SMP ( KHAS ) FAKULTI PENDIDIKAN DAN BAHASA

Transcript

1 SMP ( KHAS ) FAKULTI PENDIDIKAN DAN BAHASA SEMESTER MEI 2012 / MAY 2012 KOD KURSUS : HBML 1203 PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU NO. MATRIKULASI : NO. KAD PENGNEALAN : NO. TELEFON : E-MEL : zailaniosman@ymail.com Zack5025@gmail.com PUSAT PEMBELAJARAN : TERENGGANU LEARNING CENTRE OUM d/a UITM K.TERENGGANU 1

2 ISI KANDUNGAN BIL 1.0 A B C D PERKARA MUKA SURAT PENGENALAN 3-4 Definisi Fonologi, Fonetik,Bahasa Dan Bunyi. 4 Alat-alat sebutan Penggolongan Bunyi Bahasa Melayu Bunyi Bahasa dan Bunyi Bukan Bahasa. 5-7 PERBEZAAN BUNYI BERSUARA DAN TIDAK BERSUARA BAHASA MELAYU PENGHASILAN BUNYI-BUNYI KONSONAN DAN VOKAL BAHASA MELAYU PERBEZAAN ANTARA FONEM DAN ALOFON BAHASA MELAYU CIRI-CIRI SUPRASEGMENTAL BAHASA MELAYU KEPENTINGAN SURASEGMENTAL DALAM PENGAJARAN KEMAHIRAN LISAN KESIMPULAN BIBLIOGRAFI PENGHARGAAN 33 BORANG PERAKUAN TUGAS 34 LAMPIRAN

3 1.0 PENGENALAN ZAILANI BIN OSMAN Bidang fonologi ialah satu bidang ilmu yang mengkaji tentang sistem bunyi yang dituturkan atau diucapkankan oleh setiap manusia.oleh itu setiap bunyi bahasa yang diucapkan atau dituturkan haruslah bermakna dan boleh pula difahami oleh kedua-dua belah pihak yang mengucapkan atau menuturkanya.bidang fonetik pula ialah bidang yang mengkaji tentang organ-organ yang terlibat dalam pertuturan,akuastik atau sifat bunyi bahasa dan auditori atau pendengaran. Bidang fonologi dan fonetik ini amatlah luas dan ianya sentiasa menjadi satu bidang yang sering dibuat kajian oleh pakar-pakar bahasa.setiap pakar memberikan pendapat yang tersendiri namun perlu ditegaskan di sini bahawa setiap kajian yang dibuat ianya tidak dapat lari dari kajian asal yang dibuat oleh pakar-pakar bahasa yang terdahulu. Dari apa yang telah saya kaji melalui pembacaan dan penerokaan saya di laman-laman sesawang,saya mendapati terdapat banyak persamaan yang wujud dalam kajian fonetik dan fonologi ini.hal ini tidaklah menghairankan kerana apabila kita berbahasa contohnya bahasa Melayu setiap fonem yang keluar akan melalui proses dan organ-organ pertuturan yang sama dan cara sebutannya juga sama.unsur ambilan petikan,ubah suai dari rajah dan penerangan tidaklah dapat dielakkan.perli ditegaskan di sini,sebarang pengubahsuaian penerangan dan penukaran rajah organ pertuturan berkemungkinan besar akan mengubah makna dan maksud yang dikehendaki. Sebagai langkah selamat untuk membincangkan penghasilan bunyi-bunyi konsonan dan vokal bahasa Melayu ini, saya banyak memetik kajian dari pakar-pakar bahasa meliputi kaedah-kaedah sebutan dan cara menghasilkan bunyi-bunyi bahasa serta organ-organ yang terlibat.segala rajah altrikulasi dan rajah kaedah sebutan yang dikemukakan di dalam kajian ini adalah dipetik secara langsung dari sumber yang boleh digunakan setelah saya membuat semakan dengan sumber sah seperti Modul OUM yang saya nyatakan kemudian. Rasa saya hal ini tidak boleh kita elakkan kerana kita bukanlah pakar bahasa yang dapat mengemukakan teori sendiri. Sekali lagi saya tegaskan di sini, bahawa segala penerangan mengenai sebutan konsonan dan vokal serta rajahrajah yang saya kemukakan di sini adakalanya adalah petikan terus dari sumber atau saya membuat sedikit pengubahsuaian yang saya nyatakan sumbernya di bawah setiap rajah dan petikan.untuk kajian ini saya hanya membincangkan konsonan asli bahasa Melayu dan vokal dalam bahasa Melayu manakala bagi konsonan pinjaman dan diftong saya sertakan sebagai lampiran. Selain dari itu saya juga membuat kajian berkenaan perbezaan antara fonem dan alofon dalam sistem fonologi bahasa Melayu serta kajian berkenaan ciri-ciri suprasegmental bahasa Melayu dan 3

4 kepentingannya dalam pengajaran kemahiran lisan.kajian ini juga adalah bedasarkan kepada kajian dan sumber dari pakar bahasa Melayu. A. Definisi Fonologi, Fonetik,Bahasa Dan Bunyi. Menurut Kamus Dewan Elektronik ( Edisi ke 4), fonologi didefinisikan sebagai kajian mengenai pola bunyi bahasa, iaitu kajian mengenai bunyi-bunyi yang berfungsi dalam sesuatu bahasa.definisi fonetik ialah ilmu bahasa (linguistik ) yang berkaitan dengan penyebutankata dan lambang yang menunjukkan sebutannya. Bahasa pula didefinisikan sebagai sistem lambang bunyi suara yang dipakai sebagai alat perhubungan dalam lingkungan manusia iaitu antara seorang individu dengan individu yang lain dan sebagainya. Manakala definisi bagi bunyi pula ialah lafaz, sebutan atau pengucapan dengan menggunakan alat pertuturan. B. Alat-alat sebutan Bunyi bahasa dikeluarkan oleh alat-alat sebutan seperti berikut: Bibir Gigi Gusi Lelangit keras Rongga tekak Paru-paru Anak tekak Rongga mulut Rongga hidung Peti suara dan pita suara Lelangit lembut Lidah Rajah 1 : Alat-alat sebutan Alat-alat sebutan dapat dibahagikan kepada dua jenis, iaitu: (a) Pengeluar (artikulator) - alat yang dapat digerak-gerakkan dengan bebas dan diletakkan di beberapa kedudukan. Contoh: hujung lidah, bibir lelangit lembut dan sebagainya. 4

5 (b) daerah pengeluar(artikulasi)-merupakan tempat-tempat yang dapat dicapai oleh artikulator. Contoh: gigi atas, gusi dan lelangit keras. C. Penggolongan Bunyi Bahasa Melayu Umumnya, dalam bahasa Melayu, terdapat tiga golongan bunyi iaitu vokal, konsonan dan diftong.kumpulan pertama ialah bunyi yang dihasilkan tanpa gangguan dalam rongga mulut.udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut dengan tidak tersekat atau terhimpit.bunyi itu hanya dipengaruhi oleh keadaan lidah dan bentuk bibir.kumpulan bunyi yang dihasilkan demikian dikenali sebagai vokal. Golongan kedua ialah bunyi yang dihasilkan dengan gangguan oleh alat-alat sebutan sehingga jalan aliran udara dari paru-paru terganggu, dengan cara disekat atau dihalang dan udara keluar melalui ronga mulut atau rongga hidung.kumpulan bunyi yang terhasil dikenali sebagai konsonan. Selain dua golongan utama itu, terdapat pula bunyi geluncuran, iaitu bunyi yang bermula daripada satu vokal dan beralih kepada bunyi vokal yang lain.geluncuran bunyi vokal ini dikenali sebagai diftong. Contohnya bunyi [ai] bermula daripada bunyi vokal depan luas (a) dan mluncur kepada bunyi vokal depan sempit [i]. Untuk mengkaji penghasilan bunyi-bunyi konsonan dan vokal Bahasa Melayu ini eloklah terlebih dahulu diterangkan tentang jenis bunyi bahasa dan bunyi bukan bahasa. Bunyi Bahasa dan Bunyi Bukan Bahasa. * Contoh Bunyi bahasa Bil Bunyi Bahasa Huraian dan Contoh 1 Bunyi Vokal Vokal Depan [ i ],[ e ],[ a ] Bahagian hadapan lidah berperanan menghasilkan bunyi vokal hadapan. Contoh : saya, itu Vokal Belakang [ u ], [ o ] Bahagian belakang lidah berfungsi 5

6 Vokal Tengah [ e ] 2 Bunyi Konsonan Terdapat 26 konsonan iaitu: (b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, r, s, t, v, w, y, z, ng, ny, sy, kh, gh, dz, th) Terdapat 18 konsonan asli dan 8 konsonan pinjaman. 8 konsonan pinjaman ialah (f, v, z, sy, kh, gh, dz, th) Konsonan-konsonan ini merupakan pinjaman dari bahasa Arab dan bahasa Inggeris. menghasilkan vokal belakang. Contoh : untuk, orang Bahagian tengah lidah berfungsi menghasilkan vokal tengah Contoh : Emas, emak, lemas, engkau, Contoh : kakak, kami, baca, buku, jalan, zaman, syarikat dan sebagainya. 3 Diftong Bunyi geluncuran. Mempunyai satu puncak kelantangan. Diftong hanya hadir dalam perkataan yang mempunyai dua suku kata atau lebih. Au - kerbau, pulau, kalau Ai - balai, salai, kedai Oi - dodoi, amboi, kaloi 6

7 Rajah 2 : Bunyi Bahasa dipetik dari Bukan bunyi bahasa Bil Bunyi Bahasa Contoh dan huraian 1 Bunyi yang dihasilkan oleh alat artikulasi. Berdehem, berdengkur, sendawa, bersiul, ketawa dan sebagainya 2 Bunyi yang dihasilkan oleh anggota badan manusia. Menepuk tangan, meramas jari, kentut dan sebagainya. 3 Bunyi yang dihasilkan oleh binatang. Berkokok, mengembek dan sebagainya. Rajah 3 :Bunyi Bukan Bahasa dipetik dari PERBEZAAN BUNYI BERSUARA DAN TIDAK BERSUARA BAHASA MELAYU Untuk mengkaji penghasilan bunyi konsonan dan vokal Bahasa Melayu ini eloklah dikaji perbezaan antara bunyi bersuara dan tidak bersuara.semua bunyi konsonan dan vokal Bahasa Melayu terhasil samada bersuara atau tidak bersuara.perbezaan utama dalam penghasilan bunyi ini ialah keadaan pita suara,samada pita suara dirapatkan atau dibuka. Dalam kes ini semua bunyi vokal adalah bunyi bersuara manakala bunyi konsonan pula terdapat bunyi bersuara dan bunyi tidak bersuara. Gambarajah berikut menunjukkan keadaan pita suara dalam penghasilan bunyi seperti yang dibincangkan tadi 7

8 Rajah 4 : Keadaan pita suara semasa penghasilan bunyi bersuara dan tidak bersuara. 3.0 PENGHASILAN BUNYI-BUNYI KONSONAN DAN VOKAL BAHASA MELAYU Terdapat 19 konsonan asli dalam Bahasa Melayu yang terhasil melalui bunyi bersuara dan tidak bersuara. Penghasilan konsonan-konsonan tersebut terhasil melibatkan daerah artikulasi yang tertentu.. Daerah artikulasi yang terlibat ialah dua bibir,gusi,lelangit keras,lelangit lembut,pita suara,glottis dan rongga hidung. Rajah di bawah dapat menunjukkan dengan lebih jelas tentang daerah artikulasi dan peranannya dalam penghasilan bunyi konsonan bersuara dan tidak bersuara.selain dari itu rajah berikut juga menunjukkan daerah sebutan dan cara sebutan yang mempengaruhi pita suara. RAJAH BUNYI KONSONAN Untuk melihat perbezaan antara konsonan yang bersuara dan tidak bersuara dengan lebih mudah lihat jadual berikut. Sebutan sengau [m], [n], [ɲ],dan [ŋ] merupakan konsonan bersuara. Daerah sebutan/ Cara sebutan Letupan tak bersuara Dua bibir gusi Gusi lelangit keras Lelangit keras Lelangit lembut Pita suara p t k 8

9 Letupan bersuara b d g Letusan tak bersuara Letusan bersuara Sengau Geseran tak bersuara č ǰ m n ɲ ŋ s Geseran bersuara h Getaran Sisian Separuh vokal w y/j r l Rajah 5 : Bunyi Konsonan bersuara dan tidak bersuara (Dipetik dan diubahsuai dari Seterusnya diterangkan di sini bunyi konsonan dan cara-cara penghasilannya beserta contohcontoh yang sesuai. BUNYI KONSONAN Konsonan letupan dua bibir bersuara [ b ]. konsonan letupan dua bibir Dua bibir ditemukan, lelangit lembut dinaikkan rapat kebelakang rongga tekak. Udara daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dan dibiarkan tersekat di bahagian belakang rapatan dua bibir itu. Sekatan udara itu dilepaskan dengan serta-merta dengan menggetarkan pita suara. Awalan [batu] [balu] Pertengahan [labu] [lumba] Akhiran 9

10 bersuara [b]. Konsonan letupan dua bibir tidak bersuara [p]. konsonan letupan dua bibir tidak bersuara [p]. Konsonan letupan gigi-gusi bersuara [ d ]. konsonan letupan gigi-gusi bersuara [d]. Dua bibir ditemukan, lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak. Udara daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dan dibiarkan tersekat di bahagian belakang rapatan dua bibir itu. Seterusnya sekatan udara itu dilepaskan dengan serta-merta tanpa menggetarkan pita suara. Hujung lidah diketemukan mencapai ke gigi-gusi, lelangit lembut dinaikkan dan rapat ke belakang rongga tekak. Manakala udara daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dan dibiarkan, di bahagian belakang pertemuan di antara hujung lidah dengan gigi-gusi itu. Sekatan udara itu dilepaskan dengan serta- merta sambil menggetarkan pita suara [kelab] [maktab] Awalan [palu] [pedang] Pertengahan [sampah] [sepah] Akhiran [malap] [kejap] Awalan [datuk] [diari] Pertengahan [sedut] [saderi] Akhiran [salad] [nomad] Konsonan letupan gigi-gusi tidak bersuara [ t ]. konsonan letupan gigi-gusi tidak bersuara [t]. Hujung lidah diketemukan mencapai ke gigi-gusi dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak. Manakala udara daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dan dibiarkan di bahagian belakang pertemuan di antara hujung lidah dengan gigi-gusi itu.sekatan udara itu dilepaskan dengan serta- merta tanpa menggetarkan pita suara. 10 Awalan [tebu] [tabur] Pertengahan [satu] [ketum] Akhiran [selat] [pelat]

11 Konsonan letupan lelangit lembut bersuara [ g ]. konsonan letupan lelangit lembut bersuara [g]. Konsonan letupan lelangit lembut tidak bersuara [ k ]. konsonan letupan lelangit lembut tidak bersuara [k]. Konsonan letusan lelangit keras bersuara [ j ]. konsonan letusan lelangit keras bersuara [ j]. Konsonan letusan lelangit keras tidak bersuara [č]. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. Kemudian bahagian belakang lidah dinaikkan ke lelangit lembut supaya udara daripada paru-paru tersekat pada bahagian belakang lidah berdekatan dengan lelangit lembut tersebut. Sekatan udara itu dilepaskan dengan serta-merta dengan menggetarkan pita suara. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. Kemudian, bahagian belakang lidah dinaikkan ke lelangit lembut supaya udara daripada paru-paru tersekat pada bahagian belakang lidah berdekatan dengan lelangit lembut tersebut. Sekatan udara itu dilepaskan dengan serta-merta tanpa menggetarkan pita suara. Depan lidah ditemukan pada daerah lelangit keras dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. Kemudian, udara daripada paru-paru melalui bahagian rongga mulut dan dibiarkan tersekap di bahagian belakang pertemuan di antara depan lidah dan lelangit keras tersebut. Sekatan udara itu dilepaskan dengan serta-merta dengan menggetarkan pita suara. Depan lidah ditemukan pada daerah awalan [gajah] [gelap] [megah] [sergah] akhiran [beg] [jag] awalan [kalau] [kari] [bekal] [cekal] akhiran [selak] [elak] Awalan [jambu] [jambang] [laju] [baju] akhiran [kolaj] [mesej] 11

12 konsonan letusan lelangit keras tidak bersuara [č]. Konsonan getaran gigi-gusi bersuara [ r ]. konsonan getaran gigi-gusi bersuara [r]. Konsonan sengauan dua bibir bersuara [m]. konsonan sengauaun dua bibir bersuara [m]. lelangit keras dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. Kemudian, udara daripada paru-paru melalui bahagian rongga mulut dan dibiarkan tersekap di bahagian belakang pertemuan di antara depan lidah dan lelangit keras tersebut. Sekatan udara itu dilepaskan dengan serta-merta tanpa menggetarkan pita suara. Bahagian hujung lidah dinaikkan ke gigigusi dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. Kemudian, udara yang keluar daripada paru-paru melalui rongga mulut dan menggetarkan hujung lidah ke gigi-gusi. Pita suara digetarkan. Bibir bawah dirapatkan ke bibir atas. Lelangit lembut dalam keadaan biasa dan tidak dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak. Kemudian, udara yang dikeluarkan daripada paru-paru disalurkan terus melalui rongga hidung sambil pita suara digetarkan. Awalan [čatan] [čuba] [beča] [kača] akhiran [mač] [klač] awalan [rotan] [rancang] [kerap] [perap] akhiran [pakar] [cakar] awalan [mantan] [maki] [semak] [amal] akhiran [selam] [suram] 12

13 Konsonan sengauan gigi-gusi bersuara [n]. konsonan sengauan gigi-gusi bersuara [n]. Konsonan sengauan lelangit keras bersuara [n]. konsonan sengauaun lelangit keras bersuara [n]. Konsonan sengauan lelangit lembut bersuara [ŋ]. konsonan sengauaun lelangit lembut bersuara [ŋ]. Bahagian hujung lidah dirapatkan ke bahagian gig-gusi. Kemudian, lelangit lembut dalam keadaan biasa dan tidak dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. Udara yang dikeluarkan melalui paru-paru disalurkan terus melalui rongga hidung sambil pita suara digetarkan. Bahagian depan lidah dirapatkan ke lelangit keras. Kemudian, lelangit lembut dalam keadaan biasa dan tidak dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. Udara yang dikeluarkan melalui paruparu disalurkan terus melalui rongga hidung sambil pita suara digetarkan. Bahagian belakang lidah dinaikkan rapat ke lelangit lembut. Kemudian, lelangit lembut dalam keadaan biasa dan tidak dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. Udara yang dikeluarkan melalui paru-paru disalurkan terus melalui rongga hidung sambil pita suara digetarkan. awalan [naga] [niaga] [benam] [enam] akhiran [ikan] [lokan] awalan [nawa] [nasi] [sena] [guna] awalan [ŋilu] [ŋaŋa] [baŋsal] [seŋal] akhiran [senaŋ] [renaŋ] 13

14 Konsonan geseran gigi-gusi tak bersuara [s]. konsonan geseran gigi-gusi tak bersuara [s]. Konsonan geseran glotis tak bersuara [h]. konsonan geseran glotis tak bersuara [h]. Konsonan sisian gigi-gusi bersuara [ l ]. konsonan sisian gigi-gusi bersuara [ l ]. Daun lidah didekatkan ke bahagian gigigusi supaya dapat membuat sempitan udara keluar. Kemudian, lelangit lembut dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. Udara yangdisalurkan keluar dari paru-paru dibiarkan bergeser di daerah gigi-gusi yang membuat sempitan dengan daun lidah itu. Pita suara pula tidak digetarkan. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. Kemudian, pita suara direnggangkan luas dan udara keluar dari paru-paru dengan bebas melalui glotis yang terbuka itu seperti keadaan biasa ketika bernafas Hujung lidah dikenakan ke bahagian tengah gigi-gusi. Kemudian, lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak. Udara yang dikeluarkan dari paru-paru disalurkan melalui rongga mulut, tetapi hanya dapat keluar melalui tepian lidah serta pita suara digetarkan. awalan [sama] [silap] [nasi] [asap] akhiran [kipas] [tulus] awalan [hantu] [haram] [mahir] [dahan] akhiran [sirih] [madah] awalan [lapar] [lima] [balik] [bila] akhiran [cekal] 14

15 Konsonan separuh vokal dua bibir bersuara [w]. konsonan separuh vokal dua bibir bersuara [w]. Bahagian bibir dibundarkan dan belakang lidah dinaikkan ke arah lelangit lembut. Lelangit lembut itu sendiri terangkat ke bahagian belakang rongga tekak. Kemudian, pita suara digetarkan sambil lidah bergerak pantas ke kedudukan untuk mengeluarkan vokal tengah. [pukul] awalan [wakil] [wilayah] Pertengahan [bawal] [tawakal] akhiran [straw] [takraw] Konsonan separuh vokal lelangit keras bersuara [y]. Bahagian depan lidah diangkat agak tinggi ke arah lelangit keras dengan bibir dihamparkan. Lelangit lembut itu sendiri terangkat ke bahagian belakang rongga tekak. Kemudian, pita suara digetarkan sambil lidah bergerak pantas ke kedudukan untuk mengeluarkan vokal tengah. awalan [yuran] [yakni] [sayu] [bayar] konsonan separuh vokal lelangit keras bersuara [y]. Konsonan geseran gigi bersuara [ð]. Daun lidah berada di antara gigi atas dan gigi bawah. Kemudian, lelangit lembut terangkat rapat ke belakang bahagian rongga tekak. Udara yang dikeluarkan daripada paru-paru disalurkan melalui 15 awalan [ðaif] [ðarurat]

16 rongga mulut dibiarkan, bergeser keluar di daerah gigi itu sambil menggetarkan pita suara. [farðu] [haðir] konsonan geseran gigi bersuara [ð]. Konsonan geseran lelangit keras-gusi tak bersuara [š]. konsonan geseran lelangit keras-gusi tak bersuara [š]. Konsonan lelangit lembut bersuara [o]. konsonan lelangit lembut bersuara [o]. Bahagian daun lidah dirapatkan ke daerah di antara lelangit keras dengan gusi untuk membuat sempitan. Kemudian, lelangit lembut terangkat rapat ke belakang bahagian rongga tekak. Udara yang dikeluarkan daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dibiarkan bergeser keluar di daerah sempitan gusi itu tanpa menggetarkan pita suara. Belakang lidah dirapatkan ke lelangit lembut untuk membuat suatu sempitan. Kemudian, lelangit lembut terangkat rapat ke belakang bahagian rongga tekak. Udara yang dikeluarkan daripada paruparu disalurkan melalui rongga mulut dibiarkan, bergeser keluar di daerah gigi itu sambil menggetarkan pita suara. Rajah 6 : Bunyi fonem Konsonan Bahasa MelayuDipetik dan diubahsuai dari : awalan [širik] [šurga] [muškil] [ašik] akhiran [Quraiš] [skuaš] Awalan [oaib] [oairah] Pertengahan [looat] [maorib] akhiran [tablio] [balio] 16

17 Dalam rajah 6 di atas cuma di bincangkan bunyi fonem konsonan asli Bahasa Melayu sahaja. Untuk bunyi fonem konsonan pinjaman Bahasa Melayu sila lihat Lampiran yang disediakan. BUNYI-BUNYI VOKAL BAHASA MELAYU KIRI KANAN Rajah 7 :Kedudukan Vokal dalam Bahasa Melayu Kedudukan vokal dalam Bahasa Melayu ditunjukkan dalam rajah diatas.dalam Bahasa Melayu terdapat enam jenis vokal depan iaitu [ i ], [ e ], [ a ], vokal tengah [ ə ] serta vokal belakang terdiri daripada vokal [ u ] dan [ o ].Bahagian hadapan lidah ditunjukkan disebelah kiri rajah dan bahagian belakang lidah ditunjukkan disebelah kanan. Melalui rajah ini garis ketinggian lidah dinaikkan ditunjukkan dengan garis yang melintang.contohnya,untuk menghasilkan bunyi vokal [ i ] dan [ u ] lidah hendaklah dinaikan setinggi mungkin manakala untuk menghasilkan bunyi vokal [ a ],lidah terletak dikedudukan paling rendah.sebagai rumusan di sini dapatlah disimpulkan bahawa alat artikulasi lidah memainkan peranan dan merupakan kriteria penting dalam pembahagian bunyi vokal. 17

18 Cara penghasilan bunyi vokal Jenis vokal Keadaan bibir Kedudukan lidah Lelangit dan anak tekak Pita suara Bunyi vokal Vokal depan Sempit Hampar. Depan lidah dinaikkan setinggi mungkin Ke arah gusi. Menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar. Pita suara dirapatkan supaya udara keluar dengan menggetarkan pita suara ke rongga mulut. [ i ] Separuh sempit Separuh luas Depan luas Bibir dihamparkan separuh sempit. Hampar separuh luas. Hampar Depan lidah dinaikkan separuh tinggi kea rah gusi. Depan lidah dinaikkan separuh rendah kea rah gusi. Depan lidah diturunkan serendah mungkin. Dinaikkan untuk menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar. Dinaikkan untuk menutup rongga hidung supaya udara tidaka dapat keluar. Dinaikkan menutup rongga hidung. Pita suara dirapatkan supaya udara dari paruparu keluar. Pita suara dirapatkan supaya udara dari paruparu dapat keluar. Pita suara dirapatkan supaya udara dapat keluar. [e ] [ɛ ] [ a ] Vokal belakang Belakang sempit Bundar. Belakang lidah dinaikkan setinggi mungkin kearah lelangit lembut. Dinaikkan menutup rongga hidung supaya udara tidak dapat keluar. Pita suara dirapatkan. [ u ] Belakang Bundar. Belakang Dinaikkan Pita suara [ o ] 18

19 separuh sempit Belakang separuh luas Vokal tengah Bundar Hampar lidah dinaikkan separuh tinggi kearah lelangit lembut. Belakang lidah dinaikkan kearah lelangit lembut. Tengah lidah dinaikkan sedikit kea rah lelangit keras. supaya menutup rongga hidung. Dinaikkan untuk menutup rongga hidung. Dinaikkan menutup rongga hidung supaya udara tidak dapat keluar dari rongga hidung. dirapatkan supaya udara dari paruparu keluar ke rongga mulut menggetarkan pita suara. Pita suara dirapatkan supaya udara dari paruparu keluar dengan menggetarkan pita suara ke rongga mulut. Pita suara dirapatkan supaya udara yang keluar dar paru- paru ke rongga mulut menggetarkan pita suara. Rajah 8 :Jadual Cara penghasilan bunyi vokal.dipetik dan diubahsuai dari : [ ] [ ə ] Seperti yang telah kita ketahui bahawa penghasilan bunyi Bahasa Melayu terbahagi kepada tiga iaitu vokal depan,vokal tengah dan vokal belakang seperti yang ditunjukkkan didalam rajah di atas.abdul Hamid Mahmood dan Nurfarah Loo (2007 ),menyatakan bahawa semua vokal bersuara dan apabila vokal itu dihasilkan udara dari paru- paru akan keluar secara berterusan melalui rongga tekak dan rongga mulut tanpa sebarang gangguan atau sekatan. Selain itu, bunyi vokal mempunyai ciri- ciri kelantangan dan kepanjangan. Simbol bagi kepanjangan ialah dengan tanda garis pendek di atas huruf vokal atau tanda titik bertindih di sebelah kanan vokal. Sebagai contoh ialah [ a: ] atau [ ã ], [ u: ] atau [ ũ ] dan [ i: ] atau [ ĩ ]. Terdapat empat kriteria yang boleh dirumuskan tentang bunyi vokal iaitu bahagian lidah samada bahagian depan,bahagian tengah atau bahagian depan. Ketinggian lidah samada tinggi,separuh tinggi,rendah atau separuh rendah.keadaan bibir juga memainkan peranan yang penting 19

20 iaitu samada bibir hampar atau bundar.pembukaan rahang samada luas atau sempit juga memainkan peranan dalam membunyikan bunyi vokal. Selain lidah, bibir juga memainkan peranan penting dalam menghasilkan bunyi vokal. Rajah 9 : Keadaan bibir ketika membunyikan vokal. Ciri-ciri vokal Vokal ialah bunyi bersuara yang tatkala dihasilkan, udara dari paru-paru keluar berterusan melalui rongga tekak dan rongga mulut tanpa sebarang gangguan atau sekatan (Abdul Hamid Mahmood, 2007). Arbak Othman, 1983 pula menyatakan bahawa vokal adalah bunyi bersuara yang tatkala dihasilkan, udara dari paru-paru keluar berterusan tanpa mengalami gangguan, sekatan auat himpitan yang boleh menimbulkan bunyi-bunyi geseran. Berdasarkan pengertian tersebut dapatlah dirumuskan bahawa vokal merupakan bunyi-bunyi bahasa yang keluar daripada paru-paru melalui pita suara yang digetarkan. Penggetaran pita suara ini tidak menghalang arus udara yang keluar melalui rongga mulut. Bunyi bersuara yang dihasilkan adalah lantang dan lebih jelas daripada bunyi konsonen. Dengan ini peranan pita suara, bibir atas dan bawah, lidah, rongga korongkong dan rongga mulut mencirikan sesuatu bunyi vokal dengan frekunsi yang tertentu.rajah dan jadual berikut dapat menerangkan dengan lebih jelas. CARA MEMBUNYIKAN VOKAL BAHASA MELAYU DAERAH SEBUTAN KETERANGAN CONTOH a) vokal depan sempit [ i ] Bibir dalam keadaan terhampar. Depan Lidah, rongga mulut dan Awal lidah dinaikkan setinggi mungkin kearah Ekor [ # e w kor# ] bibir merupakan alat Elok [ # e w lo # ] 20

21 ZAILANI BIN OSMAN artikulasi yang terlibat lelangit keras tetapi tidak sampai dalam menghasilkan bunyi menyentuh lelangit keras. Bagi menutup ini. Manakala lelangit keras rongga hidung, anak tekak dan lelangit Tengah Sepet [ #sepet# ] merupakan daerah artikulasi lembut dinaikkan supaya udara tidak keluar Leher [ #leher# ] yang terlibat. melalui rongga hidung. Oleh itu, udara keluar melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara. b) vokal depan separuh sempit [ e ] Akhir Sate [ #sate# ] Kole [ #wkole# ] Awal Ekor [ #>ewkor# Depan lidah dinaikkan separuh tinggi ke Elok [ #>ewlo># ] Bibir berada dalam keadaan terhampar. arah gusi. Bagi menutup rongga hidung, anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan Tengah Sepet [ #sepet# ] supaya udara tidak keluar melalui rongga Leher [ #leher# ] hidung. Oleh itu, udara keluar melalui ronnga mulut sambil menggetarkan pita suara. c) vokal depan luas [ a ] Akhir Sate [ #sate# ] Kole [ #wkole# ] Bibir berada dalam keadaan terhampar. Awal Aku [ #>aku# ] Depan lidah diturunkan serendah mungkin. Alam [ #>alam# ] Bagi menutup rongga hidung, anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan supaya udara Tengah tidak keluar melaluo rongga hidung. Oleh Saya [ #saya# ] Hati [ #hati# ] itu, udara keluar melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara. 21 Akhir Kita [ #kita# ] Bila [ #bila# ]

22 ZAILANI BIN OSMAN d) vokal tengah pendek [ ə ] Bibir berada dalam keadaan hampar dan Awal Emak [ #>əmak# ] bundar. Tengah lidah dinaikkan ke arah Empat [ #>əmpat# ] lelangit keras tetapi tidak sampai Tengah menyentuh lalangit keras. Bagi menutup Lelah [ #ləlah# ] rongga hidung, anak tekak dan lelangit Tenat [ #tənat# ] lembut dinaikkan supaya udara tidak keluar Akhir melalui rongga hidung. Oleh itu, udara Tidak terdapat di akhir perkataan keluar melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara. Bibir e) vokal belakang sempit[u ] berada dalam keadaan bundar. Awal Ulat [ #>ulat# ] ke arah lelangit lembut tetapi tidak sampai Ulam [ #>ulam# ] Belakang lidah dinaikkan setinggi mungkin menyentuh lelangit lembut. Bagi menutup rongga hidung, anak tekak dan lelangit Tengah Bulat [ #wbulat# ] lembut dinaikkan supaya tidak keluar Sulam [ #wsulam# ] melalui rongga hidung. Oleh itu, udara Akhir keluar melalui rongga mulut sambil Dadu [ #dawdu# ] Batu [ #bawtu# ] menggetarkan pita suara. DAERAH SEBUTAN CONTOH KETERANGAN Bibir berada dalam keadaan bundar. Awal Ombak [ #>omba># ] lelangit lembut tetapi tidak sampai Obor [ #>owbor# ] Belakang lidah dinaikkan separuh tinggi ke arah menyentuh lelangit lembut. Bagi menutup rongga hidung, anak tekak dan lelangit Tengah Sorak [ #wsora># ] lembut dinaikkan supaya udara tidak keluar Bola [ #wbola# ] melalui hidung. Oleh itu, udara keluar f) vokal belakang separuhsempit [ o ] melaui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara. 22 Akhir Soto [ #wsowto# ] Koko [ #wkowko# ]

23 Rajah 10 Diubahsuai dari : BML 1403 Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu / Scribe.com Jadual Vokal Melayu. Ketinggian Hadapan Tengah Belakang Sempit i/ i u/ u Separuh sempit e/e o/ o Tengah e/ ə Separuh luas e [ ɛ ]* o [ ]* Luas a/ a a [ ɑ ]* *Bukan standard yang terdapat dalam sebutan loghat atau kata pinjaman. Rajah 11 : Jadual vokal Melayu. Jadual dipetik dari : BML 1403 Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu / Scribd.com Sebenarnya jika kita membincangkan bunyi Bahasa Melayu satu hal yang tidak dapat ditinggalkan ialah Bunyi Diftong.Untuk mengetahui tentang bunyi diftong ini bolehlah merujuk kepada Lampiran yang telah disediakan. 4.0 PERBEZAAN ANTARA FONEM DAN ALOFON BAHASA MELAYU Bahasa pada asasnya terdiri daripada beberapa unit. Fonem ialah unit paling kecil manakala ayat merupakan unit paling besar. Fonem dirujuk kepada unit bahasa yang terkecil dan boleh dipenggal-penggalkan. Ianya bersesuaian dengan sifat fonem yang boleh diasing-asingkan antara satu dengan lain. Perkataan pulau contohnya boleh dipenggalkan kepada lima unit penggalan yang lebih kecil atau lima fonem yang berasingan iaitu /p/, /u/, /l/, /a/ dan /u/. Jika diletakkan secara berasingan unit-unit terkecil ini tidak mempunyai makna. Namun begitu, satu fonem digantikan dengan fonem lain ianya akan mengubah makna perkataan tersebut.contohnya,jika fonem /u/ untuk perkataan pulau diganti dengan satu fonem lain seperti /pulas/ ganti /s/, /pulai/ ganti dengan /i/, /pulang/ dan banyak lagi.,ianya akan mengubah makna perkataan tersebut.hal ini menunjukkan bahawa fonem mempunyai peranan untuk membezakan dan mengubah maksud perkataan atau fungsi distingtif. Fonem vokal dan fonem konsonan kedua-duanya berperanan membezakan makna dalam bahasa Melayu.Konsonan dan vokal digambarkan oleh huruf-huruf yang mempunyai bunyi yang 23

24 saling berkaitan. Simbol-simbol fonetik yang digunakan untuk menggambarkan bunyi-bunyi vokal dan konsonan amat menarik minat ahli fonologi. Konsonan dan vokal menggunakan hurufhuruf bagi melambangkan bunyinya tetapi satu simbol yang jelas disediakan bagi menghilangkan kekeliruan dan kekaburan dalam percakapan dan penulisan. Fonem Vokal Mengikut pendapat kebanyakan pakar bahasa terdapat enam vokal dalam bahasa Melayu standard, vokal tersebut ialah /a/, /e/, /i/, /o/, /u/, dan /ə/. Penyebaran bunyi vokal tersebut adalah seperti rajah berikut. Huruf Fonem a /a/ / awa? / Penggunaan Fonem Vokal Awal Tengah Akhir / aku / e /e/ / ena? / / eko r/ i /i/ /ikat/ /iman/ o /o/ /oleh/ /oraŋ/ u /u/ /ubat/ /ular/ e /ə/ /əmak/ Rajah dipetik dari : /əmpat/ / cakap / /gagap / / leher / / telen / /pilih/ /gigih/ /bohoŋ/ /toloŋ/ /bulat/ /pulut/ /pənat/ /təpat/ / mana / / pula / / tauge / / ole-ole / / tuli / / tari / //pidato/ /solo/ /sudu/ /palu/ /nasionalismə/ /mekanismə/ AKADEMIK-13.doc Huruf e digunakan untuk melambangkan dua fonem, iaitu: a) fonem e pepet yang ditulis secara fonetik sebagai /ə / b) fonem e taling yang ditulis secara fonetik sebagai /e/ 24

25 Bagi penutur yang biasa dengan Bahasa Melayu, lazimnya dapat membezakan sebutan tersebut dan menggunakannya dengan cara yang betul. Selain dari itu bunyi vokal yang berakhir huruf /a/ juga sering menggunakan fonetik /ə/ ini. Fonem Konsonan Mengikut pakar Bahasa Melayu terdapat 18 fonem konsonan asli. Setiap huruf rumi boleh dikatakan mewakili satu fonem dan inilah salah satu faktor mudah mempelajari Bahasa Melayu.Sistem Fonologi Bahasa Melayu juga mudah.untuk melihat dengan lebih jelas fonem konsonan asli Bahasa Melayu kita lihat rajah berikut dan contoh ianya digunakan dalam perkataan. Huruf Fonem Penggunaan Fonem Konsonan Awal Tengah Akhir b /b/ batuk lambat sebab c /č/ cantik benci Mac d /d/ datuk ladang abad g /g/ gagal ligat monolog h /h/ hapak sahabat telah j /ĵ/ jamu sejuk garaj k /k/ kilas sakit tapak l /l/ lama Melayu kebal m /m/ manis taman sekam n /n/ nanti tanda makin ng /ŋ/ nganga tangkup belang ny nyanyuk senyap - p /p/ panas papan kudup r /r/ rasa arus luhur s /s/ senak ansur deras t /t/ tamat pantun sukat w /w/ warisan sawah takraw y /j/ yuran wayang - Rajah dipetik dan diubahsuai dari : * Konsonan Pinjaman 25

26 Di dalam Bahasa Melayu terdapat lapan konsonan pinjaman. Bahasa Arab,Bahasa Inggeris atau bahasa-bahasa lain dipercayai asal konsonan tersebut.walaupun konsonan tersebut konsonan pinjaman, namun ianya telah sebati dengan pengguna Bahasa Melayu sehingga ianya diiktiraf sebagai huruf konsonan Bahasa Melayu. Konsonan Pinjaman Bahasa Melayu dan contoh penggunaannya dapat dilihat di dalam jadual berikut. Huruf Fonem Contoh Penggunaan f /f/ filem v /v/ variasi th /ө/ mithal (misal) dh /ð/ dharab (darab) z /z/ zaman sy /š/ mesyuarat kh /x/ khat gh / ghaib Rajah dipetik dan diubahsuai dari : AKADEMIK-13.doc ALOFON Yang dinamakan alofon itu ialah terdiri daripada anggota fonem, contohnya bagi fonem p dalam palu,lupa dan luap. Bagi bunyi p dalam palu dan lupa diujarkan sebagai letupan bibir yang sempurna manakala bagi luap pula,bunyi p nya diujarkan sebagai letupan bibir yang tidak sempurna,iaitu tidak diletupkan.daripada contoh tersebut dikatakan,fonem p mempunyai dua alofon. 5.0 CIRI-CIRI SUPRASEGMENTAL BAHASA MELAYU Suprasegmental : Definisi suprasegmental sangat luas, ianya bergantung kepada bagaiman ia berperanan dalam bahasa. Dalam linguistik suprasegmental menjelaskan segala perkara yang berkaitan bentuk bunyi bahasa yang boleh didengar di telinga, tetapi ianya tidak dapat dijelaskan dengan simbol tulisan. 26

27 Suprasegmental berfokus kepada ujaran, iaitu yang berkaitan dengan intonasi dan rima. Suprasegmental turut melihat perubahan kepada kepanjangan suku kata, kelantangan nada dan perkara-perkara yang berkaitan dengan struktur bunyi ujaran yang diucapkan atau dikeluarkan. Tanda-tanda bacaan dalam tulisan seperti tanda koma, noktah,noktah bertindih, tanda seru,koma bernoktah,tanda soal dan sebagainya di dalam teks dibuat sebagai tanda supaya pembaca peka kepada keperluan tertentu dalam teks yang mereka baca. Bunyi-bunyi tertentu pada kata,frasa,klausa dan ayat dalam bahasa lisan pula digunakan untuk mendapatkan perhatian dari pendengar. Semua bunyi-bunyi ini dinamakan suprasegmental atau bunyi bukan segmental digunakan di dalam wacana lisan secara keseluruhan dan ianya bukan ciri-ciri ujaran peringkat individu. Antara kesan bunyi-bunyi tersebut ialah tekanan,intonasi, tempo dan rima yang semuanya dikenali sebagai ciri-ciri suprasegmental. Untuk sesuatu unit ujaran seperti kata, suku kata, frasa, dan klausa lazimnya juga dipanggil ciri-ciri suprasegmental. Ciri-ciri suprasegmental yang digunakan untuk menandakan ujaran adalah seperti berikut: a)tekanan Tekanan ialah bunyi kata yang dilafazkan atau diucapkan lebih lantang dari yang lain atau ucapan kata yang dibunyikan dengan kuat. Ianya digunakan ketika menyampaikan sesuatu maksud seperti rasa marah,terkejut,hairan atau desakan kepada penerima atau pendengar. Ianya juga merupakan satu cara mengucap perkataan,frasa atau ayat dan memberi tekanan pada tempat yang tertentu terutamanya pada suku kata. Bertujuan menunjukkan keras atau lembutnya sesuatu ucapan. Bagi tekanan lambangnya ialah [ ]. Misalnya [bu dak], [ker tas], [me ja] dan banyak lagi contohnya. Tekanan dalam Bahasa Melayu tidak mebezakan bunyi tidak seperti dalam Bahasa Inggeris. Tekanan dalam Bahasa Melayu bertujuan untuk : i.keindahan bahasa dalam percakapan atau bacaan seperti deklaminasi sajak, bersyair atau pengucapan dialog. ii. Menunjukkan tempat atau aspek yang perlu diberi tumpuan. 27

28 b) Intonasi dan nada ZAILANI BIN OSMAN Keadaan turun naik atau bunyi tinggi rendah suara semasa bercakap dinamakan intonasi. Ianya disebut juga sebagai variasi nada ketika bertutur.peranan intonasi dalam Bahasa melayu ialah menentukan jenis ayat yang diucapkan. Contohnya ayat penyata atau berita mempunyai intonasi yang menurun pada peringkat akhir ayat manakala ayat tanya pula intonasinya akan meninggi pada akhir ayat. Antara jenis intonasi yang sering digunakan dalam ujaran : i. Intonasi menaik bermaksud nada suara dinaikkan mengikut masa ii. iii. iv. Intonasi menurun bermaksud nada suara diturunkan mengikut masa Intonasi puncak bermaksud nada suara daripada naik kepada turun Intonasi dipping bermaksud nada suaara daripada turun kepada naik Tingkat nada dalam intonasi ditandai oleh angka seperti berikut: Angka 1 untuk nada yang paling rendah Angka 2 untuk nada permulaan ujaran Angka 3 untuk nada tekanan dalam ujaran Angka 4 untuk nada yang paling tinggi Bahasa Melayu nadanya tidak bersifat fonemik sepertimana dalam bahasa Cina, Contohnya ( Bahasa Cina ) : ma 1 -- bererti kuda ma 2 bererti emak ma 3 bererti jerami ma 4 bererti marah c)tempo Tempo adalah kadar cepat atau lambat dalam sesuatu percakapan, dengan tujuan atau sebab yang tertentu. Hal ini berlaku kerana sesorang itu berhadapan dengan keadaan yang menghendaki ia melafazkan ujaran yang sedemikian rupa.sebagai contoh bila seseorang membuat ulasan selari bagi satu pertandingan yang memerlukan penutur bercakap cepat dengan ujaran yang padat untuk 28

29 tempoh yang singkat.tempo memberi kesan kepada sesuatu makna dalam keadaan tertentu, iaitu dapat memberi rangsangan juga untuk mendapatkan perhatian. d) Rima Daripada penggunaan pola tekanan,tempo dan nada terhasillah rima. Dalam keadaan formal rima terdapat dalam bidang muzik dan puisi. Sebenarnya dalam pertuturan biasa juga terdapat rima namun ianya kurang diberi perhatian.menurut ahli bahasa semua ujaran mempunyai rima. Misalnya apabila sesuatu ujaran diulang-ulang menggunalkan pola yang sama. e) Mora Panjang pendek yang merujuk kepada kadar ucapan sesuatu bunyi disebut mora. Secara konsepnya mora adalah sama dengan harakat dalam Bahasa Arab. Unsur ini dilambangkan sebagai [:] dan disebut mora. Lambang [::] bermaksud dua mora, manakala lambang [.] mewakili setengah mora. Mora dalam Bahasa Melayu kurang berperanan serta tidak membezakan makna sebagaimana dalam Bahasa Arab dan Bahasa Inggeris. f) Jeda Persendian disebut Jeda. Ianya digunakan bagi memisahkan elemen linguistic seperti kata,rangkaikata dan juga ayat. Jeda berperanan sebagai hentian sebentar dalam pertuturan atau ujaran. Lambang jeda ialah [=]. Sebagai contoh lihat ayat berikut: i. [= saya minum susu lembu =] ii. (Maknanya orang yang bercakap itu memberi tahu dia minum susu lembu) [= saya minum susu = lembu] (maknanya, orang yang bercakap itu memberitahu orang yang dilawan bercakap, iaitu lembu bahawa dia minum susu) Jeda dilambangkan dengan [ + ] untuk memisahkan suku kata atau perkataan. Lambang ini dalam bahasa Melayu berfungsi bagi membezakan makna. Misalnya : Berikan : ber + ikan (bermaksud mempunyai ikan) beri + kan (bermaksud menyerahkan) 5.1 KEPENTINGAN SURASEGMENTAL DALAM PENGAJARAN KEMAHIRAN LISAN Dalam pengajaran kemahiran lisan,ciri-ciri suprasegmental ini amatlah penting kerana ianya dapat menunjukkan kemahiran seseorang pelajar itu,samada dapat menguasai atau tidak kemahiran 29

30 berbahasa dalam Bahasa Melayu.Selain dari itu ianya dapat menjamin cabang-cabang bahasa tidak pupus seperti syair,sajak,gurindam,seloka,pengucapan bertata susila dan sebagainya. Sekarang ini pun kita lihat banyak cabang bahasa puisi yang telah lenyap atau hampir pupus kerana kurang penekanan kepada ciri-ciri suprasegmental ini.bahasa-bahasa beirama seperti gurindam dan seloka hampir tidak kedengaran lagi pada masa ini. Dengan adanya ciri-ciri suprasegmental dalam kemahiran lisan juga ianya dapat melahirkan seorang pelajar yang tahu bagaimana hendak berhadapan dengan masyarakat dan menggunakan kemahiran lisan yang berkesan dan seterusnya dapat melahirkan seorang bakal pemimpin yang berkaliber,petugas media yang berkesan,pakar-pakar dalam bidang penyiaran,artis berkelayakan dan pekerja yang berkualiti.banyak lagi faedah yang dapat kita perolehi dengan memiliki kemahiran lisan yang mempunyai ciri-ciri suprasegmental yang sempurna. KESIMPULAN Sebagai kesimpulannya dapatlah kita katakan bahawa dalam mempelajari dan mengkaji Fonologi dan Fonetik Bahasa Melayu ini kita akan bertemu dengan pelbagai pengetahuan yang menarik kerana bidang ini amatlah luas dan ramai pakar bahasa yang mengkaji dan cuba mengembangkannya.jika kita meneroka lebih jauh iaitu meliputi dialek-dialek bahasa kita akan dapat melihat ianya akan berkembang dengan lebih luas. Dari kajian yang saya buat melalui laman sesawang saya dapati bahawa bidang ini amat diminati oleh pakar-pakar bahasa dari negara jiran kita iaitu Indonesia dan kita dapati golongan ini amat berbangga dengan bahasa dan dialek mereka. Kajian fonetik dan fonologi melibatkan organ pertuturan manusia secara lansung.organ tutur manusia ini disebut alat artikulasi. Terdapat banyak alat artikulasi manusia dan setiap satunya mempunyai kedudukan dan fungsi yang berbeza dalam menghasilkan bunyi bahasa. Namun demikian terdapat unsur yang bukan dikategorikan sebagai alat artikulasi manusia, tetapi mempunyai peranan yang amat penting dalam menghasilkan bunyi.unsur tersebut ialah udara dan merupakan sumber tenaga utama dalam menghasilkan bunyi. Bunyi vokal atau konsonan merupakan antara bunyi bahasa yang dihasilkan oleh alat artikulasi manusia.semua bunyi vokal merupakan bunyi-bunyi bersuara, manakala bunyi konsonan ada yang bersuara dan ada yang tidak bersuara.bunyi bersuara dan tidak bersuara ini berkait rapat dengan keadaan pita suara.sekiranya keadaan pita suara (glotis) tertutup rapat 30

31 sewaktu udara keluar melaluinya, maka getaran akan berlaku pada pita suara dan bunyi yang terhasil ialah bunyi bersuara. Sebaliknya jika pita suara itu direnggangkan atau terbuka sewaktu udara melaluinya, maka getaran pada pita suara tidak berlaku maka yang terhasil ialah bunyi yang tidak bersuara. Sebutan bunyi konsonan dan vokal serta lain-lain dalam tugasan ini, saya kaji berdasarkan kajian yang dibuat oleh pakar-pakar bahasa Melayu Malaysia berpandukan kepada Modul OUM HBML 1203 Fonetik dan Fonologi sebagai asas keesahan kajian di samping menggunakan lainlain sumber yang boleh dipertanggungjawabkan dan semua sumber rujukan,petikan dan ambilan saya nyatakan dalam kajian saya ini. Pokoknya di sini dapatlah kita katakan bahawa jika kita berbicara tentang fonetik dan fonologi kita tidak dapat menghuraikannya tanpa rujukan pakar terdahulu dan bidangnya tidak dapat kita huraikan dengan ringkas kerana ianya memerlukan kaedah dan sebutan yang terperinci serta jelas. ( 3294 patah perkataan tidak termasuk rajah dan penerangannya ) BIBLIOGRAFI Abdullah Hassan (1966), "Pertandingan Tatabahasa antara Dialek Kedah dan Dialek Perak" Kertas Kerja Iimiah Sarjana Muda Sastera, JPM UM. Abdullah Hassan. (2005). Fonologi, Siri Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa Melayu. Pahang : PTS Profesional Publishing Sdn Bhd. Abdullah Hassan. (2005). Linguistik Am, Siri Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa Melayu. Pahang : PTS Profesional Publishing Sdn Bhd. Ajid Che Kob. (1985). Dialek Geografi Pasir Mas. Selangor : Penerbitan UKM Ali Mahmood, Mashudi Bahari dan Lokman Abd Wahid. (2012). Pengenalan Fonetik Fonologi Bahasa Melayu HBML1203. Selangor : Meteor Doc. Sdn Bhd. Asmah Hj Omar, (1980), "Persepsi dan Kenyataan seperti yang tergambar di dalam Kedah" dlm. Dewan Bahasa bil. 12 jld. 24. dan Dialek Asmah Hj Omar, (1986), Bahasa dan Alam pemikiran Melayu, Kuala Lumpur, DBP. Asmah Hj Omar, Prof., Dr. (1977), Kepelbagaian Fonologi Dialek- dialek Melayu, Kuala Lumpur, DBP. 31

32 Farid Mohd Onn. (1980)." Perubahan Bahasa dan Kajian Dialek- satu pendekatan tatabahasa Generatif " dlm. Dewan Bahasa bil. 6 jil. 24. Ismail Dahaman et al. (1997). Glosari dialek Kedah. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa Pustaka. dan Ismail Hussin. (1973)." Malay Dialect in Malay Penasular " dlm. Nusantara. jil.3{2} J.K. Chambers et al. (1990). Dialektologi. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. James T.Collins. (1983). Dialek Ulu Terengganu. Selangor : Penerbitan UKM James T.Collins. (1986). Antologi Kajian Dialek Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Kamus Dewan Elektronik ( Edisi ke 4 ) Kassim Ahmad (1991), Bunyi Bahasa. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka Nik Safiah Karim & Wan Malini Ahmad. (2006). Fonologi Bahasa Melayu STPM. Ipoh :Fajar Bakti Sdn. Bhd. Nor Hashimah Jalaluddin. (2007). Asas Fonetik. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Suhendra Yusuf. (1998). Fonetik dan Fonologi. Jakarta : Penerbit PT Gramedia Pustaka Utama. Zaharani Ahmad dan Teoh Boon Seong. (2006). Fonologi Autosegmental : Penerapannya pada Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Zaharani Ahmad. (1993). Fonologi Generatif : Teori dan Penerapan. Kuala Lumpur: Bahasa dan Pustaka. Dewan RUJUKAN LAMAN SESAWANG / WEB _3.html Disediakan Oleh: ( ZAILANI OSMAN ) 32

33 PENGHARGAAN Syukur Alhamdullilah ke hadrat Ilahi di atas limpah kurnia dan rahmatnya, maka akhirnya dapatlah penulis menyiapkan tugasan TUGASAN TUGASAN HBML 1203 PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU ini. Semoga apa yang telah dilakukan ini mendapat keredhaan daripadanya. Dikesempatan ini, saya ingin mengucapkan jutaan terima kasih buat pensyarah pembimbing saya iaitu DR GHANI BIN ISMAIL yang telah banyak memberi tunjuk ajar, sokongan dan dorongan untuk penyediaan penyelidikan tugasan ini. Ucapan terima kasih juga buat kedua ibubapa yang begitu memahami kehendak tugas dan peraturan yang perlu dipatuhi semasa pengajian saya di OUM ( OPEN UNIVERSITY MALAYSIA ) ini. Hanya Tuhan yang akan membalas segala pertolongan, dan juga doa restu dari kalian. Begitu juga buat isteriku dan anak-anak tercinta, pengorbanan dan sokongan kalian amat kuhargai. Terima kasih juga buat rakan-rakan seperjuangan yang banyak membantu. Rakaman terima kasih buat guru besar dan rakan- rakan guru di sekolah kerana banyak memberi kerjasama dan sokongan moral kepada pengkaji. Tidak lupa juga kepada mereka yang terlibat secara langsung atau tidak langsung dalam tempoh kajian tugasan ini dijalankan. Jasa-jasa kalian tidak lupakan. Hanya Allah yang dapat membalasnya. Sekian,terima kasih. Drp : Zailani Bin Osman SMP / OUM / SEMESTER JANUARI 2011 SEM. JAN

34 BORANG PERAKUAN TUGASAN Adalah saya ZAILANI BIN OSMAN No KP : No Matriks: KURSUS SARJANA MUDA PENGAJARAN ( SMP ) SEMESTER JANUARI (AMBILAN MAC) 2011 adalah dengan ini memperakui bahawa TUGASAN HBML 1203 PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU disiapkan ini adalah tidak diplagiatkan dari mana mana tugasan atau sumber lain melainkan sepertimana yang dinyatakan. Saya mengakui jika didapati tugasan ini diplagiat dari mana- mana tugasan atau sumber lain maka Pihak OUM bolehlah mengambil tindakan tatatertib ke atas saya. Sekian terima kasih. Yang Benar,.. Zailani Bin Osman No K.P : No Metrik : SMP Semester Januari(Ambilan Mac) 2011 ( OUM ) / TLC D/A UITM KT Nama dan T/Tangan TutorPenyelia :. ( DR GHANI BIN ISMAIL ) 34

35 35

36 DAERAH ARTIKULASI ZAILANI BIN OSMAN LAMPIRAN 1 Daerah artikulasi ialah bahagian dalam rongga mulut yang tidak dapat bergerak atau digerakkan dalam penghasilan bunyi. Pelbagai bunyi bahasa dapat dihasilkan apabila daerah sebutan dan alat sebutan dimanipulasi. Alat artikulasi yang sama menghasilkan bunyi bahasa yang berlainan apabila menyentuh daerah artikulasi yan berlainan. Daerah-daerah artikulasi ini ialah gigi bawah, gigi atas, gusi, lelangit keras, dan velum iaitu bahagian atas lelangit lembut. PERANAN UDARA Di dalam peranan udara, alat ujaran yang berfungsi serentak dengan gerakan udara yang keluar dari paru-paru menghasilkan setiap bunyi bahasa. Otot-otot menggerakkan paru-paru untuk mengeluarkan dan memasukkan udara. Biasanya, bunyi-bunyi bahasa dihasilkan sewaktu udara keluar dari paru-paru, melalui rongga-rongga rengkung, tekak, mulut, dan hidung. Kesemua alat artikulasi yang telah dinyatakan berfungsi bagi menghasilkan bunyi vokal, konsonan dan diftong yang dilabelkan mengikut alat dan daerah pengeluaran yang terlibat. Bagi konsonan, keadaan pita suara juga memainkan peranan penting kerana klasifikasi bersuara dan tidak bersuara diambil kira. Selain itu, ciri penting bunyi konsonsan adalah lafaznya yang berbeza-beza akibat sekatan yang berlaku semasa melafazkannya. Bagi bunyi vokal, pengklasifikasian seperti ini tidak berlaku kerana kesemua bunyi vokal adalah bersuara dan tiada sekatan pengaliran udara berlaku semasa lafaz. 1) BIBIR ATAS 6) LELANGIT KERAS 11) TENGAH LIDAH 16) RONGGA TEKAK 2) BIBIR BAWAH 7) LELANGIT LEMBUT 12) BELAKANG LIDAH 17) RONGGA HIDUNG 3) GIGI ATAS 8) ANAK TEKAK 13) AKAR LIDAH 18) RONGGA MULUT 4) GIGI BAWAH 9) HUJUNG 14) EPIGLOTIS 19) RAHANG LIDAH 5) GUSI 10) HADAPAN LIDAH 15) PITA SUARA 20) TENGGOROK 36

37 BUNYI KONSONAN PINJAMAN BAHASA MELAYU ZAILANI BIN OSMAN LAMPIRAN 2 Konsonan pinjaman geseran bibir tak bersuara [f]. konsonan pinjaman geseran bibir tak bersuara [f]. Konsonan pinjaman geseran bibir-gusi bersuara [v]. Bibir bawah dirapatkan kepada gigi atas supaya membuat sempitan. Kemudian, lelangit lembut terangkat rapat ke bahagian belakang bahagian rongga tekak. Udara yang dikeluarkan daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dan dibiarkan bergeser keluar di daerah rapatan bibir bawah dan gigi atas tersebut tanpa menggetarkan pita suara. Bibir bawah dirapatkan kepada gigi atas supaya membuat sempitan. Kemudian, lelangit lembut terangkat rapat ke bahagian belakang bahagian rongga tekak. Udara yang dikeluarkan daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dan dibiarkan bergeser keluar di daerah rapatan bibir bawah dan gigi atas tersebut sambil menggetarkan pita suara. awalan [feri] [fasa] [safari] [kafir] akhiran [mualaf] [alaf] awalan [van] [larva] [violin] [kanvas] konsonan pinjaman geseran bibir-gusi bersuara [v]. Konsonan pinjaman geseran gigi tak bersuara [θ]. Konsonan pinjaman geseran gigi tak bersuara [θ]. Daun lidah berada di antara gigi atas dan gigi bawah. Kemudian, lelangit lembut terangkat rapat ke belakang bahagian rongga tekak. Udara yang dikeluarkan daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dibiarkan, bergeser keluar di daerah gigi itu tanpa menggetarkan pita suara. awalan akhiran [θabit] [iθnin] [wariθ] [θelasa] [peθan] [keriθ] 37