ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Transcript

1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 4 ΜΕΡΟΣ Α - ΘΕΩΡΙΑ... 5 Α.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΕΡΕΟΥ ΑΠΟΒΛΗΤΟΥ... 6 Α.2 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ... 7 Α.3 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ... 9 Α.3.1 ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Α.3.2 ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Α.4 ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Α.4.1 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΛΟΓΗΣ Α ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΝΟΣ ΥΛΙΚΟΥ Α ΣΥΛΛΟΓΗ ΟΜΑΔΑΣ ΥΛΙΚΩΝ Α ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΛΛΟΓΗΣ ΜΕ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΚΑΔΟΥΣ Α ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΟΡΤΑ-ΠΟΡΤΑ Α ΚΕΝΤΡΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ Α.4.2 ΔΙΑΛΟΓΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΩΝ Α ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΧΩΡΙΣΜΟΥ Α ΚΕΝΤΡΑ ΔΙΑΛΟΓΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ (Κ.Δ.Α.Υ). 23 Α ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΟΙ ΧΩΡΟΙ Α ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Κ.Δ.Α.Υ Α.5 ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ Α.5.1 ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ Α.5.2 ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ Α ΑΠ ΕΥΘΕΙΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑ Α.5.3 ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΟΦΟΡΑ (Α/Φ) Α.5.4 ΣΤΑΘΜΟΙ ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ (ΣΜΑ) Α ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Α ΒΑΣΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ ΑΠΛΩΝ ΣΜΑ Α ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΣΤΑΘΜΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣΗΣ Α ΟΧΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣΗΣ (ΟΜ) Α.6 ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΤΑΦΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Α.6.1 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΘΕΣΗΣ Α.6.2 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΤΑΦΗΣ (Tchobanoglous et. Al.,1977) Α.6.3 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΡΑΓΓΙΣΜΑΤΩΝ Α.6.4 ΒΙΟΑΕΡΙΟ [1]

2 ΜΕΡΟΣ Β - ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΚΡΗΤΗΣ Β.1 ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ Β.2 ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Β.2.1 ΓΕΝΙΚΑ Β.2.2 ΝΟΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ Β.2.3 ΝΟΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ Β.2.4 ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Β.2.5 ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Β.3 ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Β.3.1 ΝΟΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ Β.3.2 ΝΟΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ Β.3.3 ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Β.3.4 ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Β.4 ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ-ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΙ ΤΟΜΕΙΣ Β.4.1 ΝΟΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ Β.4.2 ΝΟΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ Β.4.3 ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Β.4.4 ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΜΕΡΟΣ Γ - ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ Γ.1 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΝΟΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ Γ.2 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΝΟΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ Γ.3 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Γ.4 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Γ.5 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΣΎΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ Γ.5.1 ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ Γ.5.2 ΤΕΛΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ ΜΕΡΟΣ Δ - ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΓΕΝΙΚΑ Δ.1 ΜΟΝΙΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Δ.1.1 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Δ.1.2 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΜΟΝΙΜΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Δ.2 ΕΠΟΧΙΑΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ.. 94 Δ.3 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Δ.4 ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Δ.4.1 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΠΕ.Σ.Δ.Α Δ.4.2 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΖΥΓΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΕΔΙΣΑ Δ.4.3 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΖΥΓΟΛΟΓΙΟΥΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ [2]

3 Δ.5 ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Δ.6 ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Δ.7 ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ Δ.8 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΧΡΟΝΙΚΩΝ ΚΑΤΑΝΟΜΩΝ Δ.8.1 ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΦΟΡΤΙΩΝ ΣΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Δ.8.2 ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ Δ.8.3 ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ Δ.9 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΜΕΣΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΑΝΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ (Μ.Φ.Δ) ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΗΓΟΥΝ ΣΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΙΣ ΔΕΔΙΣΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΤΑ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΦΟΡΤΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΦΟΡΤΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΦΟΡΤΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΦΟΡΤΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [3]

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η Διαχείριση των αστικών αποβλήτων (απορριμμάτων), αποτελεί σήμερα ένα από τα πιο σημαντικά περιβαλλοντικά ζητήματα σε διεθνές επίπεδο, καθώς η διάθεση τους συνιστά ένα από τα πλέον οξυμένα προβλήματα των πόλεων τόσο στις προηγμένες, όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων, η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, η αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών και η ανάπτυξη της τεχνολογίας παγκόσμια είχαν σαν άμεση συνέπεια της αύξηση της παραγόμενης ποσότητας των στερεών απορριμμάτων. Η συνεχής αύξηση της παραγωγής απορριμμάτων σε συνδυασμό με την αυξανόμενη επικινδυνότητα τους για την δημόσια υγεία οδήγησαν στην προσπάθεια των αρμοδίων φορέων για ολοκληρωμένη διαχείριση στον τομέα των αστικών στερεών αποβλήτων. Ο κύριος σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να δώσει πληροφορίες μέσα από πρωτογενή έρευνα, σχετικά με τις ποσότητες των παραγόμενων οικιακού τύπου απορριμμάτων, τις χρονικές κατανομές αυτών και να εκτιμήσει την μελλοντική εξέλιξης των ποσοτήτων αυτών στην περιοχή της Κρήτης. Ο κατά το δυνατόν ακριβέστερος προσδιορισμός των παραγομένων ποσοτήτων και η αξιόπιστη εκτίμηση της εξέλιξης των ποσοτήτων αυτών κατά την περίοδο σχεδιασμού εγκαταστάσεων διαχείρισης αποτελεί προϋπόθεση για τον ορθό σχεδιασμό του συνολικού συστήματος διαχείρισης γενικά και του συστήματος μεταφοράς ειδικότερα. Τα πρωτογενή στοιχεία που συλλέχθηκαν για την παρούσα εργασία χρησιμοποιήθηκαν επίσης στον ερευνητικό πρόγραμμα του Πολυτεχνείου Κρήτης για την Διαμόρφωση Βέλτιστου Σχεδίου Μεταφοράς των Οικιακού Τύπου Απορριμμάτων Περιφέρειας Κρήτης. [4]

5 ΜΕΡΟΣ Α - ΘΕΩΡΙΑ [5]

6 Α.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΕΡΕΟΥ ΑΠΟΒΛΗΤΟΥ Όταν ένα στερεό ή ημιστερεό υλικό χάνει την αξία ή την χρησιμότητα για τον κάτοχο του έτσι ώστε το κόστος απόρριψης του να είναι μικρότερο από το κόστος διατήρησης αυτού τότε αυτό καλείται στερεό απόβλητο. Είναι αντικείμενα ή υλικά που ο κάτοχος τους θέλει ή πρέπει ή υποχρεούται να απαλλαγεί από αυτά. Βλέποντας κανείς την διατύπωση αυτή αντιλαμβάνεται ότι η έννοια του στερεού αποβλήτου είναι υποκειμενική καθώς αντικείμενα τα οποία ενδεχομένως αποτελούν για τον ιδιοκτήτη τους αντικείμενο απόρριψης (π.χ. παλαιά ρούχα, μπάζα, έπιπλα) μπορεί να είναι χρήσιμα για έναν άλλο πολίτη ο οποίος θα τους αποδώσει και πάλι την ιδιότητα του αγαθού. Στην διαπίστωση αυτή εξ άλλου βασίζονται και οι έννοιες της ανάκτησης και της ανακύκλωσης. Η διάκριση μεταξύ αγαθών και αποβλήτων είναι δυσδιάκριτη και συνεχίζει να αποτελεί πηγή προβληματισμού και μελέτης χωρίς να έχουν δοθεί ακόμα σαφείς ορισμοί οι οποίοι να καθορίζουν τη διαφορά μεταξύ προϊόντος και αποβλήτου καθώς και το πότε ένα προϊόν μετατρέπεται σε απόβλητο και αντίστροφα. Αστικά στερεά απόβλητα (ΑΣΑ) είναι τα στερεά απόβλητα που παράγονται από τις δραστηριότητες των νοικοκυριών (οικιακά στερεά απόβλητα), των εμπορικών δραστηριοτήτων των καθαρισμών οδών και άλλων κοινοχρήστων χώρων. Αστικά στερεά απόβλητα ακόμα θεωρούνται και αυτά που λόγω της φύσης και της σύνθεσης τους μπορούν να εξομοιωθούν με τα οικιακά στερεά απόβλητα. Στον πίνακα που ακολουθεί αναφέρονται οι τύποι και τα συστατικά των αποβλήτων που παράγονται από διάφορες πηγές. Αξίζει να αναφέρουμε πως στα πλαίσια των δραστηριοτήτων των νοικοκυριών απαντώνται συχνά επικίνδυνα απόβλητα όπως μπαταρίες ή άλλα ηλεκτρονικά απόβλητα (π.χ. τηλεοράσεις, Η/Υ). Άλλα μολυσματικά απόβλητα προκύπτουν από νοσοκομεία, ιατρεία, οδοντιατρεία, διαγνωστικά κέντρα κλπ. Τα απόβλητα αυτά συλλέγονται από το ίδιο σύστημα συλλογής και μεταφοράς με τα ΑΣΑ για να μην αποτελούν όμως κίνδυνο για την δημόσια υγεία απαιτείται καύση σε ειδικούς αποτεφρωτικούς κλιβάνους μέσα στα νοσοκομεία. Στην παρούσα εργασία δεν θα αναλυθούν τέτοιου είδους απόβλητα παρά μόνο οικιακού τύπου. Πίνακας ΠΑ.1: Αστικά Στερεά Απόβλητα (Παναγιωτακόπουλος Δ. 2002) Τυπικές Δραστηριότητες Χαρακτηρισμός ή Εγκαταστάσεις όπου Πηγής Αποβλήτων Παράγονται Τύποι και Συστατικά Αποβλήτων Οικιακά Απόβλητα Κατοικίες, Πολυκατοικίες Τροφικά Υπολείμματα, Ζυμώσιμα, Χαρτιά, Υφάσματα, Δέρματα, Ξύλα, Απόβλητα Κήπων, Γυαλιά, Μέταλλα, Τέφρα, Ογκώδη Αντικείμενα, Επικίνδυνα οικιακά απόβλητα, Ηλεκτρικές συσκευές κτλ [6]

7 Εμπορικά Απόβλητα Απόβλητα Ιδρυμάτων Απόβλητα Κατασκευών και Κατεδαφίσεων Απόβλητα Καθαρισμού Κοινόχρηστων Χώρων Απόβλητα Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Αποβλήτων Καταστήματα, Εστιατόρια, Γραφεία, Ξενοδοχεία, Μικρές Βιοτεχνίες Σχολεία, Νοσοκομεία, (δεν συμπεριλαμβάνονται τα μολυσματικά απόβλητα) Νέες κατασκευές κτιρίων, δρόμων κτλ. Κατεδαφίσεις Καθαρισμός Οδών, Πάρκων, Παραλιακών Χώρων, Χώρων Αναψυχής Καύση Αποβλήτων, Βιολογικοί καθαρισμοί, Σηπτικές Δεξαμενές κτλ Χαρτιά, Χαρτόνια, Πλαστικά, Ξύλα, Τροφικά Υπολείμματα, Γυαλιά, Μέταλλα, Ειδικά Απόβλήτα (επικίνδυνα/τοξικά κτλ) Χαρτιά, Χαρτόνια, Πλαστικά, Ξύλα, Τροφικά Υπολείμματα, Γυαλιά, Μέταλλα, Ειδικά Απόβλήτα (επικίνδυνα/τοξικά κτλ) Ξύλα, Σκυρόδεμα, Τούβλα, Καλώδια, Μέταλλα, Χώμα, Πέτρες κτλ Σκουπίδια, Ξύλα, Κλαδιά κλπ Τέφρα, Ιλύς (λυματολάσπη ) Α.2 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Η περιβαλλοντική μηχανική καλείται να επινοήσει και να θέσει σε λειτουργία συστήματα για την όσο το δυνατόν πιο οικονομική και περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση των αποβλήτων. Ο παρακάτω πίνακας Π1 δείχνει στοιχεία για την παγκόσμια αγορά αστικών και μη επικίνδυνων αποβλήτων για το 1998: Πίνακας ΠΑ.2:..Παγκόσμια αγορά αστικών και μη επικίνδυνων στερεών αποβλήτων για το 1998 (Παναγιωτακόπουλος Δ.2002) Παραγωγή (10 6 τόνοι) Κύκλος Εργασιών 1998($10 9 ) Β. Αμερική Ευρωπαϊκή Ένωση Ασία και Ωκεανία Ν. Αμερική Αν. Ευρώπη Αφρική Σύνολο Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι οι ετήσιες δαπάνες για διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων είναι της τάξης της (Παναγιωτακόπουλος Δ. 2002). [7]

8 Για το σκοπό αυτό πολλές από τις έννοιες που αναπτύσσονται στη συνεχεία και που επικεντρώνονται στα στερεά αστικά απόβλητα (απορρίμματα) μπορούν να εφαρμοστούν και σε άλλες κατηγορίες αποβλήτων. Σαν Σύστημα Διαχείρισης Αποβλήτων (ΣΔΑ) ορίζεται ένα σύνολο λειτουργικά διασυνδεδεμένων διεργασιών (τμήματα συστήματος) που στοχεύει στην αποκομιδή και διάθεση των παραγόμενων αποβλήτων. Το διάγραμμα 1.1 παρουσιάζει ένα τέτοιο σύστημα. Μια σύντομη περιγραφή των τμημάτων του συστήματος παρέχεται στις παραγράφους που ακολουθούν. Το τμήμα τροφοδότησης αφορά την εισροή υλικών αγαθών στο χώρο παραγωγής στερεών αποβλήτων. Στην περίπτωση των αστικών απορριμμάτων η τροφοδότηση αναφέρεται στα τρόφιμα και άλλα υλικά που εισρέουν στις κατοικίες και τα οποία στο σύνολο ή μέρος τους, απορρίπτονται μετά την χρήση τους σαν άχρηστα. Η διεργασία αυτή περιλαμβάνεται εδώ διότι εμπλέκεται στην όλη διαχείριση. Το τμήμα παραγωγής αφορά τις διαδικασίες εκείνες που λαμβάνουν χώρα σε ένα δεδομένο χώρο (π.χ. κατοικίες) και κατά τις οποίες παράγεται κάποιο απορριπτόμενο υλικό. Προϊόν τέτοιων διαδικασιών -στην περίπτωση αστικών απορριμμάτων- είναι η γνωστή σε όλους πλαστική σακούλα σκουπιδιών που γεμίζει πολλές φορές τα πεζοδρόμια και τους δρόμους των Ελληνικών Πόλεων. Το τμήμα συλλογής/μεταφοράς είναι συνήθως ενιαίο και αφορά τη διαδικασία συλλογής των απορριμμάτων σε πολλαπλά σημεία παραγωγής της εξυπηρετούμενης περιοχής από διάφορα απορριμματοφόρα οχήματα (ανοιχτά, κλειστά, συμπιεστικά, κλπ) και την μεταφορά τους σε κάποιο χώρο διάθεσης. Η συλλογή μπορεί να είναι χειρωνακτική όπως στην περίπτωση των σάκων ή μηχανική όπως στην περίπτωση των κάδων. Στις περισσότερες ελληνικές πόλεις υπάρχουν τέτοια τμήματα ΣΔΑ αλλά σε ελάχιστες περιπτώσεις έχουν βελτιστοποιηθεί ως προς την ελαχιστοποίηση του αντίστοιχου κόστους και την μεγιστοποίηση της προσφερόμενης εξυπηρέτησης των κατοίκων. Σε περιπτώσεις μη ύπαρξης οργανωμένης συλλογής και μεταφοράς αλλά και σε περιπτώσεις που εγκαθίστανται προγράμματα ανακύκλωσης απαιτείται πλήρης σχεδίαση των τμημάτων αυτών. Το τμήμα τελικής διάθεσης στην Ελλάδα σήμερα και στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελείται από καθορισμένους χώρους διάθεσης (σκουπιδότοποι και χωματερές) που, όμως, δεν πληρούν τις απαιτούμενες προδιαγραφές περιβαλλοντικής προστασίας. Η εικόνα στους Χώρους αυτούς κυμαίνεται από την τελείως ανεξέλεγκτη απόρριψη στο περιβάλλον μέχρι την περίπτωση της χωματερής των Ν. Λιοσίων στην Αττική όπου η ελεγχόμενη ταφή δεν ενσωματώνει εκείνες τις προδιαγραφές της περιβαλλοντικά ορθής διάθεσης. Σαν συμπέρασμα είναι δυνατό να ειπωθεί ότι τα κυριότερα περιβαλλοντικά προβλήματα διαχείρισης απορριμμάτων στην Ελλάδα αφορούν το τμήμα τελικής διάθεσης με ελάχιστες εξαιρέσεις όπου εφαρμόζεται υγειονομική ταφή (π.χ. Πάτρα, Λάρισα, Ζάκυνθος, Λεβαδιά). [8]

9 Σήμερα στην Ελλάδα τα υπάρχοντα συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων περιλαμβάνουν πάντα τις διεργασίες τροφοδότησης, παραγωγής, συλλογής, μεταφοράς και διάθεσης. Διάγραμμα Δ.Α.1: Σύστημα Διαχείρισης Αποβλήτων Α.3 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Η παραγωγή ΑΣΑ καθώς και τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά αυτών διαφέρουν από πόλη σε πόλη άλλα και από μήνα σε μήνα. Ένα σύστημα διαχείρισης αποβλήτων θα πρέπει να λαμβάνει υπ όψιν τις ποσοτικές μεταβολές κατά την διάρκεια ενός έτους (χειμώνας- καλοκαίρι) άλλα και τυχόν μεταβολές στην σύνθεση αυτών. Για την γνώση των μεταβολών στα χαρακτηριστικά αυτά θα πρέπει να κρατούνται αρχεία. Στο κεφάλαιο αυτό θα ερευνήσουμε όλες εκείνες τις παράμετρες που επηρεάζουν τον ρυθμό παραγωγής απορριμμάτων. Ακόμα θα εξετάσουμε την φυσική και χημική σύσταση των απορριμμάτων. [9]

10 Α.3.1 ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Η σύνθεση των ΑΣΑ αποτελεί μια από τις βασικές παράμετρες για τον σχεδιασμό της τελικής διάθεσης τους. Για να καθοριστεί η σύνθεση των ΑΣΑ οργανώνονται δειγματοληψίες σύμφωνα με τους κανόνες και τις μεθόδους της στατιστικής. Τα στατιστικά στοιχεία αυτά σχετίζονται με την απασχόληση, την μόρφωση, και γενικά το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της περιοχής. Οι αναλύσεις των αποβλήτων χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: i. Στις ομάδες διαλογής υλικών ii. Στις φυσικές και χημικές παραμέτρους iii. Στο μέγεθος τους Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν: 1. Ζυμώσιμα υλικά 2. Χαρτί-Χαρτόνι 3. Πλαστικά 4. Μέταλλα 5. Δέρμα- Ξύλα-Ύφασμα-Λάστιχο 6. Γυαλί 7. Αδρανή 8. Υπόλοιπα Στην κατηγορία φυσικών και χημικών παραμέτρων ανήκει ο προσδιορισμός της υγρασίας, του ξηρού στερεού, των πτητικών, της τέφρας, του οργανικού και ανόργανου άνθρακα, του ολικού αζώτου, του αμμωνιακού αζώτου, του ολικού άνθρακα, του υδρογόνου και της θερμογόνου δύναμης. Ακόμα προσδιορίζεται η αναλογία C/N, ο φώσφορος, το θείο, το χλώριο, το φθόριο, το κάλιο, το νάτριο, το χρώμιο, το νικέλιο, ο χαλκός, το κάδμιο, ο ψευδάργυρος, ο μόλυβδος, το ολικό υπόλειμμα καύσης και τα ολικά καύσιμα. Στην τρίτη κατηγορία ανήκει η κατανομή του μεγέθους: 0-40mm, mm, μεγαλύτερα των 120mm. Διάγραμμα Δ.Α.2: Εκτίμηση της σύνθεσης των αστικών αποβλήτων στην Ελλάδα Εκτίμηση της σύνθεσης των αστικών αποβλήτων στην Ελλάδα (%) 4, , Ζυμώσιμα Χαρτί Πλαστικά Μέταλλα Γυαλί Δ-Ξ-Λ Αδρανή Υπόλοιπα [10]

11 Πίνακας Π.Α.3:..Περιεκτικότητα σε υγρασία των ομάδων υλικών στα αστικά απόβλητα (Σκορδίλης Α. 2001) Υλικά Υγρασία % Τρόφιμα 70 Χαρτί 06 Χαρτόνι 05 Πλαστικά 02 Υφάσματα 10 Λάστιχα 02 Δέρμα 10 Ξύλο 20 Γυαλί 02 Αλουμίνιο 02 Λευκοσίδηρος 03 Αδρανή 08 Α.3.2 ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Εδώ θα πρέπει να εισάγουμε το μέγεθος Ρυθμός Παραγωγής Απορριμμάτων (ΡΠΑ). O ΡΠΑ αναφέρεται στις ποσότητες απορριμμάτων που παράγονται στην μονάδα του χρόνου σε μια περιοχή (ΟΤΑ). Μπορεί επίσης να αναφέρεται και σε μια ευρύτερη περιοχή που να περιλαμβάνει περισσότερους ΟΤΑ. Για να εκτιμηθεί ο ρυθμός παραγωγής χρησιμοποιείται η Μοναδιαία Παραγωγή Απορριμμάτων (ΜΠΑ). Αυτή εκφράζεται ως μάζα ανά ημέρα ανά άτομο. Εάν ο πληθυσμός της περιοχής στην οποία αναφερόμαστε είναι Π τότε ΡΠΑ=Π*ΜΠΑ Με την άνοδο του βιοτικού και οικονομικού επιπέδου αυξάνεται και η μοναδιαία παραγωγή ΑΣΑ. Έτσι παρατηρούμε πως σε πολύ φτωχές χώρες η παραγωγή ΑΣΑ μπορεί να είναι σχεδόν μηδενική και να φτάσει έως και 4 Kg/άτομο /μέρα σε ορισμένες περιοχές των ΗΠΑ. Στην Ελλάδα εκτιμάται ό,τι σε χωριά με πληθυσμό κάτω των 2000 κατοίκων η μέση παραγωγή ΑΣΑ είναι από 0.6 έως 0.8 Kg/άτομο/μέρα. Σε πόλεις μέχρι κατοίκους η μέση παραγωγή κυμαίνεται από 0.8 έως 1.2 Kg/άτομο/μέρα. Σε μεγαλύτερες πόλεις εκτιμάται από 1.2 έως 1.4 Kg/άτομο/μέρα. Σε μία μεγάλη πόλη μπορεί να έχουμε διαφορετικές ΜΠΑ από συνοικία σε συνοικία. ΠΙΝΑΚΑΣ Π.Α.4: Παραγωγή ΑΣΑ στην Ελλάδα (Kg/άτομο/ημέρα)-Τυπικές τιμές (Παναγιωτακόπουλος Δ. 2002) Πληθυσμός Οικισμού ή Πόλης Οικιακά Απόβλητα Εμπορικά και Ιδρυμάτων Σύνολο < > [11]

12 Πρόβλεψη ΡΠΑ Οι εκτιμήσεις των ποσοτήτων των ΑΣΑ γίνεται με δύο κυρίως τρόπους. Ο πρώτος τόπος είναι η απ ευθείας ζύγιση των συλλεχθέντων απορριμμάτων. Οι μετρήσεις του βάρους γίνονται με ζύγισμα των απορριμματοφόρων οχημάτων (Α/Φ) στην είσοδο του χώρου υγειονομικής ταφής ή σε σταθμό μεταφόρτωσης αποβλήτων ή αν δεν υπάρχουν τέτοιες δυνατότητες σε άλλες εγκαταστάσεις. Είναι σκόπιμο να συλλέγονται στοιχεία ανά μέρα ή έστω ανά εβδομάδα για την πλήρη καταγραφή της διεποχικής μεταβολής αλλά και ανά προέλευση ή πηγή (π.χ. γειτονία, χωριό, βιοτεχνία, βιομηχανική μονάδα, ιδρύματα). Η μη ύπαρξη γεφυροπλάστιγγας ειδικά σε μικρές πόλεις ή χωριά αποκλείει την χρήση της μεθόδου αυτής. Η δεύτερη μέθοδος εκτίμησης των ποσοτήτων των ΑΣΑ είναι η ανάλυση ισοζυγίου μάζας. Είναι η πιο ακριβής μέθοδος αλλά και η πιο δύσκολη στην εφαρμογή. Στη μέθοδο αυτή, αναγνωρίζεται με σαφήνεια το σύστημα του οποίου θέλουμε να εκτιμήσουμε τα ΑΣΑ (εγκατάσταση, γεωγραφικό διαμέρισμα κλπ) και καθορίζουμε με σαφήνεια τα όρια του. Στη συνέχεια καταγράφουμε όλες τις δραστηριότητες που διαπερνούν τα όρια ή ανακύπτουν εντός του συστήματος, οι οποίες επηρεάζουν το σύστημα παραγωγής αποβλήτων και εκτιμάται η ποσότητα αποβλήτων από κάθε τέτοια δραστηριότητα. Έτσι για μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο έχουμε: {Συσσώρευση Υλικών} = {Εισροή Υλικών} - {Εκροή Υλικών} + {Παραγωγή Αποβλήτων} Αν μπορούν να μετρηθούν η συσσώρευση, η εισροή και η εκροή τότε μέσω αυτής της σχέσης μετριέται η παραγωγή αποβλήτων. Εφόσον δεν είναι εφικτή η εφαρμογή των παραπάνω μεθόδων ο προσδιορισμός της ποσότητας των παραγόμενων απορριμμάτων μιας κοινότητας ή ενός δήμου γίνεται μέσω συνεντεύξεων με εκπροσώπους των ΟΤΑ. Οι υπεύθυνοι καθαριότητας ή οι υπάλληλοι ή οι ανάδοχοι της συλλογής των απορριμμάτων καλούνται να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια στα οποία καταγράφεται ο ημερήσιος αριθμός των δρομολογίων η χωρητικότητα των απορριμματοφόρων (Α/Φ). Γνωρίζοντας την χωρητικότητα των απορριμματοφόρων μπορεί να γίνει εκτίμηση της ημερήσιας ποσότητας των απορριμμάτων που συλλέγονται. Η ακρίβεια της μεθόδου αυτής μειώνεται αρκετά καθώς βασίζεται στην εμπειρία του προσωπικού ή του αναδόχου που ασχολείται με την αποκομιδή των απορριμμάτων. Όταν όμως ο σχεδιασμός δεν αφορά μόνο μια κοινότητα άλλα ένα ευρύτερο σύνολο ΟΤΑ -όπως στην περίπτωση της παρούσας εργασίας για το σύνολο της νήσου της Κρήτης- οι ανακρίβειες που προκύπτουν από λανθασμένες εμπειρικές εκτιμήσεις μπορούν να εξαλειφθούν από την στατιστική επεξεργασία των δεδομένων. [12]

13 Προβλέψεις Ποσοτικών και Ποιοτικών Χαρακτηριστικών Στο στάδιο του σχεδιασμού για την εκτίμηση των ποσοτήτων των οικιακών αποβλήτων για έναν ορίζοντα Ν ετών ακολουθείται η εξής διαδικασία: Αν w i = μέση παραγόμενη ποσότητα ανά κάτοικο στο έτος i και P i = πληθυσμός στο έτος i, τότε w i P i = μέση ποσότητα ΑΣΑ στο έτος i και N i =1 w i Pi = ποσότητα ΑΣΑ στο χρονικό ορίζοντα των Ν ετών Βλέπουμε πως για τον υπολογισμό των ποσοτήτων ΑΣΑ στηριζόμαστε σε προβλέψεις του πληθυσμού και της κατ άτομο παραγωγής. Υπάρχουν διάφορα μαθηματικά μοντέλα για τις εκτιμήσεις της αύξησης του πληθυσμού όπως π.χ. το εκθετικό μοντέλο P k =P 0 (1+r/100) k όπου, P 0 = ο πληθυσμός βάσης r= η ανά περίοδο αύξηση % k= ο αριθμός των περιόδων P k = ο πληθυσμός μετά από k περιόδους Η χρήση μοντέλων πρόβλεψης πληθυσμού απαιτεί διασφάλιση ότι οι προϋποθέσεις αξιοπιστίας τους ισχύουν στην υπό εξέταση περίπτωση. Η διαχρονική εξέλιξη των ποσοτήτων ΑΣΑ σε ένα γεωγραφικό διαμέρισμα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Έχουν βέβαια αναπτυχθεί ποικίλα μοντέλα πρόβλεψης με διάφορους βαθμούς αξιοπιστίας Το βέβαιο είναι ότι τα συνήθη στατιστικά μοντέλα (τα οποία ουσιαστικά υποθέτουν επανάληψη του παρελθόντος δεν επαρκούν. Σε μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση, οι παράγοντες που επηρεάζουν τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των ΑΣΑ μπορούν να ομαδοποιηθούν και να αντιστοιχηθούν σε τέσσερα επίπεδα ως εξής: 1 o.επίπεδο-το νοικοκυριό: Το βιοτικό επίπεδο, οι καταναλωτικές συνήθειες, ο τρόπος ζωής το μέγεθος του νοικοκυριού, η συχνότητα συλλογής κ.ά. 2 ο.επίπεδο-το γεωγραφικό διαμέρισμα: Το μέγεθος του διαμερίσματος, η τουριστική κίνηση, τα συστήματα θέρμανσης των κατοικιών, τα πολεοδομικά χαρακτηριστικά, η διευκόλυνση που παρέχεται από το φορέα συλλογής (π.χ. αν αποκομίζεται κάθε τι που αφήνεται στον κάδο), κ.ά. 3 ο.επίπεδο-μακροοικονομία: Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, το οικογενειακό εισόδημα κ.ά. 4 ο.επίπεδο-τα προϊόντα: Τα υλικά παραγωγής, η συσκευασία, η διάρκεια ζωής και χρήσης κ.ά. Παρατηρούμε ότι από τους παραπάνω παράγοντες των τεσσάρων επιπέδων, οι βασικότεροι σχετίζονται με αποφάσεις και συμπεριφορές εκτός νοικοκυριού οπότε οι πιέσεις θα πρέπει να ασκηθούν στους πολιτικούς και τους παραγωγούς αγαθών και όχι στους πολίτες. [13]

14 Α.4 ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Σύμφωνα με την οδηγία 2008/98 της ΕΕ ανακύκλωση σημαίνει οιαδήποτε εργασία ανάκτησης με την οποία τα απόβλητα μετατρέπονται εκ νέου σε προϊόντα, υλικά ή ουσίες που προορίζονται είτε να εξυπηρετήσουν και πάλι τον αρχικό τους σκοπό είτε άλλους σκοπούς. Περιλαμβάνει την επεξεργασία οργανικών υλικών αλλά όχι την ανάκτηση ενέργειας και την επανεπεξεργασία σε υλικά που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ως καύσιμα ή σε εργασίες επίχωσης. Ωστόσο δεν είναι σαφές εάν η ανάκτηση ενέργειας δια μέσου της καύσης αποτελεί ανακύκλωση. Συνοπτικά αναφέρονται παρακάτω οι εργασίες ανάκτησης σύμφωνα με την οδηγία 2008/98: Χρήση κυρίως ως καύσιμο ή άλλο μέσο παραγωγής ενέργειας (περιλαμβάνει εγκαταστάσεις αποτέφρωσης που προορίζονται για την επεξεργασία στερεών αστικών αποβλήτων). Ανάκτηση/ αποκατάσταση διαλυτών. Ανακύκλωση ανάκτηση οργανικών ουσιών που δεν χρησιμοποιούνται ως διαλύτες (συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποίησης και άλλων διαδικασιών βιολογικού μετασχηματισμού). Ανακύκλωση / ανάκτηση μετάλλων και μεταλλικών ενώσεων. Ανακύκλωση/ ανάκτηση άλλων ανόργανων υλικών (περιλαμβάνει τον καθαρισμό του εδάφους που οδηγεί σε ανάκτηση εδάφους και την ανακύκλωση ανόργανων οικοδομικών υλικών. Αναγέννηση οξέων ή βάσεων. Ανάκτηση προϊόντων που χρησιμεύουν για την δέσμευση ρύπων. Ανάκτηση προϊόντων από καταλύτες. Αναδιύλιση πετρελαίου ή άλλες επαναχρησιμοποιήσεις πετρελαίου. Επεξεργασία σε χερσαίο χώρο από την οποία προκύπτει όφελος για τη γεωργία ή οικολογικές βελτιώσεις. Η ανακύκλωση αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο έκφρασης της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης του πολίτη. Είναι μία παλιά υπόθεση για πολλές Ευρωπαϊκές και μη χώρες, έχει κάνει τα τελευταία χρόνια έντονη την παρουσία της και στον ελληνικό χώρο. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός παραγόντων που οδηγούν προς αυτή την κατεύθυνση, μεταξύ των οποίων: η δραστική μείωση των διαθέσιμων χώρων εναπόθεσης στις χωματερές η ανάγκη για ανάκτηση πρώτων υλών που θα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν στην παραγωγική διαδικασία με αντίστοιχη μείωση της χρήσης παρθένων πρώτων υλών ο στόχος της μείωσης του κόστους διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) από τους δήμους και τις κοινότητες άλλες ευρύτερες οικονομικές ωφέλειες (μείωση εισαγωγών και σπατάλης συναλλάγματος) η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του κοινού, που βλέπει την ανακύκλωση ως βασικό μέσο προστασίας του περιβάλλοντος πολιτικοί λόγοι. [14]

15 Πίνακας Π.Α.6: Στόχοι Ανακύκλωσης Ανάκτησης σύμφωνα με την 2004/12/ΕΕ Στόχοι Ανακύκλωσης - Ανάκτησης Ποσοστό ΟΛΙΚΗ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ 60% ΟΛΙΚΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ 55-80% ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΥΑΛΟΥ 60% ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΧΑΡΤΟΥ 60% ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΜΕΤΑΛΛΩΝ 50% ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ 22,5% ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΞΥΛΟΥ 15% Η οδηγία 98/2008 της ΕΕ αναφέρει ότι έως το 2020 η προετοιμασία για την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των υλικών αποβλήτων όπως τουλάχιστον το χαρτί, το μέταλλο, το πλαστικό και το γυαλί από τα νοικοκυριά και ενδεχομένως άλλης προέλευσης στο βαθμό που τα απόβλητα αυτά είναι παρόμοια με τα απόβλητα των νοικοκυριών, πρέπει να αυξηθεί κατ ελάχιστον στο 50% ως προς το συνολικό βάρος. Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Εταιρία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (NSWA) η ανακύκλωση περιλαμβάνει πέντε στάδια: 1. Διαχωρισμό και ανάκτηση ανακυκλούμενων υλικών από υπόλοιπα μη ανακυκλούμενα από την ροή ΑΣΑ 2. Επεξεργασία αυτών, ώστε να έρθουν σε τέτοια ποιότητα που να μπορούν να αντικαταστήσουν παρθένες πρώτες ύλες στην παραγωγική διαδικασία 3. Προώθηση των υλικών αυτών στο εμπόριο, συνήθως σε πρόσμειξη με παρθένες πρώτες ύλες 4. Καθιέρωση της αγοράς και χρήση ανακυκλωμένων προϊόντων από τον ενδιάμεσο ή τελικό καταναλωτή 5. Συμμετοχή του καταναλωτή στο πρόγραμμα ανακύκλωσης Η ανακύκλωση αποτελεί σημαντική συνιστώσα της ορθολογικής διαχείρισης των απορριμμάτων. Αναμφισβήτητα μπορεί να θεωρηθεί ως η πρέπουσα απάντηση της επιστήμης και της τεχνολογίας στο πρόβλημα των απορριμμάτων, που αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση για την σημερινή κοινωνία. Η πορεία της ανακύκλωσης δεν είναι ευθύγραμμη. Προβλήματα προκύπτουν κυρίως από παγιωμένες συνήθειες του κοινού, ενώ η επιτυχής ανάκτηση χρήσιμων υλικών (π.χ. χαρτί, γυαλί, μέταλλα, πλαστικό) εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από διάφορους παράγοντες, όπως τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των απορριμμάτων, η εξασφάλιση αγοράς για τα ανακυκλώσιμα υλικά κ.ά. [15]

16 Εικόνα Ε.Α.5: Μπάλες Ανακυκλώσιμου αλουμινίου (Εγκαταστάσεις ΕΜΑΚ Ακρωτήρι Χανίων) Από την ανακύκλωση είναι δυνατόν να προκύψουν αξιοσημείωτα οφέλη όπως η μείωση του όγκου των απορριμμάτων και η εξοικονόμηση πρώτων υλών και ενέργειας. Στο τελευταίο οφείλεται και η εξάπλωση της εφαρμογής την ανακύκλωσης, παρά τους σημαντικούς οικονομικούς πόρους που συνήθως αυτή απαιτεί. Πίνακας Π.Α.6: Ποσοστά ανακυκλώσιμων υλικών στο ρεύμα των ΑΣΑ ανά χώρα.( ΠΟΣΟΣΤΟ ΧΑΡΤΙΟΥ, ΧΑΡΤΟΝΙΟΥ (%) ΠΟΣΟΣΤΟ ΥΦΑΣΜΑΤΟΣ (%) ΠΟΣΟΣΤΟ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ (%) ΠΟΣΟΣΤΟ ΓΥΑΛΙΟΥ (%) ΠΟΣΟΣΤΟ ΜΕΤΑΛΛΩΝ (%) ΠΟΣΟΣΤΟ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ (%) ΕΕ(15 χώρες) : : : : : : : ΑΛΛΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) ΒΕΛΓΙΟ : ΤΣΕΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΑΝΙΑ : : ΓΕΡΜΑΝΙΑ : : : : ΕΣΘΟΝΙΑ : : : ; ; : : ΕΛΛΑΔΑ : ΙΣΠΑΝΙΑ ΓΑΛΛΙΑ : ΙΡΛΑΝΔΙΑ : ΙΤΑΛΙΑ : : : : : : : ΚΥΠΡΟΣ ΛΕΤΟΝΙΑ : ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ [16]

17 ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ : : : ; ; : : ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΜΑΛΤΑ ΚΑΤΩ ΧΩΡΕΣ ΑΥΣΤΡΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ : : : ; ; : : ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ : ΣΛΟΒΑΚΙΑ : ΦΙΛΑΝΔΙΑ ΣΟΥΗΔΙΑ : : : ; 2.00 : : ΗΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ : ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΣΟΥΗΔΙΑ Α.4.1 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΛΟΓΗΣ Διαλογή στην πηγή Η διαλογή υλικών στην "πηγή" παραγωγής των απορριμμάτων είναι από τους πλέον αποτελεσματικούς τρόπους μείωσης και αξιοποίησής τους. Με τη διαλογή στην πηγή μειώνεται το ρεύμα των απορριμμάτων που θα πρέπει να οδηγηθούν σε εγκαταστάσεις διάθεσης, ανακτώνται σχετικά καθαρά δευτερογενή υλικά, δεν απαιτείται υψηλή τεχνολογία, εξοικονομείται ενέργεια στη βιομηχανία και δημιουργούνται θέσεις εργασίας. Το κύριο χαρακτηριστικό όλων των τεχνικών διαλογής στην πηγή είναι η συμμετοχή του πολίτη. Οι σπουδαιότερες μορφές οργάνωσης της μεθόδου αυτής είναι τα μόνιμα και τα εθελοντικά σχήματα ανακύκλωσης. Τα πρώτα εφαρμόζουν την ανακύκλωση σε μόνιμη βάση, με ειδικό προσωπικό και με τη βοήθεια κατάλληλου μηχανολογικού εξοπλισμού. Είναι αποτελεσματικότερο σύστημα αλλά έχει αυξημένο κόστος σε σχέση με το δεύτερο, που συνίσταται στη χρήση εθελοντών σε εποχιακή βάση και συνήθως για ένα συγκεκριμένο είδος υλικού που μπορεί να παρουσιάζει έξαρση. Με κριτήριο τον αριθμό των υλικών που ανακτώνται διακρίνουμε τα συστήματα: Ενός υλικού και Ομάδος υλικών. Με κριτήριο τον τρόπο συλλογής από τις πηγές παραγωγής (νοικοκυριά κλπ): i) Τα κέντρα συλλογής ii) Τη συλλογή πόρτα πόρτα iii) Τη συλλογή με κάδους iv) Το συνδυασμό των παραπάνω. [17]

18 Τα συνήθη υλικά-στόχοι των προγραμμάτων διαλογής στην πηγή είναι τα παρακάτω: Χάρτινη συσκευασία στερεών Ασηπτική ή συσκευασία πολλαπλών στρωμάτων υγρών Εφημερίδες, έντυπα, γραφική ύλη. Χαρτόνι Πλαστικές φιάλες ΡΕΤ Πλαστικές φιάλες ΡΕ Πλαστικές φιάλες PVC Πλαστικά δοχεία σύνθετα. Κουτιά αναψυκτικών αλουμινίου. Κουτιά λευκοσιδηρά. Γυάλινη συσκευασία, κυρίως μπουκάλια χωρισμένη ή μη κατά χρώμα. Το σύνολο των παραπάνω υλικών καταλαμβάνει το 35% περίπου του βάρους των απορριμμάτων στα αστικά-ημιαστικά κέντρα. Α ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΝΟΣ ΥΛΙΚΟΥ Είναι η εργασία ανάκτησης με διαλογή στην πηγή, ενός μόνο υλικού στόχου π.χ. χαρτιού, γυαλιών μετάλλων πλαστικών. Η ανάκτηση ενός μόνο υλικού επιτυγχάνεται ως εξής: Με κάδους κατάλληλους για το υλικό αυτό. Οι κάδοι, πρέπει να είναι έτσι κατασκευασμένοι ώστε, εκτός από τη χρήση τους ως μέσα προσωρινής αποθήκευσης του υλικού, να συμβάλλουν στην αποτροπή ρύπανσης του υλικού-στόχου με ξένα υλικά. Ο σχεδιασμός τους πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και το ενδεχόμενο να απορρίπτονται στους κάδους αυτούς και ανάμεικτα απορρίμματα. Η συλλογή του υλικού από τους κάδους επιτυγχάνεται μηχανικά. Για τα διάφορα υλικά - στόχους ακολουθούνται οι εξής μέθοδοι διαλογής στην πηγή: Γυαλί Για το γυαλί (υλικό εύθραυστο, ασυμπίεστο, μεγάλου ειδικού βάρους) χρησιμοποιούνται συνήθως "καμπάνες" πλαστικές ή μεταλλικές, πλαστικοί ή μεταλλικοί κάδοι. Καθιερώνεται ήδη η ανάκτηση γυαλιού σε χωριστά χρώματα. Σκούρο (πράσινο-καφέ) και διαφανές-λευκό. Για τη συλλογή των κάδων (καμπάνες) χρησιμοποιούνται ανοικτά γερανοφόρα φορτηγά με υψηλή υπερκατασκευή. Όταν συλλέγεται γυαλί ενός χρώματος, αποφεύγονται τα απορριμματοφόρα τύπου "μύλος" επειδή προκαλούν θραύση των φιαλών με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται ο τυχόν εκ των υστέρων απαιτούμενος διαχωρισμός λόγω της πιθανής ανάμειξης με φιάλες και άλλων χρωμάτων Χαρτιά, πλαστικά, σιδηρούχα ή μη κουτιά. Για τη συλλογή χαρτιού ή πλαστικών ή κουτιών (περιέκτες) αλουμινίου χρησιμοποιούνται κάδοι μηχανικής αποκομιδής με διαμορφωμένο καπάκι και ως οχήματα συλλογής συνήθως "πρέσες" οπίσθιας, πρόσθιας, πλάγιας ή εμπροσθο- [18]

19 πλάγιας φόρτωσης. Η συλλογή αυτών των υλικών με καμπάνες και ανοικτά φορτηγά ενέχει το πρόβλημα του χαμηλού ειδικού βάρους των υλικών αυτών λόγω του σχετικά μικρού μεταφερόμενου φορτίου ανά δρομολόγιο του οχήματος και της αυξημένης εκπομπής αερίων ρύπων και κατανάλωση ενέργειας από το σύστημα συλλογής-μεταφοράς. Με τη συλλογή ενός υλικού προς ανάκτηση-ανακύκλωση, ο συγκεκριμένος πληθυσμός χωρίζει τα απορρίμματά του σε δύο ρεύματα: στο ρεύμα του υλικού που ανακτάται με το εν λόγω σύστημα διαλογής στην πηγή και στο ρεύμα των υπολοίπων τα οποία οδεύουν είτε σε μονάδα επεξεργασίας είτε σε άλλη μονάδα διάθεσης. Η συλλογή ενός υλικού μπορεί να συνδυαστεί με την υπάρχουσα υποδομή του ιδιωτικού τομέα ανάκτησης ανακύκλωσης χωρίς ο φορέας να υποχρεωθεί σε ανέγερση βιομηχανικής εγκατάστασης διαλογήςαναβάθμισης. Α ΣΥΛΛΟΓΗ ΟΜΑΔΑΣ ΥΛΙΚΩΝ Η ταυτόχρονη συλλογή ομάδος υλικών μπορεί να γίνεται με τη μέθοδο πόρτα-πόρτα ή με κάδους συλλογής. Η καθιέρωση ενός συστήματος ταυτόχρονης χωριστής συλλογής ομάδος υλικών αποτελεί ταυτόχρονα και εφαρμογή συστήματος δύο ρευμάτων συλλογής απορριμμάτων. Το ρεύμα της ομάδος υλικών διαλογής στην πηγή και το ρεύμα των υπολοίπων απορριμμάτων. Η διαλογή στην πηγή ομάδος υλικών έχει τα εξής κύρια χαρακτηριστικά: Είναι αποδοτικότερη. Ο πληθυσμός αποκτά τη συνείδηση μιας ολοκληρωμένης προσπάθειας. Η εικόνα αυτή συμβάλλει στην βελτίωση των δεικτών απόδοσης. Επεμβαίνει με στόχο την ανάκτηση-ανακύκλωση σε μεγαλύτερο κλάσμα των απορριμμάτων επομένως μειώνει δραστικότερα τα "άχρηστα". Εξοικονομεί μέσα, προσωπικό, ενέργεια ανά μονάδα ανακτώμενου υλικού. Μειώνει τις εκπομπές ρύπων (αέριο, ρύποι από τα οχήματα, στερεοί ρύποι από τα ενδεχόμενα διασποράς κατά τη συλλογή) κατά τη συλλογή - μεταφορά. Απαιτεί επίσης μικρότερο χώρο προσωρινής αποθήκευσης στις κατοικίες. Συνδυάζεται υποχρεωτικά με Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (Κ.Δ.Α.Υ.). Η συλλογή πολλών ανακυκλώσιμων ταυτόχρονα, υποχρεώνει το φορέα υλοποίησης στην ανέγερση ΚΔΑΥ όπου τα υλικά στόχοι κατ' αρχήν διαχωρίζονται ενώ ακολουθεί η γραμμή της επεξεργασίας έως την αποθήκευση έτοιμων δευτερογενών υλικών που έχουν προκύψει από τα ανακτημένα υλικά-στόχους. Περιέχει το πρόβλημα του ποσοστού ξένων υλικών από τα υλικά στόχους. Απαιτεί τον ανασχεδιασμό όλου του δικτύου συλλογής των απορριμμάτων. Το σύστημα αυτό απαιτεί τον επανασχεδιασμό της συλλογής-μεταφοράς και μεταφόρτωσης των απορριμμάτων στην πόλη. Πράγματι, οι ομάδες υλικών-στόχων [19]

20 συνήθως αφορούν κατά βάρος ποσοστό μεγαλύτερο του 30% επομένως αλλάζει το περιεχόμενο της "συλλογής απορριμμάτων". Τα δύο ρεύματα συλλογής μπορούν να αξιοποιούν τις ίδιες διατάξεις μεταφόρτωσης (αποκλειομένων συνήθως των μηχανισμών συμπίεσης για να μην δυσχεραίνεται το έργο του διαχωρισμού των υλικών στη μονάδα) αρκεί να μην αυξάνονται κατά τη μεταφόρτωση οι πιθανότητες ρύπανσης των υλικών στόχων με νέες ξένες προσμείξεις. Επίσης σε ενιαίο δίκτυο θα χωροθετηθούν οι κάδοι συλλογής των δύο ρευμάτων ή τα προγράμματα αποκομιδής "πόρτα πόρτα". Α ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΛΛΟΓΗΣ ΜΕ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΚΑΔΟΥΣ Αποτελεί την πιο απλή μορφή συλλογής υλικών προς ανακύκλωση. Το σύστημα λειτουργεί με την τοποθέτηση ειδικά σχεδιασμένων κάδων μεγάλης χωρητικότητας σε καίρια σημεία του δήμου ή της κοινότητας Ζητείται από τους πολίτες να συλλέξουν τα ανακυκλούμενα υλικά που προκαθορίζει ο δήμος, εν συνεχεία να πληροφορηθούν για το πού ακριβώς βρίσκεται ο κάθε κάδος για το αντίστοιχο υλικό, και με δικό τους μέσο να τα μεταφέρουν προς εναπόθεση. Από εκεί και πέρα ο δήμος ή η κοινότητα αναλαμβάνει την τακτική συλλογή των υλικών και την συντήρηση των κάδων. Βασικά πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου είναι το σχετικά χαμηλό κόστος αρχικής επένδυσης που απαιτείται, και η δυνατότητα λειτουργίας του συστήματος καθ' όλο το 24ωρο. Ωστόσο, η εμπειρία δείχνει ότι το σύστημα μειονεκτεί ως προς τα ποσοστά συμμετοχής του κοινού σε σχέση με τις δύο άλλες μεθόδους οργάνωσης, καθώς και ως προς την καθαρότητα των υλικών που συλλέγονται προς ανακύκλωση (contamination). Για την συγκεκριμένη μέθοδο οργάνωσης συλλογής υπάρχει μια πολυετής εμπειρία στο εξωτερικό και αντίστοιχη μικρή στην Ελλάδα, που δείχνει ότι παρά τα επιμέρους πλεονεκτήματα δεν μπορεί από μόνη της να οδηγήσει σε αυξημένη αποδοτικότητα και σε υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης. Α ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΟΡΤΑ-ΠΟΡΤΑ Βάσει της μεθόδου αυτής, ο πολίτης καλείται να διαχωρίσει μέσα στην οικία του τα προς ανακύκλωση υλικά από τα λοιπά απορρίμματα σε ειδικές σακούλες ή κάδους. Στην συνέχεια χρησιμοποιεί την κλασσική διαδικασία εναπόθεσης των οικιακών απορριμμάτων και εναποθέτει τα ανακυκλώσιμα, διαχωρισμένα πλέον, έξω από την οικία του ή όπου αλλού συνήθιζε πριν. Ως βασικά πλεονεκτήματα της μεθόδου αναφέρονται τα υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής των πολιτών, οι λιγότερες αρνητικές προσμίξεις και ο καλύτερος έλεγχος της διαδικασίας, ενώ στα μείον έχουμε το υψηλότερο κόστος αρχικής επένδυσης (ειδικά σχεδιασμένα απορριμματοφόρα) και λειτουργίας, και η σχετική πολυπλοκότητα στην διαχείριση του συστήματος. [20]

21 Γενικά η χωριστή συλλογή από πόρτα σε πόρτα, γίνεται με τον ίδιο τρόπο όπως και η κλασική συλλογή των οικιακών απορριμμάτων και μπορεί να ενταχθεί στο σύστημα της συλλογής αυτής. Ο τρόπος της συλλογής αυτής, εμφανίζεται με τις κατωτέρω παραλλαγές. ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ΣΥΛΛΟΓΗ Μια προσέγγιση στη συλλογή είναι η "συν-συλλογή". Στο σύστημα συν-συλλογής, ένα συμβατικό φορτηγό συλλογής ΑΣΑ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τη συλλογή ανακυκλώσιμων. Εναλλακτικά, η συν-συλλογή μπορεί να επεκτείνεται στην ταυτόχρονη συλλογή στο ίδιο διαμέρισμα (φορτηγό) ΑΣΑ και ανακυκλώσιμα, όπου τουλάχιστον ένα από τα είδη αποβλήτων συλλέγεται μέσα σε τσάντες. Κατά συνέπεια, κατά την εκφόρτωση, το σύνθετο φορτίο, ΑΣΑ και ανακυκλώσιμων είναι διαθέσιμο για το διαχωρισμό. Γίνεται μαζί με τη συλλογή των οικιακών ή ογκωδών απορριμμάτων. Στην περίπτωση αυτή, ένα μέρος του απορριμματοφόρου γεμίζει με τα υλικά της χωριστής συλλογής. Προϋπόθεση είναι, να έχουν χωρισθεί από τα οικιακά απορρίμματα, τα υλικά συλλογής από τους ενοίκους των κατοικιών και να έχουν τοποθετηθεί δίπλα στο δοχείο απορριμμάτων. Αυτό απαιτεί κατανόηση από τους εργαζόμενους στα απορριμματοφόρα, για μια μικρή αύξηση της εργασίας τους. ΣΥΛΛΟΓΗ ΜΕ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΟΥ Συνίσταται στην αντικατάσταση ενός δρομολογίου συλλογής οικιακών απορριμμάτων, με ένα δρομολόγιο συλλογής του επιθυμητού υλικού, μια ορισμένη ημέρα της εβδομάδας. ΣΥΛΛΟΓΗ ΜΕ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΟΥ Προστίθεται μια ειδική διαδρομή, επί πλέον των κανονικών διαδρομών συλλογής, με συχνότητα από μία φορά ανά εβδομάδα έως 1/μήνα. Χρησιμοποιείται ειδικός εξοπλισμός με πλήρωμα από το ίδιο προσωπικό της συλλογής. Τα δρομολόγια ρυθμίζονται έτσι, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι συλλεγόμενες ποσότητες, που είναι διαφορετικές από τα οικιακά απορρίμματα. Α ΚΕΝΤΡΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ Τα κέντρα συγκέντρωσης ανακυκλώσιμων υλικών χρησιμοποιούνται συνήθως ως επιβοηθητικά συμπληρωματικά μέσα στα δίκτυα ανάκτησης υλικών. Είναι εγκαταστάσεις ελαφρού τύπου διεσπαρμένα σε μια πόλη ή ένα δήμο όπου το κοινό με δική του πρωτοβουλία μεταφέρει και εναποθέτει σε κατάλληλα μέσα προσωρινής αποθήκευσης ομάδα υλικών-στόχων. Ο καταναλωτής λαμβάνει ένα αντίτιμο ως κίνητρο για την συμμετοχή του. Βασικό τους πλεονέκτημα η υψηλή ποιότητα των ανακτημένων πρώτων υλών και η δύναμη του κινήτρου για συμμετοχή, ενώ μειονέκτημα αποτελεί η ανάγκη μεταφοράς των υλικών από τους πολίτες σε μεγάλες αποστάσεις. [21]

22 Α.4.2 ΔΙΑΛΟΓΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΩΝ Ο τρόπος που θα γίνει η διαλογή εξαρτάται από τις φυσικές ιδιότητες που έχουν τα συστατικά των απορριμμάτων (μέγεθος, πυκνότητα, ηλεκτρική αγωγιμότητα, μαγνητικές ιδιότητες κλπ). Αρχικά τα νωπά απορρίμματα θραύονται προτού υποστούν τα διάφορα στάδια διαλογής κατά κατηγορίες. Η χειροδιαλογή εφαρμόζεται σε ογκώδη αντικείμενα και σε αυτά που ενδέχεται να βλάψουν τον μηχανολογικό εξοπλισμό. Η διαλογή χωρίζεται στις εν ξηρώ διαδικασίες και σε αυτές δια τις υγρής οδού. Στις εν ξηρώ διαδικασίες η ανάκτηση φτάνει το 30-60% των επεξεργαζόμενων απορριμμάτων και μπορεί να αποδώσει οργανικές ύλες, χρησιμοποιούμενες μετά από κατάλληλη επεξεργασία, για λίπασμα ή σαν καύσιμη ύλη, μέταλλα σιδηρούχα και μη σιδηρούχα, γυαλιά. Στις διαδικασίες δια υγρής οδού επιτυγχάνεται η επαναχρησιμοποίηση του 30% των υλικών γενικά αξιοποιήσιμων στη μορφή πολτού, για την κατασκευή χαρτιού, σιδηρικών, μετάλλων μη σιδηρούχων και γυαλιών. Α ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΧΩΡΙΣΜΟΥ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΝ ΞΗΡΩ Κόσκινα Η διαδικασία κοσκινίσματος, χρησιμοποιεί τις διαφορές που υπάρχουν στα μεγέθη των συστατικών. Οι διαστάσεις των βροχίδων στα κόσκινα, εκλέγονται σε συνάρτηση με τις διαστάσεις των υλικών που πρόκειται να χωρισθούν. Χρησιμοποιούνται περιστρεφόμενα κόσκινα και δονητικά κόσκινα. Βαλλιστικοί διαχωριστές Η βαλλιστική αποβολή των βαρέων συστατικών μεγάλης αδράνειας (μέταλλα, γυαλιά) πραγματοποιείται με μια περιστροφική κίνηση, επαρκούς ταχύτητας. Ο διαχωρισμός γίνεται προηγουμένως με θραύση μέσω θραυστήρων με σφυριά. Σε ένα κλασσικό βαλλιστικό διαχωριστήρα, μπορεί να υπάρχει πίδακας αέρα, με κατεύθυνση αντίθετη αυτής των εισαγομένων απορριμμάτων. Με τον τρόπο αυτό τα χαρτιά και πλαστικά αποβάλλονται, προς την πλευρά των ελαφρών υλικών. Πνευματικοί διαχωριστές Τα απορρίμματα πέφτουν στην κορυφή ενός πύργου, όπου κυκλοφορεί ένα αντίθετο ρεύμα αέρα. Τα βαριά υλικά που το σχήμα τους παρουσιάζει μικρή αντίσταση, φθάνουν πρώτα στη βάση του πύργου. Τα πιο ελαφρά υλικά εκκενώνονται από πλευρικά κανάλια, τοποθετημένα σε διάφορα ύψη του πύργου. Εκτός από τους κατακόρυφους διαχωριστές, συναντώνται οριζόντιοι πνευματικοί διαχωριστές και με ζικ-ζακ. [22]

23 Κυκλώνες Χρησιμοποιούνται για ελαφρά απορρίμματα που έχουν προκύψει από διαχωρισμό. Τα εισαγόμενα υλικά μπαίνουν σε περιστροφική κίνηση μέσα σε ένα κύλινδρο. Οι σκόνες και τα λεπτά σωματίδια γυαλιών, άμμου κλπ., διαχωρίζονται από τα άλλα ελαφρά συστατικά, χαρτιά, πλαστικές ύλες κλπ. Μαγνητικοί διαχωριστές Επιτρέπουν το διαχωρισμό λόγω μαγνητικής έλξης (το μαγνητικό πεδίο αποκτάται, μέσω ενός ηλεκτρομαγνήτη). Ηλεκτροστατικοί διαχωριστές Προορίζονται να διαχωρίσουν το ποσοστό των βαρέων μετάλλων, με τη δημιουργία ηλεκτροστατικού φορτίου (διαχωρίζεται και το άμορφο μη αγώγιμο γυαλί). Οπτικοί διαχωριστές Μέσω φωτοηλεκτρονικών κυττάρων, διαχωρίζεται το γυαλί ανάλογα με το χρώμα του. Κινητές τράπεζες Είναι ορθογωνικής μορφής και. ενεργοποιούνται με οριζόντια ασύμμετρη κίνηση, δηλαδή πιο γρήγορη προς τη μια κατεύθυνση από ότι προς την άλλη. Τροφοδοτούνται παράλληλα με την κατεύθυνση της κίνησης. Τα βαριά σωματίδια κατευθύνονται προς τα άκρα της τράπεζας πιο γρήγορα από τα ελαφρά. Τα ελαφρά παρασύρονται από ρεύμα αέρα ή νερού και κατευθύνονται οριζόντια στην τράπεζα, κάθετα προς την κίνηση και απομακρύνονται πριν φθάσουν στα άκρα. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΔΙΑ ΤΗΣ ΥΓΡΗΣ ΟΔΟΥ Τα απορρίμματα εισάγονται σε μια δεξαμενή γεμάτη με νερό, που στο βάθος της φέρει μια διάτρητη εσχάρα. Κάτω από την επίδραση του νερού και την ανατάραξη με μεγάλη ταχύτητα, όλα τα εύθρυπτα και μαλακά υλικά ελαττώνονται ως προς τις διαστάσεις. Τα κατάλοιπα (γυαλιά, μέταλλα) συγκρατούνται στο κόσκινο και αφαιρούνται. Ο δημιουργούμενος πολτός που διασχίζει το κόσκινο, μπορεί να αντληθεί. Περιέχει όλο σχεδόν το οργανικό υλικό (χαρτί, πλαστικά υλικά, καουτσούκ, απορρίμματα τροφοδοσίας κλπ.) και λίγα ανόργανα. Οι ίνες κυτταρίνης χωρίζονται από τις άλλες ύλες, δια διόδου μέσα από μαγνητικούς διαχωριστές, κυκλώνες και μαγνητικά κόσκινα. Με τη μέθοδο αυτή δημιουργούνται αρκετά απόβλητα, με σημαντική ρύπανση, που χρειάζονται δαπανηρή επεξεργασία. Α ΚΕΝΤΡΑ ΔΙΑΛΟΓΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ (Κ.Δ.Α.Υ) Τα κέντρα διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών (Κ.Δ.Α.Υ.) είναι εγκαταστάσεις όπου με συνδυασμό μεθόδων μηχανικής-χειρονακτικής διαλογής, διαχωρίζονται [23]

24 ανάμικτα μη επικίνδυνα στερεά απόβλητα ή ομάδες υλικών, τα οποία προέρχονται από διαλογή στην πηγή και ακολούθως πραγματοποιείται αναβάθμιση και δεματοποίηση των διαχωρισθέντων υλικών ανάλογα με τις απαιτήσεις της αγοράς. Τα δευτερογενή υλικά που εξάγονται από ένα Κ.Δ.Α.Υ. είναι περισσότερο εμπορεύσιμα (καθαρά) απ' ότι εάν τα υλικά αυτά επροωθούντο απ ευθείας στην αγορά, λόγω της πρόσθετης διαλογής συσκευασίας. Έτσι μπορούν να επιτευχθούν οι απαιτήσεις που θέτει η βιομηχανία και σαν αποτέλεσμα εξασφαλίζονται υψηλότερες τιμές. Η συμμετοχή του κοινού και η ευαισθητοποίησή του για το πρόγραμμα αυτό και την ανακύκλωση γενικότερα είναι παράγοντας καθοριστικός για την επιτυχία του. Για το λόγο αυτό μεγάλη βαρύτητα πρέπει να δοθεί στην ενημέρωση του κοινού με προγράμματα εκπαίδευσης και πληροφόρησης σε θέματα ανακύκλωσης. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με απ ευθείας ενημέρωση του κοινού (φυλλάδια, διαφημιστικά, επιστολές, αφίσες, αυτοκόλλητα, ημερολόγια-δώρα) είτε μέσω των Μ.Μ.Ε (τύπος, τηλεόραση, ραδιόφωνο, συνθήματα στον εξοπλισμό προγράμματος, ειδική τηλεφωνική γραμμή κ.α.). Α ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΟΙ ΧΩΡΟΙ Σημαντικό στοιχείο σχεδιασμού του Κ.Δ.Α.Υ. αποτελεί ο χώρος τον οποίο θα καταλαμβάνει, και ιδιαίτερα η κατανομή του χώρου αυτού στις διάφορες λειτουργίες. Η δυναμικότητα είναι ο κύριος παράγοντας καθορισμού της αναγκαίας επιφάνειας. Για τον σχεδιασμό της εγκατάστασης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η πιθανή μελλοντική επέκταση αυτής ώστε να διαχειρίζεται μεγαλύτερες ποσότητες υλικών καθώς και η πιθανή αύξηση των υλικών στόχων. Ένα Κ.Δ.Α.Υ. συνήθως αποτελείται από τους ακόλουθους χώρους: 1. χώρο ή χώρους υποδοχής των εισερχόμενων απορριμμάτων καθώς και παραμονής τους (προσωρινής αποθήκευσης). 2. χώρο για την διαλογή των υλικών. 3. χώρο αποθήκευσης των διαχειριζόμενων από την μονάδα υλικών. 4. χώρο ελιγμών των μέσων μεταφοράς. 5. χώρο συσκευασίας των ανακτώμενων υλικών. 6. εγκαταστάσεις συλλογής και κατακράτησης της σκόνης. 7. εγκαταστάσεις για το προσωπικό της μονάδας (κυλικείο, αποδυτήρια, WC.), γραφεία διοίκησης, χώροι για φύλαξη μικροεργαλείων και ανταλλακτικών, λεβητοστάσιο. Σύμφωνα με την Κ.Υ.Α το δάπεδο πρέπει να είναι βιομηχανικό, ειδικά εξοπλισμένο γι αυτή τη χρήση, με στιλπνή επιφάνεια και κατάλληλες κλίσεις για την τακτική έκπλυση - απολύμανση του χώρου. [24]

25 2. Οι πόρτες εισόδου-εξόδου της εγκατάστασης καθώς και η εσωτερική διαρρύθμιση του κτιρίου να είναι τέτοια ώστε να επιτρέπεται η απρόσκοπτη κίνηση των οχημάτων. 3. Επειδή κατά τις διαδικασίες εκφόρτωσης, κοσκίνησης, τεμαχισμού, δεματοποίησης γενικά παράγεται σκόνη, είναι απαραίτητη η εγκατάσταση συστήματος εξαερισμού και αποκονίωσης. Ο εξαερισμός επιτυγχάνεται από αεραγωγούς με φυγοκεντρικούς ανεμιστήρες. Τα στόμια αναρρόφησης του αέρα θα είναι τοποθετημένα πάνω από τα σημεία με τη μεγαλύτερη εκπομπή σκόνης. Σε μεγάλες εγκαταστάσεις απαιτούνται και συστήματα φίλτρων για τον διαχωρισμό της σκόνης. 4. Πρέπει να λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για την πυρασφάλεια, όπως προβλέπονται από τη σχετική νομοθεσία και να αναρτηθεί πρόγραμμα οδηγίας πυρόσβεσης. 5. Ο φωτισμός να είναι επαρκής για την καλή λειτουργία των χώρων και ιδιαίτερα στην γραμμή χειροδιαλογής. 6. Είναι απαραίτητη η περίφραξη της εγκατάστασης και η περιμετρική δενδροφύτευση με κατάλληλα φυτά για οπτική και ηχητική απομόνωση. 7. Στην είσοδο της εγκατάστασης θα αναρτηθεί πίνακας όπου θα αναγράφονται το όνομα, η διεύθυνση και το τηλέφωνο του υπεύθυνου φορέα λειτουργίας, η αρμόδια αρχή, η απόφαση άδειας λειτουργίας και έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, οι ώρες λειτουργίας της εγκατάστασης και τα τηλέφωνα επείγουσας ανάγκης. Α ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Κ.Δ.Α.Υ. Ο εξοπλισμός ενός Κ.Δ.Α.Υ. χωρίζεται στον ακίνητο (μεταφορικές ταινίες κ.λ.π.) και τον κινητό ο οποίος χρησιμοποιείται για την τροφοδοσία και την μεταφορά των υλικών. Η επιλογή του κατάλληλου εξοπλισμού λαμβάνεται υπ όψιν η μέση ημερήσια δυναμικότητα καθώς και οι ωριαίες αιχμές στην ημέρα αιχμής της εβδομάδος. Στον σχεδιασμό πρέπει να λαμβάνεται υπ όψιν η απόδοση των τμημάτων του εξοπλισμού καθώς και το διάστημα που θα βρίσκονται εκτός λειτουργίας λόγω συντήρησης. Σταθερός εξοπλισμός σε ένα Κ.Δ.Α.Υ. είναι το σύστημα μεταφοράς υλικών (είτε προς επεξεργασία είτε παραγόμενων προϊόντων) και είναι κυρίως: Μεταφορικές ταινίες Μεταφορικοί κοχλίες Πνευματικοί μεταφορείς Δονητικοί μεταφορείς [25]

26 Για την επιλογή αυτών πρέπει να ληφθούν υπ όψιν παράγοντες όπως η δυναμικότητα, το μήκος διαδρομής, η ανύψωση, τα χαρακτηριστικά των υλικών, η ταχύτητα κίνησης και το κόστος. Για την χειροδιαλογή χρησιμοποιούνται μεταφορικές ταινίες επιπέδου τύπου, που είναι και ο βασικός εξοπλισμός ενός Κ.Δ.Α.Υ. Η μεταφορική ταινία διαλογής έχει σκοπό να περνά τα υλικά εμπρός από τους χειροδιαλογείς και πρέπει να διαθέτει ικανοποιητικό πλάτος για την μεταφορά των απορριμμάτων, να κινείται με την κατάλληλη ταχύτητα ώστε να εξασφαλίζεται άνετα η διαλογή των υλικών. Ακόμα το ύψος του άνω μέρους της ταινίας για λόγους εργονομίας δεν θα πρέπει να ξεπερνάει το ένα μέτρο και το μήκος της θα πρέπει να είναι επαρκές ώστε οι διαλογείς να έχουν στη διάθεσή τους τον κατάλληλο χώρο για την εργασία τους εκατέρωθεν αυτής και για την τοποθέτηση των διαμερισμάτων συγκέντρωσης των διαχωρισθέντων υλικών. Οι μεταφορικές ταινίες ανύψωσης επί της επιφάνειας τους φέρουν κατάλληλες διατάξεις για να μην διαφεύγουν κατά τη μεταφορά τους υλικά και βρίσκονται μέσα σε σκάφη η οποία πρέπει να εμποδίζει τη διαφυγή των υλικών από τα πλάγια. Ο εξοπλισμός διαχωρισμού χρησιμοποιείται για να διαχωρίσει ένα ή περισσότερα υλικά από το ρεύμα των απορριμμάτων. Για τα συνήθη διαχωριζόμενα υλικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί ηλεκτρομαγνητικός διαχωριστής, παλμικό κόσκινο, δονητικό κόσκινο, περιστρεφόμενα κόσκινο. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί και αεροδιαχωρηστήρας, βαλλιστικός διαχωριστής, διαχωριστήρας αλουμινίου. Για την μείωση του μεγέθους των υλικών χρησιμοποιούνται δεματοποιητές, τεμαχιστές, θραυστήρες κοκκοποιητές. Ο κινητός εξοπλισμός περιλαμβάνει: 1. Κλωβούς προσωρινής αποθήκευσης υλικών: Χρησιμοποιούνται για την προσωρινή αποθήκευση των υλικών που προέρχονται αrιό τη διαλογή, καθώς και για τη μεταφορά των υλικών (εκτός του γυαλιού) στο δεματοποιητή. Ο σκελετός τους θα είναι μεταλλικός και οι επιφάνειες του πυθμένα και των πλαϊνών τοιχωμάτων κατασκευασμένα από διάτρητο μεταλλικό πλέγμα ή λαμαρίνα. Διακρίνονται σε δύο τύπους: Κλωβοί με πλευρές από πλέγμα, κατάλληλοι για συλλογή χαρτιού, πλαστικού και μεταλλικών αντικειμένων Κλωβοί με πλευρές από λαμαρίνα, κατάλληλοι για γυαλί Και τα δύο είδη πρέπει να έχουν κατάλληλες πλευρικές υποδοχές για τις περόνες του περονοφόρου, ώστε να είναι δυνατή η μεταφορά και περιστροφή τους για άδειασμα. Για τον υπολογισμό του αναγκαίου αριθμού κάδων λαμβάνεται υπόψη η ημερήσια αναμενόμενη ποσότητα κάθε είδους ανακτώμενου υλικού. 2. Περονοφόρα ανυψωτικά μηχανήματα: Είναι απαραίτητα για τη μετακίνηση και το άδειασμα των κλωβών καθώς επίσης και για τη [26]

27 φόρτωση των συμπιεσμένων ανακτημένων υλικών σε φορτηγά. Τα περονοφόρα ανυψωτικά μηχανήματα είναι εφοδιασμένα με μηχανισμό πλήρους περιστροφής πάνω στον οποίο προσαρμόζεται προσθήκη ειδικής αρπάγης (λαβίδας) που τους προσδίδει την ικανότητα ανύψωσης και περιστροφής τόσο των κλωβών όσο και των δεμάτων (μπαλών) των διαφόρων ανακτηθέντων υλικών, καθώς και την εκτέλεση των απαιτούμενων χειρισμών στο χώρο του Κ.Δ.Α.Υ. Η δυναμικότητα του Κ.Δ.Α.Υ. καθορίζει και το πλήθος των απαιτούμενων ανυψωτικών μηχανημάτων. 3. Κοντέινερ: Στο τέλος της ταινίας διαλογής υπάρχει μεταλλικό κοντέινερ, ανοικτό από πάνω, με πόρτα στο πίσω μέρος του, μέσα στο οποίο καταλήγει το υπόλειμμα της διαλογής (μη ανακτηθέντα - άχρηστα υλικά), το οποίο προορίζεται για τον χώρο τελικής διάθεσης. Στα πλαίσια της προστασίας του περιβάλλοντος η εγκατάσταση του Κ.Δ.Α.Υ. θα πρέπει να διαθέτει συστήματα περιβαλλοντικού ελέγχου όπως σύστημα ελέγχου και συλλογής σκόνης, ελέγχου θορύβου και οσμών. Γενικά οι τεμαχιστές, κοκκοποιητές, θραυστήρες, δεματοποιητές και η κοσκίνηση παράγουν σκόνη. Εξαρτάται από το μέγεθος του προβλήματος (το οποίο είναι αλληλένδετο με τις ποσότητες των διαχειριζόμενων υλικών) η προτεινόμενη λύση. Κυρίως τα πλέον χρησιμοποιούμενα συστήματα περιλαμβάνουν αεραγωγούς απαγωγής με κατάλληλες χοάνες αναρρόφησης του αέρα, πάνω από τις πλέον ρυπαίνουσες με σκόνη δραστηριότητες. Στην έξοδο του εξαερισμού πρέπει να υπάρχει σακκόφιλτρο, ηλεκτρόφιλτρο, κυκλώνας ή άλλο κατάλληλο φίλτρο κατακράτησης της σκόνης. Για την μετάδοση του θορύβου και τον περιορισμό της συνίσταται η χρησιμοποίηση κατάλληλων μονωτικών καλυμμάτων στην πηγή και τοποθέτηση ηχοφραγμάτων όπου παράγεται υψηλή στάθμη θορύβου. Σύμφωνα με την Υγ. Διάταξη Γιγ/6001/1987.Φεκ 360/TB/ όλες οι πηγές θορύβου μπορούν με κατάλληλη μελέτη, κατασκευή, στήριξη, εσωτερική μόνωση και σωστή συντήρηση να γίνουν λιγότερο θορυβώδεις. Οι οσμές δεν αποτελούν γενικά πρόβλημα για ένα Κ.Δ.Α.Υ. λόγω της μη διαχείρισης οργανικών. Μπορούν να μειωθούν με την ελαχιστοποίηση του χρόνου αποθήκευσης των ανεπεξέργαστων υλικών (όχι μεγαλύτερος των δύο ημερών), των προϊόντων καθώς και των υπολοίπων (αχρήστων) της επεξεργασίας (εντός επίσης το πολύ δύο ημερών) και με το συχνό πλύσιμο των δαπέδων Συστήματα για την εξουδετέρωση των οσμών σε ένα κεντρικό δίκτυο απαγωγής τους από την εγκατάσταση που χρησιμοποιούνται μπορεί να είναι: Διάφοροι τύποι πλυντρίδων με πληρωτικό υλικό και οξειδωτικά διαλύματα. Βιόφιλτρα. [27]