«ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ» Συνέδριο του ΤΕΕ στις 19, 20, 21 Απριλίου «ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ. ΜΙΑ ΑΝΙΣΗ ΣΧΕΣΗ»

Transcript

1 «ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ» Συνέδριο του ΤΕΕ στις 19, 20, 21 Απριλίου «ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ. ΜΙΑ ΑΝΙΣΗ ΣΧΕΣΗ» Εισήγηση του Χάρη Μυλωνά Πολιτικού Μηχανικού

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. ΑΜΟΙΒΕΣ Στις 7 Ιουνίου 2002 στο Συνέδριο του Συνδέσμου Ελληνικών Γραφείων Μελετών (ΣΕΓΜ) στην Ηλεία είχα αναφέρει ως τότε Πρόεδρος: «Από το μελέτες χωρίς έργα στο έργα.. χωρίς μελέτες και τώρα στο μελέτες χωρίς..αμοιβή». Είναι ακόμα επίκαιρο δυστυχώς. Κάποτε γινότανε μελέτες και μένανε στα συρτάρια. Μετά από τη βιασύνη να προλάβουμε, προκηρύσσουμε έργα με ελλιπείς μελέτες και τότε οι μελέτες είναι λανθασμένες και οι υπερβάσεις δεδομένες και η ευθύνη μετατίθεται στους μελετητές. Την ευθύνη όμως την έχει η Δημόσια Διοίκηση και για να μην ήμαστε άδικοι κυρίως η Πολιτική ηγεσία. Με το νέο νόμο 3316 θα έχουμε και 2

3 μελέτες σχεδόν χωρίς αμοιβές, αν δεν υλοποιηθεί άμεσα η υπόσχεση του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, που έδωσε και στη Βουλή, για άμεση υλοποίηση των «προσηκουσών» αμοιβών. Ξεκίνησα από εκεί που έπρεπε να τελειώσω. Όμως είναι το πλέον σοβαρό και αναγκαίο για να μην αποτύχει ο νέος νόμος μόλις ξεκινήσει. Και αυτό θα είναι πολύ δυσμενές όχι μόνο για τους μελετητές και στη συνέχεια για τους κατασκευαστές αλλά πρωτίστως, για την ανάπτυξη της χώρας και φυσικά την ευθύνη θα την έχει η Κυβέρνηση ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ 3

4 Η πολιτεία για την υλοποίηση των έργων έχει την ανάγκη μελετών και φυσικά των μελετητών. Η σχέση είναι άνιση γιατί η Πολιτεία αποφασίζει, πληρώνει (όταν θέλει), «κόβει και ράβει» και απαιτεί να την «προσκυνούν». Η μελέτη είναι το «αποπαίδι» στη διαδικασία παραγωγής του τεχνικού έργου. Κανείς δεν τη θέλει, αλλά είναι το αναγκαίο κακό. Στην κατασκευή φαίνεται το έργο. Εκεί γίνεται και η μεγάλη απορρόφηση. Να όμως που η μελέτη έχει να παίξει σημαντικό ρόλο. Να που πρέπει να προσέξουμε περισσότερο την ποιότητα, την πληρότητα και να πάρουμε τη μεγαλύτερη δυνατή πληροφορία. Να πάρουμε το σωστό χρονοδιάγραμμα και την προσέγγιση του πραγματικού κόστους του έργου. Να που σκοντάφτουμε τελικά πάνω στο ασήμαντο 2% 4

5 έως 3% ( και 7% έως 8% στα οικοδομικά έργα) του συνολικού κόστους του έργου. 2. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΡΓΟΥ 2.1. ΑΛΥΣΙΔΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΓΕΝΙΚΑ Γενικός Σχεδιασμός (Χωροταξικός, Οικονομικός κ.λπ.) Ειδικός Σχεδιασμός (Τοπικός, Κατά Κατηγορία κ.λπ.) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ - ΟΡΙΜΑΝΣΗ Καθορισμός Έργου (Κύρια Χαρακτηριστικά Τάξη μεγέθους κόστους) Προσέγγιση Χωροθέτησης (σε γενικό επίπεδο) Μελέτη Σκοπιμότητας (Περιβάλλον Κοινωνική αποδοχή) 5

6 Χρηματοδότηση (Ένταξη) Ακριβής Χωροθέτηση (ως άνω) ΜΕΛΕΤΕΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Διοίκηση Έργου (Σύμβουλος αν χρειαστεί) ΦάκελοςΈργου (Πλήρης) Αναγνωριστική ή Προκαταρκτική Μελέτη (Προσέγγιση κόστους + / - 20%) Χρονοδιάγραμμα (Έως και την κατασκευή του έργου σε πρώτη προσέγγιση) Πρόδρομες Εργασίες (μελέτης και όχι μόνο) Μελέτες - Συντονισμός (Προσέγγιση κόστους +/ - 10% και + / -5%) Έλεγχοι Μελετών (Πληρότητα Πλήρης έλεγχος) Δημοπράτηση (Ακριβές Χρονοδιάγραμμα) ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Κατασκευή (Εργολήπτης) Μελέτες Εργοταξίου (Εργοτάξιο, Στάδια, Ασφάλεια και Υγεία, Εφαρμογή) Επίβλεψη(Σύμβουλος Επίβλεψης) Συμμετοχή των Μελετητών στην Επίβλεψη (Αλλαγές;) Σχέδια κατασκευασμένου έργου (As Built) Παραλαβή (Προσωρινή Οριστική) Μελέτη Συντήρησης και Λειτουργίας (Κόστος) 6

7 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Συντήρηση (Έλεγχος) Λειτουργία (Κόστος) Αναβάθμιση λειτουργίας (Κοινωνικοί λόγοι, Οικονομία) Μελέτη (Για τα παραπάνω) Η πολυπλοκότητα του συστήματος απαιτεί μία διαχείριση υψηλού επιπέδου. Η συνεργασία Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα είναι απαραίτητη ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥ Η Πολιτεία (Κυβέρνηση Κράτος) Οι Μελετητές (Σύμβουλοι Μηχανικοί) οι Φορείς που γνωμοδοτούν (Τοπική Αυτοδιοίκηση, Κοινωνικοί κ.λπ.) Οι Χρηματοδοτικοί Φορείς (Κυβέρνηση, Ε.Ε., Τράπεζες κ.λπ.) 7

8 Οι Εργολήπτες Οι Χρήστες Από όλους τους παραπάνω παράγοντες εκείνος που είναι συνεχώς παρών είναι η Πολιτεία. Και εκείνος που είναι αναγκαίος σε πολλές φάσεις της αλυσίδας παραγωγής είναι οι Σύμβουλοι Μηχανικοί Μελετητές. 3.ΜΕΛΕΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ 3.1.ΓΡΑΦΕΙΑ ΕΤΑΙΡΙΕΣ Τα Γραφεία Μελετών είναι περίπου 450. Περίπου τα μισά είναι μέλη του Συνδέσμου Ελληνικών Γραφείων Μελετών (ΣΕΓΜ). Τα 8

9 περισσότερα των μεσαίων και μεγάλων γραφείων είναι μέλη του ΣΕΓΜ. Τα γραφεία αυτά έχουν 1200 εταίρους και περίπου 5000 εργαζόμενους. Τα μεσαία και μεγάλα Γραφεία Εταιρίες της χώρας μας είναι μικρά και το πολύ μεσαία για τον Ευρωπαϊκό χώρο. Η οργάνωση των γραφείων στηρίζεται τις περισσότερες φορές στην αποτελεσματικότητα και πολυπραγμοσύνη των επί κεφαλής προσπαθώντας να λειτουργήσουν, πέρα από το τεχνικό και επιστημονικό αντικείμενο, σε επιχειρηματική βάση. Το αποτέλεσμα κρίνω ότι θα είναι πολύ δυσμενές στο μέλλον. Η μεγαλύτερη όμως οργάνωση και η χρησιμοποίηση εξειδικευμένων στελεχών είναι απαγορευτική για τα οικονομικά μεγέθη 9

10 των γραφείων. Παρόλα αυτά η ποιότητα είναι τις περισσότερες φορές ικανοποιητική έως πολύ υψηλού επιπέδου, ανταγωνιζόμενη τις Ευρωπαϊκές εταιρίες ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟΙ ΜΕΛΕΤΗΤΕΣ Οι Μελετητές αυτοί είναι Α, Β, και Γ τάξεως. Η ποιότητα των μελετών ποικίλλει. Εκεί που υπάρχει πολλές φορές υστέρηση είναι στην ποσότητα της πληροφορίας και στην ποιότητα της παρουσίας του τελικού προϊόντος. 10

11 Μελετητές όμως που έχουν οργάνωση γραφείου και προσωπικού ή συνεργάτες, αποτελούν αξιόμαχες μονάδες. Άλλωστε πως θα μπορούσαν να λειτουργήσουν διαφορετικά Μελετητές Γ τάξεως με τέτοιο ύψος αμοιβών. Η σωστή οργάνωση συνεπώς ενός Μελετητή Γ τάξεως δεν διαφέρει και πολύ από ένα γραφείο Δ τάξεως ή θα πρέπει να μη διαφέρει. Με αυτήν τη λογική η φαινομενική αντίθεση «Μεμονωμένων» Μελετών και Γραφείων γίνεται ανύπαρκτη. Χρειάζεται μόνον καλή θέληση και όχι στερεότυπα. 11

12 4. ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 4.1.ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Τι θέλει η Ευρωπαϊκή Ένωση; Σωστό προγραμματισμό. Θέλει να ξέρουμε τι θέλουμε εμείς. Δηλαδή; Πλήρη προσδιορισμό του Έργου (Ωρίμανση Φάκελο Έργου) 12

13 Κόστος (Χωρίς Αποκλίσεις) Χρονοδιάγραμμα (Με ακριβή τήρησή του) Ποιότητα του Έργου ( Ελάχιστες Συμβατικές Απαιτήσεις Ε.Σ.Α. ) 4.2.ΚΡΑΤΟΣ Πως λειτουργεί η Κρατική μηχανή; Όλοι αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν προβλήματα. Μήπως δεν έχουμε τους κατάλληλους μηχανικούς; Κάπου μπορεί να λείπουν. Μπορεί να απαιτείται ενημέρωση και επιμόρφωση. Όμως έχουμε ικανοποιητικό και μερικές φορές υψηλό δημόσιο δυναμικό. Γιατί λοιπόν δεν λειτουργεί όπως πρέπει; Θα κάνω μια προσπάθεια παράθεσης των λόγων: Κακή Οργάνωση (Απαιτείται Μελέτη) Έλλειψη Πειθαρχίας (Σε αντίθεση με τον Ιδιωτικό Τομέα) 13

14 Ανυπαρξία Πρωτοβουλιών ( Πολιτική Ηγεσία) Ανυπαρξία Ευθύνης (Αντίσταση αλλά και μη Παραχώρησή της) Ιεραρχία ανίσχυρη (κρατιέται με τα δόντια) Θεσμικό Πλαίσιο που ενισχύει τη διαπλοκή (Πολιτική ηγεσία) Πως είναι δυνατόν όμως να απαιτούμε από μία αδύναμη κρατική μηχανή, χωρίς ευθύνες, χωρίς αρμοδιότητες αφού όλοι περιμένουν τους επάνω χωρίς κατοχύρωση, χωρίς οργάνωση να είναι αποφασιστική, αποτελεσματική, ικανή να αποφεύγει τις διαπλοκές και να παράγει έργο. Ήρωες είναι αυτοί που καταφέρνουν μέσα σε αυτό το περιβάλλον παράγουν ικανοποιητικό έργο. 14

15 4.3. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ Η Πολιτική Ηγεσία ( η εκάστοτε Κυβέρνηση) έχει την ευθύνη όλων των παραπάνω που ανέφερα για την Κρατική μηχανή. Αν δεν αλλάξει η νοοτροπία και δεν αναβαθμιστεί ο Δημόσιος τομέας δεν υπάρχει ελπίδα. Και ίσως θα θεωρούσε κανένας ότι ο Ιδιωτικός τομέας θα ωφελείτο από την κακή λειτουργία του Δημόσιου τομέα διότι θα προέκυπταν περισσότερες εργασίες Συμβούλων μηχανικών. Όμως είναι λάθος. Η αναβάθμιση του Δημοσίου τομέα είναι που θα δημιουργήσει ανάγκη νέων εργασιών για τους Συμβούλους Μηχανικούς με την αύξηση των απαιτήσεων για υψηλή ποιότητα. Η 15

16 Πολιτική Ηγεσία πρέπει να θέλει η ίδια ότι ζητάει η Ε.Ε.. Τον προσδιορισμό του έργου, το Κόστος, το Χρονοδιάγραμμα και την Ποιότητα. Η Ε.Ε. ζητάει τα αυτονόητα. Συνήθως όμως, αν όχι πάντα, η πολιτική ηγεσία δρα με την λογική της «αντίδρασης» και της «χρηματοδότησης». Δηλαδή αντί να ακολουθεί τη λογική της Πολιτικής βούλησης και του Προγραμματισμού μέσα σε έναν γενικότερο Σχεδιασμό και μετά στη Χρηματοδότηση λειτουργεί με γνώμονα τη Χρηματοδότηση και Κυρίως τις πιέσεις, το πολιτικό κόστος και τις ανάγκες μικρού πολιτικού ορίζοντα. Παράδειγμα ένας δρόμος φαίνεται τον κυκλοφορείς. Ένα αντιπλημμυρικό έργο δεν φαίνεται, με την παρουσία του απλά αποτρέπει. Άντε να το 16

17 θυμηθείς. Δεν αποδίδει άμεσο πολιτικό όφελος. Μόνον πολιτική ζημία όταν συμβεί το κακό. Είπατε τίποτε για την πρόοδο των αντιπλημμυρικών έργων; Ποιες ενέργειες έχουν γίνει για να βοηθηθεί η έξοδος των τεχνικών εταιριών σε άλλες χώρες; Ιδιαίτερα για τους Μελετητές που μπορούν να είναι προπομποί Νομοθετικά πλαίσια στον τομέα μας για καλύτερες μελέτες, για ανάπτυξη, για σαφή προσδιορισμό των έργων, για καταμερισμό ευθυνών γίνονται; Αυτά που γίνονται είναι ότι πιέζει η Ε.Ε., δηλαδή και εδώ λειτουργεί η λογική της «αντίδρασης». Εάν γινότανε ένα νομοθετικό πλαίσιο που ΕΜΕΙΣ θέλουμε, η Πολιτική Ηγεσία, η Κρατική μηχανή, οι Φορείς των μηχανικών και απλά, απλά και μόνο να κοιτούσαμε να είναι συμβατό με την 17

18 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία θα ήμουν ευτυχής. Έστω και εάν δεν συμφωνούσα ΦΟΡΕΙΣ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Οι Φορείς των μηχανικών με πρώτο το ΤΕΕ πρέπει να πιέσει προς τη σωστή κατεύθυνση. Ακόμα και τώρα δεν είναι αργά. Γιατί και εμείς ακολουθούμε τη λογική του «μη πειράζεις τίποτα», «βολευτήκαμε». Η πραγματικότητα όμως είναι ότι «Κουτσοβολευτήκαμε». Και έρχονται δύσκολες ώρες. Απαιτούνται από όλους μας θυσίες για μακροχρόνιους στόχους και βιωσιμότητα των Γραφείων και των 18

19 Μελετητών. Γιατί η πίτα δεν φτάνει. Αρά πρέπει να αυξηθεί όσο μπορούμε. Στόχοι για νέα θεσμικά πλαίσια. Πρέπει να παραχθεί ΠΟΛΙΤΙΚΗ επί τέλους. 5. ΔΡΑΜΑΤΙΚΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ 5.1.ΕΛΠΙΔΑ Ελπίδα ότι η Πολιτική ηγεσία θα παράγει έργο μέσα σε Γενικό Σχεδιασμό. Αυτό είναι παραγωγή Πολιτικής. Ονειρεύομαι μία Κρατική μηχανή που να δουλεύει με ευθύνη, με στόχους, με συλλογικότητα, με πειθαρχία, έξω από κάθε 19

20 διαπλοκή και με αντίσταση, όταν χρειάζεται, στην Πολιτική ηγεσία. Οραματίζουμε τους φορείς των Μηχανικών μπροστά, να παράγουν έργο για την αξιοποίηση του στο μέλλον. Και να είναι αυτοί που προκαλούν τις αλλαγές στις νέες συνθήκες. Και να είναι έτοιμοι για αυτό. Όπως ήταν το 1974 το ΤΕΕ, όταν είχε ετοιμάσει τις Προδιαγραφές και τις αμοιβές του Π.Δ Και πραγματοποιήθηκαν με Υπουργό τον τότε Πρόεδρο του ΤΕΕ, τον σημερινό Πρόεδρο του Συνεδρίου, τον Βαγγέλη Κουλουμπή. 5.2.ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ 20

21 Η ρεαλιστική προσέγγιση λέει όμως άλλα. Ότι όλα αυτά δεν θα γίνουν. Θα γίνει αναπαραγωγή των ίδιων λαθών. Θα λειτουργήσει η λογική της «αντίδρασης» και η λογική του πόσο θα μείνω εγώ σε αυτήν τη θέση. 5.3.ΕΚΚΛΗΣΗ Απόσπασμα από κείμενο που γράφτηκε πριν 2,5 χρόνια στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ από τον Κοινωνιολόγο Καθηγητή Κωνσταντίνο Τσουκαλά: 21

22 «Στο μέτρο που σχετίζονται με το σύστημα των τρεχουσών εξουσιών, όλα τα κοινωνικά φαινόμενα είναι από μία άποψη «πολιτικά». Τέτοιες γενικές αποφάσεις ελάχιστα όμως συμβάλλουν για την ανάλυση των κατ ιδίαν κοινωνικών φαινομένων. Πράγματι, η αφετηριακή παραδοχή ότι «όλα» μετέχουν εξ ορισμού της πολιτικής οδηγεί την έννοια του πολιτικού στο να απεκδύεται οποιουδήποτε ειδοποιού νοήματος.» Τότε περίπου είχα γράψει με το μικρότερο βάρος μου: Κάθε άσκηση εξουσίας ή και «πολιτικής εξουσίας» δεν είναι κατ ανάγκην Πολιτική. Ένα σύνολο ενεργειών μπορεί να παράγει Πολιτική ή όχι. Και δεν παράγεται πολιτική 22

23 όταν οι ενέργειες γίνονται με αντανακλαστική αντίδραση, χωρίς σχεδιασμό, που λαμβάνει όμως υπόψη τις ευκαιριακές συνθήκες, τις πιέσεις, το άμεσο διαμορφωμένο περιβάλλον, τις κοινωνικές ομάδες στενά. Έκκληση.λοιπόν για μια προσπάθεια παραγωγής πολιτικής. Σχεδιασμός για το μέλλον. Και μπροστά οι Φορείς των Μηχανικών 23