ΠEPIOΔIKH EKΔOΣH ΓIA EPEYNA, ANAΠTYΞH KAI KAINOTOMIA ISSN TEYXOΣ ΣΕΠΤEΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ Αφιέρωμα DNA

Transcript

1 ISSN ΠEPIOΔIKH EKΔOΣH ΓIA EPEYNA, ANAΠTYΞH KAI KAINOTOMIA ΣΕΠΤEΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2009 TEYXOΣ 27 Αφιέρωμα DNA

2 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

3 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 03 Περιεχόμενα Ερευνητικό QUIZ Τι συνέβηκε στον εγκέφαλο μας σε σχέση με τους πιο πρόσφατους πρόγονους μας, τους ανθρώπους Νεάντερνταλ; Α Μειώθηκε σε μέγεθος Β Αυξήθηκε σε μέγεθος Γ Μετακινήθηκε στα δεξιά Δ Μετακινήθηκε στα αριστερά Τι είναι η μετάλλαξη; Ορθή Απάντηση: Α Α Η αντικατάσταση μίας από τις μονάδες που συνιστούν το DNA με μία άλλη Β Η αντικατάσταση ενός υγιούς κυττάρου με ένα άλλο, κατεστραμμένο κύτταρο Γ Η αντικατάσταση ενός ολόκληρου μορίου DNA με ένα άλλο Δ Η αντικατάσταση ενός μέρους του σώματος με ένα άλλο Ορθή Απάντηση: A ΥΨΙΠΕΤΗΣ Περιοδική Έκδοση του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας Τεύχος 27 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2009 Υπεύθυνος Σύνταξης-Επιμέλεια Ύλης: Έλενα Πουλλή Στο Τεύχος 27 συνεργάστηκαν: Σέπου Καλυψώ, Αντωνίου Λεωνίδας, Τσούμπανου Λίνα, Κλεάνθους Γεωργία, Σεργίδου-Λοΐζου Ιωάννα, Χριστοφόρου Άννα Μαρία, Ιουλιανός Αντώνης, Παφίτης Χαράλαμπος, Πορτοκαλλίδης Μαρίνος, Μακρή Κωνσταντίνα, Παπαδόπουλος Ανδρέας, Γαβριήλ Ελεάνα, Χρυσάφη Ρεβέκκα, Καρή Κατερίνα, Παρασκευά Μαριλένα, Θεοχάρους Χριστάκης, Κομωδρόμου Μαριλένα. Σχεδίαση και Παραγωγή Εντύπου: D-Tales Design Studio Ltd 03 Περιεχόμενα + Ερευνητικό Quiz Στήριξη στην Έρευνα 04 7ΠΠ - Αποτελέσματα Κυπριακής Συμμετοχής 08 Τομέας Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών στην Ε.Ε. 11 Δράσεις Διεθνούς Συνεργασίας 13 Διαγωνισμός ΜΕΡΑ Εκδήλωση «Βραδιά του Ερευνητή» Αφιέρωμα 15 DNA 21 Ποιες είναι οι τελευταίες εφαρμογές του DNA στην Ιατρική Μοριακή Διαγνωστική και στην Ιστορία και Ανθρωπολογία 22...στον Σχεδιασμό Εμβολίων και Φαρμάκων για Μολυσματικές Ασθένειες και Γονιδιακής Θεραπείας 23...στην Ιατροδικαστική & Εγκληματολογία 24...στην Γενετική Μετάλλαξη Φυτών 25 Η ιστορία της έρευνας γύρω από το DNA 26 Κάρολος Δαρβίνος 26 Γκρέγκορ Μέντελ Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες 27 Νέες Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων στα Πλαίσια Δραστηριοτήτων και Θεματικών Προτεραιοτήτων του 7ΠΠ 29 Δραστηριότητα «Περιφέρειες της Γνώσης» (Regions of Knowledge) του 7ΠΠ 4η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων 30 Αναζητήσεις Συνεργατών για Συμμετοχή σε Ερευνητικές Προτάσεις σε Θεματικές Προτεραιότητες του 7ΠΠ 32 Κοινή Τεχνολογική Πρωτοβουλία «Fuel Cells and Hydrogen» - Αναζήτηση Συνεργατών 32 Συμμετοχή Εταίρων από Τρίτες Χώρες σε Έργα του 7ΠΠ 32 Eureka Tourism - Αναζήτηση Συνεργατών Αποτελέσματα Έρευνας 33 Μοριακή Παθολογία της Κληρονομικής Αιματουρίας σε Κυπριακές Οικογένειες 37 Εναλλακτικές Μέθοδοι Καταπολέμησης Κουνουπιών στην Κύπρο Ημερολόγιο Ερευνητή 40 Το Ημερολόγιο του Ερευνητή 42 Συνέδρια - Ημερίδες - Εκδηλώσεις Ευρωπαϊκό Κέντρο Επιχειρηματικής Στήριξης Κύπρου 43 Ημερίδες Μεταφοράς Τεχνολογίας 44 Προσφορές Τεχνολογίας που αφορά στο DNA 45 Προσφορές Τεχνολογίας 51 Αναζητήσεις Τεχνολογίας Yψιπέτης: ύψι + πέτομαι: που πετά ψηλά / [μτφ] που εκφράζει υψηλές έννοιες 52 Διάσημοι Ερευνητές 52 Watson - Crick - Wilkins - Franklin

4 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 04 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ 7ΠΠ - Αποτελέσματα Κυπριακής Συμμετοχής Αποτελέσματα Κυπριακής Συμμετοχής σε Προγράμματα και Δραστηριότητες του 7ου Προγράμματος Πλαισίου για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ε.Ε. ( ) στα Πρώτα Δύο Χρόνια της Εφαρμογής του Έχει ολοκληρωθεί από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας η καταγραφή των αποτελεσμάτων της κυπριακής συμμετοχής σε Προγράμματα και Δραστηριότητες του Εβδόμου Προγράμματος Πλαισίου για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ε.Ε. ( ), (7ουΠΠ) στα πρώτα δύο χρόνια της εφαρμογής του ( ). Τα στοιχεία για τα συνολικά αποτελέσματα στην Ευρώπη προέρχονται από σχετική Έκθεση που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιούνιο του Τα στοιχεία που αφορούν στην κυπριακή συμμετοχή πηγάζουν από τις Εκθέσεις των Εκπροσώπων της Κύπρου στις Διαχειριστικές Επιτροπές των οριζόντιων Ειδικών Προγραμμάτων και των Θεματικών Προτεραιοτήτων του 7ουΠΠ καθώς και από δεδομένα που συλλέγει το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας μέσα από τα Προγράμματα και τις Δράσεις του. Τα αποτελέσματα βασίζονται σε στοιχεία 2 και αναλύσεις για προτάσεις έργων που υποβλήθηκαν στο 7οΠΠ στα πλαίσια 110 Προσκλήσεων Υποβολής Προτάσεων που ανακοινώθηκαν κατά τη διάρκεια του στα 5 Ειδικά Προγράμματα και στις 16 Θεματικές Προτεραιότητες / Δράσεις του 7ουΠΠ. Ανάλυση Αποτελεσμάτων για την Κυπριακή Συμμετοχή στο 7οΠΠ ( ) Συνολικά, στις 110 Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων του 7ουΠΠ, υποβλήθηκαν 656 επιλέξιμες προτάσεις έργων με 730 κυπριακές συμμετοχές ενώ οι εμπλεκόμενοι φορείς από την Κύπρο ανέρχονται στους 211. Από αυτές τις προτάσεις έργων, 184 έχουν περάσει όλα τα κριτήρια αξιολόγησης και προωθήθηκαν στις επιλαχούσες λίστες για χρηματοδότηση. Από το σύνολο των επιλέξιμων προτάσεων που υποβλήθηκαν (656): - 64% υποβλήθηκε στο Πρόγραμμα «Συνεργασία», - 20% υποβλήθηκε στο Πρόγραμμα «Ικανότητες», - 9% υποβλήθηκε στο Πρόγραμμα «Άνθρωποι», - 7% υποβλήθηκε στο Πρόγραμμα «Ιδέες». ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Επιλέξιμες Προτάσεις που υποβλήθηκαν: Αριθμός Φορέων που συμμετείχαν: Αριθμός Προτάσεων που επιλέγησαν για χρηματοδότηση: (16%) Αριθμός Συμβολαίων που υπογράφτηκαν: Χρηματοδότηση που δόθηκε από Ε.Ε.: 6, 7 δισεκατομμύρια ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Επιλέξιμες Προτάσεις που υποβλήθηκαν με κυπριακή συμμετοχή: 656 Αριθμός κυπριακών συμμετοχών: 730 Αριθμός φορέων από την Κύπρο: 211 Αριθμός προτάσεων με συντονιστή από την Κύπρο: 115 Αριθμός ΜΜΕ που συμμετείχαν: Αριθμός Προτάσεων που επιλέγησαν για χρηματοδότηση: 184 Αριθμός Συμβολαίων: 76 Χρηματοδότηση που δόθηκε από Ε.Ε.: ,70 Το σύνολο των Συμβολαίων Έργων που έχουν υπογραφτεί ανέρχονται στα 76 (ποσοστό επιτυχίας 11,59% 4 ). Το συνολικό ποσό που αποκόμισαν οι κυπριακοί φορείς βάσει των Συμβολαίων Έργων που έχουν υπογραφεί μέχρι και το Μάιο του 2009 ανέρχεται στα ,70 εκ. ευρώ. Συγκρίνοντας τα αποτελέσματα της κυπριακής συμμετοχής με άλλες χώρες και ειδικότερα με τις χώρες που έγιναν μέλη της Ε.Ε. ταυτόχρονα με την Κύπρο, διαπιστώνει κανείς πως η συμμετοχή της Κύπρου υπήρξε ικανοποιητική δεδομένων και των παραμέτρων σύγκρισης που έχουν να κάνουν με το μέγεθος της χώρας, τον αριθμό του ερευνητικού δυναμικού, των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και των επιχειρήσεων καθώς και της ύπαρξης βιομηχανίας κ.α. Πίνακας 1: Ποσοστά Συμμετοχής ανά Πρόγραμμα 1 Πηγή: European Commission, Research Directorate General, Directorate A Interinstitutional and Legal Matters Framework Programme, FP7 Subscription, Performance, Implementation during the first two years of operation , Brussels, June Τα στοιχεία αφορούν σε ολοκληρωμένες Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων και σε Συμβόλαια Έργου που έχουν υπογραφεί μέχρι και το Μάιο του 2009 βάσει των επίσημων στοιχείων που υπάρχουν στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 7οΠΠ ( 3 Τα στοιχεία για τις ΜΜΕ είναι σύμφωνα με τη δήλωση των φορέων που συμμετέχουν στην υποβολή της πρότασης έργου χωρίς να επιβεβαιώνονται από την Ε.Ε. 4 Σημειώνεται ότι τα ποσοστά επιτυχίας βασίζονται στον αριθμό των επιλέξιμων προτάσεων που υποβλήθηκαν (eligibile proposals ).

5 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 05 Στήριξη στην Έρευνα Πίνακας 2: Συμμετοχή των Κρατών - Μελών της Ε.Ε. στο 7οΠΠ ( ) Tο Πρόγραμμα «Συνεργασία» αποτελεί το πιο πετυχημένο πρόγραμμα όσον αφορά στη χρηματοδότηση που εξασφάλισαν οι κυπριακοί φορείς, εκ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε 59% του συνολικού ποσού που δόθηκε στους κυπριακούς φορείς. Ακολουθεί το Πρόγραμμα «Ιδέες» με το ποσό των ,00 εκ. ευρώ που αντιστοιχεί σε ποσοστό 23% του συνολικού ποσού, το Πρόγραμμα «Ικανότητες» με ,00 εκ. ευρώ που αντιστοιχεί στο 10% του συνολικού ποσού και τέλος, το Πρόγραμμα «Ανθρωποι» με ,00 εκ. ευρώ που αντιστοιχεί στο 8% του συνολικού ποσού. Πίνακας 4: Ποσοστά επί του Συνολικού Ποσού που Αποκόμισαν οι Κυπριακοί Φορείς ανά Θεματική Προτεραιότητα / Δράση / Πρόγραμμα Αποτελέσματα ανά Πρόγραμμα / Θεματικές Προτεραιότητες / Δράσεις Ειδικό Πρόγραμμα «Συνεργασία»: Δημοφιλέστερο Πρόγραμμα και στην Κύπρο Όπως έδειξαν και τα συνολικά αποτελέσματα στην Ευρώπη, το Πρόγραμμα «Συνεργασία» αποτελεί το δημοφιλέστερο Πρόγραμμα και για τους κυπριακούς φορείς. Από το σύνολο των επιλέξιμων προτάσεων που υποβλήθηκαν: 64% υποβλήθηκε στο Πρόγραμμα «Συνεργασία», 59% του συνολικού ποσού που δόθηκε στους κυπριακούς φορείς είναι μέσω του Προγράμματος «Συνεργασία», 11,6% ποσοστό επιτυχίας. Πίνακας 3: Συνολικό Ποσό (σε ευρώ) που Αποκόμισαν οι Κυπριακοί Φορείς από την Ε.Ε. ανά Πρόγραμμα Πίνακας 5: Αριθμός Προτάσεων που Υποβλήθηκαν και Συμβολαίων που Υπογράφτηκαν ανά Πρόγραμμα Όπως διαπιστώνεται και από τον Πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 4), η Θεματική Προτεραιότητα «Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών» (ΤΠΕ) κατάφερε να εξασφαλίσει το μεγαλύτερο ποσοστό χρηματοδότησης επί του συνόλου του προϋπολογισμού που εξασφάλισαν οι κυπριακοί φορείς. Πιο συγκεκριμένα, τα 24 Συμβόλαια Έργου που υπογράφησαν στη Θεματική αυτή απέφεραν το ποσό των εκ. ευρώ στους κυπριακούς φορείς, ποσό που αντιστοιχεί στο 43% του συνολικού ποσού που αποκόμισαν οι φορείς της Κύπρου στα πρώτα δύο χρόνια εφαρμογής του 7ου ΠΠ. Πιο συγκεκριμένα, στο Πρόγραμμα «Συνεργασία» υποβλήθηκαν 416 προτάσεις εκ των οποίων οι 46 ήταν πετυχημένες και προχώρησαν σε Συμβόλαια Έργου με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ποσοστό επιτυχίας 11,6%). Σημειώνεται ότι τα ποσοστά επιτυχίας για το Πρόγραμμα Ευρατόμ είναι ενδεικτικά καθώς δεν υπάρχουν πλήρη στοιχεία για όλες τις προτάσεις που υποβλήθηκαν.

6 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 06 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ 7ΠΠ - Αποτελέσματα Κυπριακής Συμμετοχής [συνέχεια] Κυριαρχία της Θεματικής Προτεραιότητας «Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνιών» Αναλύοντας τα αποτελέσματα ανά Θεματική Προτεραιότητα / Δράση, στο σύνολο των 656 προτάσεων, οι 177 υποβλήθηκαν στη Θεματική Προτεραιότητα «Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνιών», ακολουθεί η Δραστηριότητα «Έρευνα προς Όφελος των ΜΜΕ» με 86 προτάσεις, το Πρόγραμμα «Άνθρωποι» με 61 προτάσεις, «Ιδέες με 45 και οι Θεματικές Προτεραιότητες της «Υγείας» και των «Κοινωνικών & Ανθρωπιστικών Επιστημών» με 44 και 43 προτάσεις αντίστοιχα. Πίνακας 7: Ποσοστά Επιτυχίας (προτάσεις που υποβλήθηκαν και Συμβόλαια Έργων) Πίνακας 6: Πετυχημένες Προτάσεις Έργων που Υποβλήθηκαν ανά Θεματική Προτεραιότητα /Δράση / Πρόγραμμα Όπως διαπιστώνεται και από τον Πίνακα που ακολουθεί τα ποσοστά επιτυχίας είναι απόλυτα πετυχημένα για τη Θεματική Προτεραιότητα «Διάστημα» (100% στις 2 προτάσεις που υποβλήθηκαν με κυπριακή συμμετοχή), ακολουθούν οι προτάσεις «ΕRANET» με ποσοστό επιτυχίας 60% και οι «Υποδομές Έρευνας» με 40%. Ειδικό Πρόγραμμα «ΙΔΕΕΣ»: Χαμηλά Ποσοστά Επιτυχίας στο ERC (European Research Council) Στο Πρόγραμμα «Ιδέες» υποβλήθηκαν 45 προτάσεις εκ των οποίων μόνο 3 ήταν πετυχημένες (2 στις «Υποτροφίες Εκκίνησης» και 1 «Υποτροφία Έμπειρου Ερευνητή»). Τα ποσοστά επιτυχίας είναι μεν χαμηλά (6,67%), ωστόσο, είναι αναμενόμενα βάσει και των συνολικών αποτελεσμάτων στην Ευρώπη. Παρά το γεγονός ότι τα ποσοστά επιτυχίας των Υποτροφιών ERC είναι εξαιρετικά χαμηλά, στις πετυχημένες περιπτώσεις η ανταμοιβή για τους δικαιούχους είναι αποδοτική γεγονός που δικαιολογεί και το μεγάλο αριθμό προτάσεων που υποβάλλονται. Συνεπώς, η συμμετοχή των ερευνητών από την Κύπρο μπορεί να θεωρηθεί πετυχημένη καθώς το ποσοστό επί του συνολικού προϋπολογισμού που εξασφάλισαν οι κυπριακοί φορείς από την Ε.Ε. μέσω του Προγράμματος «Ιδέες» ανέρχεται στο 23% του συνολικού ποσού. Επιπλέον, βάσει της πληροφόρησης που έχει το Ίδρυμα από τους Εκπροσώπους στις Διαχειριστικές Επιτροπές, 6 ακόμη προτάσεις στη Θεματική Προτεραιότητα «Μεταφορές» και 2 προτάσεις στη Θεματική Προτεραιότητα «Ασφάλεια» έχουν εγκριθεί για χρηματοδότηση και αναμένεται σύντομα η υπογραφή των Συμβολαίων. Στη Θεματική Προτεραιότητα «Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών» υπήρξε ο μεγαλύτερος αριθμός κυπριακών συμμετοχών 197 (σε 177 προτάσεις) και επομένως αναλογικά και ο μεγαλύτερος αριθμός έργων που χρηματοδοτήθηκαν (24 έργα). Καταγράφτηκε, ωστόσο, χαμηλό ποσοστό επιτυχίας σε σχέση με άλλες Θεματικές Προτεραιότητες / Δράσεις, μόνο 13,56% (ελαφρώς υψηλότερο από τα αποτελέσματα που ανακοίνωσε το Ίδρυμα την προηγούμενη χρονιά 13%). Συμπεραίνεται, λοιπόν, ότι οι φορείς που δραστηριοποιούνται στη συγκεκριμένη Θεματική Προτεραιότητα θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη έμφαση στην ποιότητα των προτάσεων που λαμβάνουν μέρος καθώς ο ανταγωνισμός είναι ιδιαίτερα υψηλός. Χαμηλά ποσοστά επιτυχίας παρατηρούνται και στις Θεματικές Προτεραιότητες «Περιβάλλον», μόλις 2,58% και «Υγεία» με 4,55%. Πίνακας 8: Ποσοστά Επιτυχίας (προτάσεις που υποβλήθηκαν και Συμβόλαια Έργων) ανά Πρόγραμμα Ειδικό Πρόγραμμα «ΑΝΘΡΩΠΟΙ»: «Ικανοποιητικά Ποσοστά Επιτυχίας Τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας σε σχέση με τις συμμετοχές και τις πετυχημένες προτάσεις σημειώθηκαν στο Πρόγραμμα «Άνθρωποι» όπου από τις 61 προτάσεις που υποβλήθηκαν, οι 11 προχώρησαν σε υπογραφή Συμβολαίων (ποσοστό επιτυχίας 18,03%), ενώ το συνολικό ποσό που εξασφάλισαν οι κυπριακοί φορείς μέσω αυτού του Προγράμματος ανέρχεται στα ,00 εκ. ευρώ που αντιστοιχεί στο 8% του συνολικού ποσού. Επιπλέον, βάσει της πληροφόρησης που έχει το Ίδρυμα, 2 ακόμη προτάσεις στο Πρόγραμμα αυτό έχουν εγκριθεί για χρηματοδότηση και αναμένεται σύντομα η υπογραφή των Συμβολαίων.

7 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 07 Στήριξη στην Έρευνα Ειδικό Πρόγραμμα «ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ»: Υψηλά Ποσοστά Επιτυχίας στη Δραστηριότητα Ερευνητική Υποδομή Στο Πρόγραμμα «Ικανότητες» σημειώθηκαν παρόμοια συνολικά ποσοστά επιτυχίας με το Πρόγραμμα «Συνεργασία» (11,28%) καθώς από τις 133 προτάσεις που υποβλήθηκαν οι 15 προχώρησαν σε υπογραφή Συμβολαίων, ενώ το συνολικό ποσό που κέρδισαν οι κυπριακοί φορείς μέσω αυτού του Προγράμματος ανέρχεται στις ,00 εκ. ευρώ που αντιστοιχεί στο 10% του συνολικού ποσού. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικά υπήρξαν τα αποτελέσματα στη Δραστηριότητα «Ερευνητική Υποδομή» όπου το ποσοστό επιτυχίας αγγίζει το 40% (από τις 15 προτάσεις με κυπριακή συμμετοχή οι 6 προχώρησαν σε Συμβόλαιο Έργου). Επιπλέον, 6 ακόμη προτάσεις στη Δραστηριότητα της «Έρευνα προς Όφελος των ΜΜΕ» έχουν εγκριθεί για χρηματοδότηση και αναμένεται σύντομα η υπογραφή των Συμβολαίων. Συντονισμός Ευρωπαϊκών Έργων από Κυπριακούς Φορείς «Μη ενθαρρυντικά τα στοιχεία που αφορούν στο Συντονισμό Ευρωπαϊκών Έργων από Κυπριακούς Φορείς Στις 656 επιλέξιμες προτάσεις έργων που υποβλήθηκαν υπήρξαν 730 κυπριακές συμμετοχές ενώ οι εμπλεκόμενοι φορείς από την Κύπρο ανέρχονται στους 211. Από τις προτάσεις αυτές, μόνο 115 (17,53%) είχαν Συντονιστή Έργου κυπριακό φορέα. Επιπλέον, από τα 76 Συμβόλαια Έργων που έχουν υπογραφεί και συμμετέχουν κυπριακοί φορείς, τα 14 έχουν Συντονιστή από την Κύπρο (18,42%). Ωστόσο, τα 8 Έργα από αυτά έχουν υποβληθεί στο Πρόγραμμα «Άνθρωποι» και τα 3 στο Πρόγραμμα «Ιδέες» όπου οι προτάσεις υποβάλλονται κατά κύριο λόγο από έναν οργανισμό χωρίς να απαιτείται η δημιουργία διεθνικού δικτύου συνεργασίας. Στα 76 Συμβόλαια Έργων που έχουν υπογραφεί υπήρξαν 80 κυπριακές συμμετοχές. Πιο πετυχημένη, από πλευράς εξασφάλισης των κονδυλίων, κρίνεται η συμμετοχή των Πανεπιστημίων (33 Συμβόλαια Έργου), ακολουθεί ο Ιδιωτικός Τομέας με 20 Συμβόλαια, o Δημόσιος Τομέας με 17 και τέλος οι Ερευνητικοί Φορείς με 10. και Επικοινωνιών» αλλά και της Δραστηριότητας «Έρευνα προς Όφελος των ΜΜΕ» όπου οι κυπριακές συμμετοχές ήταν ιδιαίτερα αυξημένες. Συμπεράσματα / Εισηγήσεις Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα από τις αξιολογήσεις προτάσεων που υποβλήθηκαν από κυπριακούς φορείς κρίνονται ως ενθαρρυντικά. Πρέπει να αναγνωριστεί όμως πως υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για βελτίωση, ιδιαίτερα σε ορισμένες δραστηριότητες του Προγράμματος Πλαισίου. Ο Ρόλος του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας Ο συντονισμός των δραστηριοτήτων για τη συμμετοχή της Κύπρου στο 7οΠΠ έχει ανατεθεί στο Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ). Το Ίδρυμα, αξιοποιώντας την εμπειρία του σε θέματα επιστημονικής και τεχνολογικής πληροφόρησης, αλλά και τη συμμετοχή του σε ευρωπαϊκά δίκτυα για την έρευνα και την καινοτομία, υποστηρίζει ενεργά τους κυπριακούς φορείς στην προσπάθειά τους να συμμετέχουν με επιτυχία στα ερευνητικά έργα της Ε.Ε. Δεδομένου μάλιστα ότι τα μέσα υλοποίησης του 7ουΠΠ αφορούν έργα υψηλού προϋπολογισμού και μεγάλου αριθμού εταίρων, ο ρόλος του ΙΠΕ καθίσταται ακόμη πιο σημαντικός. Το ΙΠΕ είναι στη διάθεση των ερευνητών για παροχή άμεσης πληροφόρησης και συμβουλευτικών υπηρεσιών, αλλά και για την ουσιαστική υποστήριξη των κυπριακών φορέων. Με στόχο, λοιπόν, τη διευκόλυνση της συμμετοχής κυπριακών φορέων στο 7οΠΠ έχουν διοριστεί Εθνικά Σημεία Επαφής για όλες τις δραστηριότητες του Προγράμματος με κύριες αρμοδιότητες: τη συστηματική και σε βάθος ενημέρωσή τους για την ενότητα την οποία εκπροσωπούν, τη συστηματική διοχέτευση πληροφοριών προς την ερευνητική κοινότητα της Κύπρου αναφορικά με τη θεματική για την οποία έχουν ορισθεί ως υπεύθυνοι, την παροχή βοήθειας στο στάδιο ετοιμασίας ερευνητικών προτάσεων (για ανεύρεση εταίρων, διαδικαστικά θέματα, επικοινωνία με την Ε.Ε. κ.λ.π.). Πίνακας 9: Φορείς που Συμμετέχουν σε Συμβόλαια Έργων Το Ίδρυμα διοργανώνει κατά καιρούς ενημερωτικές εκδηλώσεις για τις Θεματικές Προτεραιότητες / Δράσεις ή εκπαιδευτικά σεμινάρια για θέματα του 7ουΠΠ. Συμμετέχει το ίδιο σε Δράσεις Ειδικής Στήριξης που εγκρίθηκαν τόσο στα πλαίσια του 7ουΠΠ και στόχο έχουν να προετοιμάσουν και διευκολύνουν τους ενδιαφερόμενους ερευνητές να υποβάλουν ερευνητικές προτάσεις στο 7οΠΠ. Συμμετοχή Μικρο - Μεσαίων Επιχειρήσεων «Ενθαρρυντικά τα Στοιχεία που Αφορούν στη Συμμετοχή ΜΜΕ» Βάσει των μέχρι τώρα αποτελεσμάτων, συμμετείχαν σε όλα τα Προγράμματα του 7ου ΠΠ συνολικά 113 κυπριακές Μικρο-Μεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ), αριθμός που αποτελεί σχεδόν το 50% όλων των φορέων που συμμετείχαν από την Κύπρο. Το στοιχείο αυτό συνάδει και με τα αποτελέσματα της συμμετοχής των κυπριακών φορέων στη Θεματική Προτεραιότητα «Τεχνολογίες Πληροφορικής α) Πανεπιστήμια Δημόσια και Ιδιωτικά, β) επιχειρήσεις μικρομεσαίες και μεγάλες, γ) ερευνητικοί φορείς δημόσιοι και ιδιωτικοί, δ) οργανισμοί του ευρύτερου δημόσιου τομέα.

8 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 08 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε. Έκθεση για την Έρευνα & Ανάπτυξη στον τομέα των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση Ο τομέας των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) αποτελεί την κινητήριο μηχανή για την Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) στην Ευρώπη. Αντιπροσωπεύει το 26% του συνόλου των δαπανών της βιομηχανίας για Έρευνα και Ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) και απασχολεί το 32% των ερευνητών στον τομέα των επιχειρήσεων, σύμφωνα με την Έκθεση του 2009 για την Ε&Α στον τομέα των ΤΠΕ στην Ε.Ε. που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από το Ινστιτούτο Μελετών Τεχνολογικών Προβλέψεων (Institute for Prospective Technological Studies, ΙPTS) του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΚΚΕρ). Η Έκθεση δημοσιεύτηκε στα πλαίσια ενός ερευνητικού έργου (PREDICT: Prospective Insights on R&D in ICT) συγχρηματοδοτούμενου από το JRC - IPTS και τη Γενική Διεύθυνση για την Κοινωνία της Πληροφορίας και των Μέσων Ενημέρωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η εν λόγω Έκθεση είναι η πρώτη από μια σειρά που θα δημοσιεύεται κάθε χρόνο. Η έρευνα αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να παρουσιαστεί για πρώτη φορά μια συνολική επισκόπηση των επενδύσεων που γίνονται για Ε&Α στον τομέα των ΤΠΕ στην Ε.Ε. ( ). Η Έκθεση περιέχει πληροφορίες σχετικά με την οικονομική εξέλιξη στον τομέα των ΤΠΕ σε παγκόσμιο επίπεδο, την εξέταση της σχέσης εισροών-εκροών των επενδύσεων για Ε&Α που γίνονται στον τομέα σε επίπεδο των 27 μελών κρατών της Ε.Ε., καθώς και πληροφορίες για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας στην Ε.Ε. Συμπεράσματα της Έκθεσης PREDICT Η σημασία των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών Αν και ο τομέας των ΤΠΕ αντιπροσωπεύει μόνο το 3% περίπου της συνολικής απασχόλησης στην Ε.Ε. και το 4,9% του ΑΕΠ, είναι μακράν ο μεγαλύτερος επενδυτικός τομέας για Ε&Α στην ευρωπαϊκή οικονομία καταλαμβάνοντας το 18% των Ακαθάριστων Δαπανών (Gross Expenditure on Research and Development, GERD), το αντίστοιχο 26% των δαπανών των επιχειρήσεων (Business Expenditure on R&D, δείκτης BERD) και απασχολώντας το 32% των ερευνητών στον τομέα των επιχειρήσεων συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στην οικονομία της γνώσης της Ε.Ε. Σχήμα 1: Μερίδιο των ΤΠΕ στο Συνολικό Δείκτη BERD στην Ε.Ε., Έτος 2005 Πηγή Eurostat & IPTS Το Ινστιτούτο Μελετών Τεχνολογικών Προβλέψεων (IPTS) είναι ένα από τα επτά ερευνητικά ινστιτούτα του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Joint Research Centre, JRC). Όλες οι σχετικές πληροφορίες που παρουσιάζονται αποτελούν μέρος της Έκθεσης, The 2009 Report on R&D in ICT in the European Union, EUR EN, Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities. Περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση:

9 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 09 Στήριξη στην Έρευνα Ο τομέας των ΤΠΕ έχει πολύ υψηλότερο από το μέσο όρο ποσοστό παραγωγικότητας της εργασίας (όπως μετράται από την προστιθέμενη αξία ανά απασχολούμενο). Οδηγεί ταυτόχρονα και άλλους οικονομικούς τομείς, από την άποψη της Ε&Α, εξοπλίζοντάς τους ταυτόχρονα με τεχνολογία που ενισχύει την παραγωγικότητα. Συμβάλλει έτσι άμεσα αλλά και έμμεσα στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και κατ επέκτασιν στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της Ε.Ε. Συνδυάζοντας εθνικά στατιστικά στοιχεία καθώς και δεδομένα και δείκτες για την τεχνολογία από τον ιδιωτικό τομέα, η Έκθεση αποδεικνύει επίσης ότι πραγματοποιούνται επενδύσεις για Ε&Α που αφορούν σε ΤΠΕ σε τομείς που δεν είναι κατεξοχήν τεχνολογικοί όπως για παράδειγμα ο τομέας των αυτοκινητοβιομηχανιών. Πολλές από τις έρευνες που γίνονται στον τομέα των αυτοκινήτων αφορούν σε ενσωματωμένα ηλεκτρονικά συστήματα ενώ μεγάλο μέρος της ανάπτυξης έργων στην αεροδιαστημική αφορούν σε ηλεκτρονικά συστήματα διαχείρισης. Αν και η βιβλιογραφική ανασκόπηση δείχνει ότι κανείς δεν έχει υπολογίσει με ακριβείς αριθμούς ακόμη την ύπαρξη των ενσωματωμένων ηλεκτρονικών υπολογιστών (computer embedded systems), σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), ένα μεγάλο μερίδιο της Ε&Α που επενδύεται σε βιομηχανικούς τομείς που δεν ασχολούνται άμεσα με ΤΠΕ (περίπου το ένα τέταρτο) οδηγεί σε προϊόντα των ΤΠΕ. Περαιτέρω απόδειξη της σημασίας του τομέα των ΤΠΕ είναι το γεγονός ότι υπήρξε 10% αύξηση των ερευνητών που ασχολούνται με το αντικείμενο κατά τη διάρκεια της περιόδου Παρά τη μείωση από το 2001 του αριθμού των ερευνητών στον τομέα των ΤΠΕ της Μεταποίησης (ICT Manufacturing), ο αριθμός αντισταθμίστηκε από την αύξηση των ερευνητών στον τομέα των ΤΠΕ των Υπηρεσιών (ICT Services) ιδίως στον τομέα των ΤΠΕ Υπηρεσιών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Λογισμικού. Ο τομέας αυτός άλλωστε παρουσιάζει μια σαφή τάση συνεχούς αύξησης του δείκτη BERD (συνολικές δαπάνες των επιχειρήσεων σε Ε&Α) με πάνω από 40% από το 2001 έως το 2005 και ταυτόχρονης αύξησης των ποσοστών απασχόλησης των ερευνητών με πάνω από 60% κατά την ίδια περίοδο. Τέλος, το 21% όλων των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας της Ε.Ε. αφορούν στον τομέα των ΤΠΕ. Σύγκριση Δεικτών της Ε.Ε. για Ε&Α στον Τομέα Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών με τους Ανταγωνιστές της σε Παγκόσμιο Επίπεδο Η Έκθεση σημειώνει ότι ο τομέας των ΤΠΕ έχει επίσης ηγετικό ρόλο στις αντίστοιχες οικονομίες των κύριων ανταγωνιστών της Ε.Ε. όπως είναι οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Κορέα, όσον αφορά στις δαπάνες που κάνουν για Ε&Α. Αποτελεί συνεπώς ένα βασικό τομέα για την επιδίωξη των στόχων της Λισαβόνας, δεδομένου του ρόλου των ΤΠΕ στην οικονομική ανάπτυξη των προηγμένων οικονομιών. Εντούτοις, ο τομέας των ΤΠΕ εξακολουθεί να είναι η αχίλλειος πτέρνα της Ε.Ε. στον ανταγωνισμό της με άλλες προηγμένες οικονομίες από την άποψη της έντασης σε Ε&Α. Σημειώνεται στην Έκθεση ότι οι κύριοι ανταγωνιστές της Ε.Ε. (ΗΠΑ, Ιαπωνία και Κορέα) επενδύουν σημαντικά περισσότερο στον τομέα των ΤΠΕ για Ε&Α. Για παράδειγμα, αναφέρεται ότι τα αντίστοιχα ποσοστά για τις ΗΠΑ είναι δύο φορές μεγαλύτερα από εκείνα που επενδύει η Ε.Ε. Από την άποψη των συνολικών επενδύσεων για Ε&Α (σε όλους τους τομείς), το χάσμα μεταξύ της Ε.Ε. και των ΗΠΑ είναι 73 δισ. ευρώ, εκ των οποίων σχεδόν το μισό (33 δισ. ευρώ) οφείλεται στον κλάδο των ΤΠΕ. Επιπλέον, μολονότι οι Υπηρεσίες Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Λογισμικού είναι σήμερα το πιο δυναμικό κομμάτι των ΤΠΕ στην Ε.Ε. όσον αφορά στις επενδύσεις για Ε&Α, οι αμερικανικές επιχειρήσεις κυριαρχούν σε μεγάλο βαθμό και σε αυτό τον κλάδο σε παγκόσμιο επίπεδο. Συμπερασματικά, υπογραμμίζεται στην Έκθεση ότι οι συνολικές επενδύσεις για Ε&Α της Ε.Ε. είναι χαμηλότερες από τους στόχους που τέθηκαν στην ατζέντα της Λισαβόνας και συγκεκριμένα το στόχο της Βαρκελώνης για 3% του ΑΕΠ σε Aκαθάριστες Δαπάνες για Ε&Α (GERD) με τον τομέα των επιχειρήσεων να συμβάλλει με μερίδιο των δύο τρίτων επί του ποσοστού αυτού. Σχήμα 2: Ο Στόχος της Βαρκελώνης: Σύνολο Επενδύσεων Ιδιωτικού και Δημόσιου Τομέα (GERD) και Επενδύσεων για ΤΠΕ (ICT GERD) για Ε&Α ως Ποσοστό % του ΑΕΠ, για την Ε.Ε. των 27 και τις ΗΠΑ, Πηγή Eurostat & IPTS

10 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 10 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ Επενδύσεις Κρατών - Μελών της Ε.Ε. για Ε&Α στον Τομέα Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών Η Έκθεση PREDICT υπογραμμίζει ότι σήμερα οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. χρηματοδοτούν μόνο ένα σχετικά μικρό μερίδιο επενδύσεων για Ε&Α σε ΤΠΕ (Δείκτης GBAORD, Government Budget Appropriations or Outlays on R&D). Όπως φαίνεται και από το Σχήμα 3, ο δείκτης κυριαρχείται σε μεγάλο βαθμό από τις μεγάλες οικονομίες όπως η Γερμανία (21,2%), η Γαλλία (16,8%), το Ηνωμένο Βασίλειο (13,5%), η Ισπανία (12,3%) και η Ιταλία (10,8%) που αντιπροσωπεύουν από κοινού το 75% του συνολικού ευρωπαϊκού δείκτη. Όπως ήταν αναμενόμενο, μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι οι κυβερνήσεις επενδύουν αναλόγως της οικονομικής τους δυνατότητας. Επιπλέον, εντός της Ε.Ε., ο δείκτης BERD (Business Expenditure on R&D) σε μεγάλο βαθμό κυριαρχείται και εδώ από ορισμένες από τις μεγαλύτερες οικονομίες, δηλαδή τη Γερμανία, τη Γαλλία και τη Βρετανία, και ακολουθούν η Σουηδία, η Φινλανδία και η Ιταλία (Σχήμα 4). Σε γενικές γραμμές, η Ε.Ε. των 15 συνεισφέρει το 98% των δαπανών των επιχειρήσεων σε ΤΠΕ για Ε&Α, ενώ τα νέα κράτη μέλη (Ε.Ε.12) συμβάλλουν μόνο το 2%. Στοιχεία που έχουν να κάνουν με την απασχόληση δείχνουν, σύμφωνα με την Έκθεση, ότι η Γερμανία είναι πιο ισχυρή σε θέματα έρευνας στον τομέα των ΤΠΕ στη Μεταποίηση ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πρώτο σε ΤΠΕ στις Υπηρεσίες. Το γεγονός όμως ότι είναι πιο πίθανο η έρευνα για ΤΠΕ στη Μεταποίηση να οδηγήσει σε διπλώματα ευρυσυτεχνίας, καθιστά τη Γερμανία πρωτοπόρο στα θέματα αυτά με μερίδιο 50% (2005) του συνόλου των διπλωμάτων ευρυσυτεχνίας. Αποδεικνύει ταυτόχρονα τη θετική συσχέτιση που υπάρχει μεταξύ διπλωμάτων ευρυσυτεχνίας και μετατροπής των επενδύσεων για Ε&Α σε εφαρμοσμένες ΤΠΕ. Σχήμα 3: Κατανομή Δαπανών των Κυβερνήσεων σε ΤΠΕ (Δείκτης GBAORD) στις χώρες της Ε.Ε.27. Σχήμα 4: Κατανομή Δαπανών των Επιχειρήσεων σε ΤΠΕ (Δείκτης BERD) στις χώρες της Ε.Ε.27. Πηγή Eurostat & IPTS Συμπερασματικά, η Έκθεση αναφέρει ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των επενδύσεων για Ε&Α στον τομέα των ΤΠΕ στην Ε.Ε. πραγματοποιείται από λίγα μόνο κράτη μέλη. Ταυτόχρονα όμως υπογραμμίζει ότι ένα σημαντικό μειονέκτημα των στοιχείων που παρουσιάζονται για την Ε&Α των επιχειρήσεων είναι ότι δεν λαμβάνουν υπόψη την έρευνα στις ΤΠΕ σε άλλους κλάδους, όπως για παράδειγμα στα λεγόμενα ενσωματωμένα συστήματα, που θα μπορούσαν να αποτελούν ένα σημαντικό μερίδιο της συνολικής έρευνας στις ΤΠΕ. Ο τομέας των ΤΠΕ είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής, εργοδότης και παίκτης σε θέματα Έρευνας και Ανάπτυξης στην Ευρώπη, όπως βέβαια είναι και σε παγκόσμιο επίπεδο. Αποτελεί, λοιπόν, τον τομέα κλειδί για την επίτευξη των στόχων της Λισαβόνας δεδομένου του ρόλου της βιομηχανίας των ΤΠΕ στις προηγμένες οικονομίες. Γι αυτό άλλωστε και ο πυλώνας της ευρωπαϊκής πολτικής για την Κοινωνία της Πληροφορίας διαθέτει και το μεγαλύτερο προϋπολογισμό στο Πρόγραμμα Πλαίσιο για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ε.Ε. 3 Οι 12 χώρες μέλη που μπήκαν στην Ε.Ε. το 2004 (Κύπρος, Τσεχία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Πολωνία, Σλοβακία και Σλοβενία) και το 2007 (Βουλγαρία και Ρουμανία).

11 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 11 Στήριξη στην Έρευνα ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Δράσεις Διεθνούς Συνεργασίας του Ειδικού Προγράμματος «Ικανότητες» του 7ου Προγράμματος Πλαισίου της Ε.Ε. Η διεθνής ανταγωνιστικότητα των σύγχρονων οικονομιών συνδέεται όλο και περισσότερο με την ικανότητά τους να δημιουργούν, να προσαρμόζουν και να χρησιμοποιούν νέες γνώσεις. Η Επιστήμη και η Τεχνολογία (Ε & Τ) θεωρούνται βασικοί παράγοντες στην επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης, της ευημερίας και της οικονομικής ανάπτυξης. Οι Ε & Τ έχουν επίσης καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση και τον εμπλουτισμό πολλών άλλων τομέων πολιτικής που έχουν αντίκτυπο στις εξωτερικές σχέσεις, όπως το εμπόριο, την ανάπτυξη, το περιβάλλον, την ενέργεια, τις τηλεπικοινωνίες, κλπ. Το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( ) θέτει νέα έμφαση στη Διεθνή Συνεργασία στις Επιστήμες και την Τεχνολογία, η οποία ολοένα και περισσότερο θεωρείται ότι βρίσκεται στο επίκεντρο των πολιτικών αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 1. Πού Στοχεύει; Η δραστηριότητα «Διεθνής Συνεργασία» στο 7o Πρόγραμμα Πλαίσιο (7οΠΠ), επιλαμβάνεται τριών αλληλένδετων στόχων: την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, μέσω της σύναψης στρατηγικών συνεργασιών με τρίτες χώρες σε επιλεγμένους επιστημονικούς τομείς, και της δέσμευσης των καλύτερων επιστημόνων τρίτων χωρών να εργαστούν στην Ευρώπη, τη διευκόλυνση επαφών με συνεργάτες από τρίτες χώρες, με στόχο τη βελτίωση της πρόσβασης στην έρευνα που διενεργείται σε άλλα μέρη του κόσμου, και την αντιμετώπιση των ειδικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι τρίτες χώρες ή που έχουν παγκόσμιο χαρακτήρα, με βάση το αμοιβαίο συμφέρον και όφελος (π.χ. αντιμετώπιση της παγκόσμιας αλλαγής του κλίματος, καταπολέμηση της απώλειας της βιοποικιλότητας, των υδάτων και της ανεπάρκειας ενέργειας). 2. Τι χρηματοδοτείται; Έρευνα διεθνούς συνεργασίας σε εξειδικευμένα θέματα διεξάγεται στα πλαίσια του Προγράμματος «Συνεργασία» (Συγκεκριμένες Δραστηριότητες Διεθνούς Συνεργασίας / Specific International Cooperation Activities, SICAs). Στον τομέα του ανθρώπινου δυναμικού, διεθνής συνεργασία διεξάγεται στο πλαίσιο του προγράμματος «Άνθρωποι» (υποτροφίες σε Ευρωπαίους Ερευνητές για τρίτες χώρες & υποτροφίες σε Ερευνητές από τρίτες χώρες για Ευρώπη). Το πρόγραμμα «Ικανότητες» εφαρμόζει οριζόντιες δράσεις και μέτρα υποστήριξης, με έμφαση σε τομείς χωρίς συγκεκριμένο θεματικό ή διεπιστημονικό τομέα. Επιδιώκει επίσης να υποστηρίξει το συντονισμό των εθνικών προγραμμάτων για τη διεθνή επιστημονική συνεργασία, καθώς και τις διάφορες δράσεις διεθνούς συνεργασίας στο πλαίσιο των διαφόρων προγραμμάτων του 7ου ΠΠ. σε θέματα Ε & Τ, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού προτεραιοτήτων και πολιτικών συνεργασίας και του εντοπισμού και επίδειξης αμοιβαίου συμφέροντος και οφέλους της συνεργασίας με τρίτες χώρες. Συγκέντρωση των φορέων χάραξης πολιτικής, της επιστημονικής κοινότητας, της κοινωνίας των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα από την Ε.Ε. και τρίτες χώρες, για να καθοριστούν οι προτεραιότητες και να προσδιοριστεί ο προσανατολισμός των πολιτικών διεθνούς έρευνας. Εφαρμογή ειδικών δραστηριοτήτων για ενίσχυση και ενδυνάμωση της συμμετοχής στοχευμένων χωρών και περιφερειών στο 7οΠΠ, συμπεριλαμβανομένης της παροχής πληροφοριών σε τρίτες χώρες. 3. Πρόγραμμα Εργασίας Διεθνούς Συνεργασίας 2010 Το Πρόγραμμα Εργασίας του 2010, το οποίο περιλαμβάνει περιγραφή των δραστηριοτήτων που θα υποστηριχθούν εντός του έτους, σκοπεύει να ολοκληρώσει τις δραστηριότητες των προηγούμενων δύο Προγραμμάτων Εργασίας ( και 2009), με ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση της συνεργασίας σε περιφερειακό και διμερές επίπεδο. Επίσης, θα βοηθήσει στην ενίσχυση της εξωτερικής διάστασης του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ) και ιδίως θα συμβάλει στην υλοποίηση των ανακοινώσεων σχετικά με το στρατηγικό πλαίσιο για Διεθνή Συνεργασία σε θέματα Ε & Τ. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, η ακόλουθη προσέγγιση χρησιμοποιείται στο Πρόγραμμα Εργασίας: Ενισχύεται περαιτέρω σε περιφερειακό επίπεδο ο διάλογος και η δικτύωση σε θέματα Ε & Τ, ώστε να προσδιοριστούν οι τομείς προτεραιότητας για τη διεθνή συνεργασία. Τα δίκτυα αυτά θα προωθήσουν την περιφερειακή ενοποίηση και θα χρησιμοποιηθούν για την ενίσχυση του συντονισμού της συνεργασίας σε θέματα Ε & Τ και της συμπληρωματικότητας των δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται από άλλα όργανα Κοινοτικής πολιτικής (Δραστηριότητα INCO-NET), Ενισχύονται οι συνεργασίες με τις τρίτες χώρες, ιδίως στο πλαίσιο συμφωνιών Συνεργασίας σε θέματα Ε & Τ (Δραστηριότητα BILAT), Ενθαρρύνεται ο συντονισμός των εθνικών και περιφερειακών πολιτικών και των προγραμμάτων των κρατών μελών και Συνεργαζόμενων χωρών στον τομέα της Συνεργασίας σε θέματα Ε & Τ, σε συνεργασία με χώρες στρατηγικής σημασίας (Δραστηριότητα ERA-NET), και Ενισχύονται οι ικανότητες συνεργασίας των πιο υποσχόμενων ερευνητικών κέντρων που βρίσκονται στις χώρες Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας και οι οποίες δεν συνδέονται με το 7οΠΠ (Δραστηριότητα ERA-WIDE). Οι πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του προγράμματος «Ικανότητες» περιλαμβάνουν: Διμερή και διαπεριφερειακό συντονισμό της συνεργασίας Στα πλαίσια του Προγράμματος Εργασίας έχουν ανακοινωθεί οι ακόλουθες Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων:

12 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 12 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ FP7-INCO Διαπεριφερειακός Συντονισμός της Συνεργασίας σε Θέματα Ε & Τ, Συμπεριλαμβανομένου του Καθορισμού Προτεραιοτήτων & Πολιτικών Συνεργασίας - Δραστηριότητα INCO-NET Η πρόσκληση INCO-NET, παρέχει την ευκαιρία στα Έργα INCO- NET τα οποία είχαν επιλεγεί στην πρόσκληση FP7-INCO (CAAST-NET, MIRA, WBC-INCO.NET και SEA-EU-NET) να επεκτείνουν τη γεωγραφική τους κάλυψη ή / και εμβαθύνουν τις δραστηριότητες συντονισμού και διάρθρωσης τους. Οι προτάσεις θα πρέπει να υποβληθούν από τους συντονιστές των Έργων INCO- NET που απαριθμούνται στο πρόγραμμα εργασίας (CAAST-NET, MIRA, WBC-INCO.NET και SEA-EU-NET), ενεργώντας εκ μέρους όλων των υφιστάμενων συμμετεχόντων στο έργο και δεν πρέπει να αφορούν μόνο μία θεματική ενότητα. FP7-INCO Διαπεριφερειακός Συντονισμός για Ενίσχυση & Δημιουργία Συνεργασιών σε Θέματα Ε & Τ - Δραστηριότητα BILAT Οι προσκλήσεις BILAT στοχεύουν σε χώρες που έχουν πρόσφατα ζητήσει συμφωνία Επιστημονικής και Τεχνολογικής συνεργασίας με την ΕΕ και οι οποίες βρίσκονται σε διαδικασία διαπραγμάτευσης μιας τέτοιας συμφωνίας. Αυτή η πρόσκληση στοχεύει μόνο στην Αλγερία και προτάσεις που θα αφορούν μόνο μία θεματική περιοχή θα κριθούν μη επιλέξιμες. FP7-INCO Υποστήριξη Συντονισμού Εθνικών & Περιφερειακών Πολιτικών & Δραστηριοτήτων των Κρατών Μελών της ΕΕ και των Συνεργαζόμενων Χωρών στον Τομέα της Διεθνούς Συνεργασίας - Δραστηριότητα ERA-NET Ο στόχος της δραστηριότητας ERA-NET είναι να ενισχύσει τη συνεργασία και το συντονισμό των εθνικών πολιτικών και ραστηριοτήτων των κρατών μελών της ΕΕ και των Συνεργαζόμενων Χωρών στον τομέα της διεθνούς επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας μέσω της δικτύωσης και της ανάπτυξης και εφαρμογής κοινών ερευνητικών δραστηριοτήτων. Ως εκ τούτου οι προτάσεις θα πρέπει να συμβάλλουν στη δημιουργία και εγκαθίδρυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, μέσω της βελτίωσης της συνοχής και του συντονισμού της διεθνούς Επιστημονικής και Τεχνολογικής συνεργασίας σε προγράμματα σε όλη την Ευρώπη. Τα προγράμματα που θα σχεδιαστούν, θα πρέπει είτε να χρηματοδοτούνται ή να διαχειρίζονται απευθείας από εθνικούς ή περιφερειακούς δημόσιους φορείς ή από οργανισμούς (π.χ. υπηρεσίες) που να συνδέονται στενά με δημόσιες αρχές. FP7-INCO Ενσωμάτωση Γειτονικών Χωρών στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας - Δραστηριότητα ERA-WIDE Η ενίσχυση της συνεργασίας με τις γειτονικές χώρες της Ευρώπης στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, είναι ένα σημαντικό μέρος του Στρατηγικού Πλαισίου για Διεθνή Συνεργασία σε θέματα Ε & Τ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η πρόσκληση δίνει την ευκαιρία σε αυτές τις χώρες να βελτιώσουν τις ερευνητικές δραστηριότητες των καλύτερων ή των πιο υποσχόμενων τους ερευνητικών κέντρων στις θεματικές προτεραιότητες του 7ου ΠΠ. Η πρόταση θα πρέπει να αφορά μόνο ένα ερευνητικό κέντρο με αποδεδειγμένο υψηλό επίπεδο ικανοτήτων Ε & Τ, το οποίο είναι εγκατεστημένο σε μια από τις χώρες της Πρόσκλησης. Η δημοσίευση των πιο πάνω Προσκλήσεων έγινε στις 30 Ιουλίου 2009 στην Ιστοσελίδα και η καταληκτική Ημερομηνία Υποβολής Προτάσεων είναι στις 19 Ιανουαρίου Συνοπτικά παρατίθενται οι πιο κάτω πληροφορίες: Κωδικός Πρόσκλησης Τίτλος Δράσης Προϋπολογισμός (ΕΥΡΩ) Ιστοσελίδα FP7-INCO INCO Διαπεριφερειακός συντονισμός της συνεργασίας σε θέματα Ε & Τ, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού προτεραιοτήτων και πολιτικών συνεργασίας. 4,00 εκατομ. CapacitiesDetailsCallPage&call_ id=228 FP7-INCO INCO Αλγερία. 0,50 εκατομ. CapacitiesDetailsCallPage&call_ id=229 FP7-INCO INCO Αφρική. INCO Βραζιλία, Καναδάς, Κίνα, Ιαπωνία, ΗΠΑ. INCO Ανατολική Ευρώπη και Νότιος Καύκασος: Μολδαβία, Γεωργία, Ουκρανία, Λευκορωσία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν. 6,00 εκατομ. CapacitiesDetailsCallPage&call_ id=230 FP7-INCO INCO Χώρες Μεσογειακής Συνεργασίας: Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία, Λιβύη, Αίγυπτος, Ιορδανία, Παλαιστίνη, Λίβανος, Συρία. 7,50 εκατομ. CapacitiesDetailsCallPage&call_ id=231 Περισσότερες πληροφορίες: Γεωργία Κλεάνθους, gkleanthous@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας

13 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 13 Στήριξη στην Έρευνα ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ «ΜΑΘΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ - ΜΕΡΑ » Εντυπώσεις από το London International Youth Science Forum (LIYSF) Στα πλαίσια του Προγράμματος «Καλλιέργεια Ερευνητικής και Καινοτομικής Κουλτούρας» της «Δέσμης Προγραμμάτων του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας για Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία 2008», προκηρύχθηκε το Δεκέμβριο 2008 από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού και το Πανεπιστήμιο Κύπρου, ο Διαγωνισμός «Μαθητές στην Έρευνα - ΜΕΡΑ» για το Σχολικό Έτος Συνολικά υλοποιήθηκαν από ομάδες μαθητών Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης 37 Ερευνητικές Εργασίες οι οποίες αξιολογήθηκαν σύμφωνα με τις διαδικασίες αξιολόγησης του Διαγωνισμού, από Επιστημονική Επιτροπή Αξιολόγησης. Στη Λυκειακή Εκπαίδευση το πρώτο βραβείο απονεμήθηκε στο Λύκειο Αγίου Ιωάννη στη Λεμεσό με το ερευνητικό έργο «Η Ανακύκλωση στα Νοικοκυριά της Περιοχής Αποστόλου Ανδρέα και Κάτω Πολεμιδιών στη Λεμεσό». H ερευνητική ομάδα αποτελείτο από τους μαθητές Χριστόφορο Κωνσταντίνου, Χριστόδουλο Μενελάου Στέφανη Τυλληρίδου, Στέφανη Χατζηπέτρου και Κάλια Θεοδώρου. Εκτός από το Χρηματικό Βραβείο ύψους 3500 που απονεμήθηκε στο σχολείο, τρεις από τους μαθητές της ομάδας (Χριστόδουλος Μενελάου, Στέφανη Τυλληρίδου, Κάλια Θεοδώρου ) είχαν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στο London International Youth Science Forum (LIYSF) που έγινε στο Λονδίνο μεταξύ 29 Ιουλίου 2009 και 12 Αυγούστου Οι μαθητές επέστρεψαν στην Κύπρο με τις καλύτερες εντυπώσεις. Πιο κάτω παραθέτουμε τα λόγια και τις εντυπώσεις της Στέφανης Τυλληρίδου: «Το LIYSF 2009 ήταν μια καταπληκτική εμπειρία!!! Περάσαμε υπέροχες στιγμές εκεί και μάθαμε πολλά, τόσο για τις διάφορες επιστήμες όσο και για την ζωή σε μια ξένη χώρα. Πήραμε μια γεύση για το πώς θα είναι η ζωή όταν θα πάμε να σπουδάσουμε και δεν θα έχουμε την βοήθεια των γονιών μας συνεχώς. Μέσα από το forum κατάφερα να κάνω φιλίες με άτομα από όλο τον κόσμο και αυτές οι φιλίες πιστεύω θα κρατήσουν! Ανταλλάξαμε s και μιλούμε τακτικά με αυτά τα άτομα! Ακόμη, η ζωή στην Αγγλία ήταν μια εμπειρία καταπληκτική! Καταφέραμε να εξερευνήσουμε μόνοι μας την μαγεία του Λονδίνου και να πάμε σε μέρη που ποτέ μας δεν θα είχαμε την ευκαιρία να πάμε!!! Γενικά πιστεύω πως το LIYSF ήταν μια καταπληκτική εμπειρία που θα την θυμάμαι για όλη μου τη ζωή!!! Σας ευχαριστώ πολύ που μας δώσατε αυτή την ευκαιρία!!!» Η Τελετή Βράβευσης όλων των βραβευθέντων Ερευνητικών Έργων πραγματοποιήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2009, στα πλαίσια της Εκδήλωσης για τη «Βραδιά του Ερευνητή 2009», που έγινε στην Κρατική Έκθεση. Ο Διαγωνισμός ΜΕΡΑ προκηρύχθηκε στις 5 Οκτωβρίου Το ΙΠΕ προτίθεται να χρηματοδοτήσει και φέτος τη συμμετοχή βραβευθέντων στο LIYSF το οποίο θα πραγματοποιηθεί από τις 21 Ιουλίου μέχρι 4 Αυγούστου 2010.

14 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 14 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ ΕΚΔHΛΩΣΗ «ΒΡΑΔΙΑ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ 2009» Η «Ευρωπαϊκή Γωνιά» φιλοξένησε την Έκθεση των Αφισών που υποβλήθηκαν στα πλαίσια του Διαγωνισμού Αφίσας «Δημιούργησε την Αφίσα για τη Βραδιά Ερευνητή 2010!». Στην Ευρωπαϊκή Γωνιά το κοινό είχε επίσης την ευκαιρία να λάβει ενημερωτικό υλικό με έμφαση στην Ευρωπαϊκή διάσταση της «Βραδιάς του Ερευνητή» και δώρα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας. Το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας διοργάνωσε με επιτυχία, για τέταρτη συνεχή χρονιά, την Παρασκευή, 25 Σεπτεμβρίου 2009, την Εκδήλωση «Βραδιά του Ερευνητή», στα πλαίσια της ειδικής πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με επίκεντρο τους ερευνητές. Οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται την ίδια μέρα και ώρα σχεδόν σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες. Η φετινή Εκδήλωση στην Κύπρο που τελούσε υπό την αιγίδα του Εξοχότατου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Δημήτρη Χριστόφια, είχε ως θέμα τις «Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών» και διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, το Πανεπιστήμιο Frederick και το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιου Κύπρου. Χορηγοί Επικοινωνίας της Εκδήλωσης ήταν το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου και η εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος». Η Εκδήλωση περιελάβανε την «Τελετή Βράβευσης» που πραγματοποιήθηκε για τη βράβευση των Μαθητών, Φοιτητών και Ερευνητών οι οποίοι διακρίθηκαν στους Διαγωνισμούς Έρευνας του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας «Μαθητές στην Έρευνα - ΜΕΡΑ», «Τεχνολογία και Καινοτομία στην Εκπαίδευση - ΤΕΚΕ», «Φοιτητές στην Έρευνα - ΦΟΙΤΩ» αλλά και στο Διαγωνισμό για το «Βραβείο Έρευνας Νίκος Συμεωνίδης». Νικητής του φετινού Διαγωνισμού, ο οποίος καθιερώθηκε προς τιμή του αείμνηστου πρώτου Γενικού Διευθυντή του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας, είναι ο Δρ. Θεόδωρος Ζαχαριάδης, του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, ο οποίος βραβεύτηκε για το ερευνητικό έργο: «Ενεργειακές, Οικονομικές και Περιβαλλοντικές Αναλύσεις για την Αειφόρο Ανάπτυξη στην Ευρώπη και την Κύπρο». Στην Τελετή, απηύθυνε χαιρετισμό ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας, Δρ. Ανδρέας Μολέσκης, ενώ το χαιρετισμό του Εξοχότατου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Δημήτρη Χριστόφια απηύθυνε ο Υφυπουργός παρά τω Προέδρω, Δρ. Τίτος Χριστοφίδης. Ο θεσμός της «Βραδιάς του Ερευνητή» έχει καθιερωθεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο από το 2005 και κυρίως στοχεύει στο να φέρει το ευρύ κοινό, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, μορφωτικού ή κοινωνικού επιπέδου μαζί με τους ερευνητές και να περάσει το μήνυμα ότι οι ερευνητές προσφέρουν ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, μέσω του έργου τους. Κατά τη διάρκεια της φετινής Εκδήλωσης, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Αρχή Κρατικών Εκθέσεων Κύπρου στη Λευκωσία, λειτούργησε εκθεσιακός χώρος όπου εκπρόσωποι ακαδημαϊκών, εκπαιδευτικών και ερευνητικών φορέων και επιχειρήσεων ενημέρωσαν το κοινό για διάφορα επιστημονικά θέματα σε σχέση με τις «Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών». Επίσης στον εκθεσιακό χώρο παρουσιάστηκαν οι κατασκευές των ομάδων μαθητών που βραβεύθηκαν μέσα στα πλαίσια του Διαγωνισμού «Τεχνολογία και Καινοτομία στην Εκπαίδευση - ΤΕΚΕ ». e- N I G H T

15 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 15 Αφιέρωμα DNA Το γενετικό υλικό ενός ευκαρυωτικού οργανισμού (οργανισμού με σχηματισμένο πυρήνα) εμπεριέχεται στον πυρήνα του κάθε κυττάρου του. Στον άνθρωπο, τα μόνα κύτταρα τα οποία έχουν χάσει το γενετικό τους υλικό είναι τα ερυθρά αιμοσφαίρια. Το γενετικό αυτό υλικό περιέχει την πληροφορία που απαιτείται για να δημιουργηθεί ένας ολόκληρος οργανισμός από το μονοκυτταρικό διπλοειδές ζυγωτό που προκύπτει από τη σύντηξη των απλοειδών κυττάρων ωαρίου και σπερματοζωαρίου. Τα κύτταρα των πολυκύτταρων οργανισμών διαφοροποιούνται κατά την εμβρυογένεση και μετατρέπονται σε ειδικά κύτταρα, το καθένα με την εξειδίκευσή του (κύτταρα καρδίας, κύτταρα μυών, κλπ), έχοντας πάντα τον ίδιο γενετικό κώδικα. Η αποκρυπτογράφηση αυτού του γενετικού υλικού, δηλαδή η γνώση της αλληλουχίας των γονιδίων που περιέχει, η λειτουργία ενός έκαστου και η αλληλεπίδρασή τους, αποτελεί τον μεγαλύτερο τομέα στην έρευνα της μοριακής βιολογίας σήμερα. Αναπάντητο παραμένει ακόμη ένα από τα βασικότερα ερωτήματα της μοριακής βιολογίας, που είναι ο τρόπος με τον οποίο εξασφαλίζεται η διαφορετική έκφραση των γονιδίων, δηλαδή το πώς από τα χιλιάδες γονίδια που περιέχει το κάθε κύτταρο επιλέγονται να εκφραστούν μόνο εκείνα τα οποία χρειάζονται για τη λειτουργία του, ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν σιωπηλά. Το κάθε ανθρώπινο κύτταρο αποτελείται από: 46 χρωμοσώματα σε 23 ζεύγη, περίπου 25,000 γονίδια, 3 δισ. βάσεις DNA. Κύτταρο -> Πυρήνας -> Χρωμόσωμα -> Γονίδιο -> DNA Τι είναι το Κύτταρο; Kύτταρο ονομάζεται η βασική δομική και λειτουργική μονάδα που εκδηλώνει το φαινόμενο της ζωής. Είναι το μικρότερο δομικό υλικό της έμβιας ύλης, που αποτελείται από μια συστηματικά οργανωμένη ομάδα μορίων, που βρίσκονται σε δυναμική αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Το κύτταρο διαθέτει την ικανότητα της αφομοίωσης, της ανάπτυξης και της αναπαραγωγής. Στην κλίμακα της εξέλιξης, τα κύτταρα διακρίνονται σε προκαρυωτικά και ευκαρυωτικά, ανάλογα με το αν διαθέτουν σχηματισμένο πυρήνα (ευκαρυωτικά) ή όχι (προκαρυωτικά). Προκαρυωτικά είναι τα κύτταρα των κατώτερων οργανισμών, όπως τα βακτήρια. Ο πυρήνας του κυττάρου περιέχει: Την πυρηνική μεμβράνη, η οποία διαχωρίζει το πυρηνόπλασμα από το περιβάλλον κυτταρόπλασμα. Η πυρηνική μεμβράνη φέρει οπές οι οποίες ονομάζονται πυρηνικοί πόροι, οι οποίοι επιτρέπουν την επικοινωνία κυτταροπλάσματος - πυρήνα. Τον πυρηνίσκο, ο οποίος είναι ο τόπος σύνθεσης του RNA. Διάφορες χημικές ενώσεις, όπως νουκλεοτίδια, ένζυμα και άλλες πρωτεΐνες. Το Πυρηνόπλασμα, το οποίο περιέχει την χρωματίνη, η οποία σχηματίζει τα χρωμοσώματα. Τι είναι Χρωμόσωμα; Το χρωμόσωμα είναι μια οργανωμένη δομή DNA και πρωτεϊνών. Είναι ένα μοναδικό κομμάτι περιελιγμένου DNA που περιλαμβάνει πολλά γονίδια και άλλες ακολουθίες νουκλεοτιδίων. Τα χρωμοσώματα περιέχουν τις συνδεδεμένες πρωτεΐνες, οι οποίες χρησιμεύουν για να συσκευάσουν το DNA και να ελέγξουν τις λειτουργίες του. Το χρωμόσωμα είναι ο φορέας των γονιδίων.

16 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 16 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ Τι είναι Γονίδιο; Είναι η στοιχειώδης λειτουργική μονάδα του DNA. Τα γονίδια παίζουν ρόλο ή καθορίζουν ή είναι υπεύθυνα για ένα σωρό χαρακτηριστικών του οργανισμού, όπως είναι το χρώμα των μαλλιών, το ύψος, η προδιάθεση για παχυσαρκία, οι διάφορες ασθένειες όπως η θαλασσαιμία και η μυϊκή δυστροφία, κλπ. Η ακολουθία βάσεων η οποία μεταφέρει την πληροφορία που απαιτείται για να δημιουργηθεί μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη, σε μορφή κώδικα. Η βασική μονάδα κληρονομικότητας. Τι είναι το DNA; Το δε(σ)οξυριβο(ζο)νουκλεϊ(νι)κό οξύ (Deoxyribonucleic acid - DNA) είναι το μόριο που περιέχει τα γονίδια και άλλες χρήσιμες αλληλουχίες του γενετικού κώδικα. Αποτελείται από τέσσερις βασικές δομικές μονάδες οι οποίες εναλλάσσονται με σημασία χιλιάδες φορές. Ως μόριο έχει τις ιδιότητες του οξέος και βρίσκεται στον πυρήνα των ευκαρυωτικών κυττάρων, γι αυτό και αποκαλείται νουκλεϊκό οξύ (nucleus = πυρήνας). Η βασική δομή DNA Το ανθρώπινο DNA αποτελείται συνολικά από 3 δισεκατομμύρια νουκλεοτίδια (δομικές μονάδες), που με τη σειρά τους είναι κατασκευασμένα από άτομα πέντε μόνο στοιχείων: Υδρογόνου, Άνθρακα, Αζώτου, Οξυγόνου και Φωσφόρου. Τα άτομα αυτά συγκροτούν τα τρία είδη υπομονάδων-μορίων από το οποία αποτελείται το DNA: Μόρια φωσφορικού οξέως, Mόρια του σακχάρου δεοξυριβόζη, Eτεροκυκλικές ενώσεις οι οποίες αναφέρονται ως βάσεις και είναι η αδενίνη (Α), η θυμίνη (Τ), η γουανίνη (G ) και η κυτοσίνη (C). Το DNA συνήθως έχει τη μορφή διπλής έλικας με δύο κλώνους, η σύνδεση των οποίων γίνεται με δεσμούς υδρογόνου. Η αλυσίδα του DNA αποτελείται από ζεύγη βάσεων οι οποίες είναι συμπληρωματικές μεταξύ τους. Η διάταξη των νουκλεοτιδίων είναι τέτοια ώστε: η Α, στη μία αλυσίδα, να συνδέεται πάντα με την Τ στην άλλη και * η G, στη μία αλυσίδα, με την C στην άλλη. Η γραμμική αλληλουχία των βάσεων σε κάθε μόριο DNA λειτουργεί ως κώδικας για τη γενετική πληροφορία. Το κάθε είδος οργανισμού έχει το δικό του DNA, σε ό,τι αφορά τη μοναδική αλληλουχία των νουκλεοτιδίων στα γονίδια και στα χρωμοσώματά του. Όμως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί χρησιμοποιούν το DNA ως το γενετικό τους υλικό και μάλιστα με τον ίδιο κώδικα (εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων). Η Λειτουργία της Ζωής Οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για τις ζωτικές λειτουργίες της ζωής. Η σύνθεση των πρωτεϊνών γίνεται με αμινοξέα. Κάθε γονίδιο είναι υπεύθυνο για την κωδικοποίηση της συναρμολόγησης μιας διαφορετικής πρωτεΐνης. Σε ένα γονίδιο, συνεχόμενες τριπλέτες βάσεων καθορίζουν τη σειρά με την οποία τα αμινοξέα συνδέονται, ώστε να δημιουργήσουν μια πρωτεΐνη, προσφέροντας την απαραίτητη πληροφορία για να γίνει η πρωτεϊνοσύνθεση. Δηλαδή, ο γενετικός κώδικας συνίσταται στο ότι τα γονίδια κωδικοποιούν για κάθε αμινοξύ στην πρωτεΐνη, με την αλληλουχία τριών νουκλεοτιδίων στο DNA: DNA -> RNA -> Πρωτεΐνη -> Λειτουργία Ιδιότητες DNA Το DNA καθορίζει: Σωματικά χαρακτηριστικά, όπως χρώμα ματιών, ύψος, βάρος, κλπ. Διατροφικά χαρακτηριστικά, όπως ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά ο οργανισμός στα θρεπτικά συστατικά. Προδιάθεση σε ασθένειες, όπως καρδιαγγειακά, παθήσεις οστών, σακχαρώδης διαβήτης, κλπ (κληρονομικότητα). To DNA είναι ο φορέας των γενετικών πληροφοριών του κυττάρου, όχι μόνον με την έννοια της μεταβίβασης χαρακτηριστικών από γενεά σε γενεά, αλλά και της ρύθμισης της εξειδίκευσης κάθε κυττάρου για την επιτέλεση των ιδιαίτερων λειτουργιών του. Τι μπορεί να συμβεί στο DNA: Αντιγραφή για παραγωγή άλλου DNA (διπλασιασμός γενετικού υλικού): Το ένζυμο DNA πολυμεράση κινείται κατά μήκος του μορίου του DNA με τέτοιο τρόπο ώστε οι αλυσίδες του μορίου να χωρίζουν στη θέση του ενζύμου, ενώ συμπληρωματικά νουκλεοτίδια προστίθενται και συνδέονται για να σχηματίσουν καινούργιες αλυσίδες. Όταν το ένζυμο διατρέξει ολόκληρο το μόριο, θα υπάρχουν πια δύο όμοια DNA εκεί που πριν υπήρχε ένα. Μεταγραφή σε RNA και μετάφραση του RNA σε πρωτεΐνη. Μετάλλαξη, επιτρέποντας τη δημιουργία γενετικής ποικιλότητας. Ήξερες ότι; Το DNA διαφέρει ανάμεσα σε ανθρώπους κατά 0,1%; Το ανθρώπινο DNA είναι κατά 98% πανομοιότυπο με αυτό των χιμπαντζήδων; Το 97% του DNA στο ανθρώπινο γονιδίωμα έχει άγνωστη λειτουργία; Υπάρχουν 3 x 10 9 γράμματα στο γενετικό κώδικα σε κάθε κύτταρο του ανθρώπινου σώματος; Υπάρχουν 100,000 δισεκατομμύρια κύτταρα στο σώμα; Οι πρωτεΐνες αποτελούν περίπου το 60% της μάζας ενός κυττάρου; Οι αριθμοί γονιδίων στους ανθρώπους και στα ποντίκια είναι περίπου 25,000, και στο σκουλήκι είναι 19,000; Οι ανθρώπινες γενετικές διαφοροποιήσεις οδηγούν στη γενετική μοναδικότητα κάθε ανθρώπου; Μετά την ανακάλυψη του DNA ως του γενετικού υλικού και την ανάπτυξη τεχνολογίας χειρισμού του και πειραματισμού με αυτό, το μεγαλύτερο επίτευγμα της μοριακής βιολογίας ήταν η ολοκλήρωση της ανάγνωσης της αλληλουχίας του ανθρώπινου γονιδιώματος. Πιο κάτω αναφέρονται τρεις μεγάλες έρευνες βασισμένες στο επίτευγμα αυτό, καθώς και οι λόγοι που το κάνουν τόσο σημαντικό.

17 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 17 Αφιέρωμα 1. Human Genome Project Το Human Genome Project διήρκησε από το 1990 μέχρι το 2003 και συντονίστηκε από το Τμήμα Ενέργειας και τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ. Οι στόχοι του έργου ήταν: η παγκόσμια προσπάθεια χαρτογράφησης του ανθρώπινου DNA, η αναγνώριση όλων των γονιδίων του ανθρώπινου οργανισμού και η ανάγνωση όλων των ακολουθιών DNA, και η τοποθέτηση όλων των πληροφοριών σε βάσεις δεδομένων και η βελτίωση των εργαλείων για την ανάλυση της. Απώτερος στόχος αυτής της έρευνας είναι η συγκέντρωση των πιο πάνω στοιχείων για την κατανόηση των γενετικών διαδικασιών που προκαλούν μια ασθένεια και την ανεύρεση τρόπων πρόληψης και ίασης της. Το Human Genome Project συνάντησε εμπόδια στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, όπου οι κάτοικοι διαμαρτυρήθηκαν στην προσπάθεια των ντόπιων ιατρών να μαζέψουν γενετικό υλικό, κατηγορώντας τους για «βιοπειρατεία». Συγκεκριμένα στην Κίνα, η κυβέρνηση συνέταξε νέους κανονισμούς το 1997, οι οποίοι περιόριζαν την εξαγωγή βιολογικού υλικού από τη χώρα. 2. Το παράδειγμα της Ισλανδίας Το 1998, η Ελβετική φαρμακευτική εταιρεία Roche ανακοίνωσε ότι θα πλήρωνε 200 εκατ. δολάρια για τα επόμενα 5 χρόνια για μια έρευνα που θα διεξήγαγε εκ μέρους της η τοπική Ισλανδική εταιρεία decode Genetics. Η έρευνα αφορούσε στην καταγραφή του γενετικού υλικού του πληθυσμού, την ανάλυση και μετάφραση του με στόχο την κατανόηση των γενετικών διαδικασιών που προκαλούν μια ασθένεια και την ανεύρεση τρόπων απομόνωσης και ίασης της. Η έρευνα αυτή θα βοηθούσε την Roche στην κατασκευή φαρμάκων. Γιατί στην Ισλανδία; Η απάντηση βρίσκεται στα πρόσωπα των Ισλανδών - οι περισσότεροι είναι ξανθοί, με γαλανά μάτια, εξαιρετικά ομογενείς. Οι ερευνητές της βιοϊατρικής έχουν εντοπίσει στους Ισλανδούς ένα εξαιρετικά αγνό γενετικό κοίτασμα το οποίο δεν έχει δεχτεί εξωτερικές επιδράσεις για εκατοντάδες χρόνια.

18 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 18 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ Οι 270,000 κάτοικοι της Ισλανδίας είναι απόγονοι ενός μικρού αριθμού αρχικών εποίκων (σκανδιναβών), που πήγαν στο νησί τον 9ο αιώνα. Έκτοτε, οι περισσότεροι Ισλανδοί παντρεύονται μεταξύ τους. Στις αρχές του 1400, η επιδημία του Μαύρου Θανάτου «θέρισε» το νησί, σκοτώνοντας τα δύο τρίτα του πληθυσμού. Αργότερα, ήλθε η επιδημία της ευλογιάς. Και κατά τα τέλη του 1700, εξερράγη το ηφαίστειο Χέκλα το οποίο έφερε μια επιδημία πείνας. Αυτές οι καταστροφές, σε συνδυασμό με την απομονωμένη θέση του νησιού, οδήγησε σε ένα στενό γενετικό κοίτασμα. Αυτή η ομοιογένεια του πληθυσμού προκαλεί το ενδιαφέρον των ερευνητών, καθώς αυτό βοηθά στον εντοπισμό των γονιδίων που σχετίζονται με μια συγκεκριμένη ασθένεια αφαιρώντας οποιουσδήποτε «παρασιτικούς θορύβους». Αντίθετα, σε πληθυσμούς με εθνικές ποικιλότητες, όπως π.χ. τον πληθυσμό των ΗΠΑ, ο εντοπισμός των γονιδίων που σχετίζονται με κάποια ασθένεια είναι πολύ δύσκολος λόγω των πολλών γενετικών παραλλαγών. Η εταιρεία DeCode μελέτησε κοινές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων της Πολλαπλής Σκλήρυνσης, του αλκοολισμού, της φλεγμονής των εντέρων, του καρκίνου του παχέος εντέρου, του διαβήτη, της καρδιοπάθειας και της σχιζοφρένειας. Το DeCode project της Ισλανδίας εισήγαγε ένα νέο θεσμό στη φαρμακευτική, που ονομάστηκε Pharmacogenomics, και αφορά στον τρόπο σχεδιασμού φαρμάκων. Τα Pharmacogenomics έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται από τις μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες οι οποίες χρησιμοποιούν γενετικό υλικό σε δοκιμές για να εντοπίσουν τους καταλληλότερους ασθενείς για κλινικές δοκιμές φαρμάκων. Οι ερευνητές εντοπίζουν τους υποψήφιους οι οποίοι κατά πάσα πιθανότητα θα επωφεληθούν από το δοκιμαζόμενο φάρμακο. Έτσι, γίνεται ένα «ταίριασμα» των ασθενών με τα φάρμακα, μειώνοντας τις κακές παρενέργειες και εξοικονομώντας χρήματα από τις κλινικές δοκιμές (αφού εξαιρούνται οι ασθενείς που δε θα αντιδράσουν θετικά από την αρχή). Ένα εμπόδιο σε αυτή τη νέα βιομηχανία είναι η αντίδραση των ασθενών στην ιδέα των γενετικών δοκιμών. Στην περίπτωση που θα σχεδιάζονται φάρμακα για άτομα που είναι επιρρεπής σε συγκεκριμένη ασθένεια, το γενετικό υλικό των ατόμων αυτών θα πρέπει να καταγράφεται ενώ είναι ακόμη υγιείς. Στην πραγματικότητα, τα άτομα αυτά θα πρέπει να έχουν «κωδικούς» οι οποίοι τους τοποθετούν σε κατηγορίες «ρίσκου» ασθενειών. Μια τέτοια «ταξινόμηση» μπορεί να οδηγήσει σε γενετικές διακρίσεις, π.χ. εάν τέτοιες πληροφορίες γίνουν γνωστές σε διευθύνσεις ανθρωπίνου δυναμικού ή σε ασφαλιστικές εταιρείες, τότε αυτοί μπορεί να αποκλείουν αιτητές με υψηλά ρίσκα σε ασθένειες. 3. Η ιστορία του ανθρώπινου DNA - σύμφωνα με το National Geographic Society s Genographic Project Το Society s Genographic Project του National Geographic ξεκίνησε τον Απρίλιο 2005 και θα έχει διάρκεια 5 χρόνων. Το πρόγραμμα αυτό συντονίζεται από τον Dr. Spencer Wells, Explorer-in-Residence του National Geographic και μια ομάδα ερευνητών της εταιρείας IBM. Χρησιμοποιώντας τεχνολογία αιχμής και τεχνολογίες ηλεκτρονικών υπολογιστών θα γίνει μία προσπάθεια κατανόησης των ανθρώπινων γενετικών ριζών. Το Project είναι ανώνυμο, μη κερδοσκοπικό, και τα αποτελέσματα του θα ανακοινωθούν ευρέως.

19 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 19 Αφιέρωμα Στόχοι - η συλλογή τουλάχιστο 100,000 δειγμάτων DNA από γηγενή και παραδοσιακό πληθυσμό παγκοσμίως. - η συμμετοχή του ευρέως κοινού στο Project με την αγορά του Genographic Project Public Participation Kit για συγκέντρωση χρημάτων. - η επένδυση των χρημάτων αυτών σε περαιτέρω έρευνα για το Genographic Legacy Fund. Ερωτήματα που θέλει να απαντήσει το Project Από πού ερχόμαστε; Πώς φτάσαμε μέχρι εδώ σήμερα; Ποιοι ήταν οι πρώτοι μοντέρνοι άνθρωποι (homo sapiens); Τι τους έκανε να αφήσουν την μητέρα ήπειρο τους πριν 50,000 χρόνια και να μεταναστεύσουν στην Ευρασία; Ποιες διαδρομές ακολούθησαν; Διασταυρώθηκαν με άλλες προηγούμενες φυλές της ανθρώπινης οικογένειας; Πότε και πώς έφτασαν οι πρώτοι άνθρωποι στην Αμερική; Ο ανθρώπινος γενετικός κώδικας, το γονιδίωμα, είναι κατά 99.9% ίδιο σε όλο τον κόσμο. Αυτό που κάνει κάθε άνθρωπο διαφορετικό είναι το DNA, το οποίο ευθύνεται τόσο για τις εξωτερικές μας διαφορές που γίνονται εύκολα αντιληπτές (χρώμα ματιών, σωματότυπος, κλπ) όσο και για εσωτερικές διαφορές που αφορούν στον τρόπο μεταβολισμού φαρμάκων ή χειρισμού των τροφών, καθώς επίσης και για την διαφορετική μας επήρεια στις διάφορες αρρώστιες κλπ. Κάθε τόσο γίνεται μια μεταλλαγή σε έναν άνθρωπο, η οποία μεταφέρεται σε όλους τους απογόνους του συγκεκριμένου άνθρωπου. Γενιές αργότερα, εάν βρεις την ίδια μετάλλαξη (δείκτη) στο DNA δύο ανθρώπων δείχνει ότι αυτοί οι άνθρωποι έχουν τον ίδιο πρόγονο. Συγκρίνοντας μεταλλάξεις / δείκτες σε διάφορους πληθυσμούς, οι επιστήμονες μπορούν να προσδιορίσουν τις γενετικές τους συνδέσεις. Στο γονιδίωμα, αυτές οι μικρές αλλαγές είναι κρυμμένες στις γενετικές ανακατατάξεις που συμβαίνουν κάθε φορά που το DNA μιας μητέρας και ενός πατέρα συνδυάζονται για να κάνουν παιδί. Το μιτοχονδριακό DNA περνά αυτούσιο από την μητέρα στο παιδί. Παρομοίως, το μεγαλύτερο μέρος του χρωμοσώματος Υ περνά αυτούσιο από τον πατέρα στον γιο. Συγκρίνοντας το μιτοχονδριακό DNA και το χρωμόσωμα Υ ανθρώπων από διάφορους πληθυσμούς, οι γενετιστές μπορούν να πάρουν μια γενική ιδέα του πότε και πώς αυτά τα πλήθη χωρίστηκαν κατά τη διάρκεια των μεγάλων μεταναστεύσεων ανά τον πλανήτη. Τη δεκαετία του 1980, καθηγητές του πανεπιστημίου Berkeley της Καλιφόρνιας χρησιμοποίησαν το μιτοχονδριακό DNA για να προσδιορίσουν την πηγή της αρχαίας ανθρωπότητας. Βρήκαν ότι οι Αφρικανές γυναίκες έδειχναν διπλή ποικιλομορφία σε σχέση με τις γυναίκες από άλλες χώρες. Εφόσον οι μεταλλάξεις συμβαίνουν σε ένα σταθερό ποσοστό, οι μοντέρνοι άνθρωποι πρέπει να έζησαν στην Αφρική για διπλάσια χρονική περίοδο από οπουδήποτε αλλού. Οι επιστήμονες τώρα εκτιμούν ότι όλοι οι άνθρωποι συνδέονται με μια γυναίκα που πριν 150,000 χρόνια υπήρξε η μιτοχονδριακή «Εύα» και η οποία με μια αλυσιδωτή σειρά μητέρων γέννησε τον σημερινό άνθρωπο. Βρήκαν επίσης και τον «Αδάμ» με το χρωμόσωμα Υ, ο οποίος επίσης ανιχνεύεται ως Αφρικανός. Επομένως, όλοι μας προερχόμαστε από κάποιους Αφρικανούς κυνηγούς προγόνους. Συγκεκριμένα, οι περισσότερες αρχαίες μεταλλάξεις εμφανίζονται πιο συχνά στον λαό Σαν της Νοτίου Αφρικής, στους πυγμαίους της Κεντρικής Αφρικής και σε ορισμένες φυλές της Ανατολικής Αφρικής. Με βάση την μελέτη αυτή, μπορούμε πλέον με βεβαιότητα να πούμε ότι περίπου 50,000-70,000 χρόνια πριν, ένα μικρό κύμα ανθρώπων, «πετάχτηκε» στις ακτές της Δυτικής Ασίας. Ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι η μετανάστευση εκτός της Αφρικής σημαδεύτηκε από κάποια αλλαγή / μετάλλαξη που επέτρεψε στον άνθρωπο να κάνει πιο πολύπλοκα εργαλεία, να διευρύνει το κοινωνικό του δίκτυο και να αναπτύξει τρόπους επικοινωνίας (γλώσσα). Οι ενδείξεις των μεταλλάξεων του DNA μας δείχνουν ότι ο άνθρωπος ακολούθησε δύο μονοπάτια - ένα βόρεια στην κοιλάδα του Νείλου, την χερσόνησο του Σινά και βόρεια στο Λεβάντ και ένα άλλο από το στόμιο της Ερυθράς Θάλασσας (που μάλλον δεν ήταν πολύ φαρδύ λόγω του ότι πολύ νερό ήταν δεσμευμένο σε παγετώνες και άρα η στάθμη της θάλασσας χαμηλή) προς την Ασία. Αφού πέρασαν στην Ασία, οι μελέτες δείχνουν ότι κάποιοι πληθυσμοί παρέμειναν στην Αραβία, ενώ κάποιοι άλλοι ακολούθησαν τα παράλια γύρω από την Αραβική χερσόνησο, την Ινδία και πέρα. Δεν βρέθηκε κανένα φυσικό ίχνος αυτών των πληθυσμών στα παράλια, μάλλον επειδή αργότερα έλιωσαν οι παγετώνες και ανέβηκε η στάθμη της θάλασσας η οποία έσβησε τα σημάδια τους. Υπάρχουν όμως οι γενετικές αποδείξεις. Περίπου πριν 40,000 χρόνια, οι μοντέρνοι άνθρωποι μπήκαν στα εδάφη των ανθρώπων Νεάντερνταλ. Ευρήματα στη Γαλλία υποδεικνύουν ότι τα δύο είδη ανθρώπων πιθανότατα να συναντήθηκαν, παρόλο που δεν βρέθηκαν αποδείξεις γενετικής τους διασταύρωσης. Η εξαφάνιση δε των ανθρώπων Νεάντερνταλ ακόμη παραμένει ανεξήγητη - εξαφανίστηκαν σύντομα μετά την άφιξη του σύγχρονου ανθρώπου στην ήπειρο, περίπου πριν από χρόνια. Το ταξίδι του ανθρώπου συνέχισε όταν πέρασε την Σιβηρία προς την Αλάσκα, όταν και κατοικήθηκε για πρώτη φορά η Αμερική. Το DNA των αυτοχθόνων Αμερικανών (Ινδιάνων), τους συνδέει με τους Ασιάτες προγόνους τους. Κάποιες από τις ερωτήσεις που παραμένουν ακόμη αναπάντητες είναι: - πότε και πώς οι Αβοριγίνες έφτασαν στην Αυστραλία; - η σχέση των Βόρειων και Νότιων Αμερικάνων Ινδιάνων;

20 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 20 TEYXOΣ 27 ΥΨIΠEΤΗΣ Ιστορικά Τα πρώτα ανθρώπινα απολιθώματα βρέθηκαν στην Αιθιοπία. Ευρήματα στο Ισραήλ δείχνουν τις πρώτες ενδείξεις για μετανάστευση εκτός Αφρικής, αλλά αυτός ο πληθυσμός φαίνεται να παρέμεινε και να πέθανε εκεί. Η πορεία στα παράλια της Ασίας κατέληξε με την εγκατάσταση στην Αυστραλία πριν 50,000 χρόνια. Οι απόγονοι τους, οι Αυστραλοί αυτόχθονες, έμειναν γενετικά αποκλεισμένοι μέχρι πρόσφατα Το DNA των σημερινών Ευρωπαίων μοιάζει με αυτό των ανθρώπων στην Ινδία. Είναι πιθανόν να υπήρξε μια μετανάστευση από την Ασία στην Ευρώπη πριν 30,000-40,000 χρόνια. Πριν 40,000 χρόνια, οι άνθρωποι μπήκαν στην Κεντρική Ασία, ταξίδεψαν στην Νοτιοανατολική Ασία και Κίνα και τελικά έφτασαν στην Ιαπωνία και Σιβηρία. Αργότερα από τη Σιβηρία πέρασαν στην Αμερική. Ακόμα δεν έχει υπολογιστεί πότε κατοικήθηκε η Αμερική, αλλά πιστεύεται να ήταν πριν 15,000-20,000 χρόνια, όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλή και η γη μεταξύ Σιβηρίας και Αλάσκας ενωνόταν. Εφαρμογές της Αποκωδικοποίησης του DNA Η αποκωδικοποίηση του DNA επέτρεψε στους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα την γενετική της ζωής και την κληρονόμηση ορισμένων χαρακτηριστικών και νόσων και αποτελεί μία από τις σημαντικότερες τεχνολογίες αιχμής του αιώνα μας. Οι εφαρμογές της τεχνολογίας αυτής είναι ανεξάντλητες. Πιο κάτω αναφέρονται ορισμένες από αυτές: ιατροδικαστική, εγκληματολογία, αποσαφήνιση οικογενειακών σχέσεων μεταξύ ατόμων, ιστορία και ανθρωπολογία, γενετικές μεταλλάξεις φυτών, γονίδια και επιπτώσεις στη συμπεριφορά, γενετική θεραπεία, ιατρική μοριακή διαγνωστική, κατανόηση της λειτουργίας των ζωντανών όντων, σχεδιασμός φαρμάκων, γονιδιακή θεραπεία, βελτίωση μέσων βιολογικού πολέμου. Τέσσερις ερευνητές μας εξηγούν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια κάποιες από αυτές.