ΝΙΚΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΛΙ. ΕΝΑΣ LOSER ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ γιωργοσ σιακανταρησ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΝΙΚΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΛΙ. ΕΝΑΣ LOSER ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ γιωργοσ σιακανταρησ"

Transcript

1 ΝΙΚΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΛΙ ΕΝΑΣ LOSER ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ γιωργοσ σιακανταρησ Η κρίση της Ουκρανίας ΦiλιππΟσ προeδρου Το πλέξιμο και η Κατερίνα σχινά ΒαγγελΗσ ΧαΤζΗΒασιλειΟυ αφιέρωμα στον Μισέλ Φάις α. σαΐνησ, K. σχινα, A. δρουμπουκη, B. SoethAert ρέκβιεμ για τον homo economicus Κ. π. αναγνωστοπουλοσ Θεοδόσης Τάσιος ευaγγελοσ δ. πρωτοπαπαδaκησ Ο ναζισμός εκμεταλλεύεται τη δημοκρατία νiκοσ Κ. αλιβιζaτοσ δημήτρης νόλλας: στο δόκανο της ιστορίας λιζυ ΤσιριΜωΚΟυ 7 8 >

2 34 16 ΠePieXoMeNa 8 ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΑλΕξΗΣ ΠΟλΙΤΗΣ Ένας ένθετος Μακρυγιάννης ΚωΣΤΑΣ ΤΣΑλΑΧΟΥΡΗΣ Μαθητές στην Εθνική Βιβλιοθήκη ΚΡΥΣΤΑλλΗ ΓλΥΝΙΑΔΑΚΗ, ΓΕωΡΓΙΑ ΠΑΤΕΡΙΔΟΥ Σεξισμός ή μήπως όχι; Διήγημα 11 ΔΗΜHΤΡΗΣ ΚωΣΤΟΠΟΥλΟΣ Το πέναλτι ΠAPEMBAΣEIΣ HλΙΑΣ ΚΑΝΕλλΗΣ Τι συμβαίνει με τη βιβλιονέτ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΗΜΑΚΟΠΟΥλΟΣ Η ρευστή ταυτότητα των φύλων στα κόμικς ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΦΡΑΓΚΟΝΙΚΟλΟΠΟΥλΟΣ Η Ελλάδα και οι «άλλοι» ΦiλΙΠΠΟΣ ΠΡΟeΔΡΟΥ Η κρίση της Ουκρανίας και οι ενεργειακές σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας ΠΑΝΑΓΙωΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ Οι μειονότητες στις ευρωεκλογές ΒΑΣiλΗΣ ΠΑΣΧaλΗΣ Η τραγική «ανθοπώλις λούση»: στο κατώφλι των κόμικς ΓΙωΡΓΟΣ ΜΙΧΑΗλΙΔΗΣ Γιώργος Βελουδής ( ): Ταγμένος στην επιστήμη του ΝiΝΟ ΠΕΝΤΡeΤΤΙ (Ποίημα) To γεφύρι ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥλΟΣ Το χειρότερο από το χειρότερο 42 ΝiΝΟ ΠΕΝΤΡeΤΤΙ (Ποίημα) Tα ονόματα των δρόμων 44 ΒΑΓΓΕλΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙλΕΙΟΥ Μια υπόσχεση καθημερινής εκπλήρωσης 46 ΓΙωΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ Ένας loser της πολιτικής 50 ΜΑΡΙΑ ΤΟΠΑλΗ (Ποίημα) Ξαναμάγεμα 72 Αφιέρωμα στον Μισέλ Φάις 52 ΑΡΙΣΤΟΤeλΗΣ ΣΑΐΝΗΣ Από το χειρόγραφο του εαυτού στην αυτοβιογραφία του πλήθους 55 KΑΤΕΡΙΝΑ ΣΧΙΝΑ Στο τέλος πάντα η μουσική 57 aννα ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΜΠΟΥΚΗ Το «αλάτι της μνήμης» 62 Bart SoetHaert Η σκηνική περιπέτεια ενός βλέμματος λeων Α. ΝΑΡ Η πόλη των φαντασμάτων 65 ΔΗΜΗΤΡΑ ΚωΤΟΥλΑ (Ποίημα) Σημειώσεις για πέντε τραγούδια κι έναν μύθο 66 ΘΕΟΔωΡΟΣ ΡΑΚΟΠΟΥλΟΣ Αθέατες διαστάσεις του πολιτικού 68 ΚωΝΣΤΑΝΤΙΝΑ Ε. ΜΠΟΤΣΙΟΥ Δύσκολοι καιροί για το περιβάλλον 70 akhσ ΠΑΠΑΝΤωΝΗΣ Το γονίδιο της πραγματικότητας 70 ΝiΝΟ ΠΕΝΤΡeΤΤΙ (Ποίημα) O γέρος 72 Κ. Π. ΑΝΑΓΝωΣΤΟΠΟΥλΟΣ Ρέκβιεμ για τον Homo economicus 80 ΕΥaΓΓΕλΟΣ Δ. ΠΡωΤΟΠΑΠΑΔaΚΗΣ Ο άνθρωπος που έχτιζε γέφυρες 86 λιζυ ΤΣΙΡΙΜωΚΟΥ Δημήτρης Νόλλας: στο δόκανο της Ιστορίας 89 ΝiΚΟΣ Κ. ΑλΙΒΙΖaΤΟΣ Πώς ο ναζισμός χρησιμοποίησε τη δημοκρατία για να την καταλύσει 90 ΓΙωΡΓΟΣ ΚΑΚΑΕΣ (Ποίημα) Ιούνιος 92 ΓΙωΡΓΟΣ ΚΟΡΔΑΣ Από τη Ρωσία με μίσος 68 Στο εξώφυλλο: o Νικκολό Μακιαβέλλι από τον 16ο αιώνα, τραβώντας... σέλφι. Σχέδιο του Αλέκου Παπαδάτου. Στήλες 38 ΜΙκρΟϊΣτΟρΙεΣ, ΜΙΣΕλ ΦΑΐΣ (Ανθολόγιο νέων πεζογράφων ) ΓΙωΤΑ ΚΑΚΑΡΟΥΚΑ Κολοβή γοργόνα 39 ΣΥΜΠτΩΣεΙΣ, ΓΙωΡΓΟΣ ΖΕΒΕλΑΚΗΣ Επικηρύξεις τον καιρό του Μεταξά 93 ΟΜΗρΙκΑ #13, ΒΑΓΓeλΗΣ Δ. ΠΑΝΤΑΖHΣ Η προέλευση της συγκριτικής κατάληξης τερος 96 ΠερΙΛΗΨΗ ΠρΟΗΓΟΥΜεΝΩΝ #20 Ένα αφήγημα σε συνέχειες ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ, Εικονογράφηση: ΕλΕΑΝΝΑ ΜΑΡΤΙΝΟΥ 97 DUCK SOUP, ΚΡΙΤωΝ ωραιοπουλοσ Τρία γεύματα 98 AΓΓEΛIEΣ 4 the books journal #44 [Ιούνιος 2014]

3 ΣYNePΓateΣ... Mηνιαία Eπιθεώρηση Έτος 4ο / tεύχος 44 / Ιούνιος 2014 / τιμή 5 Ηλίας Κανέλλης & ΣΙΑ ΕΕ Nικοτσάρα 1, t.k , aθήνα, tηλ./fax: info@booksjournal.gr εκδότης-διευθυντής: Hλίας Kανέλλης Σύμβουλος Έκδοσης: Kατερίνα Σχινά Γραμματεία Ύλης: Σταύρος Kαπλανίδης Αρχισυντάκτης Διαδικτύου: Τάσος Μπάρλας Σύνταξη Διαδικτύου: Δανάη Μπαρτσώκα Διόρθωση: Ρίτσα Δημάκου Γραμματεία Σύνταξης: Περικλής Δημητρολόπουλος, Δημήτρης Δουλγερίδης, Ευαγγελία Κουλιζάκη, Kατερίνα oικονομάκου, tίνα Μανδηλαρά, eριφύλη Mαρωνίτη, Γιώργος Σιακαντάρης, Δημήτρης Σκάλκος Συμβουλευτική Eπιτροπή Nομικά: Σταύρος tσακυράκης Φιλοσοφία: Bάσω Kιντή Θεωρία λογοτεχνίας, Πολιτισμική κριτική: Μαρία Αθανασοπούλου, Γιάννης Παπαθεοδώρου Tέχνες: Mαρία tσαντσάνογλου Θέατρο: iφιγένεια tαξοπούλου Ποίηση: Παναγιώτης Ιωαννίδης Ιστορία: Δημήτρης Δημητρόπουλος, Άννα Μαρία Δρουμπούκη Kοινωνικές και Πολιτικές επιστήμες: Παναγής Παναγιωτόπουλος, Δημήτρης a. Σωτηρόπουλος Οικονομία: Γιώργος Προκοπάκης Ποπ κουλτούρες: Bασίλης Βαμβακάς Διεθνή: Φίλιππος Σαββίδης Διπλωματία: Άλκης Kούρκουλας Art Director: aνδρέας Pεμούντης Eξώφυλλο: aλέκος Παπαδάτος Λογότυπο: Σταύρος Kούλας Eικονογράφηση: eλένη Mπίλια Φωτογραφίες: Βίκυ Γεωργοπούλου, Ντίνα Κουμπούλη, aλεξία tσαγκάρη Ηλεκτρονική έκδοση: Άρης Σιέμπης Διαφημίσεις: τηλ Λογιστήριο: Νίκος Μπαρούτας - τηλ Νομικός σύμβουλος: Kώστας Kαρακώτιας Παραγωγή: Z-axis, Eκτύπωση: iris eκτυπώσεις a.e.b.e. Διανομή: Άργος a.e. κεντρική Διάθεση για βιβλιοπωλεία (Θεσσαλονίκης, Βόρειας ελλάδας): Κέντρο του Βιβλίου - Ανθούλα Πουλουκτσή και Σία Ε.Ε., λασσάνη 3, Θεσσαλονίκη, τηλ , , fax , puluktsi@otenet.gr Tο επόμενο τεύχος θα κυκλοφορήσει στις 2 Ιουλίου Ιδιοκτήτης: Hλίας Kανέλλης Nικοτσάρα 1, t.k , aθήνα, tηλ./fax: Τα ενυπόγραφα κείμενα εκφράζουν τις απόψεις των συντακτών τους issn: Συνδρομές: Εσωτερικού ετήσια (12 τεύχη) 50, φοιτητικές 40, οργανισμοί-τράπεζες 200, Βιβλιοθήκες 100. Εξωτερικού EE (απλό ταχυδρομείο) 80, Eυρώπη εκτός EE 100, Aμερική 120. Εμβάσματα - επιταγές: Ηλίας Κανέλλης Τραπεζικός λογαριασμός Alpha Bank: ΙΒΑΝ: GR BIC/SWIFT ALPHA BANK: CRBAGRAA κυριάκος Αθανασιάδης. Συγγραφέας, μεταφραστής και επιμελητής εκδόσεων. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα: Δώδεκα (1991), Μικροί κόσμοι (1996), Το σάβανο της Χιονάτης (2000), Το βασίλειο του αποχαιρετισμού (2002), Πανταχού απών (2007), Ζα Ζα (2012). Καθημερινά, γράφει τη στήλη «λόγια της πλώρης» στην ιστοσελίδα του Books Journal (booksjournal.gr). Νίκος κ. Αλιβιζάτος. Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Βιβλία του: Εισαγωγή στην ελληνική συνταγματική ιστορία (1981), Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση, Όψεις της ελληνικής εμπειρίας (1983), Κράτος και Ραδιοτηλεόραση - Η θεσμική διάσταση (1986), H συνταγματική θέση των ενόπλων δυνάμεων (1987), Ο αβέβαιος εκσυγχρονισμός (2001), Η βασιλική περιουσία στο Στρασβούργο (2003), Το Σύνταγμα και οι εχθροί του στη νεοελληνική ιστορία (2011), Ποια δημοκρατία για την Ελλάδα μετά την κρίση; (2013). κ. Π. Αναγνωστόπουλος. Καθηγητής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, πρόεδρος και γενικός διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΙΕΑΔ). Τελευταίο βιβλίο του, Το αόρατο και το ορατό χέρι (2011). Δημήτρης Δημακόπουλος. Φιλόλογος και μεταφραστής, θεωρητικός των κόμικς, επί πολλά χρόνια συγγραφέας των κειμένων στο περιοδικό ανθολογίας της Ντίσνεϋ, Κόμιξ. Παναγιώτης Δημητράς. Εκπρόσωπος του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) και μέλος της Συνέλευσης Εκπροσώπων της Παγκόσμιας Οργάνωσης Κατά των Βασανιστηρίων (omct). Συγγραφέας του βιβλίου Αναζητώντας τα χαμένα δικαιώματα στην Ελλάδα. Η σκοτεινή πλευρά της ελληνικής δημοκρατίας (2007). Άννα Μαρία Δρουμπούκη. Διδάκτορας νεότερης ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, συνεργάζεται με το Herder institut für historische ostmitteleuropaforschung der Leibniz-Gemeinschaft (Marburg, Γερμανία) για τη συγγραφή σειράς τόμων με θέμα την καθημερινή ζωή στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου στις κατεχόμενες χώρες. Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο της, Μνημεία της λήθης: Ίχνη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου σε Ελλάδα και Ευρώπη. Γιώργος Ζεβελάκης. Ερευνητής της λογοτεχνίας. Μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων, διατηρεί σημαντικό αρχείο το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί στην έρευνα πολλών εργασιών στο χώρο της νεοελληνικής φιλολογίας. Γιώργος κακαές. Γεννήθηκε και προσπαθεί να ζήσει στην Αθήνα. Περισσότερα εδώ: verbalistes.gr. Γιώτα κακαρούκα. Υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγγραφέας. Ηλίας κανέλλης. Δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου. Πρόσφατα βιβλία του, Εθνοχουλιγκανισμός (2005), Σταύρος Τσιώλης (2006). Ετοιμάζεται το βιβλίο του, Κι αυτοί ήταν η Ελλάδα. Γιώργος κόρδας. Πολιτικός επιστήμων. Δημήτρης κωστόπουλος. Εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Βιβλία του: Τα Δίπροκα (1991), Βαλκάνια: Η Οικογεωγραφία της Οργής (1993) και Ο Νταβέλης στο Σικάγο: Το γουέστερν της ανάπτυξης (2007). Δήμητρα κωτούλα. Η ποιητική της συλλογή, Τρεις Νότες για μια Μουσική, κυκλοφόρησε το Έχει μεταφράσει αγγλόφωνη ποίηση. τραϊανός Μάνος. Φιλόλογος. ελεάννα Μαρτίνου. Ζωγράφος, έχει εργαστεί για σκηνικά στο θέατρο και για εικονογράφηση βιβλίων. Είναι ιδρυτικό μέλος του δημιουργικού εργαστηρίου FixatiF WorkS. Γιώργος Μιχαηλίδης. Υποψήφιος διδάκτορας νεοελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Μονάχου. Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης. Ποιητής, μεταφραστής και συγγραφέας. Μερικά από τα βιβλία του: Paris, Παρίσι (2003), Harmolypi 's blues (2003), La vie est belle, et facile (2004), Ω! (2007), Μάης 68 (2008), Ζενερίκ (2011). Μόλις κυκλοφόρησαν η συγκεντρωτική ποιητική δουλειά του Hotel Hegel και το μυθιστόρημα Διασυρμός. κωνσταντίνα ε. Μπότσιου. Αναπληρώτρια καθηγήτρια σύγχρονης ιστορίας και διεθνούς πολιτικής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Βιβλίο της: Μεταξύ ΝΑΤΟ και ΕΟΚ (2002). Λέων Α. Ναρ. Διδάκτορας φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, συγγραφέας. Το 2009 εκδόθηκε το δίτομο έργο του, Γιωσέφ Ελιγιά, Άπαντα. Άλλα βιβλία του: Θεσσαλονίκη , το μέλλον του παρελθόντος(με φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου, 2011), Ισραηλίτες βουλευτές στο Ελληνικό Κοινοβούλιο ( ) (2011). Βαγγέλης Δ. Πανταζής. Διδάκτορας ιστορίας και συγγραφέας των βιβλίων Χάρτες και Ιδεολογίες (1989), Ομηρική Γεωγραφία και Ομηρική Εποχή (1996), Η ομηρική Ζάκυνθος (2002), Όμηρος και Τροία (2006), Βασιλείς από την θάλασσα; (2009). Ανδρέας Πανταζόπουλος. Επίκουρος καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Βιβλία του: Για το λαό και το έθνος (2001), Η δημοκρατία της συγκίνησης (2002), Η Γαλλία φλέγεται; (2005), Με τους πολίτες κατά του λαού (2006), Ο μαρασμός της σοσιαλδημοκρατίας (2009), Ο αριστερός εθνικολαϊκισμός (2013). Χρήστος Παπανίκος. Πολιτικός γελοιογράφος και εικονογράφος. Άκης Παπαντώνης. Υποψήφιος διδάκτορας με αντικείμενο τη μοριακή βιολογία και συγγραφέας. Βασίλης Πασχάλης. λέκτορας πλαστικών τεχνών και επιστημών της τέχνης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Κυκλοφορεί το βιβλίο του, Η γελοιογραφία και το δαιμονικό (2007). Nino Pedretti ( ). Ιταλός ποιητής, ο οποίος έγραφε εκ πεποιθήσεως στα ρομανιόλικα (romagnolo), διάλεκτο της βόρειας Ιταλίας. Το μεγαλύτερο μέρος της ποίησής του είναι συγκεντρωμένο στον τόμο Al vousi e altre poesie in dialetto romagnolo (2007). Φίλιππος Προέδρου. λέκτορας διεθνών σχέσεων στο Αμερικανικό Κολέγιο Θεσσαλονίκης (act) και επισκέπτης καθηγητής στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδας (ihu). Κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι η παγκόσμια διακυβέρνηση, η ενεργειακή πολιτική και τα οικολογικά οικονομικά. Τελευταίο βιβλίο του, Ανάπτυξη και Ευημερία στον 21ο Αιώνα. Η προσέγγιση των οικολογικών οικονομικών και η περίπτωση της Ελλάδας (2013). ευάγγελος Δ. Πρωτοπαπαδάκης. λέκτορας εφαρμοσμένης ηθικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Βιβλία του: Η ευθανασία απέναντι στη σύγχρονη βιοηθική (2003), Οικολογική ηθική (2005), Κλωνοποίηση και βιοηθική (2013). Θόδωρος ρακόπουλος. Μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Πραιτόρια. Έγραψε τα βιβλία ποίησης Φαγιούμ (2010), Ορυκτό Δάσος (2013) και το βιβλίο υβριδικών κειμένων Η Συνωμοσία της Πυρίτιδας (2014). Για το πρώτο, τιμήθηκε με κρατικό βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα. Αριστοτέλης Σαΐνης. Φιλόλογος και κριτικός λογοτεχνίας. Τακτικός συνεργάτης της Εφημερίδας των Συντακτών. Γιώργος Σιακαντάρης. Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας, διετέλεσε επιστημονικός διευθυντής στο ΙΣΤΑΜΕ. Βιβλία του: Οι μεγάλες απουσίες. Η ελληνική δημοκρατία σε άμυνα (2011), Ζαν-Ζακ Ρουσσώ: Ο φιλόσοφος της πεφωτισμένης δημοκρατίας (2012). Βart Soethaert. Βέλγος νεοελληνιστής που διδάσκει στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. κατερίνα Σχινά. Δημοσιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και μεταφράστρια. Μεταξύ άλλων έχει μεταφράσει βιβλία των Τόνι Μόρισον, Φίλιπ Ροθ, Ίαν ΜακΓιούαν, Μάλκολμ Μπράντμπερι, Τζορτζ Στάινερ, Τζόις-Κάρολ Όουτς. Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο της, Καλή κι ανάποδη. Μαρία τοπάλη. Ποιήτρια, μεταφράστρια και κριτικός. Ποιητικά βιβλία της: Σερβίτσιο Τσαγιού (1999), Λονδίνο και άλλα ποιήματα (2007), Βερμίου Κατάβαση (2010). Κυκλοφορούν ακόμα η μετάφρασή της των Ελεγειών του Ντουίνο του Ρίλκε (2011), το θεατρικό μιούζικαλ Ο Χορός της Μεσαίας Τάξης (2012) και το βιβλίο Για τέσσερα χέρια (2013) που εξέδωσε μαζί με τον Κωνσταντίνο Ματσούκα. Λίζυ τσιριμώκου. Καθηγήτρια θεωρίας της λογοτεχνίας και συγκριτικής γραμματολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.Έχει εκδώσει τη Λογοτεχνία της πόλης (1988), τον συγκεντρωτικό τόμο δοκιμίων Εσωτερική ταχύτητα (2000), τη σχολιασμένη αλληλογραφία του Γιάννη Ρίτσου με την Καίτη Δρόσου και τον Άρη Αλεξάνδρου, Τροχιές σε διασταύρωση (2008). Μισέλ Φάις. Συγγραφέας. Το μυθιστόρημα Αυτοβιογραφία ενός βιβλίου (1994) μεταφράστηκε στα γαλλικά. Η συλλογή διηγημάτων Απ' το ίδιο ποτήρι και άλλες ιστορίες (1999) τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος Πραγματοποίησε δύο ατομικές εκθέσεις φωτογραφίας. Πιο πρόσφατα βιβλία του, Κτερίσματα. Μια σπασμένη ιστορία (2012) και, αναθεωρημένο, το μυθιστόρημά του Aegypius Monachus (2013). Μόλις κυκλοφόρησε το κείμενο του θεατρικού, Το παγκάκι του κανένα. Χρήστος Α. Φραγκονικολόπουλος. Επίκουρος καθηγητής διεθνών σχέσεων στο τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ. Βιβλία του: Ο παγκόσμιος ρόλος των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (2007), Ο εκδημοκρατισμός της παγκόσμιας διακυβέρνησης: Μια εισαγωγή στην Κοσμοπολιτική Δημοκρατία (μαζί με τον Φ. Προέδρου, 2010), Τα «εθνικά θέματα» στη δίνη των ΜΜΕ (μαζί με τον Γ. Πλειό (2011), Διεθνείς Διενέξεις: Αντιμετώπιση και Επίλυση (μαζί με Α. Ηρακλείδη και Γ. Κωστάκο, 2004). Βαγγέλης Χατζηβασιλείου. Κριτικός λογοτεχνίας. Έχει γράψει τα βιβλία Μίλτος Σαχτούρης: Η παράκαμψη του υπερρεαλισμού (1991), Οδόσημα (1999) και μαζί με την Ελισάβετ Κοτζιά επιμελήθηκε την ανθολογία Σύγχρονη Ελληνική Πεζογραφία (1995). κρίτων Ωραιόπουλος. Διδάκτορας κλασικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ερασιτέχνης μάγειρας. 6 the books journal #44 [Ιούνιος 2014]

4 ο άνθρωπος που έχτιζε γέφυρες από τoν ΕυaΓΓΕλο δ. ΠρωτοΠαΠαδaΚη Θεοδόσης τάσιος, Ας Αναστοχασθούμε Εαυτούς και Αλλήλους, Πανεπιστημιακές εκδόσεις κρήτης, Ηράκλειο 2014, 540 σελ. Από μικρό παιδί αισθανόμουν μια ιδιαίτερη όσο και ανεξήγητη έλξη προς τις γέφυρες. Τα παλιά μονότοξα πέτρινα γεφύρια κυρίως, αλλά και οι μεγάλες σιδερένιες γέφυρες, οι κρεμαστές, όλες ανεξαρτήτως του είδους τους με μαγνήτιζαν, θαρρείς, και δεν μπορούσα να ξεκολλήσω, τουλάχιστον όχι προτού αισθανθώ πως έχω επαρκώς αποτυπώσει στη μνήμη μου ή στο φωτογραφικό φιλμ αυτό που καθιστά καθεμιά τους ξεχωριστή από τις άλλες. Πέρασαν πολλά χρόνια προτού κατανοήσω τους λόγους αυτής της έλξης, εν μέρει διότι όταν ο άνθρωπος έλκεται από κάτι, συνήθως του αρκεί πως αυτό συμβαίνει και δεν αισθάνεται την ανάγκη να το ερμηνεύσει, εν μέρει διότι αργά στη ζωή μου γνώρισα έναν άνθρωπο που έχτιζε γέφυρες και είχε, παράλληλα, την ικανότητα και τη διάθεση να μου μιλήσει για αυτές. Αγαθή τύχη με οδήγησε στον πλέον κατάλληλο, ευτυχώς. Μια γέφυρα, μου είπε κάποτε ο Θεοδόσης Τάσιος, δεν είναι ποτέ απλώς μια κατασκευή. Αποτελεί πάντοτε και μια απόφαση, η οποία κάθε φορά λαμβάνεται επί τη βάσει συγκεκριμένων πολιτικών και αισθητικών στάσεων. Παράλληλα, ενσωματώνει ορισμένα ευδιάκριτα και διακριτά μεταξύ τους πρέπει, αποκλείοντας άλλα που είναι εξίσου πιθανά ή δυνατά. Με άλλα λόγια, η κατασκευή μιας γέφυρας στην ουσία της συνιστά κατ εξοχήν ηθική επιλογή. Εάν επιτρέψουμε στη σκέψη μας να αρθεί πάνω από τα τεχνικά της χαρακτηριστικά, το ιδιαίτερο σχήμα της, τα υλικά από τα οποία έχει κατασκευασθεί, η παρατήρηση οποιασδήποτε γέφυρας θα μας αποκαλύψει τη φιλοσοφία των δημιουργών της και της εποχής της, τις πολιτικές τους στοχεύσεις και προτεραιότητες, τη λεπτότητα της αισθητικής τους, τη σχέση τους με το φυσικό περιβάλλον και τις κεντρικές ηθικές τους παραδοχές. Ο Θεοδόσης Τάσιος αφέθηκε στην υπέρβαση τούτη και έτσι, αναπόδραστα, οδηγήθηκε στη φιλοσοφία 1. Στην πραγματικότητα, ποτέ δεν εγκατέλειψε τα γεφύρια του. Απλώς, πλέον, δεν τα χτίζει με μπετόν και σίδερο μόνον, αλλά και με ιδέες. Τα γεφύρια του Τάσιου δεν είναι ούτε πρόχειρα ούτε αχαμνά. Απεναντίας, αποτελούν φιλόδοξες κατασκευές, αφού επιχειρούν να ενώσουν ξηρές που τις χωρίζουν αμέτρητα μίλια άγριων και απρόβλεπτων νερών: το πραγματικό με το ιδεατό, το εφικτό με το δέον, το απτό με εκείνο που από τη φύση του πάντοτε μας διαφεύγει παρ ότι γνωρίζουμε ότι είναι εκεί, τον ανεξέταστο βίο με τον φιλοσοφημένο. Τέτοια γεφύρια απαιτούν άριστα υλικά. Και οι ιδέες του Τάσιου είναι πρώτης ποιότητας: φροντισμένες, τεκμηριωμένες, επαγωγικά διαρθρωμένες, εύληπτες, διαλλακτικές, διαυγείς. Παράλληλα, όμως, είναι και ρηξικέλευθες, ανατρεπτικές, επιθετικές, ενίοτε τόσο άγριες μέσα στην ήρεμη παρρησία με την οποία διατυπώνονται από τον δημιουργό τους, ώστε μοιάζουν σαν καλοσχεδιασμένες λυσσαλέες επιθέσεις ενάντια στην ραστώνη του πνεύματός μας και στην διάθεσή μας να υιοθετούμε άκριτα και ανεξέταστα οποιαδήποτε ανοησία, αρκεί αυτή είτε να υπογράφεται από κάποια αυθεντία, είτε απλώς να μας βολεύει. Κοντολογίς, αν σκέφτεσαι να διαβείς τα γεφύρια του Τάσιου, πρέπει να το λέει η καρδιά σου. ΤΟ βιβλiο Το βιβλίο του Θεοδόση Τάσιου υπό τον τίτλο Ας Αναστοχασθούμε Εαυτούς και Αλλήλους, είναι ένα τέτοιο γεφύρι. Ή, καλύτερα, είναι το απαύγασμα της τέχνης του Τάσιου στη γεφυροποιία. Σε κοντά πεντακόσιες πενήντα πυκνές σελίδες ο συγγραφέας εκθέτει συστηματικά το σύνολο περίπου της σκέψης του για το σκανδαλωδέστερο των όντων, τον άνθρωπο, και για τις σχέσεις στις οποίες αυτός αναπόφευκτα εμπλέκεται. Ο Τάσιος εξετάζει, αναλύει και κρίνει τους ποικίλους τρόπους κατά τους οποίους ο άνθρωπος σχετίζεται με τον συνάνθρωπό του, με τα υπόλοιπα έμβια μη-ανθρώπινα όντα, καθώς και με τον φυσικό κόσμο που τον περιβάλλει. Ειδικότερα, το βιβλίο καταπιάνεται με τις σχέσεις του ατόμου προς τον εαυτό του, με αυτές του ατόμου προς το άτομο, με εκείνες του ατόμου προς την ομάδα, προς τις μελλοντικές γενιές, προς τον περιβάλλοντα κόσμο και τα όντα που τον συναπαρτίζουν και, τέλος, προς υπερβατικές οντότητες, όπως ο θεός και το ωραίο. Το περιεχόμενο του βιβλίου διαρθρώνεται σε ένδεκα ενότητες, η κάθε μία από τις οποίες οδηγεί ομαλά στην επόμενη συμπληρώνοντας, ταυτόχρονα, την προηγούμενη. Αλλά τι αξία έχουν η παρατήρηση και η κριτική εάν δεν συνοδεύονται από συγκεκριμένες θέσεις και προτάσεις άλλωστε, ένα γεφύρι, όσο καλοφτιαγμένο και εάν είναι, δεν εξυπηρετεί κανέναν σκοπό εάν δεν σε οδηγεί στην απέναντι όχθη, και αυτό ο Τάσιος το γνωρίζει καλά. Για τον λόγο αυτό σε κανένα σημείο δεν διστάζει να προτείνει αυτό που κατά τη γνώμη του θα θεραπεύσει μια δεδομένη παθογένεια ή εκείνο που θα εξορθολογήσει μια επαχθή κατάσταση, να εισηγηθεί μια ρηξικέλευθη λύση σε ένα πρόβλημα ή έναν καινοτόμο τρόπο άρσης μιας αβελτηρίας. Οι λύσεις που προτείνει ο Τάσιος ακουμπούν στέρεα στη λογική, υποστηρίζονται από βαθιά και πλούσια επιστημονική γνώση (για του λόγου το αληθές αρκεί μια ματιά στο πρώτο μέρος του βιβλίου, αυτό που αναφέρεται στα ζώα και στις κοινωνίες τους), και διέπονται από το πλέον πολύτιμο όσο και δυσεύρετο γνώρισμα του επιστήμονα, τον κοινό νου. Το βιβλίο είναι γραμμένο στο ύφος και στην γλώσσα που οφείλει κατά τη γνώμη μου να είναι γραμμένο κάθε επιστημονικό έργο, καθώς και γενικώς οποιοδήποτε έργο είναι προορισμένο να αναγνωσθεί από κάποιο κοινό: με τρόπο τέτοιο, ώστε το περιεχόμενο να είναι απολύτως κατανοητό και εύληπτο. Σε όλο το βιβλίο το ούτως ή άλλως ιδιαίτερο και απολύτως αναγνωρίσιμο ύφος του Τάσιου είναι άμεσο και προσωπικό, και από τις πρώτες ήδη αράδες ο αναγνώστης αισθάνεται τον συγγραφέα ως εντελώς οικείο πρόσωπο, γεγονός που του επιτρέπει να συνομιλήσει μαζί του. Οι ιδέες, παρ ότι ενίοτε σύνθετες και απαιτητικές, εκτίθενται παρ όλα αυτά πάντοτε με τη μεγαλύτερη δυνατή απλότητα και κατά αυστηρή λογική αλληλουχία, ούτως ώστε ο αναγνώστης να μην αντιμετωπίζει τεχνητά εμπόδια στην προσπάθειά του να κατανοήσει τα γραφόμενα. Πέραν τούτων, μεγάλη προσοχή έχει δοθεί στην καλλιέπεια και στην ομαλή ροή του λόγου. Συνολικά το βιβλίο αυτό δεν καταβάλλει καμία ιδιαίτερη προσπάθεια να εντυπωσιάσει τον αναγνώστη, και αυτός ακριβώς, νομίζω, είναι ο λόγος που τελικώς το επιτυγχάνει. Το Ας Αναστοχασθούμε Εαυτούς και Αλλήλους είναι μια πρόκληση 80 the books journal #44 [Ιούνιος 2014]

5 και συνάμα μια πρόσκληση για εμάς που το διαβάζουμε. Μοιάζει σαν ο συγγραφέας μέσα από κάθε σελίδα να μας κοιτάζει κατάματα και μας λέει: «Τόσο εσύ, όσο και εγώ, αισθανόμαστε πως κάτι πρέπει να αλλάξει στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, τους άλλους και τον κόσμο μας. Ας πάρουμε, λοιπόν, τα πράγματα από την αρχή, και ας συζητήσουμε νηφάλια και σοβαρά. Εγώ θα σου εκθέσω τις απόψεις μου όσο καλύτερα μπορώ, και θα σου προτείνω τις λύσεις που θεωρώ πως είναι οι πλέον εύλογες. Αν κάνεις και εσύ το ίδιο, πιστεύω πως θα οδηγηθούμε κάπου καλύτερα από εδώ που τώρα βρισκόμαστε». Το βιβλίο αποτελείται από ένδεκα θεματικές ενότητες. Τις αναφέρω: [1] Οι κοινωνίες των ζώων, [2] Μια ενδεχόμενη ερμηνεία του ηθικού ενεργήματος, [3] Οι ηθικές επιλογές μέσα στην ομάδα, [4] Οι επαγγελματικές δεοντολογίες, [5] Πολιτική και πολιτικαντική, [6] Για μια ηθοπαιδεία, [7] Κοινωνίες και περιβάλλον, [8] Τέχνη για τον λαό; [9] Η παγκοσμιοποίηση και εμείς, [10] Παιδείας επανεπίσκεψις, και [11] Το θρησκεύεσθαι. Από αυτές επέλεξα να εστιάσω σε δυο μόνον, συγκεκριμένα στην πρώτη και στην τελευταία. Ο λόγος που με οδήγησε στην επιλογή των συγκεκριμένων ενοτήτων είναι πως αμφότερες αφορούν τους τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος σχετίζεται με οντότητες που εκλαμβάνει ως άλλης τάξεως, τα ζώα και τον θεό. Συνεπώς, η πραγμάτευση των σχετικών θεμάτων, πέραν της προφανούς και εύλογης γοητείας που ασκεί στην σκέψη, προσφέρεται ως πεδίον δόξης λαμπρόν σε έναν ικανό γεφυροποιό. Αθήνα, 2 Απριλίου Ο Θεοδόσης τάσιος στη διάρκεια διάλεξής του στο Megaron Plus του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. ΤΑ ΖΩΑ Ο συγγραφέας επιλέγει να ξεκινήσει με την ενότητα που εξετάζει τις «Κοινωνίες των ζώων» προκειμένου, όπως λέει, αφ ενός «να υποπτευθούμε από πού ξεκινήσαμε», και αφ ετέρου για να «μαλακώσει το πετσί μας» διά της συνειδητοποιήσεως όσων μας συνδέουν με τα μη-ανθρώπινα έμβια όντα, και έτσι να κατανοήσουμε καλύτερα τα δικά μας κοινωνικά βάσανα. ως προς αυτό το τελευταίο, ελάχιστα απέχει από αυτό που ο Ιμμάνουελ Καντ σε ώριμη ηλικία υποστήριξε: η αδιαφορία μας για τα ζώα μπορεί να νεκρώσει μέσα μας μια φυσική προδιάθεση που είναι απαραίτητη για την ηθικότητα 2. Η συζήτηση για τις κοινωνίες των ζώων, ωστόσο, όπως καθίσταται ήδη από τις πρώτες γραμμές προφανές, δεν πρόκειται να διεξαχθεί από ουδέτερη προοπτική. Ο Τάσιος διαθέτει αποκρυσταλλωμένη άποψη επί του θέματος, και δεν διστάζει να τη δηλώσει εκ προοιμίου: το είδος μας συγγενεύει στενά με το ζωικό βασίλειο, στενότερα από όσο τείνουμε να θεωρούμε ή ορισμένοι, τουλάχιστον, από εμάς θέλουμε να πιστεύουμε. Η προσέγγιση αυτή εκ μέρους του συγγραφέα εγείρει ευθύς εξ αρχής ένα σημαντικό ζήτημα επιστημολογικής χροιάς: νομιμοποιείται ο επιστήμονας να ξεκινά την έρευνά του έχοντας ήδη παγιώσει μια αντίληψη περί όσων πρόκειται να εξετάσει; Ή μήπως οφείλει να παραμένει για όσο περισσότερο διάστημα μπορεί ουδέτερος, αφήνοντας τη συζήτηση να τον οδηγήσει στη μια ή στην άλλη πλευρά; Θα αποπειραθώ να απαντήσω στο ερώτημα αυτό πρώτα ως αναγνώστης, και κατόπιν ως επιστήμονας. ως αναγνώστης διαθέτω πληθώρα πηγών σχετικών από όποιο θέμα με ενδιαφέρει. Όταν, λοιπόν, διαβάζω ένα βιβλίο του Τάσιου, αυτό που θέλω πρωτίστως να πληροφορηθώ είναι οι θέσεις του ίδιου του Τάσιου, και όχι όλων των υπολοίπων. Τις απόψεις των άλλων θα τις βρω στα δικά τους κείμενα. Συνεπώς, η επιλογή του Τάσιου λειτουργεί προς όφελος του αναγνώστη. Από τη σκοπιά του επιστήμονα, πάλι, στη δική μου σκέψη τουλάχιστον η εκ προοιμίου επιλογή στρατοπέδου είναι πολύ γονιμότερη από την τήρηση μιας στείρας ουδετερότητας. Πρέπει, βέβαια, ο επιστήμονας τουλάχιστον να αναφέρει τις αντίθετες απόψεις και ο Τάσιος το πράττει με συνέπεια. Πρέπει, επίσης, να τεκμηριώσει τη δική του θέση με την μεγαλύτερη δυνατή πληρότητα και τούτο ο Τάσιος το πράττει με προσήλωση (οι εβδομήντα σελίδες του μέρους αυτού υποστηρίζονται από περισσότερες από εκατό παραπομπές!). Οφείλει ο επιστήμονας, παράλληλα, να παρουσιάσει την άποψη που υποστηρίζει με νηφαλιότητα και διαλλακτικότητα, ως μια πρόταση εκ μέρους του και όχι ως σύμβολο πίστεως και ο Τάσιος ακριβώς έτσι παρουσιάζει τη θέση του. Αν τηρούνται οι προϋποθέσεις αυτές, η μη-ουδέτερη προσέγγιση είναι τίμια, θεμιτή και γόνιμη, και τέτοια είναι τα κείμενα που ασκούν καθοριστική επίδραση στη σκέψη κάθε εποχής 3. Στην ουσία τώρα: Για να υποστηρίξει την προαναφερθείσα θέση του ο Τάσιος αφ ενός επικαλείται τα πορίσματα επιστημονικών ερευνών που καταδεικνύουν τη στενότατη γενετική σχέση μας με άλλα ανώτερα θηλαστικά, αφ ετέρου παραθέτει ιδιαιτέρως πλούσιο και πάρα πολύ ενδιαφέρον ερευνητικό υλικό ώστε να τεκμηριώσει τη θέση του πως όχι μόνον τα ανώτερα θηλαστικά, αλλά και άλλα έμβια όντα τα οποία αντιλαμβανόμαστε ως υποδεέστερα στην εξελικτική ιεραρχία, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών διαθέτουν ικανότητες και ιδιότητες που προσομοιάζουν εάν δεν συμπίπτουν με αντίστοιχες που αυθαιρέτως θεωρούμε πως αποτελούν μονοπώλιον των ανθρώπων. Τα ζώα, μας λέει και το αποδεικνύει με μια πράγματι εντυπωσιακή ποικιλία ερευνητικών δεδομένων που αφορούν όχι μόνον ανώτερα θηλαστικά, αλλά και μέλισσες, και μαυροκόρακες, και χήνες και άλλα θαυμαστά έχουν την ικανότητα να σχετίζονται μεταξύ τους με τον τρόπο που το πράττουν οι άνθρωποι: ερωτοτροπούν χρησιμοποιώντας συγκεκριμένους κώδικες, παίζουν, δείχνουν συμπάθεια σε οικείους αλλά και σε ξένους, αναπτύσσουν τεχνολογία επινοώντας τεχνικές μεθόδους και κατασκευάζοντας εργαλεία, διδάσκουν τις επινοήσεις τους στην ομάδα και στους απογόνους τους πράγμα που σημαίνει πως διαθέτουν κουλτούρα, ορισμένα από αυτά εμφανίζουν διακριτές αισθητικές τάσεις γεγονός που υποδεικνύει ότι διαθέτουν αφαιρετική σκέψη, επικοινωνούν μεταξύ τους χρησιμοποιώντας προή πρωτο-γλώσσα όπως τα ανθρώπινα νήπια, και όταν ορισμένα πρωτεύοντα ενισχύονται από την ανθρώπινη επενέργεια αναπτύσσουν ακόμη και γλώσσα, και έτσι πλέον γνωρίζουμε πως η αρχική υποψία μας περί της ύπαρξης αφαιρετικής σκέψης ήταν ορθή. Ομολογώ πως, από τότε που διάβασα με κάποια αμηχανία τη σχετική θέση του Ρότζερ Σκρούτον (roger Scruton) πως τα σκυλιά συνδέονται με τους ανθρώπους ως άτομα, έχοντας, δηλαδή, συνείδηση του εαυτού τους και του άλλου 4, ουδέποτε είδα ξανά τον σκύλο μου με το ίδιο βλέμμα. Τα εκπληκτικά που γράφει ο Θεοδόσης Τάσιος στο πρώτο αυτό μέρος του βιβλίου του πιστεύω πως θα ανάγκαζαν και αυτόν τον ίδιο τον Καρτέσιο να αποκηρύξει την αντίληψή του ότι τα μη-ανθρώπινα έμβια όντα αποτελούν αυτόματα φτιαγμένα από τη φύση, αντίστοιχα με αυτά που κατασκευάζει ο άνθρωπος 5. ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ Αν οι συνάφειες του είδους μας με τα υπόλοιπα ζωικά είναι τόσο στενές, μήπως θα μπορούσε ή, πολλώ δε μάλλον, θα έπρεπε να γίνεται λόγος για την αναγνώριση δικαιωμάτων στα ζώα; Η σχετική συζήτηση, παρ ότι περιορισμένης έκτασης και έντασης στην χώρα μας, μετρά ήδη τέσσερις γεμάτες δεκα- [Ιούνιος 2014] #44 the books jοurnal 81

6 ετίες στην εσπερία, και συνοδεύεται από αχανή πλέον επιστημονική και άλλη βιβλιογραφία, δημόσιες αντιπαραθέσεις και ακτιβιστικές δράσεις. Οι κεντρικές τάσεις που έχουν διαμορφωθεί στο πλαίσιο του σχετικού ηθικού διαλόγου είναι σε γενικές γραμμές οι εξής: [α] τα ζώα διαθέτουν ηθικά δικαιώματα προσαρμοσμένα, ωστόσο, στις ιδιαιτερότητες της φύσης τους: το δικαίωμα στην ζωή (αφού δείχνουν να απολαμβάνουν την ζωή και να επιδιώκουν τη διατήρησή τους σε αυτήν), το δικαίωμα στην αποφυγή του πόνου (αφού πονούν και τείνουν, όπως και εμείς οι άνθρωποι, να αποφεύγουν τον πόνο) 6, [β] τα ζώα δεν μπορούν να λογίζονται ως φορείς δικαιωμάτων, διότι η φύση τους δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο (δεν είναι έλλογα όντα, δεν διαθέτουν εαυτό, δεν μπορούν να επικαλεσθούν, να διεκδικήσουν ή να αποποιηθούν τα όποια ηθικά τους δικαιώματα) 7, [γ] τα ζώα δεν είναι μεν φορείς δικαιωμάτων (για ορισμένους ή όλους τους ανωτέρω λόγους), ωστόσο οι άνθρωποι ως ηθικά πρόσωπα διαθέτουν προς αυτά ηθικές υποχρεώσεις 8, [δ] η συζήτηση για την αναγνώριση δικαιωμάτων στα ζώα είναι ατελέσφορη, αυτό που απαιτείται είναι η πλήρης και παντοειδής απελευθέρωση των ζώων (animal liberation: να αφεθούν, στο εξής, να ζουν τη ζωή τους χωρίς καμία παρέμβαση εκ μέρους του ανθρώπου) 9. Ο Θεοδόσης Τάσιος ξεκινά τη συζήτηση περί των δικαιωμάτων των ζώων με ένα ερώτημα, του οποίου η εκ προοιμίου θέση επιβάλλεται από τον κοινό νου αλλά, παρά ταύτα (ή, ίσως, ακριβώς ένεκα τούτου), στον ανυποψίαστο αναγνώστη φαντάζει εικονοκλαστικό: τι είναι τα δικαιώματα του ανθρώπου; ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Προς απάντηση του ερωτήματος αυτού έχουν αναλωθεί (ή, επενδυθεί, εάν θέλετε) τόνοι μελάνης (και αίματος, ας μην το ξεχνούμε). Ορισμένοι, όπως ο Τζέρεμυ Μπένθαμ (Jeremy Bentham), υποστήριξαν πως τα δικαιώματα του ανθρώπου δεν είναι τίποτα περισσότερο παρά ανοησίες στηριγμένες σε ξυλοπόδαρα 10. Άλλοι, όπως οι αντιπρόσωποι του γαλλικού λαού στην Εθνοσυνέλευση της 26ης Αυγούστου 1789, θεώρησαν πως ορισμένα δικαιώματα του ανθρώπου είναι φυσικά και αναπαλλοτρίωτα, όπως αυτά της ελευθερίας, της ιδιοκτησίας, της ασφάλειας και της αντίστασης στην καταπίεση 11. Κάποιοι υποστηρίζουν πως η εγκυρότητα των δικαιωμάτων αυτών εδράζεται μόνο στη θεία βούληση 12. Μερικοί, τέλος, αντιμετωπίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα ως κατ ουσίαν ηθικά δικαιώματα 13, δηλαδή ως μέρος (ή αποτέλεσμα) μιας άτυπης συμφωνίας ή σύμβασης μεταξύ των ατόμων στο πλαίσιο μιας δεδομένης κοινωνίας. Ο Θεοδόσης Τάσιος δείχνει να ασπάζεται αυτή την τελευταία θέση, συμπληρώνοντας πως η συμφωνία αυτή είναι ωφελιμιστικού χαρακτήρα και μάλιστα διττού, ο οποίος υποστασιοποιείται δυνάμει μιας ιδιότυπης δοσοληψίας: [α] περιστέλλω τις ελευθερίες μου απέναντί σου, ώστε και εσύ να πράξεις το ίδιο, με αποτέλεσμα να λειτουργήσει εύρυθμα η ομάδα, γεγονός από το οποίο θα αποκομίσω μεγαλύτερα οφέλη από εκείνα που θα αποκόμιζα εάν αυτό δεν συνέβαινε, [β] αναγνωρίζοντας και σεβόμενος τα δικαιώματά σου σού συμπαρίσταμαι και έτσι συμμετέχω στη χαρά σου, γεγονός από το οποίο πάλιν ωφελούμαι ψυχικώς. Καθίσταται, λοιπόν, εξ αρχής πρόδηλο πως οποιαδήποτε εξωγενής ερμηνεία του ηθικού ενεργήματος απορρίπτεται διαρρήδην από τον Τάσιο. Από τα παραπάνω έπεται πως τα δικαιώματα του ανθρώπου για τον συγγραφέα διαθέτουν σχετικό κύρος, το οποίο οριοθετείται από τις ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή της εξέλιξής της, και επανακαθορίζεται διαρκώς. Από αυτόν τον ηθικό σχετικισμό θα μπορούσαν, κατά τον συγγραφέα, να εκφεύγουν δικαιώματα που προστατεύουν στοιχειώδεις επιθυμητές καταστάσεις μη-κοινωνικής εκπήγασης, όπως είναι η ίδια η ζωή. Οι περισσότεροι στοχαστές μεταξύ εκείνων που ασπάζονται την αντίληψη περί την ηθική που κάπως γενικευτικά 14 και, συνεπώς, απλουστευτικά αποκαλείται ηθικός σχετικισμός, ενίοτε δείχνουν να αισθάνονται κάπως αμήχανα που το πράττουν ο όρος όχι σπάνια εκτοξεύεται ως μομφή εναντίον κάποιων, ενώ αυτά που αντιπροσωπεύει έχουν κατά το παρελθόν καταδικασθεί από ποικίλες αυθεντίες, μεταξύ άλλων και από δύο προκαθημένους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας 15. Προσωπικά δεν κατανοώ τους λόγους ούτε για το ένα ούτε για το άλλο. Δεν χωρά αμφιβολία πως πολλοί από αυτούς που αρέσκονται να περιδιαβαίνουν τα δαιδαλώδη μονοπάτια της ηθικής, ιδίως οι επαγγελματίες φιλόσοφοι, διακατέχονται από την ευγενή όσο και επιμελώς συγκεκαλυμμένη φιλοδοξία πως κάποια στιγμή θα βρεθούν σε εκείνο το ονειρικό ξέφωτο όπου υψώνεται το ένα και μοναδικό, το πραγματικό παλάτι της ηθικής, θεμελιωμένο ακλόνητα στον συμπαγή βράχο της λογικής, κάποιας αυταπόδεικτης μεταφυσικής ή μιας αδιαμφισβήτητης οντολογίας. Το πρόβλημα είναι πως ούτε τέτοιο έδαφος φαίνεται να υπάρχει, μα ούτε και τέτοιο παλάτι. Ο ηθικός σχετικιστής είναι, ασφαλώς, καταδικασμένος να μην μπορέσει ποτέ να δημιουργήσει κάποιο μεγαλεπήβολο ηθικό σύστημα οικουμενικού κύρους, όπως αυτό του Ιμμάνουελ Καντ ή εκείνο του Αριστοτέλους. ωστόσο, φαντάζει περισσότερο εναρμονισμένος με την ανθρώπινη κατάσταση και πιο κοντά στην αλήθεια, στον βαθμό, βεβαίως, που η αλήθεια γίνεται αντιληπτή ως συμφωνία του νου με την πραγματικότητα 16. Και τούτο διότι κάθε κοινωνία πράγματι δείχνει να αποδέχεται ως ορθές διαφορετικές ηθικές αρχές 17, ενώ και το ίδιο κοινωνικό σύνολο μέσα στον χρόνο εγκαταλείπει ή περιθωριοποιεί ακόμη και τις πλέον παγιωμένες ηθικές στάσεις προς χάριν άλλων. Αυτό, αν μη τι άλλο, κατά τη γνώμη του Gilbert Harmann, δείχνει πως η εκάστοτε ισχύουσα ηθική υφίσταται δυνάμει μόνο μιας ρητής ή άρρητης συμφωνίας μεταξύ των μελών μιας συγκεκριμένης κοινωνίας 18. Η συμφωνία αυτή, όπως και κάθε άλλη, δεν μπορεί να ισχύει ούτε παντού, ούτε ες αεί. Αντιθέτως, υπόκειται σε περιορισμούς χρονικούς και τοπικούς: οι κοινωνικές ανάγκες και το πολιτισμικό υπόβαθρο δεν είναι παντού ίδια, ώστε είτε να επιτρέπεται είτε να απαιτείται η ίδια συμφωνία. Αλλά και εκεί όπου το consensus omnium έχει επικυρώσει έναν συγκεκριμένο ηθικό κώδικα, όταν η ανάγκη το καλέσει ο κώδικας αυτός θα συμπληρωθεί, θα τροποποιηθεί ή θα εγκαταλειφθεί προς χάριν ενός νέου λειτουργικότερου. Η ανωτέρω οπτική καλείται περιγραφικός σχετικισμός ακριβώς διότι συνιστά μια συγκεκριμένη ανάγνωση της ιστορίας και, παράλληλα, ερμηνεία της ουσίας της ηθικής, και σε καμία περίπτωση δεν οδηγεί, τουλάχιστον νομοτελειακά, στην αντίληψη πως όλες οι ηθικές κρίσεις διαθέτουν την ίδια εγκυρότητα ή νομιμοποίηση, κάτι που, αν συνέβαινε, αναπόφευκτα θα ακύρωνε την όποια δυνατότητά μας να αξιολογούμε τις ηθικές κρίσεις ως λιγότερο ή περισσότερο συνεκτικές. Στην περίπτωση του Τάσιου, εν προκειμένω, ο συμβασιοκρατικός σχετικισμός του τον οδηγεί σε μια εύλογη, ηπίως διατυπωμένη, ευέλικτη και γόνιμη προσέγγιση του ηθικού ενεργήματος. Σε ό, τι αφορά το εύλογον της προσέγγισης και την ηπιότητα της διατύπωσης, ο αναγνώστης ας κρίνει ο ίδιος του λόγου το αληθές αφ ενός διαβάζοντας και τα άλλα ειδικότερα μέρη του βιβλίου από το [2] έως το [7], αφ ετέρου λαμβάνοντας υπ όψιν ότι ο Τάσιος στα οφέλη του ηθικώς δρώντος δίνει πρωτεύουσα θέση στις υποστασιακές χαρές της Φιλότητας. ως προς την ευελιξία και τη γονιμότητα της θέσης του Τάσιου, ωστόσο, αυτή αποδεικνύεται από τον ευαίσθητο και επινοητικό τρόπο με τον οποίο του επιτρέπει να προσεγγίσει τα δικαιώματα των ζώων. ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙ Η ίδια δοσοληψία (do ut des) που λαμβάνει χώρα μεταξύ των ανθρώπων, λέει ο Τάσιος, αποτέλεσμα της οποίας είναι η αναγνώριση δικαιωμάτων στα άτομα του είδους μας για λόγους καθαρά ωφελιμιστικούς (πρακτικούς και συναισθηματικούς), υφίσταται και μεταξύ ανθρώπου και ζώων. Ο άνθρωπος αποκομίζει από τα μη-ανθρώπινα έμβια όντα ποικίλα και κρίσιμα για την επιβίωση και ευημερία του πρακτικά αγαθά άρα τα συμφέροντά τους δεν μπορεί να του είναι αδιάφορα. Παράλληλα, οι άνθρωποι τείνουμε ενστικτωδώς να συμμετέχουμε στα ποικίλα πάθη της ζωής σε κάθε της μορφή: χαιρόμαστε με τη χαρά του σκύλου μας, φέρ ειπείν, και συμπάσχουμε μαζί του όταν πονά ακόμη και η εικόνα ενός ψαριού που ξεψυχά σπαρταρώντας έξω απ το νερό μας προκαλεί ενίοτε βαθιά υπαρξιακή οδύνη. Δεδομένων αμφοτέρων τούτων, είναι εύλογη η υπόθεση πως θα μπορούσαμε να περιορίσουμε τα όρια της ελευθερίας ημών έναντι των ζώων κατά τρόπο ανάλογο με εκείνον που μετήλθαμε ώστε να πράξουμε το ίδιο έναντι των συνανθρώπων μας. Με άλλα λόγια, 82 the books journal #44 [Ιούνιος 2014]

7 να αναγνωρίσουμε ορισμένα δικαιώματα στα ζώα: [α] ώστε να διασφαλίσουμε την κάρπωση σημαντικότερων ωφελημάτων για το είδος μας από εκείνα που θα απολαμβάναμε εάν δεν το πράτταμε και, [β] διότι η συμμετοχή μας στην χαρά τους και η απαλλαγή μας από την ψυχική οδύνη των ανθρωπογενών παθών τους μας προσπορίζει ποικίλα και ουσιαστικά ψυχικά ωφελήματα. Ο Τάσιος δοκιμάζει στη σκέψη του το αλήθεια, προκλητικό αυτό ενδεχόμενο, αλλά σχεδόν αμέσως το απορρίπτει ως ιδιαιτέρως επισφαλές. Αντί της αναγνώρισης συγκεκριμένων δικαιωμάτων στα ζώα, η οποία αντιλαμβάνεται πως θα οδηγούσε σε ανυπέρβλητες δυσχέρειες τον συλλογισμό του, ο Τάσιος επιλέγει να μιλήσει απλώς για ηθικό ενδιαφέρον του ανθρώπου για τα ζώα και πράγματι, η σχετική ηθική επιταγή συνάγεται αβίαστα και ασφαλώς από την ωφελιμιστική ανάγνωση μιας πιθανής ηθικής σχέσης ανθρώπου-ζώου που ο συγγραφέας προκρίνει. Τι μας λέει με άλλα λόγια: Ο τρόπος που ο άνθρωπος σχετίζεται με τα ζώα δεν μου φαίνεται να επιτρέπει την αναγνώριση δικαιωμάτων στα τελευταία. Σίγουρα, όμως, επιτάσσει για τον άνθρωπο ένα ιδιαιτέρως εντονότερο ηθικό ενδιαφέρον για τα ζώα από αυτό που συνήθως επιδεικνύει ή θεωρεί πως πρέπει να επιδεικνύει. Μετά το 1800, οι αρχές στη Βρετανία προσπάθησαν να σταματήσουν το βάρβαρο έθιμο του badger-baiting: ασβοί χρησιμοποιούνταν ως δολώματα για να εξάψουν τα άγρια ένστικτα σκυλιών. κάθε επεισόδιο του χωριάτικου αυτού εθίμου, που ήταν αγαπητό και στους κύκλους της καλής κοινωνίας, τελείωνε συνήθως με το θάνατο του ασβού και με σοβαρά τραυματισμένα τα σκυλιά. Στην γκραβούρα το 1823, που είχε φιλοτεχνήσει ο Henry Thomas Alken, αναπαρίσταται η προετοιμασία μιας «παρτίδας» badger baiting. Αλλά εάν είναι έτσι, τότε ο άνθρωπος διαθέτει ηθικές υποχρεώσεις έναντι των ζώων και συγκεκριμένα την ηθική υποχρέωση να τους συμπεριφέρεται και να τα αντιμετωπίζει κατά τρόπους που θα επικυρώνουν το ιδιαίτερο ηθικό ενδιαφέρον του προς αυτά. Ο Θεοδόσης Τάσιος δεν διστάζει να υιοθετήσει την αντίληψη αυτή, αφού ορθώς κατά τη γνώμη μου την αντιλαμβάνεται ως απολύτως συνάδουσα με τη διευρυμένη ωφελιμιστική εκ μέρους του ανάλυση της ηθικής σχέσης ανθρώπουζώου. Η προσέγγιση αυτή του Τάσιου, είμαι σίγουρος, θα προκαλέσει την μήνιν πολλών αφοσιωμένων υπερμάχων των δικαιωμάτων των ζώων, αφού το ενδιαφέρον προς τα ζώα που απαιτεί ο Τάσιος είναι ωφελιμιστικής προέλευσης, και ο ωφελιμισμός είναι εξ ορισμού ανθρωποκεντρικός: οι όποιες ηθικές μας υποχρεώσεις φαινομενικά μόνον στρέφονται προς τα ζώα, αλλά στην ουσία επιστρέφουν σε εμάς τους ίδιους 19 ενδιαφερόμαστε για τα ζώα απλώς και μόνον διότι η δική τους μέγιστη δυνατή ευημερία υποστηρίζει τη δική μας. Η αντίληψη του Τάσιου, θα ισχυρισθούν ορισμένοι από τους αμύντορες των ζώων, δείχνει να παραβλέπει την εγγενή και απόλυτη αξία των ζώων, και να τα υποβαθμίζει κατά τρόπο ανοίκειο σε μέσον ικανοποίησης των ανθρωπίνων αναγκών. Ας μου επιτρέψουν οι συμπαθέστατοι και συνήθως, ιδιαιτέρως μαχητικοί αυτοί φίλοι να πω δυο λόγια προς υπεράσπιση του Τάσιου, έστω και προ εορτής. Κατ αρχάς, ο συγγραφέας εκ προοιμίου δηλώνει και εκμεταλλεύεται κάθε ευκαιρία ώστε να το επαναλάβει πως επιθυμεί να κρατήσει την ηθική του σκέψη μακριά από αφηρημένες γενικές αρχές και μεταφυσικές παραδοχές. Και δυστυχώς, η έννοια της απόλυτης ή εγγενούς αξίας αποτελεί την επιτομή της γενικής αρχής και της μεταφυσικής παραδοχής, άρα βρίσκεται απολύτως εκτός της οπτικής του Τάσιου. Εκτός τούτου, η εύκολη και ατεκμηρίωτη προσφυγή σε απόλυτες αξίες ευθύνεται για πάμπολλες αβελτηρίες της ηθικής μας, αρκετές εκ των οποίων τις υφίστανται και Sirlsaac Brock s Collection τα ζώα 20. Κατά τρίτον, ο ωφελιμισμός του Τάσιου συμπεριλαμβάνει και όλες τις υποστασιακές κερδοζημίες του ανθρώπου απ τη συμμετοχή του στη χαρά και στον πόνο των ζώων χαρά και πόνος που έχουν διεξοδικώς αναλυθεί στα προηγούμενα. Τέλος, αυτός ο τρισκατάρατος ανθρωποκεντρικός ωφελιμισμός, όσο και εάν ενίοτε φαντάζει κομμένος και ραμμένος στα ανθρώπινα μέτρα, αποτελεί κατά τη γνώμη μου τον ασφαλέστερο τρόπο διασφάλισης ενός minimum ηθικού ενδιαφέροντος για κάθε τι μη-ανθρώπινο και τούτο διότι όλοι τον κατανοούν και τον αποδέχονται, έστω και απρόθυμα, σε αντίθεση με τις γενικές αφηρημένες αρχές και τις μεταφυσικές αναγνώσεις, οι οποίες φαίνονται κατάλληλες να πείσουν μόνον όσους ήδη τις έχουν αποδεχθεί. Και δύο λέξεις για τον δισταγμό του Τάσιου να αναγνωρίσει δικαιώματα στα ζώα: συντάσσομαι μαζί του, έστω και για διαφορετικούς λόγους. Γνώμη μου είναι πως ο όρος «δικαιώματα των ζώων» αφ ενός συνιστά αντίφαση εν τοις όροις, αφ ετέρου υποστηρίζει μια συζήτηση που, αν μη τι άλλο, δεν είναι ούτε απαραίτητη ούτε χρήσιμη. ως προς το πρώτο, εάν τα δικαιώματα υφίστανται δυνάμει μιας ρητής ή άρρητης συμφωνίας μεταξύ ηθικών προσώπων, ακόμη και τα πλέον κοντινά στον άνθρωπο ζώα είναι εντελώς ακατάλληλα να συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο σύμφωνο: όλα ανεξαιρέτως αδυνατούν εκ φύσεως να αντιληφθούν την έννοια του όποιου δικαιώματος, να το επικαλεσθούν, να το διεκδικήσουν ή να το αποποιηθούν 21. ως προς το δεύτερο, θεωρώ πως η αναγνώριση δικαιωμάτων δεν αποτελεί μονόδρομο στην προσπάθειά μας να διασφαλίσουμε ένα minimum ηθικού ενδιαφέροντος για τα ζώα. Τα ηθικά πρόσωπα καθορίζουν τη στάση τους έχοντας στη σκέψη τους όχι τόσο τα δικαιώματα του ετέρου, αλλά τις ιδικές τους ηθικές υποχρεώσεις. Και υπάρχουν τρόποι να θεμελιωθούν ηθικές υποχρεώσεις προς ετέρους ακόμη και εάν αυτοί δεν δύνανται να διαθέτουν ηθικά δικαιώματα, όπως συμβαίνει με την αγέννητη ζωή, τους νεκρούς, τους παράφρονες κ.τ.λ. ΤΟ ΘΡΗΣΚΕΥΕΣΘΑΙ Το ζώο για τον άνθρωπο αποτελεί το απτό μεν, αλλά όχι το μοναδικό έτερον. Η θεότητα συνιστά την άλλης τάξεως ετερότητα, μια ετερότητα με την οποία σχετιζόμαστε και αλληλεπιδρούμε ενδεχομένως σε μεγαλύτερο βαθμό από όσο με την πρώτη κατά τρόπους, μάλιστα, μύχιους και βαθιά υπαρξιακούς. Ο Θεοδόσης Τάσιος ψηλαφεί σεβαστικά αλλά και με τόλμη τη σχέση αυτή: δηλώνει εκ προοιμίου πως θα προσεγγίσει φιλοσοφικώς όχι την ίδια την ουσία της θεότητας, αλλά τις ανθρώπινες δράσεις που σχετίζονται με αυτήν. Και τούτο διότι, όπως ορθώς αναγνωρίζει, το θρησκευτικό ενέργημα ως εκ της φύσεώς του δεν ερείδεται στον λόγο γι αυτό, άλλωστε, η Θρησκεία και η Επιστήμη είναι ασύμβατες μεταξύ τους. Στο πλαίσιο, ωστόσο, μιας αυστηρά φαινομενολογικής προσέγγισης του θρησκεύεσθαι όπως είναι αυτή που ο Θεοδόσης Τάσιος επιχειρεί ο λόγος νομιμοποιείται (αλλά και οφείλει) να διερευνά το θρησκευτικό φαινόμενο, ούτως ώστε αυτό να φωτισθεί επαρκώς. Η φαινομενολογική μελέτη του Θεοδόση Τάσιου διέπεται, επιπλέον, από μια υψηλή φιλοδοξία, την οποία ο συγγραφέας μάς επιτρέπει να υποψιασθούμε: τη δοκιμή υπέρβασης της prima facie εγγενούς ασυμβατότητας θρησκείας και επιστήμης. Στο δοκίμιό του αυτό o Θεοδόσης Τάσιος θα εξετάσει τους τρόπους ανάδυσης και τα αίτια της [Ιούνιος 2014] #44 the books jοurnal 83

8 κατίσχυσης του θρησκευτικού ενεργήματος, τον ρόλο της μυστικής εμπειρίας, καθώς και τις εσωτερικές σχέσεις που συνέχουν τη θρησκεία με την ηθική και την αισθητική. Επίσης, θα διερευνήσει την έκταση και την ουσία της διάστασης μεταξύ επιστήμης και θρησκείας, καθώς και τις συνάφειες και τους τρόπους συμπλοκής της τελευταίας με την τέχνη, την ηθικότητα και την πολιτική. Θα τον απασχολήσει, παράλληλα, η σχέση του αθεϊσμού με τον αγνωστικισμό και τον θεϊσμό, και θα ολοκληρώσει την έρευνά του ανιχνεύοντας τους τρόπους κατά τους οποίους το θρησκεύεσθαι συντελεί στην ολβιότητα του εγώ και νοηματοδοτεί τον ανθρώπινο βίο. Ο συγγραφέας ευθύς εξ αρχής διευκρινίζει πως θα βασιστεί σε μια υπόθεση εργασίας, την οποία αντιλαμβάνεται ως εύλογη: η ψυχή, θα θεωρήσει, δεν αποτελεί προστιθέμενη οντότητα ή, αλλιώς, το εγώ δεν είναι «πράγμα». Αντιθέτως, κατά τον Θεοδόση Τάσιο, το εγώ δομείται σταδιακά, αναδύεται ως άυλο επακόλουθο πλήθους σχέσεων με τον περίγυρο και με τον πλησίον. Η πρόταξη μιας υπόθεσης εργασίας εκ μέρους του συγγραφέα συνιστά αφ ενός εναρμόνιση με ένα μεθοδολογικό προαπαιτούμενο της επιστημονικής έρευνας, αφ ετέρου αποτελεί για τον αναγνώστη έναν δείκτη περί του εάν (και με ποιον τρόπο) πρέπει να διαβάσει παρακάτω: εκείνος που αντιλαμβάνεται την ψυχή ως υπόσταση η οποία προϋπάρχει της φυσικής γέννησης και επιβιώνει του θανάτου, ως πνοή θεού ενδεχομένως, αυτός μπορεί και να σταματήσει στο σημείο αυτό, ή και να συνεχίσει αλλά μόνο για να ενημερωθεί για τις απόψεις του Θεοδόση Τάσιου ή να απολαύσει το γοητευτικό του ύφος. Κατά τρίτον, η πρόταξη της υπόθεσης θέτει ένα minimum εγκυρότητας της διερεύνησης που θα ακολουθήσει: όσα θα ισχυρισθεί ο συγγραφέας στη συνέχεια, ισχύουν μόνον στον βαθμό που η υπόθεση εργασίας την οποία υιοθετεί είναι ορθή, και καταρρέουν εάν αποδειχθεί εσφαλμένη. Αλλά έτσι συμβαίνει συνήθως με την επιστήμη: η ευόδωση των δοκιμών της κρέμεται από μια λεπτή κλωστή. Ο διανοητής διαθέτει μόνο μια αχνή υποψία οιονεί διασφάλισης: το εύλογον της υπόθεσής του. ως προς τούτο, τουλάχιστον κατά την κρίση μου, η υπόθεση του Θεοδόση Τάσιου δεν πάσχει: φαίνεται περισσότερο εύλογη από την ορφικής προέλευσης αντίστοιχη υπόθεση, για παράδειγμα, πως η ψυχή εξέρχεται του σώματος διά της τελευταίας αναπνοής και, αφού περιπλανηθεί για κάποιο διάστημα, εντοπίζει το κατάλληλο νεογνό και φωλιάζει μέσα του εκμεταλλευόμενη την πρώτη αναπνοή αυτού 22. Εν αναμονή της όποιας επαλήθευσης ή διάψευσης της αρχικής υπόθεσης, λοιπόν... Κατά τον Θεοδόση Τάσιο η ανάδυση του εγώ το εκθέτει στην υπαρξιακή αγωνία της συνειδητοποίησης πως αδυνατεί να ερμηνεύσει τον εαυτό του και τον περίγυρό του. Η κατεπείγουσα ανάγκη διαχείρισης του εντός και εκτός χάους επιβάλλει την προσφυγή στον μύθο, ο οποίος αμβλύνει τις γωνίες της απρόσιτης πραγματικότητας. Εντός του μύθου η σελήνη αποκτά πλέον συγκεκριμένο ρόλο, ο κόσμος ιθύνοντα νου που τον ορίζει, και το σκάνδαλο της ζωής που διαρκώς και αφεύκτως εκρέει στην ανυπαρξία του θανάτου λαμβάνει επιτέλους κάποια ερμηνεία ο μύθος προσφέρει ψυχική ανακούφιση και ασφάλεια, αφού αποτελεί μια εναλλακτική πραγματικότητα που, όμως, την ορίζουμε εμείς. Αλλά ο άνθρωπος είναι φύσει κοινωνικό ον: εντός της κοινωνίας οι προσωπικοί μύθοι συνδιαλέγονται, συμπλέκονται και καθίστανται οργανωμένο σύνολο εξωλογικών πεποιθήσεων θεμελιωμένο στην κοινή έμπνευση. Το σύνολο αυτό εξελίσσεται σταδιακά σε σύστημα λατρείας με κοινά σύμβολα και κοινά εξωκοσμικά σημεία αναφοράς. Η μυστική εμπειρία, η έκσταση και η μαγεία, τρόποι συνομιλίας της ενεού συνείδησης με το χάος, προσφέρουν τα απαραίτητα διαπιστευτήρια εγκυρότητας στον κοινό μύθο. Η κατάσταση είναι πλέον ώριμη για την εμφάνιση των ιδρυτών των επί μέρους θρησκειών. Και ιδού, το υπαρξιακό κενό έχει πλέον πληρωθεί, και η ανάγκη του θρησκεύεσθαι έχει ήδη αποκρυσταλλωθεί σε συνεκτικό θρησκευτικό σύστημα. Το θρησκεύεσθαι, διαπιστώνει ο Θεοδόσης Τάσιος, δεν αποτελεί τη μοναδική εξωλογική επιβεβαίωση του εγώ κατά τρόπο αντίστοιχο επενεργούν η αισθητική και η ηθική, με τις οποίες η θρησκεία μοιράζεται πολλά ουσιώδη γνωρίσματα: και τα τρία ενεργήματα ξεκινούν με μια δόνηση, σύγκεινται από στιγμές άφατης ολβιότητας, οι αιτίες τους είναι εξωλογικές και άρρητες, και αποτελούν προϊόντα ορμητικής-υποστασιακής σχέσης με το εντός μου χάος, με τον συνάνθρωπο και με την άρρητη οντότητα εκτός του κόσμου. Παράλληλα, προσφέρουν στον κοινωνό τους βαθιά βιώματα μη επαληθεύσιμα, συνιστούν, δηλαδή, εσωτερικά αποκαλυπτικά γεγονότα που ανθίστανται σθεναρά στην εμπειρική ή νοητική επιβεβαίωση αλλά και στις αντίστοιχες διαψεύσεις, βεβαίως. Η θρησκεία, εν προκειμένω, ενίοτε θεωρείται πως βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση προς την επιστήμη, αντίληψη που συντηρεί την πάντοτε ελλοχεύουσα μεταξύ τους καχυποψία, η οποία κατά καιρούς μετατρέπεται σε απερίφραστη εχθρότητα. Αυτό, ωστόσο, ισχυρίζεται ο συγγραφέας, οφείλεται σε αμοιβαία πλάνη και στην εκατέρωθεν άγνοια (ή περιφρόνηση) των μεταξύ τους ορίων. Ο συγγραφέας επισημαίνει τα κύρια σημεία τριβής: [1] Η ύπαρξη του Θεού. Η επιστήμη από τη φύση της δεν μπορεί να την αποδεχθεί, αλλά ούτε και να την απορρίψει. Η θρησκεία, από την άλλη, δεν μπορεί ούτε να την αποδείξει λογικώς ούτε να την επιβάλλει στην διάνοια. [2] Τα θαύματα. Και εδώ ισχύουν τα ίδια. [3] Η περιγραφή του φυσικού κόσμου. Όσες φορές η θρησκεία επεβλήθη στην επιστήμη ως προς αυτό, προέκυψαν άτοπα και βαθύ πνευματικό σκότος. Όταν, από την άλλη, η επιστήμη προσεγγίζει τις σχετικές θρησκευτικές ερμηνείες, αφ ενός παραβιάζει ανοικτές θύρες, αφ ετέρου τείνει να προσβάλλει το θρησκευτικό συναίσθημα. Ο Θεοδόσης Τάσιος αναγνωρίζει το αυτονόητο, και οφείλουμε να του αναγνωρίσουμε το θάρρος που απαιτείται ώστε να το πράξει: η θρησκεία κείται πέραν της επιστήμης, και η επιστήμη κινείται εκτός θρησκείας. Ο πιστός δεν χρειάζεται τον λόγο ώστε να πιστεύσει, και ο επιστήμων δεν χρειάζεται την πίστη ώστε να παραγάγει επιστημονική γνώση. Σκεφτείτε τις κατά καιρούς προταθείσες φιλοσοφικές (λογικές, στην πλειονότητά τους) αποδείξεις για την ύπαρξη του Θεού: στάθηκαν ικανές να επαυξήσουν την πίστη ή το πλήθος των πιστών; Αναλογισθείτε, πάλι, τις αντίστοιχες αποδείξεις περί της ανυπαρξίας Του: επέτυχαν το αντίθετο; Η πίστη, προφανώς, συνιστά ένα λυτρωτικό άλμα πέρα και πάνω από τον λόγο. «Πιστεύω» σημαίνει «αποδέχομαι χωρίς να γνωρίζω» ή, ακόμη περισσότερο, «αποδέχομαι παρ ότι ο λόγος με αποτρέπει». Ας θυμηθούμε μαζί με τον Κίρκεγκωρ τη θυσία του Αβραάμ 23 : ο Θεός σε όνειρο προστάζει τον βιβλικό ήρωα να θυσιάσει τον γιο του, τον Ισαάκ, και ο Αβραάμ πείθεται. Διαθέτει ο Αβραάμ κάποια διαβεβαίωση περί του ότι πράγματι στον ύπνο του εμφανίστηκε ο Θεός και όχι κάποιος δαίμονας μεταμορφωμένος, ή πως δεν είδε έναν ακόμη εφιάλτη, ή πως δεν παραλογίζεται; Οδηγώντας τον γιό του στον βωμό γνωρίζει πως λογικά υπάρχει μόνο μια πιθανότητα στις εκατό πράγματι να εναρμονίζεται με το θέλημα του Θεού του σε κάθε άλλη περίπτωση θα καταστεί παιδοκτόνος. Όμως ο Αβραάμ πιστεύει: ποντάρει τα πάντα σε αυτή τη μια περίπτωση και κερδίζει. Αυτό κάνει κάθε πιστός: παραδίδεται σε ένα στοίχημα που ο λόγος κραυγάζει πως είναι κίβδηλο, αλλά κάτι μέσα του τον ωθεί να στοιχηματίσει. Πράγματι, το παράδοξο του κακού, στο οποίο αναφέρεται ο Θεοδόσης Τάσιος, δείχνει να αποκλείει τη δυνατότητα ύπαρξης ενός Θεού ο οποίος είναι παράλληλα πανάγαθος, παντοδύναμος και παντογνώστης: αν είναι πανάγαθος, πώς ανέχεται ένα κακό του οποίου την ύπαρξη γνωρίζει και έχει την δύναμη να αποτρέψει; Άρα δεν είναι κάτι από όλα αυτά, συνεπώς δεν είναι Θεός, θα πει ο λόγος. Αλλά τι σημασία έχει αυτό για τον πιστό; Αυτός έχει ήδη παραδοθεί άνευ όρων στην πίστη του, και τούτο είναι πράγματι μεγαλειώδες το εγώ αίρεται πάνω από την νομοτέλεια και σώζεται. Το ίδιο υπέρλογα λυτρωτικός είναι και ο έρωτας: η φράση «θα σ αγαπώ για πάντα» συνοδεύεται άφευκτα από την επίγνωση πως κάτι τέτοιο είναι στατιστικώς μάλλον αδύνατο, και πως ο ίδιος, βεβαίως, δεν θα ζήσω για πάντα ωστόσο την ώρα που εκφέρω τη μάταιη αυτή υπόσχεση την πιστεύω, και για τον λόγο αυτό και μόνο έχω έστω και πρόσκαιρα λυτρωθεί. Θα συμφωνήσω με τον Θεοδόση Τάσιο: η πίστη και η επιστήμη είναι ασύμβατες μεν, αλλά δεν είναι ασυμβίβαστες άλλωστε, απορρέουν αμφότερες από την ίδια μύχια υπαρξιακή ανάγκη του ανθρώπου να συλλάβει ένα σκάνδαλο, αυτό της ύπαρξης. ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ Γνωρίζω πως ένα έργο πυκνό και βαθύ δεν μπορεί παρά να αδικείται όταν παρουσιάζεται σε ένα συνοπτικό κείμενο όπως αυτό. Για τον λόγο αυτό επέλεξα αντί της 84 the books journal #44 [Ιούνιος 2014]

9 συνοπτικής συζήτησης όλων των επί μέρους θεμάτων, η οποία θα ήταν αναγκαστικά προσχηματική λόγω του πλήθους και της έκτασης των ζητημάτων, να προσφέρω στον αναγνώστη μια αίσθηση του βιβλίου εστιάζοντας στο πνεύμα του, όπως τουλάχιστον το αντιλαμβάνομαι ο ίδιος. Τώρα που έφτασα στο τέλος αυτής της σύντομης περιήγησης σκέφτομαι πως αδίκησα το τάδε παραλείποντάς το, ή πως θα μπορούσα να είχα αναφερθεί και στο δείνα. Τέτοιες σκέψεις είναι, φοβάμαι, αναπόφευκτες, για ένα βιβλίο που ψηλαφεί τα μέγιστα με μεγαλοσύνη. Ένα πράγμα, ωστόσο, οφείλω να μην παραλείψω να αναφέρω: διαβάζοντας το Ας Αναστοχασθούμε Εαυτούς και Αλλήλους του Θεοδόση Τάσιου κατέστην πλουσιότερος. zx 1 Ο ίδιος, στον Πρόλογο του βιβλίου του, δηλώνει πως είναι αυτοδίδακτος, και φαντάζομαι πως αναφέρεται στην Φιλοσοφία. Αν είναι έτσι, τόσο το καλύτερο! 2 Βλέπε immanuel Kant, The Metaphysics of Morals, translated by Mary Gregor (Cambridge: Cambridge University Press, 1991), Βλέπε, μεταξύ άλλων, το κείμενο του Peter Singer Famine, affluence and Morality, το οποίο δημοσιεύθηκε στο Philosophy and Public Affairs 1.3 (1972): , και άσκησε τεράστια επίδραση στην ηθική συζήτηση σχετικά με τη φιλανθρωπία ως ηθικό καθήκον. Στο προοίμιο του άρθρου του ο Singer δηλώνει πως θα υιοθετήσει μηουδέτερη οπτική, έτσι ώστε, εάν τα επιχειρήματά του αποδειχθούν ισχυρά, να είναι δεσμευτικά για τον αναγνώστη. 4 Βλέπε roger Scruton, Loving animals, στο Animal Ethics: Past and Present Perspectives, edited by evangelos Protopapadakis, (Berlin: Logos Verlag, 2012), Αλίμονο, και σήμερα υποστηρίζονται τέτοιες απόψεις. Ο Dom illtyd trethowan μας ενημερώνει πως η γάτα, όταν τραβάμε την ουρά της, δεν πονά στην πραγματικότητα. Απλώς είναι κατασκευασμένη έτσι, ώστε όταν αυτό συμβαίνει, ένας συγκεκριμένος ήχος να παράγεται από το στόμα της μηχανικά! Βλέπε Dom illtyd trethowan, An Essay in Christian Philosophy (London: Longmans & Green, 1954), Βλέπε το άρθρο του Peter Singer all την ιδέα των δικαιωμάτων των ζώων είχε οικειοποιηθεί και ο γερμανικός ναζισμός. Ο Χίτλερ, με την άνοδό του στην εξουσία, θέσπισε τον Reichstierschutzgesetz, δηλαδή τον Νόμο του ράιχ για την Προστασία των Ζώων, που μάλιστα έγινε υποχρεωτικό μάθημα στα σχολεία. Η γελοιογραφία που δημοσιεύθηκε στο γερμανικό περιοδικό Kladderadatsch στις 3 Σεπτεμβρίου 1933 εικονίζει πειραματόζωα που χαιρετούν ναζιστικά τον Χέρμαν Γκαίρινγκ, ο οποίος μόλις είχε ανακοινώσει ότι ετίθεντο εκτός νόμου τα πειράματα με ζώα. Η εικόνα προέρχεται από το βιβλίο του Robert N. Proctor, The Nazi War on Cancer, Princeton University Press, 1999, σελ animals are equal στο Philosophical Exchange 1.5 (1974): , πρόσφατα αναδημοσιευμένο στο Animal Ethics: Past and Present Perspectives, edited by evangelos Protopapadakis (Berlin: Logos Verlag, 2012), Βλέπε ingemar Nordin, animals don t Have rights, Philosophical Notes 62 (2001): 1-14, διαθέσιμο στο διαδίκτυο: lapubs/philn/philn062.pdf. 8 immanuel Kant, on Duties to animals and Spirits, στο Lectures on Ethics, translated by P. L. Heath (New York: Cambridge University Press, 1997), Βλέπε tom regan, the Case for animal rights, στο In Defense of Animals, edited by Peter Singer, (New York: Basil Blackwell, 1985), καθώς και του ιδίου, Empty Cages: Facing the Challenge of Animal Rights (New York: rowman & Littlefield, 2005). 10 Nonsense upon stilts : Jeremy Bentham, anarchical Fallacies, στο Nonsense upon Stilts, edited by Jeremy Waldron, (New York: Methuen, 1987), Βλέπε τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη στο Στάθης Μπάλιας, Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στην Εποχή της Δημοκρατίας (Αθήνα: Παπαζήσης, 2004), Βλέπε George Newlands, God in Christian Perspective (edinburgh: t&t Clark, 1994), 390 κ.ε. Επίσης, του ιδίου Christ and Human Rights: The Transformative Engagement (aldershot: ashgate Publishing, 2006). 13 Μυρτώ Δραγώνα-Μονάχου, Φιλοσοφία και Ανθρώπινα Δικαιώματα (Αθήνα: ΟΕΔΒ, 1986), 12. Αρχείο the Books Journal 14 Ο ηθικός σχετικισμός δεν αποτελεί ενιαία και αδιαφοροποίητη ερμηνεία του ηθικού ενεργήματος. Αντιθέτως, ανάλογα με το είδος και το βάθος της εστίασης, θα μπορούσε να διακριθεί σε τρία τουλάχιστον είδη: τον περιγραφικό, τον μεταηθικό και τον κανονιστικό ηθικό σχετικισμό. Βλέπε Chris Gowans, Moral relativism, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, edited by edward N. Zalta, διαθέσιμο στο: /spr2012/entries/moral-relativism/. 15 Συγκεκριμένα ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ΙΙ και ο νυν Πάπας Βενέδικτος XVi, ενώ με όχι ευμενή σχόλια είχε ήδη αναφερθεί στον σχετικισμό ο Πάπας λέων ΧΙΙΙ. 16 Είναι ο γνωστός ορισμός του Αριστοτέλη: η αλήθεια συνίσταται στο να λέμε πως είναι αυτό που είναι, και πως δεν είναι αυτό που δεν είναι (Αριστοτέλους Μετά τα φυσικά 1011 b25), ο οποίος, ωστόσο, αποκρυσταλλώθηκε από τον Θωμά τον Ακινάτη: veritas est adequatio rei et intellectus (thomas aquinas, Summa Theologiae i, Q. 16). 17 Ορισμένοι, λέει ο Αριστοτέλης (ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω, ουδόλως ασπαζόταν τις θέσεις του ηθικού σχετικισμού), πιστεύουν πως οι κανόνες της δικαιοσύνης είναι απλές συμβάσεις, διότι ενώ οι νόμοι της φύσης είναι ομοιόμορφοι και διαθέτουν το ίδιο κύρος παντού, όπως η φωτιά που καίει το ίδιο και εδώ και στην Περσία, οι νόμοι της δικαιοσύνης φαίνονται να διαφέρουν. Αυτό, συμπληρώνει, είναι ορθό, όμως όχι απολύτως: ισχύει μόνον για τον δικό μας κόσμο, αλλά όχι για τον κόσμο των θεών! Βλέπε Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια 1134b. 18 Βλέπε G. Harman, Moral relativism Defended, στο Ethical Theory: Classical and Contemporary Readings, edited by Louis P. Pojman, (Belmont: Wadsworth, 1989), Βλέπε τις σχετικές αντιλήψεις του Kant για τις έμμεσες υποχρεώσεις του ανθρώπου προς τα ζώα. immanuel Kant, Lectures on Ethics, translated by P. Heath (Cambridge: Cambridge University Press, 1997), Βλέπε Peter Singer, all animals are equal, στο Animal Ethics: Past and Present Perspectives, edited by evangelos D. Protopapadakis, (Berlin: Logos Verlag, 2012), Βλέπε Ευάγγελος Δ. Πρωτοπαπαδάκης, «Δικαιώματα των Ζώων: Υπάρχει κάτι τέτοιο;», στο Περί Ζώων Με Λογική και Συναίσθημα, επιμέλεια Α. λυδάκη και Γ. Μπασκόζος, (Αθήνα: Ψυχογιός, 2011). 22 Ηροδότου Ιστορίαι Βλέπε Sören Kierkegaard, Φόβος και Τρόμος, μετάφραση Ά. Σολωμού (Αθήνα: Νεφέλη, 1980), 89 κ.ε. [Ιούνιος 2014] #44 the books jοurnal 85

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΗΘΙΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΣΚΡΕΚΑ ΝΑΤΑΛΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1 1 a) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου!

σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου! σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου! 12/11/2018 Katerina Christou Student Εφημερίδα Λεμεσός Στις 9 Νοεμβρίου είχα την τιμή και τη χαρά να γνωρίσω από κοντά την αγαπημένη ψυχολόγο,

Διαβάστε περισσότερα

Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα

Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα 21/04/2015 Το φως της λάμπας πάνω στο τραπέζι αχνοφέγγει για να βρίσκουν οι λέξεις πιο εύκολα το δρόμο τους μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη φιλοσοφία

Εισαγωγή στη φιλοσοφία Εισαγωγή στη φιλοσοφία Ενότητα 2 η : Μεταφυσική ή Οντολογία Ι: Θεός Ρένια Γασπαράτου Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης & της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ο λόγος που ο Αριστοτέλης μελέτησε την έννοια της αρετής στα Ηθικά Νικομάχεια είναι γιατί αυτή αποτελεί προϋπόθεση όχι μόνο για την ευδαιμονία του ατόμου αλλά και ολόκληρης

Διαβάστε περισσότερα

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Φιλοσοφία (Φ101)

Εισαγωγή στη Φιλοσοφία (Φ101) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ (Φ101) 3η ενότητα: Θεμελιώδη ερωτήματα & κλάδοι της φιλοσοφίας Γιώργος Ζωγραφίδης Τμήμα Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδοι Έρευνας. Ενότητα 2.7: Τα συμπεράσματα. Βύρων Κοτζαμάνης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Μέθοδοι Έρευνας. Ενότητα 2.7: Τα συμπεράσματα. Βύρων Κοτζαμάνης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Μέθοδοι Έρευνας Ενότητα 2.7: Τα συμπεράσματα Βύρων Κοτζαμάνης Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Α. Δράσεις που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης «Πάφος 2017»

Α. Δράσεις που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης «Πάφος 2017» ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ ΣΤΟΧΟΣ 3 ος : Η αξιοποίηση του πολιτιστικού πλούτου του συνόλου των κατοίκων της Ευρώπης και η ανάδειξη των κοινών στοιχείων και της πολυμορφίας των ευρωπαϊκών πολιτισμών, μέσα από πολιτιστικές

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι.

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι. Εισαγωγή Ο οδηγός που κρατάς στα χέρια σου είναι μέρος μιας σειράς ενημερωτικών οδηγών του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας. Σκοπό έχει να δώσει απαντήσεις σε κάποια βασικά ερωτήματα που μπορεί να έχεις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Κείμενο Η γλώσσα ως αξία Μιλώντας για τη γλώσσα ως αξία-πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Η πλειοψηφία θεωρεί πως η Νόηση είναι μια διεργασία που συμβαίνει στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα

Στο σαλόνι του BookSitting: O συγγραφέας Μανώλης Ανδριωτάκης

Στο σαλόνι του BookSitting: O συγγραφέας Μανώλης Ανδριωτάκης Ημερομηνία 27/02/2015 Μέσο Booksitting Συντάκτης Αλεξία Καλογεροπούλου Link http://goo.gl/kusjcs Στο σαλόνι του BookSitting: O συγγραφέας Μανώλης Ανδριωτάκης Το BookSitting μίλησε με τον Μανώλη Ανδριωτάκη,

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. Aν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Είναι τα πράγματα όπως τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας;

Είναι τα πράγματα όπως τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας; Είναι τα πράγματα όπως τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας; Εμείς που αντιλαμβανόμαστε είμαστε όλοι φτιαγμένοι από το ίδιο υλικό; Πώς βρεθήκαμε σ αυτόν τον κόσμο; Ο θάνατός μας σημαίνει το τέλος ή

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11 Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος 2017-11:11 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει γράψει περίπου

Διαβάστε περισσότερα

Φιλαναγνωσία Δραστηριότητες. Χρύσα Κουράκη (Ph.D) Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων Ανατολικής Αττικής

Φιλαναγνωσία Δραστηριότητες. Χρύσα Κουράκη (Ph.D) Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων Ανατολικής Αττικής Φιλαναγνωσία Δραστηριότητες Χρύσα Κουράκη (Ph.D) Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων Ανατολικής Αττικής Φιλαναγνωσία - Aimer lire Η θετικά προσδιορισμένη σχέση του αναγνώστη με το βιβλίο ως το κατεξοχήν είδος

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗ Ημερομηνία 10/3/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://www.in.gr Τζωρτζίνα Ντούτση http://www.in.gr/entertainment/book/interviews/article/?aid=1500064083 Νικόλ Μαντζικοπούλου: Το μυστικό για την επιτυχία είναι

Διαβάστε περισσότερα

Όταν είσαι χορεύτρια, ηθοποιός, τραγουδίστρια, καλλιτέχνης γενικότερα, είσαι ένα σύμπαν που φωτοβολεί.

Όταν είσαι χορεύτρια, ηθοποιός, τραγουδίστρια, καλλιτέχνης γενικότερα, είσαι ένα σύμπαν που φωτοβολεί. Όταν είσαι χορεύτρια, ηθοποιός, τραγουδίστρια, καλλιτέχνης γενικότερα, είσαι ένα σύμπαν που φωτοβολεί. Όταν σε βλέπουν και σε «τραβούν» κοντά τους «γαλαξίες», όπως ο Καρβέλας και η Βίσση και ο «αυστηρός»

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΥΙΛΙΑΜ ΛΑΝΤΕΪ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

ΟΥΙΛΙΑΜ ΛΑΝΤΕΪ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη Ημερομηνία 25/2/2015 Μέσο Συντάκτης Link diastixo.gr Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης http://diastixo.gr/sinentefxeis/xenoi/3524-william-landay ΟΥΙΛΙΑΜ ΛΑΝΤΕΪ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη Δημοσιεύτηκε

Διαβάστε περισσότερα

Φανή Πανταζή : Η ψυχή του πέτρινου σπιτιού Δευτέρα, 03 Ιούλιος :05

Φανή Πανταζή : Η ψυχή του πέτρινου σπιτιού Δευτέρα, 03 Ιούλιος :05 Φανή Πανταζή : Η ψυχή του πέτρινου σπιτιού Δευτέρα, 03 Ιούλιος 2017-11:05 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη Η ΦΑΝΗ ΠΑΝΤΑΖΗ γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε οικονομικές επιστήμες στη Νομική Σχολή Αθηνών. Εργάστηκε

Διαβάστε περισσότερα

«Δεν είναι ο άνθρωπος που σταματάει το χρόνο, είναι ο χρόνος που σταματάει τον άνθρωπο»

«Δεν είναι ο άνθρωπος που σταματάει το χρόνο, είναι ο χρόνος που σταματάει τον άνθρωπο» ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΚΟΥΡΤΖΗ «Δεν είναι ο άνθρωπος που σταματάει το χρόνο, είναι ο χρόνος που σταματάει τον άνθρωπο» Ημερομηνία: 13 Μαρτίου 2019, 20:33 Κατηγορία: Βιβλίο, Συνεντεύξεις ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Διαβάστε περισσότερα

Το μυστήριο της ανάγνωσης

Το μυστήριο της ανάγνωσης Βενετία Αποστολίδου Το μυστήριο της ανάγνωσης Γιατί κάποιοι διαβάζουν και κάποιοι όχι; Είναι σημαντική η ανάγνωση; Γιατί μας αρέσει η ανάγνωση; Τι είναι η φιλαναγνωσία; Τα σημερινά παιδιά διαβάζουν; Η

Διαβάστε περισσότερα

«Φυσική Αγωγή στο δημοτικό σχολείο. Πως βλέπουν το μάθημα οι μαθητές του σχολείου.»

«Φυσική Αγωγή στο δημοτικό σχολείο. Πως βλέπουν το μάθημα οι μαθητές του σχολείου.» «Φυσική Αγωγή στο δημοτικό σχολείο. Πως βλέπουν το μάθημα οι μαθητές του σχολείου.» «Ποιο είναι το αγαπημένο σου μάθημα;» Μία κλασσική ερώτηση για κάθε παιδί οποιασδήποτε βαθμίδας της εκπαίδευσης. Ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

Παραπλανημένος άνθρωπος

Παραπλανημένος άνθρωπος Παντελής Γαβρίλης Αιγινήτης Παραπλανημένος άνθρωπος...προσπάθεια για επαναυτοπροσδιορισμό Publibook http://www.publibook.gr Αυτό το κείμενο, που δημοσιεύεται από τις εκδόσεις Publibook, προστατεύεται από

Διαβάστε περισσότερα

Κώστια Κοντολέων: Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξο άτομο Από parallaxi - April 6, 2016

Κώστια Κοντολέων: Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξο άτομο Από parallaxi - April 6, 2016 Κώστια Κοντολέων: Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξο άτομο Από parallaxi - April 6, 2016 Η Κώστια Κοντολέων είναι συγγραφέας και μεταφράστρια. Έχει μεταφράσει περισσότερα από εκατό βιβλία, μεταξύ των οποίων

Διαβάστε περισσότερα

3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ανάλυση θεωρίας

3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ανάλυση θεωρίας Κεφάλαιο Εξέλιξη 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ανάλυση θεωρίας Πολλές από τις επιστημονικές απόψεις που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί δεν γίνονται εύκολα αποδεκτές, διότι αντιβαίνουν την αντίληψη που οι άνθρωποι διαμορφώνουν

Διαβάστε περισσότερα

Ο Νίκος Πιλάβιος μιλάει στην Μαίρη Γκαζιάνη για τον «Παραμυθά» των βιβλίων του Πέμπτη, 07 Ιούνιος :11

Ο Νίκος Πιλάβιος μιλάει στην Μαίρη Γκαζιάνη για τον «Παραμυθά» των βιβλίων του Πέμπτη, 07 Ιούνιος :11 Ο Νίκος Πιλάβιος μιλάει στην Μαίρη Γκαζιάνη για τον «Παραμυθά» των βιβλίων του Πέμπτη, 07 Ιούνιος 2018-11:11 Από την Μαίρη Γκαζιάνη Είναι αδύνατον να μην γνωρίζει κάποιος τον «παραμυθά» Νίκο Πιλάβιο είτε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με ένα δείγμα ερωτικής ποίησης. Συγκεκριμένα διδάχτηκαν το ποίημα

Διαβάστε περισσότερα

Γιώτα Γουβέλη: Ως προς την ιστορική έρευνα, Η νύφη της Μασσαλίας ήταν το πιο απαιτητικό από όλα μου τα βιβλία

Γιώτα Γουβέλη: Ως προς την ιστορική έρευνα, Η νύφη της Μασσαλίας ήταν το πιο απαιτητικό από όλα μου τα βιβλία Ημερομηνία 29/08/2016 Μέσο Συντάκτης bookcity.gr Ελίζα Νάστου Link http://bit.ly/2blbtqq Γιώτα Γουβέλη: Ως προς την ιστορική έρευνα, Η νύφη της Μασσαλίας ήταν το πιο απαιτητικό από όλα μου τα βιβλία Το

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα»

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» Ο συγγραφέας στο νέο του βιβλίο παρουσιάζει μια ορθολογική θέαση της κρίσης Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» 23 Jan 201611.00 ΜΕΓΕΝΘΥΝΣΗ Συνέντευξη στη

Διαβάστε περισσότερα

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΝΟΙΧΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Αγιά Τετράδα

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΝΟΙΧΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Αγιά Τετράδα ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΝΟΙΧΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Αγιά Τετράδα Πρόλογος Ένα από τα θέματα που απασχολούν την σημερινή κοινωνία είναι εκείνο της πίστης και ο τρόπος με τον οποίο η θρησκεία επηρεάζει τις κοινωνικές

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΚΕΙΜΕΝΟ Η πρώτη λέξη του

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: "Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη"

Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: "Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη" Στο βιβλίο χρησιμοποιείτε πολυπρόσωπες αφηγήσεις μέσα στην κεντρική πλοκή ώστε να μιλήσετε για την ίδια

Διαβάστε περισσότερα

Συζητώντας με τον Χρήστο Δημόπουλο

Συζητώντας με τον Χρήστο Δημόπουλο Τετάρτη, 17 Μαΐου 2017 Συζητώντας με τον Χρήστο Δημόπουλο Ερώτηση 1η: Ποιος είναι ο αγαπημένος σας συγγραφέας; Χ.Δ.: Ο Ιούλιος Βερν Ερώτηση 2η: Ποιο είναι το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε; Χ.Δ.: Πού να θυμάμαι;

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 0 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 0 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 0 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α Τ Ω Ν Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ε Λ Λ

Διαβάστε περισσότερα

Μαίρη Μπακογιάννη Συνέντευξη στην Βιβλιοθήκη Σπάρτου

Μαίρη Μπακογιάννη Συνέντευξη στην Βιβλιοθήκη Σπάρτου ΜΑΙΡΗ ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗ: «Γίνε ο έντεχνος δημιουργός της ύπαρξής σου!» Η Βιβλιοθήκη Σπάρτου στο ταξίδεμα της ανταμώνει, Ένα Δικό της Άνθρωπο την Μαίρη Μπακογιάννη. Κόρη του Αείμνηστου, Λαογράφου Ποιητή, Πέτρου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια

ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια 18 ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια χαρακτηριστικά αποδίδουμε σε ένα πρόσωπο το οποίο λέμε

Διαβάστε περισσότερα

Κριτήρια και αποφάσεις σχετικά με την Προμήθεια Βιβλίων στο πλαίσιο του Προγράμματος της Φιλαναγνωσίας

Κριτήρια και αποφάσεις σχετικά με την Προμήθεια Βιβλίων στο πλαίσιο του Προγράμματος της Φιλαναγνωσίας Κριτήρια και αποφάσεις σχετικά με την Προμήθεια Βιβλίων στο πλαίσιο του Προγράμματος της Φιλαναγνωσίας Για τις ανάγκες του Προγράμματος «Καινοτόμες δράσεις ενίσχυσης της φιλαναγνωσίας των μαθητών» που

Διαβάστε περισσότερα

αναγκάζουν να εργάζονται πολλές ώρες για πολύ λίγα χρήματα. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η ηρωίδα του βιβλίου Τασλίμα από το Μπαγκλαντές, η οποία

αναγκάζουν να εργάζονται πολλές ώρες για πολύ λίγα χρήματα. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η ηρωίδα του βιβλίου Τασλίμα από το Μπαγκλαντές, η οποία ΕΡΓΑΣΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 1.Στο βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας, μετά από αρκετές αναφορές στις αρνητικές όψεις της παγκοσμιοποίησης, καταλήγει στη διαπίστωση ότι το φαινόμενο αυτό «κάνει το χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους

Διαβάστε περισσότερα

Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017

Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΟΤΑΝ ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΜΙΛΟΥΝ Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη σε μια εποικοδομητική συνέντευξη στο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΝΩ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΝΑ ΑΓΑΠΗΣΕΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ;

ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΝΩ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΝΑ ΑΓΑΠΗΣΕΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ; Ημερομηνία 23/07/2015 Μέσο Συντάκτης Link diavasame.gr Ευμορφία Ζήση http://www.diavasame.gr/page.aspx?itemid=ppg1396_2146 ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΝΩ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΝΑ ΑΓΑΠΗΣΕΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ; 23.07.2015 Συντάκτης: Ευμορφία

Διαβάστε περισσότερα

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 (ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ - ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ) Μια σύνοψη: Κατανοώντας ορισμένες λέξεις και έννοιες προκύπτει μια ανυπολόγιστη αξία διαμορφώνεται

Διαβάστε περισσότερα

Σόφη Θεοδωρίδου: «Ζήσαμε και καλά χρόνια στη Μικρά Ασία με τους Τούρκους, πριν γίνουν όλα μαχαίρι και κρέας»

Σόφη Θεοδωρίδου: «Ζήσαμε και καλά χρόνια στη Μικρά Ασία με τους Τούρκους, πριν γίνουν όλα μαχαίρι και κρέας» Τετάρτη, 04/10/2017 Συνεντεύξεις Σόφη Θεοδωρίδου: «Ζήσαμε και καλά χρόνια στη Μικρά Ασία με τους Τούρκους, πριν γίνουν όλα μαχαίρι και κρέας» «Η αρμονική συμβίωση των λαών είναι εφικτή.» «Έχω μάθει να

Διαβάστε περισσότερα

Η ελληνική και η ευρωπαϊκή ταυτότητα

Η ελληνική και η ευρωπαϊκή ταυτότητα ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΝΔΟΦΡ/ΚΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 14 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: (4) ΚΕΙΜΕΝΟ Η ελληνική

Διαβάστε περισσότερα

Κριτικη της Maria Kleanthous Kouzapa για το βιβλίο : " ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ " του Γιώργου Παπαδόπουλου-Κυπραίου

Κριτικη της Maria Kleanthous Kouzapa για το βιβλίο :  ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ  του Γιώργου Παπαδόπουλου-Κυπραίου Ημερομηνία 13/07/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://vivliopareas.blogspot.gr/ Μαρία Κλεάνθους Κουζάπα http://vivliopareas.blogspot.gr/2015/07/maria-kleanthous-kouzapa_40.html Δευτέρα, 13 Ιουλίου 2015 Κριτικη

Διαβάστε περισσότερα

Τίτσα Πιπίνου: «Οι ζωές μας είναι πολλές φορές σαν τα ξενοδοχεία..»

Τίτσα Πιπίνου: «Οι ζωές μας είναι πολλές φορές σαν τα ξενοδοχεία..» Ημερομηνία 11/8/2016 Μέσο Συντάκτης Link artpress.sundaybloody.com Βασόλης Κάργας http://artpress.sundaybloody.com/?it_books=%cf%84%ce%af%cf%84%cf%83%ce%b1- %CF%80%CE%B9%CF%80%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CE%B9-

Διαβάστε περισσότερα

Φιλομήλα Λαπατά: συνέντευξη στην Μαρία Χριστοδούλου

Φιλομήλα Λαπατά: συνέντευξη στην Μαρία Χριστοδούλου Φιλομήλα Λαπατά: συνέντευξη στην Μαρία Χριστοδούλου December 13, 2018 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ Η αναγνωρισμένη και καταξιωμένη συγγραφέας στο χώρο της Φιλομήλα Λαπατά κάνει την εμφάνισή της με το νέο της

Διαβάστε περισσότερα

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια Δευτέρα, Ιουνίου 16, 2014 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΞΙΑΣ ΚΡΑΛΛΗ Η Μεταξία Κράλλη είναι ένα από τα δημοφιλέστερα πρόσωπα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Μετά την κυκλοφορία του πρώτου της βιβλίου, "Μια φορά

Διαβάστε περισσότερα

Φάκελος Μαθητή/-τριας (portfolio) Η εμπειρία μου σχετικά με την ιδιότητα του πολίτη

Φάκελος Μαθητή/-τριας (portfolio) Η εμπειρία μου σχετικά με την ιδιότητα του πολίτη Φάκελος Μαθητή/-τριας (portfolio) Η εμπειρία μου σχετικά με την ιδιότητα του πολίτη Φάκελος για το πρόγραμμα ACT Τι είναι ο φάκελος του προγράμματος «ACT-Ιδιότητα του ενεργού πολίτη»; Ο φάκελος (portfolio)

Διαβάστε περισσότερα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα 1 Ένα γόνιμο μέλλον Ένα γόνιμο μέλλον χρειάζεται μια καλή συνείδηση στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα Χρειαζόμαστε οι Έλληνες να συνδεθούμε πάλι

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ) Ημερομηνία: Δευτέρα 10 Απριλίου 2017 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες. ΚΕΙΜΕΝΟ [Ρατσισμός]

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ) Ημερομηνία: Δευτέρα 10 Απριλίου 2017 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες. ΚΕΙΜΕΝΟ [Ρατσισμός] ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΕΠΑΛ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ) Ημερομηνία: Δευτέρα 10 Απριλίου 2017 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΚΕΙΜΕΝΟ [Ρατσισμός] Με την παραδοσιακή σημασία του όρου, ρατσισμός είναι το δόγμα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ Η Ιλιάδα μαζί με την Οδύσσεια αποτελούν τα αρχαιότερα έπη, όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, που μας

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Διαγώνισµα 01.04. Διάλογος Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η τυπική διαδικασία καθηµερινής επικοινωνίας εκπαιδευτικού - µαθητή στην τάξη και στο σχολείο δεν αφήνει πολλά περιθώρια

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος. Στις μέρες μας, η ελεύθερη πληροφόρηση και διακίνηση της πληροφορίας

Πρόλογος. Στις μέρες μας, η ελεύθερη πληροφόρηση και διακίνηση της πληροφορίας Πρόλογος Στις μέρες μας, η ελεύθερη πληροφόρηση και διακίνηση της πληροφορίας αποτελεί δημόσιο αγαθό, το οποίο πρέπει να παρέχεται χωρίς περιορισμούς και εμπόδια στα μέλη της κοινωνίας. Οι πολύπλευρα πληροφορημένοι

Διαβάστε περισσότερα

Σιωπάς για να ακούγεσαι

Σιωπάς για να ακούγεσαι Σιωπάς για να ακούγεσαι 01/12/2014 Γράφει η Αίγλη Τούμπα Μάρω Βαμβουνάκη Εκδόσεις Ψυχογιός σελ. 272 Ίσως από τα καλύτερα μυθιστορήματα της Μάρως Βαμβουνάκη να ήταν το «Οι παλιές αγάπες πάνε στον Παράδεισο».

Διαβάστε περισσότερα

Το άρθρο είναι δημοσίευμα σε εφημερίδα ή σε περιοδικό που πραγματεύεται ένα ειδικό, επίκαιρο θέμα γενικού ενδιαφέροντος. Με το κύριο άρθρο, που

Το άρθρο είναι δημοσίευμα σε εφημερίδα ή σε περιοδικό που πραγματεύεται ένα ειδικό, επίκαιρο θέμα γενικού ενδιαφέροντος. Με το κύριο άρθρο, που ΑΡΘΡΟ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΡΘΡΟ Το άρθρο είναι δημοσίευμα σε εφημερίδα ή σε περιοδικό που πραγματεύεται ένα ειδικό, επίκαιρο θέμα γενικού ενδιαφέροντος. Με το κύριο άρθρο, που δημοσιεύεται στην πρώτη σελίδα, η

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΥΣΣΕΑΣ Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος

Ο ΥΣΣΕΑΣ Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος Ο ΥΣΣΕΑΣ 2005 Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος 3 ο ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 2 ο ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΦΟΡΜΑ 4 ου ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

OPEN DAY: Ενημέρωση γνωριμία

OPEN DAY: Ενημέρωση γνωριμία Διεύθυνση Σπουδών: Μισέλ Φάις, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου 13ος Κύκλος Εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής Διόρθωσης Επιμέλειας Κειμένων Εικονογράφησης OPEN DAY: Ενημέρωση γνωριμία Σάββατο 21 Οκτωβρίου, στις 12.00

Διαβάστε περισσότερα

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. ''

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. '' 1. '' Τίποτα δεν είναι δεδομένο. '' 2. '' Η μουσική είναι η τροφή της ψυχής. '' 3. '' Να κάνεις οτι έχει νόημα για σένα, χωρίς όμως να παραβιάζεις την ελευθερία του άλλου. '' 4. '' Την πραγματική μόρφωση

Διαβάστε περισσότερα

Ο συγγραφέας Γιώργος Παπαδόπουλος μιλάει στο NOW24 Κυριακή, 14 Φεβρουαρίου :25

Ο συγγραφέας Γιώργος Παπαδόπουλος μιλάει στο NOW24 Κυριακή, 14 Φεβρουαρίου :25 Ημερομηνία 14/2/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://now24.gr/ Κυριάκος Κουζούμης http://now24.gr/o-singrafeas-giorgos-papadopoulos-milai-sto-now24/ Ο συγγραφέας Γιώργος Παπαδόπουλος μιλάει στο NOW24 Κυριακή,

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση και Διαχείριση των Προβλημάτων στην Σύγχρονη Καθημερινή Πραγματικότητα

Αντιμετώπιση και Διαχείριση των Προβλημάτων στην Σύγχρονη Καθημερινή Πραγματικότητα 24 Απριλίου 2018 Αντιμετώπιση και Διαχείριση των Προβλημάτων στην Σύγχρονη Καθημερινή Πραγματικότητα Θρησκεία / Κοινωνικά θέματα Μίνα Μπουλέκου, Συγγραφέας-Ποιήτρια Η διαχείριση των καθημερινών προβλημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικο-πολιτισμική ετερότητα & Αναλυτικό Πρόγραμμα

Κοινωνικο-πολιτισμική ετερότητα & Αναλυτικό Πρόγραμμα Εισήγηση-παρουσίαση: Κοινωνικο-πολιτισμική ετερότητα & Αναλυτικό Πρόγραμμα Βασίλης Τσάφος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχολιάζουν: Αλεξάνδρα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ Για τον Αριστοτέλη, όλες οι ενέργειες των ανθρώπων γίνονται για κάποιο τέλος, δηλαδή για κάποιο σκοπό που είναι ο ανώτερος όλων των αγαθών, την ευδαιμονία. Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. καθημερινό λεξιλόγιο: «κάτι», «ἀρμαθιά»

Διαβάστε περισσότερα

Ο συγγραφέας Θάνος Κονδύλης και το «Έγκλημα στην αρχαία Αμφίπολη Σάββατο, 10 Οκτωβρίου 2015-10:2

Ο συγγραφέας Θάνος Κονδύλης και το «Έγκλημα στην αρχαία Αμφίπολη Σάββατο, 10 Οκτωβρίου 2015-10:2 Ο συγγραφέας Θάνος Κονδύλης και το «Έγκλημα στην αρχαία Αμφίπολη Σάββατο, 10 Οκτωβρίου 2015-10:2 Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη «Τελικά οι σύγχρονοι Έλληνες φέρουμε στο αίμα μας το dna των αρχαίων προγόνων

Διαβάστε περισσότερα

Στέφανος Δανδόλος : «Η συγγραφή είναι ένας έρωτας ζωής» Δευτέρα, 23 Ιανουάριος :00

Στέφανος Δανδόλος : «Η συγγραφή είναι ένας έρωτας ζωής» Δευτέρα, 23 Ιανουάριος :00 Στέφανος Δανδόλος : «Η συγγραφή είναι ένας έρωτας ζωής» Δευτέρα, 23 Ιανουάριος 2017-11:00 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη Ο ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΔΑΝΔΟΛΟΣ γεννήθηκε το 1970 και εμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 1996 με το μυθιστόρημα

Διαβάστε περισσότερα

Scenario How-To ~ Επιμέλεια: Filming.gr Σελ. 1. Το σενάριο, είναι μια ιστορία, ειπωμένη σε κινηματογραφικές εικόνες.

Scenario How-To ~ Επιμέλεια: Filming.gr Σελ. 1. Το σενάριο, είναι μια ιστορία, ειπωμένη σε κινηματογραφικές εικόνες. Scenario How-To ~ Επιμέλεια: Filming.gr Σελ. 1 Σενάριο Το σενάριο, είναι μια ιστορία, ειπωμένη σε κινηματογραφικές εικόνες. Σε αντίθεση με τα αφηγηματικά ή λογοτεχνικά είδη, το σενάριο περιγράφει αυτό

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Η πλειοψηφία θεωρεί ότι η Νόηση είναι μια διεργασία που συμβαίνει στο ανθρώπινο εγκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολογήστε την ικανότητα του μαθητή στην κατανόηση των προφορικών κειμένων και συγκεκριμένα να:

Αξιολογήστε την ικανότητα του μαθητή στην κατανόηση των προφορικών κειμένων και συγκεκριμένα να: Αξιολογήστε την ικανότητα του μαθητή στην κατανόηση των προφορικών κειμένων και συγκεκριμένα να: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Ανταποκρίνονται στην ακρόαση του προφορικού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804)

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804) ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ - ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΙΟΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ 1 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804) (Η σύντομη περίληψη που ακολουθεί και η επιλογή των αποσπασμάτων από την πραγματεία του Καντ για την ανθρώπινη γνώση,

Διαβάστε περισσότερα

Μαρούλα Κλιάφα Μελίνα Κ Γεράσιμος Κ.: Μάριος Κ.

Μαρούλα Κλιάφα Μελίνα Κ Γεράσιμος Κ.: Μάριος Κ. Την Παρασκευή, 15 Δεκεμβρίου 2017, η συγγραφέας Μαρούλα Κλιάφα επισκέφτηκε το σχολείο μας και συναντήθηκε με τους μαθητές και τις μαθήτριες του Α2, Β1, Β5. Οι μαθητές/ριες του Α2 ασχολήθηκαν στο πλαίσιο

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ Την έρευνα για τη φύση του την αρχίζει ο άνθρωπος θέτοντας στον εαυτό του την ερώτηση: «Ποιός είμαι; Τι είμαι;» Στην πορεία της αναζήτησης για την απάντηση, η ερώτηση διαφοροποιείται

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της

Διαβάστε περισσότερα

Ηεντροπία, η διδασκαλία της τέχνης και η σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα.

Ηεντροπία, η διδασκαλία της τέχνης και η σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα. Ηεντροπία, η διδασκαλία της τέχνης και η σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα. Γιάννης Σκαράκης, Σύμβουλος Eικαστικών Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Αρχή της Εισήγησης Η παιδεία προσαρμόζεται

Διαβάστε περισσότερα

[Συνέντευξη-Διαγωνισμός] Η Μεταξία Κράλλη και το βιβλίο της «Κάποτε στη Σαλονίκη»

[Συνέντευξη-Διαγωνισμός] Η Μεταξία Κράλλη και το βιβλίο της «Κάποτε στη Σαλονίκη» [Συνέντευξη-Διαγωνισμός] Η Μεταξία Κράλλη και το βιβλίο της «Κάποτε στη Σαλονίκη» Από happytv - Τετάρτη 19/10/16 Η Μεταξία Κράλλη (ψευδώνυμο) γεννήθηκε στην Αθήνα το 1975. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και

Διαβάστε περισσότερα

Η. Διαδικασία διαμεσολάβησης

Η. Διαδικασία διαμεσολάβησης Η. Διαδικασία διαμεσολάβησης 1. Εισαγωγή στη διαμεσολάβηση (30 ) Στόχοι Να εντοπίσουν παρακολουθήσουν τη διαδικασία διαμεσολάβησης. Διαδικασία Έχουμε από πριν καλέσει δυο μέλη (ένα αγόρι Α και ένα κορίτσι

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΡΙΝΑ ΓΙΩΤΗ: «Η επιτυχία της Στιγμούλας, μου δίνει δύναμη να συνεχίσω και να σπρώχνω τα όριά μου κάθε φορά ακόμα παραπέρα»

ΜΑΡΙΝΑ ΓΙΩΤΗ: «Η επιτυχία της Στιγμούλας, μου δίνει δύναμη να συνεχίσω και να σπρώχνω τα όριά μου κάθε φορά ακόμα παραπέρα» Ημερομηνία 27/11/2015 Μέσο trikalakids.gr Συντάκτης Link http://www.trikalakids.gr/bookcorner/%ce%bc%ce%b1%cf%81%ce%b9%ce%bd %CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CF%89%CF%84%CE%B7-%CE%B7- %CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%84%CF%85%CF%87%CE%AF%CE%B1-

Διαβάστε περισσότερα

Η Μαρίνα Γιώτη στο agrinio-life Συνέντευξη στην Ιουλία Ιωάννου

Η Μαρίνα Γιώτη στο agrinio-life Συνέντευξη στην Ιουλία Ιωάννου Ημερομηνία 28/07/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://agrinio-life.gr/ Ιουλία Ιωάννου http://goo.gl/kpy6j7 Η Μαρίνα Γιώτη στο agrinio-life Συνέντευξη στην Ιουλία Ιωάννου 171 Views July 28, 2015 No Comments

Διαβάστε περισσότερα

Η Σόφη Θεοδωρίδου στο arive.gr

Η Σόφη Θεοδωρίδου στο arive.gr Η Σόφη Θεοδωρίδου στο arive.gr συνέντευξη πωλίνα_ταϊγανίδου Με αφορμή την παρουσίαση του νέου της βιβλίου, Στεφάνι από ασπάλαθο Λίγα λόγια για το έργο: Μια όμορφη καλοκαιρινή μέρα του 1939, η Κασσιανή

Διαβάστε περισσότερα

Αφροδίτη Βακάλη: «Σε όλες τις εποχές ο δρόμος της συγγραφής ήταν και είναι μοναχικός»

Αφροδίτη Βακάλη: «Σε όλες τις εποχές ο δρόμος της συγγραφής ήταν και είναι μοναχικός» Αφροδίτη Βακάλη: «Σε όλες τις εποχές ο δρόμος της συγγραφής ήταν και είναι μοναχικός» Η Αφροδίτη Βακάλη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1965 και είναι εκπαιδευτικός. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER 1 Α Ομάδα «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ. ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΣΤΕ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ. ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΣΤΕ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΡΟΝΙΑΣ 1 η ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ (ΑΛΛΗΛΟ-)ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ. ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΣΤΕ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΡΟΝΙΑΣ 2012-2013. Διοργάνωση: Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Β. Καλοκύρη Παρασκευή 14 - Σάββατο

Διαβάστε περισσότερα

Θεός και Σύμπαν. Source URL:

Θεός και Σύμπαν. Source URL: Θεός και Σύμπαν Source URL: http://ghz.gr/forum Θεός και Σύμπαν Source URL: http://ghz.gr/forum Η ύπαρξη τού Θεού και η σχέση του με το σύμπαν, είναι ένα θέμα που απασχολεί πλήθος ανθρώπων σήμερα. Ο Θεός

Διαβάστε περισσότερα

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES.

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα

Διαβάστε περισσότερα

Το Έλλειμμα της Διεπιστημονικότητας της Σάσας Λαδά*

Το Έλλειμμα της Διεπιστημονικότητας της Σάσας Λαδά* Το Έλλειμμα της Διεπιστημονικότητας της Σάσας Λαδά* Το έλλειμμα της διεπιστημονικότητας και η μονοεπιστημονική παράδοση του ελληνικού πανεπιστημίου λειτουργούν ως σημαντική τροχοπέδη στην ανάπτυξη των

Διαβάστε περισσότερα

Διάλογοι Σελίδα.1

Διάλογοι Σελίδα.1 Διάλογοι 2012-2013 Σελίδα.1 Επιφυλλίδα - Οπισθόφυλλο Η ουσία της έννοιας Νοημοσύνη Ζούμε σε έναν κόσμο όπου τα πράγματα τα ρυθμίζουν οι Αρχές και όχι οι επιθυμίες και οι στόχοι μας. Τα γεγονότα με σταθερότητα

Διαβάστε περισσότερα

7. Η θεωρία του ωφελιµ ισµ ού

7. Η θεωρία του ωφελιµ ισµ ού 7. Η θεωρία του ωφελιµ ισµ ού Α1. Ερωτήσεις γνώσης - κατανόησης 1. Ποιοι είναι οι κύριοι εκπρόσωποι της θεωρίας του ωφελιµισµού και µε βάση ποιο κριτήριο θα πρέπει, κατ αυτούς, να αξιολογούνται οι πράξεις

Διαβάστε περισσότερα

Ο Σωτήρης Σαμπάνης μιλάει για το νέο του βιβλίο "Σκανταλόπετρα"

Ο Σωτήρης Σαμπάνης μιλάει για το νέο του βιβλίο Σκανταλόπετρα Ημερομηνία 24/11/2015 Μέσο Συντάκτης Link achaianews.gr Κατερίνα Σαμψώνα http://bit.ly/1qtceq0 Ο Σωτήρης Σαμπάνης μιλάει για το νέο του βιβλίο "Σκανταλόπετρα" Η Σκανταλόπετρα είναι το νέο βιβλίο του Σωτήρη

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παιδική ηλικία είναι ένα ζήτημα για το οποίο η κοινωνιολογία έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έως σήμερα βρίσκεται υπό εξέλιξη ένα πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σχ. Έτος: «Τα παιδικά αναγνώσματα και η πορεία τους από τον 19 ο αιώνα έως και σήμερα».

ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σχ. Έτος: «Τα παιδικά αναγνώσματα και η πορεία τους από τον 19 ο αιώνα έως και σήμερα». ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σχ. Έτος: 2014-2015 ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ Α ΑΡΣΑΚΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΨΥΧΙΚΟΥ Ο ΤΙΤΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «Τα παιδικά αναγνώσματα και η πορεία τους από τον 19 ο αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 3. Δημιουργία και Βελτίωση Κοινωνικού Εαυτού

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 3. Δημιουργία και Βελτίωση Κοινωνικού Εαυτού ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 3. Δημιουργία και Βελτίωση Κοινωνικού Εαυτού ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ: 3.2. Ανάπτυξη Κοινωνικών Δεξιοτήτων και Σχέσεων ΤΑΞΗ: Α Γυμνασίου ΧΡΟΝΟΣ: 1 διδακτική περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

Γράφουμε στον πίνακα τη λέξη κλειδί «φονταμενταλισμός», διαβάζουμε τις εργασίες και καταλήγουμε στον ορισμό της. (Με τον όρο φονταμενταλισμός

Γράφουμε στον πίνακα τη λέξη κλειδί «φονταμενταλισμός», διαβάζουμε τις εργασίες και καταλήγουμε στον ορισμό της. (Με τον όρο φονταμενταλισμός ΦΑΣΗ Β: 2 ο δίωρο Γράφουμε στον πίνακα τη λέξη κλειδί «φονταμενταλισμός», διαβάζουμε τις εργασίες και καταλήγουμε στον ορισμό της. (Με τον όρο φονταμενταλισμός (θεμελιωτισμός) εκφράζονται οι τάσεις εμμονής

Διαβάστε περισσότερα

Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι της μνήμης στο οποίο χάνουμε συνεχώς» (pics)

Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι της μνήμης στο οποίο χάνουμε συνεχώς» (pics) Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι της μνήμης στο οποίο χάνουμε συνεχώς» (pics) Πολιτισμός 26/07/2016-08:56 Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος

Διαβάστε περισσότερα