Γνωστά κα ι άγνωστα σπήλαια

Transcript

1 Εο ευνα ΝΙΑ Ο }'Σ ΤΑ '" Γνωστά κα ι άγνωστα σπήλαια της Νάοuσας Επιμέλε ια τ ου Αλέξανδρου Οικονόμου Στι ς 24 Δ ε κ εμβρ ιόυ το υ 1995 μι α ομ άδα το υ Σπηλαι ολογικ ο ύ Ελλ η νικού Εξερευνητι κού Ομι'λου (ΣΠΕΛΕΟ) εξε ρε ύνησε δ ύο από τα υπά ρχο ντα στην πε ΡlOΧ1ί Νά ο υσας σπ1jλαι α, το γνωστr5 μ ε Τ1]1' επω ν υμ ι'α Σαράντα Κάμ α ρ ες κ αι το λι γότ ερ ο γμωστό Λιμ νoσπ1jλαι O. Την ομ(χδα α ποτελούσα!ι οι Αρ γύρ ης Αργυρ ι(ιδ ης, Δ ημ 1ίτρ ης Κομ πιλ1ίρης, Γιωψο ύλα Κριτσιμ ά, Στέφωιος Νι κολα ϊδ ης κ α ι Βασι' λης Τριζώ!/ης. Η ομ ά δ α συνέταξε για αυ τή!ι την εξερε ΙJνηση ειδ Ι Κ 1ί έκ θε ση, που συνοδ ε ύεται anr5 σκ α ρι φ1ίμ ατα καθώς κ αι απr5φωτογραφι'εςγια κ ά θε (Jn1jAalO. Τα στοιχει'α αυ τά, που κ οι νοποl1ίθη κ o.j Ι και στο Δ 1ίμο Νάουσας, παρουσι ά ζον ται στ η συ νέχε ια, μ ε την ελπι'δ α να υπά ρ ξει συμ έχ ε ι α στι ς έρ ε ωιε ς. Τα υτόχ ρ ομα, κω για μα ε ιίιαι πιο ολοκλη ρ ωμ έ!η7 η μ έχρι τού ρ α το υλάχιστ ο )! κ ατ α γρ α φ1ί το υ σπηλαιολογ ι κο ύ πλού του τη ς πε ΡΙΟΧ1 ίς μ ας, α να δ ημοσιεύεται το σχετ ι κr5 ρ επ ορ τά ζ που αφορά στ1]1' πρ όσφατη (2!ο υνι'ο υ 2001) εξε ρεύνηση το υ σπηλαιό υ της Κρά στα ς στο Ροδ οχώρ ι, c5πως δημ οσι ε ύτηκ ε στον τοπι κ ό Τύπο. Οι σπηλαιολόγο ι μ ε ΤΟΥ %. Γι ώ ργ ο Γι ανν υω υ ο ή στ ιτ "Σ Λ Γ ΛΝΤΛ ΚΑ Μ ΛΙ) ΕΣ " 48

2 Ερ ε υνα ΝΙΑ Ο ΥΣ ΤΑ Α. Σπήλαια της περιοχής "Κούκος" το υ Σπηλα ιολογ ι κού Ελλ ην ικού Εξερευνητικού Ομίλου (ΣΠΕΛΕΟ) 1. Σαράντα Κάμαρες Είναι πολύ γνωστό στου ς κατοίκους και θεωρείται πολυδαίδαλο και αχανές, όπως δείχνει και τ ' όνομάτου. Το προ βλ11 θηκ ε στα ΜΜΕ όταν τρ ία παιδιά χάθηκαν στη σπηλιά και τελικά τα διέσωσε η Πυ ροσβ ε στ ική μετά από τέσσερις ώρες. Έτσι πληοοφοοηθηκε και ο ΣΠΕΛΕΟ την ύπαρξ11 της και οργάνωσεαποστολή στην περιοχ ι 1 Η πρόσβαση στη σπηλιά γίνεται με απόκρη μνο ασαφές μονοπάτι. Η ε ίσοδος είναι ελλειψοειδ 11ς, ύψους 2μ. και πλάτους 3μ. Εσωτε ρικά η σπηλιά είναι οριζόντιαμε έναν κύριο δ ιάδρομο μήκους περίπου 100 μ. χωρίς σημαντικά παρακλάδια και έτσ ι δεν μπο ρ εί να χαρακτηριστεί πολυδαίδαλη. Ο διάδρο μος αυτός κάθε 5-10 μ δ ιευρύνεται και σχη μα τίζε ι δ ιαδοχ ικές αίθουσες -"κάμαρες" κατά του ς ντόπιους-πο ι κίλων διαστάσεων ( η μεγαλύτ ερη έχει δάπ εδο 10Χ 10 μ. και ύ ψ ο ς 5 μ.) Ο ι κάμαρες μερικές φορ έ ς συνδ έονται μεταξύ του ς μ ε στε νά κ αι δυσεύρετα περά σ ματα και αυτό είναι που κάν ει τ η σπ ηλ ιά φαι νο με ν ικά π ο λύπλοκ ηκαι μπ ο ρ ε ί καν ε ίς να χάσει την έξοδο. Γ εν ικά όμως είναι εύκολη και βατή, και μό νο σ ' ένα σημείο χρειάζεται απλή αναροιχηση. Αρχικά η σπ ηλ ιά κατευθύνεται νότια και λίγο μετά το μ έσον της αλλάζε ι κατ ε ύ θυ ν ση και στρέφεται δυτικά. Τ ε λικά κλ ε ίν ει σε στενά ση μείαπου δεν χωράει το ανθρώ π ινο σώμα. Στην οροφή της τελευταίας μεγάλη ς κάμαρας φαίνεται στόμιο διαδρόμου, αλλά απαιτείται δύσκολη αναρρίχη - ση και δεν εξερευνήθ ηκε προς το παρόν. Συνολι κά οι κάμαρες είναι επτά, αλλά επε ιδή τα σχή ματά τους είναι ασαφη, μπορεί κανείς να μετρήσει και περισσότερες. Η μορφή της σπηλιάς δ είχνει ότι ε ίναι κοίτη αποξηραμένου υπόγειου ποταμού. Είναι διανοιγμένη όχι σε ασβεστόλιθο όπως ου ν ήθωξ, αλλά κυριολεκτικά μ έ σα σε απολιθώματα, κάτι ίσως μοναδ ικό γ ια τα ελλην ικά δεδο μέ να. Με μια προσεκτικότερη ματιά φαίνεται ότι τα τοιχώματα αποτελούνται από πυκνό δίκτυο απολ ιθωμένων φύλλων, μίσχων, κλαδ ιών και ριζών που Σ π ~ ),α.~ o Σa.fa.vτα. 1<:Ι~a.ρε.s Na.ou6'o.s ~:""' ' Κ ό.τοψ'1 (ΣΚQ.ρtφηι-ι-α-J Σ n.e Λ.Ε.Ο t 995 "Σ α ράντα Κάμαο ε; " - Σκαο ίφημ α 49

3 Ν/Λ ΟΥΣΤΛ φέρουν επικάλυψη σταλακτιτικού υλ ικού. Το δίκτυο αυτό δεν είναι συ μπαγές, αλλά ο ι σχη ματισμοί του χωρ ίζονται από αερ οφόρους χώρους. ώ στ ε τ ε λικά ο μ ισό ς όγκ ο ς του πετρώματος είναι κενός. 1 >8 Στην τρίτη κατά σ ει ρά κάμ α ρ α υπάρχου ν ογ κώδεις κορμο ί δ έντρων κ αι μάλιστά ένας στ έκ ει όρθιος στο μ έ σον τη ς κάμαρας σαν κο λώ να ύψους 5 μ. από το δάπε δο μέχρ ι την οροφή. Δεν είμα στ ε β έβαιοι ότι πρόκ ειται για γνήσ ια απολ ι θω ματα όπως αυτό τη ς Μ υτιλήνητ. Επ ει δή στου ς κορμού ς δεν δ ιακρίν ονται ετήσιοι δακτύλιο ι. ί σως αυτό που φαίνεται σή - μ ε ρα είναι μόνο το εξωτερ ι - κό εκ μαγείο του φυτού, δ η μιουργημένο από ε ναποθέ σει ς α λάτων ή σταλαγμιτικού υλικού, ενώ το ίδ ιο το φυτό έχε ι αποσυντ εθ ε ί. 5~. Ι Ο σταλαγμιτ ικό ς διάκο σμος τη ς σπη λιάς (και αυτός φυτικός!) είνα ι μ έτρ ιο ; κα ι αρκετά λεηλατημ ένο ς από του ς επ ισκέπτες, ιδ ίω ς κοντά στην είσοδο. Ε ίναι ό μως καταπληκτική η θ έα των απολιθωμάτων που κάνουν αυ ΤΙ1 τη σπη λ ιά μια αξιοθέατη εξαίρ εση της φύσης. Αρχαιολογικά ευρήματα εκ πρώτη ς όψεως δεν παρ ατηρή θη κ αν. Τ έ λο ς η πανίδα τη ς σπ ηλιάς αποτε λείται κυρ ίω ς από λίγες νυχτ ε ρ ίδ ε ς. 2. Λιμνοσπήλαιο Βρ ίσκ ετα ι χαμηλότερα και ανατολ ικά των Σαράντα Καμαρών. Η ε ίσοδος ε ίναι δυσ εύρ ετη στη βάση τη ς βόρε ιας ορθοπλαγ ιάς το υ οροπεδ ίου τη ς Νάο υσας. Η πρόσβαση στον κύριο χώ ρ ο τη ς σπηλ ιάς γίνε ται μ ε κατηφορ ικό διάδρο μο μη κου ; 8 μ. "Λιμνοσπη λαι ο " - Σκαο ϊφημα κατεύθυνσης νότιας, ο οποίος είναι λαξευ μένος με πλάτος και ύψο; 1 μ. και φέρε ι υποστυλώ ματα σαν στοά μ εταλλ ε ίου. Δ εν ε ίναι γνωστό ποια ή ταν η μοοφη τη ς ε ισόδου πρ ιν γίνε ι η λάξ ευση. Το κυ ρίω ς σπήλα ιο έχε ι μορφή διαδρόμου μ Ι1 κους 30 μ. και δ ιεύθυνσης από Δ προς Α. Ένα στ ενό π έ ρασμα στο μέσο ν το υ το χωρίζει στη ν ανατολ ική αίθουσα και στον δυτικό διάδρομο. Η ανατολ ική αίθουσα, στη ν οποία καταλήγε ι και η στοά τη ς εισόδου, έχει μήκο; 15 μ. πλάτος 6 μ. και ύψος 1-3 μ. Στο μ έσον τη ς το δάπ ε δο ύψωνε τα ι κατά 2 μ. σαν πατά ρι επιφανείας 5 Χ 4 μ. Το αν ατο λικ ό άκρο της αίθουσας αποτελείται από μ ια στενόμακρη διαυγή λίμνη μή κου ς 8 και βά θους 1-3 μ., τη ς ο ποίας τα δύο άκρα είναι οιφω νια - το ανατολικό βάθους 2 μ. και το δυτι κό βάθους 1.5 μ. στα οποία δε ν έχε ι γ ίνε ι κατάδυοη. 50

4 ΝΙΑ ΟΥΣ ΤΑ στενό πέρασμα που α ναφ έ ρ θη κ ε διαμέτρου 0,5 μ. το οποίο οδηγ ε ί στον δεύτερο χώρο του σπ ηλαίου, το δυτικό διάδρομο. Αυτός δεν έ χε ι λίμν ες και προς το δ υτικό του άκρο βαθ μιαία στενεύει και κλεί ν ει. Έχει μήκος πλάτο ς 1-2 ',ι 2-3 μ. 12 μ. και ύψ ος μ. Στο μ έσον το υ δαπ έδου του υπάρχ ε ι μ εγ άλη ορθογών ια το μη λαθοανασκαφή ξ, ε νώ στο σπήλα ιο βρ έθ η καν και άμα ίχνη α ρ χαιοκαπηλων και θη σαυροθ ήρων, Α π ο την ε ξε ρε ι' νη ση στο Λ ιμ νπ οοπ ήλα ι ο όπως σκαπτικά εργ αλ ε ία και έ να κό σκινο. Η λάξευ ση και διαρρ ύθμιση τη ς Υπάρχε ι αργ ή ο ο ή από Δ. πρ ο ς Α. και μάλλον τα ν ερά καταλή γ ο υν σε πηγ ές που βρίσκονται στο εξωτ ε ρ ικό ρέμα, σε απόσταση 70 μ. ανατολ ικά και στη φυ οιπ ή πρ ο έκταση τη ς σπη λιά ς. Στο δυτικό τμήμα τη ς αίθου σας υπάρχε ι μικρότε ρη λίμνη 2 Χ 2 μ. με ροή ίδιας φοράς, χωρίς όμως δυ νατότητα κατάδυσης. ε ισό δου μάλλον και αυτά είναι δικά τους έργα. Η σπηλιά είναι τ μήμ α κο ίτη ς υπόγε ιου ποτα μού, ο οπο ίος είναι ε νε ργός και ορατός στην ανατολικά αίθου σα, ε νώ ο δυτικός διάδ ρομος είνα ι πρ οφανώς η παλι ά κοίτη, και ο ποταμό ς τώρ α περνάε ι χαμηλότερα. Γι α να ολοκληρωθ ε ί η εξερεύνη ση χρ ει άζ εται σπηλαοκατάδυση στα δύ ο Προχωρώντας δυτι κά η αίθουσα τε λειώνε ι αλ σιφωνια, ε κ των οποίων το δυτικό, αν και ε ίναι λά μετά από αναρρίχηση ϋψου; 2 μ. βρίσκ εται το στενότερο, έχε ι καλύτε ρ ε ς προοπτικές συν έχ ειας. Ο δύτη ς, αφού διανύσει υποβρύ χια πο ρεία, ίσως αναδυθεί σε ά γνωστο σπή λα ι ο πιθανώς αξιό λογων διαστάσεω ν και στολι σμού. Το ανατολικό σιφών ι, ό πως αναφέρ θ η κε, μάλλον οδη γεί σε κοντιν ές πη γ ές. Το π έτρωμα της σπ ηλιάς αποτε λε ίται από φυ τικ ά απολιθ ώματα, και ειδικ ά στη ν αίθου σα υπ άρχει συνά θ ρο ι ση αρ κετών μικρών κο ρμ ών. Ο διάκοσμος είναι και εδώ μ έ τριο ς, αλλά δεν έχε ι λεηλατηθεί, ε πε ι δή η σπη λι ά δ εν ε ίναι πολύ Άπ οψη απ ο το σπ ή λαι ο τη ; Κράστας γ νω στή, Τα απολιθώματα ό μως είναι και ε δώ ε ντυπω σ ιακά. 51

5 / ί / 1 / / ' Μ έλη τη; σπηλα ιο λογι κή; ο μ άδ α ; στ/ " " Κραστα " Β. Το σπήλαιο της "Κράστ ας" στο Ροδοχώρι και ύψος π ε ρ ί τα πέντε μέτρα. Εκ ε ί βρίσκονται και τα πολλά όστρακα που ανάγ ονται στην παλαι ο λιθική ε ΠΟΧ Ι1, απ όδειξη τη ς ανθρώπιν ης παρ ο υσ ία ς ε κεί κατά την μωω ινή αυ τή π ε ρ ίοδο. από το έως το π. Χ, Ο χώρο ς έχε ι μ εγάλη επιστη μον ικ ή αξία κ αι γ ια την πρώιμη ν ε ο λι θι κή εποχή, Την εποχ Ι1 που δεν χρη σ ιμο ποιούνταν ακόμ η τα μ έταλλα. Τα ε ρ γαλεία ήταν λ ίθ ι να κ αι τα αγγ ε ία ήταν φτιαγμ ενα στο χ έρι χωρ ίς τη ΧΡ Ι1ση τροχού, που δε ν ε ίχ ε αναεαλυφθεϊ α- κόμη. Η αρχα ιολο γική έρε υνα ε ίν αι ε πομένως αναγκ αία, όπως και η μ ελέτη β ιολό γων. Το σπήλα ιο ε ίναι γε μάτο νυχτ ε ρ ίδ ε ς κ αι πά ρ α πολλά ζωύφ ια. Αυτό είναι εξαιρε τι κά σ η μαντικό, γ ιατί στα σπήλαια μπορ ε ί να μελετηθεί μια ιδια ίτ ερη εξελ ΙΚΤΙΚ Ι1 πορ εία των οργαν ι σμω ν. Ει δικι1 ο μάδα σπηλαιολόγω ν π ο υ αποτελούσαν οι Σταμάτη ; Κ ίρδης, γ εωλόγος -σπηλα ιολό γος. Βασ ίλη ς Γ ιαννόπουλοτ, διδάκτωρ γ ε ωλο γίας στην Εφορ ε ία Παλα ιοανθρωπολογ ίας-σπ η λαιολογ ίας. Θ εοφάνη ς Έλλην ας, Χριστ ίνα Γκά ρ γκουλα και Π ελαγ ία Φιλιππάτου, σπηλαιολό γο ι, ε π ισκεφθ η καν και π ρ αγμ ατοποίησαν μι α πρώτη αναγνωριοτική επίσκεψ η στο Σπήλαιο του Ροδοχωρ ίου, όπου του ς υποδέχθη κε ο νομα ο χιακός σύμ βουλος κ. Λάζαρο ς Τέμας. Η εξερεύνηση κράτη σ ε αρκετές ώρ ες. Τα μ έλη τη ς ομάδας εξερεύνησαν όλα τα επ ισκ έ - ψιμ α τμήματα του σπ ηλαίου, σ ε β άθο ς 180 μ έτρων, και 35 μέτρα κάτω από το ύψος του στομ ίου. Διαπιστώθηκ ε ότι πρό- r κ ειται γ ια ένα βαραθ ρώδ ε ς σπήλαιο με μικρ ές οπές π ε ριφ ε ρ ει ακά, γεμάτο μ ε κομμάτια οστράκων (θραυσ μάτω ν αγγείω ν) παλα ιολ ιθ ική; εποχι1ς και υπολ ε ιμ μάτων φωτιάς σ ε πολλά σημ εία. Σύμφωνα με τα πρώτα συμπ ε ράσματα, πρόκειται γ ια σπι1 λα ιο που δ η μ ιουργ ή θ η κε όταν ο ασβεστόλ ιθος, στο απώτατο παρ ε λθόν, χώρισε στα δύο. Η κύρ ια ε ίσοδός του είναι η σχισμή, και στο κατώτατο σημ ε ίο του υπάρχε ι αίθουσα δέκα επί τριάντα μ έτρα Το σπή λα ι ο δ εν προσφ έρ εται γ ια μα ζικές επισκ έ ψεις, γ ιατί ο χώρ ο ς είν αι περιορισ μ έ νος. οι καταπτώσ εις ε ίνα ι επ ι κ ίνδυνε ς και τα οηγ ματα εξαιρε τικά επισφαλή. Ωστόσο. μετά από επ ι στη μον ΙΚΙ1 έρευνα μπορούν να γίνουν κάποι ε ς βασ ι κ έ ς εργασ ίε ς για κάπο ια μικ ΡΙ1 διαδρομή. Α π οψ η απο το σπήλα ι ο τη ; Κ ρ ( ίστα ; 52