΑΙΡΙΑ Α Αισθάνεσαι κούραση στα µάτια; Τσούζουν τα µάτια σου; ΗΜΟΣ Έχεις πονοκεφάλους; Έχεις ζαλάδες; Έχεις πόνους στα αυτιά; Έχεις δυσκολία στην ακοή; Έχεις δυσκολία στην αναπνοή; Αισθάνεσαι βάρος στα πόδια σου; Έχεις πόνους στη µέση; Νιώθεις υπερβολική κούραση; Πονάνε τα γόνατά σου; 115

116 Πόσο σοβαρό είναι το πρόβληµά σου; Εργαζόµενοι καθόλου µικρό αρκετό αφόρητο ΕΤΑΙΡΙΑ Α ΗΜΟΣ Τα προβλήµατα από την επίπονη εργασία ταλαιπωρούν αρκετούς η/τ. Έτσι παραπάνω παρατηρείται ότι 6 από τους 20 ερωτηθέντες, δήλωσαν ότι το πρόβληµά τους είναι αρκετά σοβαρό και τους ταλαιπωρεί και µετά το τέλος της βάρδιάς τους. Ακόµα δήλωσαν ότι τους επηρεάζει και στην ποιότητα ζωής τους. Καταπόνηση της σπονδυλικής στήλης σε εργασία συγκόλλησης στην Εταιρία Α 116

117 Ποιά είναι η αιτία του προβλήµατος; Εργαζόµενοι Ορθοστασία Παχυσαρκία Κάπνισµα Λανθασµένη διαµόρφωση χώρου ΕΤΑΙΡΙΑ Α ΗΜΟΣ Μεταφορά φορτίου Η µεταφορά φορτίου καθώς και η ορθοστασία είναι στην ηµερήσια βάση των η/τ και των δύο εργοταξίων. Έτσι παρατηρείται και στις απαντήσεις που δόθηκαν από το πλήθος των ερωτηθέντων, για την παραπάνω ερώτηση. Πόσο χρειάστηκε να απουσιάσεις από την εργασία σου εξαιτίας του προβλήµατος; 6 5 Εργαζόµενοι καµία µία ηµέρα µία εβδοµάδα ένα µήνα ΕΤΑΙΡΙΑ Α ΗΜΟΣ Στην Εταιρία Α της οποίας η δουλειά είναι πιο βαριά και οι κατασκευές πιο δύσκολες, παρατηρείται τα προβλήµατα υγείας που παρουσίασαν οι η/τ, τους ανάγκασαν να 117

118 απουσιάσουν για µεγάλα χρονικά διαστήµατα. Καθώς και όλοι οι η/τ δήλωσαν ότι χρειάστηκε να απουσιάσουν τουλάχιστον µία ηµέρα από την εργασία τους για λόγω υγείας. Στον ήµο παρατηρείται ότι και εκεί οι η/τ χρειάστηκαν να απουσιάσουν αρκετές ηµέρες λόγω προβλήµατος υγείας, αλλά υπήρχαν και περιπτώσεις εργαζοµένων οι οποίοι δεν χρειάστηκε να απουσιάσουν ποτέ. Τι πιστεύεις θα µπορούσε να βελτιώσει την απόδοσή σου στην εργασία; Εργαζόµενοι ΕΤΑΙΡΙΑ Α συχνότερα διαλείµµατα ΗΜΟΣ καλύτερη διαµόρφωση χώρου περισσότερο προσωπικό καλύτερες ανθρώπινες σχέσεις 118

119 Έχετε πάθει ατύχηµα εν ώρα εργασίας; Εργαζόµενοι Ναι ΕΤΑΙΡΙΑ Α ΗΜΟΣ Όχι Στην παραπάνω ερώτηση παρατηρούµε ότι από τους 20 η/τ του συνόλου των ερωτηθέντων, οι 15 έχουν πάθει κάποιο ατύχηµα κατά την διάρκεια της εργασίας τους. Το ποσοστό είναι αρκετά µεγάλο, γεγονός που θα πρέπει να ανησυχήσει τους υπευθύνους και των δύο εργοταξίων και να δώσουν µεγαλύτερη προσοχή στην ασφάλεια εργασίας, καθώς και στην ενηµέρωση των εργαζοµένων για τα ατοµικά µέτρα προστασίας. Αν ναι πόσο σηµαντικό ήταν; 5 4 Εργαζόµενοι Απλός τραυµατισµός Μέτριο Σοβαρό Πολύ σοβαρό ΕΤΑΙΡΙΑ Α ΗΜΟΣ 119

120 Στην παραπάνω ερώτηση παρατηρούµε ότι οι 7 εκ των ερωτηθέντων, δήλωσαν ότι ήταν σοβαρό έως και αρκετά σοβαρό το ατύχηµά τους. Μήπως θα µπορούσε να ήταν και θανατηφόρο;! Σε αυτού του είδους εργασίας, είναι δυστυχώς πάρα πολύ εύκολο να συµβεί κάποιο θανατηφόρο ατύχηµα. Τι πιστεύετε ότι επείγει να βελτιωθεί στο χώρο εργασίας σας; Εργαζόµενοι Καλύτερος φωτισµός Καλύτερος εξαερισµός Περισσότερη ασφάλεια Καλύτερη καθαριότητα Περισσότερα διαλείµµατα ΕΤΑΙΡΙΑ Α ΗΜΟΣ Σε αυτήν την ερώτηση, παρατηρούµε ότι το σύνολο των ερωτηθέντων δήλωσε, κατά το µεγαλύτερο ποσοστό, καλύτερο εξαερισµό. Στην Εταιρία Α 8 η/τ πιστεύουν ότι ο καλύτερος εξαερισµός είναι ένα σηµαντικός παράγοντας ο οποίος θα βελτιώσει κατά πολύ τις συνθήκες εργασίας τους, παρ όλα αυτά η διοίκηση της εταιρίας δεν τους παρέχει εξαερισµό, καθώς και το µοναδικό µηχάνηµα εξαερισµού βρίσκεται σε χώρο όπου δεν γίνονται η/σ και έτσι παραµένει εκτός λειτουργίας. Στο ήµο και οι 9 η/σ ζήτησαν καλύτερα και πιο σύγχρονα µηχανήµατα εξαερισµού, καθώς και οι τέσσερις πάγκοι εργασίας είναι µεν εξοπλισµένοι µε εξαεριστήρες, όµως κανείς δεν κάνει χρήση αυτών διότι κάνουν πολύ θόρυβο, καθώς και οι φυσούνες τους δεν κουµαντάρονται εύκολα και γρήγορα στον χώρο όπου γίνεται η συγκόλληση. Συγκόλληση µε µηχανή σύρµατος 120