ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Transcript

1 ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ Το όργανο της ακοής δηλ. το αυτί περικλείεται στο κροταφικό οστό. ιαιρείται σε τρία µέρη: το έξω, το µέσο και το έσω ους (αυτί). Έξω ους Αποτελείται από: το πτερύγιο, τον έξω ακουστικό πόρο και τον τυµπανικό υµένα. Μέσο ους Είναι µια αεροφόρος κοιλότητα η οποία αποτελείται από : Α) το κοίλο του τυµπάνου. Το κοίλο του τυµπάνου διελαύνεται εγκαρσίως από την άλυσο των ακουστικών ο- σταρίων µε την οποία συνάπτεται ο τυµπανικός υµένας µε το έσω ους. Η άλυσος αυτή σχηµατίζεται από τρία οστάρια, τα οποία κατά σειρά εκ των έξω προς τα µέσα είναι: - η σφύρα, - ο άκµονας και - ο αναβολέας

2 που έχουν σαν αποστολή την µεταβίβαση των δονήσεων στο τυµπανικό υµένα. Β) Την ευσταχιανή ή ακουστική σάλπιγγα Γ) Το µαστοειδές άντρο µε τις µαστοειδείς κυψέλες. Έσω ους ή λαβύρινθος: Αποτελείται από τον οστέινο και τον περικλειόµενο σ αυτό υµενώδη λαβύρινθο. Μεταξύ οστέινου και υµενώδους λαβύρινθου βρίσκεται ο περιλεµφικός χώρος. Ο υµενώδης λαβύρινθος αποτελείται από: - την υµενώδη αίθουσα - τους υµενώδεις ηµικυκλίους - τον υµενώδη κοχλία. Στον υµενώδη κοχλία τελειώνει η µοίρα του ακουστικού νεύρου και βρίσκεται το αισθητήριο όργανο της ακοής δηλ. το όργανο του Corti. To όργανο του Corti είναι νευροεπιθηλιακός σχηµατισµός και απαρτίζεται από: - Νευροαισθητήρια ή Τριχωτά Κύτταρα και - από Στηρικτικά Κύτταρα τα οποία διακρίνονται σε: στυλοειδή, κύτταρα του Deiters, του Hensen, του Claudious και του Βoettcher. - ικτυωτό υµένα - Καλυπτήριο υµένα.

3 Φυσιολογικά (αριστερά) και κατεστραµµένα λόγω θορύβου (δεξιά) τριχωτά κύτταρα από αυτί πιθήκου. ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Το αυτί από φυσιολογικής απόψεως είναι ένα όργανο σύνθετο, δια του οποίου γίνονται δύο διαφορετικές λειτουργίες: η ακουστική και της ισορροπίας. Το έσω ους αποτελεί το όργανο της ισορροπίας και το κυρίως όργανο της ακοής. Το δε έξω και το µέσο ους είναι επικουρικά µέρη προς εξυπηρέτηση της ακουστικής λειτουργίας. Φυσιολογία της ακοής ακουστική λειτουργία Το οµόλογο ερέθισµα του οργάνου της ακοής είναι ο ήχος δια την µετάδοση του ο- ποίου απαιτείται φορέας αέριος, υγρός ή στερεός. Τα ηχητικά κύµατα εισέρχονται δια του έξω ακουστικού πόρου, προσπίπτουν στον τυµπανικό υµένα και τον θέτουν σε δόνηση (παλµική κίνηση). Η δόνηση αυτή µεταβιβάζεται δια της σφύρας και του άκµονα στον αναβολέα και δια της βάσεως αυτού στην έξω λέµφο. Στην συνέχεια δια του υµένα του Reisner µεταδίδεται στην έσω λέµφο και µέσω αυτής στο βασικό υµένα επί του οποίου στηρίζεται το όργανο του Corti. Σχηµατική παράσταση µετάδοσης ηχητικών κυµάτων. α: τυµπανικός υµένας, β, γ, δ: ακουστικά οστάρια

4 Η µετατόπιση του βασικού υµένα προς την πλευρά της τυµπανικής κλίµακας, επειδή τα υγρά είναι ασυµπίεστα θα προκαλέσει µετατόπιση του υµένα της στρογγύλης θυρίδας προς τα έξω. Η µετακίνηση του αναβολέα προς τα έξω θα έχει το αντίθετο αποτέλεσµα και µετατόπιση του υµένα της στρογγύλης θυρίδας προς τα µέσα. Ο ήχος κάθε συχνότητας προκαλεί διαφορετικού εύρους µετατόπιση του βασικού υµένα και σε διαφορετικές θέσεις αυτού. Έτσι υψηλής συχνότητας ήχοι προκαλούν µετατόπιση του βασικού υµένα το µέγιστο εύρος της οποίας αντιστοιχεί στην βασική έλικα του κοχλία, ενώ το µέγιστο εύρος µετατοπίσεως του βασικού υµένα, που προκαλείται από ήχους χαµηλών συχνοτήτων, αντιστοιχεί στην κορυφαία έλικα του κοχλία. Με αυτό τον τρόπο γίνεται ανάλυση του ηχητικού φάσµατος από τον κοχλία. Με την δόνηση του βασικού υµένα του κοχλία δονείται συγχρόνως και το όργανο του Corti. Οι τρίχες των τριχωτών κυττάρων κάµπτονται και διολισθαίνουν πάνω στον καλυπτήριο υµένα µε αποτέλεσµα την µετατροπή του ηχητικού ερεθίσµατος σε ηλεκτρικά δυναµικά, την δηµιουργία ηλεκτρικών ώσεων και την µεταβίβαση αυτών δια της νευροαισθητήριας ακουστικής οδού προς τον ακουστικό φλοιό όπου θα γίνει η αντίληψη του ήχου ως ακουστικού αισθήµατος. Ο τρόπος αυτός µεταβιβάσεως ηχητικών κυµάτων στο έσω ους λέγεται «αγωγή δια του αέρος». Εκτός απ αυτόν τον τρόπο υπάρχει ο καλούµενος «αγωγή δια των οστών», όπου τα ηχητικά κύµατα προσκρούοντα επί του κρανίου θέτουν αυτό σε δόνηση. Οι δονήσεις µεταβιβάζονται στο έσω ους και προκαλούν κίνηση της λέµφου κατά τον ίδιο τρόπο ως δια της αγωγής δια του αέρος. Οποιαδήποτε βλάβη σε κάποιο σηµείο της διαδροµής του ηχητικού ερεθίσµατος, από τον ακουστικό πόρο ως τους κροταφικούς λοβούς έχει σαν αποτέλεσµα την δυσλειτουργία του ακουστικού συστήµατος και την επακόλουθη εµφάνιση βαρηκοϊας. ΥΣΜΕΝΕΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΚΟΗ ΛΟΓΩ ΘΟΡΥΒΟΥ Παθοφυσιολογία του θορύβου στην ακουστική λειτουργία Η βλαπτική επίπτωση του θορύβου στο ακουστικό σύστηµα εντοπίζεται στις τρίχες των τριχωτών κυττάρων του οργάνου του Corti, τις οποίες καταστρέφει. Οι ιστοπαθολογικές αλλοιώσεις της προκαλούµενης βλάβης (µε τη µελέτη του ηλεκτρονικού µικροσκοπίου) είναι η βράχυνση της ρίζας των ακουστικών τριχών σε περίπτωση ε- λάχιστου βλαπτικού θορύβου, πλαδαρότητα των τριχών και είναι µερικώς αναστρέψιµα. Το σηµείο µη αναστρέψιµης µεταβολής είναι κάταγµα της ρίζας στο επίπεδο του τελικού δικτύου, που οδηγεί σε µη αναστρέψιµη κάµψη των τριχών και τελικά σε απορρόφησή τους. Παρατηρούνται επίσης ενδοκυττάριες αλλοιώσεις στις οποίες περιλαµβάνονται βλάβες των λυσοσωµικών κοκκίων, µιτοχονδρίων και του πυρήνα, πολλαπλασιασµός των κυττάρων του Deiters που αντικαθιστούν τα εξωτερικά ακουστικά κύτταρα που έχουν απορροφηθεί. Η βλάβη η οποία δηµιουργείται µε οποιουδήποτε βαθµού απώλεια της ακοής καλείται βαρηκοΐα. Αναλόγως της εντοπίσεως της βλάβης η οποία προκάλεσε τη βαρηκοΐα διακρίνονται οι ακόλουθοι τύποι ή είδη βαρηκοΐας: 1. Βαρηκοΐα τύπου αγωγής ή αγωγιµότητας 2. Νευροαισθητήρια βαρηκοΐα ή βαρηκοΐα τύπου αντιλήψεως.

5 Επιπτώσεις του θορύβου στην ακοή Το έντονο ηχητικό ερέθισµα µπορεί να προκαλέσει προσωρινή µετατόπιση (TTS Temporary Threshold Shift) και µόνιµη µετατόπιση κατωφλίου (ουδού) ακοής (PTS Permanent Threshold Shift). Τυπικά η πρώτη ακοοµετρική µεταβολή και στις δύο περιπτώσεις (TTS και PTS) είναι µία πτώση της ακουστικής οξύτητας στα 3, 4 ή 6 KΗz µε φυσιολογική ακοή κάτω και πάνω από τα επίπεδα αυτά. Το φαινόµενο αυτό είναι γνωστό ως ακουστική εγκοπή. Στα αρχικά στάδια ο πάσχων συνήθως ανανήπτει και η αποκατάσταση της προσωρινής µετατόπισης του κατωφλίου µπορεί να γίνει από µερικές ώρες έως µήνες. Το επίπεδο της ακοής εργατών της βιοµηχανίας στα 4000 Hz (οξύ ακουστικό τραύµα) µπορεί να βελτιώνεται και σε 16 ηµέρες ή και περισσότερο µετά την αποµάκρυνση από το θόρυβο. Στις χαµηλές συχνότητες η αποκατάσταση αυτή απαιτεί ακόµα µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα που πιθανό να φθάνει και µήνες. Για το λόγο αυτό ο έλεγχος της ακοής εργατών της βιοµηχανίας πρέπει να γίνεται µετά από αποµάκρυνση από το θόρυβο για κάποιο διάστηµα. Αυτό το διάστηµα για καθαρά πρακτικούς λόγους έχει καθοριστεί σε h περίπου. Ο ακοολογικός έλεγχος γίνεται τη ευτέρα το πρωί πριν από την αρχή της βάρδιας του εργαζόµενου (ουδοί της ευτέρας). Μόνιµη µετατόπιση κατωφλίου (ουδού) ακοής λόγω έκθεσης σε θόρυβο Σε αυτή την κατάσταση περιλαµβάνονται οι ακόλουθες παθολογίες: 1. Επαγγελµατική βαρηκοΐα ή θορυβογενής βαρηκοΐα. 2. Ακουστικό τραύµα. 3. Βαρηκοΐα από έκρηξη. 4. Ακουστικό «ατύχηµα». 5. Τραυµατισµός της κεφαλής. Επαγγελµατική βαρηκοΐα: Είναι αναγνωρισµένη επαγγελµατική ασθένεια και περιλαµβάνεται στον Πίνακα του άρθρου 40 του Κανονισµού Ασθενείας του Ι.Κ.Α. (ΦΕΚ 132 Β / ) στην Οµάδα ΙΙΙ ΝΟΣΟΙ ΕΚ ΦΥΣΙΚΩΝ ΑΙΤΙΩΝ υπό α.α. 35 ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΠΡΟΚΑΛΟΥΜΕΝΑΙ ΥΠΟ ΤΟΥ ΗΧΟΥ-ΘΟΡΥΒΟΥ. Ακουστικό τραύµα: Αυτός ο όρος αφορά τη µόνιµη βαρηκοΐα που εµφανίζεται αµέσως µετά από βραχεία έκθεση του ακουστικού συστήµατος σε πολύ ισχυρό θόρυβο. Αυτό συµβαίνει κατά την εκπυρσοκρότηση µικρών πυροβόλων όπλων, ιδιαίτερα σε κλειστούς χώρους. εν υπάρχει καµία ακοολογική διαφορά µεταξύ της βαρηκοΐας που προκαλείται από πυροβολισµούς και από το συνεχή θόρυβο όπως είναι αυτός που απαντάται στους βιοµηχανικούς χώρους. Βαρηκοΐα από έκρηξη: Προκαλείται από έκρηξη βόµβας, νάρκης κ.λπ., εκπυρσοκρότηση µεγάλου όπλου και γενικά αιφνίδια έκθεση σε πολύ ισχυρό θόρυβο. Παρατηρείται βλάβη του έξω, του µέσου και του έσω ωτός, ακόµα και διάτρηση της τυµπανικής µεµβράνης που οφείλεται στο ωστικό κύµα της έκρηξης. Ακουστικό «ατύχηµα»: είναι µία έντονη µονόπλευρη βαρηκοΐα που δεν περιορίζεται στις µέσες και υψηλές συχνότητες της ακουστής περιοχής του ηχητικού φάσµατος και µπορεί να συνοδεύεται από ρήξη της ωοειδούς ή της στρογγύλης θυρίδας ή και του υµένα του Reisner. Επέρχεται αιφνίδια ύστερα από σύντοµη έκθεση σε θόρυβο που φυσιολογικά δεν θα εθεωρείτο ικανός να προκαλέσει τέτοια βλάβη.

6 Κυριότερα αίτια νευροαισθητήριας βαρηκοΐας εκτός του θορύβου 1. Συγγενείς βαρηκοΐες. Μεγάλου βαθµού βαρηκοΐα που οδηγεί σε αλαλία. 2. ιάφορες λοιµώξεις όπως ιλαρά, ερυθρά, ανεµοευλογιά κ.τ.λ. 3. Φάρµακα. Τα κυριότερα ωτοτοξικά φάρµακα είναι: αντιβιοτικά που ανήκουν στην κατηγορία των αµινογλυκοσιδών (όπως η στρεπτοµυκίνη, η νεοµυκίνη, η καναµυκίνη) σαλικυλικά σε µεγάλες ποσότητες (ασπιρίνη), διουρητικά αγγύλης (lasix ή φουροσεµίδη, εθακρινικό οξύ,) και φάρµακα που χρησιµοποιούνται σε σχήµατα χηµειοθεραπείας (σισπλατίνη, καρµποπλατίνη, αζωτούχος µουστάρδα). Υπάρχει επίσης και τοπική ωτοτοξικότητα των φαρµάκων λόγω της δυνατότητας διεισδύσεως του φαρµάκου από τον υµένα της στρογγύλης θυρίδας (νεοµυκίνη, πολυµιξίνη Β, γενταµυκίνη). 4. Χηµικές ουσίες: Η χρήση ή η έκθεση σε διάφορες χηµικές ουσίες δυνατόν να αποτελέσουν αίτια νευροαισθητήριας βαρηκοΐας αλκοόλ, µόλυβδος, υδράργυρος, µονοξείδιο του άνθρακα, διθειάνθρακας, χρώµατα ανιλίνης, σκοπολα- µίνη, ατροπίνη, κ.τ.λ. 5. Μεταβολικές νόσοι και διαταραχές της θρέψεως. 6. Κατάγµατα του κροταφικού οστού. 7. Ακουστικό νευρίνωµα. 8. Νόσος του Meniere. ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ Κλινική εξέταση του ωτός 1. Ιστορικό. Η λήψη λεπτοµερούς ιστορικού είναι απαραίτητη πριν από την κλινική εξέταση και έχει µεγάλη σηµασία όσον αφορά την ορθή διάγνωση. 2. Απλή επισκόπηση: έλεγχος πτερυγίου, είσοδος του έξω ακουστικού πόρου και οι γειτονικές περιοχές, οπισθωτιαία και προωτιαία χώρα. 3. Ψηλάφηση. 4. Ωτοσκόπηση: είναι η επισκόπηση του έξω ακουστικού πόρου, του τυµπανικού υµένα και σε διάτρηση του τυµπανικού υµένα ενός τµήµατος ή ολόκληρου του κοίλου του τυµπάνου διενεργείται µε ωτοσκόπιο. 5. Η κλινική εξέταση του ωτός συµπληρώνεται µε την ακτινολογική διερεύνηση του κροταφικού οστού. Εξέταση της ακοής 1. Τονοδότες. Η απλή εξέταση της ακοής δια των τονοδοτών (διαπασών) είναι ένα πολύτιµο διαγνωστικό µέσο και θα πρέπει να αποτελεί µέρος της οποιασδήποτε ακοο- µετρικής εξετάσεως. 2. Ακοοµετρία καθαρών τόνων. (Ακοόγραµµα). Το ανθρώπινο αυτί ακούει ήχους συχνοτήτων 16 Hz µέχρι Hz. Η µέτρηση της ακοής γίνεται µε ηλεκτρονικά όργανα, τους ακοοµετρητές, οι οποίοι παράγουν ήχους ορισµένης εντάσεως (συνήθως db) και ορισµένης

7 συχνότητας ( Hz). Με τους ήχους αυτούς µετριέται η αγωγή δια αέρος. Η δε αγωγή δια των οστών µετριέται µε ειδικό οστεόφωνο που τοποθετείται στη µαστοειδή απόφυση. Τα αποτελέσµατα της µετρήσεως καταγράφονται σε ειδικό διάγραµµα, το α- κοόγραµµα. Το ακοόγραµµα θα πρέπει να ελέγχεται πάντοτε µε τους τονοδότες, των οποίων τα αποτελέσµατα θα πρέπει να συµφωνούν µε εκείνα του ακοογράµµατος. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΑΚΟΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Φυσιολογικό ακοόγραµµα Μη φυσιολογικό ακοόγραµµα

8 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΩΤΟΡΙΝΟΛΑΡΥΓΓΟΛΟΓΙΑ, ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Σ. ΧΕΛΙ ΟΝΗ, ΑΘΗΝΑ, 1989 TRATTATO DI MEDICINA DEL LAVORO, VOLUME II, EMILIO SARTORELLI (Direttore dell Istituto di Medicina del Lavoro dell Università di Siena). PICCIN EDITORE PADOVA ΑΚΟΟΛΟΓΙΑ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Γ. ΠΑΠΑΦΡΑΓΚΟΥ,, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ «ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΣ» ΜΑΡΙΑ ΓΡ. ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ Μαθήµατα Ωτορινολαρυγγολογίας, Γ. Αδαµόπουλος, Κ.Παπαφράγκου, Ε. Φερεκύδης, Α. Τζαγκαρουλάκης,. Κανδηλώρος, Λ. Μανωλόπουλος, ΑΘΗΝΑ 1990 Il rischio da rumore, Informazione e formazione dei lavoratori, ISPESL, DIPARTIMENTO DOCUMENTAZIONE INFORMAZIONE E FORMAZIONE Η ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΟΥ ΘΟΡΥΒΟΥ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ, Μ.Γ. ΤΣΑΛΙΓΟΠΟΥΛΟΣ Ν. ΣΤΑΪΚΙ ΗΣ, ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΩΤΟΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΟΜΙΛΙΑΣ Ω.Ρ.Λ. ΚΛΙΝΙΚΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΑΧΕΠΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Εισήγηση στο 1 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επαγγελµατικών Παθήσεων, Αθήνα Οκτώβρης 1987 ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΚΟΗΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΘΟΡΥΒΟ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΝΤΟΘΑΝΑΣΗ Π. ΓΕΩΡΓΙΑ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, Γ.Ν.Ν.ΝΙΚΑΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΑ, ΑΓ. ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ ΩΤΟΡΙΝΟΛΑΡΥΓΓΟΛΟΓΙΑ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΕΠ. ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΥ, ΑΘΗΝΑ 1975 Η κλινική εκτίµηση της ακοής από τον Γενικό Ιατρό µε τη χρήση τονοδοτών, Γ. Τζανίδη, Γ. Κοντοθανάση, Α. ιολή, Ε. Αναγνώστου, Γ. Παπαδάκης - Πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας, τριµηνιαία Έκδοση της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής, Τόµος 11, Τεύχος 3, Ιούλιος Σεπτέµβριος INQUINAMENTO ACUSTICO E UDITO, Prof ANTONIO ARPINI