«Εισαγωγή στη Ψηφιακή Φωτογραφία» Σηµειώσεις για το Μάθηµα «Οπτική Επικοινωνία» Χειµερινού Εξαµήνου. Ειρήνη Γιανναρά

Transcript

1 «Εισαγωγή στη Ψηφιακή Φωτογραφία» Σηµειώσεις για το Μάθηµα «Οπτική Επικοινωνία» Χειµερινού Εξαµήνου Ειρήνη Γιανναρά

2 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΨΗΦΙΑΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Η ψηφιακή φωτογραφία είναι το αποτέλεσµα της καταγραφής εικόνων σε ψηφιακό αρχείο (και όχι σε φιλµ) µε τη βοήθεια της ψηφιακής φωτογραφικής µηχανής. Η βάση της ψηφιακής φωτογραφίας είναι τα pixel ή εικονοστοιχεία, µικροσκοπικά χρωµατιστά τετραγωνάκια. Για να δούµε µια ψηφιακή φωτογραφία, αρκεί να ανοίξουµε το αρχείο της σε κάποιον υπολογιστή ή άλλη κατάλληλη συσκευή είτε να την τυπώσουµε. (Για να δούµε µια φωτογραφία που τραβήξαµε µε συµβατική µηχανή, πρέπει να εµφανίσουµε το φιλµ και να το τυπώσουµε.) Η ψηφιακή φωτογραφία βασίζεται στο ηλεκτρικό ρεύµα, στα ηλεκτρονικά και στο ψηφιακό αρχείο που περιέχει τις πληροφορίες για κάθε εικονοστοιχείο της. Η διαδικασία της φωτογράφησης δεν διαφέρει. Ό,τι αλλάζει είναι η αµεσότητα και το µηδενικό σχεδόν κόστος της κάθε λήψης, αφού δεν χρησιµοποιούµε φιλµ και δεν χρειαζόµαστε εµφανίσεις. ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΕΙΚΟΝΟΣΤΟΙΧΕΙΟ (pixel) Το ελάχιστο µόριο, ο δοµικός λίθος της ψηφιακής φωτογραφίας είναι το εικονοστοιχείο, το οποίο στα αγγλικά λέγεται pixel (picture element). Όσο µεγεθύνουµε µια ψηφιακή φωτογραφία, τόσο γίνονται ορατά τα εικονοστοιχεία από τα οποία αποτελείται. Αν διατηρήσουµε την φωτογραφία στο φυσικό της µέγεθος στην οθόνη του υπολογιστή µας (δηλαδή µέχρι τη µεγέθυνση 100%), δεν βλέπουµε καθόλου τα δοµικά αυτά στοιχεία. Όσο πιο πολλά εικονοστοιχεία συµµετέχουν στη δηµιουργία µιας ψηφιακής φωτογραφίας (σήµερα, όπως θα δείτε, µιλάµε για εκατοµµύρια εικονοστοιχεία) τόσο πιο καλής ποιότητας είναι αυτή. Το κάθε εικονοστοιχείο χαρακτηρίζεται από: Το χρώµα του, το οποίο περιγράφεται από τρία νούµερα, ένα για κάθε βασικό χρώµα RGB (κόκκινο, πράσινο, µπλε). Το βάθος χρώµατος, δηλαδή πόσα bit περιγράφουν το κάθε χρώµα στο κάθε εικονοστοιχείο. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΦΙΛΜ Το ένα µέσο δεν αναιρεί το άλλο. Οπαδοί της κλασικής φωτογραφίας και εργασίες που απαιτούν φιλµ θα υπάρχουν, άγνωστο για πόσο χρόνο, ενώ κανείς δεν ισχυρίζεται ακόµα ότι βρέθηκε το τέλειο υποκατάστατο. Ωστόσο, η ψηφιακή φωτογράφηση προσφέρει καινούριες ευκολίες, που το φιλµ δεν είναι σε θέση να παράσχει, ανοίγοντας νέους δρόµους στους φωτογράφους, ερασιτέχνες και επαγγελµατίες. Γιατί όχι και τα δύο; Σε όσους µπορούν να αντέξουν το κόστος δύο διαφορετικών µηχανών, προσφέρονται και οι δύο τρόποι. Η επιλογή γίνεται ανάλογα µε τις ανάγκες της κάθε λήψης. 2

3 ΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΤΟ ΦΙΛΜ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΟΜΗ Η βάση του φιλµ είναι στοιχεία αλάτων αργύρου τοποθετηµένα στο σελουλόιντ. Για να δούµε τη φωτογραφία µετά τη λήψη, πρέπει απαραίτητα να εµφανίσουµε το φιλµ πριν το τυπώσουµε. Η βάση της ψηφιακής φωτογραφίας είναι τα εικονοστοιχεία που καλύπτουν τον ψηφιακό αισθητήρα. Μετά τη λήψη ελέγχουµε άµεσα στην οθόνη το αποτέλεσµα, ενώ για να πάρουµε µια φωτογραφία στο χαρτί, πρέπει και πάλι να την τυπώσουµε. Η παρουσία του φωτογραφικού κόκκου τόσο στο φιλµ όσο και στο χαρτί είναι άναρχη και δεν σχηµατίζει επαναλαµβανόµενα µοτίβα (patterns). Η δοµή των εικονοστοιχείων στον αισθητήρα είναι απόλυτα συγκεκριµένη. Αυτά σχηµατίζουν έναν πίνακα όπου τοποθετούνται σε σειρά, το ένα είναι δίπλα στο άλλο, ενώ έχουν το ίδιο σχήµα και το ίδιο µέγεθος (array CCD). Αυτό σηµαίνει ότι η βάση υποδοχής της φωτογραφίας έχει ήδη ένα µοτίβο (pattern). Οταν το θέµα που φωτογραφίζουµε έχει ένα άλλο µοτίβο, ενδέχεται η σύµπτωση αυτών των δύο µοτίβων να εµφανίσει το πρόβληµα του διπλού pattern (moire). ΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΤΟ ΦΙΛΜ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑ Στη φωτοχηµική φωτογραφία η τονικότητα και το χρώµα αποδίδονται γραµµικά, οµαλά, φυσικά. Στην ψηφιακή φωτογραφία δεν έχουµε καµπύλες συνεχούς µορφής. Όλα ακολουθούν τη λογική του "0" και του "1", δεν εµφανίζονται άπειρες ενδιάµεσες τιµές και τα σκαλάκια υπάρχουν πάντοτε. Κάθε καµπύλη καταγράφεται δειγµατοληπτικά ανάλογα µε τα διαθέσιµα "0" και "1". Η µόνη λύση είναι η όσο το δυνατόν µεγαλύτερη συµµετοχή pixel στο σχηµατισµό της εικόνας και της τονικότητας, έτσι ώστε τα σκαλάκια (jags) να πυκνώσουν και να εξοµαλυνθούν κατά το δυνατόν οι καµπύλες. ΠΕΡΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑΣ Η αξία της φωτογραφίας ως έργου τέχνης είναι πλέον πέραν συζήτησης, καθώς θεωρείται -και επισήµως- τέχνη και έχει λάβει τη θέση της σε µουσεία και εκδόσεις. Η φωτογραφία προστατεύεται από το νόµο για τα πνευµατικά δικαιώµατα και ο δηµιουργός ορίζει όπως αυτός επιθυµεί την αµοιβή του. Ο νόµος 3

4 προστατεύει και αναγνωρίζει τα δικαιώµατα του δηµιουργού για πολλά χρόνια µετά το θάνατό του. Η παράνοµη αντιγραφή, κατοχή και χρήση φωτογραφιών τιµωρείται. Η δηµοσίευση των φωτογραφιών πρέπει να συνοδεύεται υποχρεωτικά από το όνοµα του δηµιουργού (copyright). Επιτρέπονται η χρήση και η κατοχή φωτογραφιών, όπως και κάθε άλλου ψηφιακού αντιγράφου, µόνο για προσωπική, µη κερδοσκοπική χρήση (π.χ., εκπαιδευτική) έναντι µικρής εύλογης αµοιβής. ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για να εµποδίσετε την αντιγραφή των ψηφιακών φωτογραφιών σας, αν και την ιδέα µιας φωτογραφίας, το περιεχόµενό της δηλαδή, δεν µπορείτε να το προστατεύσετε. Η χαµηλή ανάλυση (κάτω από τα 640x480) και η µεγάλη συµπίεση των ψηφιακών φωτογραφιών που δίνετε προς επιλογή ή επίδειξη, το υδατογράφηµα, η κρυπτογράφηση είναι µερικά απλά "κόλπα", για να προστατέψετε τα "πνευµατικά σας τέκνα". ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Η πνευµατική ιδιοκτησία είναι τεράστιο πρόβληµα, ωστόσο υπάρχει η δυνατότητα κλειδώµατος των φωτογραφιών, έτσι ώστε να µπορεί να τις δει µόνο αυτός που διαθέτει κατοχυρωµένο δικαίωµα χρήσης. Επίσης, το υδατογράφηµα είναι µια βολική λύση, καθώς επιτρέπει την κυκλοφορία της φωτογραφίας, γεγονός που βοηθά το δηµιουργό και αποθαρρύνει την αντιγραφή. Ένας άλλος τρόπος προφύλαξης είναι να δίνουµε τις φωτογραφίες σε χαµηλή ανάλυση και αυξηµένη συµπίεση. Η έλλειψη πιστότητας των χρωµάτων είναι ένα µειονέκτηµα, το οποίο όµως θα εµφανίζεται όλο και σε λιγότερο βαθµό όσο αυξάνει η ανάλυση και εξελίσσονται οι ψηφιακές τεχνολογίες. Αν εξαιρέσουµε την αντιγραφή πινάκων, στην οποία απαιτείται απόλυτη πιστότητα, τα χρώµατα των ψηφιακών φωτογραφικών µηχανών υψηλής ανάλυσης βελτιώνονται συνεχώς και σε πολλές περιπτώσεις δύσκολα διακρίνεται µια ψηφιακή φωτογραφία από µια αναλογική. Το υψηλό αρχικό κόστος αποσβένεται µε τη συχνή χρήση και το µεγαλύτερο αριθµό λήψεων. Ο υπολογιστής δεν είναι πάντοτε απαραίτητος (άµεση εκτύπωση). Σίγουρα, όπως έχουν σήµερα τα πράγµατα, οι εκτυπώσεις δεν αντέχουν στο χρόνο. Εντούτοις, έχουν αρχίσει να εµφανίζονται τεχνολογίες που υπόσχονται εκτυπώσεις µεγαλύτερης διάρκειας ζωής. Επίσης, παρ' ότι το κόστος εκτυπώσεων είναι υψηλό για την ώρα, αντισταθµίζεται όµως από το ότι τυπώνουµε λιγότερες φωτογραφίες (αυτές που αξίζουν µόνο). Όσον αφορά στο πρόβληµα τροφοδοσίας, αξίζει να σηµειωθεί ότι πλέον όλο και περισσότερες µηχανές πωλούνται µε επαναφορτιζόµενες µπαταρίες, γεγονός που µας απαλλάσσει από επιπλέον έξοδα για τουλάχιστον 500 φορτίσεις. 4

5 ΥΠΕΡ ΚΑΙ ΚΑΤΑ Υπάρχουν επιχειρήµατα τόσο υπέρ όσο και εναντίον της ψηφιακής φωτογραφίας, κάτι άλλωστε που ισχύει και για το φιλµ. Όλα αυτά, ή έστω τα βασικότερα, θα προσπαθήσουµε να τα καταγράψουµε και να τα εξηγήσουµε. Επίσης, είναι σηµαντικό να λάβουµε υπόψη µας ότι πολλές φορές οι άνθρωποι ακούν τα επιχειρήµατα, αλλά αποφασίζουν µε το συναίσθηµα, οπότε τα επιχειρήµατα τα παίρνει ο άνεµος και η λογική εξαφανίζεται. ΥΠΕΡ Οικονοµία και αµεσότητα ελέγχου της φωτογράφησης. Ο χρήστης µιας ψηφιακής µηχανής έχει πολλές πιθανότητες να τραβήξει µια σωστή φωτογραφία. Σε περίπτωση λάθους, έχει τη δυνατότητα να το δει στην οθόνη του και να ξαναπροσπαθήσει όσες φορές θέλει και µάλιστα µε µηδενικό κόστος. Τα περισσότερα έντυπα σήµερα πλέον τυπώνονται ψηφιακά, οπότε η ψηφιακή φωτογραφία είναι έτοιµη για εκτύπωση. Αντίθετα, το φιλµ πρέπει να ψηφιοποιηθεί, για να εισαχθεί στη διαδικασία. Η αρχειοθέτηση των φωτογραφιών γίνεται παιχνίδι. Η διόρθωση και οι επεµβάσεις στην ψηφιακή φωτογραφία είναι στο χέρι του δηµιουργού. Η αντοχή των ψηφιακών αρχείων-φωτογραφιών εκτείνεται σε βάθος χρόνου πολύ µεγαλύτερο από αυτό των φωτοχηµικών φωτογραφιών. Τα χρώµατα παραµένουν ζωντανά στο ψηφιακό αρχείο, ακόµα και αν "γεράσει". Επίσπευση του χρόνου απόκτησης και διακίνησης των φωτογραφιών. Η εµφάνιση των φωτογραφιών δεν απαιτεί χηµικά, συµβάλλοντας έτσι στη µείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Πολύ περισσότερες φωτογραφίες χωρίς άγχος για το κόστος των φιλµ και των εµφανίσεων. ΚΑΤΑ Η ευκολία διακίνησης και αναπαραγωγής των ψηφιακών φωτογραφιών δηµιουργεί προβλήµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας. Η ψηφιακή φωτογραφία έχει χαµηλότερη ποιότητα από ό,τι η συµβατική µε φιλµ. Το αρχικό κόστος απόκτησης µιας ψηφιακής φωτογραφικής είναι πολύ υψηλό για την ποιότητα φωτογραφίας που προσφέρει. Χρειάζονται περισσότερη γνώση και κατοχή υπολογιστή. εν διαρκούν οι ψηφιακές εκτυπώσεις των φωτογραφιών. Η ψηφιακή φωτογραφία είναι ορατή όσο λειτουργεί το περιβάλλον εµφάνισής της (PC, έγχρωµη οθόνη LCD κ.λπ.). Όταν όµως διακοπεί η παροχή ρεύµατος σε αυτές τις συσκευές, η εικόνα χάνεται ή παραµένει στη µνήµη, αλλά δεν είναι πλέον ορατή. Για το τελικό-µόνιµο αποτέλεσµα, πρέπει να ακολουθηθεί η διαδικασία της εκτύπωσης του ψηφιακού αρχείου (όπως και αυτή που έχει τραβηχτεί σε φιλµ). Το κόστος όµως αυτών των εκτυπώσεων είναι υψηλότερο για κάθε φωτογραφία σε σχέση µε εκείνο του φιλµ- φωτογραφικού χαρτιού. 5

6 Η ανασφάλεια σχετικά µε το πότε είναι η σωστή χρονική στιγµή για την αγορά µιας ψηφιακής. Το κόστος της ψηφιακής φωτογραφικής εξαρτάται άµεσα από την ανάλυση του αισθητήρα της και πέφτει κάθε φορά που εµφανίζονται µοντέλα µε µεγαλύτερη ανάλυση, φαινόµενο που παρατηρείται τουλάχιστον µια φορά το χρόνο. Η αυτονοµία φωτογράφησης είναι περιορισµένη. Μια ψηφιακή µηχανή απαιτεί πολύ περισσότερη ενέργεια για να λειτουργήσει από ό,τι µια αναλογική. Εφόσον µια φορά τραβάµε τη φωτογραφία, γιατί να µην έχουµε τη µέγιστη δυνατή ποιότητα που προσφέρει το φιλµ για οποιαδήποτε µελλοντική χρήση; 6