ΕΡΓΟ: Μελέτη του Εθελοντισµού στην Ελλάδα

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΕΙ ΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝ ΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ Έδρα: Τρίπολη ΕΡΓΟ: Μελέτη του Εθελοντισµού στην Ελλάδα 2o ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ Ανάδοχος Mindwell A.E. Λ. Συγγρού 377, Π. Φάληρο

2 2 ο ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΕΡΓΟΥ Εννοιολογική Τεκµηρίωση: ιαδικασίες και Πρακτικές Εθελοντισµού

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ A ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ Το Κοινωνικό Κεφάλαιο και η Κοινωνία των Πολιτών Οι Μη Κυβερνητικοί Οργανισµοί Οι Εθελοντικοί Οργανισµοί Οι Έννοιες του Εθελοντισµού και του Εθελοντή ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ Πρωταρχικός Σκοπός δεν είναι το Οικονοµικό Όφελος Βασίζεται στην Ελεύθερη Βούληση Επιφέρει Οφέλη τόσο σε Τρίτες Πλευρές όσο και στους Εθελοντές ΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ Αµοιβαία Βοήθεια ή Αυτο-βοήθεια Φιλανθρωπία ή Παροχή Υπηρεσιών σε Τρίτους Εκστρατεία ή Υπεράσπιση Συµµετοχή ή Αυτο-διακυβέρνηση ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ Ο Εθελοντισµός ενισχύει την Οικονοµία Ο Εθελοντισµός συνεισφέρει στη δηµιουργία µίας Σταθερής και Ενιαίας Κοινωνίας ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ ΤΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ ΟΙ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ Παγκοσµιοποίηση Σχέσεις µε το Κράτος Σχέσεις µε την Αγορά ΕΙ ΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ Ο Ηλεκτρονικός ή Εικονικός Εθελοντισµός Ο Εθελοντισµός των Εργαζοµένων Ο Ολυµπιακός Εθελοντισµός ΕΝΟΤΗΤΑ Β Η ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΣΤΑ ΙΟ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ Προσέλκυση και Επιλογή Εθελοντών Προσανατολισµός και Εκπαίδευση των Εθελοντών Επίβλεψη και Αξιολόγηση των Εθελοντών Αναγνώριση των Εθελοντών ΠΗΓΕΣ

4 1. ΑΡΘΡΑ ΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙ ΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

5 Ενότητα A Γενική Θεώρηση του Εθελοντισµού 1. Βασικοί Ορισµοί σχετικά µε τον Εθελοντισµό 1.1 Το Κοινωνικό Κεφάλαιο και η Κοινωνία των Πολιτών Ο εθελοντισµός περιστρέφεται γύρω από δύο βασικές προσεγγίσεις, οι οποίες αναφέρονται στο κοινωνικό κεφάλαιο και στην κοινωνία των πολιτών. Η έννοια του κοινωνικού κεφαλαίου χρησιµοποιείται για να προσδιορίσει δύο διαφορετικές διαστάσεις της κοινωνικής δράσης. Η πρώτη θεωρεί ως κοινωνικό κεφάλαιο τα προσόντα, τα προνόµια και τις απολαβές που αποκτά ένα άτοµο µέσα από τα δίκτυα κοινωνικών σχέσεων, τα οποία συντελούν στο να πετύχει τους ατοµικούς σκοπούς του. Η δεύτερη διάσταση αναφέρεται στα µέσα που αποκτούν ορισµένοι συλλογικοί φορείς για να εξασφαλίσουν την εσωτερική συνοχή µεταξύ των µελών τους και να ξεπεράσουν προβλήµατα που θέτει η συλλογική δράση. Έτσι, η προσέγγιση αυτή συνδέει το κοινωνικό κεφάλαιο µε την έννοια της ανάπτυξης, καθώς και µε τις κοινωνικές πρακτικές που συνενώνουν άτοµα µε κοινούς στόχους συλλογικών δράσεων ή διεκδικήσεων. Με άλλα λόγια, προσδίδει στα δίκτυα πολιτική διάσταση. Από την άλλη πλευρά, η κοινωνία των πολιτών αποτελεί το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων που δεν εµπίπτουν στη δικαιοδοσία του κράτους. Πρόκειται, δηλαδή, για έναν ενδιάµεσο χώρο ανάµεσα στο κράτος και τον πολίτη, για ένα πλέγµα αλληλεπιδράσεων ανάµεσα σε διάφορους µη κυβερνητικούς, εθελοντικούς οργανισµούς. Η κοινωνία των πολιτών αποτελεί αντίποδα στην πολιτική κοινωνία, δηλαδή στο κράτος και, συγχρόνως, χώρο εκούσιας συµµετοχής σε ένα πολιτικό και κοινωνικό σύνολο. 1.2 Οι Μη Κυβερνητικοί Οργανισµοί Σηµαντικό ρόλο στη συγκρότηση της κοινωνίας των πολιτών αλλά και στη συσσώρευση κοινωνικού κεφαλαίου αναλαµβάνουν οι µη κυβερνητικοί οργανισµοί, οι οποίοι: Είναι ιδιωτικοί οργανισµοί, δηλαδή θεσµικά αυτόνοµοι από το κράτος. Έχουν καταστατική κατοχύρωση, δηλαδή σταθερή οργάνωση και διάρκεια. 3

6 Είναι διοικητικά ανεξάρτητοι και διέπονται από τις δικές τους καταστατικές αρχές. Είναι µη κερδοσκοπικοί, δηλαδή διανέµουν τα κέρδη τους αποκλειστικά για τους σκοπούς του οργανισµού. Αντιπροσωπεύουν άτοµα ή κοινωνικές οµάδες που µε τη βούλησή τους συµµετέχουν σε αυτούς και µπορούν να προσφέρουν εθελοντική εργασία, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητη προϋπόθεση. εν αποσκοπούν στην άσκηση πολιτικής εξουσίας, αλλά µε τη δράση τους προσφέρουν δυνατότητες πολιτικής και κοινωνικής συµµετοχής επειδή δεσµεύονται να προωθήσουν συγκεκριµένους στόχους που δεν καλύπτονται επαρκώς ή δεν εντάσσονται στην πολιτική των κρατικών θεσµών και των πολιτικών κοµµάτων. Επιπρόσθετα, οι µη κυβερνητικοί οργανισµοί διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες: Μη κυβερνητικοί οργανισµοί µε χαρακτηριστικά κοινωνικών κινηµάτων, που είναι αντίθετοι στο κράτος και παρουσιάζουν κάποιες οµοιότητες µε τις παραδοσιακές οµάδες πίεσης. Μη κυβερνητικοί οργανισµοί που στηρίζονται στην εθελοντική εργασία, δηλαδή η πλειοψηφία των εργαζοµένων τους είναι εθελοντές. Μη κυβερνητικοί οργανισµοί που συνδέονται µε τον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα, όπως είναι π.χ. οι επαγγελµατικές ενώσεις, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις και οι θρησκευτικοί σύλλογοι. 1.3 Οι Εθελοντικοί Οργανισµοί Ο εθελοντισµός αποτελεί µία βασική παράµετρο της λειτουργίας των µη κυβερνητικών οργανισµών αλλά και ένα σηµαντικό στήριγµα της κοινωνίας των πολιτών. Ειδικότερα, οι εθελοντικοί οργανισµοί: Περιλαµβάνονται στους µη κυβερνητικούς οργανισµούς και συνήθως διαθέτουν τα ίδια οργανωτικά χαρακτηριστικά µε αυτούς. ίνουν ιδιαίτερη έµφαση στην εθελοντική προσφορά εργασίας σε τρίτους µε την ελεύθερη βούληση των µελών τους και χωρίς οποιαδήποτε υλική ανταµοιβή. Αυτό είναι και το χαρακτηριστικό γνώρισµα που τους διαφοροποιεί από τους µη κυβερνητικούς οργανισµούς. εν µπορούν µε κανένα τρόπο να υποκαταστήσουν τις ελλείψεις που παρουσιάζει το κράτος, αλλά ο ρόλος τους είναι καθαρά επικουρικός. Ειδικότερα, οι εθελοντικοί οργανισµοί διακρίνονται στις ακόλουθες δύο µεγάλες κατηγορίες: 4

7 Εθελοντικοί οργανισµοί κοινωνικής επιρροής, οι οποίοι επιδιώκουν τη δηµιουργία ή µεταβολή καταστάσεων για ένα µέρος του πληθυσµού και περιλαµβάνουν οργανισµούς που επιτελούν κοινωνικές υπηρεσίες. Εθελοντικοί οργανισµοί έκφρασης, οι οποίοι δεν εξυπηρετούν κάποια λειτουργία δηµοσίου ενδιαφέροντος αλλά απλώς εκφράζουν ή ικανοποιούν τα ενδιαφέροντα των µελών τους. Στην κατηγορία αυτή περιλαµβάνονται, για παράδειγµα, σωµατεία ψυχαγωγίας και αθλητισµού και επιστηµονικές ενώσεις. Ωστόσο, πρέπει να σηµειωθεί ότι και αυτοί οι οργανισµοί παρέχουν κοινωνικό έργο, βοηθώντας στη δηµιουργία κοινωνικής υποδοµής. Επιπρόσθετα, οι µη κερδοσκοπικοί, εθελοντικοί οργανισµοί διακρίνονται σε διεθνές επίπεδο στις ακόλουθες 12 οµάδες δραστηριοτήτων (βλ. Παράρτηµα 1): Οµάδα 1: Πολιτισµός και Ψυχαγωγία Οµάδα 2: Εκπαίδευση και Έρευνα Οµάδα 3: Υγεία Οµάδα 4: Κοινωνικές Υπηρεσίες Οµάδα 5: Περιβάλλον Οµάδα 6: Ανάπτυξη και Στέγαση Οµάδα 7: Νοµοθεσία, Υπεράσπιση ικαιωµάτων και Πολιτική Οµάδα 8: Φιλανθρωπία και Προώθηση του Εθελοντισµού Οµάδα 9: ιεθνή Θέµατα Οµάδα 10: Θρησκεία Οµάδα 11: Επιχειρηµατικοί και Επαγγελµατικοί Σύλλογοι και Ενώσεις Οµάδα 12: ιάφορα Θέµατα 1.4 Οι Έννοιες του Εθελοντισµού και του Εθελοντή Στη συνέχεια, παρουσιάζονται κάποιοι χαρακτηριστικοί ορισµοί αναφορικά µε τον εθελοντισµό: Εθελοντισµός είναι η δραστηριότητα εκείνη που αναπτύσσεται κατά τρόπο προσωπικό, αυθόρµητο, ελεύθερο, χωρίς σκοπό ατοµικού κέρδους, από µεµονωµένους πολίτες ατοµικά ή διαµέσου των οργανώσεων των οποίων αποτελούν µέλη, προς το συµφέρον της οµάδας στην οποία ανήκουν ή τρίτων προσώπων ή της τοπικής, κρατικής ή διεθνούς κοινότητας αποκλειστικά για σκοπούς αλληλεγγύης (αλτρουιστικούς). 5

8 Εθελοντισµός είναι η πρόθυµη δέσµευση ενός ατόµου να εργαστεί χωρίς αµοιβή για ένα καθορισµένο ή αόριστο χρονικό διάστηµα για το γενικό καλό της κοινωνίας. Ο Εθελοντισµός: Αναφέρεται σε όλες τις µορφές εθελοντικής δραστηριότητας, επίσηµης ή ανεπίσηµης, πλήρους απασχόλησης ή ηµιαπασχόλησης, στη χώρα διαµονής ή στο εξωτερικό. Προϋποθέτει την ελεύθερη βούληση των ατόµων, δηλαδή πραγµατοποιείται µε δική τους επιλογή και κίνητρα και δεν περιέχει συµφέρον ή οικονοµικά οφέλη. Ωφελεί τους εθελοντές, τις τοπικές κοινότητες και την κοινωνία συνολικά. Είναι ένα µέσο για να εστιάζουν τα άτοµα και οι οργανισµοί στις ανθρώπινες, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανάγκες. Εθελοντής καλείται όποιος προσφέρει χρόνο, ενέργεια, γνώσεις και δεξιότητες σε κάποιο άτοµο, σε µία οµάδα ή σε έναν οργανισµό, χωρίς να πληρώνεται. Εθελοντής είναι όποιος εργάζεται οικειοθελώς σε έναν οργανισµό ή προσφέρεται για την ανάληψη µίας εργασίας, χωρίς αµοιβή. 2. Τα Χαρακτηριστικά του Εθελοντισµού Ο εθελοντισµός επηρεάζεται έντονα από την ιστορία, την πολιτική, τον πολιτισµό και τη θρησκεία της κάθε κοινωνίας, µε αποτέλεσµα να γίνεται αντιληπτός µε διαφορετικό τρόπο και να παίρνει ποικίλες µορφές ανάλογα µε το περιβάλλον. Για παράδειγµα, αυτό που θεωρείται εθελοντισµός σε µία χώρα µπορεί να απαξιώνεται ως χαµηλά αµειβόµενη εργασία σε µία άλλη. Ωστόσο, παρουσιάζονται στη συνέχεια τρία χαρακτηριστικά ή κριτήρια τα οποία περιλαµβάνουν όλες τις µορφές εθελοντισµού που υπάρχουν σε παγκόσµιο επίπεδο. Παράλληλα, αυτά τα χαρακτηριστικά ξεχωρίζουν µε σαφήνεια τον εθελοντισµό από άλλες µορφές συµπεριφοράς, που επιφανειακά µπορεί να µοιάζουν µε τον εθελοντισµό. Αναλυτικότερα: 2.1 Πρωταρχικός Σκοπός δεν είναι το Οικονοµικό Όφελος Μιλάµε για εθελοντισµό όταν τα έσοδα που έχει κάποιος από την εθελοντική εργασία που προσφέρει δεν είναι ίσα ή περισσότερα από τα χρήµατα που θα 6

9 έπαιρνε για την ίδια εργασία σαν επαγγελµατίας. Φυσικά, είναι αποδεκτό ένας εθελοντής να λαµβάνει χρήµατα για τα έξοδα που πιθανόν χρειάζεται να κάνει στην πορεία της εθελοντικής εργασίας του. Τα χρήµατα αυτά είναι µία µορφή αποζηµίωσης από τον οργανισµό για τον οποίο εργάζεται και έτσι, η συµµετοχή του εθελοντή δεν έχει σαν συνέπεια την οικονοµική του επιβάρυνση. Επιπλέον, αυτό είναι πολύ σηµαντικό γιατί συνεπάγεται ότι και τα άτοµα που έχουν περιορισµένους οικονοµικούς πόρους µπορούν να συµµετέχουν σε εθελοντικές δραστηριότητες. 2.2 Βασίζεται στην Ελεύθερη Βούληση Είναι βασικό κίνητρο για έναν άνθρωπο να προσφέρει την εργασία του εθελοντικά επειδή το έχει επιλέξει ο ίδιος. Ωστόσο, όσοι προσφέρουν τις υπηρεσίες τους εθελοντικά δεν το κάνουν συνήθως µόνο µε τη δική τους ελεύθερη βούληση. Αντιθέτως, µπορεί να δέχονται πιέσεις από άτοµα του κοινωνικού περιβάλλοντός τους ή ακόµη και να αισθάνονται οι ίδιοι υποχρεωµένοι να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο κοινωνικό σύνολο. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό που διακρίνει τον εκούσιο εθελοντισµό από τις περιπτώσεις ακούσιου εθελοντισµού που βασίζεται σε εξωτερικές πιέσεις. 2.3 Επιφέρει Οφέλη τόσο σε Τρίτες Πλευρές όσο και στους Εθελοντές Αυτό το κριτήριο διακρίνει τον εθελοντισµό από τις καθαρά ψυχαγωγικές δραστηριότητες, όπως είναι για παράδειγµα το ποδόσφαιρο. Ωστόσο, ένας αγώνας ποδοσφαίρου που γίνεται για φιλανθρωπικό σκοπό είναι και αυτός µία εθελοντική δραστηριότητα. Με άλλα λόγια, ο εθελοντισµός µπορεί και πρέπει να επιφέρει οφέλη σε ένα ευρύ πλήθος ατόµων, από τον ίδιο τον εθελοντή µέχρι ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο. Συνεπώς, είναι φανερό ότι αυτά τα τρία χαρακτηριστικά ή κριτήρια, που καθορίζουν τον εθελοντισµό, προσφέρουν στην πραγµατικότητα ένα ευρύ φάσµα που καλύπτει όλες τις δυνατές µορφές του. Άλλωστε, θα ήταν λάθος να θεωρηθεί ότι ο εθελοντισµός µπορεί να πραγµατοποιηθεί µόνο µέσω κάποιου οργανισµού, γιατί τότε αυτό το κριτήριο θα απέκλειε τη βοήθεια µεταξύ αλλήλων, όπως π.χ. τη βοήθεια που πραγµατοποιείται ανάµεσα σε φίλους. Με την ίδια λογική, ο εθελοντισµός δεν αφορά µόνο σε ουσιαστική, τακτική και µακροπρόθεσµη δέσµευση, καθώς µε αυτόν τον τρόπο θα αποκλειόταν ο σποραδικός χαρακτήρας του εθελοντισµού. 7

10 3. Οι Τύποι του Εθελοντισµού Με βάση το πλαίσιο που περιγράφηκε στην προηγούµενη ενότητα, η εθελοντική δραστηριότητα µπορεί να διακριθεί σε τέσσερις διαφορετικούς τύπους. Πιο συγκεκριµένα, οι ακόλουθοι τύποι εθελοντισµού µπορεί να ανήκουν στον επίσηµο ή οργανωµένο εθελοντισµό, δηλαδή να πραγµατοποιούνται µέσω ενός οργανισµού ή µπορεί να ανήκουν στον ανεπίσηµο εθελοντισµό, δηλαδή να πραγµατοποιούνται µέσω της αυθόρµητης δράσης µίας κοινότητας ή να είναι αποτέλεσµα ατοµικής πρωτοβουλίας. Πάντως, είναι σηµαντικό να αναφερθεί ότι στην πραγµατικότητα αυτοί οι τύποι του εθελοντισµού δεν υπάρχουν αποµονωµένοι, αφού σε µία δραστηριότητα συνήθως εµπεριέχονται περισσότεροι από ένας. Ειδικότερα: 3.1 Αµοιβαία Βοήθεια ή Αυτο-βοήθεια Σε πολλές χώρες στον κόσµο η αµοιβαία βοήθεια είναι το κυρίαρχο σύστηµα κοινωνικής και οικονοµικής στήριξης για το µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού. Για παράδειγµα, στην Κένυα η παράδοση του harambi είναι ζωτικής σηµασίας για την προµήθεια νερού και την παροχή εκπαίδευσης και ιατρικής περίθαλψης. Σε κάποιες περιοχές της Ινδίας οι κάτοικοι από κοινού διαχειρίζονται πόρους, όπως είναι τα δάση και τα πηγάδια, και από κοινού επισκευάζουν τους δρόµους τους. Επίσης, η αµοιβαία βοήθεια είναι ιδιαίτερα διαδεδοµένη και στις βιοµηχανικές χώρες µε τη µορφή οργανώσεων που δηµιουργούνται από άτοµα που αντιµετωπίζουν το ίδιο πρόβληµα, όπως είναι για παράδειγµα η ανεργία ή κάποια συγκεκριµένη ασθένεια. Παρόλο που η αµοιβαία βοήθεια καλύπτει και τα τρία χαρακτηριστικά του εθελοντισµού που αναφέρθηκαν στην προηγούµενη ενότητα, σπάνια θεωρείται εθελοντισµός από αυτούς που την ασκούν. 3.2 Φιλανθρωπία ή Παροχή Υπηρεσιών σε Τρίτους Η φιλανθρωπία ή η παροχή υπηρεσιών σε τρίτους διαφοροποιείται από την αµοιβαία βοήθεια ως προς το ότι ο κύριος αποδέκτης του εθελοντισµού δεν είναι το ίδιο το µέλος µίας οµάδας αλλά µια εκτεταµένη τρίτη οµάδα, αν και πρέπει να σηµειωθεί ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι η φιλανθρωπία περιλαµβάνει και στοιχεία συµφέροντος. Αυτός ο τύπος εθελοντισµού ενεργοποιείται συνήθως µέσα από τους εθελοντικούς οργανισµούς και γι αυτό είναι περισσότερο διαδεδοµένος σε βιοµηχανικές χώρες, όπου αυτοί οι οργανισµοί είναι περισσότεροι. Ωστόσο, σε ορισµένες χώρες υπάρχει µεγάλη παράδοση εθελοντισµού µέσα από το δηµόσιο τοµέα αλλά και αυξανόµενο ενδιαφέρον για εθελοντισµό από τον επιχειρηµατικό κόσµο. Επίσης, στον τύπο αυτό εντάσσεται και η προσπάθεια των εθελοντών που πηγαίνουν από τη µία χώρα στην άλλη για να προσφέρουν αναπτυξιακή και ανθρωπιστική βοήθεια. 8

11 3.3 Εκστρατεία ή Υπεράσπιση Οι εθελοντές προσφέρουν την εργασία τους από επιθυµία για κοινωνική αλλαγή και κοινωνική δικαιοσύνη. Οι εκστρατείες µπορεί να παρακινούνται και να υποστηρίζονται από εθελοντές, που µερικές φορές ονοµάζονται και ακτιβιστές, οι οποίοι για παράδειγµα πιέζουν την κυβέρνηση να αλλάξει τη νοµοθεσία που επηρεάζει τα δικαιώµατα των ατόµων µε ειδικές ανάγκες ή προωθούν την απαγόρευση της τοποθέτησης ναρκών παγκοσµίως ή εργάζονται για την εισαγωγή µέτρων εναντίον του ρατσισµού. Επιπρόσθετα, οι εθελοντές αυτού του τύπου έχουν ανοίξει το δρόµο για την εισαγωγή νέων υπηρεσιών πρόνοιας στους τοµείς του AIDS, έχουν ξεσηκώσει τη δηµόσια συνείδηση σχετικά µε την παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωµάτων και την καταστροφή του περιβάλλοντος και έχουν συµµετάσχει ενεργά στο γυναικείο κίνηµα και σε εκστρατείες για τη δηµοκρατία σε πολλά µέρη του κόσµου. Μερικές εκστρατείες είναι τοπικές και άλλες έχουν παγκόσµιο χαρακτήρα. Για παράδειγµα, η εκστρατεία κατά της τοποθέτησης ναρκών υπολογίζεται ότι έχει απασχολήσει περισσότερους από 300 εκατοµµύρια εθελοντές σε πάνω από 100 χώρες. 3.4 Συµµετοχή ή Αυτο-διακυβέρνηση Σε αυτή την περίπτωση οι εθελοντές συµµετέχουν σε κρατικές ή κυβερνητικές διαδικασίες, όπως για παράδειγµα σαν µέλη επιτροπής για το πρόγραµµα ύδρευσης και αποχέτευσης της πόλης τους, σαν εκλεγµένοι αντιπρόσωποι ή σαν µέλη κρατικών συµβουλευτικών σωµάτων. Αυτό το είδος εθελοντισµού εµφανίζεται σε όλες τις χώρες, αλλά η περισσότερο εξελιγµένη µορφή του συναντάται σε χώρες µε δυνατή παράδοση στην κοινωνία των πολιτών. 9

12 4. Τα Οφέλη του Εθελοντισµού Ο εθελοντισµός ωφελεί τόσο την κοινωνία όσο και τον ίδιο τον εθελοντή σε πολλαπλά επίπεδα. Πιο συγκεκριµένα: 4.1 Ο Εθελοντισµός ενισχύει την Οικονοµία Ο εθελοντισµός συµβάλλει οικονοµικά στην κοινωνία σε µεγάλο βαθµό. Σε µερικές χώρες, όπου η εθελοντική εργασία έχει µελετηθεί εµπειρικά, η συµβολή του εθελοντισµού υπολογίζεται στο 8% µε 14% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). 4.2 Ο Εθελοντισµός συνεισφέρει στη δηµιουργία µίας Σταθερής και Ενιαίας Κοινωνίας Ο εθελοντισµός αποτελεί στοιχείο καλής διακυβέρνησης και ανάπτυξης και είναι ένα σηµαντικό µέσο µε το οποίο οι άνθρωποι εκφράζουν τις υποχρεώσεις τους ως πολίτες, µε στόχο τη δηµιουργία και διατήρηση µίας σταθερής και συγκροτηµένης κοινωνίας. Με άλλα λόγια, ο εθελοντισµός κάνει τους ανθρώπους να ενεργούν για το γενικό καλό της κοινωνίας, δηµιουργεί δεσµούς εµπιστοσύνης, ενθαρρύνει την συνεργασία και ουσιαστικά προάγει το κοινωνικό κεφάλαιο. Στο πλαίσιο αυτό, ο εθελοντισµός βοηθά να ενσωµατωθούν στην κοινωνία άτοµα που έχουν µείνει στο περιθώριο και είναι αποκλεισµένα. Για παράδειγµα, άτοµα µε ειδικές ανάγκες που συµµετέχουν στον εθελοντισµό µεταβάλλουν το αρνητικό στερεότυπο ότι είναι απλά παθητικοί αποδέκτες πρόνοιας. Στο ίδιο πλαίσιο, ο εθελοντισµός προσφέρει στους νέους ευκαιρίες για προσωπική βελτίωση και τους παρέχει ταυτόχρονα πολύτιµες βάσεις για την εξάσκηση των δικαιωµάτων τους ως πολίτες. Για τους ηλικιωµένους, ο εθελοντισµός συµβάλλει θετικά στη διαδικασία της ενεργούς γήρανσης, βοηθώντας τους να προσαρµόζονται ευκολότερα σε µία ζωή χωρίς εργασία και να βελτιώνουν παράλληλα τη σωµατική και ψυχική τους υγεία. Ωστόσο, σε πολλές χώρες υπάρχει µια αντίστροφη σχέση ανάµεσα στον εθελοντισµό και τον κοινωνικό αποκλεισµό. Αυτό σηµαίνει ότι οι πιο περιθωριοποιηµένες κοινωνικές οµάδες έχουν τον µικρότερο βαθµό συµµετοχής σε εθελοντική εργασία. Τα βασικότερα εµπόδια στην εθελοντική συµµετοχή που έχουν καταγραφεί είναι η φτώχεια, η ανεργία, η αποξένωση των νέων και οι ανεπαρκείς οργανωτικές τακτικές. Συνεπώς, κρίνεται απαραίτητο να παρέχονται περισσότερες ευκαιρίες συµµετοχής στον εθελοντισµό σε άτοµα από περιθωριοποιηµένες οµάδες. Και φυσικά, ο εθελοντισµός παίζει σηµαντικό ρόλο στην καταπολέµηση της ανεργίας και στην προώθηση της πλήρους απασχόλησης, αφού ενισχύει την αυτοπεποίθηση αυτών που αναζητούν εργασία, παρέχοντάς τους πρόσβαση σε 10

13 χώρους εργασίας και δίνοντάς τους την ευκαιρία να αναπτύξουν δεξιότητες που είναι απαραίτητες στην αγορά εργασίας. Τέλος, ο εθελοντισµός αυξάνει την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχει το κράτος, αφού πολλές από τις εργασίες που αναλαµβάνουν οι άνθρωποι εθελοντικά, όπως για παράδειγµα η παροχή συµβουλών, η φροντίδα παιδιών, η κατασκευή ενός πολιτιστικού κέντρου σε µια πόλη ή η βοήθεια στην σχολική τάξη, είναι πολύτιµα βοηθήµατα στις υπηρεσίες που µπορεί να παρέχει ο κρατικός µηχανισµός. Συνεπώς, είναι φανερό ότι ο εθελοντισµός δυναµώνει τα άτοµα, προωθεί την αλληλεγγύη, ενθαρρύνει τη συµµετοχή, ενισχύει την κοινωνική συνοχή, συνεισφέρει στην εξεύρεση λύσεων σε σηµαντικά κοινωνικά θέµατα και προστατεύει τα ευάλωτα στρώµατα των πληθυσµών από την οικονοµική, κοινωνική και πολιτική περιθωριοποίηση. 11

14 5. Οι Αρχές του Εθελοντισµού Οι βασικές αρχές που διέπουν τον εθελοντισµό σε κάθε µορφή του συνοψίζονται στη συνέχεια: Ο εθελοντισµός ωφελεί την κοινωνία και τον εθελοντή. Η εργασία των εθελοντών είναι άµισθη. Ο εθελοντισµός είναι πάντοτε θέµα επιλογής. Ο εθελοντισµός προάγει τα ανθρώπινα δικαιώµατα και την ισότητα. Ο εθελοντισµός σέβεται τα δικαιώµατα, την αξιοπρέπεια και τον πολιτισµό όλων των ανθρώπων. Ο εθελοντισµός είναι ένας θεµιτός τρόπος µε τον οποίο οι πολίτες µπορούν να συµµετέχουν στις δραστηριότητες της κοινωνίας τους. Ο εθελοντισµός είναι ο τρόπος µε τον οποίο άτοµα ή οµάδες µπορούν να εκφράσουν ανθρώπινες, περιβαλλοντικές και κοινωνικές ανάγκες. Ο εθελοντισµός είναι µια δραστηριότητα που επιτυγχάνεται µόνο σε µη κερδοσκοπικό πλαίσιο. Ο εθελοντισµός δεν είναι υποκατάστατο της αµειβοµένης εργασίας. Οι εθελοντές δεν αντικαθιστούν τους αµειβόµενους εργαζόµενους και δεν αποτελούν απειλή για την εργασιακή ασφάλεια αυτών. 6. Τα Κίνητρα του Εθελοντισµού Σε γενικές γραµµές, τέσσερα είναι τα βασικά κίνητρα που ωθούν τους ανθρώπους σε κάθε µορφής εθελοντική δραστηριότητα: α. Ο Έπαινος, γιατί σε πολλούς ανθρώπους αρέσει: Να αναγνωρίζονται οι δεξιότητες και τα επιτεύγµατά τους. Να βλέπουν οι άλλοι τα αποτελέσµατα των προσπαθειών τους. β. Η Επίτευξη, γιατί σε πολλούς ανθρώπους αρέσει: Να βλέπουν το αποτέλεσµα της εργασίας τους. Να βλέπουν τι ακριβώς επιτυγχάνουν. γ. Η Ένταξη σε Οµάδα, γιατί σε πολλούς ανθρώπους αρέσει: Να ανήκουν σε µία οµάδα. Να µην εργάζονται µόνοι. 12

15 δ. Η ύναµη ή η Επιρροή, γιατί σε πολλούς ανθρώπους αρέσει: Να επηρεάζουν τους άλλους. Να δείχνουν στους άλλους τις γνώσεις τους. Να συµµετέχουν στη λήψη αποφάσεων. 13

16 7. Οι Λόγοι Ενασχόλησης µε τον Εθελοντισµό Οι άνθρωποι προσφέρουν εθελοντική εργασία για τους ακόλουθους κυρίως λόγους: Επειδή πιστεύουν στο σκοπό του εθελοντικού οργανισµού. Επειδή το έργο του οργανισµού επηρεάζει και τους ίδιους. Επειδή θέλουν να προσφέρουν και οι ίδιοι στην κοινωνία. Επειδή θέλουν να αισθανθούν χρήσιµοι και απαραίτητοι. Επειδή θέλουν να αξιοποιήσουν τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις εµπειρίες τους. Επειδή θέλουν να βελτιώσουν τις επαγγελµατικές τους δεξιότητες και γνώσεις. Επειδή θέλουν να αποκτήσουν πρόσθετες δεξιότητες και εµπειρίες, που θα τους βοηθήσουν στην ανεύρεση εργασίας. Επειδή θέλουν να βελτιώσουν τις προοπτικές επαγγελµατικής αποκατάστασης. Επειδή θέλουν να είναι µαζί µε ανθρώπους που µοιράζονται τις ίδιες αξίες. Επειδή κάποιο άτοµο του περιβάλλοντός τους (συγγενής, φίλος, γνωστός) προσφέρει εθελοντική εργασία. Επειδή δεν θέλουν να µένουν στο σπίτι. Επειδή θέλουν να διασκεδάζουν. Επειδή θέλουν να εκπληρώσουν κάποιες θρησκευτικές υποχρεώσεις ή πεποιθήσεις. 8. Οι Λόγοι Μη Ενασχόλησης µε τον Εθελοντισµό Οι άνθρωποι δεν προσφέρουν εθελοντική εργασία για τους ακόλουθους κυρίως λόγους: Επειδή δεν έχουν διαθέσιµο χρόνο. Επειδή δεν µπορούν να δεσµευθούν για ένα συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα. Επειδή προτιµούν να προσφέρουν χρήµατα αντί για χρόνο. Επειδή έχουν ήδη συνεισφέρει µε κάποιο τρόπο. Επειδή δεν τους έχει ζητηθεί προσωπικά. Επειδή η εθελοντική συµµετοχή έχει οικονοµικό κόστος γι αυτούς. 14

17 Επειδή δεν γνωρίζουν πώς να αναµιχθούν σε τέτοιου είδους δραστηριότητες. Επειδή δεν ενδιαφέρονται. Επειδή έχουν προβλήµατα υγείας ή κάποια άλλα προσωπικά προβλήµατα. Επειδή έχουν οικογενειακές υποχρεώσεις. Επειδή δεν έχουν εµπιστοσύνη στον εαυτό τους. Επειδή πιέζονται αρνητικά από το περιβάλλον τους. 9. Οι ραστηριότητες του Εθελοντισµού Οι πιο χαρακτηριστικές δραστηριότητες του εθελοντισµού παρουσιάζονται στη συνέχεια και σκιαγραφούνται µε τη χρήση παραδειγµάτων: Κοινοτική ραστηριότητα Η παροχή βοήθειας για τη συγκέντρωση προµηθειών και πόρων που είναι ζωτικής σηµασίας για την κοινότητα που ζούµε. Η περισυλλογή απορριµµάτων από δηµόσιες περιοχές της κοινότητάς µας. Η παροχή βοήθειας µε στόχο τη βελτίωση των δηµόσιων χώρων της κοινότητας που ζούµε, όπως είναι για παράδειγµα η δενδροφύτευση, η αποκατάσταση δρόµων, κτιρίων, πάρκων, ιστορικών χώρων κ.ά. Η παροχή βοήθειας στην οργάνωση τρίτων ή στην πραγµατοποίηση ενός προγράµµατος για την επίλυση κάποιου προβλήµατος που προσβάλλει την κοινότητα που ζούµε ή το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον, όπως είναι για παράδειγµα η οργάνωση µίας συγκέντρωσης για τη συζήτηση ενός προβλήµατος κ.ά. Η συµµετοχή σε κάποια δραστηριότητα για την προσέλκυση της προσοχής του κόσµου σε κάποιο πρόβληµα που αντιµετωπίζει η κοινότητα που ζούµε ή το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον, όπως είναι για παράδειγµα η συµµετοχή σε διαδηλώσεις ή πορείες, η συγγραφή και αποστολή επιστολών στις αρχές κ.ά. Ανταπόκριση σε Έκτακτες Ανάγκες Η παροχή βοήθειας στην προετοιµασία για την αντιµετώπιση φυσικών καταστροφών ή στη µείωση της επίδρασης µιας τέτοιας καταστροφής, όπως είναι για παράδειγµα η παροχή βοήθειας στην κατασκευή αναχωµάτων, στην προστασία κτιρίων και άλλων κατασκευών, στο σβήσιµο πυρκαγιών, στην αποκοµιδή άχρηστων υλικών κ.ά. Η παροχή βοήθειας στη διάσωση θυµάτων φυσικών καταστροφών από άµεσο κίνδυνο, όπως είναι για παράδειγµα η αποµάκρυνση θυµάτων πληµµύρας ή πυρκαγιάς, η ανάσυρση αυτών που έχασαν την ζωή τους από 15

18 µία καταστροφή, η έρευνα για παγιδευµένους σε περιοχές της καταστροφής, η έρευνα για άτοµα που έχουν χαθεί σε ερηµική περιοχή στο βουνό ή τη θάλασσα κ.ά. Η παροχή βοήθειας στην ανακούφιση θυµάτων φυσικής καταστροφής, όπως είναι για παράδειγµα η παροχή ιατρικής περίθαλψης, καθοδήγησης, τροφής ή καταλύµατος. Η παροχή βοήθειας στην οργάνωση αντιµετώπισης της καταστροφής, όπως είναι για παράδειγµα η διάδοση πληροφοριών, η οργάνωση ή η συµµετοχή σε συγκεντρώσεις µε σκοπό την ανάλυση της πιθανότητας καταστροφής και των τρόπων αντιµετώπισής της, η δηµιουργία σχεδίων ετοιµότητας κ.ά. ιατήρηση της Ειρήνης στην Κοινότητα Η παροχή βοήθειας στην οργάνωση των µελών της κοινότητας που ζούµε ή κάποιας άλλης κοινωνικής οµάδας µε σκοπό τη διατήρηση της τάξης στην κοινότητα, όπως είναι για παράδειγµα οι περιπολίες σε δηµόσιους χώρους, η επιφυλακή για την αποτροπή παράνοµων δραστηριοτήτων ή για την προστασία των µελών της κοινότητας από το να πέσουν θύµατα επιθέσεων κ.ά. Η συµµετοχή σε κάποια άµεση ενέργεια, όπως είναι η νυχτερινή περιπολία, η παρακολούθηση ή η σύλληψη πολίτη ή ακόµη κάποια άλλη άµεση επέµβαση έρευνας ή αποτροπής κάποιας παράνοµης ή επιζήµιας δραστηριότητα στην κοινότητά µας. Η άµεση συµµετοχή σε κάποια δραστηριότητα που έχει ως στόχο της να εµποδίσει µία ένοπλη επίθεση στην κοινότητά µας. Η συµµετοχή σε εκπαίδευση για την απόκτηση των απαιτούµενων προσόντων αναφορικά µε την προστασία της κοινότητά µας από εγκληµατική ενέργεια. Η παροχή βοήθειας για την επίλυση διαφωνιών µεταξύ της δικής µας οµάδας ή κοινότητας και άλλων οµάδων ή κοινοτήτων. Η παροχή βοήθειας στη δηµιουργία ή διαχείριση κάποιου προγράµµατος που προορίζεται για την επίλυση συγκρούσεων µεταξύ οµάδων, κοινοτήτων ή εθνών. Κοινωνική Βοήθεια ή Υποστήριξη Η παροχή άµεσης βοήθειας σε ηλικιωµένους, σε άτοµα µε ειδικές ανάγκες, σε άπορους, σε αρρώστους ή σε άτοµα µε προβληµατική συµπεριφορά (όπως είναι η χρήση ουσιών και η νεανική εγκληµατικότητα), µέσω της προετοιµασίας και προσφοράς φαγητού, καταλύµατος, ιατρικής περίθαλψης, εκπαίδευσης ή καθοδήγησης. Η παροχή βοήθειας στη δηµιουργία υποδοµών σχεδιασµένων για τη διευκόλυνση ηλικιωµένων, ατόµων µε ειδικές ανάγκες, απόρων, αρρώστων, 16

19 αστέγων ή ατόµων µε προβλήµατα συµπεριφοράς, όπως είναι για παράδειγµα προσωρινά καταλύµατα, κέντρα υγείας κ.ά. Η δηµιουργία ή διαχείριση ενός προγράµµατος σχεδιασµένου να παρέχει ή να συντονίζει την κοινωνική υποστήριξη ανθρώπων ηλικιωµένων, ατόµων µε ειδικές ανάγκες, απόρων, αρρώστων, αστέγων ή ατόµων µε προβλήµατα συµπεριφοράς. Προσωπική Βοήθεια ή Υποστήριξη Η προσφορά βοήθειας, καθοδήγησης, συναισθηµατικής υποστήριξης ή συµβουλών σε κάποιο γνωστό, όπως για παράδειγµα έναν φίλο, έναν συνάδελφο, έναν γείτονα ή έναν συγγενή (όχι του άµεσου οικογενειακού περιβάλλοντος). Η παροχή βασικών αγαθών σε προσωπικό επίπεδο, όπως για παράδειγµα είδη διατροφής και προσωπικής υγιεινής, σε κάποιον γνωστό, π.χ. φίλο, γείτονα, συνάδελφο ή συγγενή. Παιδιά και Νέοι Η παροχή βοήθειας στην επινόηση ή τη διαχείριση προγραµµάτων για την αντιµετώπιση προβληµάτων που αφορούν σε παιδιά ή νέους ανθρώπους, όπως είναι η νεανική εγκληµατικότητα, η εγκατάλειψη, η κακοµεταχείριση ή η εκµετάλλευση παιδιών, η έλλειψης στέγης, η έλλειψη µόρφωσης ή η απουσία του σωστού περιβάλλοντος ανατροφής κ.ά. Η παροχή υπηρεσιών σε παιδιά και νέους, όπως είναι η εκπαίδευση, η καθοδήγηση, η πρόληψη της νεανικής εγκληµατικότητας, η ψυχολογική υποστήριξη κ.ά. Η παροχή βοήθειας στη δηµιουργία ή την οργάνωση ενός προγράµµατος ηµερήσιας φροντίδας για παιδιά εργαζόµενων γονέων. Η φροντίδα παιδιών, ενώ οι γονείς ή οι κηδεµόνες τους εργάζονται. Ανθρώπινα ικαιώµατα, Υπεράσπιση και Πολιτική Η οργάνωση ατόµων για την προώθηση πολιτικών τους συµφερόντων, όπως είναι το δικαίωµα για πολιτική αντιπροσώπευση, η θρησκευτική ελευθερία, η ενθάρρυνση συµµετοχής σε εκλογές και η παροχή βοήθειας σε πολιτικούς υποψήφιους. Η συµµετοχή σε κάποια δραστηριότητα, όπως είναι για παράδειγµα µία διαδήλωση, µία πορεία ή η συγγραφή και αποστολή επιστολών σε αρµόδιους φορείς, προκειµένου να συγκεντρωθεί η προσοχή του κόσµου σε ένα κοινωνικό ή πολιτικό ζήτηµα, όπως είναι η καταστρατήγηση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, η άνιση µεταχείριση, η καταστροφή του περιβάλλοντος κ.ά. Η παροχή βοήθειας στην εκλογή ενός υποψήφιου πολιτικού. 17

20 Η παροχή βοήθειας στην οργάνωση των εκλογών, όπως είναι για παράδειγµα η παροχή πληροφοριών, η εκπόνηση γραφικής εργασίας, η καθοδήγηση, η τήρηση της τάξης κατά την διάρκεια των εκλογών κ.ά. Η δηµιουργία ή διαχείριση µίας οργάνωσης της οποίας ο κύριος στόχος είναι η επιρροή της πολιτικής διαδικασίας ή η εκλογή ενός υποψήφιου πολιτικού. Οικονοµική ικαιοσύνη Η παροχή βοήθειας στην οργάνωση ατόµων µε στόχο την προώθηση ή την προστασία των οικονοµικών τους συµφερόντων, µέσω της ίδρυσης ενός σωµατείου ή της οργάνωσης µίας εκστρατείας για τη διεκδίκηση µισθολογικών ζητηµάτων ή ζητηµάτων που αναφέρονται στις συνθήκες ασφάλειας στην εργασία. Η συµµετοχή σε µία άµεση δραστηριότητα, όπως είναι µια απεργία για την προώθηση των οικονοµικών συµφερόντων των εργαζόµενων ή µία διαδήλωση κατά των άδικων συνθηκών εργασίας. Θρησκευτικός Εθελοντισµός Η παροχή βοήθειας στην οργάνωση µίας ιδιαίτερης εκδήλωσης για τον εορτασµό µιας θρησκευτικής εορτής, όπως είναι η προετοιµασία του χώρου, η τοποθέτηση των συµβόλων και των υποδοµών, η παροχή ή διανοµή εφοδίων και πληροφοριών, η φροντίδα τήρησης της τάξης, η καθαριότητα µετά την εκδήλωση κ.ά. Σηµειώνεται ότι σε µία τέτοια δραστηριότητα δεν συµπεριλαµβάνεται η απλή συµµετοχή στην εκδήλωση. Η διάδοση πληροφοριών για τη θρησκευτική πίστη και τις αξίες ή η προώθηση αυτού του είδους της πίστης και των αξιών στον κόσµο. Η συµµετοχή σε κάποια άµεση δραστηριότητα, όπως είναι µία διαδήλωση ή µία πορεία ή η συγγραφή και αποστολή επιστολών σε αρµόδιους φορείς, για τη συγκέντρωση της προσοχής των ανθρώπων σε ένα θέµα θρησκευτικής σηµασίας, όπως είναι η θρησκευτική αδιαλλαξία, η βεβήλωση θρησκευτικών αντικειµένων ή αξιών, η προώθηση µιας θρησκευτικής άποψης κ.ά. Η παροχή βοήθειας στην ίδρυση ή τη διαχείριση ενός θρησκευτικού οργανισµού. Εκπαίδευση Η διδασκαλία ατόµων µε σκοπό να αποκτήσουν νέα προσόντα και δεξιότητες. Η παροχή βοήθειας στην ίδρυση ή τη διαχείριση εκπαιδευτικών ιδρυµάτων (π.χ. σχολείων, κέντρων επαγγελµατικής εκπαίδευσης, βιβλιοθηκών) ή η παροχή βοήθειας στο προσωπικό αυτών των ιδρυµάτων, προκειµένου να εκπαιδεύονται τρίτοι ή να τους παρέχετε πρόσβαση σε πληροφορίες και σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες. 18

21 Ιατρική Περίθαλψη Η παροχή βοήθειας στη διάχυση πληροφοριών, στην καθοδήγηση ή στην οργάνωση ενός προγράµµατος αντιµετώπισης προβληµάτων υγείας, πρόληψης ασθενειών, ιατρικής περίθαλψης, ατοµικής υγιεινής, αναπαραγωγικής υγείας, υγιεινής διατροφής ή υγιεινού τρόπου ζωής γενικότερα. Η παροχή υπηρεσιών υποστήριξης σε ιδρύµατα ιατρικής περίθαλψης (π.χ. νοσοκοµεία, κλινικές, κέντρα ψυχικής υγείας, κέντρα πρόληψης ασθενειών) ή η παροχή βοήθειας στο προσωπικό αυτών των ιδρυµάτων. Η παροχή άµεσης ιατρικής περίθαλψης ή υπηρεσιών ψυχικής και σωµατικής αποκατάστασης σε άτοµα που τις χρειάζονται. Η δωρεά αίµατος ή άλλου βιολογικού υλικού, όπως µυελός των οστών ή άλλα όργανα. Η δηµιουργία ή διαχείριση ενός προγράµµατος σχεδιασµένου να παρέχει ιατρική περίθαλψη ή να διαχέει πληροφορίες για την υγεία. Περιβάλλον Η συµµετοχή σε εκστρατεία για την καταπολέµηση της καταστροφής του περιβάλλοντος. Συλλογή εδοµένων Η συλλογή δειγµάτων από τη φύση και η παρατήρηση επιστηµονικών οργάνων, του καιρού ή του φυσικού περιβάλλοντος µε στόχο την καταγραφή πληροφοριών για την έρευνα ή την επιστήµη. Η λήψη συνεντεύξεων από άτοµα για την καταγραφή πληροφοριών που θα χρησιµοποιηθούν στην έρευνα ή την επιστήµη. Η µελέτη εφηµερίδων, βιβλίων και άλλων πηγών για την καταγραφή πληροφοριών που θα χρησιµοποιηθούν στην έρευνα ή την επιστήµη. Η διαχείριση ενός προγράµµατος σχεδιασµένου για τη συλλογή δεδοµένων ή την παρακολούθηση του περιβάλλοντος για την πληροφόρηση του κόσµου. Προώθηση της Γνώσης Η εκλαΐκευση της γνώσης µε τη χρήση διαλέξεων στο κοινό, τη δηµοσίευση άρθρων, την έκδοση επαγγελµατικών περιοδικών ή µε την παροχή υπηρεσιών στις επαγγελµατικές ενώσεις. Η παροχή βοήθειας στην οργάνωση εκδηλώσεων που στοχεύουν στην προώθηση της γνώσης, όπως είναι διαλέξεις για το κοινό, σεµινάρια, συνέδρια, δηµόσιες συζητήσεις κ.ά. 19

22 Η δηµιουργία ή διαχείριση µίας οργάνωσης µε σκοπό την αντιπροσώπευση των επαγγελµατικών συµφερόντων, τη διευκόλυνση της επικοινωνίας των µελών ενός επαγγέλµατος ή τη διανοµή πληροφοριών σχετικών µε κάποιο επάγγελµα. Προώθηση του Εµπορίου Η παροχή βοήθειας στη βελτίωση ή την προώθηση µιας ειδικής µεθόδου παραγωγής, στην οργάνωση των παραγωγών, στην ανταλλαγή αγαθών ή υπηρεσιών, στην ασφάλεια των προϊόντων κ.ά. Η δηµιουργία ή διαχείριση ενός προγράµµατος για την προώθηση της παραγωγής, του εµπορίου, της ασφάλειας των προϊόντων κ.ά. Νοµικές Υπηρεσίες Η παροχή νοµικών συµβουλών ή νοµικής αντιπροσώπευσης. Η παροχή βοήθειας για την ενίσχυση της κατανόησης του νοµοθετικού πλαισίου, των νοµικών δικαιωµάτων των ατόµων και της ιδέας της ισότιµης και δίκαιης πρόσβασης τους στο νόµο. Η δηµιουργία ή διαχείριση ενός προγράµµατος παροχής νοµικών συµβουλών ή νοµικής αντιπροσώπευσης και ενίσχυσης της κατανόησης του νοµοθετικού πλαισίου. Πολιτισµός Η παροχή βοήθειας στο σχεδιασµό, τη δηµιουργία, τη γνωστοποίηση, τη διαχείριση, την προσφορά τεχνικής υποστήριξης, την τήρηση της τάξης ή της καθαριότητας ενός πολιτιστικού γεγονότος, όπως είναι για παράδειγµα µία συναυλία, µία θεατρική παράσταση, µία διάλεξη, µία έκθεση έργων τέχνης κ.ά. Ψυχαγωγία Η παροχή βοήθειας στο σχεδιασµό, τη δηµιουργία, τη γνωστοποίηση, τη διαχείριση, την παροχή τεχνικής υποστήριξης, την τήρηση της τάξης και της καθαριότητας µίας ψυχαγωγικής εκδήλωσης για το κοινό, όπως είναι για παράδειγµα ένας αθλητικός αγώνας. Η συµµετοχή (π.χ. ως παίκτης, διαγωνιζόµενος η µέλος οµάδας) σε κάποια ψυχαγωγική εκδήλωση της οποίας ο κύριος σκοπός είναι να υπηρετήσει ένα δηµόσιο ζήτηµα, όπως η συγκέντρωση χρηµάτων για ιατρική έρευνα, η βοήθεια θυµάτων από φυσικές καταστροφές, η προώθηση της ειρήνης, η κοινωνική δικαιοσύνη κ.ά. Φυσικά, στην ενότητα αυτή δεν συµπεριλαµβάνονται δραστηριότητες που αποσκοπούν αποκλειστικά στην προσωπική ευχαρίστηση και δεν εξυπηρετούν κανέναν κοινωνικό στόχο. 20

23 10. Θέµατα και Προκλήσεις για τον Εθελοντισµό 10.1 Παγκοσµιοποίηση Ο εθελοντισµός σήµερα πιέζεται από τις δυνάµεις της παγκοσµιοποίησης. Πιο συγκεκριµένα, στις βιοµηχανικά αναπτυγµένες χώρες υπάρχει ανησυχία ότι ο εθελοντισµός φθίνει εξαιτίας της µείωσης της θρησκευτικής προσήλωσης, της διάλυσης των παραδοσιακών κοινωνιών και της αύξησης του ατοµικισµού. Παράλληλα, στον αναπτυσσόµενο κόσµο εκφράζεται η ανησυχία ότι οι οικονοµικοί περιορισµοί και οι περικοπές των δηµόσιων παροχών έχουν αποθέσει δυσβάστακτο βάρος στη δραστηριότητα των εθελοντών. Για παράδειγµα, η είσοδος περισσότερων γυναικών στην αγορά εργασίας απειλεί να µειώσει τη διαθεσιµότητα των εθελοντών κυρίως στον τοµέα της πρόνοιας. Την ίδια στιγµή, η µείωση της εθελοντικής συµµετοχής των νέων ανθρώπων δηµιουργεί φόβους για το µέλλον του ίδιου του εθελοντισµού. Ωστόσο, δεν είναι όλες οι τάσεις εναντίον του εθελοντισµού. Η γήρανση του πληθυσµού, που είναι κοινό φαινόµενο σε πολλά µέρη του κόσµου, αυξάνει τη ζήτηση εθελοντικών δραστηριοτήτων πρόνοιας και υγείας και προσφέρει ταυτόχρονα νέες ευκαιρίες εθελοντικής εργασίας στην ιδιαίτερα δραστήρια Τρίτη Ηλικία. Επιπρόσθετα, η ανάπτυξη των τεχνολογιών επικοινωνίας, ενώ από τη µία πλευρά µειώνει την κοινωνική αλληλεπίδραση, από την άλλη δηµιουργεί νέες ευκαιρίες για εθελοντική δραστηριοποίηση. Για παράδειγµα, το διαδίκτυο αποδεικνύεται ισχυρό µέσο για τους εθελοντικούς οργανισµούς στην προσπάθεια διάδοσης των µηνυµάτων τους και προσέλκυσης των κατάλληλων εθελοντών. Παράλληλα, η διάχυση της τεχνολογίας σε παγκόσµιο επίπεδο ανοίγει νέους δρόµους για τη συµµετοχή σε εθελοντικές δραστηριότητες από το σπίτι σε οµάδες ανθρώπων, όπως είναι τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες, που παλαιότερα ήταν τελείως αποκλεισµένες από τον εθελοντισµό Σχέσεις µε το Κράτος Οι εθελοντές συχνά παρεµβαίνουν για να καλύπτουν τα κενά που αφήνει το κράτος, γεγονός που αυξάνει την ανησυχία ότι οι κυβερνήσεις µπορεί να µπουν στον πειρασµό της µείωσης των κρατικών δαπανών, γνωρίζοντας ότι οι εθελοντές θα σπεύσουν να καλύψουν τα κενά. Ωστόσο, πρέπει να γίνει σαφές ότι ο εθελοντισµός δεν αναπτύσσεται µε την απουσία του κράτους, αλλά αντιθέτως ωφελείται και ενισχύεται όταν λειτουργεί σε συνδυασµό µε έναν υγιή δηµόσιο φορέα. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι ο εθελοντισµός δρα συµπληρωµατικά και ενισχυτικά στο κράτος και δεν µπορεί σε καµία περίπτωση να υποκαταστήσει τις δηµόσιες υπηρεσίες. Επιπρόσθετα, είναι σηµαντικό να αναφερθεί ότι ο εθελοντισµός είναι ένας οικονοµικά αποτελεσµατικός τρόπος παροχής µιας σειράς υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας και ευηµερίας, αλλά παράλληλα απαιτεί σηµαντικά κόστη. Ειδικότερα, για να ανθήσει ο εθελοντισµός απαιτείται αποτελεσµατική υποδοµή τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, προκειµένου να 21

24 ενεργοποιούνται και να υποστηρίζονται οι κατάλληλοι εθελοντές για τα κατάλληλα καθήκοντα. Συνεπώς, το κράτος πρέπει να αναλαµβάνει ενεργό ρόλο στη χρηµατοδότηση αυτής της υποδοµής, καθώς και στη διαµόρφωση του απαραίτητου νοµικού και οικονοµικού πλαισίου Σχέσεις µε την Αγορά Τα τελευταία χρόνια ο ιδιωτικός τοµέας αρχίζει να δείχνει έντονο ενδιαφέρον για τον εθελοντισµό. Ειδικότερα, οι επιχειρήσεις αναπτύσσουν σχέδια ενθάρρυνσης και υποστήριξης του εθελοντισµού στο προσωπικό τους, στο πλαίσιο µίας ευρύτερης στρατηγικής κοινωνικής επένδυσης που χαράσσουν αλλά και σαν µέσο βελτίωσης της απόδοσης. Αυτά τα σχέδια παίρνουν ποικίλες µορφές. Για παράδειγµα, κάποιοι εργοδότες δίνουν άδεια µε αποδοχές στο προσωπικό τους για να εργαστεί εθελοντικά, κάποιοι άλλοι οργανώνουν σχέδια συµµετοχής των επιχειρήσεών τους σε εθελοντικά έργά και, τέλος, υπάρχουν και κάποιοι που επιλέγουν να αναγνωρίζουν και να υποστηρίζουν τη συµµετοχή του προσωπικού τους σε εθελοντικούς οργανισµούς. Πάντως, όποιος και αν είναι ο τρόπος, το σίγουρο είναι ότι ο εθελοντισµός που υποστηρίζεται από τον εργοδότη αυξάνει τόσο τις ικανότητες του προσωπικού όσο και το ήθος και την αφοσίωσή του στην επιχείρηση και, ταυτόχρονα, εξυψώνει τη θέση της επιχείρησης στην τοπική κοινωνία. 22

25 11. Ειδικά Θέµατα Εθελοντισµού 11.1 Ο Ηλεκτρονικός ή Εικονικός Εθελοντισµός Είναι αδιαµφισβήτητο γεγονός ότι η επανάσταση στην πληροφόρηση έχει επηρεάσει άµεσα τον εθελοντισµό, δηλαδή το πώς, πού και πότε επιλέγουν οι άνθρωποι να προσφέρουν εθελοντικά τον χρόνο τους. Αυτό συµβαίνει ιδιαίτερα στην Ευρώπη, όπου ο βαθµός πρόσβασης στις τεχνολογίες της πληροφόρησης και στο διαδίκτυο είναι ικανοποιητικός (το 23% των Ευρωπαίων πολιτών είχαν πρόσβαση στο διαδίκτυο το 2002), καθώς και στις Η.Π.Α. (29% για το ίδιο έτος). Ακολουθούν η Ασία, µε το 13% του πληθυσµού να έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο και η Λατινική Αµερική (2%). Συνεπώς, είναι φανερό ότι, ενώ κάποιες περιοχές µπορεί να καθυστερούν, γενικά υπάρχει µια ικανοποιητική τεχνολογική υποδοµή πάνω στην οποία µπορεί να βασιστεί η κοινότητα των εθελοντών. Για παράδειγµα, σύµφωνα µε µαρτυρίες από πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, όπως είναι η Ιρλανδία, το Ηνωµένο Βασίλειο, οι Κάτω Χώρες, η Γερµανία και η Ισπανία, οι πολίτες χρησιµοποιούν ολοένα και περισσότερο το διαδίκτυο για την άντληση πληροφοριών σχετικά µε τις ευκαιρίες παροχής εθελοντικού έργου (είτε στη χώρα τους είτε στο εξωτερικό) και τους εθελοντικούς οργανισµούς. Στο πλαίσιο αυτό, σε πολλές χώρες οι κυβερνήσεις, οι εθελοντικοί οργανισµοί και οι ιδιώτες έχουν επενδύσει µεγάλα ποσά σε ιστοσελίδες που είναι αποκλειστικά αφιερωµένες σε εθελοντικούς σκοπούς. Ενδεικτικά µπορεί να αναφερθεί η περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας, στην οποία λειτουργεί µε µεγάλη επιτυχία ένα από τα πιο καινοτόµα εθελοντικά προγράµµατα του διαδικτύου ( Πρόκειται για µία ιστοσελίδα που περιέχει µία βάση δεδοµένων για εθελοντικά προγράµµατα. Μάλιστα, την ιστοσελίδα αυτή επισκέπτονται κατά µέσο όρο άτοµα το µήνα, κυρίως νέοι άνθρωποι. Άλλο ένα παράδειγµα είναι η περίπτωση της Σκοτίας, όπου το κράτος ξόδεψε το euro για να αναπτύξει το που περιέχει λεπτοµέρειες για µια σειρά δυνατοτήτων εθελοντισµού σε ολόκληρη τη Σκοτία. Παράλληλα, η Ισπανία υπερηφανεύεται για το που είναι η µεγαλύτερη βάση δεδοµένων αµειβόµενων και εθελοντικών δραστηριοτήτων, όχι µόνο στην Ισπανία αλλά σε ολόκληρο τον κόσµο. Την ίδια στιγµή, η ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Εθελοντή (European Volunteer Center: περιέχει πληροφορίες για πάνω από 23 τέτοιες βάσεις δεδοµένων, που αναφέρονται σε ευκαιρίες εθελοντικών δραστηριοτήτων σε πάνω από 11 Ευρωπαϊκές χώρες, ενώ οι αριθµοί και το ενδιαφέρον συνεχίζουν να αυξάνονται. Οµοίως, η Γενική ιεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισµού της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει δηµιουργήσει το Ploteus Portal, µία ηλεκτρονική πύλη που περιέχει λεπτοµέρειες για την εκπαίδευση, την εργασία και τις ευκαιρίες εθελοντικού έργου σε ολόκληρη την Ευρώπη. 23

26 Επιπρόσθετα, σύµφωνα µε µελέτες σε πολλές χώρες, το διαδίκτυο είναι κατάλληλο για τις ανάγκες των εθελοντικών οργανισµών επειδή είναι ευέλικτο, οικονοµικό, αποτελεσµατικό, φτάνει σε αποδέκτες σε ολόκληρο τον κόσµο και επιτρέπει στους οργανισµούς να πλησιάζουν άµεσα το κοινό. Βέβαια, υπάρχουν πολλά περιθώρια εκτενέστερης χρήσης του διαδικτύου και για τους εθελοντικούς φορείς, αφού εµφανίζονται µεγάλες ανοµοιότητες στους αριθµούς των εθελοντικών οργανισµών της Ευρώπης, για παράδειγµα, που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Ωστόσο, το διαδίκτυο δεν αποτελεί µόνο ένα µέσο πρόσβασης σε πληροφορίες σχετικά µε τον εθελοντισµό, αλλά χρησιµοποιείται και για τη διενέργεια εθελοντικών δραστηριοτήτων. Ο ηλεκτρονικός ή εικονικός εθελοντισµός είναι ένα ακόµη πεδίο µεγάλης ανάπτυξης για την ευρύτερη κοινότητα των µη κυβερνητικών οργανισµών και αποτελεί ένα ξεκάθαρο παράδειγµα ενός από τους τρόπους µε τους οποίους η τεχνολογία της πληροφορίας έχει επιδράσει πάνω στη βελτίωση και στη φύση του εθελοντισµού. Ειδικότερα, ο ηλεκτρονικός ή εικονικός εθελοντισµός έχει συγκεκριµένα οφέλη: Παρέχει τη δυνατότητα συµµετοχής σε εθελοντικές δραστηριότητες σε ανθρώπους που διαφορετικά θα είχαν δυσκολία ή δεν θα ήταν σε θέση να συµµετέχουν σε εθελοντικό έργο, όπως είναι άτοµα µε οικογενειακές υποχρεώσεις ή άτοµα µε ειδικές ανάγκες. Επιτρέπει στους εθελοντές να βοηθούν ανθρώπους σε άλλες χώρες σε οποιαδήποτε χρονική στιγµή, γεγονός που συνεπάγεται ότι ο εθελοντισµός δεν περιορίζεται από γεωγραφικά ή χρονικά όρια. Ταυτόχρονα, οι νέες τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνιών µπορούν να χρησιµοποιηθούν και για την αποτελεσµατική διοίκηση των εθελοντών. Μάλιστα, το ηλεκτρονικό ταχυδροµείο και το διαδίκτυο έχουν αποδειχθεί σηµαντικά εργαλεία στην επαφή µε τους υπάρχοντες και τους δυνητικούς εθελοντές. Κάποια χαρακτηριστικά παραδείγµατα στο πλαίσιο αυτό είναι η προσέλκυση εθελοντών µέσω του διαδικτύου, καθώς και η ηλεκτρονική εκπαίδευση και υποστήριξη των εθελοντών. Συµπερασµατικά, είναι φανερό ότι υπάρχει αυξηµένη συµµετοχή των πολιτών στον ηλεκτρονικό εθελοντισµό, δηλαδή σε εθελοντικές δραστηριότητες που πραγµατοποιούνται µε κάποιο τρόπο µέσω του διαδικτύου. Αυτό το γεγονός καταδεικνύει τη βελτίωση του επιπέδου συµµετοχής σε εθελοντικούς οργανισµούς και αντανακλά ξεκάθαρα τις µεταβαλλόµενες τάσεις του εθελοντισµού σε παγκόσµιο επίπεδο, δηλαδή τους τρόπους µε τους οποίους τα άτοµα επιθυµούν να συµµετέχουν σε εθελοντικές δραστηριότητες Ο Εθελοντισµός των Εργαζοµένων Τα τελευταία χρόνια ένας αυξηµένος αριθµός επιχειρήσεων, δηµόσιων οργανισµών και εθελοντικών οργανώσεων ενεργοποιείται σε αυτό που είναι πλέον γνωστό ως εθελοντισµός των εργαζόµενων. 24

27 Πιο συγκεκριµένα, ο εθελοντισµός των εργαζόµενων µπορεί να οριστεί ως η προσφορά του χρόνου και των δεξιοτήτων των εργαζόµενων προς όφελος των κοινωνιών στις οποίες αυτοί ανήκουν. ηλαδή, είναι ουσιαστικά µια τριµερής συνεργασία ανάµεσα στον εργοδότη, τον εργαζόµενο και τον αποδέκτη του εθελοντικού έργου. Η λογική πίσω από αυτή την εξέλιξη στον εθελοντισµό είναι ότι οι ιδιωτικοί, δηµόσιοι και εθελοντικοί οργανισµοί αποτελούν ένα τεράστιο απόθεµα πόρων, προσόντων και ειδικοτήτων που µπορούν να υποστηρίξουν ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο. Στο πλαίσιο αυτό, οι επιχειρήσεις ωφελούνται από την ανάδειξη τόσο της εικόνας τους όσο και των ικανών και συνειδητοποιηµένων εργαζοµένων τους. Η κλίµακα των δραστηριοτήτων στις οποίες οι επιχειρήσεις µπορούν να συµµετέχουν είναι πολύ ευρεία, και συγκεκριµένα περιλαµβάνει δραστηριότητες προστασίας του περιβάλλοντος, προγράµµατα υγείας και πρόνοιας, δραστηριότητες αθλητισµού, εκπαίδευσης, τέχνης και πολιτισµού κ.ά. Ένα παράδειγµα εθελοντισµού των εργαζοµένων είναι η συνεργασία µίας Βρετανικής τράπεζας µε ένα τοπικό σχολείο, σύµφωνα µε την οποία οι µαθητές του σχολείου µπορούν να στέλνουν ηλεκτρονικά τις ερωτήσεις τους σε εργαζοµένους της τράπεζας και να συµµετέχουν σε διάλογο για τεχνολογικά θέµατα. Οµοίως, στη Μαδρίτη της Ισπανίας ένα σούπερ-µάρκετ συµµετέχει σε πρόγραµµα που παρέχει µαθήµατα ψηφιακής τεχνολογίας και συµβουλές σε µη προνοµιούχους νέους της περιοχής του Ο Ολυµπιακός Εθελοντισµός Είναι γεγονός ότι από το 1980 οι Ολυµπιακοί Αγώνες στηρίζονται ολοένα και περισσότερο στους εθελοντές για την παροχή υπηρεσιών που χρειάζονται οι αθλητές, οι επίσηµοι, οι παρατηρητές και γενικότερα όλοι όσοι συµµετέχουν στους Αγώνες. Πιο συγκεκριµένα, η ιδέα του εθελοντή των Ολυµπιακών Αγώνων είναι αρκετά καινούρια και ορίζεται για πρώτη φορά στο Επίσηµο Ολυµπιακό Λεξικό των Αγώνων της Βαρκελώνης (1992) ως εξής: «Εθελοντής των Ολυµπιακών Αγώνων είναι το άτοµο που δεσµεύεται, χωρίς προσωπικό συµφέρον, να συµβάλει µε όλες του τις δυνάµεις και δεξιότητες στη διοργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων, αναλαµβάνοντας τα καθήκοντα που του ανατίθενται χωρίς αµοιβή ή κάποιου άλλου είδους ανταπόδοση». Συνεπώς, ο εθελοντισµός αποτελεί αναµφίβολα σηµαντικό µέρος των Ολυµπιακών Αγώνων. Μάλιστα, λέγεται χαρακτηριστικά ότι «οι εθελοντές αποτελούν τη δύναµη που βρίσκεται πίσω από το Ολυµπιακό ιδεώδες». Μέσα από τις προσπάθειες των εθελοντών οι Αγώνες όχι µόνο λειτουργούν αλλά και συνεχίζουν να διεξάγονται. Άλλωστε, ολόκληρο «το Ολυµπιακό Κίνηµα είναι ένα κοινωνικό φαινόµενο που βασίζεται ουσιαστικά στις δραστηριότητες των εθελοντών». Αυτό φαίνεται καθαρά και από µία φράση που αναφέρεται στην επίσηµη ιστοσελίδα του Αθήνα 2004 ( σύµφωνα µε την οποία: «Η µεγαλύτερη γιορτή της ανθρωπότητας είναι δυνατό να διεξαχθεί µόνο µέσα από την θέληση, το πάθος, την αφοσίωση και τον επαγγελµατισµό του κάθε εθελοντή». 25

28 Συµπληρωµατικά, είναι σηµαντικό να αναφερθεί ότι ο Αθήνα 2004 εκπαίδευσε και χρησιµοποίησε εθελοντές για τους Ολυµπιακούς Αγώνες και για τους Παραολυµπιακούς. Επίσης, το 2000 οι Ολυµπιακοί του Σίδνεϋ χρησιµοποίησαν εθελοντές, ενώ στην Ατλάντα το 1996 οι Ολυµπιακοί Αγώνες στηρίχτηκαν στις εθελοντικές προσπάθειες ατόµων. Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί ότι τρεις είναι ουσιαστικά οι λόγοι που κάνουν τον εθελοντισµό σηµαντικό µέρος του Ολυµπιακού Κινήµατος σε διαχρονικό επίπεδο. Οι λόγοι αυτοί είναι πολιτικοί, οικονοµικοί και πολιτιστικοί. Από την πολιτική άποψη, ο εθελοντισµός αντιπροσωπεύει τη συνύπαρξη ατόµων µε κοινό σκοπό την πραγµατοποίηση ενός συγκεκριµένου έργου, γεγονός που οδηγεί στην κοινή δράση. Η οικονοµική άποψη καταδεικνύεται από τη µείωση των δαπανών, και ιδιαίτερα των µισθών, εξαιτίας του εθελοντισµού. Τέλος, σύµφωνα µε την πολιτιστική άποψη, ο εθελοντισµός είναι σηµαντικός γιατί εξυψώνει την αλληλοβοήθεια και συνεισφέρει στην εκτίµηση της αξίας όλων των πολιτισµών. 26

29 Ενότητα Β ιαδικασία και Πρακτικές Εθελοντισµού 12. Η ιαδικασία του Εθελοντισµού Η διαδικασία του εθελοντισµού αναφέρεται στη µελέτη και την πρακτική ολοκλήρωσης των εθελοντών µε αποτελεσµατικό και ηθικό τρόπο σε έναν οργανισµό µε στόχο να ενισχυθούν η απόδοση και τα αποτελέσµατά του. Εναλλακτικά ονοµάζεται Κύκλος ιοίκησης των Εθελοντών και περιλαµβάνει τα ακόλουθα στάδια: Προσέλκυση και Επιλογή Εθελοντών Προσανατολισµός και Εκπαίδευση των Εθελοντών Επίβλεψη και Αξιολόγηση των Εθελοντών Αναγνώριση των Εθελοντών Μία εναλλακτική έκφραση της διαδικασίας εθελοντισµού ορίζει τα ακόλουθα στάδια: Απαιτήσεις από Εθελοντές (ή Προϋποθέσεις Συµµετοχής Εθελοντών) Προσέλκυση Υποψήφιων Εθελοντών ιατήρηση των Εθελοντών Αναγνώριση των Εθελοντών Ωστόσο, µε όποιον τρόπο και αν εκφράζεται αυτός ο κύκλος διοίκησης των εθελοντών, αυτό που έχει σηµασία είναι ότι όλα τα στάδια πρέπει να λειτουργούν σαν ένα σύνολο προκειµένου να εξασφαλίζεται η ισορροπία του κύκλου. Έστω και ένα µέρος του κύκλου να µην λειτουργεί κατάλληλα, εµποδίζεται η σωστή λειτουργία και των υπολοίπων. 27

30 13. Πρακτικές για κάθε Στάδιο της ιαδικασίας Εθελοντισµού 13.1 Προσέλκυση και Επιλογή Εθελοντών Το στάδιο αυτό ορίζεται ως η συγκέντρωση ενός ικανοποιητικού αριθµού κατάλληλων υποψήφιων εθελοντών για την πλήρωση µίας συγκεκριµένης θέσης εθελοντικής εργασίας και πραγµατοποιείται για ποικίλους λόγους, όπως είναι για παράδειγµα: η ολοκλήρωση µίας εργασίας η ανεύρεση νέων ιδεών η εξάπλωση της εθελοντικής εργασίας η επιβίωση του οργανισµού Σε αυτό το πλαίσιο, η επιτυχηµένη προσέλκυση υποψήφιων εθελοντών απαιτεί: την αναγνώριση των αναγκών σε εθελοντές και την ανάπτυξη των περιγραφών θέσεων εργασίας τη διεξαγωγή µίας ανάλυσης κόστους οφέλους για τον εθελοντισµό τον σχεδιασµό µίας προσέγγισης µε βάση τόσο τις ανάγκες σε εθελοντές όσο και τις περιγραφές των θέσεων εργασίας την εφαρµογή αυτού του σχεδίου ή της προσέγγισης Ειδικότερα, η ανάπτυξη περιγραφών των θέσεων εργασίας είναι το πρώτο βήµα στην προσέλκυση των κατάλληλων υποψήφιων εθελοντών, αφού εξασφαλίζει ότι ο οργανισµός θα βρει τον κατάλληλο εθελοντή αλλά και ο υποψήφιος εθελοντής θα βρει αυτό που αναζητά. Γι αυτό το λόγο είναι σηµαντικό για κάθε θέση εθελοντικής, και όχι µόνο, εργασίας σε έναν οργανισµό να υπάρχει και η αντίστοιχη περιγραφή της. Πιο συγκεκριµένα, η περιγραφή µίας θέσης εργασίας µπορεί να περιλαµβάνει: τον τίτλο της θέσης εργασίας το σκοπό ή το στόχο της θέσης εργασίας µία συνοπτική περιγραφή της εργασίας τις γνώσεις, τις δεξιότητες, την πείρα και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που απαιτούνται για τη συγκεκριµένη θέση εργασίας τις ανταµοιβές και τα οφέλη που παρέχονται την προσφερόµενη εκπαίδευση που παρέχεται το ωράριο και γενικότερα το χρονικό διάστηµα της δέσµευσης στην εργασία 28

31 τις συνθήκες εργασίας τις σχέσεις αναφοράς τις διαδικασίες αξιολόγησης τις ευθύνες και τα καθήκοντα του προϊσταµένου Αναφορικά µε το µήνυµα της προσέλκυσης που χρησιµοποιεί ο οργανισµός στο στάδιο αυτό, είναι σηµαντικό να περιλαµβάνει τα ακόλουθα για να είναι αποτελεσµατικό: τον τίτλο της προσφερόµενης θέσης εθελοντικής εργασίας ένα ελκυστικό κίνητρο για τον πιθανό εθελοντή ένα περίγραµµα των βασικών απαιτήσεων της θέσης ένα περίγραµµα της εκπαίδευσης ή της υποστήριξης που θα είναι διαθέσιµες στον εθελοντή τα στοιχεία επικοινωνίας µε το αρµόδιο πρόσωπο στον οργανισµό Πάντως, οι περισσότεροι εθελοντές συµµετέχουν σε έναν οργανισµό γιατί αυτό τους ζητήθηκε από κάποιον που γνωρίζουν, γεγονός που σηµαίνει ότι η προσέλκυση υποψήφιων εθελοντών εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από την από στόµα σε στόµα επικοινωνία. Παράλληλα, πολλοί οργανισµοί χρησιµοποιούν και κάποιες άλλες τεχνικές προσέλκυσης, που αναφέρονται στη συνέχεια. Στο σηµείο αυτό πρέπει να σηµειωθεί ότι η επιλογή χρησιµοποίησης οποιασδήποτε από τις ακόλουθες τεχνικές εξαρτάται από τον τύπο των εθελοντών που ο οργανισµός επιθυµεί να προσελκύσει, καθώς και από τις εργασίες για τις οποίες τους χρειάζεται. Ειδικότερα, οι βασικές τεχνικές προσέλκυσης είναι: ιαφηµίσεις στα µέσα µαζικής επικοινωνίας ιοργάνωση ειδικών εκδηλώσεων (π.χ. εκθέσεων, διαλέξεων, παρουσιάσεων, συνεδρίων, σεµιναρίων κ.ά.) ιανοµή έντυπου υλικού (π.χ. φυλλαδίων) σε κατάλληλα επιλεγµένα µέρη Προβολή στο διαδίκτυο, σε ιστοσελίδες ηλεκτρονικού εθελοντισµού και όχι µόνο. Προσωπική προσέγγιση υποψήφιων εθελοντών από τους υπάρχοντες εθελοντές Παράλληλα, σε αυτό το στάδιο ο οργανισµός πρέπει: Να έχει τις κατάλληλες εθελοντικές εργασίες για τους εθελοντές που προσελκύει. Να χρησιµοποιεί ένα µήνυµα προσέλκυσης που να έχει απήχηση και να εκλύει τους υποψήφιους εθελοντές. Να τονίζει τα πλεονεκτήµατα του εθελοντισµού. 29

32 Να διευκρινίζει τις εργασίες που χρειάζεται να πραγµατοποιηθούν από τους εθελοντές. Να διευκρινίζει το χρονικό διάστηµα που χρειάζεται να αφιερωθεί από τους εθελοντές. Να περιγράφει τις δραστηριότητες και τους βασικούς σκοπούς του. Περνώντας στον έλεγχο και την επιλογή του κατάλληλου εθελοντή, η πιο διαδεδοµένη πρακτική που χρησιµοποιείται σήµερα είναι η προσωπική συνέντευξη. Ειδικότερα, η διαδικασία της συνέντευξης παρέχει τη δυνατότητα της γνωριµίας και του προσεχτικού ελέγχου του υποψήφιου εθελοντή από την πλευρά του οργανισµού και, ταυτόχρονα, αποτελεί µία ευκαιρία και για τον ίδιο τον εθελοντή να γνωρίσει τον οργανισµό. Επιπλέον, κατά τη διεξαγωγή της συνέντευξης είναι σηµαντικό: Ο υποψήφιος εθελοντής να αισθάνεται ευπρόσδεκτος και να έχει τη δυνατότητα να υποβάλλει τις δικές του ερωτήσεις, προκειµένου να ενηµερώνεται τόσο για τον οργανισµό όσο και για το ρόλο που µπορεί να αναλάβει σε αυτόν. Άλλωστε, και ο ίδιος αποφασίζει σχετικά µε το εάν η εκάστοτε ευκαιρία εθελοντικής εργασίας που του παρέχεται είναι κατάλληλη για τον εαυτό του. Να συζητούνται οι διαθέσιµες εθελοντικές εργασίας και οι λόγοι που τις κάνουν σηµαντικές για τον οργανισµό. Να υπάρχει σαφήνεια αναφορικά µε το χρονικό διάστηµα δέσµευσης που απαιτείται, την εκπαίδευση που παρέχεται και τους κανονισµούς που ισχύουν στον οργανισµό. Να διερευνώνται αποτελεσµατικά τα στοιχεία του εθελοντή, προκειµένου να µπορεί να εντοπιστεί η κατάλληλη εργασία για εκείνον. Έτσι, στο τέλος της συνέντευξης, ο υποψήφιος εθελοντής πρέπει να ενηµερώνεται σχετικά µε το εάν υπάρχει κάποια κατάλληλη θέση εργασίας για εκείνον. Επίσης, πρέπει να του παρέχονται οι απαραίτητες διευκρινήσεις αναφορικά µε το τι ακριβώς θα συµβεί στη συνέχεια (π.χ. έλεγχος των συστάσεων και του ποινικού µητρώου, περαιτέρω συνεντεύξεις, εκπαίδευση). Σηµειώνεται εδώ ότι απαιτείται η άδεια του υποψήφιου εθελοντή για τον έλεγχο των συστάσεων και του ιστορικού του από τον οργανισµό. 30

33 13.2 Προσανατολισµός και Εκπαίδευση των Εθελοντών Για πολλούς ανθρώπους η εκπαίδευση που λαµβάνουν στο πλαίσιο της εθελοντικής δραστηριοποίησής τους αποτελεί ένα βασικό κίνητρο στην επιλογή του εθελοντισµού. Συνεπώς, είναι φανερό ότι η εκπαίδευση είναι ένας από τους σηµαντικότερους τρόπους ικανοποίησης των αναγκών τόσο των εθελοντών όσο και των οργανισµών. Ωστόσο, η καθιέρωση ενός αποτελεσµατικού εκπαιδευτικού προγράµµατος για τους εθελοντές δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση, καθώς στους εθελοντικούς οργανισµούς ο χρόνος δαπανάται κυρίως σε αυτές καθ αυτές τις εθελοντικές δραστηριότητες. Παράλληλα, είναι δύσκολη η ανεύρεση καλών εκπαιδευτών, αφού δεν είναι όλοι πρόθυµοι ή ικανοί για την ανάληψη ενός τέτοιου ρόλου. Παρόλο που αυτές οι ανησυχίες έχουν µία βάση, είναι αδιαµφισβήτητο γεγονός ότι η κατάλληλη εκπαίδευση αυξάνει την παραγωγικότητα των εθελοντών, λειτουργεί ως κίνητρο για την προσέλκυση και διατήρηση εθελοντών στον οργανισµό και αποτελεί, ταυτόχρονα, µία µορφή αναγνώρισης της προσφοράς και του έργου των εθελοντών. Επιπρόσθετα, η εκπαίδευση πρέπει να ταιριάζει µε το σχεδιασµό και την περιγραφή των θέσεων εργασίας. Για παράδειγµα, εάν ο εθελοντής δεν µπορεί να δεσµευτεί για εργασία µεγαλύτερη των 20 ωρών, τότε δεν πρέπει να αφιερωθούν περισσότερες από 4 ώρες για την εκπαίδευση του. ηλαδή, ένας εθελοντής που δεσµεύεται βραχυπρόθεσµα δεν πρέπει να τοποθετείται σε µία θέση µε µεγάλες εκπαιδευτικές απαιτήσεις. Αναφορικά µε τον προσανατολισµό των εθελοντών, είναι και αυτός ιδιαίτερα σηµαντικός γιατί εξασφαλίζει ότι οι εθελοντές έχουν κατανοήσει πλήρως τόσο τον τρόπο µε τον οποίο εντάσσονται στον οργανισµό όσο και το τι ακριβώς αναµένεται να πράξουν στη θέση εργασίας τους. Πιο συγκεκριµένα, ο προσανατολισµός µπορεί να περιλαµβάνει ένα πακέτο µε πληροφορίες για το ιστορικό, τους στόχους και τις δραστηριότητες του οργανισµού, τη γνωριµία µε το υπόλοιπο έµµισθο προσωπικό και τους εθελοντές, καθώς και τη δυνατότητα να υποβάλλουν οι εθελοντές τις δικές του ερωτήσεις για να πάρουν περισσότερες πληροφορίες και να κατανοήσουν καλύτερα τον τρόπο λειτουργίας του οργανισµού. Στο πλαίσιο αυτό, είναι φανερό ότι η οργανωµένη εκπαίδευση και ο αποτελεσµατικός προσανατολισµός των νέων εθελοντών συµβάλλουν καθοριστικά στην επιτυχία του κύκλου της διοίκησης των εθελοντών. 31

34 13.3 Επίβλεψη και Αξιολόγηση των Εθελοντών Το στάδιο της επίβλεψης και αξιολόγησης των εθελοντών είναι ιδιαίτερα σηµαντικό, γιατί επιτρέπει: την παροχή βοήθειας στην επίτευξη των στόχων των εθελοντών την παροχή βοήθειας στην ανάπτυξη νέων στόχων για τους εθελοντές τον εντοπισµό των εκπαιδευτικών αναγκών την εκτίµηση της πραγµατικής συνεισφοράς των εθελοντών την έκφραση από την πλευρά των εθελοντών των αναγκών και των προτιµήσεών τους αναφορικά µε το ρόλο που έχουν ή θα ήθελαν να έχουν στον οργανισµό την παροχή της ευκαιρίας στους εθελοντές να βελτιωθούν ή να αλλάξουν την αναγνώριση των σηµείων που ο οργανισµός χρειάζεται βελτίωση ή αλλαγή την έκφραση από την πλευρά των εθελοντών διάφορων βελτιωτικών προτάσεων την εξασφάλιση της ακεραιότητας του προγράµµατος εθελοντισµού την εξασφάλιση της υπευθυνότητας των εθελοντών την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων µε τους εθελοντές 13.4 Αναγνώριση των Εθελοντών Η κατάλληλη, ειλικρινής και εξατοµικευµένη αναγνώριση µπορεί να είναι το κλειδί για την επιτυχία ενός εθελοντικού προγράµµατος. Για παράδειγµα, ένας οργανισµός που έχει επενδύσει χρόνο και κόπο στη δηµιουργική και δυναµική προσέλκυση, εκπαίδευση και αξιολόγηση των εθελοντών του, είναι κρίµα να τους χάσει τελικά επειδή αυτοί αισθάνονται ότι δεν αναγνωρίζεται η συνεισφορά και το έργο τους. Στο πλαίσιο αυτό, αξίζει να αναφερθεί ότι, ενώ η εκπαίδευση και η επίβλεψη είναι περισσότερο αποτελεσµατικές όταν πραγµατοποιούνται µε σταθερά οργανωµένες µεθόδους και πρακτικές, η αναγνώριση είναι καλύτερο να διαµορφώνεται ανάλογα µε την περίπτωση. Ειδικότερα, ο κάθε εθελοντής κινητοποιείται από διαφορετικούς παράγοντες, γεγονός που συνεπάγεται ότι πρέπει να αναγνωρίζεται και µε διαφορετικό 32

35 τρόπο. Πιο συγκεκριµένα, στην Ενότητα Α αναφέρθηκε ότι τα βασικά κίνητρα του εθελοντισµού είναι: α. Ο Έπαινος β. Η Επίτευξη γ. Η Ένταξη σε Οµάδα δ. Η ύναµη ή η Επιρροή Έτσι, ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει τις καταλληλότερες πρακτικές αναγνώρισης ανάλογα µε τον βασικό παράγοντα που κινητοποιεί τον κάθε εθελοντή. Τύπος Κινήτρου Έπαινος Επίτευξη Ένταξη σε Οµάδα ύναµη ή Επιρροή Εστίαση της Αναγνώρισης Αναγνώριση των ταλέντων και των επιτευγµάτων Απτή απόδειξη των επιτευγµάτων Συνύπαρξη µε άλλους και αναγνώριση του γεγονότος ότι ανήκουν στον οργανισµό Παροχή ηγετικών ρόλων και ευκαιριών λήψης αποφάσεων Παραδείγµατα ένα απλό ευχαριστώ η προσφορά ενός δώρου η δηµόσια αναγνώριση η παροχή συστατικών επιστολών η παροχή βεβαιώσεων συµµετοχής και πιστοποιητικών ολοκλήρωσης προγραµµάτων η παροχή βραβείων η δυνατότητα συµµετοχής σε οµαδικές εργασίες η χρήση του όρου εµείς η παροχή της δυνατότητας να ηγηθούν µίας επιτροπής ή ενός έργου η παροχή της δυνατότητας να εκπροσωπήσουν τον οργανισµό 33

36 η παροχή εκπαιδευτικού ή καθοδηγητικού ρόλου η οργάνωση φωτογραφήσεων µε υψηλά ιστάµενα πρόσωπα Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι τρόποι αναγνώρισης των νεαρών και ηλικιωµένων εθελοντών, όπως φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα: Ειδικές Κατηγορίες Εθελοντών Νεολαία Τρίτη Ηλικία Εστίαση της Αναγνώρισης Εµπειρία και αίσθηση αξίας Συµβολή στην κοινωνία Παραδείγµατα η παροχή συστατικών επιστολών η παροχή της δυνατότητας εκµάθησης νέων δεξιοτήτων ο συνεχής έπαινος η δυνατότητα χρήσης των εµπειριών τους η δυνατότητα να αισθάνονται απαραίτητοι και χρήσιµοι Εποµένως, είναι φανερό ότι η αναγνώριση είναι ατοµική υπόθεση. ηλαδή, δεν υπάρχει ένας κατάλληλος τρόπος αναγνώρισης για όλους τους εθελοντές. Έτσι, είναι απαραίτητο ο κάθε οργανισµός να γνωρίζει καλά τους εθελοντές του για να µπορεί να εφαρµόζει και τους κατάλληλους τρόπους αναγνώρισής τους. Επίσης, όπως κατέδειξαν και οι πίνακες, η αναγνώριση της προσφοράς των εθελοντών δεν συνεπάγεται υψηλό κόστος. Αντίθετα, υπάρχουν πολλοί φθηνοί, ευχάριστοι και δηµιουργικοί τρόποι που µπορούν να εφαρµοστούν και να επιφέρουν µεγάλη αποτελεσµατικότητα σε αυτό το στάδιο της διαδικασίας του εθελοντισµού. Τέλος, η κατανόηση όλων αυτών των σταδίων της διαδικασίας εθελοντισµού ενισχύεται µε το Παράρτηµα 2, όπου παρουσιάζεται ο κύκλος διοίκησης των Εθελοντών του Αθήνα

37 ΠΗΓΕΣ 1. ΑΡΘΡΑ ΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΜΕΛΕΤΕΣ Association of Voluntary Service Organisations (AVSO) and European Volunteer Center (CEV) (2003), Legal Status of Volunteers: Country Report Greece, AVSO & CEV Project: Legal Status of Volunteers [ yreports/greece_final.pdf] Community Literacy of Ontario and Ontario Ministry of Agriculture, Food and Rural Affairs (2000), Beyond Recruitment An Online Workshop about Recruitment & Maintaining Volunteers in the New Environment: Course Manual, April / May 2000 [ Hall M.H., Barr C.W., Easwaramoorthy M., Wojciech Sokolowski S. and Salamon L.M. (2005), The Canadian Nonprofit and Voluntary Sector in Comparative Perspective, Imagine Canada [ Hurley G. (2003), The Information Society, Volunteerism and Europe: Perspectives and Outlook, World Wide Volunteer [ 949] Independent Sector and United Nations Volunteers (2001), Measuring Volunteering: A Practical Toolkit, Independent Sector Research Program [ 35

38 Karlis G. (2003), Volunteerism and Multiculturalism: A Linkage for Future Olympics, The Sport Journal, Vol. 6, No. 3 [ Lambropoulos N., Pouliou A. and Sirakoulis K. (2005), Third Sector in Greece: A Managerial Perspective based on Field Research Results, Centre de Recherche et d Information sur la Democratie et l Autonomie (CRIDA) [ EMES_Lambropoulos.rtf] United Nations Volunteers (2001), On Volunteering and Social Development, Expert Working Group Meeting, New York, November 1999 [ Volunteering Australia and AMP Foundation (2004), Snapshot 2004: Volunteering Report Card [ 000.pdf] Ziemek S. (2002), The Volume and Economic Value of Volunteering in Four Countries of Differing Income Levels Volume 1: Conceptual Framework and Methodology, ZEF Bonn, Bonn University [ y.pdf] Παναγιωτοπούλου Ρ. (2005), Η Έννοια του Εθελοντισµού στη Σύγχρονη Ελληνική Κοινωνία και η Πρόκληση των Ολυµπιακών Αγώνων, Χρυσός Οδηγός Εθελοντισµού Επιχειρήσεις & Οργανισµοί µε Κοινωνική Ευθύνη, Ιανουάριος 2005 εκέµβριος 2005, INFOTE 36

39 2. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙ ΕΣ Association of Voluntary Service Organisations (AVSO): Do-it: (βρετανική βάση δεδοµένων για τον εθελοντισµό) European Volunteer Center (CEV): Hacesfalta: (ισπανική βάση δεδοµένων για τον εθελοντισµό) United Nations Volunteers: Volunteer Centre Network in Scotland: (σκοτσέζικη βάση δεδοµένων για τον εθελοντισµό) Volunteering Australia: World Volunteer Web: World Wide Volunteer: Αθήνα 2004: Εθελοντές του Αθήνα 2004: 37

40 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Το ιεθνές Σύστηµα Κατηγοριοποίησης των Μη Κερδοσκοπικών, Εθελοντικών Οργανισµών Σύµφωνα µε το ιεθνές Σύστηµα Κατηγοριοποίησης των Μη Κερδοσκοπικών, Εθελοντικών οργανισµών, που έχει σχεδιαστεί ειδικά για να αποδίδει το εύρος και τη φύση των δραστηριοτήτων που πραγµατοποιούν αυτοί οι οργανισµοί, ο µη κερδοσκοπικός τοµέας διακρίνεται στις ακόλουθες οµάδες και υποοµάδες: ΟΜΑ Α 1: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ Υποοµάδα 1.1: Τέχνες και Πολιτισµός Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας Εκδοτικοί Οργανισµοί Βιβλιοθήκες Πολιτιστικοί και Καλλιτεχνικοί Φορείς (Οπτικές Τέχνες, Ζωγραφική, Γλυπτική, Σχέδιο, Φωτογραφία, Αρχιτεκτονική και Κεραµική) Ευρύτεροι Πολιτιστικοί και Καλλιτεχνικοί Φορείς (Θέατρο, Μουσική, Χορός, Θέαµα) Ιστορικοί, Λογοτεχνικοί και Ανθρωπιστικοί Φορείς Μουσεία Ζωολογικοί Κήποι και Ενυδρεία Υποοµάδα 1.2: Αθλητισµός και Ψυχαγωγία Αθλητικοί Σύλλογοι και Ενώσεις Φορείς Παροχής Ψυχαγωγικών Υπηρεσιών 38

41 ΟΜΑ Α 2: ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ Υποοµάδα 2.1: Πανεπιστήµια και Κολέγια Οργανισµοί Ανώτερης και Ανώτατης Εκπαίδευσης Υποοµάδα 2.2: Άλλοι Εκπαιδευτικοί και Ερευνητικοί Οργανισµοί Σχολές Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης και Τεχνικής Κατάρτισης Φορείς ιαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων Φορείς Ιατρικής Έρευνας Επιστηµονικοί και Τεχνολογικοί Φορείς Ερευνητικοί Φορείς Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστηµών ΟΜΑ Α 3: ΥΓΕΙΑ Υποοµάδα 3.1: Νοσοκοµεία Νοσοκοµεία Κέντρα Αποκατάστασης της Υγείας Οίκοι Ευγηρίας και Κλινικές Ψυχιατρικές Κλινικές Υποοµάδα 3.2: Άλλοι Φορείς Υγείας Κέντρα Ψυχικής Υγείας Φορείς Επέµβασης σε Περιπτώσεις Κρίσης Φορείς Επιµόρφωσης σχετικά µε τη ηµόσια Υγεία Φορείς Ιατρικών Υπηρεσιών Αποκατάστασης Φορείς Ιατρικών Υπηρεσιών Άµεσης Ανάγκης ΟΜΑ Α 4: ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Παιδικοί Σταθµοί και άλλοι Φορείς Παροχής Υπηρεσιών σε Παιδιά Φορείς Νεανικής Πρόνοιας και Παροχής Υπηρεσιών σε Νέους 39

42 Φορείς Παροχής Οικογενειακών Υπηρεσιών Φορείς Παροχής Υπηρεσιών σε Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες Φορείς Παροχής Υπηρεσιών σε Ηλικιωµένους Φορείς Παροχής Αυτο-βοήθειας και Προσωπικών Κοινωνικών Υπηρεσιών Φορείς Πρόληψης και Ελέγχου Φυσικών Καταστροφών και Κινδύνων Φορείς Παροχής Προσωρινής Στέγασης Φορείς Προστασίας των Προσφύγων Φορείς Οικονοµικής Υποστήριξης Φορείς Παροχής Υλικής Βοήθειας ΟΜΑ Α 5: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Φορείς Ελέγχου της Μόλυνσης του Περιβάλλοντος Φορείς ιατήρησης και Προστασίας των Φυσικών Αποθεµάτων Εξωραϊστικοί Οργανισµοί Οργανισµοί Προστασίας των Ζώων Οργανισµοί Προστασίας και ιατήρησης Άγριων Ζώων Φορείς Κτηνιατρικών Υπηρεσιών ΟΜΑ Α 6: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΣΤΕΓΑΣΗ Κοινοτικές και Συνοικιακές Οργανώσεις Οργανισµοί Οικονοµικής Ανάπτυξης Οργανισµοί Κοινωνικής Ανάπτυξης Οργανισµοί Στεγαστικής Βοήθειας Οργανισµοί Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης Συµβουλευτικοί Οργανισµοί και Φορείς Επαγγελµατικού Προσανατολισµού Οργανισµοί Επαγγελµατικής Επανένταξης 40

43 ΟΜΑ Α 7: ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ, ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Οργανισµοί Προστασίας ικαιωµάτων και Προώθησης των Συµφερόντων Ορισµένων Πληθυσµιακών Οµάδων Ενώσεις Πολιτικών ικαιωµάτων Εθνικοί Σύλλογοι Πολιτικές Ενώσεις Οργανισµοί Παροχής Νοµικών Υπηρεσιών Οργανισµοί Επανένταξης Ατόµων µε Παραβατικές Συµπεριφορές Οργανισµοί Υποστήριξης Θυµάτων Εγκληµατικών Πράξεων Ενώσεις Προστασίας Καταναλωτών Πολιτικά Κόµµατα και Οργανώσεις ΟΜΑ Α 8: ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ Φιλανθρωπικά Ιδρύµατα Οργανισµοί Προώθησης και Ενίσχυσης του Εθελοντισµού Οργανισµοί Παροχής Επιχορηγήσεων Φορείς Ανεύρεσης Πόρων ΟΜΑ Α 9: ΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ Φορείς Προγραµµάτων Ανταλλαγής, Φιλίας και Πολιτισµού Οργανισµοί Παροχής Αναπτυξιακής Βοήθειας ιεθνείς Οργανισµοί για την Αντιµετώπιση Καταστροφών ιεθνείς Οργανισµοί Προστασίας των Ανθρωπίνων ικαιωµάτων και Προώθησης της Ειρήνης 41

44 ΟΜΑ Α 10: ΘΡΗΣΚΕΙΑ Θρησκευτικές Συναθροίσεις (Εκκλησίες, Ενορίες, Μοναστήρια και Θρησκευτικές Σχολές) ΟΜΑ Α 11: ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ Επιχειρηµατικές Ενώσεις και Σύλλογοι Επαγγελµατικές Ενώσεις και Σύλλογοι Εργατικά Σωµατεία ΟΜΑ Α 12: ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ Οποιοσδήποτε οργανισµός δεν µπορεί να καταχωρηθεί σε µία από τις προηγούµενες κατηγορίες. 42

45 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 Μελέτη Περίπτωσης: Οι Εθελοντές του ΑΘΗΝΑ 2004 Μία Περιεκτική Παρουσίαση της ιαδικασίας Εθελοντισµού Το καλοκαίρι του 2004 οι Ολυµπιακοί Αγώνες επέστρεψαν στην Ελλάδα, τη χώρα όπου γεννήθηκαν, επέστρεψαν στην Αθήνα, την πόλη όπου αναβίωσαν για πρώτη φορά. Έτσι, όλοι είχαµε την ευκαιρία να βιώσουµε τη µαγεία των Αγώνων από πρώτο χέρι. Ωστόσο, αξίζει να σηµειωθεί ότι αυτή η µεγάλη γιορτή της ανθρωπότητας δεν θα είχε πραγµατοποιηθεί µε τόσο µεγάλη επιτυχία χωρίς τη θέληση, το πάθος, την αφοσίωση και τον επαγγελµατισµό των εθελοντών του Αθήνα Ειδικότερα, οι εθελοντές έδωσαν ζωή σε αυτή τη µοναδική γιορτή, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους στις ακόλουθες περιόδους: Στη διεξαγωγή των δοκιµαστικών αγώνων, που πραγµατοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια των ετών 2003 και Στην προετοιµασία των Ολυµπιακών και των Παραολυµπιακών Αγώνων, από το Μάιο έως τον Αύγουστο του Κατά τη διάρκεια των Ολυµπιακών Αγώνων (13-29 Αυγούστου 2004). Κατά τη διάρκεια των Παραολυµπιακών Αγώνων (17-28 Σεπτεµβρίου 2004). Ωστόσο, αυτό που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το πώς οι σχεδόν εθελοντές, που απασχολήθηκαν σε αυτούς τους Ολυµπιακούς και Παραολυµπιακούς Αγώνες, πέρασαν από τα στάδια της Προσέλκυσης, της Επιλογής, της Εκπαίδευσης και της Αναγνώρισης του Αθήνα Ειδικότερα: α. Προϋποθέσεις Συµµετοχής Βασική προϋπόθεση της συµµετοχής των υποψήφιων εθελοντών ήταν η συµπλήρωση του 18 ου έτους της ηλικίας τους µέχρι την 31η εκεµβρίου του Παρόλο που και η γνώση της ελληνικής γλώσσας αποτελούσε 43