ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΟΕΥ ΜΠΑΚΟΥ 2008 ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟ ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ

Transcript

1 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΟΕΥ ΜΠΑΚΟΥ 2008 ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟ ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ Μπακού, Απρίλιος 2009

2 2

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ I... 5 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΛΟΙΠΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IΙ... 6 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν Πληθωρισμός Εθνικό νόμισμα Προϋπολογισμός του κράτους Εμπορικές συναλλαγές Κυριότεροι Εμπορικοί Εταίροι του Αζερμπαϊτζάν ΚΥΡΙΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Ιδιωτικός τομέας και ιδιωτικοποιήσεις ΥΠΟΔΟΜΕΣ & ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Οδικό δίκτυο Σιδηροδρομικό δίκτυο Μέσα Μαζικής Μεταφοράς πόλης Αεροπορικό δίκτυο Θαλάσσιες μεταφορές Ηλεκτρική Ενέργεια Ύδρευση και αποχέτευση Τηλεπικοινωνίες ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Επενδύσεις Επενδυτικό κλίμα Νομοθετικό πλαίσιο επενδυτικής δραστηριότητας Προστασία των επενδύσεων Μορφές επενδυτικής δραστηριότητας Επενδυτικά κίνητρα ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΔΑΣΜΟΙ Φορολογία Νομικών και Φυσικών προσώπων Φόροι και δασμοί επί των αγαθών και υπηρεσιών ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Συνάλλαγμα ΓΕΩΡΓΙΑ-ΑΛΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Πετρελαϊκός τομέας Μη πετρελαϊκός τομέας ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IIΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΑΓΩΓΟΙ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Αγωγοί πετρελαίου Αγωγοί φυσικού αερίου ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ- ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΎ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΔΙΜΕΡΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ ΣΤΟ ΜΠΑΚΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ 43 4

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ I ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 1.ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Το Αζερμπαϊτζάν βρίσκεται στην Ασία, στη δυτική ακτή της Κασπίας. Η χώρα καλύπτει επιφάνεια 86,6 χιλ. τετραγωνικών χιλιομέτρων (11,5% δάση, 1,6% υδάτινες επιφάνειες, 50% αγροτικές καλλιέργειες και 36,9% άλλες επιφάνειες). Μεγάλο μέρος της Κασπίας Θάλασσας ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν. Η χώρα τοποθετείται σε γεωγραφικό μήκος 44 και 52 ανατολικά και 38 και 42 βόρεια, και η πρωτεύουσα, Μπακού, βρίσκεται στον 40 ο παράλληλο. Το Αζερμπαϊτζάν συνορεύει νότια με το Ιράν (765χλμ συνοριακή γραμμή), νοτιοανατολικά με την Τουρκία (15χλμ), βόρεια με τη Ρωσία (390χλμ), βορειοδυτικά με τη Γεωργία (480χλμ) και δυτικά με την Αρμενία (1.007χλμ). 2.ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν αποτελείται από τρεις μορφές εξουσίας: -Εκτελεστική, η οποία ασκείται από τον Πρόεδρο -Νομοθετική, η οποία ασκείται από το Κοινοβούλιο (125 βουλευτές) -Δικαστική, η οποία στο υψηλότερο επίπεδο ασκείται από το Ανώτατο Δικαστήριο. 3.ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Το Αζερμπαϊτζάν διοικητικά αποτελείται από: την αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχιτσεβάν, 65 διοικητικές περιφέρειες, 69 πόλεις, 13 περιφέρεις πόλεων, 130 κοινότητες και 4 χωριά. Πρωτεύουσα της χώρας είναι το Μπακού, με πληθυσμό περίπου 2,8 εκατομμύρια. Ο συνολικός πληθυσμός της χώρας ανέρχονταν το 2005 σε περίπου 8,5 εκατομύρια, εκ των οποίων 51,5% σε αστικές περιοχές και 48,5% στην επαρχία. 3 εκατομύρια του πληθυσμού αποτελούν το εργατικό δυναμικό του Αζερμπαϊτζάν, εκ των οποίων το 35% απασχολείται με αγροτικές εργασίες και το 26% εργάζεται στους τομείς της βιομηχανίας και των κατασκευών. 4.ΛΟΙΠΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η επίσημη γλώσσα του Αζερμπαϊτζάν είναι η Αζερική. Η επίσημη ώρα της χώρας είναι +4 ώρες Γκρίνουϊτς και οι αζερικές ηλεκτρονικές διευθύνσεις έχουν την κατάληξη.az. Ο τηλεφωνικών κωδικός διεθνών κλήσεων της χώρας είναι +994 και το επίσημο εθνικό νόμισμα είναι το Νέο Αζερικό Μανάτ (ΑΖΝ). Η σημαία της χώρας αποτελείται από τρεις οριζόντιες γραμμές (μπλε, κόκκινη, πράσινη) μέσα στην κόκκινη υπάρχει ημισέληνος και αστέρι με οκτώ άκρα. 5

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 1. ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ 1.1 Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν Οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας της χώρας από το 2005 ως σήμερα είναι από τους υψηλότερους παγκοσμίως. Συγκεκριμένα, 26,4% το 2005, πάνω από 33% το 2006, 34,50% το 2007 (25,23 δις ΑΖΝ 1 ), ενώ το 2008, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το ΑΕΠ της χώρας αυξήθηκε κατά 10,8%. Η μείωση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ κατά το 2008 οφείλεται κυρίως στη μείωση των τιμών του πετρελαίου, στη μείωση της βιομηχανικής και αγροτικής παραγωγής, στην πτώση των υπηρεσιών μεταφορών και υπηρεσιών καθώς και στη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση που επηρεάζει σε κάποιο βαθμό τη χώρα. Επιπλέον η κρίση μεταξύ Γεωργίας και Ρωσίας το καλοκαίρι του 2008 και οι ζημιές που προκλήθηκαν στον αγωγό Μπακού-Τιφλίδα- Τσεϋχάν και στο σιδηροδρομικό δίκτυο μείωσαν τις μεταφερόμενες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η συμμετοχή των κλάδων της οικονομίας στη διαμόρφωση του ΑΕΠ είναι η ακόλουθη: το 75,7% προέρχεται από παραγωγικές διαδικασίες, το 17,5% από υπηρεσίες και το 6,8% από φόρους. Η μερίδα του λέοντος, το 63,3%, ανήκει στη βιομηχανική παραγωγή, το 5,5% στην αγροτική παραγωγή και το 6,6% στις κατασκευές. Οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν τη συμμετοχή του κλάδου των μεταφορών 4,8%, των τηλεπικοινωνιών 1,4%, του εμπορίου 4,7%, των κοινωνικών υπηρεσιών 4,7% και των υπηρεσιών εστίασης 0,8%. ΑΕΠ Προστιθέμενη Αξία (σε δις. ΑΖΝ) % συνεισφοράς στο ΑΕΠ % πραγματικής αύξησης Σύνολο ,7 100,0 110,8 Παραγωγή αγαθών: ,6 70,8 109,6 -Βιομηχανία ,9 57,4 107,0 -Γεωργία 2.213,9 5,4 107,1 -Κατασκευές 2.881,9 7,6 136,0 Υπηρεσίες: 8.411,1 22,1 113,7 -Μεταφορές 1.942,8 5,1 113,5 -Τηλεπικοινωνίες 708,7 1,9 128,2 -Εμπόριο & Επισκευές 2.029,6 5,3 115,0 -Ξενοδοχεία & 283,1 0,7 134,9 εστιατόρια -Κοινωνικές υπηρεσίες 3.446,9 9,1 107,9 Καθαροί Φόροι ,1 115,8 Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Αζερμπαϊτζάν Το ποσοστό συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στη διαμόρφωση του ιδιωτικού τομέα ανήλθε το 2008 στο 85%. Το 2008 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ κυμάνθηκε στα 4.439,9ΑΖΝ (5.403,9$ ΗΠΑ) σημειώνοντας αύξηση 9,5% σε σχέση με το Ο μέσος μηνιαίος μισθός, εντός του έτους ήταν 268 AZN. Τo ύψος των αποδοχών διαφέρει ανάλογα με την περιοχή 1 ΑΖΝ= Νέο Αζερικό Μανάτ, μέση ισοτιμία Ιαν. Αυγ. 2008, 1 $ ΗΠΑ=0,80ΑΖΝ, UN price indices 6

7 της χώρας και τον χώρο απασχόλησης. Οι μεγαλύτεροι μισθοί είναι στην βιομηχανία εξόρυξης, στον χρηματοπιστωτικό τομέα, στις υπηρεσίες ενοικίασης και κτηματομεσιτικών υπηρεσιών. 1.2 Πληθωρισμός Ο Πληθωρισμός, που σύμφωνα με επίσημα στοιχεία για το 2008, ανήλθε σε 20,8%, μειώνει αισθητά το πραγματικό εισόδημα του πληθυσμού. Εκτιμάται ότι το πραγματικό ποσοστό του πληθωρισμού σαφώς ξεπερνά το 30% και μειώνει περαιτέρω την αγοραστική δύναμη. Ο πληθωρισμός στο τέλος του 2007 άγγιζε το 16,7%. Ο πληθωρισμός που διαμορφώθηκε σε υψηλά επίπεδα, θεωρείται από τους αρμοδίους εισαγόμενος αλλά οφείλεται και στις πραγματικές αυξήσεις τιμών υπηρεσιών, καυσίμων, τροφίμων, καταναλωτικών αγαθών κλπ. 1.3 Εθνικό νόμισμα Από την 1 η Ιανουαρίου 2006 το εθνικό νόμισμα του Αζερμπαϊτζάν (ΑΖΜπαλαιό Μανάτ) αντικαταστάθηκε από το Νέο Μανάτ (ΑΖΝ), 1ΑΖΝ= 5.000ΑΖΜ. Η ισοτιμία του εθνικού νομίσματος με το $ ΗΠΑ στο τέλος του έτους διαμορφώθηκε στο 1ΑΖΝ=0,8010 $ΗΠΑ, διατηρώντας τη σχέση ΑΖΝ-$ ΗΠΑ σχετικά σταθερή. Η μέση ισοτιμία ΑΖΝ-Ευρώ σημείωσε αυξομειώσεις κατά το διάστημα Ιανουάριος - Νοέμβριος. 2008, με χαμηλότερη τιμή για το ΑΖΝ, 1Ευρώ=1,3164 και υψηλότερη 1Ευρώ=1,0093, καθιστώντας τα δύο νομίσματα ισότιμα. Στο τέλος του έτους η ισοτιμία διαμορφώθηκε στο 1Ευρώ=1,1292ΑΖΝ. 1.4 Προϋπολογισμός του κράτους Τα έσοδα του προϋπολογισμού κατά το 2008 αυξήθηκαν, σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος κατά 79,2% και οι δαπάνες του κατά 75,5%. Συγκεκριμένα, τα κρατικά έσοδα ανήλθαν σε 10,76 δις. ΑΖΝ, εκ των οποίων 5,69 δις ΑΖΝ από το Υπουργείο Φόρων, 1,11δις ΑΖΝ από την Κρατική Υπηρεσία Τελωνείων και 3,8δις ΑΖΝ από το Ταμείο Εσόδων από πετρέλαιο. Οι κρατικές δαπάνες ανήλθαν σε 10,7δις ΑΖΝ, εκ των οποίων 2,31δις ΑΖΝ σε κοινωνικές δαπάνες. Συγκεκριμένα, οι κοινωνικές δαπάνες για την υγεία αυξήθηκαν κατά 34,6%, για την εκπαίδευση 35,5% και για τον πολιτισμό, τον τουρισμό και τον αθλητισμό 47,1%. 1.5 Εμπορικές συναλλαγές Το Αζερμπαϊτζάν, κατά το 2008, σύναψε εμπορικές συναλλαγές με 141 χώρες. Ο όγκος των συναλλαγών ανήλθε στα 54,9 δις. $ ΗΠΑ. Σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, η αξία των εξαγωγών περίπου επταπλασιάστηκε και κυμάνθηκε στο ύψος των 47,8 δις $ ΗΠΑ. Το 97% του συνόλου των εξαγωγών αποτελούνταν από υδρογονάνθρακες, οι εξαγωγές των οποίων αυξήθηκαν σε όγκο κατά 23,1%. Η θεαματική αύξηση των εισοδημάτων από εξαγωγές οφειλόταν στην αύξηση ρεκόρ της τιμής του πετρελαίου που σημειώθηκε εντός του έτους. Οι εισαγωγές σημείωσαν αύξηση κατά 25,48% ήτοι 7,12 δις $ ΗΠΑ. Το εμπορικό ισοζύγιο είναι σαφώς πλεονασματικό για το Αζερμπαϊτζάν του οποίου οι εξαγωγές υπερέχουν των εισαγωγών κατά 40,6 δισ. $ ΗΠΑ. 7

8 Παραθέτουμε πίνακες από τους οποίους προκύπτει ο ιδιαίτερα μεγάλος βαθμός εξάρτησης της χώρας από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων: Εισαγωγές Εξαγωγές του Αζερμπαϊτζάν, Εμπορικό Ισοζύγιο 2008, σε χιλ.$ ΗΠΑ. Αζερμπαϊτζάν Αυξομείωση Εισαγωγές ,3 +25,48% Εξαγωγές ,4 +688,29% Όγκος συναλλαγών ,7 +466,73% Εμπορικό ισοζύγιο , ,88% Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Αζερμπαϊτζάν 2 ΕΞΑΓΩΓΕΣ 2008 Περιγραφή Ποσοστό συμμετοχής Αργό πετρέλαιο & προϊόντα πετρελαίου 92,49 Παράγωγα πετρελαίου 4,30 Αλουμίνιο 0,26 Φρούτα & λαχανικά 0,45 Λίπη & φυτικά έλαια 0,26 Σιδηρούχα μέταλλα 0,48 Χημικά προϊόντα 0,23 Βαμβάκι 0,03 Αλκοολούχα και μη ποτά 0,04 Προϊόντα καπνού 0,01 Λοιπά 1,45 Οι εξαγωγές του Αζερμπαϊτζάν αποτελούνται, σχεδόν εξολοκλήρου από υδρογονάνθρακες, οι οποίοι καλύπτουν περίπου το 97% επί του σύνολο της αξίας των εξαγωγών της χώρας. Ο τομέας αυτός της εθνικής οικονομίας είναι αυτός που εξασφαλίζει συνάλλαγμα 6,5 φορές πάνω από τον όγκο του συναλλάγματος που διαθέτει για τις εισαγωγές. ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ 2008 Περιγραφή Ποσοστό συμμετοχής Μηχανήματα 30,82 Μεταφορικά μέσα & εξαρτήματα 16,98 Τρόφιμα 12,50 Σιδηρούχα μέταλλα 9,30 Φαρμακευτικά προϊόντα 1,51 Δασικά προϊόντα 1,16 Καταναλωτικά αγαθά 0,72 Έπιπλα 0,56 Λοιπά 26,46 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Αζερμπαϊτζάν 2 Foreign Economic Relations of Azerbaijan, Issues No2, February

9 1.6 Κυριότεροι Εμπορικοί Εταίροι του Αζερμπαϊτζάν Κυριότεροι εμπορικοί εταίροι του Αζερμπαϊτζάν Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τους κυριότερους εμπορικούς εταίρους του Αζερμπαϊτζάν για το έτος Εξαγωγές Εισαγωγές Χώρα Ποσοστό Χώρα Ποσοστό Ιταλία 40,3 Ρωσία 18,83 Η.Π.Α 12,6 Τουρκία 11,27 Ισραήλ 7,2 Γερμανία 8,36 Ινδία 5,1 Ουκρανία 7,92 Γαλλία 4,7 Κίνα 6,68 Ισπανία 3,1 Μεγ. Βρετανία 5,39 Ινδονησία 2,9 ΗΠΑ 3,72 Ολλανδία 2,8 Φινλανδία 3,43 Χιλή 2,2 Ιαπωνία 3,36 Μεγ. Βρετανία 2,0 Καζακστάν 2,79 Λοιπές χώρες 16,8 Λοιπές 28,25 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Αζερμπαϊτζάν Όσον αφορά τις εξαγωγές του Αζερμπαϊτζάν, αγαθά αξίας ,2 εκατ. $ ΗΠΑ κατευθύνθηκαν προς την Ιταλία,, που ήταν και ο μεγαλύτερος αγοραστής αζερικών προϊόντων κατά το υπό εξέταση διάστημα. Στη δεύτερη θέση ακολουθούν οι Η.Π.Α με αξία εισαγωγών από το Αζερμπαϊτζάν 6.014,3 εκατ. $ ΗΠΑ. Την Τρίτη θέση κατέλαβε το 2008 το Ισραήλ με 3.605,8 εκατ. $ ΗΠΑ. Ο κυριότερος προμηθευτής του Αζερμπαϊτζάν, παρά τη διακοπή προμήθειας φυσικού αερίου, ήταν η Ρωσία με συνολική αξία των εξαγωγών της προς τη χώρα 1.348,9 εκατ. $ ΗΠΑ. Στους σημαντικούς προμηθευτές του Αζερμπαϊτζάν συγκαταλέγονται η Τουρκία (807,3 εκατ. $ ΗΠΑ) και η Γερμανία (598,6 εκατ. $ ΗΠΑ). 2. ΚΥΡΙΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 2.1 Ιδιωτικός τομέας και ιδιωτικοποιήσεις Η διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων στη χώρα δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Το ισχύον νομικό πλαίσιο περί ιδιωτικοποιήσεων παρέχει στην κυβέρνηση τη δυνατότητα να προβεί στην ιδιωτικοποίηση μεγάλων κρατικών επιχειρήσεων. Επίσης, παρέχεται και η δυνατότητα να διατηρήσει το κράτος την πλειοψηφία των μετοχών και να ελέγχει τη λειτουργία της επιχείρησης. Όλες οι μεγάλες βιομηχανίες συνεχίζουν να ανήκουν στο κράτος. Ο τομέας στον οποίον οι ιδιωτικοποιήσεις έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί είναι ο τομέας του λιανικού εμπορίου. 9

10 3. ΥΠΟΔΟΜΕΣ & ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Ο εκσυγχρονισμός των πεπαλαιωμένων υποδομών της χώρας, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται το οδικό, σιδηροδρομικό δίκτυο, γέφυρες, λιμάνια, αεροδρόμια, αγωγοί μεταφοράς πετρελαίου και αερίου, αποτελούν πρώτη προτεραιότητα για την κυβέρνηση. Η ανάπτυξη των υποβαθμισμένων περιοχών της χώρας δεν είναι δυνατή χωρίς την ύπαρξη σύγχρονων υποδομών. Μόνο το 2008 δαπανήθηκαν για την αναβάθμιση των υποδομών μεταφορών 1,582 δις ΑΖΝ. Τα περισσότερα έσοδα προερχόμενα από την πώληση υδρογονανθράκων καταλήγουν τα τελευταία χρόνια στην αναβάθμιση και κατασκευή υποδομών. Με τα χρήματα αυτά κατασκευάστηκαν σημαντικοί αυτοκινητόδρομοι, σταθμοί μετρό και γέφυρες. Επίσης, αγοράσθηκαν νέα πλοία, επιβατικά και εμπορευματικά και δόθηκαν σε λειτουργία δύο νέα διεθνή αεροδρόμια, στο Λενκαράν και στη Ζακατάλα. Στο στόχαστρο της κυβέρνησης βρίσκονται επίσης τα δίκτυα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, πόσιμου νερού, σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, των οποίων η αναβάθμιση αποτελεί σημαντικό βραχυπρόθεσμο στόχο. Η μεταφορά εμπορευμάτων κατά το 2008 αυξήθηκε κατά 13,6 % στο σύνολο της σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Αυξήθηκε, επίσης, σημαντικά (9,3%) ο ρόλος των αγωγών στη μεταφορά υδρογονανθράκων χάρη στη λειτουργία των αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου αντίστοιχα BTC (Μπακού- Τιφλίδα- Τσεϋχάν) και ΒΤΕ (Μπακού-Τιφλίδα-Ερζερούμ), παρά τη φωτιά που προκλήθηκε στο τουρκικό τμήμα του αγωγού και τα επεισόδια στη Γεωργία που οδήγησαν σε διακοπή λειτουργίας του αγωγού BTC τον Αύγουστο του Για την ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Ασίας προβλέπονται μεγάλα έργα υποδομής εντός της επόμενης δεκαετίας, ύψους 18,7 δις $, τα οποία περιλαμβάνουν νέο οδικό δίκτυο, αεροδρόμια, λιμάνια και σιδηροδρόμους. Σκοπός της υπό μελέτη επένδυσης είναι η αποτελεσματική σύνδεση των οκτώ χωρών της περιοχής (Αφγανιστάν, Αζερμπαϊτζάν, Κίνα, Καζακστάν, Κιργισία, Μογγολία, Τατζικιστάν και Ουζμπεκιστάν) με την Ευρώπη, τη Ρωσία, τη Νότια Ασία και την Μέση Ανατολή. Η εν λόγω επένδυση θα αποτελείται από διαδρόμους γρήγορης και χωρίς καθυστερήσεις κίνησης ατόμων και εμπορευμάτων. Μέχρι στιγμής μόνο το 1% των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Ευρώπης και Ασίας μεταφέρεται μέσω της υπάρχουσας υποδομής της περιοχής. Το εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό οφείλεται στην ακαταλληλότητα των υποδομών, αλλά και τις γραφειοκρατικές και χρονοβόρες διαδικασίες στους συνοριακούς σταθμούς που οδήγησαν στη χρήση της θαλάσσιας οδού σχεδόν για το σύνολο των διακινουμένων εμπορευμάτων της περιοχής. Η νέα επένδυση θα διευκολύνει την ασφαλή μεταφορά ατόμων και εμπορευμάτων χάρη στη δυνατότητα χρήσης συνδυασμένων μεταφορικών συστημάτων που θα σέβονται απόλυτα και το περιβάλλον. Η σύνδεση θα είναι οριζόντια αλλά και κάθετη, σε ένα βαθμό θα ακολουθήσει τον αρχαίο δρόμο του μεταξιού, θα υπάρξουν και αρκετά παρακλάδια στην κατεύθυνση βορρά-νότου. Η χρηματοδότηση των έργων θα γίνει στο ήμισυ περίπου από τις ίδιες τις ενδιαφερόμενες χώρες και από διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. 3.1 Οδικό δίκτυο Το οδικό δίκτυο της χώρας δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις και χρήζει εκσυγχρονισμού. Εντός των τελευταίων ετών κατασκευάστηκαν νέες γέφυρες και επισκευάσθηκαν τμήματα οδικών αρτηριών, παραταύτα παραμένει η πλειοψηφία 10

11 των δρόμων σε κακή κατάσταση. Το συνολικό μήκος του οδικού δικτύου ξεπερνά τα χλμ., εκ των οποίων μόνο το ήμισυ είναι ασφαλτοστρωμένο. Μέσα στο 2008 κατασκευάσθηκε και δόθηκε στην κυκλοφορία περιφερειακή οδός, η οποία ενώνει το κέντρο της πόλης με το Διεθνές Αεροδρόμιο «Heydar Aliyev» του Μπακού. 3.2 Σιδηροδρομικό δίκτυο Το συνολικό μήκος του υφισταμένου σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας ανέρχεται σε πάνω από χλμ. Η κυβέρνηση της χώρας επεξεργάστηκε πρόγραμμα ανάπτυξης κρατικών σιδηροδρόμων που θα υλοποιηθεί κατά την περίοδο και το κόστος του οποίου υπολογίζεται ότι θα ανέλθει σε 1,41 δις. $ HΠA. Το πρόγραμμα αφορά τον εκσυγχρονισμό του δικτύου, καθώς και την αναδιάρθρωση της λειτουργίας του Οργανισμού Σιδηροδρόμων της χώρας. Στην εκπόνηση του προγράμματος συνεργάζονται και ειδικοί της Παγκόσμιας Τράπεζας και άλλων διεθνών οργανισμών. Ήδη από το 2007 υπεγράφη συμφωνία μεταξύ Αζερμπαϊτζάν, Γεωργίας και Τουρκίας για την σιδηροδρομική σύνδεση Μπακού- Τιφλίδα- Καρς, έργο το οποίο υπολογίζεται ότι θα ολοκληρωθεί ως το τέλος του Με τη λειτουργία του εν λόγω έργου θα καταστεί δυνατή η άμεση σύνδεση του Ν. Καυκάσου με τα Ευρωπαϊκά σιδηροδρομικά δίκτυα. Το Αζερμπαϊτζάν πρόκειται να χρηματοδοτήσει με χαμηλότοκο δάνειο (επιτόκιο 1%), ύψους 200 εκατ. $ ΗΠΑ το τμήμα της Γεωργίας. Το δάνειο πρόκειται να αποπληρωθεί μετά από 25 χρόνια. Μειοδότης στο σχετικό διεθνή διαγωνισμό ήταν αζερική κατασκευαστική εταιρεία, η οποία θα αναλάβει την κατασκευή των 29 χλμ. στο έδαφος της Γεωργίας. 3.3 Μέσα Μαζικής Μεταφοράς πόλης Τα μέσα μαζικής μεταφοράς στο Μπακού αναπτύσσονται τελευταία, κυρίως όσον αφορά τα λεωφορεία. Συγκεκριμένα, το Σεπτέμβριο του 2008 απαγορεύθηκε η κυκλοφορία μικρών λεωφορείων στο κέντρο της πόλης και δόθηκαν στην κυκλοφορία πάνω από 350 νέα λεωφορεία, ώστε να καλύψουν τις λεωφορειακές γραμμές της πρωτεύουσας. Το Μετρό αποτελεί το παλαιότερο χρονολογικά αλλά και τεχνολογικά μέσο μαζικής μεταφοράς της πρωτεύουσας, τα συστήματα ασφαλείας του οποίου δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προδιαγραφές. Εξακολουθεί να αποτελεί το φθηνότερο μέσο μεταφοράς (0,05ΑΖΝ), και ελλείψει άλλων εναλλακτικών λύσεων παραμένει το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο μέσο μεταφοράς. Κατά το 2008 το μετρό μετέφερε 200 εκατ. επιβάτες, που σημαίνει αύξηση 13,9% σε σχέση με το Αεροπορικό δίκτυο Η κρατική αεροπορική εταιρεία AZAL καταβάλει τελευταία προσπάθειες για την αναβάθμιση του στόλου της, καθώς και την διεύρυνση των προορισμών της. Αναβαθμίζει και το επίπεδο των υπηρεσιών της, έτσι ώστε να μπορέσει να συναγωνιστεί τις μεγάλες αεροπορικές εταιρείες, όπως Lufthansa, Austrian Airlines, Aeroflot, Group Star Alliance, οι οποίες πραγματοποιούν πτήσεις προς και από το Μπακού. 11

12 Στο τέλος του 2008 ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των Υπηρεσιών Πολιτικής Αεροπορίας της Ελλάδας και του Αζερμπαϊτζάν για την διατύπωση του τελικού κειμένου της Συμφωνίας Αεροπορικής Συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών. Η εν λόγω συμφωνία θέτει, μεταξύ άλλων, και τις βάσεις για την απευθείας αεροπορική σύνδεση μεταξύ των δυο πρωτευουσών. Η συμφωνία υπεγράφη από τους αρμόδιους Υπουργούς στο πλαίσιο της επίσημης επίσκεψης του Αζέρου Προέδρου στην Αθήνα, τον Φεβρουάριο του Της συμφωνίας προηγήθηκαν συνομιλίες με την ηγεσία των Κρατικών Αζερικών Αερογραμμών AZAL, προκειμένου να διερευνηθεί η πρόθεση της εταιρείας να προβεί στην εγκαινίαση απευθείας αεροπορικής γραμμής μεταξύ Μπακού και Αθηνών. Η αζερική πλευρά αναφέρθηκε στην αδυναμία της, λόγω περιορισμένου αριθμού αεροσκαφών που διαθέτει στην παρούσα φάση και λόγω καθυστερήσεων στις παραδόσεις νέων αεροσκαφών από τις εταιρείες παραγωγής τους, να ξεκινήσει εντός του 2009 η λειτουργία της εν λόγω γραμμής. Δόθηκε σαφής υπόσχεση ότι, εφόσον υπάρχουν οι υπόλοιπες απαραίτητες προϋποθέσεις, εντός του 2010 θα μπορέσει να ξεκινήσει η εκτέλεση των δρομολογίων μεταξύ Μπακού και Αθηνών. Η απευθείας σύνδεση θα διευκολύνει και θα προωθήσει την περαιτέρω ανάπτυξη των διμερών σχέσεων γενικά και ειδικά στον τομέα του τουρισμού. Αποτελεί πάγιο αίτημα των Ελλήνων και Αζέρων επιχειρηματιών, καθώς και, σύμφωνα με σχετικές δηλώσεις, και των κυβερνητικών αξιωματούχων των δύο χωρών. Η χώρα διαθέτει πέντε διεθνείς αερολιμένες στο Μπακού, στη Ganja, στο Ναχιτσεβάν, στο Λενκαράν και στη Ζακατάλα, εκ των οποίων στις διεθνείς προδιαγραφές ανταποκρίνεται μόνο αυτός του Μπακού. Τη μεγαλύτερη συχνότητα πτήσεων πραγματοποιούν οι Τουρκικές Αερογραμμές, με τη σύνδεση Μπακού Κωνσταντινούπολη να παρουσιάζει τη μεγαλύτερη πληρότητα. Κατά την εξεταζόμενη περίοδο μεταφέρθηκαν 1,4 εκατ. ταξιδιώτες, σημειώνοντας αύξηση κατά 13,9%. 3.5 Θαλάσσιες μεταφορές Το Αζερμπαϊτζάν έχει άμεσες θαλάσσιες συνδέσεις μόνο με τα άλλα κράτη της Κασπίας. Εντούτοις, το κανάλι Βόλγα-Ντον παρέχει πρόσβαση στην Αζοφική και στις υπόλοιπες θάλασσες. Η μεταφορά φορτίων, κυρίως αργού πετρελαίου και λοιπών προϊόντων πετρελαίου αποτελεί την κύρια δραστηριότητα. Ο Διεθνής θαλάσσιος Λιμένας του Μπακού είναι μεν είναι ο μεγαλύτερος λιμένας της Κασπίας θάλασσας, δεν ανταποκρίνεται όμως πλέον στις σύγχρονες απαιτήσεις. Προβλέπεται η κατασκευή νέου λιμανιού, το οποίο πρόκειται να μεταφερθεί από το κέντρο του Μπακού, λόγω μη ύπαρξης περιθωρίων για την περαιτέρω ανάπτυξή του. Εταιρεία Ν. Κορέας ανέλαβε το 2007 την εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας, προκειμένου να διαπιστωθεί και το προβλεπόμενο κόστος κατασκευής. Η αρχική πρόβλεψη ήταν περίπου 400εκατ. δολ. ΗΠΑ, ποσό το οποίο μέχρι το τέλος του 2008 πλησιάζει ήδη το 1 δις. δολ. ΗΠΑ. Η αρχική συμφωνία προέβλεπε την ανάληψη κατασκευής του έργου από την εν λόγω εταιρεία, το απαιτούμενο εξαιρετικά υψηλό κόστος, όμως, οδήγησε την αζερική πλευρά στην απόφαση να μην προβεί στην ανάθεση του έργου στη συγκεκριμένη εταιρεία. 12

13 Μέχρι στιγμής παραμένει σε εκκρεμότητα το θέμα της χρηματοδότησης του έργου. Διεξάγονται διαπραγματεύσεις με την Παγκόσμια Τράπεζα και με άλλους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Η οικονομική κρίση, καθώς και η σημαντική μείωση της τιμής του πετρελαίου δυσχεραίνουν τη θέση της αζερικής κυβέρνησης ως προς τις δυνατότητες χρηματοδότησης από ίδιους πόρους. Σε αμφισβήτηση τίθεται επίσης και ο προβλεπόμενος χρόνος αποπεράτωσης του έργου (2016) που κρίνεται ότι είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη υποδομών μεταφοράς της χώρας, αλλά και για την ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας ζωής στο ίδιο το Μπακού, που θα προκύψει από την απομάκρυνση του λιμανιού από το κέντρο της πόλης. 3.6 Ηλεκτρική Ενέργεια Σύμφωνα με στοιχεία της Κρατικής Εταιρείας Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας Azerenergy JSC, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα, ανήλθε σε 21,2 δις Κιλοβατώρες (KWh), σημειώνοντας ιδιαίτερα μεγάλη μείωση, σε σχέση με το 2007, οπότε και παρήχθησαν 21,4 δις Κιλοβατώρες (KWh) κατά το Το μεγαλύτερο τμήμα προέρχεται από θερμοηλεκτρικούς σταθμούς (19 δις Κιλοβατώρες), που σημαίνει ότι το μερίδιο των θερμοηλεκτρικών σταθμών στη συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας κυμαίνεται στο 89,6%. Το υπόλοιπο 10,4% (περ. 2,2 δις Κιλοβατώρες) προέρχεται από υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Με μέτρα που έχει ήδη λάβει η χώρα με σκοπό την εξασφάλιση της αυτάρκειας στον τομέα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, προβλέπεται η κατασκευή νέων ηλεκτρικών σταθμών. Η κυβέρνηση, μέσω σχετικού προγράμματος, σκοπεύει να αναβαθμίσει και να εκσυγχρονίσει τα αμέσως επόμενα χρόνια το πεπαλαιωμένο δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο, σε συνδυασμό με τη λειτουργία των νέων ηλεκτροπαραγωγικών σταθμών, θα εξασφαλίσει την εύρυθμη τροφοδότηση του πληθυσμού και των βιομηχανιών της χώρας. Το Αζερμπαϊτζάν συμμετέχει στο σύστημα ανταλλαγής ηλεκτρικής ενέργειας με τις γειτονικές του χώρες: Ρωσία, Ιράν και Γεωργία. Έλληνες επιχειρηματίες εξέφρασαν ενδιαφέρον για την πραγματοποίηση επενδύσεων στον τομέα κατασκευής μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών στο Αζερμπαϊτζάν. Η σχετική πρόταση εξετάζεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες της χώρας. 3.7 Ύδρευση και αποχέτευση Το δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης στη χώρα εξακολουθεί να παραμένει προβληματικό. Η ποιότητα πόσιμου νερού είναι χαμηλή, με συνέπεια να προκαλούνται διάφορα προβλήματα στην υγεία του πληθυσμού, δεδομένου ότι το ευρύ καταναλωτικό κοινό δεν διαθέτει την οικονομική ευχέρεια, η οποία θα του επέτρεπε τη χρήση εμφιαλωμένου νερού. Με Προεδρικό διάταγμα πρόκειται να υλοποιηθούν έργα αναβάθμισης δικτύου και εξασφάλισης πόσιμου νερού για απομακρυσμένες περιοχές της χώρας. Στον τομέα της αποχέτευσης είναι απαραίτητη η δημιουργία σταθμών για την επεξεργασία των λημμάτων, δεδομένου ότι τα περισσότερα καταλήγουν στην ήδη μολυσμένη Κασπία Θάλασσα. Η ΕΕ και οι Διεθνείς οργανισμοί προτίθενται να συνδράμουν την κυβέρνηση της χώρας στην επίλυση του προβλήματος, μέσω της εκπόνησης και συγχρηματοδότησης ειδικών προγραμμάτων για την ύδρευση και την αποχέτευση. 13

14 3.8 Τηλεπικοινωνίες Κατά το 2008 ο τομέας των τηλεπικοινωνιών αποτέλεσε έναν από τους γρηγορότερα αναπτυσσόμενους τομείς της οικονομίας, συμβάλλοντας ωστόσο στη διαμόρφωση του ΑΕΠ μόνο με ποσοστό 1,9%. Οι τηλεπικοινωνιακές εταιρείες, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Αζερικής Στατιστικής Υπηρεσίας, προσέφεραν σε πληθυσμό και νομικά πρόσωπα υπηρεσίες αξίας ύψους 925,7 εκατ. ΑΖΝ, περίπου 28,2% πάνω από την αντίστοιχη περίοδο του Γύρω στο 76% όλων των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών αφορά τους ιδιώτες. Εκτός από τη σταθερή τηλεφωνία, η οποία εξακολουθεί να παραμένει κρατική, δραστηριοποιούνται στη χώρα και τρεις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας. Το Υπουργείο Επικοινωνιών και Τεχνολογιών Πληροφορικής έχει λάβει άδεια εγκατάστασης ασύρματων υπηρεσιών, μέσω δορυφόρου, γεγονός που θα επιτρέψει τη δημιουργία ποιοτικής και αξιόπιστης επικοινωνίας και θα δώσει περισσότερες γραμμές τηλεπικοινωνιών. Επενδύσεις γίνονται κυρίως στην αναβάθμιση των γραμμών τηλεπικοινωνίας και στην κατασκευή νέων γραμμών οπτικών ινών. Ο αριθμός των συνδέσεων σταθερής τηλεφωνίας αναμένεται να αυξηθεί σε 19,8 συνδέσεις ανά 100 κατοίκους, ενώ αυτή τη στιγμή αναλογούν 15 συνδέσεις ανά 100 κατοίκους 3. Οι κάτοχοι κινητών τηλεφώνων στη χώρα κατά το 2008 ανέρχονταν σε 5,9 εκατομμύρια, ποσοστό που αντιπροσωπεύει περίπου το 70% επί του συνόλου του πληθυσμού. Ο τομέας υπηρεσιών διαδικτύου (internet) αναπτύσσεται δυναμικά και εκτιμάται ότι πάνω από 1,5 εκατομμύρια χρήστες έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Οι προσφερόμενες υπηρεσίες, τουλάχιστον στην πρωτεύουσα, είναι κατά γενική ομολογία, 4. ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 4.1 Επενδύσεις Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Κρατικής Στατιστικής Υπηρεσίας, κατά το 2008 επενδύθηκαν στην οικονομία του Αζερμπαϊτζάν, κεφάλαια ύψους 9,07 δις ΑΖΝ, που σημαίνει αύξηση κατά 34,3% σε σύγκριση με το Σύμφωνα με τα ως άνω στοιχεία, κατά την εξεταζόμενη περίοδο, το 37,4% του συνόλου των επενδύσεων (3,4δις ΑΖΝ) αφορούσαν ιδιωτικές επενδύσεις, σημειώνοντας μείωση σε σχέση με το 2007 κατά 4,1%. Το υπόλοιπο 62,6% του συνολικού όγκου των επενδύσεων κατευθύνθηκαν στο δημόσιο τομέα, με ποσό 5,7δις ΑΖΝ και αύξηση 76% σε σχέση με το Η συμμετοχή των ξένων επενδύσεων αποτελεί το 24,5% του συνόλου των κεφαλαίων που προορίζονταν για επενδύσεις στη χώρα (2,22 δις ΑΖΝ ή 2,7 δις $ ΗΠΑ). Οι ξένες επενδύσεις που καταλήγουν στο Αζερμπαϊτζάν προέρχονται περίπου κατά το ήμισυ (46,9%) από το Ηνωμένο Βασίλειο, ωστόσο το οι βρετανικές επενδύσεις μειώθηκαν κατά 12,2% σε σχέση με το 2007, φθάνοντας το 1,02 δις ΑΖΝ. Ακολουθούν οι ΗΠΑ με ποσοστό19,5% επί του συνόλου των ξένων επενδύσεων, η 3 Statistical Yearbook 2008, Information Society in Azerbaijan, State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan, Κρατική Στατιστική Επιτροπή της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν 14

15 Ιαπωνία με 10,0%, η Τουρκία με 6.6%, η Νορβηγία με 6,2% και η Κορέα, η Τσεχία, η Γερμανία, η Γαλλία και η Ρωσία με μικρότερα ποσοστά. Οι επενδύσεις προερχόμενες από εγχώρια κεφάλαια έχουν αυξηθεί κατά 67,2%, ανερχόμενες στα 6,85 δις ΑΖΝ. Κατά το υπό εξέταση διάστημα, από τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, το μεγαλύτερο ποσό επενδύθηκε εκ μέρους της Παγκόσμιας Τράπεζας, ανερχόμενο σε 47,19εκατ. ΑΖΝ. Η Ισλαμική Τράπεζα Ανάπτυξης επένδυσε 11,55 εκατ. ΑΖΝ για την υλοποίηση διαφόρων προγραμμάτων στο Αζερμπαϊτζάν, η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης 14,5 εκατ. ΑΖΝ, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης 18,89 εκατ. ΑΖΝ, το Ίδρυμα Οικονομικής Ανάπτυξης του Κουβέιτ 4,45 εκατ. ΑΖΝ και ο Παγκόσμιος Οργανισμός για την προστασία των Παιδιών 15 χιλ. ΑΖΝ. Το 30,9% του συνόλου των επενδύσεων μέσα στο 2008 κατέληξαν στον πετρελαϊκό τομέα (2,8 δις ΑΖΝ), ενώ το υπόλοιπο ποσοστό 69,1% στον μη πετρελαϊκό τομέα. Η αύξηση των επενδύσεων στον μη πετρελαϊκό τομέα ήταν της τάξης του 81,3% σε σχέση με το Επενδυτικό κλίμα Για αρκετά χρόνια το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί, σε παγκόσμιο επίπεδο, τον πρώτο προορισμό άμεσων ξένων επενδύσεων, γεγονός που αποδεικνύει το μεγάλο ενδιαφέρον των επενδυτών του εξωτερικού, που θεωρούν δελεαστικές στις ευκαιρίες για την τοποθέτηση των κεφαλαίων τους. Το Αζερμπαϊτζάν έχει υπογράψει τη Σύμβαση της Παγκόσμιας Τράπεζας για την επίλυση των διαφορών από Επενδύσεις μεταξύ Κρατών και Υπηκόων Άλλων Κρατών και είναι μέλος της Πολυμερούς Συμφωνίας για την Εγγύηση των Επενδύσεων (MIGA), συμμετέχει δε και σε άλλες διεθνείς συμφωνίες, καθώς και στο Διαιτητικό Δικαστήριο των Χωρών ΚΑΚ. Η μετάβαση του Αζερμπαϊτζάν από κατευθυνόμενη οικονομία της σοβιετικής περιόδου προς την ελεύθερη οικονομία της αγοράς, οδήγησε, συχνά, στην ύπαρξη αλληλοσυγκρουόμενων νόμων, που ρυθμίζουν ένα συγκεκριμένο θέμα. Η συνεχής και ασυντόνιστη αλλαγή της νομοθεσίας, η ασάφεια των νόμων, η μη προσήκουσα ερμηνεία και εφαρμογή των διεθνών συμφωνιών, η ύπαρξη γραφειοκρατίας και κατά συνέπεια στην έλλειψη διαφάνειας και η μεγάλη διαφθορά στη δημόσια διοίκηση είναι τα αρνητικά φαινόμενα που συνόδευσαν την αλλαγή του κοινωνικού και οικονομικού συστήματος στη χώρα. Παράλληλα, παρατηρείται η παροχή επισφαλούς εννόμου προστασίας από τα δικαστήρια, καθόσον οι δικονομικές διαδικασίες είναι μακροχρόνιες, δαπανηρές και με αμφίβολα αποτελέσματα. Μέχρι σήμερα, οι αποφάσεις των αλλοδαπών δικαστηρίων δεν αναγνωρίζονται από τα Αζερικά δικαστήρια. 4.3 Νομοθετικό πλαίσιο επενδυτικής δραστηριότητας Η επενδυτική δραστηριότητα στο Αζερμπαϊτζάν διέπεται από τη εξής νομοθεσία: - Νόμος της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν για την επενδυτική δραστηριότητα Νο952 (Μπακού, 13 Ιανουαρίου 1995), πάνω στον οποίο έχει γίνει σειρά τροπολογιών, με τελευταία αυτήν του Μαρτίου

16 - Νόμος της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν για την προστασία των ξένων επενδύσεων, Μπακού, 15 Ιανουαρίου 1992, με σειρά τροπολογιών, με πιο πρόσφατη αυτήν της 10 ης Ιουνίου Προεδρικό Διάταγμα της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν για τις πρόσθετες ενέργειες, με σκοπό την προώθηση των επενδυτικών δραστηριοτήτων, Μπακού, 30 Μαρτίου Υπάρχει νομοθεσία που προστατεύει την ευρεσιτεχνία, το εμπορικό σήμα, καθώς και την πνευματική και βιομηχανική ιδιοκτησία. Το Αζερμπαϊτζάν είναι μέλος της Διεθνούς Σύμβασης των Παρισίων για την Προστασία της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, της Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης για την Προστασία των Λογοτεχνικών και Καλλιτεχνικών Δικαιωμάτων. 4.4 Προστασία των επενδύσεων Ο ως άνω Νόμος περί προστασίας ξένων επενδύσεων εγγυάται την ίση μεταχείριση των επενδύσεων ανεξαρτήτως προέλευσης. Οι ξένοι επενδυτές προστατεύονται από τυχόν εθνικοποίηση ή απαλλοτρίωση της περιουσίας τους, εκτός αν τούτο επιβάλλεται για λόγους δημοσίου συμφέροντος και κατόπιν πλήρους αποζημίωσής τους. Το Αζερμπαϊτζάν προέβη σε σύναψη σειράς διμερών συμφωνιών για την αμοιβαία προστασία των επενδύσεων, προσπαθώντας έτσι να δημιουργήσει κλίμα εμπιστοσύνης για τους ενδιαφερόμενους επενδυτές των εκάστοτε χωρών. Εκκρεμούν υπογραφές τέτοιου είδους συμφωνιών, π.χ με τη Ρωσία, γεγονός που δυσχεραίνει την προσέλκυση επενδύσεων από τη Ρωσία. Με την Ελλάδα εν λόγω συμφωνία έχει υπογραφεί το Μορφές επενδυτικής δραστηριότητας Οι ξένοι επενδυτές έχουν την δυνατότητα να επιλέξουν τη μορφή που θα λάβει η επένδυσή τους στη χώρα, μεταξύ είτε συμμετοχής σε κοινοπραξίες με ημεδαπές εταιρείες, είτε δημιουργίας αμιγώς αλλοδαπών εταιρειών, είτε μέσω αντιπροσωπειών, είτε μέσω των Συμφωνιών Συνεκμετάλλευσης- Production Sharing Agreements (PSAs) που αφορούν όμως αποκλειστικά στην παραγωγή και εκμετάλλευση του πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι επιχειρήσεις αυτού του τύπου τυγχάνουν ειδικού προνομιακού καθεστώτος στα πλαίσια διεθνών συμβάσεων μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και ξένων πολυεθνικών κοινοπραξιών (PSAs). H απόκτηση κυριότητας επί του αζερικού εδάφους από αλλοδαπό, καθώς και η συμμετοχή ξένων επενδυτών σε ορισμένους τομείς μεγάλης εθνικής σημασίας, όπως ο ενεργειακός, επιτρέπεται μόνο με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ή με Προεδρικό Διάταγμα. Είναι όμως νόμιμη η μίσθωση γης από εταιρείες υπό μορφή κοινοπραξιών για απεριόριστο χρονικό διάστημα. Επίσης, είναι δυνατή η συμμετοχή ξένων επενδυτών σε μαζικές ιδιωτικοποιήσεις με την εξαγορά μετοχών των υπό ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων. Από τον Ιανουάριο του 2008 τέθηκε σε εφαρμογή και το απλουστευμένο σύστημα ίδρυσης εταιρείας μέσω διαδικασιών one-stop shop, το οποίο διευκολύνει τις διαδικασίες και μειώνει το χρόνο διεκπεραίωσής τους σε 3 ημέρες. Το νέο σύστημα αφορά και την ίδρυση ξένων επιχειρήσεων και θεωρείται δελεαστικό, εφόσον πλέον μόνο ελάχιστα πιστοποιητικά απαιτούνται από την μία και μοναδική υπηρεσία που στεγάζεται στο Υπουργείο Φόρων της χώρας. 16

17 4.6 Επενδυτικά κίνητρα Οι επενδύσεις που προέρχονται από το εξωτερικό δεν απολαμβάνουν, όπως αυτό συμβαίνει π.χ στην Ελλάδα, ιδιαιτέρων φορολογικών προνομίων. Αυτά παρέχονται αποκλειστικά στις αλλοδαπές πετρελαϊκές εταιρείες, οι οποίες λειτουργούν με την μορφή των PSAs. Σε ξένες εταιρείες, όμως, παρέχονται άλλης μορφής διευκολύνσεις, όπως: η δυνατότητα να προμηθεύονται απ όπου θέλουν αγαθά, υπηρεσίες και εργατικό δυναμικό, επιχειρήσεις με αλλοδαπή συμμετοχή που υπερβαίνει το 30% του κεφαλαίου έχουν δικαίωμα εξαγωγής αγαθών και υπηρεσιών τους χωρίς συγκεκριμένη άδεια, έχοντας μόνο την υποχρέωση να έχουν κατατεθειμένο ως αποθεματικό το 15-25% του λειτουργικού τους κεφαλαίου. Επιπλέον αλλοδαποί επενδυτές έχουν το δικαίωμα να εισάγουν χωρίς άδεια αγαθά που χρησιμοποιούν στην επιχείρησή τους. 5. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΔΑΣΜΟΙ 5.1 Φορολογία Νομικών και Φυσικών προσώπων Οι κύριοι φόροι που επιβάλλονται στο Αζερμπαϊτζάν είναι οι ακόλουθοι: Φόροι Κλίμακα Σημειώσεις Φόρος κερδών 22% Υπάρχει δυνατότητα αφαίρεσης κάποιων εξόδων από το φορολογητέο ποσό ΦΠΑ 18% Υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις και μηδενική κατηγορία Φόρος περιουσίας 1% Για επιχειρήσεις. Άλλη κλίμακα ισχύει για φυσικά πρόσωπα Φόρος γαιοκτησίας Τέλη κυκλοφορίας Φόρος εξόρυξης Φόρος κατανάλωσης Ανάλογα με έκταση, περιοχή και χρήση Ανάλογα με ιπποδύναμη, φορτίο και απόσταση διαδρομής οχήματος Ανάλογα με τύπο και όγκο εξόρυξης Ποικιλία διαφορετικών ποσοστών Π.χ στο Μπακού, η κλίμακα είναι 10ΑΖΝ ανά 100τ.μ γης εμπορικής, κατασκευαστικής και βιομηχανικής χρήσης Π.χ 0,01ΑΖΝ ανά κυβ.εκατοστό για οχήματα ως κυβ. εκατοστά Π.χ 0,02ΑΖΝ ανά κυβ. μέτρο στην εξόρυξη υδάτων ιοδίου/βρωμίου Επιβάλλεται σε: μπύρα, αλκοόλ, καπνό, οχήματα, σκάφη, προϊόντα πετρελαίου κ.α. Φόρος κατανάλωσης για τον καπνό εγχώριας παραγωγής ανέρχεται στο 12,5% της τιμής πώλησης. Οι φόροι εισοδήματος για εισοδήματα έως ΑΖΝ ανέρχονται στο 14%. Για εισοδήματα άνω των ΑΖΝ ο φόρος αποτελείται από το σταθερό ποσό των 140ΑΖΝ συν 35% επί του ποσού που ξεπερνά το δεδομένο όριο. 17

18 Οι ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης καθορίζονται από ειδικό νόμο και κυμαίνονται στο 22% και 3%, αντίστοιχα. Ειδική φορολογία ισχύει για την φορολόγηση των δραστηριοτήτων στο πετρελαιοπαραγωγικό τομέα. Οι αλλοδαποί επενδυτές, ανάλογα με την μορφή της επιχείρησης ή της επένδυσης, υπόκεινται σε δύο διαφορετικά είδη φορολόγησης: Στην περίπτωση των Production Sharing Agreements (PSA), η φορολόγησή τους ρυθμίζεται με ειδικό πρωτόκολλο που αφορά στη συγκεκριμένη συμφωνία. Οι επιχειρήσεις (εκτός PSAs) επιβαρύνονται με: φόρο της τάξεως του 22% επί των καθαρών κερδών, φόρο της τάξεως του 10% επί των μερισμάτων που διανέμονται εκτός της επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν, φόρο της τάξεως του 4% επί των ασφαλίστρων, καθώς και φόρο 10% επί άλλων αμοιβών και εισοδημάτων, ΦΠΑ (VAT) της τάξης του 18% και φόρο εισοδήματος, ο οποίος κυμαίνεται προοδευτικά, με έμφαση στα υψηλά εισοδήματα, μεταξύ 14-35%. Η φορολόγηση του εισοδήματος από μισθωτές υπηρεσίες γίνεται απευθείας από την πηγή. 5.2 Φόροι και δασμοί επί των αγαθών και υπηρεσιών Σύμφωνα με τον Τελωνειακό Κώδικα όλα τα προϊόντα (ανάλογα με το είδος τους) υπόκεινται σε εισαγωγικούς δασμούς προοδευτικής κλίμακας 3%, 5% και 15%. Κατά κανόνα ο εισαγωγικός δασμός ανέρχεται σε 15%. Από εισαγωγικούς δασμούς απαλλάσσονται προϊόντα που προέρχονται από χώρες με τις οποίες το Αζερμπαϊτζάν έχει υπογράψει διμερείς συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, προϊόντα που εισάγονται προσωρινά για να επανεξαχθούν ή προωθούνται προς επεξεργασία και προϊόντα που εισάγονται από διεθνείς οργανισμούς και ξένες διπλωματικές και προξενικές αρχές, καθώς και από το προσωπικό αυτών. Εκτός από τους εισαγωγικούς δασμούς, ΦΠΑ της τάξης του 18% επιβάλλεται στις εισαγωγές από όλες τις χώρες. Όσον αφορά τις εισαγωγές αγαθών και εξοπλισμού βάσει συμφωνιών PSAs, το καθεστώς τους ρυθμίζεται ειδικά στην οικεία συμφωνία. Στην ουσία, όλες οι εισαγωγές αγαθών, υπηρεσιών, εργαλείων, εξοπλισμού, προμηθειών κ.λ.π εκ μέρους των PSAs απαλλάσσονται από κάθε εισαγωγικό δασμό. Οι εξαγωγές στρατηγικής σημασίας αγαθών, π.χ. πετρελαιοειδή, βαμβάκι, ηλεκτρική ενέργεια και μη σιδηρούχα μέταλλα διέπονται από ειδικές ρυθμίσεις και απαιτείται έγκριση της Εθνικής Επιτροπής Επιτήρησης Οικονομικών Σχέσεων. 6. ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το επίπεδο ανάπτυξης του τραπεζικού συστήματος εξακολουθεί να μην είναι ικανοποιητικό, συγκρίνοντας το με τις προδιαγραφές των τραπεζικών ιδρυμάτων των ανεπτυγμένων χωρών. Δείγμα της σχετικής καθυστέρησης στην εφαρμογή των διεθνών προτύπων είναι το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν δραστηριοποιείται στη χώρα καμία από τις μεγάλες, διεθνούς κύρους τράπεζες, παρά μόνο μια πακιστανική και μια τουρκική τράπεζα. Είναι εξαιρετικά δύσκολη η έκδοση άδειας λειτουργίας σε ξένη τράπεζα, δεδομένου ότι η κυβέρνηση της χώρας επιθυμεί την διατήρηση του πλήρους ελέγχου του τραπεζικού συστήματος. 18

19 Την 31 η Δεκεμβρίου του 2008, 142 πιστωτικοί οργανισμοί διέθεταν άδεια για την άσκηση τραπεζικών δραστηριοτήτων, εκ των οποίων, οι 46 είναι τράπεζες και οι υπόλοιποι 96 είναι μη τραπεζικοί πιστωτικοί οργανισμοί. Δύο από τις τράπεζες είναι κρατικές. Ο αριθμός των κερδοφόρων τραπεζών μειώθηκε από 40 το 2007 σε 38 το 2008 ενώ, σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα της χώρας, δύο τράπεζες έκλεισαν και οχτώ τράπεζες παρουσίασαν ζημιές συνολικής αξίας 7,4 εκατ. ΑΖΝ (ή 9,25 εκατ. $ ΗΠΑ). Πέντε αζερικές τράπεζες δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό, εκ των οποίων οι δύο με αντιπροσωπείες, δύο με θυγατρικές τράπεζες και μία με υποκατάστημα. Το απαιτούμενο κεφάλαιο, που πρέπει να διατηρεί μια τράπεζα είναι 10 εκατ. ΑΖΝ, δηλ. περίπου 12,5 εκατ. $ ΗΠΑ. Οι τράπεζες του Αζερμπαϊτζάν δανειοδοτούν την εθνική οικονομία, καθώς και το καταναλωτικό κοινό. Η χορήγηση δανείων σε φυσικά και νομικά πρόσωπα είναι εξαιρετικά χρονοβόρα και απαιτεί πολλές προϋποθέσεις, με αποτέλεσμα να εξακολουθεί να είναι δύσκολη η λήψη τραπεζικού δανείου. Κάποιες τράπεζες προωθούσαν σχέδιο υποστήριξης μικρομεσαίων επιχειρήσεων μέσα από το σύστημα δανειοδότησής τους με χαμηλότοκο δάνειο (7-10%), το οποίο όμως αφορούσε ελάχιστες περιπτώσεις. Τα κανονικά τραπεζικά επιτόκια εξακολουθούν αν είναι εξαιρετικά ανεβασμένα σε σύγκριση με τα ευρωπαϊκά, εφόσον αγγίζουν, σε πολλές περιπτώσεις, και το 30%. Τα επιτόκια καταθέσεων είναι και αυτά εξαιρετικά υψηλά, της τάξης του 12-22%. Σύμφωνα με την Ένωση Αζερικών Τραπεζών, το τραπεζικό σύστημα της χώρας δεν αναμένεται να επηρεασθεί ιδιαίτερα από τη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση, καθώς οι επιλογές των τοπικών τραπεζικών ιδρυμάτων κατά τα τελευταία 15 χρόνια υπήρξαν ιδιαίτερα προσεκτικές και έτσι δεν θεωρείται ότι δεν θα χρειασθούν βοήθεια από διεθνή Χρηματοοικονομικούς οργανισμούς, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. 6.1 Συνάλλαγμα Δεν υπάρχουν περιορισμοί για την απόκτηση ξένου συναλλάγματος. Το εθνικό νόμισμα ΑΖΝ (Νέο Αζερικό Μανάτ) είναι ελευθέρως μετατρέψιμο στα πολυάριθμα ανταλλακτήρια που υπάρχουν. Το ΑΖΝ είναι συνδεδεμένο με το $ ΗΠΑ, η ισοτιμία του οποίου παρέμεινε, με ελάχιστες διακυμάνσεις, καθόλη τη διάρκεια του 2008 στο επίπεδο του 0,80 $ ΗΠΑ. Το τοπικό νόμισμα σημείωσε, από το καλοκαίρι και μετά, αύξηση της αξίας του έναντι του Ευρώ, με αποτέλεσμα η ισοτιμία να διαμορφωθεί προς το τέλος του έτους περίπου 30% πάνω από το επίπεδο του καλοκαιριού. Ενώ το καλοκαίρι το 1 Ευρώ αντιστοιχούσε σε 1,35ΑΖΝ, προς το τέλος του έτους εμφανίσθηκε το ΑΖΝ δυνατότερο του Ευρώ (100Ευρώ αντιπροσώπευαν 98ΑΖΝ). Τέλη Δεκεμβρίου το Ευρώ σταθεροποιήθηκε περίπου στο επίπεδο 1 προς 1. Η Κρατική Τράπεζα του Αζερμπαϊτζάν προβαίνει καθημερινά στον ορισμό της ημερήσιας ισοτιμίας του εγχωρίου νομίσματος, έναντι των βασικών ξένων νομισμάτων. Ο επαναπατρισμός κερδών από επιχειρήσεις ξένων κεφαλαίων γίνεται χωρίς επιβάρυνση και περιορισμό. 19

20 Ο κάτωθι πίνακας αντικατοπτρίζει την εξέλιξη της χρηματοοικονομική κατάσταση της χώρας εντός του 2008: (σε εκατ. ΑΖΝ) Νομισματικά αποθέματα 3.440, , ,9 Νομισματικά αποθέματα σε ΑΖΝ 3.220, , ,3 Χρήμα σε κυκλοφορία 2.911, , ,8 Τραπεζικά αποθέματα 529,3 443,4 537,5 7. ΓΕΩΡΓΙΑ-ΑΛΙΕΙΑ Ο ρόλος της αγροτικής οικονομίας στη διαμόρφωση του ΑΕΠ παραμένει σε αρκετά χαμηλά επίπεδα και ανήλθε κατά το 2008 στο 5,4%. Κατά το εν λόγω διάστημα, η συνολική αξία των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων αυξήθηκε κατά 19,3% σε σχέση με το 2007, φτάνοντας τα 3,3 δις ΑΖΝ. Η καλλιεργήσιμη έκταση ανέρχεται στο 23,13% της συνολικής επιφάνειας του Αζερμπαϊτζάν. Τα τετραγωνικά χλμ. από τα τετραγωνικά χλμ. είναι ποτιστικά. Οι κλιματολογικές συνθήκες της χώρας επιτρέπουν την καλλιέργεια σιτηρών, καλαμποκιού, πατατών, ελαιόσπορων, ποικίλων φρούτων, εσπεριδοειδών, καρπουζιών, οπωροκηπευτικών, τσαγιού κλπ. Η εγχώρια φυτική παραγωγή δεν καλύπτει τις ανάγκες του πληθυσμού και συνεπώς, πραγματοποιούνται εισαγωγές, κυρίως σιτηρών, ρυζιού και ζάχαρης. Οι καλλιέργειες της πατάτας αυξάνονται συνεχώς, με αποτέλεσμα τη συγκομιδή, κατά το 2008, 1,077 εκατ. τόνων. Για την κάλυψη της εσωτερικής κατανάλωσης απαιτούνται περίπου 900 χιλ. τόνοι, που σημαίνει ότι δημιουργείται αρκετά μεγάλο αδιάθετο υπόλοιπο. Κατά το υπό εξέταση διάστημα πραγματοποιήθηκαν εξαγωγές ύψους 90 χιλ. τόνων, πραγματοποιούνται όμως και εισαγωγές φτηνής πατάτας από την Τουρκία και το Ιράν (40 χιλ. τόνοι). Η χώρα δεν προστατεύει την εσωτερική της παραγωγή, με αποτέλεσμα να παραμένουν απούλητες ποσότητες εγχώριας πατάτας, εφόσον οι παραγωγοί δεν είναι διατεθειμένοι να μειώσουν τις τιμές. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία της χώρας, η απόδοση στον τομέα της φυτικής παραγωγής κατά το 2008, αυξήθηκε στις πατάτες στους 1,077 εκατ. τόνους, στα οπωροκηπευτικά 1,228 εκατ. τόνους, στα φρούτα 711 χιλ. τόνους, στα σταφύλια 115 χιλ. τόνους. Μείωση σημειώθηκε στα καρπούζια και πεπόνια (407χιλ. τόνοι), στη συγκομιδή τσαγιού που ανήλθε στις 323 χιλ. τόνους, με πτώση περ. 33,2% σε σχέση με το 2007 τόνους. Επιπλέον, η καλλιέργεια βαμβακιού μειώθηκε κατά 44,7% και η καλλιέργεια καπνών κατά 14,7%. Από όλες τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης μόνο στο Αζερμπαϊτζάν υπήρχαν ελαιοκαλλιέργειες, οι οποίες φυτεύτηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 50. Στο τέλος της δεκαετίας του 90 υπήρχαν εκτάρια ελαιοκαλλιεργειών, συγκεντρωμένα κυρίως στην ευρύτερη περιοχή του Μπακού. Πολλά από αυτά έχουν φυτευτεί για διακοσμητικούς λόγους. Στη σημερινή εποχή καταβάλλονται προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό των ελαιοκαλλιεργειών και την διάδοση στην εγχώρια αγορά των προϊόντων ελιάς και του ελαιολάδου, τα οποία συμπεριλαμβάνονται ελάχιστα στις διατροφικές συνήθεις του αζερικού πληθυσμού. Η ζωική παραγωγή κατά το 2008 επικεντρώθηκε στους τομείς του κρέατος (302,8 χιλ. τόνοι), γάλακτος (1.381,6 χιλ. τόνοι), αυγών (1.008,7 εκατ. αυγά) και 20

21 μαλλιού (14,8 χιλ. τόνοι). Σε όλες τις προαναφερόμενες κατηγορίες ζωικών προϊόντων υπήρξε αύξηση σε σχέση με το Η εικόνα του πρωτογενούς τομέα παραγωγής στο Αζερμπαϊτζάν έχει ως ακολούθως: Πρωτογενής τομέας 2008 (σε χιλ ΑΖΝ) 2007 (σε χιλ ΑΖΝ) Γεωργία , ,3 Δασοκομία 1.409, ,4 Αλιεία 194,8 173,3 Κυνήγι 5,7 3,3 Σύνολο: , ,3 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία του Αζερμπαϊτζάν Η βιομηχανία μεταποίησης αγροτικών προϊόντων δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των καιρών. Η πεπαλαιωμένη υποδομή που κληρονομήθηκε από την περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης δεν έτυχε σχεδόν κανενός εκσυγχρονισμού. Απαιτούνται επενδύσεις στις νέες τεχνολογίες, που θα εξασφαλίσουν την επεξεργασία και διατήρηση των αγροτικών προϊόντων φυτικής και ζωικής προέλευσης υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών, έτσι ώστε να εξασφαλισθεί και η δυνατότητα πρόσβασης των προϊόντων αυτών στις ευρωπαϊκές αγορές. Με προεδρικά διατάγματα αποφασίσθηκε σε ανώτατο επίπεδο η ανάπτυξη του αγροτικού τομέα της χώρας, ο οποίος τα τελευταία χρόνια υπέστη περαιτέρω υποβάθμιση. Στο πλαίσιο της πολιτικής αυτής αναπτύσσεται τελευταία η καλλιέργεια φρούτων και κυρίως λαχανικών σε θερμοκήπια, με σκοπό την εξασφάλιση συγκομιδής καθ όλη τη διάρκεια του έτους και την ακόλουθη εξαγωγή μεγάλου τμήματος της παραγωγής αυτής στις γειτονικές χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, κυρίως στη Ρωσία. Τα τελευταία χρόνια επενδύθηκαν αρκετά κεφάλαια στην κατασκευή συγχρόνων μονάδων επεξεργασίας ψαριών, εισαγόμενων και ντόπιων, καθώς και παραγωγής χαβιαριού. Λόγω μικρής διαθέσιμης ποσότητας, υπολογίζεται ότι τα προσεχή χρόνια το χαβιάρι θα παράγεται από ψάρια ιχθυοτροφείου. 8. ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Ο τομέας των ακινήτων υπέστη, ως ένας από τους πρώτους τομείς της εθνικής οικονομίας του Αζερμπαϊτζάν, τις συνέπειες της χρηματοοικονομικής κρίσης. Παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, προκύπτει η μεγάλη αύξηση των κατασκευαστικών δραστηριοτήτων (+60% σε σύγκριση με το 2007), μεγάλο τμήμα των ακινήτων παραμένει αδιάθετο. Από το συνολικό αποτέλεσμα που αντιστοιχεί στον τομέα των κατασκευών και ανέρχεται σε 3,5 δις. ΑΖΝ, το 76% αφορούσε κατασκευή νέων κτιρίων. Το μερίδιο του ιδιωτικού τομέα ανήλθε σε 2,6 δις ΑΖΝ, που αντιστοιχεί στο 75% περίπου του συνόλου. Το υπόλοιπο ποσό αντιπροσώπευε οικοδομικές δραστηριότητες του δημόσιου τομέα. Η επιφάνεια που προορίζεται για κατοικίες στη χώρα το 2008, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία ανήλθε σε τ.μ, σημειώνοντας αύξηση 8,6 σε σχέση με το

22 9. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Ο τομέας της βιομηχανίας συνέβαλε, κατά το 2008, στη δημιουργία του ΑΕΠ με ποσοστό 57,4%, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 6,8%, σε σύγκριση με το Πετρελαϊκός τομέας Η βιομηχανία στο Αζερμπαϊτζάν κυριαρχείται από τον ενεργειακό τομέα και ειδικότερα τους τομείς εξόρυξης και εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων (πετρελαίου και φυσικού αερίου). Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν (SOCAR- State Oil Company of Azerbaijan Republic) υπάρχουν 57 κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου, εκ των οποίων τα 18 βρίσκονται εντός της Κασπίας θάλασσας. Η ποιότητα του παραγόμενου αζερικού αργού πετρελαίου θεωρείται από τους ειδικούς ως εξαιρετική. Πρόκειται για το πετρέλαιο με την επωνυμία «Azeri Light», το οποίο εκμεταλλεύεται η κοινοπραξία AIOC (Azerbaijan International Operating Company). Ο τομέας της εξόρυξης πετρελαίου και αερίου κατά το 2008 καλύπτει το 76,6% του ΑΕΠ, γεγονός που αποδεικνύει την εξαιρετική σημασία του λόγω τομέα για την εθνική οικονομία της χώρας. Η αύξηση της δραστηριότητας εξόρυξης υδρογονανθράκων, κατά το υπό εξέταση διάστημα, κυμάνθηκε στο 5,3%, σε απόλυτους αριθμούς συνέβαλε ο εν λόγω τομέας με 21,5 δις ΑΖΝ στη διαμόρφωση του ΑΕΠ (Βλ. περισσότερα στο Κεφάλαιο ΙΙ Ενεργειακός Τομέας). 9.2 Μη πετρελαϊκός τομέας Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης επήλθε πλήρης αποβιομηχάνιση του Αζερμπαϊτζάν με τον παράλληλο εκσυγχρονισμό και ανάπτυξη του τομέα των υδρογονανθράκων, στον οποίο επικεντρώθηκε η προσοχή των κυβερνήσεων, εφόσον και όλες οι επενδύσεις προερχόμενες από το εξωτερικό αλλά και εντός της χώρας κατέληξαν σε αυτόν. Η αποβιομηχάνιση της χώρας οδήγησε στην αύξηση της ανεργίας, κυρίως στην περιφέρεια, με αποτέλεσμα η πρωτεύουσα να αποτελεί τόπο έλξης για τους ανέργους, μεταφέροντας έτσι το πρόβλημα και στην πρωτεύουσα. Τα τελευταία χρόνια καταβάλλεται σημαντική προσπάθεια, με απόφαση του ίδιου του Προέδρου, για την ανάπτυξη των μη πετρελαιοπαραγωγικών τομέων της βιομηχανίας, αλλά και της αγροτικής οικονομίας. Το αρμόδιο Υπουργείο Οικονομικής Ανάπτυξης εκπόνησε προς την κατεύθυνση αυτή πενταετές πρόγραμμα, το οποίο πρόκειται να οδηγήσει στην επαναλειτουργία και εγκατάσταση νέων βιομηχανικών μονάδων, με σκοπό την παραμονή του πληθυσμού στην περιφέρεια, κυρίως των νέων, και την μείωση των υπαρχουσών ανισοτήτων. Η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν καλεί ξένους επενδυτές, οι οποίοι διαθέτουν κυρίως υψηλό know-how, σύγχρονη τεχνογνωσία και τεχνολογία, έτσι ώστε με την εφαρμογή τους να εξασφαλισθεί το υψηλό επίπεδο των νέων βιομηχανικών εγκαταστάσεων. 22

23 10. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το Αζερμπαϊτζάν, και συγκεκριμένα η ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας (χερσόνησος Αψερόν) συγκαταλέγεται στις οικολογικά πιο βεβαρημένες περιοχές του κόσμου. Η μόλυνση του εδάφους, των υδάτων και της ατμόσφαιρας κληρονομήθηκε από τα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης, δυστυχώς όμως δεν ελήφθησαν τα αναγκαία μέτρα για την αναχαίτιση της τάσης αυτής κατά τα 17 χρόνια της ανεξαρτησίας της χώρας. Η σημερινή κυβέρνηση αντιλαμβάνεται την ανάγκη λήψης άμεσων μέτρων για τη βελτίωση της κατάστασης. Η προτεραιότητα δίνεται κυρίως στην εξασφάλιση πόσιμου νερού, η διανομή του οποίου γίνεται μέσα από πεπαλαιωμένο δίκτυο ύδρευσης και στην ανάπτυξη νέων μορφών ενέργειας, φιλικών προς το περιβάλλον. Η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας εξακολουθεί να υφίσταται λόγω μη ύπαρξης βιομηχανικών φίλτρων, αλλά και λόγω αχρήστευσης των καταλυτών των σύγχρονων αυτοκινήτων, δεδομένου ότι δεν παράγεται από τα διυλιστήρια και δεν πωλείται στα πρατήρια αμόλυβδη βενζίνη. Η μόλυνση της θάλασσας είναι, επίσης, ένα θέμα για το οποίο αναζητείται λύση και απασχολεί όχι μόνο την κυβέρνηση της χώρας αλλά και τις μεγάλες ξένες πετρελαϊκές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο Αζερμπαϊτζάν. Ο τομέας του περιβάλλοντος αποτελεί πεδίο δράσης για αζερικές και ξένες επιχειρήσεις, οι οποίες διαθέτουν την απαραίτητη σύγχρονη τεχνογνωσία και τεχνολογία για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντολογικής ζημιάς μεγάλου μεγέθους, όπως αυτής που έχει προκληθεί στη χώρα. Στο πλαίσιο της προσπάθειας για την προστασία του περιβάλλοντος αλλά και με σκοπό την εξασφάλιση εναλλακτικών πηγών ενέργειας αναζητούνται νέες μορφές, παρά το γεγονός ότι η χώρα διαθέτει ακόμη αρκετούς κλασικούς ενεργειακούς πόρους. Διαθέτει, επίσης, υδάτινους πόρους, μεγάλη ηλιοφάνεια και ισχυρούς ανέμους που θα μπορούσαν να μετατραπούν, με τη χρήση κατάλληλης τεχνολογίας, σε νέες μορφές ενέργειας. Εκτός από όλα τα επιχειρησιακά μέτρα, απαραίτητα για τη αποκατάσταση της περιβαλλοντολογικής ισορροπίας στο Αζερμπαϊτζάν απαιτείται, κυρίως, η απόκτηση οικολογικής συνείδησης του πληθυσμού, η οποία σήμερα ακόμη δεν υπάρχει. Δυστυχώς, η περιβαλλοντολογικές ευαισθησίες, όπως αυτές αναπτύσσονται στον δυτικό κόσμο, είναι ανύπαρκτες. 11. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο τουριστικός τομέας στο Αζερμπαϊτζάν δεν ανταποκρίνεται ούτε στις δυνατότητες που προσφέρει η μορφολογία της χώρας ούτε στις προσδοκίες για την αξιοποίησή τους. Δεν υπάρχει σύγχρονη ξενοδοχειακή υποδομή στην επαρχία αλλά ούτε και στην πρωτεύουσα. Η μολυσμένη θάλασσα δεν προσφέρεται για την προσέλκυση ξένων τουριστών, παρά το γεγονός ότι ο ντόπιος πληθυσμός, μη έχοντας άλλη λύση, παραθερίζει στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας. Η ανάπτυξη του τουρισμού δεν διευκολύνεται, επίσης, από τις υπάρχουσες υποδομές, δεδομένου ότι η πρόσβαση στις απομακρυσμένες, κυρίως ορεινές περιοχές, είναι εξαιρετικά δύσκολη. Με την επέκταση και τον εκσυγχρονισμό του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου αναμένεται να προχωρήσει και η ανάπτυξη των τουριστικών υποδομών. Στην κατεύθυνση αυτή αναμένεται να βοηθήσει και η βελτίωση της επαγγελματικής κατάρτισης των ατόμων που ασχολούνται με τον τουριστικό τομέα στη χώρα. 23