Υποδοχείς της οικογενείας HER και καρκίνος

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Υποδοχείς της οικογενείας HER και καρκίνος"

Transcript

1 196 βημα Kλινικησ Oγκολογιασ Τόμος 6, Τεύχος 4, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2007 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣH Υποδοχείς της οικογενείας HER και καρκίνος Π. Κουντουράκης, Α. Αρδαβάνης, Γ. Ρηγάτος 1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι κυτταρικοί υποδοχείς HER έχουν κεντρικό ρόλο στον κυτταρικό πολλαπλασιασμό, την αναστολή της απόπτωσης, την αγγειογένεση, τη διήθηση και τη μετάσταση των νεοπλασματικών κυττάρων σε απομακρυσμένους ιστούς. Τα χαρακτηριστικά και οι ιδιότητές τους, καθώς και ο ρόλος τους στη γένεση και την εξέλιξη του καρκίνου ανασκοπούνται με κάθε δυνατή συντομία. Βήμα Κλινικής Ογκολογίας 2007, 6 (4): Εισαγωγή Οι πρωτεϊνικές κινάσες είναι ένζυμα τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο σε πολλούς τομείς της κυτταρικής βιολογίας 1. Εμπλέκονται στην απόπτωση, τον κυτταρικό κύκλο, την κυτταροσκελετική αναδιάταξη, τη διαφοροποίηση, την ανάπτυξη, την ανοσολογική απάντηση έως και τη λειτουργία του νευρικού συστήματος 2. Απορρύθμιση των πρωτεϊνικών κινασών παρατηρείται σε διάφορες ασθένειες συμπεριλαμβανομένων αυτοάνοσων, νευρολογικών, καρδιαγγειακών και φλεγμονωδών νόσων, του σακχαρώδους διαβήτη καθώς και στον καρκίνο. Τα ένζυμα αυτά ταξινομούνται ως πρωτεϊνικές κινάσες σερίνης/θρεονίνης και πρωτεϊνικές κινάσες τυροσίνης. Κάποιες από αυτές τις πρωτεϊνες είναι καθαρά ενδοκυττάρια μόρια ενώ κάποια άλλα λειτουργούν ως διαμεμβρανικοί υποδοχείς. Η πρώτη κινάση τυροσίνης\υποδοχέας που ανακαλύφθηκε είναι ο υποδοχέας για τον επιδερμιδικό αυξητικό παράγοντα (EGF) 3,4. 1 Α Παθολογική Ογκολογική Κλινική, Νοσοκομείο «Ο Άγιος Σάββας». Υπεύθυνος αλληλογραφίας: Π.Κουντουράκης, Α Παθολογική Ογκολογική Κλινική, Νοσοκομείο «Ο Άγιος Σάββας», Λεωφ. Αλεξάνδρας 171, Τ.Κ Αθήνα, τηλ: , Fax.: , pantkount@hotmail.com Ι. Υποδοχείς του επιδερμιδικού αυξητικού παράγοντα Η οικογένεια υποδοχέων του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα περιλαμβάνει τους εξής υποδοχείς: EGFR\ErbB-1, HER2\Erb-B-2, HER3\ErbB-3 και HER4\ErbB-4. Οι διαμεμβρανικοί αυτοί υποδοχείς αποτελούνται από ένα εξωκυττάριο τμήμα υποδοχέα για τον προσδέτη, ένα διαμεμβρανικό τμήμα και ένα κυτταροπλασματικό τμήμα με ενζυματική δράση 5. Μέσω αυτής της δομής τα εξωκυττάρια μηνύματα μεταδίδονται και ενεργοποιούν την μεταγραφή διαφόρων γονιδίων με αποτέλεσμα την κυτταρική απάντηση. Η σύνδεση του προσδέτη με τους υποδοχείς erbb έχει σαν άμεσο αποτέλεσμα το σχηματισμό ομο- ή έτερο-διμερών. Οι πιθανοί συνδυασμοί που μπορούν να σχηματισθούν είναι δέκα, ενώ το αποτέλεσμα του διμερισμού είναι αλλαγές στη διαμόρφωση του ενδοκυτταρίου τμήματος της κινάσης, που προκαλεί την φωσφορυλίωση και επακόλουθο ενεργοποίηση της κινάσης. Έχουν βρεθεί διάφοροι προσδέτες, όπως μόρια που μοιάζουν με τον EGF, TGF-a (transforming growth factor) και νεουρεγκιουλίνες (neuregulins) που ενεργοποιούν τον υποδοχέα μετά τη σύνδεσή τους με το εξωκυττάριο τμήμα και τον επακόλουθο σχηματισμό όμο και έτερο διμερών 6. Τμήματα τυροσίνης στον υποδοχέα πιθανώς φωσφορυλιώνονται (trans ή cross- φωσφορυλίωση) από το ενδοκυττάριο τμήμα του άλλου υποδοχέα του διμερούς και συνδέονται με συμπλέγματα που μεταδίδουν

2 Υποδοχείς της οικογενείας HER και καρκίνος 197 μηνύματα και αποτελούνται από κυτταροπλασματικά ένζυμα και μετασχηματιζόμενες πρωτεΐνες. Ο ακόλουθος διαχωρισμός των συμπλεγμάτων αυτών έχει σαν αποτέλεσμα την απελευθέρωση ενεργών ενζύμων και πρωτεϊνών στο κυτταρόπλασμα, όπου ενεργοποιούν διαφορετικά μονοπάτια μεταφοράς μηνυμάτων (signal transduction cascades), όπως την οδό της ενεργοποιημένης μιτογόνου πρωτεϊνικής κινάσης (MAPΚ, mitogen activated protein kinase), της κινάσης της φωσφοϊνοσιτόλης, την αντιαποπτωτική Akt κινάση και άλλους ρυθμιστές μεταγραφής (transcriptional regulators). Ακολούθως, ενεργοποιούνται παράγοντες αντιγραφής όπως οι c-fos, c-jun, c-myc, καθώς και μεταφορείς μηνυμάτων και ενεργοποιητές αντιγραφής, όπως οι stat, NF-kB και μέλη της οικογένειας Ets 7,8 (Εικόνα 1). Τελικά, το μήνυμα αδρανοποιείται κυρίως μέσω της ενδοκυττάρωσης του συμπλέγματος υποδοχέαπροσδέτη. Το περιεχόμενο των παραγομένων ενδοσωμάτων ακολούθως κατατμείται και αποσυντίθεται ή ανακυκλώνεται στην κυτταρική μεμβράνη 9. α. Μορφογένεση-εξέλιξη υποδοχέων ERBB Το μονοπάτι σημάτων μέσω της οικογενείας των υποδοχέων EGF έχει διατηρηθεί αλλά και προσαρμοστεί κατά την διάρκεια της εξέλιξης. Στο νηματώδιο Caenorhabolitis elegans έχει ανακαλυφθεί ένα πρωτόγονο σύστημα που αποτελείται από ένα μοναδικό προσδέτη, όπου έχει πολλά κοινά με τον EGF, ο οποίος καλείται LIN-3 και ένας υποδοχέας, ο οποίος ονομάζεται LET-23 10,11. Στον οργανισμό αυτό το σύστημα παίζει κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξή του καθώς και στον τελικό προορισμό διαφορετικών τύπων κυττάρων. Σε έντομα, όπως στη Drosophila melanogaster, έχουν ανακαλυφθεί 4 διαφορετικοί προσδέτες και ένας υποδοχέας 12. Όσο ανεβαίνει η κλίμακα της εξέλιξης αυξάνει ο αριθμός των προσδετών και των υποδοχέων που απαρτίζουν το EGFR σύστημα. Στα θηλαστικά έχουν ταυτοποιηθεί 4 υποδοχείς και τουλάχιστον 10 προσδέτες 13. Ο κρίσιμος ρόλος των υποδοχέων ErbB στην ανάπτυξη έχει αποδειχθεί έπειτα από μελέτες σε γενετικά διαφοροποιημένα ινδικά χοιρίδια. Μηδενικές μεταλλάξεις (null mutations) σε γονιδιακούς τόπους σχετικά με τους ErbB υποδοχείς είναι θανάσιμες. Απώλεια του γονιδίου για τον ErbB1 οδηγεί σε εμβρυϊκό ή περιγεννητικό θάνατο με το ινδικό χοιρίδιο να παρουσιάζει ανωμαλίες σε διάφορα όργανα, όπως ο εγκέφαλος, το δέρμα οι πνεύμονες και ο γαστρεντερικός σωλήνας Απώλεια του γονιδίου για τον ErbB2 υποδοχέα έχει σαν συνέπεια το θάνατο του Εικόνα 1. Ενεργοποίηση των υποδοχέων μετά από σύνδεσή τους με προσδέτες -διμερισμός-οδοί μεταβίβασης σημάτων.

3 198 βημα Kλινικησ Oγκολογιασ Τόμος 6, Τεύχος 4, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2007 ινδικού χοιριδίου κατά τη διάρκεια της κυοφορίας από ελαττωματική κατασκευή των κοιλοτήτων της καρδιάς 17, κάτι το οποίο συμβαίνει και κατά την απώλεια του γονιδίου για τον ErbB4 υποδοχέα 18. Όσον αφορά την απώλεια του γονιδίου για τον ErbB3 υποδοχέα τα ινδικά χοιρίδια παρουσιάζουν ανωμαλίες στις βαλβίδες της καρδιάς, καθώς και στην κατασκευή του νευρικού τους συστήματος, με συνέπεια τον θάνατο 19. Σε αντίθεση με τις θανάσιμες συνέπειες της απώλειας της λειτουργίας ενός γονιδίου που σχετίζεται με την έκφραση των υποδοχέων EGFR στα ινδικά χοιρίδια, η απώλεια της λειτουργίας ενός γονιδίου που σχετίζεται με την έκφραση ενός συνδέτη δεν είναι τόσο δραματικές. Για παράδειγμα, όσον αφορά τον TGF-α τα ινδικά χοιρίδια είναι βιώσιμα και γόνιμα, αλλά παρουσιάζουν ανωμαλίες στους οφθαλμούς και τους θύλακες των τριχών 20. Οι ErbB υποδοχείς έχουν σημαντικό ρόλο και μετά τη γέννηση σε πολλά όργανα, όπως για παράδειγμα στη περίπτωση του μαζικού αδένα του οποίου η ανάπτυξη και διαφοροποίηση πραγματοποιείται κυρίως μετά τη γέννηση. Μελέτες που έχουν διενεργηθεί έχουν οδηγήσει στα εξής συμπεράσματα: η κύρια λειτουργία του ErbB1στην ανάπτυξη του μαζικού αδένα σχετίζεται με τη ανάπτυξη των πόρων 21, ενώ οι υποδοχείς ErbB2 και ErbB4 παίζουν κρίσιμο ρόλο στην διαφοροποίηση των λοβίων του μαστού καθώς και στη γαλουχία 22,23. β. Μέλη της οικογενείας των υποδοχέων του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα Το πρώτο μέλος της οικογενείας των ΕGF υποδοχέων είναι ο EGFR1 (ErbB1 ή HER-1). Είναι γλυκοπρωτεΐνη και έχει μοριακό βάρος 170KDa 24. Το γονίδιο που ελέγχει την έκφραση και τη λειτουργία του βρίσκεται στο 7p12 χρωμόσωμα. Ο EGFR υπερεκφράζεται σε διάφορες νεοπλασίες όπως του μαστού, πνεύμονα, προστάτη, στομάχου, παχέος εντέρου και κεφαλής και τραχήλου 25,26. Ποσοτικές μελέτες σχετικές με την σύνδεση με τον EGF σε κύτταρα έχουν αναδείξει την ύπαρξη δύο ειδών υποδοχέων EGFR στην κυτταρική μεμβράνη: υποδοχείς EGFR υψηλής συγγενείας με τους προσδέτες, οι οποίοι αποτελούν και τη μειονότητα (2-5%) και υποδοχείς EGFR χαμηλής συγγενείας, οι οποίοι αποτελούν την πλειονότητα (95-98%) 27,28. Έχουν παρατηρηθεί 3 τύποι μεταλλάξεων του EGFR. Συχνότερος είναι ο τύπος ΙΙΙ και καλείται EGFR VIII ή de2-7egfr ή AEGFR. Στον EGFR VIII υπάρχει έλλειμμα στο εξωκυττάριο τμήμα του υποδοχέα και συγκεκριμένα στη θέση 267 της σειράς των αμινοξέων. Στο μεταλλαγμένο γονίδιο το οποίο αποκωδικοποιείται στον υποδοχέα EGFR VIII παρατηρείται διαγραφή των εξονίων 2-7 που κωδικοποιούν την περιοχή του εξωκυτταρίου τμήματος του υποδοχέα. Η πρωτεΐνηυποδοχέας που αποκωδικοποιείται έχει μοριακό βάρος 145 KDa και έχει μονίμως την ενεργό μορφή 29. Μελέτες σχετικές με τον EGFR VIII έχουν δείξει ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των νεοπλασιών, καθώς είναι ένας ενεργοποιημένος υποδοχέας, ο οποίος δρα ανεξάρτητα από την επίδραση προσδετών 30. Μεταλλάξεις του EGFR υποδοχέα παρατηρούνται συχνά σε διάφορες νεοπλασίες, όπως στα γλοιώματα, στο μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα, στον καρκίνο των ωοθηκών και του προστάτη 31. Ο υποδοχέας HER-2 είναι γλυκοπρωτεΐνη με μοριακό βάρος 185KDa. Το γονίδιο το οποίο ελέγχει την έκφραση και τη λειτουργία του βρίσκεται στο 17q21 χρωμόσωμα. Υπερέκφραση του HER-2 παρατηρείται κυρίως στον καρκίνο του μαστού και σε μικρότερη συχνότητα στον καρκίνο του πνεύμονα του προστάτη, του στομάχου και των ωοθηκών 32,33. Ο HER-3 υποδοχέας είναι μια διαμεμβρανική γλυκοπρωτεΐνη και έχει μοριακό βάρος 160KDa. Το γονίδιο που ελέγχει την έκφραση και τη λειτουργία του υποδοχέα HER-3 βρίσκεται στο 12q13 χρωμόσωμα 33. Παρά το ότι το τμήμα της τυροσινικής κινάσης έχει υψηλή συγγένεια με τα ανάλογα τμήματα των υπολοίπων υποδοχέων EGFR είναι μη λειτουργικό και απαιτείται να διμεριστεί με άλλο υποδοχέα δεν σχηματίζει ομοδιμερή για να ενεργοποιήσει τα μονοπάτια μεταβίβασης του σήματος 34. Υπερεκφράζεται κυρίως σε κακοήθειες του μαστού, πνεύμονα, παγκρέατος και στομάχου. Το γονίδιο που ελέγχει την έκφραση και τη λειτουργία του υποδοχέα HER-4 βρίσκεται στο 2q χρωμόσωμα και κωδικοποιεί μια διαμεμβρανική γλυκοπρωτεΐνη με μοριακό βάρος 180KDa 35. Ο υποδοχέας HER-4 παίζει κριτικό ρόλο στην ανάπτυξη καρδιοπαθειών και κακοηθειών (καρκίνο του μαστού και ωοθηκών), καθώς και στην ανάπτυξη και διαφοροποίηση διαφόρων ιστών και οργάνων, ειδικά στο καρδιαγγειακό και νευρικό σύστημα καθώς και στο μαζικό αδένα 36. γ. Συνδέτες των υποδοχέων του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα Οι υποδοχείς της EGFR οικογένειας ενεργοποιούνται απο διάφορους προσδέτες που καλούνται EGF-σχετιζόμενοι πεπτιδικοί αυξητικοί παράγοντες 37. Αυτοί παράγονται αρχικά ως διαμεμβρανικά πρόδρομα μόρια, ενώ ακολούθως υφίστανται πρωτεόλυση και απελευθερώνονται 38. Ο επιδερμικός αυξητικός παράγοντας (EGF), η αμφιρεγκουλίνη (amphiregulin, AR), ο αυξητικός

4 Υποδοχείς της οικογενείας HER και καρκίνος 199 παράγοντας μεταμόρφωσης α (Transforming Growth Factor a, TGfa) συνδέονται ειδικά με τον HER-1. Η β-σελουλίνη (betacellulin, BTC), η επιρεγκιουλίνη (epiregulin, ERR), ο Ηeparin-binding EGF (HB-EGF) έχουν τη δυνατότητα να συνδέονται με τον υποδοχέα HER4. Οι νεoυρεγκιουλίνες (NRG-neuregulins) μπορούν να συνδεθούν με τους HER-3 και HER-4 υποδοχείς. Συγκεκριμένα οι NRG-1, NRG-2 συνδέονται με τους HER-3 και HER-4 υποδοχείς, ενώ οι NRG-3, NRG-4 με τον HER-4 υποδοχέα (Πίνακας 1). Παρά τις εντατικές έρευνες και τον μεγάλο αριθμό προσδετών που έχουν αναγνωρισθεί για τους υποδοχείς HER-1, HER-3, HER-4 δεν έχει αναγνωρισθεί φυσικός συνδέτης για τον υποδοχέα HER-2. Μελέτες υποστηρίζουν ότι η κύρια δράση του υποδοχέα HER-2 είναι σαν συν-υποδοχέας (co-receptor). Φαίνεται ότι ο υποδοχέας HER-2 χρησιμοποιείται για τον σχηματισμό ετεροδιμερούς απο τους άλλους υποδοχείς της οικογένειας EGFR και παίζει κύριο ρόλο στην ενδυνάμωση του σήματος από τους EGFR υποδοχείς Με εξαίρεση τον EGF οι προσδέτες των EGFR υποδοχέων γενικά δρουν ως αυτοκρινικοί ή παρακρινικοί αυξητικοί παράγοντες. Μέσω της διαθεσιμότητας του προσδέτη ελέγχεται η ικανότητα και ο ρόλος του στη μετάδοση του μηνύματος. Οι HER-προσδέτες εμφανίζουν συγκεκριμένη έκφραση που είναι ειδική για διαφορετικά όργανα, καθώς και στις διάφορες φάσεις της ανάπτυξης και διαφοροποίησης του οργάνου. Για παράδειγμα, στο πάγκρεας παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις NRG-4 42, ενώ η έκφραση του NRG-3 σχετίζεται με την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος 41. Πειράματα που έχουν γίνει σε ινδικά χοιρίδια σχετικά με την έκφραση των EGF, AR και TGFα αποδεικνύουν ότι η λειτουργική διαφοροποίηση του μαζικού αδένα απαιτεί τη συνέργεια των ανωτέρω προσδετών, ενώ η έκφραση της AR είναι υψηλότερη κατά την ανάπτυξη των πόρων και μόνο η ανεπάρκεια AR συνδέεται με ατελή ανάπτυξη των πόρων 46. Τα βιοχημικά χαρακτηριστικά των προσδετών παίζουν κριτικό ρόλο στη διαφοροποίηση των μηνυμάτων. Πίνακας 1. Υποδοχείς erbb και οι προσδέτες τους Υποδοχείς Προσδέτες HER-1 AR, BTC, EGF, EP,HB-EGF,TGF-a HER-2 κανείς HER-3 NRG 1, NRG 2 HER-4 BTC, EP, HB-EGF, NRG 1, NRG 2, NRG 3, NRG 4 AR: Amphiregulin, BTC: Beta-cellulin, EGF: Epidermal growth factor, ER: Epiregulin, HB-EGF: Heparin-binding growth factor, NRG 1,2,3,4: Neuregulin 1,2,3,4, TGF-a: Transforming growth factor Οι προσδέτες είναι μόρια διπολικά. Αυτή η ιδιότητά τους καθορίζει με ποιους υποδοχείς θα συνδεθούν και ποιας φύσης διμερή θα σχηματισθούν 47. Για παράδειγμα, όσον αφορά το συνδέτη NRG-1 αποδείχθηκε ότι στο Ν-τελικό άκρο του περιέχονται τμήματα που ορίζουν τη σύνδεσή του αρχικά με τον ErbB3 ή ErbB4 υποδοχέα και ακολούθως το C-τελικό άκρο του προσδέτη ορίζει το άλλο μέλος της οικογένειας υποδοχέων ErbB με το οποίο θα σχηματισθεί το διμερές 48. Ο δεύτερος υποδοχέας είναι συνήθως ο ErbB2, για τον οποίο έχει δεχθεί ότι αυξάνει τη «συγγένεια» με τον προσδέτη σε όλα τα ErbB ετεροδιμερή. Ένα άλλο σημαντικό βιοχημικό χαρακτηριστικό των προσδετών είναι η διαφορετική συγγένεια σύνδεσης που έχουν με τους υποδοχείς. Το χαρακτηριστικό αυτό επηρεάζει την ένταση και τη διάρκεια του μηνύματος. Μελέτες που έχουν γίνει σε χαμηλής συγγενείας ErbB προσδέτες με τους αντίστοιχους υποδοχείς δείχνουν ότι αυτοί εμποδίζουν την αρνητική ρύθμιση (downregulation) και την αποσύνθεση τους 49. Αυτό ίσως μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι χαμηλής συγγενείας συνδέτες πιθανώς να επιφέρουν μεγαλύτερης έντασης και διάρκειας μηνύματα από ότι οι υψηλής συγγενείας συνδέτες. Άλλη σημαντική ιδιότητα των προσδετών είναι η σταθερότητα της σύνδεσης του συμπλέγματος υποδοχέα-προσδέτη σε μεταβολές του ph, η οποία επηρεάζει τη βιοδιαθεσιμότητά του 29. Για παράδειγμα, προσδέτες όπως ο EGF, όπου η σύνδεση του με τον υποδοχέα ειναι ανθεκτική σε μεταβολές του ph οδηγεί τον υποδοχέα στα λυσοσώματα και στην κατάτμηση και αποσύνθεση, ενώ άλλοι προσδέτες, όπως ο NRG-1, TGFa διαχωρίζονται από τους αντίστοιχους υποδοχείς τους στο ενδοσωμιακό ph και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την ανακύκλωση του υποδοχέα στη μεμβράνη και την ενδυνάμωση του σήματος. δ. Ενδοκυττάρωση συμπλεγμάτων υποδοχέωνπροσδετών Κατά τη διάρκεια της ολοκλήρωσης της μεταβίβασης των σημάτων, τα ενεργοποιημένα συμπλέγματα ΕGFR υφίστανται ενδοκυττάρωση σε εγκολπώσεις που επικαλύπτονται από κλαθρίνη. Οι υποδοχείς που υπέστησαν εδοκυττάρωση ακολουθούν δύο διαφορετικές πορείες. Στην πρώτη, μέσω της ουμπικουϊτίνης λιγκάσης (ubiquitin ligase Cbl) τα συμπλέγματα υποδοχέων-προσδετών οδηγούνται σε πρόωρα ενδοσώματα, όπου και αποσυντίθενται στα λυσοσώματα. Αντιθέτως, σε απουσία της Cbl ή όταν η v-cbl είναι παρούσα, οι υποδοχείς ανακυκλώνονται στην κυτταρική μεμβράνη 50. Η τυροσίνη 1045 στον ΕGFR είναι απαραίτητη για τη μειορρύθμισή του

5 200 βημα Kλινικησ Oγκολογιασ Τόμος 6, Τεύχος 4, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2007 μέσω της Cbl. Μετάλλαξη στην τυροσίνη 1045 οδηγεί στην ενδυνάμωση των σημάτων μέσω του ΕGFR, ενώ είναι περισσότερο μιτογόνος σε σύγκριση με τη φυσιολογική πρωτεΐνη (wild type) 51. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας για την «τύχη» των υποδοχέων αποτελεί και η σταθερότητα του ενεργοποιημένου συμπλέγματος προσδέτη-υποδοχέα στο μετρίως όξινο περιβάλλον του ενδοσώματος. Τα ενεργοποιημένα ΕGFR ομοδιμερή είναι σχετικά σταθερά και παραμένουν συνδεδεμένα με τη Cbl. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα συμπλέγματα να οδηγούνται στα λυσοσώματα και να αποσυντίθενται. Αντίθετα, τα ετεροδιμερή ΕGFR/HER-2 είναι λιγότερο σταθερά με αποτέλεσμα να διασπώνται και να διαχωρίζονται από τη Cbl, οπότε οι υποδοχείς ανακυκλώνονται και επιστρέφουν στην κυτταρική μεμβράνη 52. ΙΙ. Καρκίνος και HER υποδοχείς α. Καρκινογένεση Η ανάπτυξη καρκίνου είναι διαδικασία που χαρακτηρίζεται από πολλά στάδια ξεκινώντας από την καλοήθη υπερπλασία και καταλήγοντας σε νεοπλασία ικανή να μεθίσταται σε άλλα όργανα. Κατά τη διάρκεια αυτών των σταδίων τα κύτταρα αποκτούν νέες ιδιότητες οι οποίες είναι αναγκαίες ώστε να αποκτήσουν τον κακοήθη φαινότυπο 53. Τα κύτταρα αποκτούν δυναμικό αναπαραγωγής και διαιρούνται συνεχώς παρακάμπτοντας τα σημεία ελέγχου του κυτταρικού κύκλου, καθώς και την αναστολή πολλαπλασιασμού λόγω κυτταρικής επαφής που φυσιολογικά θα τα οδηγούσαν στην απόπτωση. Για την ανάπτυξη του κυττάρου πέρα από ένα συγκεκριμένο μέγεθος, ο αρχικός όγκος πρέπει να αυξήσει την παροχή σε θρεπτικά συστατικά και Ο 2 μέσω του σχηματισμού νέων αγγείων. Το τελικό στάδιο συνεπάγεται ότι τα κύτταρα αποκτούν διάφορα νέα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την ικανότητα να μεθίστανται και να εισβάλλουν σε απομακρυσμένους ιστούς 54. Έχει αποδειχθεί ότι οι υποδοχείς HER έχουν κεντρικό ρόλο στο καθένα από αυτά τα στάδια συμπεριλαμβανομένων του κυτταρικού πολλαπλασιασμού, της αναστολής της απόπτωσης, της αγγειογένεσης, της διήθησης και μετάστασης σε απομακρυσμένους ιστούς 55. β. Κυτταρικός πολλαπλασιασμός και HER υποδοχείς Τα καρκινικά κύτταρα χαρακτηρίζονται από την ικανότητά τους να διαφεύγουν από τα φυσιολογικά σήματα αναστολής της ανάπτυξης και να πολλαπλασιάζονται αυτόνομα. Η ενεργοποίηση των erbb υποδοχέων οδηγεί τα καρκινικά κύτταρα μέσω των σημείων ελέγχου του κυτταρικού κύκλου. Ο HER-2 υποδοχέας είναι ιδιαίτερα σημαντικός σε αυτό το στάδιο. Η υπερέκφραση του έχει δειχθεί ότι απορρυθμίζει την G 1 -S διέλευση μέσω διαφοροποίησης της δραστηριότητας των G 1 ρυθμιστών: Ε κυκλίνη-cdk2 συμπλέγματα, κυκλίνη D, c-myc και την κυκλίνο-εξαρτώμενη κινάση- απαγορευτή p27. Το σύμπλεγμα Ε-CDK2 είναι υπεύθυνο για την είσοδο στον κυτταρικό κύκλο. Μπορεί να υπορρυθμιστεί από διαφορετικούς μηχανισμούς συμπεριλαμβανομένου και του p Όταν το p27 συνδέεται με την c-myc πρωτεΐνη και την κυκλίνη D, το σύμπλεγμα Ε-CDK2 είναι ενεργό και ξεκινά την είσοδο στον κυτταρικό κύκλο. Αντιθέτως, όταν το p27 είναι ελεύθερο είναι ικανό να συνδεθεί με το σύμπλεγμα Ε κυκλίνη-cdk2 και να αναστείλει τη δράση του. Η ενεργοποίηση των HER-2 υποδοχέων έχει σαν αποτέλεσμα αυξημένα επίπεδα c-myc πρωτεΐνης και κυκλίνης D, με αποτέλεσμα την σύνδεσή τους με τη p27 και τη μείωση του ελεύθερου p27. Έτσι, η υπερέκφραση του HER-2 οδηγεί στην ενίσχυση της δράσης του συμπλέγματος Ε κυκλίνη-cdk2 και στον έντονο κυτταρικό πολλαπλασιασμό 57. Η αναστολή μέσω αντισωμάτων της δράσης των HER-2 υποδοχέων έχει σαν αποτέλεσμα τη συσσώρευση κυττάρων στη φάση G 1 και απενεργοποίηση του συμπλέγματος Ε κυκλίνη-cdk2. Αυτό συμβαίνει διότι η αναστολή της δράσης των HER-2 υποδοχέων οδηγεί σε αρνητική ρύθμιση τις MAPK και PI3/Akt οδούς μεταβίβασης σημάτων με αποτέλεσμα τη μείωση των επιπέδων c-myc και κυκλίνης D. Χαμηλά επίπεδα πρωτεϊνών που συνδέονται με τη p27 έχει σαν αποτέλεσμα η p27 να συνδέεται με το σύμπλεγμα Ε-CDK2. Η απενεργοποίηση του συμπλέγματος Ε- CDK2 είναι η κύρια αιτία της αναστολής του κυτταρικού κύκλου στη φάση G 1 και η διακοπή του κυτταρικού πολλαπλασιασμού 58. γ. Κυτταρική επιβίωση και HER υποδοχείς Η αθανασία είναι χαρακτηριστικό που αποκτάται κατά την εξέλιξη του κακοήθους φαινοτύπου. Ο κυτταρικός θάνατος ρυθμίζεται από δύο διαφορετικούς μηχανισμούς. Η εξωγενής οδός ενεργοποιείται από εξωτερικά σήματα και πραγματοποιείται μέσω υποδοχέων θανάτου, όπως ο υποδοχέας του παράγοντα νέκρωσης νεοπλασίας (TNFR, tumor necrosis factor receptor) ή ο FAS. Η ενεργοποίηση αυτών των υποδοχέων οδηγεί σε απόπτωση μέσω της διάσπασης της κασπάσης 8 59,60. Η ενδογενής οδός ρυθμίζεται από τα επίπεδα και την εντόπιση προ- και αντι- αποπτωτικών μελών της BCL οικογενείας. Χαρακτηρίζεται από την απελευθέρωση του κυτοχρώματος C και την

6 Υποδοχείς της οικογενείας HER και καρκίνος 201 ενεργοποίηση της κασπάσης 9 61,62. Η οδός PI3/Akt, η οποία ενεργοποιείται από τους HER υποδοχείς, είναι σημαντική στο να ρυθμίζει την κυτταρική επιβίωση, διότι τα Akt υποστρώματα ελέγχουν άμεσα μηχανισμούς απόπτωσης, όπως το να αναστέλλουν το προαποπτωτικό μέλος BAD της οικογένειας BCL και την κασπάση 9. Το Akt ακόμη φωσφορυλιώνει στόχους που έμμεσα επηρεάζουν την κυτταρική επιβίωση. Η φωσφορυλίωση παραγόντων αντιγραφής αναστέλλει την έκφραση διαφόρων γονιδίων που είναι σημαντικά για την απόπτωση όπως το FASC. Επίσης, το Akt ενεργοποιεί το NF-kB, αυξάνει τα επίπεδα του BCL-X L και άλλων αναστολέων της απόπτωσης. Επιπρόσθετα, η STAT (signal transducer and activator of transcription), που ενεργοποιείται από τους HER υποδοχείς, συνδέεται με αυξημένα επίπεδα του BCL- X L (pro-survival) 63. δ. Μετάσταση και HER υποδοχείς Η ικανότητα του κυττάρου να μεταναστεύει και να διηθεί τη βασική μεμβράνη προσδίδει τη δυνατότητα στο καρκινικό κύτταρο να μεθίσταται. Έχει δειχθεί ότι οι οδοί MAPK και PI3 παίζουν σημαντικό ρόλο στην κυτταρική μετανάστευση. Η διέγερση των HER-3 και HER-4 υποδοχέων από νεουρεγκιουλίνες συνδέεται με διήθηση καθώς και την απόκτηση πρωτεολυτικών ιδιοτήτων από τα καρκινικά κύτταρα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην αυξημένη έκφραση των μεταλλοπρωτεϊνασών του στρώματος MMP-2, MMP-9, καθώς και στην σερίνη πρωτεάση του ενεργοποιητή ουροκινάσης πλασμινογόνου UPA και του υποδοχέα του UPAR ε. Αγγειογένεση και HER υποδοχείς Η αγγειογένεση ξεκινά σε αρχικά στάδια κατά την ανάπτυξη του όγκου και είναι αναγκαία για την ανάπτυξή του και την μετάσταση. Οι HER υποδοχείς σχετίζονται με την παραγωγή παραγόντων αγγειογένεσης από τα καρκινικά κύτταρα, όπως ο VEGF (vascular endothelial growth factor), ιντερλευκίνες, αγγειοποιητίνη 1, αυξητικοί παράγοντες ινοβλαστών και άλλοι 64,67. στ. Προγνωστική αξία HER υποδοχέων Η υπερέκφραση των υποδοχέων EGFR και HER- 2 σχετίζεται με κακή πρόγνωση στον καρκίνο του μαστού 68,69. Η προγνωστική αξία της υπερέκφρασης των υποδοχέων αυτών σε άλλες νεοπλασίες είναι ασαφής. Η προγνωστική αξία των EGFR και HER-2 έχει ερευνηθεί σε πολλές μελέτες. Αν και η έκφραση αυτών των πρωτεινών συνδέεται συχνά με χειρότερη πρόγνωση, δεν έχει αποσαφηνιστεί η αξία αυτών σαν ανεξάρτητων προγνωστικών παραγόντων 70. Σε ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα έχει παρατηρηθεί κακή πρόγνωση σε ασθενείς με υψηλά επίπεδα συνέκφρασης των EGFR και HER-2 σε σύγκριση με ασθενείς που παρουσιάζουν έκφραση μόνο του ενός υποδοχέα 71. Άλλες μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σε καρκίνο ουροδόχου κύστεως από μεταβατικό επιθήλιο και επιδερμοειδούς καρκίνου της στοματικής κοιλότητας παρουσιάζουν παρόμοια αποτελέσματα Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί, ότι λόγω της αυξημένης έκφρασης των υποδοχέων erbb στα νεοπλάσματα παρατηρείται συνέκφραση των υποδοχέων αυτών στην πλειονότητα των νεοπλασιών. Αυτό το φαινόμενο πιθανώς να είναι σημαντικό στην παθογένεια της νεοπλασίας. Επίσης, δεν έχει αποσαφηνιστεί ο ρόλος των υποδοχέων HER-3 και HER-4 στην βιολογία του καρκίνου in vivo 75,76. Οι περισσότερες μελέτες έχουν γίνει στον καρκίνο του μαστού με αντικρουόμενα αποτελέσματα. Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι η έκφραση των υποδοχέων HER-3 στο καρκίνο του μαστού συνδέονται με κακούς προγνωστικούς παράγοντες, όπως το μέγεθος του όγκου και η διήθηση των λεμφαδένων 77,78. Αντίθετα, άλλοι ερευνητές έχουν βρει ότι η έκφραση του HER-3 συνδέεται με βελτιωμένη 10ετή επιβίωση καθώς και με ευνοϊκούς προγνωστικούς παράγοντες. όπως η ύπαρξη οιστρογονικών υποδοχέων 79,80. Όσον αφορά την έκφραση των HER-4 υποδοχέων στο καρκίνο του μαστού ερευνητές συνδέουν την έκφραση των HER-4 υποδοχέων με μεγαλύτερη επιβίωση, ύπαρξη οιστρογονικών υποδοχέων, χαμηλή πιθανότητα υποτροπής, ενώ άλλοι συνδέουν την έκφρασή τους με αρνητικούς προγνωστικούς παράγοντες 81,82. Αποτελέσματα σε κυτταρικές σειρές καρκίνου του μαστού παρουσιάζουν τα ίδια αντικρουόμενα αποτελέσματα 83,84. Καθώς λείπουν πολλά κομμάτια για να συμπληρωθεί το «παζλ» της καρκινογένεσης, θα πρέπει να περιμένουμε αρκετά μέχρι να εντάξουμε πλήρως τους υποδοχείς erbb σε ένα αποτελεσματικό μοντέλο πρόληψης, πρόβλεψης και στοχευμένης θεραπείας των κακοήθων νεοπλασιών. ΥΠΟΜΝΗΜΑ [Ερμηνεία όρων] Διμερισμός: η διαδικασία κατά την οποία σχηματίζεται ένα σύμπλεγμα αποτελούμενο από δύο υποομάδες Ενδοκυττάρωση: πρόσληψη υλικού από ένα κύτταρο με σχηματισμό ενός κυστιδίου

7 202 βημα Kλινικησ Oγκολογιασ Τόμος 6, Τεύχος 4, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2007 Ετεροδιμερές: διμερές αποτελούμενο από δύο διαφορετικές υπομονάδες Νηματώδιο: είδος πολυκυτταρικού οργανισμού που ανήκει στην οικογένεια των ελμίνθων Ομοδιμερές: διμερές αποτελούμενο από δύο ίδιες υπομονάδες Προσδέτης: κάθε μόριο που προσδένεται σε ένα άλλο μόριο. Συνήθως ένας μεταβιβαστής σε ένα υποδοχέα ΑBSTRACT P. KOUNTOURAKIS, A. ARDAVANIS, G. RIGATOS. Erb receptor family and Cancer. HER receptors role in various stages of biology as cell proliferation, apoptosis, angiogenesis, invasion and migration of cancer cells is crucial. In this short paper their characteristics, properties and role in carcinogenesis are reviewed. Forum of Clinical Oncology 6 (4): , ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Schlessinger J. Cell signaling by receptor tyrosine kinases. Cell 2000;103: Cohen P. The role of protein phosphorylation in human health and disease.eur. J Biochem 2001;268: Cohen S, Ushiro H, Stoscheck C, et al. A native 170,000 epidermal growth factor receptor-kinase complex form shed plasma membrane vesicles. J Biol Chem 1982;257: Carpenter G. Receptors for epidermal growth factor and other polypeptide mitogens. Ann Rev Biochem 1987;56: Ullrich A, Schlessinger J. Signal transduction by receptors with tyrosine kinase activity. Cell 1990;61: Yarden Y. The EGFR family and its ligands in human cancer: signalling mechanisms and therapeutic opportunities. Eur J Cancer 2001;37:S3-S8. 7. Biswas DK, Cruz AP, Gansberger E, et al. Epidermal growth factor-induced nuclear factor kappa B activation: a major pathway of cell-cycle progression in estrogen-receptor negative breast cancer cells. PNAS USA 2000;97: Olayioye MA, Beuvink I, Horsch K, et al. ErbB receptor-induced activation of stat transcription factors is mediated by Src tyrosine kinases. J Biol Chem 1999;274: Wells A. Molecules in focus: EGF receptor. Int J Biochem Cell Biol 1999;31: Aroian RV, Koga M, Mendel JE, et al. The let-23 gene necessary for Caenorhabditis elegans vulval induction encodes a tyrosine kinase of the EGF receptor subfamily. Nature 1990;348: Hill RJ, Sternberg PW. The gene lin-3 encodes an inductive signal for vulval development in C elegans. Nature 1992;358: Schweitzer R,Shilo BZ. A thousand and one roles for the Drosophila EGF receptor. Trends Genet 1997;13: Chang C, Sternberg PW. C elegans vulval development as a model system to study the cancer biology of EGFR signaling. Cancer Metastasis Rev 1999;18: Sibilia M, Steinbach JP, Sting L, et al. A straindependent postnatal neurodegeneration in mice lacking EGF receptor EMBO J 1998;17: Threadgill DW. Targeted disruption of mouse EGF receptor: effect of genetic background on mutant phenotype. Science 1995;269: Sibilia M, Wagner EF. Strain-dependent epithelial defects in mice lacking EGF receptor. Science 1995;269: Gassmann M, Casagranda F, Orioli D, et al. Aberrant neural and cardiac development in mice lacking the erbb4 neuregulin receptor. Nature 1995;378: Lee KF, Simon H, Chen H, et al. Requirement for neuregulin receptor erbb2 in neural and cardiac development. Nature 1995;378: Erickson SL, O Shea KS, Ghaboosi N, et al. ErbB3 is required for normal cerebellar and cardiac development: a comparison with ErbB2 and heregulin-deficient mice. Development 1997;124: Luetteke NC, Qiu TH, Peiffer RL et al. TGF alpha deficiency results in hair follicle and eye abnormalities in targeted and waved-1 mice. Cell : Schroeder JA, Lee DC. Dynamic expression and activation of ERBB receptors in the developing mouse mammary gland. Cell Growth Differ 1998;9: Jones FE, Stern DF. Expression of dominant-negative ErbB2 in the mammary gland of transgenic mice reveals a role in lobuloalveolar development and lactation. Oncogene 1999;18: Jones FE, Welte T, Fu X, et al. ErbB4 signaling in the mammary gland is required for lobuloalveolar development and Stat 5 activation during lactation. J Cell Biol 1999;147: Jorissen RN, Walker FW, Pouliot N, et al. Epidermal growth factor receptor: mechanisms of activation and signaling. Exp Cell Res 2003;284:31-53.

8 Υποδοχείς της οικογενείας HER και καρκίνος Salomon DS, Brandt R, Ciardiello F,. et al. Epidermal growth factor-related peptides and their receptors in human malignancies. Crit Rev Oncol Hematol 1995;19: Yarden Y, Sliwkowski MX. Untangling the erbb signaling network. Nat Rev (Mol Cell Biol) 2001;2: Mattoon D, Klein P, Lemmon M.A. et al. The tethered configuration of the EGF receptor extracellular domain exerts only a limited control of receptor function. PNAS 2004;101(4): Lax I, Bellot F, Howk R, et al. Functional analysis of the ligand binding site of EGF-receptor utilizing chimeric chicken/human receptor molecules. EMBO J 1989;8: Pedersen MW, Meltorn M, Damstrup L, et al. The type III epidermal growth factor receptor mutation. Biological significance and potential target for anticancer therapy. Ann Oncol 2001;12: Tang CK, Gong XQ, Moscatello DK et al. EGFRv III enhances tumorigenicity in human breast cancer. Cancer Res 2000;60: Scaltriti M, Baselga J. The epidermal growth factor receptor pathway: a model for targeted therapy. Clin Cancer Res 2006;12: Graus-Porta G, Beerli RR, Daly JM, et al. ErbB-2, the preferred heterodimerization partner of all ErbB receptors, is a mediator of lateral signaling. EMBO J 1997;16: Citri A, Skaria KB, Yarden Y. The deaf and the dumb: the biology of ErbB-2 and ErbB-3. Exp Cell Res 2003;284: Guy PM, Platko JV, Cantley LC, et al. Insect cell-expressed p180erbb3 posseses an impaired tyrosine kinase activity. PNAS 1994 ;91: Zimonjic DB, Alimandi M, Miki T, et al. Localization of the human HER4/erbB-4 gene to chromosome 2. Oncogene 1995;10: Carpenter G. ErbB-4: mechanism of action and biology. Exp Cell Res 2003;284: Riese DJ, Stern DF. Specificity within the EGF family / ErbB receptor family signaling network. BioEssays 1998;20: Massague J, Pandiella A. Membrane anchored growth factors. Ann Rev Biochem 1993;62: Riese DJ, van Raaij TM, Plowman GD, et al. The cellular response toneuregulins is governed by complex interactions of the erbb receptor family. Mol Cell Biol 1995;15: Riese DJ, Bermingham Y, van Raaij TM, et al. Betacellulin activates the epidermal growth factor receptor and ErbB4 and induces cellular response patterns distinct from those stimulated by epidermal growth factor or neuregulin-β. Oncogene 1996;12: Zhang D. Neuregulin-3(NRG3): a novel neural tissue-enriched protein that binds and activates ErbB4. PNAS 1997;94: Harari D,Tzahar E, Romano J, et al. Neuregulin-4: a novel growth factor that acts through the ErbB4 receptor tyrosine kinase. Oncogene 1999;18: Tzahar E. Bivalence of EGF-like ligands drives the ErbB signaling network. EMBO J 1997;16: Beerli RR, Graus-Porta G, Woods-Cook K, et al. Neu differentiation factor activation of ErbB-3 and ErbB-4 is cell specific and displays a differential requirement for ErbB-2. Mol Cell Biol 1995;15: Berger MB, Mendrola JM, Lemmon MA. ErbB3/HER3 does not homodimerize upon neuregulin binding at the cell surface. FEBS Lett 2004;569: Luettekke NC, Qiu TH, Fenton SE, et al. Targeted inactivation of the EGF and amphiregulin genes reveals distinct roles for EGF ligands in mouse mammary gland development. Development 1999;126: Beerli RR, Hynes NE. Epidermal growth factor related peptides activate distinct subsets of erbb receptors and differ in their biological activities. J Biol Chem 1996;271: Barbacci EG, Guarino BC, Stroh JG, et al. The structure basis for the specificity of epidermal growth factor and heregulin binding. J Biol Chem 1995;270: Tzahar E. Pathogenic poxviruses reveal viral strategies to exploit the ErbB network. EMBO J. 1998;17: Levkowitz G, Waterman H, Zamir E, et al. c-cbl/sli- 1 regulates endocytic sorting and ubiquitination of the epidermal growth factor receptor. Genes Dev 1998;12: Levkowitz G, Waterman H, Ettenberq SA, et al. Ubiquitin ligase activity and tyrosine phosphorylation underlie suppression of growth factor signaling by c-cbl/sli-1. Mol Cell 19994: Lenferink AE, Pinkas-Kramarski R, van de Poll ML, et al. Differential endocytic routing of homo- and hetero-dimeric ErbB tyrosine kinases confers signaling superiority to receptor heterodimers. EMBO J 1998 ;17: Holbro T, Civenni G, Hynes NE, et al. The ErbB receptors and their role in cancer progression. Exp Cell Res 2003;284: Holbro T, Hynes NE. ErbB receptors: directing key signaling networks throughout life. Ann Rev Pharmacol 2004;44 : Zaczek A, Brandt B, Bielawski KP. The diverse signaling network of EGFR, HER2, HER3, and HER4 tyrosine kinase receptors and the consequences for therapeutic approaches. Histol Histopathol 2005;20: Lane HA, Beuvink I, Motoyama AB, et al. ErbB2 potentiates breast tumor proliferation through modulation of p27 (Kip1)-Cdk2 complex formation: receptor overexpression does not determine growth dependency. Mol Cell Biol 2000;20:

9 204 βημα Kλινικησ Oγκολογιασ Τόμος 6, Τεύχος 4, Οκτώβριος - Δεκέμβριος Neve RM, Sutterluty H, Pullen N, et al. Effects of oncogenic ErbB2 on G1 cell cycle regulators in breast tumor cells. Oncogene 2000;19: Neve RM, Lane HA, Hynes NE. The role of overexpressed HER2 in transformation. Ann Oncol 2001;12(suppl):S9-S Schmitz I, Kirchhoff S, Krammer PH. Regulation of death receptor-mediated apoptosis pathways. Int J Biochem Cell Biol 2000;32: Igney FH, Krammer PH. Death and anti-death: tumour resistance to apoptosis. Nat Rev Cancer 2002;2: Kroemer G, Reed JC. Mitochondrial control of cell death. Nat Med 2000;6: Schulze-Bergkamen H, Krammer PH. Apoptosis in cancer- implications for therapy. Semin Oncol 2004;31: Nicholson RI, Gee JM, Harper ME. EGFR and cancer prognosis. Eur J Cancer 2001;37(suppl 4): S9-S Marmor MD, Skaria KB, Yarden Y. Signal transduction and oncogenesis by ErbB/HER receptors. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2004;58: Mazumdar A, Adam L, Boyd D, et al. Heregulin regulation of urokinase plasminogen activator and its receptor: human breast epithelial cell invasion. Cancer Res 2001;61: Xu FJ, Stack S, Boyer C et al. Heregulin and agonistic anti-p185(c-erbb2) antibodies inhibit proliferation but increase invasiveness of breast cancer cells that overexpress 185(c-erbB2): increased invasiveness may contribute to poor prognosis. Clin Cancer Res 1997;3: Maity A, Pore N, Lee J, et al. Epidermal growth factor receptor transcriptionally up-regulates vascular endothelial growht factor expression in human glioblastoma cells via a pathway involving phosphatidylinositol 3 -kinase and distinct from that induced by hypoxia. Cancer Res 2000;60: Sainsbury JR, Needham GU, Farndon JR, et al. Epidermal growth factorreceptor status as predictor of early recurrence and death from breast cancer. Lancet 1987; Toikkanen S, Helin H, Isola J, et al. Prognostic significance of HER-2 oncoprotein expression in breast cancer: a 30-year follow up. J Clin Oncol 1992;10: Normanno N, De Luca A, Bianco C, et al. Epidermal growth factor receptor (EGFR) signaling in cancer. Gene 2006;366: Brabender J, Danenberg KD, Metzqer R, et al. Epidermal growth factor receptor and HER2-neu m RNA expression in non-small lung cancer is correlated with survival. Clin Cancer Res 2001;7: Chow NH, Chan SH, Tzai TS, et al. Expression profiles of ErbB family receptors and prognosis in primary transitional cell carcinoma of the urinary bladder. Clin Cancer Res 2001;7: Lee JC, Wang ST, Chow NH, et al. Investigation of the prognostic value of coexpressed erbb family members for the survival of colorectal cancer patients after curative surgery. Eur J Cancer 2002;38: Xia W, Lau YK, Zhang HZ, et al. Combination of EGFR, HER-2/neu, and HER-3 is a stronger predictor for the outcome of oral squamous cell carcinoma than any individual family members. Clin Cancer Res 1999;5: Srinivasan, R, Gillett CE, Barnes DM et al. Nuclear expression of the c-erbb-4/her-4 growth factor receptor in invasive breast cancers. Cancer Res 2000;60(6): Shintani, S, Funayama T, Yoshihama Y, et al. Prognostic significance of ERBB3 overexpression in oral squamous cell carcinoma. Cancer Lett 1995;95 (1-2): Naidu R, Yadav M, Nair S, et al. Expression of c- erbb3 protein in primary breast carcinomas. Br J Cancer 1998;78: Slamon DJ, Leyland-Jones B, Shak S, et al. Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER 2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER 2. N Engl J Med 2001;344: Quinn CM, Ostrowski JL, Lane SA, et al. c-erbb3 protein expression in human breast cancer: comparison with other tumour variables and survival. Histopathology 1994;25: Knowlden JM, Gee JM, Seery LT, et al. c-erbb3 and c-erbb4 expression is a feature of the endocrine responsive phenotype in clinical breast cancer. Oncogene 1998;17: Tovey SM, Witton CJ, Bartlett JM, et al. Outcome and human epidermal growth factor receptor (HER) 1-4 status in invasive breast carcinomas with proliferation indices evaluated by bromodeoxyuridine labelling. Breast Cancer Res 2004;6(3): R Witton CJ, Reeves JR, Going JJ, et al. Expression of the HER1-4 family of receptor tyrosine kinases in breast cancer. J Pathol 2003;200: Alroy I, Yarden Y. The ErbB signaling network in embryogenesis and oncogenesis: signal diversification through combinatorial ligand-receptor interactions. FEBS Lett 1997;410: Kainulainen V, Sundvall M, Maatta JA, et al. A natural ErbB4 isoform that does not activate phosphoinositide 3-kinase mediates proliferation but not survival or chemotaxis. J Biol Chem 2000;275:

Έλεγχος κυτταρικού κύκλου-απόπτωση Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια, Ιατρική σχολή ΕΚΠΑ Μιχαλακοπούλου 176, 1 ος όροφος

Έλεγχος κυτταρικού κύκλου-απόπτωση Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια, Ιατρική σχολή ΕΚΠΑ Μιχαλακοπούλου 176, 1 ος όροφος Έλεγχος κυτταρικού κύκλου-απόπτωση Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια, Ιατρική σχολή ΕΚΠΑ Μιχαλακοπούλου 176, 1 ος όροφος Κυτταρικός κύκλος Φάσεις του κυτταρικού κύκλου G1:Αύξηση του κυττάρου και προετοιμασία

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή βιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία πνεύμονα. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Μοριακή βιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία πνεύμονα. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Μοριακή βιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία πνεύμονα Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Εισαγωγή Ο καρκίνος του πνεύμονα παρουσιάζει άφθονες

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή βάση του καρκίνου της ουροδόχου κύστεως

Μοριακή βάση του καρκίνου της ουροδόχου κύστεως Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Βιολογίας Τομέας Βιοχημείας & Μοριακής Βιολογίας Μοριακή βάση του καρκίνου της ουροδόχου κύστεως Μαργαρίτης Αυγέρης, Ανδρέας Σκορίλας Τομέας Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας,

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρική Επικοινωνία Cell Communication

Κυτταρική Επικοινωνία Cell Communication Κυτταρική Επικοινωνία Cell Communication Η μοίρα του κυττάρου ρυθμίζεται από εξωτερικά σήματα (από το περιβάλλον και άλλα κύτταρα) survival division differentiation apoptosis Είδη κυτταρικής επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ: ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΤΣΕΖΟΥ ΑΣΠΑΣΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Βασίλης, PhD Λάρισα, 2012 ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ Αποτελεί την πιο κοινή μορφή

Διαβάστε περισσότερα

Kυτταρική Bιολογία. Απόπτωση, ή Προγραμματισμένος Κυτταρικός Θάνατος ΔIAΛEΞΗ 20 (9/5/2017) Δρ. Xρήστος Παναγιωτίδης, Τμήμα Φαρμακευτικής Α.Π.Θ.

Kυτταρική Bιολογία. Απόπτωση, ή Προγραμματισμένος Κυτταρικός Θάνατος ΔIAΛEΞΗ 20 (9/5/2017) Δρ. Xρήστος Παναγιωτίδης, Τμήμα Φαρμακευτικής Α.Π.Θ. Kυτταρική Bιολογία ΔIAΛEΞΗ 20 (9/5/2017) Απόπτωση, ή Προγραμματισμένος Κυτταρικός Θάνατος Τι είναι απόπτωση; Απόπτωση είναι ο προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος Η καταστροφή του κυττάρου γίνεται «ήπια»

Διαβάστε περισσότερα

Η ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΝΤΙΝΗΣ (OPN) ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

Η ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΝΤΙΝΗΣ (OPN) ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Η ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΝΤΙΝΗΣ (OPN) ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Αικατερίνη Καζάκου 1, Θεοδώρα Κερενίδη 1, Μάρθα Λαδά 1, Ειρήνη Τσιλιώνη 1, Γεωργία Λαµπροδήµου 2, Κωνσταντίνος Ι. Γουργουλιάνης

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρική Βιολογία. Ενότητα 12 : Απόπτωση ή Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος. Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής ΑΠΘ

Κυτταρική Βιολογία. Ενότητα 12 : Απόπτωση ή Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος. Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Κυτταρική Βιολογία Ενότητα 12 : Απόπτωση ή Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος Παναγιωτίδης Χρήστος ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή Διαγνωστική. Σύγχρονες Εφαρμογές Μοριακής Διαγνωστικής. Κλινική Χημεία ΣΤ Εξάμηνο - Παραδόσεις

Μοριακή Διαγνωστική. Σύγχρονες Εφαρμογές Μοριακής Διαγνωστικής. Κλινική Χημεία ΣΤ Εξάμηνο - Παραδόσεις Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήματα Βιολογίας Σ.Θ.Ε. Τομέας Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας Μοριακή Διαγνωστική Σύγχρονες Εφαρμογές Μοριακής Διαγνωστικής Κλινική Χημεία ΣΤ Εξάμηνο -

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΙΣ «ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΟΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ»

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΙΣ «ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΟΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΙΣ «ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΟΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ» ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρική Επικοινωνία Cell Communication

Κυτταρική Επικοινωνία Cell Communication Κυτταρική Επικοινωνία Cell Communication Κυτταρική Επικοινωνία Είναι η ικανότητα του κυττάρου να αποκρίνεται σε εξωτερικά σήματα (σήματα από το περιβάλλον του ή άλλα κύτταρα) Τα σήματα αυτά μπορεί να είναι

Διαβάστε περισσότερα

Αυτοφαγία & Ανοσολογικό Σύστημα. Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος

Αυτοφαγία & Ανοσολογικό Σύστημα. Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος Αυτοφαγία & Ανοσολογικό Σύστημα Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος Απρίλιος 2018 Αυτοφαγία & Ανοσολογικό Σύστημα Ευκαρυωτικά κύτταρα: Δυο μηχανισμούς αποδόμησης και ανακύκλωσης κυτταροπλασματικών αποβλήτων Πρωτεάσες

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανισμοί Ογκογένεσης

Μηχανισμοί Ογκογένεσης ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ Μηχανισμοί Ογκογένεσης Δρ. Α. ΓΑΛΑΝΗΣ agalanis@mbg.duth.gr Μηχανισμοί Ογκογένεσης Ενότητα 4. Απορρύθμιση του κυτταρικού κύκλου και

Διαβάστε περισσότερα

Γρηγόριος Τιμόλογος M.Med.Sc. Γενικός Διευθυντής Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής ΚΑΡΥΟ

Γρηγόριος Τιμόλογος M.Med.Sc. Γενικός Διευθυντής Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής ΚΑΡΥΟ Γρηγόριος Τιμόλογος M.Med.Sc. Γενικός Διευθυντής Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής ΚΑΡΥΟ Φαρμακογενωμική Κλϊδοσ τησ γενετικόσ Προβλϋπει την ανταπόκριςη του αςθενό ςε φαρμακευτικϋσ αγωγϋσ μελετώντασ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ Το ένζυμο Αδενυλική κυκλάση, υπεύθυνο για τη βιοσύνθεση του camp. Το camp είναι ένα παράδειγμα μορίου «αγγελιοφόρου» καθοδικά των G πρωτεινών Αύξηση του camp

Διαβάστε περισσότερα

Νεότερα δεδομένα του καρκίνου - Νέα φάρμακα

Νεότερα δεδομένα του καρκίνου - Νέα φάρμακα Νεότερα δεδομένα του καρκίνου - Νέα φάρμακα Δημοσθένης Σκάρλος Παθολόγος-ογκολόγος, αμ. Εηικ. Καθηγητής Παν/μίου Αθηνών, Διευθυντής β' ογκολογικής κλινικής Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν θεραπεία του καρκίνου

Διαβάστε περισσότερα

Hepatic Stellate Cells: Multifunctional mesenchymal cells of the Liver

Hepatic Stellate Cells: Multifunctional mesenchymal cells of the Liver Nagoya Med. J., 137 Hepatic Stellate Cells: Multifunctional mesenchymal cells of the Liver KAZUO IKEDA Department of Anatomy and Cell Biology, Graduate School of Medical Sciences, Nagoya City University

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη της έκφρασης του ογκοκατασταλτικού γονιδίου Cyld στον καρκίνο του μαστού

Μελέτη της έκφρασης του ογκοκατασταλτικού γονιδίου Cyld στον καρκίνο του μαστού Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Βιολογίας Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Κατεύθυνση: Εφαρμοσμένη γενετική και βιοτεχνολογία ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μελέτη της έκφρασης του ογκοκατασταλτικού γονιδίου

Διαβάστε περισσότερα

Υποψήφιος διδάκτορας: Καββαδάς Παναγιώτης. Έτος ολοκλήρωσης διδακτορικής διατριβής: 2010

Υποψήφιος διδάκτορας: Καββαδάς Παναγιώτης. Έτος ολοκλήρωσης διδακτορικής διατριβής: 2010 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Υποψήφιος διδάκτορας: Καββαδάς Παναγιώτης Έτος ολοκλήρωσης διδακτορικής διατριβής: 2010 Μελέτη τοπ ρόλοπ της ιντεγκρινοσπνδεόμενης κινάσης στην πνεπμονική ίνσση, Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

13o Μεμβρανικοί υποδοχείς με εσωτερική δραστικότητα κινάσης Ser/Thr 1. Σηματοδότηση μέσω TGFβ

13o Μεμβρανικοί υποδοχείς με εσωτερική δραστικότητα κινάσης Ser/Thr 1. Σηματοδότηση μέσω TGFβ 13 o TGF-β Μεμβρανικοί υποδοχείς με εσωτερική δραστικότητα κινάσης Ser/Thr 1. Σηματοδότηση μέσω TGFβ Ωρίμανση του μορίου TGFβ Ενεργοποίηση των υποδοχέων TGFβ Οι μεταγραφικοί παράγοντες Smads Η ρύθμιση

Διαβάστε περισσότερα

Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ. Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη

Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ. Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη 2013 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ : Ορολογία και λίγα λόγια για τον καρκίνο Χαρακτηριστικά του καρκίνου Μεταλλάξεις Μεταλλάξεις και καρκίνος

Διαβάστε περισσότερα

High mobility group 1 HMG1

High mobility group 1 HMG1 Vol. 29, pp.705 ~ 711, 2001 High mobility group 1 HMG1 13 12 20 anti-neutrophil cytoplasmic antibodies, ANCA ANCA 1982 Davies 1980 1 high mobility group HMG1 HMG2 30 kd high mobility group HMGHMG HMG1

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολικές ανάγκες ανοσοκυττάρων

Μεταβολικές ανάγκες ανοσοκυττάρων Μεταβολικές ανάγκες ανοσοκυττάρων Στέργιος Κατσιουγιάννης PhD Μεταδιδακτορικός συνεργάτης Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο Τµήµα Επιστήµης ιαιτολογίας και ιατροφής Μεταβολισµός και Ανοσολογία Ιστορικά το καλύτερο

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤ ΕΞΑΜΗΝΟΥ Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Τ.Ε.Ι. Αθήνας

ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤ ΕΞΑΜΗΝΟΥ Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Τ.Ε.Ι. Αθήνας ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤ ΕΞΑΜΗΝΟΥ Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Τ.Ε.Ι. Αθήνας Μάθημα 12 ο Κυτταρική Βιολογία (νανομετρικό μέγεθος) - Βιοδείκτες Διδάσκων Δρ. Ιωάννης Δρίκος Απόφοιτος Ιατρικής Σχολής Ιωαννίνων (ΠΙ)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΖΑΪΤΟΥ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ.

ΠΑΖΑΪΤΟΥ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ. Δήλωση συμφερόντων Δεν έχω κάτι να δηλώσω Λειτουργία κυττάρου - Ενέργεια Οι περισσότερες λειτουργίες που επιτελεί ένα κύτταρο, όπως η κίνηση, η αύξηση, ο πολ/σμός, η σύνθεση μακρομορίων, απαιτούν ενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΧΑΓΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΘΗΝΑ, 16/11/10 A.M. :

ΚΕΧΑΓΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΘΗΝΑ, 16/11/10 A.M. : ΚΕΧΑΓΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΘΗΝΑ, 16/11/10 A.M. : 2010336 ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ Μ.Π.Σ. ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΟΣΤΩΝ ΚΥΤΟΚΙΝΕΣ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΑ Τ-ΚΥΤΤΑΡΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΟΣΤΕΟΚΛΑΣΤΟΓΕΝΕΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολισμός της γλυκόζης στα καρκινικά κύτταρα. Δρ Παζαΐτου-Παναγιώτου Καλλιόπη Σ. Διευθύντρια Ενδοκρινολογικού Τμήματος ΑΝΘ «Θεαγένειο»

Μεταβολισμός της γλυκόζης στα καρκινικά κύτταρα. Δρ Παζαΐτου-Παναγιώτου Καλλιόπη Σ. Διευθύντρια Ενδοκρινολογικού Τμήματος ΑΝΘ «Θεαγένειο» Μεταβολισμός της γλυκόζης στα καρκινικά κύτταρα Δρ Παζαΐτου-Παναγιώτου Καλλιόπη Σ. Διευθύντρια Ενδοκρινολογικού Τμήματος ΑΝΘ «Θεαγένειο» 30ο Επετειακό Πανελλήνιο Συνέδριο ΔΕΒΕ Θεσσαλονίκη, 16-19 Νοεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΤΗΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΠΑΣ ΣΤΗΝ ΟΓΚΟΛΟΠΑ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΤΗΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΠΑΣ ΣΤΗΝ ΟΓΚΟΛΟΠΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΤΗΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΠΑΣ ΣΤΗΝ ΟΓΚΟΛΟΠΑ A.A. Σπαντίδοο 1 2, Μ. Χατζηπαναγιώτου 1 2, Β. Ζουμπουρλής 1 2 1. Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών και Βιοτεχνολογίας, Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ. physiology.med.uoa.gr

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ. physiology.med.uoa.gr ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ( ΜΟΡΦΟΛΕΙΤΟΥΓΙΚΟΣ ) physiology.med.uoa.gr ekvalai@med.uoa.gr mkoutsil@med.uoa.gr ΕΠΙΔΙΟΡΘΩΣΗ DNA GADD45 P21 MDM-2 p53 G1 S G 0 ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ BAX

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΝΕΣΙΜΗ ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΜΕΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΝΕΣΙΜΗ ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΝΕΣΙΜΗ ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Αυτό σημαίνει ότι χρησιμοποιούμε μόνο ενέσιμα φάρμακα και μόνο στο σημείο που πάσχει. ΜΕΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Ξεκίνησε στη λογική του γιατί να μη χορηγήσω ένα αντιφλεγμονώδες

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ IDO ΚΕΡΕΝΙΔΗ ΝΟΡΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ IDO ΚΕΡΕΝΙΔΗ ΝΟΡΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ IDO ΚΕΡΕΝΙΔΗ ΝΟΡΑ Η ύπαρξη του όγκου κινητοποιεί ανοσιακή απάντηση που περιλαμβάνει όλους τους ανοσοδραστικούς μηχανισμούς. Aυτόματη υποστροφή του καρκίνου είναι εξαιρετικά σπάνια Oι ανοσιακές

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΜΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ: ΒΙΟΧΗΜΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ»

«ΕΜΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ: ΒΙΟΧΗΜΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΜΟΝΑΔΑ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΕΜΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ «ΕΜΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ: ΒΙΟΧΗΜΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ»

Διαβάστε περισσότερα

HPV και Καρκίνος του Λάρυγγα

HPV και Καρκίνος του Λάρυγγα Δρ Βασίλειος Νικολαΐδης Επικ. Καθηγητής Α.Π.Θ. Β Πανεπιστηµιακή ΩΡΛ κλινική Γ.Ν. Παπαγεωργίου ü HPV Καρκίνος του Οροφάρυγγα Αίτιο Πρόγνωση Ανταπόκριση στη θεραπεία ü HPV?????? Άλλοι Καρκίνοι Κεφαλής και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Βιολογία ΙI Κυτταρική Επικοινωνία Διδάσκοντες: Σ. Γεωργάτος, Θ. Τζαβάρας, Π. Κούκλης, Χ. Αγγελίδης Υπεύθυνος μαθήματος: Σ. Γεωργάτος Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

Β. Ράπτης, 1,2 Χ. Λουτράδης, 3 Κ. Μπακογιάννης, 4 Α. Κ. Μπούτου, 5 Μ. Ε. Αλεξάνδρου, 6 Μ. Σχοινά, 3 Α. Σιούλης, 1 Η. Μπαλάσκας, 1 Π. Α.

Β. Ράπτης, 1,2 Χ. Λουτράδης, 3 Κ. Μπακογιάννης, 4 Α. Κ. Μπούτου, 5 Μ. Ε. Αλεξάνδρου, 6 Μ. Σχοινά, 3 Α. Σιούλης, 1 Η. Μπαλάσκας, 1 Π. Α. ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΩΝ ENDOCAN, ANGIOPOIETIN-2 ΚΑΙ HIF-1A ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΑΥΤΟΣΩΜΙΚΗ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΑ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΗ ΝΟΣΟ ΤΩΝ ΝΕΦΡΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΝΕΦΡΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Β. Ράπτης, 1,2 Χ. Λουτράδης, 3 Κ. Μπακογιάννης,

Διαβάστε περισσότερα

Γονιδιακή έκφραση (ποσοτικός προσδιορισμός) για κυτταρικούς υποδοχείς Παρασκευή, 26 Νοέμβριος :32

Γονιδιακή έκφραση (ποσοτικός προσδιορισμός) για κυτταρικούς υποδοχείς Παρασκευή, 26 Νοέμβριος :32 - ΕGFR/ΕRBB1 Ο υποδοχέας του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (EGFR),είναι ένας κινάση τυροσίνης υποδοχέας, που συχνά υπερεκφράζεται σε μη-μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (NSCLC). Αυτοί οι υποδοχείς

Διαβάστε περισσότερα

Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης

Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης Ιωάννης µορφή κακοήθειας που αναπτύσεται από

Διαβάστε περισσότερα

Βιταμίνη D και καρκίνος

Βιταμίνη D και καρκίνος Βιταμίνη D και καρκίνος Αντώνης Πολυμέρης Ενδοκρινολόγος Επιμελητής Α Β Ενδοκρινολογικό Τμήμα ΓΝΑ «Αλεξάνδρα» Ιστορικό Αυξημένη επίπτωση καρκίνου παχέος εντέρου στον Βορρά σε σχέση με τον Νότο στις ΗΠΑ

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή βιολογία του καρκίνου της ουροδόχου κύστης Νεότερα δεδοµένα

Μοριακή βιολογία του καρκίνου της ουροδόχου κύστης Νεότερα δεδοµένα Μοριακή βιολογία του καρκίνου της ουροδόχου κύστης Νεότερα δεδοµένα Περσεφόνη Ξηρού - Παθολογοανατόµος Διευθύντρια Α.Ν.Θ. «Θεαγένειο» Καρκίνος ουροδόχου κύστης Ο 9ος συχνότερος καρκίνος παγκοσµίως Κάπνισµα,

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της ΕΘΟ. στην αναγέννηση. & την επανόρθωση

Ο ρόλος της ΕΘΟ. στην αναγέννηση. & την επανόρθωση Ο ρόλος της ΕΘΟ στην αναγέννηση & την επανόρθωση Νοvo E & Parola M. Fibrogenesis & Tissue Repair 2008, 1:5 Χρόνια παγκρεατίτιδα Ιστολογία παγκρεατικού καρκινώµατος Αδενοκαρκίνωµα εξ εκφορητικών

Διαβάστε περισσότερα

94 95 96 97 98 Ο ρόλος της αγγειογένεσης στη μετάσταση Η νεοαγγείωση αποτελεί ένα απαραίτητο τμήμα της ογκογόνου διεργασίας που διασφαλίζει τη γρηγορότερη και ανεμπόδιστη ανάπτυξη του όγκου. Η λειτουργική

Διαβάστε περισσότερα

Καραπέτσας Θανάσης. Διπλωματική Εργασία:

Καραπέτσας Θανάσης. Διπλωματική Εργασία: Διαπανεπιστημιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Κλινική Φαρμακολογία & Θεραπευτική» Επιβλέπων: Δρ. Αλ. Γαλάνης, Λέκτορας Μορ. Βιολογίας, «Σχεδιασμός Ειδικών Πεπτιδίων Αναστολέων της Αλληλεπίδρασης του

Διαβάστε περισσότερα

Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία. Κίττυ Παυλάκη

Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία. Κίττυ Παυλάκη Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία Κίττυ Παυλάκη Jeanne Calment Κάπνιζε µέχρι τα 117 Πέθανε στα 122 Η σωστή λειτουργία των οργανισµών απαιτεί τη δυνατότητα προσαρµογής των κυττάρων και κατά συνέπεια και των

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΜΟΝΕΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

ΟΡΜΟΝΕΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΟΡΜΟΝΕΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ Μιχαήλ Κουτσιλιέρης MD (NKUA), Ph.D (McGill Un.) ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ mkoutsil@med.uoa.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Είδαμε ότι οι ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ είναι 1. Ανατομικοί φραγμοί - Δέρμα - Βλεννώδεις

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση της χημειοθεραπείας σε ασθενείς 3 ης ηλικίας. Θωμάς Μακατσώρης Λέκτορας Παθολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών 23-10-2010

Η θέση της χημειοθεραπείας σε ασθενείς 3 ης ηλικίας. Θωμάς Μακατσώρης Λέκτορας Παθολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών 23-10-2010 Η θέση της χημειοθεραπείας σε ασθενείς 3 ης ηλικίας Θωμάς Μακατσώρης Λέκτορας Παθολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών 23-10-2010 Το πεδίο αλλάζει Αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης παγκοσμίως Καλύτερη

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογικές Μεμβράνες και Μεταγωγή Σήματος

Βιολογικές Μεμβράνες και Μεταγωγή Σήματος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Βιολογικές Μεμβράνες και Μεταγωγή Σήματος Τερματισμός σηματοδότησης Διδάσκουσα: Καθ. Μαρία - Ελένη Ε. Λέκκα Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα Κύτταρο Το κύτταρο αποτελείται από μέρη τα οποία έχουν συγκεκριμένη δομή και επιτελούν μία συγκεκριμένη λειτουργία στην όλη οργάνωση του κυττάρου. Δομή κυτταροπλασματικής μεμβράνης Συστήματα επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Χρ.Τσοµπανίδου Παθολογοανατόµος Συντονίστρια Διευθύντρια Νοσοκοµείο Θεσ/νίκης «Άγιος Δηµήτριος» προέρχονται από το φυσιολογικό επιθήλιο µε την

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΙΣΟΜΟΡΦΩΝ ΤΗΣ L-DOPA ΑΠΟΚΑΡΒΟΞΥΛΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΧΗΜΙΚΟΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΧΗΜΙΚΟΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΧΗΜΙΚΟΣ Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΠΙΘΕΤΟ: ΟΝΟΜΑ: ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ: ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ: 29/01/1977

Διαβάστε περισσότερα

Εξυπνα φάρμακα στον καρκίνο

Εξυπνα φάρμακα στον καρκίνο Εξυπνα φάρμακα στον καρκίνο Σπύρος Λιναρδόπουλος Διευθυντής του Εργαστηρίου για την ανακάλυψη νέων φαρμάκων στον καρκίνο The Breakthrough Breast Cancer Research Centre and Cancer Research UK Centre for

Διαβάστε περισσότερα

Γαστρεντερο-Παγκρεατικά Νευροενδοκρινή Νεοπλάσματα grade 3 (GEP NEN G3) Νεότερα Παθολογοανατομικά Δεδομένα

Γαστρεντερο-Παγκρεατικά Νευροενδοκρινή Νεοπλάσματα grade 3 (GEP NEN G3) Νεότερα Παθολογοανατομικά Δεδομένα Γαστρεντερο-Παγκρεατικά Νευροενδοκρινή Νεοπλάσματα grade 3 (GEP NEN G3) Νεότερα Παθολογοανατομικά Δεδομένα Δημήτριος Παπαϊωάννου, MD, MSc Παθολογοανατομικό Τμήμα Νοσ. ΥΓΕΙΑ - ΜΗΤΕΡΑ NET MASTERCLASS 2017

Διαβάστε περισσότερα

Oδοί και μηχανισμοί ευκαρυωτικής μεταγωγής σήματος

Oδοί και μηχανισμοί ευκαρυωτικής μεταγωγής σήματος MOPIAKH BIOΛOΓIA ΦAPMAKEYTIKHΣ ΔIAΛEΞΕΙΣ 10-12 Oδοί και μηχανισμοί ευκαρυωτικής μεταγωγής σήματος (Πως γίνονται αντιληπτά τα μηνύματα και πως δίδονται οι απαντήσεις) Δρ. Xρήστος Παναγιωτίδης, Tµήµα Φαρµακευτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15. Κυτταρική ρύθμιση. Ακαδημαϊκές Εκδόσεις 2011 Το κύτταρο-μια Μοριακή Προσέγγιση 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15. Κυτταρική ρύθμιση. Ακαδημαϊκές Εκδόσεις 2011 Το κύτταρο-μια Μοριακή Προσέγγιση 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 Κυτταρική ρύθμιση Ακαδημαϊκές Εκδόσεις 2011 Το κύτταρο-μια Μοριακή Προσέγγιση 1 ΕΙΚΟΝΑ 15.1 Μηχανισμοί διακυτταρικής σηματοδότησης. Η διακυτταρική σηματοδότηση μπορεί να συμβαίνει είτε απευθείας

Διαβάστε περισσότερα

Επιλεγόµενο µάθηµα:λευχαιµίες. Γεωργόπουλος Χρήστος Καρκατσούλης Μάριος Μπρίκος Νικήτας

Επιλεγόµενο µάθηµα:λευχαιµίες. Γεωργόπουλος Χρήστος Καρκατσούλης Μάριος Μπρίκος Νικήτας Επιλεγόµενο µάθηµα:λευχαιµίες Γεωργόπουλος Χρήστος Καρκατσούλης Μάριος Μπρίκος Νικήτας Ανοσολογία και καρκίνος Γενετικές και κυτταρικές αλλαγές που συµβαίνουν στον καρκίνο προσφέρουν στο ανοσιακό σύστηµα

Διαβάστε περισσότερα

CPT. Tsuchiya. beta. quantitative RT PCR QIAGEN IGFBP. Fect Transfection Reagent sirna. RT PCR RNA Affymetrix GeneChip Expression Array

CPT. Tsuchiya. beta. quantitative RT PCR QIAGEN IGFBP. Fect Transfection Reagent sirna. RT PCR RNA Affymetrix GeneChip Expression Array 7 PTEN p Tsuchiya DNA Hepatocyte nuclear factor beta HNF beta HNFbeta IGFBP GLUT G Pase MODY maturity onset diabetes of the young Tsuchiya HNFbeta HNFbeta HNFbeta sirna CPT HNFbeta HNFbeta TOVG KOC ESMCAS

Διαβάστε περισσότερα

Γονίδια. τη Φαρμακολογία και τη Γονιδιωματική στη Φαρμακογονιδιωματική" Από. Παρενέργειες. Φαρμακο γονιδιωματική / γενετική.

Γονίδια. τη Φαρμακολογία και τη Γονιδιωματική στη Φαρμακογονιδιωματική Από. Παρενέργειες. Φαρμακο γονιδιωματική / γενετική. Από τη Φαρμακολογία και τη Γονιδιωματική στη Φαρμακογονιδιωματική" Φυσιολογικά Ανθρώπινα Χαρακτηριστικά Ανταπόκριση στο Περιβάλλον Δέσποινα Σανούδου,, PhD FACMG Επίκουρη Καθηγήτρια Molecular Biology Biomedical

Διαβάστε περισσότερα

Contents Part I Psychoneuroimmunology and Systems Biology Mechanisms 1 From Psychoneuroimmunology to Personalized, Systems, and Dynamical Medicine

Contents Part I Psychoneuroimmunology and Systems Biology Mechanisms 1 From Psychoneuroimmunology to Personalized, Systems, and Dynamical Medicine Contents Part I Psychoneuroimmunology and Systems Biology Mechanisms 1 From Psychoneuroimmunology to Personalized, Systems, and Dynamical Medicine... 3 1.1 Psychoneuroimmunology (PNI) and Systems Biology...

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΠΟΠΤΩΤΙΚΟΥ ΓΟΝΙΔΙΟΥ BCL2L12 ΚΑΙ ΤΗΣ L-DOPA ΑΠΟΚΑΡΒΟΞΥΛΑΣΗΣ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΠΟΠΤΩΤΙΚΟΥ ΓΟΝΙΔΙΟΥ BCL2L12 ΚΑΙ ΤΗΣ L-DOPA ΑΠΟΚΑΡΒΟΞΥΛΑΣΗΣ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΠΟΠΤΩΤΙΚΟΥ ΓΟΝΙΔΙΟΥ BCL2L12 ΚΑΙ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Νευροενδοκρινείς όγκοι. Συνδυασμοί θεραπειών: Κατευθυντήριες οδηγίες, νεότερες εξελίξεις

Νευροενδοκρινείς όγκοι. Συνδυασμοί θεραπειών: Κατευθυντήριες οδηγίες, νεότερες εξελίξεις Νευροενδοκρινείς όγκοι. Συνδυασμοί θεραπειών: Κατευθυντήριες οδηγίες, νεότερες εξελίξεις Aννα Κουμαριανού MD PhD Παθολόγος-Ογκολόγος Μονάδα Αιματολογίας-Ογκολογίας Δ Πανεπιστημιακή Κλινική ΓΠΝΑ Αττικόν

Διαβάστε περισσότερα

Ογκογονίδια και ογκοκατασταλτικά γονίδια

Ογκογονίδια και ογκοκατασταλτικά γονίδια , Φυσικός MSc 1 Ογκογονίδια και ογκοκατασταλτικά γονίδια O καρκίνος είναι μια νόσος προκαλούμενη από ογκογονίδια, από ογκοκατασταλτικά γονίδια και από γονίδια micrοrna. Οι αλλαγές αυτές είναι συνήθως γεγονότα

Διαβάστε περισσότερα

igenetics Mια Μεντελική προσέγγιση

igenetics Mια Μεντελική προσέγγιση igenetics Mια Μεντελική προσέγγιση Κεφάλαιο 22 (+κεφ. 17 Hartwell) Γενετική του καρκίνου Η πρωτεΐνη p53 προσδένεται στο DNA. 2 ΕΙΚΟΝΑ 22.1 Μαστογραφία που απεικονίζει έναν όγκο. Όγκος 3 Κύρια σημεία: Καρκίνος

Διαβάστε περισσότερα

http / / cjbmb. bjmu. edu. cn Chinese Journal of Biochemistry and Molecular Biology Gab2 SHP2 / Ras / ERK PI3K / AKT Gab2 Signaling in Breast Cancer

http / / cjbmb. bjmu. edu. cn Chinese Journal of Biochemistry and Molecular Biology Gab2 SHP2 / Ras / ERK PI3K / AKT Gab2 Signaling in Breast Cancer ISSN 1007-7626 CN 11-3870 / Q http / / cjbmb bjmu edu cn Chinese Journal of Biochemistry and Molecular Biology 2011 4 27 4 300 ~ 304 Gab2 * 310058 Gab2 Gabs Gab2 SH2 SHP2 / Ras / ERK PI3K / AKT GAB2 ErbB2

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρα ζυμομύκητα αποκρίνονται σε σήμα ζευγαρώματος

Κυτταρα ζυμομύκητα αποκρίνονται σε σήμα ζευγαρώματος Κυτταρα ζυμομύκητα αποκρίνονται σε σήμα ζευγαρώματος Στους πολυκύτταρους οργανισμούς οι θεμελιώδεις κυτταρικές λειτουργίες εξαρτώνται από σύνθετα σηματοδοτικά μονοπάτια Κυτταρική επικοινωνία Τύποι επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

TI NEOTEΡΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟ 2015. Ορισμοί-Κατάταξη-Ιστολογία. Δ Ροντογιάννη

TI NEOTEΡΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟ 2015. Ορισμοί-Κατάταξη-Ιστολογία. Δ Ροντογιάννη TI NEOTEΡΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟ 2015 Ορισμοί-Κατάταξη-Ιστολογία Δ Ροντογιάννη Νευροενδοκρινή νεοπλάσματα Ταξινόμηση Βιολογικοί δείκτες Μοριακή Παθολογία Νευροενδοκρινή νεοπλάσματα Ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή Bιολογία ΔIAΛEΞΕΙΣ 9 & 10

Μοριακή Bιολογία ΔIAΛEΞΕΙΣ 9 & 10 Μοριακή Bιολογία ΔIAΛEΞΕΙΣ 9 & 10 ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΤΟΥ RNA, ΙΝΤΡΟΝΙΑ/ΕΞΟΝΙΑ & ΜΕΤΑ-ΜΕΤΑΓΡΑΦΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ Χρήστος Παναγιωτίδης, Ph.D. Καθηγητής Κυτταρικής/Μοριακής Βιολογίας Εργαστήριο Φαρμακολογίας, Τομέας Φαρμακογνωσίας/Φαρμακολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... xiii ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ... 1 1.1. BΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ... 2 1.1.1. Φυσιολογικά κύτταρα... 2 1.1.2. Εμβρυονικά κύτταρα... 3 1.2. ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ...

Διαβάστε περισσότερα

Έλεγχος κυτταρικού κύκλου Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια, Ιατρική σχολή ΕΚΠΑ Μιχαλακοπούλου 176, 1 ος όροφος

Έλεγχος κυτταρικού κύκλου Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια, Ιατρική σχολή ΕΚΠΑ Μιχαλακοπούλου 176, 1 ος όροφος Έλεγχος κυτταρικού κύκλου Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια, Ιατρική σχολή ΕΚΠΑ Μιχαλακοπούλου 176, 1 ος όροφος Πως το κύτταρο διπλασιάζει τα συστατικά του; Πως γίνεται ο διαχωρισμός των συστατικών στα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΧΕΤΕ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΔΙΑΓΝΩΣΘΕΙ με πρώιμο καρκίνο του μαστού;

ΕΧΕΤΕ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΔΙΑΓΝΩΣΘΕΙ με πρώιμο καρκίνο του μαστού; ΕΧΕΤΕ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΔΙΑΓΝΩΣΘΕΙ με πρώιμο καρκίνο του μαστού; Anne-Marie Μητέρα Επιστήμονας Ιατρικής από την Ιρλανδία και ασθενής με καρκίνο μαστού που έκανε το Oncotype DX Ένας εκπαιδευτικός οδηγός που δημιουργήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Προγνωστικοί βιοδείκτες στην παιδική λευχαιμία

Προγνωστικοί βιοδείκτες στην παιδική λευχαιμία 27o Πανελλήνιο Συνέδριο Ελληνικής Εταιρίας Κοινωνικής Παιδιατρικής και Προαγωγής της Υγείας Προγνωστικοί βιοδείκτες στην παιδική λευχαιμία Παπαμικρούλης Γ.Α., Θωμόπουλος Θ., Πετρίδου Ε. Εργαστήριο Υγιεινής,

Διαβάστε περισσότερα

Το Cetuximab στα υποτροπιάζοντα ή/και μεταστατικά καρκινώματα κεφαλής και τραχήλου

Το Cetuximab στα υποτροπιάζοντα ή/και μεταστατικά καρκινώματα κεφαλής και τραχήλου Το Cetuximab στα υποτροπιάζοντα ή/και μεταστατικά καρκινώματα κεφαλής και τραχήλου 27 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Το Cetuximab στα υποτροπιάζοντα ή/και μεταστατικά καρκινώματα κεφαλής και τραχήλου Mιχάλης Β. Καραμούζης

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ Το ένζυμο Αδενυλική κυκλάση, υπεύθυνο για τη βιοσύνθεση του camp. Το camp είναι ένα παράδειγμα μορίου «αγγελιοφόρου» καθοδικά των G πρωτεινών Αύξηση του camp

Διαβάστε περισσότερα

Τα ορμονικά μόρια και η διαχείριση τους μέσα στο φυτό

Τα ορμονικά μόρια και η διαχείριση τους μέσα στο φυτό Φυσιολογία Φυτών Διαχείριση ορμονικών μορίων Τα ορμονικά μόρια και η διαχείριση τους μέσα στο φυτό Φυσιολογία Φυτών 3 ου Εξαμήνου Δ. Μπουράνης, Σ. Χωριανοπούλου 1 Φυσιολογία Φυτών Διαχείριση ορμονικών

Διαβάστε περισσότερα

Moριακή Kυτταρική Bιολογία & Έλεγχος Μεταβολισμού ΔIAΛEΞΕΙΣ 4 & 5 Κυτταρική διαίρεση & Απόπτωση

Moριακή Kυτταρική Bιολογία & Έλεγχος Μεταβολισμού ΔIAΛEΞΕΙΣ 4 & 5 Κυτταρική διαίρεση & Απόπτωση Moριακή Kυτταρική Bιολογία & Έλεγχος Μεταβολισμού ΔIAΛEΞΕΙΣ 4 & 5 Κυτταρική διαίρεση & Απόπτωση Τα κύρια σημεία της διάλεξης είναι τα παρακάτω: Ο κυτταρικός κύκλος και τα στάδια του Ρύθμιση του κυτταρικού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ. 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ. 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ ΑΝΤΙΓΟΝΟ 3. Η πρόσληψη του αντιγόνου και η παρουσίασή του στα λεμφοκύτταρα 4. Η αναγνώριση του αντιγόνου. Αντιγονικοί

Διαβάστε περισσότερα

Αναπαραγωγική Γήρανση Replicative Senescence

Αναπαραγωγική Γήρανση Replicative Senescence Αναπαραγωγική Γήρανση Replicative Senescence Αναπαραγωγική Γήρανση Ονομάζεται το σταμάτημα του κυτταρικού πολλαπλασιασμού μετά από περιορισμένο αριθμό κυτταρικών διαιρέσεων (π.χ. 25-50 διαιρέσεις για ινοβλάστες

Διαβάστε περισσότερα

Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα

Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα φυσική ή μη ειδική ανοσία δεν απαιτεί προηγούμενη έκθεση στο παθογόνο και δεν διαθέτει μνήμη. σε επίκτητη ή ειδική ανοσία χυμική ανοσία με παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Η µελέτη της ρύθµισης της πρωτεινοσύνθεσης στο επίπεδο του Ριβοσώµατος εντοπίζεται σε τρία επίπεδα

Η µελέτη της ρύθµισης της πρωτεινοσύνθεσης στο επίπεδο του Ριβοσώµατος εντοπίζεται σε τρία επίπεδα Η µελέτη της ρύθµισης της πρωτεινοσύνθεσης στο επίπεδο του Ριβοσώµατος εντοπίζεται σε τρία επίπεδα ΣτονΣτον ρόλο των διαφόρων οµάδων των ριβοσωµικών πρωτεινών. Κατά πόσο δηλαδή υπάρχει ετερογένεια στις

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 6. Α.Παπαχατζοπούλου

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 6. Α.Παπαχατζοπούλου ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 6 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Α.Παπαχατζοπούλου 2016-2017 Η ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ Ταξινόμηση των γενετικών νοσημάτων Πολυπαραγοντικά + environment Μονογονιδιακά Χρωμοσωμικές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΗΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ

ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΗΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ UNIVERSITY OF PATRAS ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΗΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ UNIVERSITY OF PATRAS ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ Το φάρμακο κατανέμεται

Διαβάστε περισσότερα

Osteogenesis Imperfecta (Ατελής Οστεογένεση ) Ομάδα: Πατρασκάκη Μυρτώ Τσιτσικλή Μαγδαληνή

Osteogenesis Imperfecta (Ατελής Οστεογένεση ) Ομάδα: Πατρασκάκη Μυρτώ Τσιτσικλή Μαγδαληνή Osteogenesis Imperfecta (Ατελής Οστεογένεση ) Ομάδα: Πατρασκάκη Μυρτώ Τσιτσικλή Μαγδαληνή Osteogenesis imperfecta Μενδελικό Νόσημα Συχνότητα στον πληθυσμό: 1:20.000 80-95% αυτοσωμικό επικρατές 10-15% αυτοσωμικό

Διαβάστε περισσότερα

Αύξηση. Αύξηση λόγω: -κυτταρικών διαιρέσεων (κυρίως) & κυτταρικού θανάτουαπόπτωσης

Αύξηση. Αύξηση λόγω: -κυτταρικών διαιρέσεων (κυρίως) & κυτταρικού θανάτουαπόπτωσης Αύξηση Αύξηση λόγω: -κυτταρικών διαιρέσεων (κυρίως) & κυτταρικού θανάτουαπόπτωσης -αύξηση μεγέθους κυττάρων Ελάχιστα μελετημένος ο συνολικός έλεγχος της αύξησης Πώς ρυθμίζεται το μέγεθος ενός οργανισμού;

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ ΕΤΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ ΕΤΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ ΕΤΟΣ 2012-2013 ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ Τι είναι ο καρκίνος ; Ο Καρκίνος είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα υγείας που παρατηρούνται σήμερα στις αναπτυγμένες χώρες. Οι στατιστικές

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη έκφρασης των αντιγόνων των οικογενειών Survivin και MAGE-A στον καρκίνο του πνεύμονα

Μελέτη έκφρασης των αντιγόνων των οικογενειών Survivin και MAGE-A στον καρκίνο του πνεύμονα Μονάδα Ανοσολογίας Καρκίνου Εργαστήριο Ανοσολογίας-Ιστοσυμβατότητας Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας Τμήμα Ιατρικής Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Μελέτη έκφρασης των αντιγόνων των οικογενειών Survivin και MAGE-A

Διαβάστε περισσότερα

Mouse Gene 2.0 ST Array Shn3. Runx2 Shn3. Runx2 Shn3 Runx2. adult. (Schnurri, Shn)3/Hivep3. Runx2 Shn/Hivep. ST2 BMP-2 Shn3

Mouse Gene 2.0 ST Array Shn3. Runx2 Shn3. Runx2 Shn3 Runx2. adult. (Schnurri, Shn)3/Hivep3. Runx2 Shn/Hivep. ST2 BMP-2 Shn3 adult (Schnurri, Shn)3/Hivep3 Runx2 Shn/Hivep Shn3 Shn3 Shn3 Shn3 Shn1 Shn2 Shn3 gain-of-function loss-of-function Shn3 in vivo mimic MC3T3-E1 ST-2 ATDC5 C3H10T1/2 ALP RT-PCR alcian blue RT-PCR Affymetrix

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΠΡΟ ΙΑΘΕΣΗ ΓΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ/ΩΟΘΗΚΩΝ. Στο δυτικό κόσµο 1 στις 8 γυναίκες θα αναπτύξει καρκίνο του µαστού κατά τη διάρκεια

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΠΡΟ ΙΑΘΕΣΗ ΓΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ/ΩΟΘΗΚΩΝ. Στο δυτικό κόσµο 1 στις 8 γυναίκες θα αναπτύξει καρκίνο του µαστού κατά τη διάρκεια ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΠΡΟ ΙΑΘΕΣΗ ΓΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ/ΩΟΘΗΚΩΝ ρ. Ελένη Κοντογιάννη, Ph.D Γενετίστρια ιευθύντρια IVF & Genetics Στο δυτικό κόσµο 1 στις 8 γυναίκες θα αναπτύξει καρκίνο του µαστού κατά τη διάρκεια της ζωής

Διαβάστε περισσότερα

Χρήστος Βαλαβάνης. Μονάδα Μοριακής Ιστοπαθολογίας Τµήµα Παθολογικής Ανατοµικής Ε.Α.Ν.Π. «ΜΕΤΑΞΑ»

Χρήστος Βαλαβάνης. Μονάδα Μοριακής Ιστοπαθολογίας Τµήµα Παθολογικής Ανατοµικής Ε.Α.Ν.Π. «ΜΕΤΑΞΑ» ΑΠΟΠΤΩΣΗ Μοριακοί Μηχανισµοί Μέθοδοι ανίχνευσης Κλινικές εφαρµογές Χρήστος Βαλαβάνης Μονάδα Μοριακής Ιστοπαθολογίας Τµήµα Παθολογικής Ανατοµικής Ε.Α.Ν.Π. «ΜΕΤΑΞΑ» Προγραµµατισµένος Κυτταρικός Θάνατος (ΠΚΘ)

Διαβάστε περισσότερα

PET/CT versus DWI-MRI στην ογκολογία του θώρακος. Ευθυμιάδου Ρωξάνη Τμήμα Αξονικής, Μαγνητικής Τομογραφίας & PET-CT ΔΘΚΑ «Υγεία»

PET/CT versus DWI-MRI στην ογκολογία του θώρακος. Ευθυμιάδου Ρωξάνη Τμήμα Αξονικής, Μαγνητικής Τομογραφίας & PET-CT ΔΘΚΑ «Υγεία» PET/CT versus DWI-MRI στην ογκολογία του θώρακος. Ευθυμιάδου Ρωξάνη Τμήμα Αξονικής, Μαγνητικής Τομογραφίας & PET-CT ΔΘΚΑ «Υγεία» Ca πνεύμονος Η πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στο δ υτικό κόσμο. 3.000.000

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΩΜΑΤΙΚΟΙ ΟΓΚΟΙ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (GISTs) ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ «ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ»

ΣΤΡΩΜΑΤΙΚΟΙ ΟΓΚΟΙ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (GISTs) ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ «ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ» ΣΤΡΩΜΑΤΙΚΟΙ ΟΓΚΟΙ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (GISTs) ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ «ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ» ΠΟΙΟΥΣ ΟΓΚΟΥΣ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ GIST? Τους μεσεγχυματικούς όγκους του ΓΕΣ,του περιτοναιου

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία για το μάθημα της βιολογίας Υπεύθυνος Καθηγητής : Dr Κεραμάρης Κων/νος Συντελεστές : Αϊναλάκης Πέτρος Γ 1 Κυρίκος Κυριάκος Γ 1

Εργασία για το μάθημα της βιολογίας Υπεύθυνος Καθηγητής : Dr Κεραμάρης Κων/νος Συντελεστές : Αϊναλάκης Πέτρος Γ 1 Κυρίκος Κυριάκος Γ 1 Εργασία για το μάθημα της βιολογίας Υπεύθυνος Καθηγητής : Dr Κεραμάρης Κων/νος Συντελεστές : Αϊναλάκης Πέτρος Γ 1 Κυρίκος Κυριάκος Γ 1 Καρκίνος..1 Γενικά χαρακτηριστικά καρκινικών κυττάρων...2 Ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

Οργανοτυπικές Καλλιέργειες

Οργανοτυπικές Καλλιέργειες Οργανοτυπικές Καλλιέργειες Καθηγητής-Διευθυντής Βασίλης Γοργούλης Επ. Καθηγητής Ιωάννης Πατέρας Εργαστήριο Ιστολογίας και Εμβρυολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Αθήνα,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ 1 ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ Δ. Κιόρτσης Ενδοκρινολόγος Αν. Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων European SCOPE fellow 1η ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΥ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Ελληνική Ιατρική

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΙΟΥ 2018 ΑΙΓΛΗ,ΖΑΠΠΕΙΟΥ. Α.Μητράκου Α.Καθηγήτρια Μ.Ρούσσου Παν.Υπότροφος Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ

ΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΙΟΥ 2018 ΑΙΓΛΗ,ΖΑΠΠΕΙΟΥ. Α.Μητράκου Α.Καθηγήτρια Μ.Ρούσσου Παν.Υπότροφος Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ ΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ 2018 11-12 ΜΑΙΟΥ 2018 ΑΙΓΛΗ,ΖΑΠΠΕΙΟΥ Α.Μητράκου Α.Καθηγήτρια Μ.Ρούσσου Παν.Υπότροφος Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ Επιδημιολογικές μελέτες αναφέρουν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου

Διαβάστε περισσότερα

Gerard A. Silvestri, MD, FCCP; and M. Patricia Rivera, MD, FCCP NSCLC EGFR NSCLC EGFR EGFR NSCLC. (epidermal growth factor receptor);

Gerard A. Silvestri, MD, FCCP; and M. Patricia Rivera, MD, FCCP NSCLC EGFR NSCLC EGFR EGFR NSCLC. (epidermal growth factor receptor); CHEST Gerard A. Silvestri, MD, FCCP; and M. Patricia Rivera, MD, FCCP (NSCLC) NSCLC (EGFR) EGFR EGFR NSCLC EGFR (gefitinib) (erlotinib) EGFR NSCLC EGFR cetuximab NSCLC NSCLC (epidermal growth factor receptor);

Διαβάστε περισσότερα

Συσχέτιση της έκφρασης ιστικής τρανσγλουταμινάσης με κλινικούς και μοριακούς προγνωστικούς παράγοντες σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού

Συσχέτιση της έκφρασης ιστικής τρανσγλουταμινάσης με κλινικούς και μοριακούς προγνωστικούς παράγοντες σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού Συσχέτιση της έκφρασης ιστικής τρανσγλουταμινάσης με κλινικούς και μοριακούς προγνωστικούς παράγοντες σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού Ε.Ξυδάκης*, Ε.Κυπαρίδου #, Α.Αθανασιάδης $, Μ.Παπαδάκου*, Α.Οικονομίδου*,

Διαβάστε περισσότερα

Β. Ράπτης, 1,2 Χ. Λουτράδης, 3 Κ. Μπακογιάννης, 4 Α. Κ. Μπούτου, 5 Μ. Ε. Αλεξάνδρου, 6 Μ. Σχοινά, 3 Α. Σιούλης, 1 Η. Μπαλάσκας, 1 Π. Α.

Β. Ράπτης, 1,2 Χ. Λουτράδης, 3 Κ. Μπακογιάννης, 4 Α. Κ. Μπούτου, 5 Μ. Ε. Αλεξάνδρου, 6 Μ. Σχοινά, 3 Α. Σιούλης, 1 Η. Μπαλάσκας, 1 Π. Α. ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΩΝ ENDOCAN, ANGIOPOIETIN-2 ΚΑΙ HIF-1A ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΑΥΤΟΣΩΜΙΚΗ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΑ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΗ ΝΟΣΟ ΤΩΝ ΝΕΦΡΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΝΕΦΡΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Β. Ράπτης, 1,2 Χ. Λουτράδης, 3 Κ. Μπακογιάννης,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο Μαργαρίτα Μάου Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C. MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Αδένες Έκκρισης Ορμονών Υπόφυση Θυρεοειδής Αδένας Παραθυροειδείς

Διαβάστε περισσότερα