Ειρήνη Βέµµου 1, ηµήτρης Γκότζος 2, Παρασκευή Χαλκιά 3

Transcript

1 ιδασκαλία της διαχείρισης απορριµµάτων µε τη χρήση των Τ.Π.Ε µε στόχο ένα βιώσιµο µέλλον: Σχεδιασµός, ανάπτυξη και διδακτική αξιοποίηση της υπερµεσικής εφαρµογής «εν το θες; Μην το πετάς!» Ειρήνη Βέµµου 1, ηµήτρης Γκότζος 2, Παρασκευή Χαλκιά 3 1 Eκπαιδευτικός Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης, Mεταπτυχιακό ίπλωµα Ειδίκευσης Πληροφορική στην Εκπαίδευση (ΠΤ Ε Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών), irevem@yahoo.com 2 Eκπαιδευτικός Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης, Yπ. ρ. Έδρας UNESCO TΠΕ στην Εκπαίδευση για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη (ΠΤ Ε Πανεπιστηµίου Κρήτης), dmgtzs@gmail.com 3 Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης, Μ.Εd in Special Education (Sheffield, U.K), veevhal4@gmail.com ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η υπερµεσική εφαρµογή «εν το θες; Μην το πετάς!» στοχεύει να κάνει τους µαθητές να συνειδητοποιήσουν το πρόβληµα της διαχείρισης των απορριµµάτων και να υιοθετήσουν συγκεκριµένους τρόπους συµπεριφοράς και στάσεις που θα συµβάλλουν στην αποτελεσµατικότερη αντιµετώπιση του προβλήµατος στο πλαίσιο της ανάγκης για µια βιώσιµη ανάπτυξη. Η εφαρµογή µας έχει δοµηθεί σύµφωνα µε τις αρχές του κοινωνικού εποικοδοµισµού. Σκοπός µας είναι η δηµιουργία ενεργών πολιτών, η αλλαγή συµπεριφορών, στάσεων και αντιλήψεων σχετικά µε τη διαχείριση απορριµµάτων µε στόχο ένα βιώσιµο µέλλον. Βάση της εφαρµογής µας αποτελεί το τρίπτυχο Επιστήµη- Τεχνολογία και Κοινωνία (STS) σύµφωνα µε το οποίο οι επιστηµονικές ιδέες και διαδικασίες θα πρέπει να συνδέονται µε τις συναφείς τεχνολογικές εφαρµογές σε σχέση µε την επιρροή και τον αντίκτυπο που έχουν στους ανθρώπους. Συνέπεια µιας τέτοιας προσέγγισης, όσον αφορά το θέµα της διαχείρισης απορριµµάτων, αποτελεί και µια µετατόπιση του κέντρου ενδιαφέροντας από την ανακύκλωση στο τρίπτυχο δράσης «µείωση επαναχρησιµοποίηση-ανακύκλωση». Έτσι οι τρεις βασικές ενότητες της εφαρµογής είναι αντίστοιχες των προαναφερθέντων βηµάτων αντιµετώπισης του προβλήµατος της διαχείρισης απορριµµάτων. Οι µαθητές σε κάθε ενότητα αναλαµβάνουν δράση µέσα από συγκεκριµένες δραστηριότητες. Μετά την εκτέλεση κάθε δραστηριότητες οι µαθητές κερδίζουν ένα κοµµάτι από τη λέξη κλειδί που πρέπει να ανακαλύψουν (µείωση, επαναχρησιµοποίηση, ανακύκλωση). ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: διαχείριση απορριµµάτων, ΤΠΕ, ανακύκλωση ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο πλαίσιο της εφαρµογής των ΤΠΕ (Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας) στα προγράµµατα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο ηµοτικό Σχολείο, διαλέξαµε να αναπτύξουµε την υπερµεσική εφαρµογή «εν το θες; Μην το πετάς!» η οποία πραγµατεύεται το πρόβληµα της διαχείρισης των απορριµµάτων. Σκοπός αυτής της εφαρµογής είναι να ευαισθητοποιηθούν οι µαθητές, οι αυριανοί πολίτες του τόπου µε το περιβαλλοντικό πρόβληµα της διαχείρισης των απορριµµάτων καθώς και τις βαθύτερες αιτίες που συµβάλλουν στη διαιώνισή του. Επιπλέον να γνωρίσουν τα βήµατα ενεργειών που πρέπει να ακολουθήσουν οι ίδιοι στην καθηµερινή τους ζωή, για να συνεισφέρουν στην αποτελεσµατικότερη διαχείριση των απορριµµάτων τους. Τέλος, µέσα από την εµπλοκή τους σε οµαδικές δραστηριότητες και σε αυθεντικά περιβάλλοντα µάθησης να γίνουν ευαισθητοποιηµένοι και ενεργοί πολίτες. Η υπερµεσική εφαρµογή «εν το θες; Μην το πετάς!» σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε υπό την αιγίδα του Παιδαγωγικού Τµήµατος ηµοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστηµίου Αθηνών και συγκεκριµένα στο πλαίσιο του προγράµµατος µεταπτυχιακών σπουδών «Πληροφορική στην Εκπαίδευση» του τοµέα Μαθηµατικών και Πληροφορικής. Ι ΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ιαχείριση Απορριµµάτων Ως διαχείριση απορριµµάτων ορίζεται η γενική εποπτεία της παραγωγής των απορριµµάτων, της επεξεργασίας και αποθήκευσής τους και της µεταφοράς από το σηµείο παραγωγής τους στο σηµείο της τελικής τους απόρριψης (ΕΤDS, Glossary). H διαχείριση απορριµµάτων αποτελεί ένα από τα Κ. Γλέζου & Ν. Τζιµόπουλος (Επιµ.), Πρακτικά Εργασιών 6 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη», σ. 1-5 Σύρος, 6-8 Μαΐου 2011

2 2 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ πλέον σύνθετα και δύσκολα προβλήµατα που καλείται να αντιµετωπίσει η χώρα µας, όπως και κάθε σύγχρονη κοινωνία. Σύµφωνα µε στοιχεία του ΥΠ.Ε.ΧΩ..Ε στη χώρα µας παράγουµε κάθε χρόνο περίπου 4,8 εκατοµµύρια τόνους αστικών στερεών απορριµµάτων (απορρίµµατα που προέρχονται από κατοικίες και εµπορικές δραστηριότητες), χωρίς να συµπεριλαµβάνονται στις ποσότητες αυτές τα απόβλητα της γεωργίας, του οικοδοµικού τοµέα και της βιοµηχανίας (ΥΠ.Ε.ΧΩ..Ε., 2009). H µέθοδος των 3 Rs Η µέθοδος των 3Rs (reduce, reuse, recycle: µείωσε, επαναχρησιµοποίησε, ανακύκλωσε) αφορά την ιεραρχία της διαχείρισης των απορριµµάτων, σύµφωνα µε την οποία οι στρατηγικές διαχείρισης απορριµµάτων ταξινοµούνται ανάλογα µε το πόσο επιθυµητές είναι. Με άλλα λόγια τα 3Rs είναι µια ιεραρχία κατά σειρά σπουδαιότητας (Gratton, 2007). ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ Θεωρητικό πλαίσιο H εφαρµογή µας έχει δοµηθεί, κατά κύριο λόγο, σύµφωνα µε τις αρχές του κοινωνικού εποικοδοµισµού. Στόχος µας δεν είναι η γνώση αυτή καθαυτή, δε θέλουµε δηλαδή οι µαθητές απλά να µάθουν πώς να διαχειρίζονται τα απορρίµµατα τους. Σκοπός µας είναι η δηµιουργία ενεργών πολιτών, η αλλαγή συµπεριφορών, στάσεων και αντιλήψεων σχετικά µε τη διαχείριση απορριµµάτων µε στόχο ένα βιώσιµο µέλλον. Έτσι η προσέγγιση µας έχει ένα χειραφετικό γνωσιακό ενδιαφέρον καθώς δίνουµε έµφαση στην ενεργό συµµετοχική δράση των µαθητών για τη δηµιουργία ενός καλύτερου κόσµου και βιώσιµου µέλλοντος, κάτι το οποίο αποτελεί και τη βασική συνιστώσα του χειραφετικού γνωσιακού ενδιαφέροντος (Κωστούλα-Μακράκη & Μακράκης 2006). Το προαναφερθέν χειραφετικό γνωσιακό ενδιαφέρον προσδίδει στο παραπάνω κοινωνικοεποικοδοµιστικό πλαίσιο και µια χειραφετική διάσταση. Έτσι θα µπορούσαµε να µιλήσουµε για έναν χειραφετικό εποικοδοµισµό. O Dr. Jack Mezirow(1990) αναφέρεται στο χειραφετικό εποικοδοµισµό και σε αυτό που αυτός ονοµάζει µετασχηµατιστική µάθηση. Εξετάζει το ρόλο τον εκπαιδευτικών και τον θεωρεί ως ένα σηµαντικό µέρος του µετασχηµατισµού της κοινωνίας και όχι απλά ως τη διδασκαλία γεγονότων στους µαθητές. Σύµφωνα µε το Mezirow ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι να βοηθάει τους µαθητές: α)να εστιάσουν στις υποθέσεις που κρύβονται κάτω από τις πεποιθήσεις, τα συναισθήµατα και τις ενέργειές τους, β)να αξιολογήσουν τις συνέπειες που έχουν αυτές οι υποθέσεις, γ)να εντοπίσουν και να διερευνήσουν εναλλακτικές υποθέσεις. Μέσω του εποικοδοµητικού διαλόγου στην τάξη οι µαθητές µπορούν, σύµφωνα µε το Μezirow, να αρχίσουν να µετασχηµατίζουν τα συστήµατα πεποιθήσεών τους και τα εννοιολογικά τους σχήµατα αφήνοντας τα ανοιχτά σε νέες ιδέες και προοπτικές. Σε µια τέτοια περίπτωση είναι εµφανής µια σύνδεση αυτού που συµβαίνει µέσα στη σχολική τάξη µε αυτό που µπορεί να συµβεί έξω από αυτήν, στην κοινωνία. Εφαρµογές του θεωρητικού πλαισίου στο σχεδιασµό µε τη χρήση Τ.Π.Ε. Στηριζόµενοι στο παραπάνω θεωρητικό πλαίσιο, συνδέουµε στην υπερµεσική εφαρµογή που κατασκευάσαµε την πραγµατικότητα µε τη γνώση. Επιλέξαµε ένα θέµα (διαχείριση απορριµµάτων), που συνιστά ένα πρόβληµα της καθηµερινότητας, στο οποίο θα πρέπει να βρούµε λύση, αν θέλουµε να έχουµε ένα βιώσιµο µέλλον. Συνδέοντας τη γνώση που θα αποκοµίσουν οι µαθητές κατά την πλοήγηση τους στην υπερµεσική µας εφαρµογή µε ένα πρόβληµα που εντάσσεται στο βιωµατικό τους χώρο, η διαδικασία της µάθησης θα είναι πιο αποτελεσµατική. Για το λόγο αυτό επικεντρωνόµαστε σε αυτό που ο Μακράκης (2000) αποκαλεί «αυθεντικές δραστηριότητες» που θα αναπαριστούν πραγµατικές καταστάσεις που τα παιδιά βιώνουν ή µπορούν να βιώσουν. Αρχική ιδέα Η εφαρµογή µας στοχεύει να κάνει τους µαθητές να συνειδητοποιήσουν το πρόβληµα της διαχείρισης των απορριµµάτων και να υιοθετήσουν συγκεκριµένους τρόπους συµπεριφοράς και στάσεις που θα συµβάλλουν στην αποτελεσµατικότερη αντιµετώπιση του προβλήµατος στο πλαίσιο της ανάγκης για µια βιώσιµη ανάπτυξη. Ανάλυση αναγκών Με βάση τις προϋπάρχουσες γνώσεις των µαθητών η εφαρµογή µας καλείται να φέρει σε επαφή τους µαθητές µε τις πραγµατικές διαστάσεις του προβλήµατος της διαχείρισης απορριµµάτων. Χρειάζεται να ενηµερωθούν για το µέγεθος του προβλήµατος, για τις επιπτώσεις του στη ζωή µας και

3 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 3 για τους διαφορετικούς τρόπους δράσης απέναντι σε αυτό το πρόβληµα, να σταθούν κριτικά απέναντι σε όλες τις απόψεις και τέλος να είναι σε θέση να επιλέξουν τι θέλουν να κάνουν οι ίδιοι στην καθηµερινότητα τους για ένα καλύτερο αύριο (βιώσιµο µέλλον). Η εφαρµογή µας βασίζεται στο τρίπτυχο Επιστήµη-Τεχνολογία και Κοινωνία (STS), σύµφωνα µε το οποίο οι επιστηµονικές ιδέες και διαδικασίες θα πρέπει να συνδέονται µε τις συναφείς τεχνολογικές εφαρµογές σε σχέση µε την επιρροή και τον αντίκτυπο που έχουν στους ανθρώπους. Συνέπεια µιας τέτοιας προσέγγισης, όσον αφορά το θέµα της διαχείρισης απορριµµάτων, αποτελεί και µια µετατόπιση του κέντρου ενδιαφέροντας από την ανακύκλωση στο τρίπτυχο δράσης «µείωση - επαναχρησιµοποίηση - ανακύκλωση» (Βaker, 1994). Αυτό το τρίπτυχο δράσης είναι ιεραρχικά δοµηµένο, δηλαδή οι δράσεις αναφέρονται µε πρώτη την σηµαντικότερη και πλέον επιθυµητή (µείωση), γιατί πολύ απλά αν δεν παραχθούν απορρίµµατα τότε δε θα χρειαστεί να σχεδιαστεί κάποιος τρόπος διαχείρισής τους (Gratton, 2007). Επισκόπηση βιβλιογραφίας ιάφορες έρευνες έχουν διενεργηθεί σχετικά µε τις γνώσεις και στάσεις των Ελλήνων µαθητών για τα περιβαλλοντικά θέµατα. Οι Paraskevopoulos, Panteliadu & Ζafiropoulos (1998) πραγµατοποίησαν µια έρευνα για να εξεταστούν οι γνώσεις των µαθητών του ηµοτικού για το περιβάλλον. Tο ερωτηµατολόγιο δόθηκε σε µαθητές της Ε και της ΣΤ ηµοτικού στη Θεσσαλονίκη και οι απαντήσεις των µαθητών έδειξαν πως οι γνώσεις τους για το περιβάλλον επηρεάζονται από τις προσωπικές τους εµπειρίες και από τα περιεχόµενα των σχολικών βιβλίων. Ο Κοσκινάς (2000) αναφέρεται σε µια έρευνα που πραγµατοποιήθηκε από καθηγητές του Παντείου Πανεπιστηµίου για να εξεταστούν οι στάσεις µαθητών σε θέµατα σχετικά µε το περιβάλλον. Σύµφωνα µε την έρευνα αυτή οι µαθητές ηµοτικού συνδέουν την έννοια του περιβάλλοντος κυρίως µε τη φύση (82%). Η καταναλωτική συµπεριφορά αναφέρεται ανάµεσα στους τελευταίους παράγοντες που συντελούν στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Για τους µαθητές ηµοτικού τα απορρίµµατα είναι το σηµαντικότερο περιβαλλοντικό πρόβληµα. Οι µαθητές θεωρούν ότι τα σκουπίδια τα οποία διαλύονται ελάχιστα στη φύση είναι καταρχήν το πλαστικό και στη συνέχεια το γυαλί και το αλουµίνιο. Οι Γκρίτσης & Κότσαρη (2004) πραγµατοποίησαν µια έρευνα στον παιδικό σταθµό του ΤΕΙ Πατρών προκειµένου να εξετασθεί ποια είναι η γνώµη των µαθητών προσχολικής ηλικίας για το θέµα της αποσύνθεσης. Η έρευνα έδειξε πως οι ιδέες που έχουν τα παιδιά για την αποσύνθεση δε συγκλίνουν µε τα επιστηµονικά δεδοµένα, καθώς στηρίζονται στα άµεσα παρατηρήσιµα στοιχεία. εν µπορούν να εξηγήσουν µε ποιο τρόπο και για ποιο λόγο γίνεται η αποσύνθεση. Μέθοδος διεξαγωγής της έρευνας Οι µαθητές έχουν κάποιες γνώσεις σχετικά µε το θέµα της ανακύκλωσης καθώς γίνεται και αναφορά κυρίως στα βιβλία της Γ και ηµοτικού. Η διεξαγωγή µια µικρής προέρευνας (συζήτηση -συνεντεύξεις µε µαθητές και δασκάλους από το 4 ο ηµοτικό Σχολείο Γέρακα) σχετικά µε τις γνώσεις των µαθητών για το θέµα της διαχείρισης απορριµµάτων και τις συναφείς έννοιες της µείωσης, της επαναχρησιµοποίησης και της ανακύκλωσης έφερε στην επιφάνεια τι γνωρίζουν ήδη οι µαθητές σχετικά µε τα παραπάνω. Οι µαθητές έχουν κάποιες γνώσεις σχετικά µε το θέµα της ανακύκλωσης και του διαχωρισµού των ανακυκλώσιµων υλικών. Επίσης γνωρίζουν πως χρειάζονται πολλά χρόνια για να «διαλυθούν» ορισµένα υλικά όπως το πλαστικό. Παρόλα αυτά δε γνωρίζουν πως τα πρώτα στάδια για τη διαχείριση απορριµµάτων είναι η µείωση και η επαναχρησιµοποίηση και δεν τα θεωρούν λύσεις στο πρόβληµα. Επίσης δεν έχουν επίγνωση του µεγέθους του προβλήµατος και δεν κατανοούν επαρκώς τις επιπτώσεις του. Τέλος το σηµαντικότερο είναι πως οι µαθητές δε θεωρούν τους εαυτούς τους συνυπεύθυνους για το πρόβληµα και δεν πιστεύουν πως είναι σηµαντικό να αλλάξουµε όλοι συνήθειες. Θεωρούν την επίδραση µεµονωµένων ατόµων ασήµαντη. Παράλληλα συµπληρώθηκε και ερωτηµατολόγιο από µαθητές όπου γινόταν καταγραφή των ηµερήσιων σκουπιδιών που υπάρχουν στα σπίτια τους, στο καλάθι της τάξης και στη διαδροµή (δρόµος, πάρκα, χωράφια) προς το σχολείο. Στόχος αυτής της καταγραφής ήταν να παρατηρήσουµε ποια είναι τα πιο συνηθισµένα πράγµατα που πετούν τα παιδιά ή που βλέπουν πεταµένα, έτσι ώστε να γίνει πιο στοχευµένη προσέγγιση από την πλευρά της υπερµεσικής µας εφαρµογής σε απορρίµµατα οικεία προς τα παιδιά. H ανάλυση των ερωτηµατολογίων µας έδειξε ποια είναι τα συνηθέστερα απορρίµµατα και στα τρία αυτά µέρη. Αναλυτικότερα το 85% των απορριµµάτων στο καλάθι της τάξης αποτελείται από υλικά όπως: πλαστικά µπουκάλια, χαρτιά, ξύσµατα µολυβιών, υπολείµµατα φρούτων και φαγητών, και συσκευασίες διάφορων τροφίµων, που µπορού είτε να

4 4 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ επαναχρησιµοποιηθούν, είτε να ανακυκλωθούν, είτε να γίνουν λίπασµα. Παρόµοια εικόνα παρουσιάζει και το καλάθι απορριµµάτων του σπιτιού, όπου το 70% των ηµερήσιων οικιακών απορριµµάτων µπορούν να επαναχρησιµοποιηθούν, να δοθούν ως δωρεά, να γίνουν λίπασµα και να ανακυκλωθούν. Τέλος το 65% των απορριµµάτων της διαδροµής των µαθητών προς το σχολειό (δρόµοι, πάρκα, χωράφια, πεζοδρόµια) είναι ανακυκλώσιµα υλικά όπως χαρτιά, διάφορές συσκευασίες και πλαστικές σακούλες. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ Υπόβαθρο χρηστών Σύµφωνα µε τον Piaget τα παιδιά ηλικίας ετών βρίσκονται στο στάδιο των τυπικών διεργασιών. Σε αυτό το στάδιο υπάρχει ικανότητα πρόβλεψης πέραν του παρόντος. Επιπλέον οι µαθητές σχηµατίζουν υποθέσεις και είναι σε θέση να εξετάσουν σφαιρικά ένα πρόβληµα. Αναπτύσσεται επιστηµονική σκέψη, διερεύνηση και εξαγωγή συµπερασµάτων (Nεοφύτου, 2006). Προσδοκώµενα αποτελέσµατα-διδακτικοί στόχοι Μέσα από την αλληλεπίδραση των µαθητών µε την εφαρµογή επιδιώκεται η επίτευξη των ακόλουθων στόχων: Να ευαισθητοποιηθούν οι µαθητές για την ποσότητα των στερεών αποβλήτων που παράγουν, για τα προβλήµατα που δηµιουργούνται σχετικά µε τη διαχείρισή τους και τις πιθανές λύσεις που µπορούν να υπάρξουν. Να εκδηλωθεί αυτό το ενδιαφέρον µέσα από συγκεκριµένους τύπους δράσης που απαιτούνται για την επίλυση του προβλήµατος στο περιβάλλον της σχολικής τάξης, του σπιτιού και της κοινότητας. Να συνδεθεί το πρόβληµα της διαχείρισης απορριµµάτων µε άλλα περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήµατα. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΠΛΟΗΓΗΣΗΣ Όπως αναφέρουν οι Philips & DiGiorgio (1997) στο Μακράκης (2000) υπάρχουν πέντε µέθοδοι πλοήγησης εκπαιδευτικών λογισµικών που χρησιµοποιούνται συνήθως είτε αυτοτελώς είτε σε συνδυασµό. Αυτές είναι:1) η γραµµική-σειριακή, 2) η ιεραρχική, 3) η µικτή-ιεραρχική, 4) η οµόκεντρη και 5) η υπερµεσική. Για την ανάπτυξη της υπερµεσικής µας εφαρµογής επιλέξαµε να δηµιουργήσουµε ένα ηµιδοµηµένο σχήµα διεπαφής. Ξεκινώντας από το όλο (διαχείριση απορριµµάτων) στη συνέχεια ο µαθητής έχει τη δυνατότητα να ασχοληθεί µε τα µέρη (µείωση - επαναχρησιµοποίηση - ανακύκλωση) για να οδηγηθεί και πάλι στη διαχείριση απορριµµάτων. Στο πλαίσιο αυτό δεν υπάρχει «αρχή» και «τέλος». Η διαδικασία της µάθησης µπορεί να ξεκινήσει από οποιοδήποτε σηµείο, χωρίς ο µαθητής να ξεφεύγει από τον αρχικό του στόχο. Χρησιµοποιώντας ένα συνδυασµό µεθόδων πλοήγησης (µικτή - ιεραρχική, υπερµεσική, οµόκεντρη) επιχειρούµε να ξεπεράσουµε τα µειονεκτήµατα της χρήσης µονάχα µίας µεθόδου πλοήγησης και να δηµιουργήσουµε ένα εποικοδοµιστικό περιβάλλον µάθησης. ΑΝΑΠΤΥΞΗ THΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Τεχνολογικά εργαλεία ανάπτυξης της εφαρµογής Η υπερµεσική εφαρµογή «εν το θες; Μην το πετάς!» αναπτύχθηκε στο Multimedia Builder, ένα συγγραφικό πακέτο ανοιχτού κατασκευαστικού λογισµικού κατάλληλου για την κατασκευή πολυµεσικού διδακτικού υλικού, στο οποίο ενσωµατώθηκαν: αρχεία κατασκευασµένα µε: α. το λογισµικό δηµιουργίας πολυµεσικών εφαρµογών Αdobe Flash, β. το λογισµικό εικονικής πραγµατικότητας (virtual reality) Ιmage Αrmada Professional, γ. το λογισµικό παρουσιάσεων Microsoft PowerPoint, δ. τη βάση δεδοµένων Μicrosoft Access, ε. το υπολογιστικό φύλλο Microsoft Excel, στ. το λογισµικό δηµιουργίας ψηφιακών παζλ Jigs@w Puzzle. Επίσης υπάρχει συνέργεια µε άλλες εφαρµογές σε επίπεδο λειτουργικότητας που θα χρησιµοποιηθούν από τους µαθητές: Microsoft Word & Εxcel, Zωγραφική των Windows, Poster Forge. Αξίζει τέλος να σηµειωθεί πως µολονότι η εφαρµογή µας έχει αναπτυχθεί σε offline µέσο (cd), εντούτοις πολλές δραστηριότητες της εφαρµογής µας έχουν διαδικτυακή συνδεσιµότητα. Η χρήση της υπερµεσικής εφαρµογής πραγµατοποιείται από οµάδες δύο ή περισσοτέρων ατόµων. Η υπερµεσική εφαρµογή αποτελείται από την εισαγωγή και τρεις θεµατικές ενότητες.

5 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 5 Εισαγωγή Αρχικά εµφανίζεται µια εικόνα µε τρία χέρια που συµβολίζουν τα τρία βήµατα αντιµετώπισης του προβλήµατος της διαχείρισης των απορριµµάτων. Στη συνέχεια γίνεται µία µουσική εισαγωγή στο θέµα. Ακούγεται το τραγούδι «Ο χορός της ανακύκλωσης» (απόσπασµα από το οµώνυµο θεατρικό, σε µουσική Χρήστου Σταµατίου - Μιχάλη Σκουρόπουλου και στίχους Άννας Αθανασιάδου) το οποίο παρουσιάζεται και οπτικοποιηµένο. Ακολουθεί το εισαγωγικό κοµµάτι της εφαρµογής, το οποίο στοχεύει στη γνωριµία και την εξοικείωση των µαθητών- χρηστών µε τους βασικούς ήρωες της υπερµεσικής εφαρµογής (το Μιχάλη, τον Επαµεινώνδα και την Άννα), καθώς και µε το πρόβληµα της διαχείρισης των απορριµµάτων. Η ιστορία µας ξεκινά στις 11 Σεπτεµβρίου, την ηµέρα έναρξης του σχολικού έτους. (Οι) τρεις φίλοι συναντιούνται ύστερα από τις διακοπές τους στο σχολείο. Μετά το σχόλασµα πηγαίνουν στο σηµείο που έπαιζαν συνήθως (παιχνιδοκρυψώνα). Όµως εκεί τους περιµένει µια δυσάρεστη έκπληξη. Ο χώρος είναι γεµάτος σκουπίδια και έτσι αποφασίζουν να καθαρίσουν την παιχνιδοκρυψώνα τους. Τότε ανακαλύπτουν και κάποια χρήσιµα πράγµατα ανάµεσα στα σκουπίδια, όπως ένα βιβλίο, µέσα στις σελίδες οποίου ανακαλύπτουν ένα γρίφο που καλούνται να επιλύσουν. Κεντρικό Μενού της εφαρµογής Μετά το τέλος της εισαγωγικής ιστορίας ο χρήστης εισέρχεται στην κεντρική οθόνη της εφαρµογής, όπου εµφανίζονται τα 3 κλειδιά. Κάνοντας κλικ στα κλειδιά ο χρήστης εισέρχεται στις τρεις βασικές ενότητες της εφαρµογής, όπου µέσα από αλληλεπιδραστικές δραστηριότητες θα επιχειρήσει να ανακαλύψει τα γράµµατα-συλλαβές που συνθέτουν τις λέξεις-κλειδιά (βλ.εικόνα 1). Εικόνα 1: Κεντρικό µενού της εφαρµογής. Κουµπιά πλοήγησης της εφαρµογής Ιδιαίτερα µας απασχόλησε η συνέπεια στο σχεδιασµό της υπερµεσικής εφαρµογής και η σταθερότητα, η οποία δε δηµιουργεί σύγχυση στο χρήστη. Γι αυτό το λόγο το µενού πλοήγησης βρίσκεται σε όλη τη διάρκεια της εφαρµογής στο πάνω µέρος της οθόνης. Επιπλέον προσδίδει συνοχή στην εφαρµογή καθώς τα κουµπιά που περιλαµβάνει είναι επιλεγµένα και τοποθετηµένα µε τέτοιο τρόπο ώστε να είναι εύχρηστα και κατανοητά. Εξάλλου ένα άρτιο λογισµικό οφείλει ως προς το τεχνικό του κοµµάτι να είναι φιλικό και εύκολο στη χρήση του (Ράπτης-Ράπτη, 2006). Τα χρώµατα της µπάρας την εναρµονίζουν πλήρως µε το υπόλοιπο λογισµικό (βλ. εικόνα 2). Εικόνα 2: Κουµπιά πλοήγησης. Βασικές ενότητες εφαρµογής Η εφαρµογή µας απαρτίζεται από τρεις γενικές ενότητες αντίστοιχες των τριών λέξεων κλειδιών που θα πρέπει να ανακαλύψει ο χρήστης. Αυτές είναι η Μείωση, η Επαναχρησιµοποίηση και η Ανακύκλωση. Τα ονόµατα των ενοτήτων δεν εµφανίζονται πουθενά µέσα στην εφαρµογή, αφού πρέπει να ανακαλυφθούν από το χρήστη, ωστόσο οι ήρωες βοηθοί του χρήστη σε κάθε ενότητα έχουν ονόµατα των οποίων η αρχική συλλαβή έχει το ίδιο άκουσµα µε αυτό των λέξεων- κλειδιών (Μιχάλης στη Μείωση, Επαµεινώνδας στην Επαναχρησιµοποίηση και Άννα στην Ανακύκλωση). Έτσι προσφέρεται τεχνηέντως µια επιπλέον βοήθεια στην προσπάθεια του χρήστη να ανακαλύψει τις λέξεις-κλειδιά.

6 6 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Ενότητα: Mείωση Όταν ο χρήστης εισέρχεται στην ενότητα της Μείωσης τον υποδέχεται ο Μιχάλης, ο οποίος και τον προτρέπει να δει µια ταινία µικρού µήκους (ταινία κινουµένων σχεδίων). Η ταινία παρουσιάζει το πρόβληµα της αύξησης του όγκου των απορριµµάτων συνέπεια της αλόγιστης παραγωγής τους - και κλείνει µε τη φράση «εν το θες; Μην το πετάς!», η οποία και επιλέχθηκε και ως τίτλος της εφαρµογής. Στη συνέχεια ο χρήστης µεταφέρεται ξανά στην αρχική οθόνη της γειτονιάς (βλ. εικόνα 3) µε τα σπίτια, που τον εισάγουν σε δραστηριότητες, µέσα από τις οποίες θα προσπαθήσει να ανακαλύψει τη λέξη-κλειδί Μείωση. Σε αυτή την ενότητα υπάρχουν τρεις δραστηριότητες. Εικόνα 3:Ενότητα Μείωση ραστηριότητα «Πάµε για ψώνια» Σε αυτή τη δραστηριότητα ο χρήστης καλείται να πάει για ψώνια και να κάνει καταναλωτικές επιλογές µε γνώµονα τη µείωση των απορριµµάτων και των συσκευασιών. Οι επιλογές του χρήστη γίνονται βάσει 8 κανόνων για έξυπνες αγορές, επί 8 ζευγών οµοειδών προϊόντων τα οποία έχουν επιλεχθεί έτσι ώστε κάθε ζεύγος να αντιστοιχεί και σε έναν κανόνα. Τα προϊόντα που καλείται ο µαθητής να αγοράσει εµφανίζονται σε µια λίστα (βλ. εικόνα 4). Επιλέξαµε να εµφανίζεται η λίστα για τους παρακάτω λόγους: α) Η δραστηριότητα γίνεται πιο ρεαλιστική, καθώς όταν πηγαίνουµε στο σουπερµάρκετ έχουµε συνήθως µια λίστα των προϊόντων που θέλουµε να αγοράσουµε, β) ο χρήστης πρέπει να γνωρίζει εκ των προτέρων τι πρέπει να αγοράσει και γ) να µπορεί να παρακολουθεί την εξέλιξη της δραστηριότητας βλέποντας ποια από τα προϊόντα της λίστας έχει ήδη επιλέξει (µε την εµφάνιση µιας χαρακτηριστικής ένδειξης δίπλα από αυτά στη λίστα). Εικόνα 4: ραστηριότητα «Πάµε για ψώνια» ραστηριότητα «Σκουπιδοηµερολόγιο» Γίνεται καταγραφή και σύγκριση δεδοµένων που αφορούν την ποσότητα απορριµµάτων που ο µαθητής παράγει στο σπίτι και στο σχολείο (οικιακά και σχολικά απορρίµµατα) πριν και µετά από σχέδιο δράσης για µείωσή τους. Το σχέδιο δράσης για τη µείωσή τους αναπτύσσεται µέσα από τις υπόλοιπες δραστηριότητες της ενότητας της Μείωσης. ραστηριότητα «Σκουπίδια ένα αυξανόµενο πρόβληµα: Πρόληψη (Μείωση και Ευρωπαϊκή Ένωση)» Αρχικά οι χρήστες ενηµερώνονται µέσω της προβολής µιας ταινίας animation για την ιστορία και τις χώρες-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη συνέχεια οδηγούνται στην ενότητα Σκουπίδια: ένα αυξανόµενο πρόβληµα του δικτυακό τόπου Περιβάλλον για Ευρωπαίους νεαρής ηλικίας, και πιο συγκεκριµένα στην υποενότητα

7 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 7 Πρόληψη. Εκεί πληροφορούνται για το τι έχει κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση, και τι κάνει τώρα, για να συνεισφέρει στην ελάττωση των ποσοτήτων σκουπιδιών που παράγονται κάθε χρόνο και για το τι µπορούν να κάνουν οι ίδιοι για να µειώσουν την ποσότητα απορριµµάτων που παράγουν. Βάσει αυτών των πληροφοριών ζητείται από τους χρήστες να σχεδιάσουν ένα δικό τους σχέδιο δράσης µε σκοπό τη µείωση των απορριµµάτων. Ενότητα: Επαναχρησιµοποίηση Όταν ο χρήστης εισέρχεται στην ενότητα της Επαναχρησιµοποίησης τον υποδέχεται ο Επαµεινώνδας, ο οποίος και τον παρακινεί να δει µια ταινία µικρού µήκους (ταινία animation). Η ταινία έχει ως θέµα την επαναχρησιµοποίηση µια πλαστικής σακούλας µέσα από µια ιστορία- και κλείνει παρακινώντας το χρήστη να κάνει κλικ πάνω της για να ανακαλύψει τρία µυστικά που θα τον οδηγήσουν στην ανακάλυψη της λέξης-κλειδί µέσα από τις παρακάτω δραστηριότητες. ραστηριότητα «Εικονική πινακοθήκη» Ο χρήστης εισέρχεται σε µια τρισδιάστατη εικονική πινακοθήκη, όπου βλέπει διάφορα έργα τέχνης και κατασκευές µε επαναχρησιµοποίηση αντικειµένων και υλικών (βλ. εικόνα 5). Στη συνέχεια ο χρήστης καλείται να φτιάξει και ο ίδιος µια ανάλογη δηµιουργία, να τη φωτογραφίσει και να τη στείλει στον εκπαιδευτικό για να την αναρτήσει στην υπάρχουσα πινακοθήκη. Σε κάθε εικόνα της πινακοθήκης υπάρχει ηχητική επεξήγηση που αναφέρει τον τίτλο του έργου, τα υλικά κατασκευής και τον καλλιτέχνη. Tα έργα που υπάρχουν στην πινακοθήκη φωτογραφήθηκαν στην έκθεση Περιβάλλον - ράση 2008, Άνθρωπος - Φύση Πόλη που διοργανώθηκε από το ΥΠ.Ε.ΧΩ. Ε. Εικόνα 5: ραστηριότητα «Εικονική Πινακοθήκη» ραστηριότητα «Τι κάνουµε τις µπαταρίες όταν τελειώσουν;» Μέσω αυτής της δραστηριότητας ο χρήστης ενηµερώνεται για τις επιπτώσεις που έχει στο περιβάλλον η απόρριψη των χρησιµοποιηµένων µπαταριών και τις δυνατότητες που υπάρχουν για την επαναχρησιµοποίηση των µπαταριών (χρήση επαναφορτιζόµενων µπαταριών). Στη συνέχεια οι χρήστες καλούνται να αναλάβουν δράση δηµιουργώντας µια αφίσα µέσω της οποίας θα ενηµερώνουν τον κοινωνικό τους περίγυρο (συµµαθητές, φίλοι, οικογένεια) για το θέµα της διαχείρισηςεπαναχρησιµοποίησης των µπαταριών. Προτείνεται η χρήση δύο απλών προγραµµάτων, της Ζωγραφικής των Windows και του Poster Forge. ραστηριότητα «Xρησιµοποίησε ξανά και δηµιούργησε» ίνονται εναλλακτικές προτάσεις µε αναλυτικές οδηγίες για δηµιουργία πραγµάτων µε την επαναχρησιµοποίηση αντικειµένων που υπάρχουν στο σπίτι των µαθητών. Οι χρήστες παροτρύνονται να εφαρµόσουν κάποια από τις παρουσιαζόµενες προτάσεις κατασκευάζοντας και αυτοί κάτι µόνοι τους ή µε την οµάδα τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη. Ενότητα: Ανακύκλωση Όταν ο χρήστης εισέρχεται στην ενότητα της Ανακύκλωσης τον υποδέχεται η Άννα, η οποία και τον παρακινεί να δει µια ταινία µικρού µήκους (ταινία κινουµένων σχεδίων), που αναφέρεται στις δυνατότητες ανακύκλωσης ενός µεταλλικού κουτιού. Στη συνέχεια ο χρήστης µεταφέρεται ξανά στην αρχική σκηνή της ταινίας (σωρός από κουτάκια) και καλείται να κάνει κλικ σε κάθε ένα κουτάκι για να οδηγηθεί σε δραστηριότητες, που µε τη σειρά τους θα τον οδηγήσουν στην ανακάλυψη της λέξηςκλειδί. ραστηριότητα «Ξεχώρισε τα απορρίµµατα» ραστηριότητα διαλογής απορριµµάτων. Ο χρήστης καλείται να βοηθήσει τους ήρωες της εφαρµογής να καθαρίσουν το χώρο όπου παίζουν (παιχνιδοκρυψώνα), σέρνοντας και αφήνοντας τα διάφορα

8 8 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ απορρίµµατα σε µια από τις ακόλουθες επιλογές: µπλε κάδος ανακύκλωσης, κιβώτιο επαναχρησιµοποίησης, σάκος δωρεών, κάδος κοµποστοποίησης και κάδος οικιακών απορριµµάτων. Σε περίπτωση εσφαλµένης επιλογής δίνεται η δυνατότητα στο χρήστη να προσπαθήσει ξανά. Στο τέλος της δραστηριότητας γίνεται προτροπή για υιοθέτηση ενός χώρου από µια σχολική τάξη και τον καθαρισµό αυτού(βλ. εικόνα 6). Εικόνα 6: ραστηριότητα «Ξεχώρισε τα απορρίµµατα» ραστηριότητα «Ανασύνθεση εικόνας: Το σύµβολο της ανακύκλωσης" Ο χρήστης καλείται να κατασκευάσει ένα παζλ µε το σύµβολο της ανακύκλωσης. Στο λεξικό της εφαρµογής παρέχονται πληροφορίες για το σύµβολο της ανακύκλωσης, τον κύκλο του Möbius. ραστηριότητα «Eπιστολή στο ήµαρχο» Οι χρήστες καλούνται να φτιάξουν µια επιστολή προς το ήµαρχο για τυχόν προβλήµατα σχετικά µε τα απορρίµµατα που υπάρχουν στο ήµο ή στη γειτονιά τους. ίνονται παραδείγµατα από πραγµατικές επιστολές τάξεων δύο σχολείων (1 ο ηµοτικό Σχολείο Πανοράµατος Θεσσαλονίκης και 4 ο ηµοτικό Σχολείο Ερµούπολης Σύρου) και παρέχεται µέσω υπερσύνδεσης µε το ιαδίκτυο η δυνατότητα αναζήτησης των στοιχείων όλων των δήµων. ραστηριότητα «Σκουπίδια ένα αυξανόµενο πρόβληµα: Ανακύκλωση (Ανακύκλωση και Ευρωπαϊκή Ένωση)» Οι χρήστες οδηγούνται στην ενότητα Σκουπίδια: ένα αυξανόµενο πρόβληµα του δικτυακού τόπου Περιβάλλον για Ευρωπαίους νεαρής ηλικίας, και πιο συγκεκριµένα στην υποενότητα Ανακύκλωση. Εκεί πληροφορούνται για το τι έχει κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση, και τι κάνει τώρα, για να συνεισφέρει στην ανακύκλωση των απορριµµάτων που παράγονται κάθε χρόνο και τι µπορούν να κάνουν οι ίδιοι, για να ανακυκλώσουν τα απορρίµµατα που παράγουν. Βάσει αυτών των πληροφοριών ζητείται από τους χρήστες να σχεδιάσουν ένα δικό τους σχέδιο δράσης µε σκοπό την ανακύκλωση των απορριµµάτων. ραστηριότητα «Oικολογικό αποτύπωµα» Ο χρήστης καλείται να υπολογίσει το οικολογικό του αποτύπωµα, συµπληρώνοντας ένα ερωτηµατολόγιο. Στο ερωτηµατολόγιο υπάρχουν δύο κατηγορίες ερωτήσεων που διερευνούν τις απόψεις και τις ενέργειες του χρήστη όσον αφορά το περιβάλλον και ιδιαίτερα το πρόβληµα της διαχείρισης των απορριµµάτων. Ι ΑΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΕΡΜΕΣΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Κατά το σχολικό έτος και στο πλαίσιο του µαθήµατος της Ευέλικτης ζώνης της Ε τάξης του 4 ου ηµοτικού Σχολείου Βριλησσίων µε θέµα «Ανανεώσιµες πηγές ενέργειας - Ανακύκλωση» εντάχθηκε και η διδακτική και παιδαγωγική αξιοποίηση της υπερµεσικής εφαρµογής «εν το θες; Μην το Πετάς!». Πιο συγκεκριµένα η εφαρµογή χρησιµοποιήθηκε ως µέσο εµπέδωσης και εργαλείο ανατροφοδότησης των µαθητών ύστερα από µια σειρά δραστηριοτήτων που προηγήθηκαν σχετικά µε την έννοια της διαχείρισης των απορριµµάτων Στο πλαίσιο της ευέλικτης ζώνης οι µαθητές ασχολήθηκαν µε το πρόβληµα της διαχείρισης των απορριµµάτων ένα ολόκληρο διδακτικό έτος. Ειδικότερα η ενασχόληση µε το λογισµικό διήρκησε περίπου ένα µήνα. Οι µαθητές πλοηγήθηκαν στο λογισµικό οµαδικά µε τη βοήθεια του διαδραστικού πίνακα που υπήρχε στην τάξη. Αρχικά έγινε γνωριµία µε τους ήρωες και εξοικείωση των µαθητών - χρηστών µε το περιβάλλον της υπερµεσικής εφαρµογής. Στη συνέχεια ασχολήθηκαν µε τις ενότητες

9 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 9 της εφαρµογής ξεκινώντας από τη Μείωση, συνεχίζοντας µε την Επαναχρησιµοποίηση και τελειώνοντας µε την Ανακύκλωση. Εκπόνησαν σχεδόν όλες τις δραστηριότητες, προσαρµόζοντάς τες κάθε φορά στις δυνατότητες της τάξης. Κατά τη διάρκεια της χρήσης της εφαρµογής αλλά και µετά την ολοκλήρωση αυτού παρήχθησαν αρκετά έργα. Αναλυτικότερα, δηµιούργησαν παρουσίαση (χρησιµοποιώντας το λογισµικό παρουσιάσεων Μicrosoft Powerpoint) για τους συµµαθητές και τους γονείς τους, ίδρυσαν το µουσείο «σκουπιδιών» του σχολείου, κατασκεύασαν παιχνίδια από απορρίµµατα και έκαναν πράξη στην καθηµερινότητά τους στο σχολείο και στο σπίτι τη µείωση αλλά και το διαχωρισµό των απορριµµάτων σε επαναχρησιµοποιήσιµα, ανακυκλώσιµα και µη. Ακόµη συνδέθηκε το πρόβληµα της διαχείρισης των απορριµµάτων µε άλλα περιβαλλοντικά προβλήµατα όπως η εξοικονόµηση ενέργειας και προωθήθηκαν στην τάξη συζητήσεις και προβληµατισµοί που σχετίζονται µε σηµαντικά και επίκαιρα κοινωνικά ζητήµατα όπως η ενηµέρωση και η κριτική στάση του µαθητή-καταναλωτή. Πιστεύουµε πως η ύπαρξη θετικού κλίµατος συνεργασίας στην τάξη κατά τη διάρκεια της διδακτικής παρέµβασης βοήθησε τους µαθητές να έχουν καλύτερα µαθησιακά αποτελέσµατα. Οι µαθητές δεν έγιναν παθητικοί δέκτες πληροφοριών γύρω από το θέµα της διαχείρισης των απορριµµάτων. Αντιθέτως επιχειρήθηκε µέσω της ενεργητικής συµµετοχής τους η αναδόµηση των ιδεών τους γύρω από αυτό το φαινόµενο, όπως αυτές αποτυπώθηκαν µέσα από την αρχική συζήτηση και το «δέντρο» των προσδοκιών που είχαν αρχικά κατασκευάσει. Επιπλέον η χρήση της υπερµεσικής εφαρµογής συνέβαλε θετικά στην επίτευξη των διδακτικών και µαθησιακών στόχων που είχαµε θέσει. Οι µαθητές ευαισθητοποιήθηκαν για την ποσότητα των στερεών απορριµµάτων που παράγουν µέσω του οικολογικού τους αποτυπώµατος. Ενηµερώθηκαν για τα προβλήµατα που δηµιουργούνται σχετικά µε τη διαχείριση των απορριµµάτων και για όλες τις πιθανές λύσεις που µπορούν να υπάρξουν. Επιπρόσθετα στο πλαίσιο της ενεργητικής τους συµµετοχής εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους µέσα από συγκεκριµένους τύπους δράσης στο περιβάλλον της σχολικής τάξης, του σπιτιού και της κοινότητας. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στο πλαίσιο της εφαρµογής των ΤΠΕ (Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας) στα προγράµµατα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο ηµοτικό Σχολείο, διαλέξαµε να αναπτύξουµε την υπερµεσική εφαρµογή «εν το θες; Μην το πετάς!» µε θέµα τη διαχείριση των απορριµµάτων για µια βιώσιµη ανάπτυξη. Στη συνέχεια επιχειρήσαµε να αξιοποιήσουµε διδακτικά την παραπάνω εφαρµογή και να καταγράψουµε το βαθµό επίτευξης των αρχικών µας στόχων. Πιστεύουµε πως στο πλαίσιο µιας στοχευµένης παρέµβασής η υπερµεσική µας εφαρµογή συνέβαλε σηµαντικά στην ευαισθητοποίηση των µαθητών ως προς α)την ποσότητα των στερεών αποβλήτων που παράγουν, β) τα προβλήµατα που δηµιουργούνται σχετικά µε τη διαχείρισή τους και γ) τις πιθανές λύσεις που µπορούν να υπάρξουν. Επιπλέον, µέσα από συγκεκριµένες δραστηριότητες έγινε προσπάθεια για µετατόπιση του κέντρου του ενδιαφέροντος των µαθητών από την «Ανακύκλωση» στο τρίπτυχο «Μείωση Επαναχρησιµοποίηση - Ανακύκλωση» µε πρώτη και σηµαντικότερη τη δράση της Μείωσης. Τέλος η εµπλοκή των µαθητών σε οµαδικές δραστηριότητες και αυθεντικά περιβάλλοντα µάθησης ευελπιστούµε πως συνέβαλε στη δηµιουργία υπεύθυνων και περιβαλλοντικά ευαισθητοποιηµένων µαθητών πολιτών. ΑΝΑΦΟΡΕΣ 1. Γκρίτσης, Φ. & Κότσαρη, Μ. (2004) Η προσέγγιση της έννοιας της αποσύνθεσης από παιδιά προσχολικής ηλικίας, ιδασκαλία των Φυσικών Επιστηµών, 7, Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2006). Περιβάλλον για Ευρωπαίους νεαρής ηλικίας. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2011 από τη διεύθυνση 3. Κοσκινάς. Κ., (2000). Περιβάλλον και αναβάθµιση ζωής. Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις του περιβάλλοντος, Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. 4. Κωστούλα-Μακράκη, Ν. & Μακράκης, Β.Γ. (2006). ιαπολιτισµικότητα και Εκπαίδευση για ένα Βιώσιµο Μέλλον. E-Media. Ψηφιακό Κέντρο Εκπαιδευτικών Μέσων Πανεπιστηµίου Κρήτης.

10 10 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ 5. Μακράκης Β.Γ., (2000). Υπερµέσα στην Εκπαίδευση. Μια Κοινωνικο- Εποικοδοµιστική Προσέγγιση, Αθήνα: Μεταίχµιο. 6. Νεοφύτου, Λ., (2006). Σύγχρονες ψυχολογικές θεωρίες κατά τη σχολική ηλικία: Συνοπτικός πίνακας. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2011 από τη διεύθυνση: http//epaweb.soe.ucy.ac.cy/courses/epa220/index_files/simeioseis%20pdf/check%20list %20THEORIES%20MATRIX.pdf 7. Ράπτης, Α., & Ράπτη, Α. (2006). Μάθηση και διδασκαλία στην εποχή της πληροφορίας, ολική προσέγγιση, τ.: Α, Αθήνα: Εκδόσεις Αρ. Ράπτης. 8. Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. (2009). Εναλλακτική διαχείριση συσκευασιών και άλλων προϊόντων. Ανακτήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2011 από τη διεύθυνση: 9. Baker, R. (1994).Teaching science in primary schools. What knowledge do teachers need? Research in Science Education, 24, (31-40). 10. Environmental Terminology and Discovery Service (ETDS) Glossary.(χ.η.) European Enviromental Agency. Ανακτήθηκε στις 7 Iανουαρίου 2011 από τη διεύθυνση Gratton, M.A. (2007). Sustainability is an attitude, says new coordinator. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2011 από τη διεύθυνση Μezirow, J., (1990). Fostering Critical Reflection in Adulthood: A Guide to Transformative and Emancipatory Learning. San Fransisco: Jossey-Bass. 13. Paraskevopoulos, S., Padeliadu, S., & Zafiropoulos, K. (1998). Environmental knowledge of elementary school students in Greece. Journal of Environmental Education, 29(3),