Διατηρήσιμη (Αειφορική) Ανάπτυξη (Δ.Α)

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Διατηρήσιμη (Αειφορική) Ανάπτυξη (Δ.Α)"

Χρύσηίς Ερατώ Λιάπης
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Διατηρήσιμη (Αειφορική) Ανάπτυξη (Δ.Α) Η αναζήτηση της έννοιας και της μέτρησης της διατηρήσιμης ανάπτυξης επαναδιατυπώνει με άλλους όρους και διευρύνει τον προβληματισμό αναφορικά με τη στενότητα των φ.π. Υπάρχουν άπειροι ορισμοί στη βιβλιογραφία αλλά ο πιο γνωστός είναι αυτός της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (Brunland Report, 1987): Διατηρήσιμη ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη η οποία ικανοποιεί τις ανάγκες της σημερινής γενιάς χωρίς να υποθηκεύει την ικανότητα των μελλοντικών γενιών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Τι σημαίνει λοιπόν δ.α.; Πως καθορίζονται οι ανάγκες ; Πως εφαρμόζεται ; Για την οικονομική επιστήμη φαίνεται ότι υπάρχει ομοφωνία σχετικά με το περιεχόμενο της έννοιας διατηρήσιμη ανάπτυξη. Αυτή εκφράζεται με την απαίτηση ενός μη φθίνοντος επιπέδου ευημερίας στο χρόνο. Επομένως, η επίκληση της δ.α. αποτελεί αίτημα ισότητας μεταξύ των τωρινών και των μελλοντικών γενιών. Γενικά οι περισσότεροι ορισμοί της δ.α. μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο κατηγορίες: 1) Τελεολογικοί (outcome based): όταν αναφέρονται στο αποτέλεσμα π.χ. σταθερή ευημερία στη διάρκεια του χρόνου εφόσον η κατά κεφαλή κατανάλωση δεν ελαττώνεται στο χρόνο. Παραδοχή: η ευημερία προσεγγίζεται με την κατανάλωση. 2) Διαδικαστικοί (means based): όταν αναφέρονται στο πως θα επιτευχθεί η δ.α. εφόσον διατηρηθεί σταθερό το συνολικό κεφάλαιο ώστε οι μελλοντικές γενιές να καθορίσουν τη δική τους ευημερία. Κανόνας του Hartwick: Ένα μη φθίνον επίπεδο κατανάλωσης προϋποθέτει την επανεπένδυση της προσόδου στενότητας από μη ανανεώσιμους φ.π. 80

2 Ο Solow έχει δείξει ότι ο κανόνας του Hartwick ουσιαστικά σημαίνει ότι το συνολικό κεφάλαιο πρέπει να παραμένει σταθερό. Αυτό έχει επικρατήσει στη βιβλιογραφία ως ο κανόνας των Hartwick & Solow. Από τι αποτελείται το συνολικό κεφάλαιο μιας οικονομίας; Μια αδρή ταξινόμηση του περιλαμβάνει τα παρακάτω είδη: 1) Φυσικό κεφάλαιο, ( ), το οποίο αναφέρεται στην ικανότητα του περιβάλλοντος να παρέχει αγαθά και υπηρεσίες στον ανθρώπινο πληθυσμό. Συγκεκριμένα αυτό περιλαμβάνει τα: Τη φέρουσα, ή αφομοιωτική, ικανότητα των περιβαλλοντικών μέσων (environmental media), υδάτινοι πόροι, αέρας και γη, να διασπούν και να αφομοιώνουν τα απόβλητα της ανθρώπινης δραστηριότητας χωρίς να αλλάζουν οι φυσικο-χημικές ιδιότητες των μέσων αυτών. Την ικανότητα των μέσων να υποστηρίζουν τη ζωή, προσφορά οξυγόνου, απορρόφηση των υπεριωδών ακτινοβολιών, κύκλος του νερού, γονιμότητα του εδάφους κλπ. Βιοποικιλότητα 2) Ανθρώπινο Κεφάλαιο, (K Α ) το οποίο αναφέρεται στο σύνολο της συσσωρευμένης γνώσης και επιδεξιοτήτων του ανθρωπίνου γένους. 3) Κεφάλαιο ανθρώπινης προέλευσης (κατασκευής), ( K ΑΠ ) το οποίο αναφέρεται στη συμβατική έννοια του κεφαλαίου (μηχανικός εξοπλισμός, κτήρια, υποδομές). Ο Δείκτης Διατηρήσιμης Ανάπτυξης των Pearce & Atkinson (Pam) Σύμφωνα με την προηγούμενη διάκριση του κεφαλαίου μπορούμε να εκφράσουμε τον κανόνα των Hartwick & Solow ως: d K d K i 0 ( + + ) Φ KΑΠ K A 0 (0.1) γνωρίζουμε ότι η μεταβολή του κεφαλαίου ισούται με τη διαφορά μεταξύ αποταμίευσης και απόσβεσης, δηλαδή () δ K() t Έτσι η (0.2) γράφεται ως: dk S t, S : αποταμίευση και δ : συντελεστής απόσβεσης. 81

3 () δ ( ) δ ( ) K ( t) 0 δ ΑΠ ΑΠ 15: Αειφορική Ανάπτυξη S t K t K t (0.2) Φ Φ Α Α Κάνουμε την παραδοχή ότι το ανθρώπινο κεφάλαιο δεν απαξιώνεται, δηλαδή δ = 0, και διαιρώντας την (0.2) με το εισόδημα, Y, έχουμε ότι: S δ K δ K Φ Φ ΑΠ ΑΠ 0 (0.3) Y Y Y Η σχέση (0.3) είναι γνωστή ως ο δείκτης διατηρήσιμης ανάπτυξης των Pearce & Atkinson (PAM), η οποία μας δίνει την απαραίτητη προϋπόθεση για να διατηρηθεί το συνολικό κεφάλαιο αναπαλλοτρίωτο. Αυτό συμβαίνει όταν η αποταμίευση πρέπει να επενδύεται για να καλύψει την φθορά του φυσικού κεφαλαίου και του κεφαλαίου ανθρώπινης προέλευσης. A Παρόμοια λογική εφαρμόζεται και στη διόρθωση των πράσινων ισολογισμών ( Green Accounting ). Αφαιρείται από το ΑΕΠ το δ Φ, το οποίο μας δίνει το διατηρήσιμο κατ Hicks ΑΕΠ. Το ΑΕΠ κατά Hicks: ορίζεται ως το μέγιστο ΑΕΠ που μπορεί να καταναλωθεί σε οποιαδήποτε περίοδο χωρίς να μειωθεί η δυνατότητα μελλοντικής κατανάλωσης λόγω μείωσης του κεφαλαίου. Το δ Φ περιλαμβάνει τόσο την εξάντληση των φ.π. όσο και την υποβάθμιση τους. Επειδή είναι προβληματικοί σχεδόν όλοι οι διαθέσιμοι τρόποι εκτίμησης και της εξάντλησης αλλά και της υποβάθμισης, τα Ηνωμένα έθνη χρησιμοποιούν ως δ Φ το κόστος επαναφοράς της ποιότητας του περιβάλλοντος στο επίπεδο που επικρατούσε σε κάποιο χρόνο αναφοράς. Ποια είναι η σχέση του PAM και των διαφόρων εκδοχών της διατηρήσιμης ανάπτυξης; 1) Πολύ ασθενής διατηρήσιμη ανάπτυξη. Προϋπόθεση: Το συνολικό απόθεμα κεφαλαίου μιας οικονομίας πρέπει να παραμείνει σταθερό. Η πολύ ασθενής διατηρήσιμη ανάπτυξη χαρακτηρίζει την παραδοσιακή νεοκλασική θεωρία της οικονομικής ανάπτυξης, η οποία ουσιαστικά βασίζεται στην παραδοχή της τέλειας υποκατάστασης μεταξύ των διαφόρων μορφών κεφαλαίου. Αλγεβρικά δίνεται από τη σχέση: S δ K + δ K (0.4) Φ Φ ΑΠ ΑΠ 82

4 2) Ασθενής διατηρήσιμη ανάπτυξη (Σχολή του Λονδίνου). Αμφισβητείται η υπόθεση της τέλειας υποκατάστασης μεταξύ των διαφόρων μορφών κεφαλαίου, και εισάγεται η έννοια του φυσικού κεφαλαίου κρίσιμης σημασίας (critical natural capital). To φυσικό κεφαλαίο κρίσιμης σημασίας αντιστοιχεί στο ανώτατο όριο της φέρουσας ικανότητας της φύσης και στο κατώτατο όριο φ.π. που θεωρούνται απαραίτητα για να διατηρηθεί η ζωή στον πλανήτη. Αν συμβολίσουμε το φυσικό κεφαλαίο κρίσιμης σημασίας με c, τότε μπορούμε να εκφράσουμε το συνολικό φυσικό κεφάλαιο ως το άθροισμα του c, και του φυσικού κεφαλαίου που επιδέχεται υποκατάσταση, s, δηλαδή να προσαρμόσουμε τον δείκτη (PAM) ως εξής: K s s S δ K + δ K Φ Φ ΑΠ ΑΠ K c s Φ Φ Φ + K. Έτσι λοιπόν μπορούμε (0.5) 3) Ισχυρή διατηρήσιμη ανάπτυξη (Ecological Economics) Το φυσικό κεφάλαιο σύμφωνα με αυτή την εκδοχή πρέπει να παραμείνει σταθερό, εφόσον αμφισβητείται η δυνατότητα υποκατάστασης μεταξύ φυσικού κεφαλαίου και κεφαλαίου ανθρώπινης προέλευσης. Έτσι ο δείκτης (PAM) έχει την παρακάτω μορφή: S K (0.6) δ ΑΠ ΑΠ 4) Πολύ Ισχυρή διατηρήσιμη ανάπτυξη (Herman Daly). Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή η δ.α. χαρακτηρίζεται από ένα σταθερό πληθυσμό και από δεδομένο πλούτο, δηλαδή πρέπει να υπάρχει μηδενικός ρυθμός αύξησης της οικονομίας (steady-state economy or zero growth). Συνήθως η διατήρηση του φυσικού κεφαλαίου μιας οικονομίας σε σταθερά επίπεδα δεν συνεπάγεται αναγκαστικά και μηδενικό ρυθμό αύξησης.(γιατί; τεχνολογική πρόοδος και εξοικονόμηση πόρων). Έτσι λοιπόν δεν αρκεί η σχέση (0.6) για την επίτευξη της πολύ ισχυρής διατηρήσιμης ανάπτυξης, αλλά απαιτούνται μια σειρά από ριζικές αλλαγές. Οι κυριότερες από αυτές είναι: Σταθεροποίηση του πληθυσμού με ένα σύστημα μεταβιβάσιμων αδειών γέννησης ανά άτομο. Σύστημα αναδιανομής του εισοδήματος για να αποφευχθούν κοινωνικές εντάσεις. Θεσμοθέτηση ανώτατου και κατώτατου εισοδήματος για να αποφευχθούν οι ανισότητες (συντελεστής φορολογίας 100% όταν αυτό ξεπεράσει το ανώτατο όριο). 83

5 Αειφορική Ανάπτυξη και Ανθρωποκεντρισμός: Ένα σύντομο σχόλιο. 15: Αειφορική Ανάπτυξη Η οικονομική επιστήμη από τη φύση της εστιάζει στις ανθρώπινες ανάγκες. Το κύριο θέμα της είναι πως θα χρησιμοποιηθούν οι διαθέσιμοι πόροι.ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη ευημερία. Τα οικονομικά του περιβάλλοντος δεν διαφοροποιούνται αναφορικά με αυτό τον στόχο αλλά προσπαθούν να συνυπολογίσουν τη περιβαλλοντική διάσταση στον οικονομικό λογισμό. Αυτό σημαίνει ότι ο συντονισμός των παραγωγικών δραστηριοτήτων πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και τη ενδεχόμενη βλάβη που αυτές οι δραστηριότητες επιφέρουν στο κοινωνικό σύνολο. Η έμφαση των οικονομικών του περιβάλλοντος είναι αφενός στο να εσωτερικεύσουν τις αρνητικές επιδράσεις της παραγωγικής δραστηριότητας στο περιβάλλον και αφετέρου να τιμολογήσουν περιβαλλοντικά αγαθά στις περιπτώσεις εκείνες που δεν υπάρχουν οι αντίστοιχες αγορές. Με άλλα λόγια υπάρχει ένας εγγενής ανθρωποκεντρισμός στον πυρήνα των οικονομικών του περιβάλλοντος. Η κουβέντα για τον προσδιορισμό και την μέτρηση της διατηρήσιμης ανάπτυξης μπορεί κάλλιστα να περιλαμβάνει και διαφορετικές αφετηρίες και ηθικές στάσεις. Ο οικοκεντρισμός, για παράδειγμα, θέτει σε αμφισβήτηση την κυριαρχία του ανθρώπου στη φύση και εισάγει το ζήτημα των δικαιωμάτων των ζώων (τι ορίζεται ως ζωντανός οργανισμός; ιοί, βακτήρια). 84

Σχετικά έγγραφα

3/22/10. Εισαγωγή. Δυναµική αποτελεσµατικότητα και διατηρήσιµη ανάπτυξη. Στόχοι. Στόχοι. Ένα υπόδειγµα δύο περιόδων

3/22/10. Εισαγωγή. Δυναµική αποτελεσµατικότητα και διατηρήσιµη ανάπτυξη. Στόχοι. Στόχοι. Ένα υπόδειγµα δύο περιόδων Δυναµική αποτελεσµατικότητα και διατηρήσιµη ανάπτυξη Εισαγωγή Θα δούµε πώς αντιµετωπίζουµε τις µελλοντικές γενεές και ειδικότερα Η σηµασία της ισότητας στις διαχρονικές Η συµβατότητα ισότητας και αποτελεσµατικότητας