To Γράμμα Έτος ΙΕ, αριθ. 90

Transcript

1 To Γράμμα Έτος ΙΕ, αριθ. 90 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΚΔΙΔΕΤΑΙ ΚΑΘΕ ΔΥΟ ΜΗΝΕΣ ΕΚΔΟΤΗΣ ΚΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Μάνος Τσελίκας ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ : ΟΔΟΣ ΤΕΩ 1, ΠΑΤΗΣΙΑ, Τ.Κ , ΑΘΗΝΑ ΤΗΛΕΦ ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ croton@hol.gr Παλιά τεύχη, άρθρα κλπ. στoν ιστότοπο Καλό Πάσχα! ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΔΕΙΠΝΟΣ-Ανάγλυφο από αλάτι στο αλατωρυχείο της πόλης Βιελίτσκα της Πολωνίας Δεν υπάρχει πιο κατάλληλο κείμενο για το πασχαλινό τεύχος του «Γράμματος» από το παρακάτω: Εάν μιλώ τας γλώσσας των ανθρώπων και των αγγέλων, αλλά δεν έχω αγάπην, έγινα χαλκός που δίνει ήχους ή κύμβαλον που δίνει κρότους. Και εάν έχω χάρισμα προφητείας και γνωρίζω όλα τα μυστήρια και όλην την γνώσιν, ώστε να μεταθέτω βουνά, αλλά δεν έχω αγάπην, δεν είμαι τίποτε. Και εάν μοιράσω σε ελεημοσύνες όλην μου την περιουσίαν, και εάν παραδώσω το σώμα μου δια να καή, αλλά δεν έχω αγάπην, καμμίαν ωφέλειαν δεν έχω. Η αγάπη είναι μακρόθυμη, είναι γεμάτη από ευμένειαν, η αγάπη δεν είναι ζηλότυπη, η αγάπη δεν καυχάται, δεν είναι υπερήφανη, δε κάνει ασχημίες, δεν ζητεί το συμφέρον της, δεν ερεθίζεται, δεν λογαριάζει το κακόν, δεν χαίρει δια το κακόν, αλλά συγχαίρει εις την αλήθειαν. Όλα τα ανέχεται, όλα τα πιστεύει, ελπίζει για το κάθε τι, υπομένει το κάθε τι. Η αγάπη ποτέ δεν θα παύσει να υπάρχει. Εάν είναι προφητείαι, θα καταργηθούν. Εάν είναι γλώσσαι, θα παύσουν. Εάν είναι γνώσις, θα καταργηθεί. Διότι μερικήν γνώσιν έχομεν και μερικήν προφητείαν. Αλλ όταν έλθει το τέλειον, τότε το μερικόν θα καταργηθεί. Όταν ήμουν νήπιον, εμιλούσα σαν νήπιον, εσκεπτόμουν σαν νήπιον, συλλογιζόμουν σαν νήπιον. Όταν έγινα άνδρας, κατήργησα τους νηπιακούς τρόπους. Τώρα βλέπομεν σαν σε καθρέφτη αμυδρώς, τότε όμως θα βλέπωμεν πρόσωπον προς πρόσωπον. Τώρα γνωρίζω μερικώς, αλλά τότε θα έχω πλήρη γνώσιν, όπως είναι και η γνώσις του Θεού δι εμέ. Ώστε αυτά τα τρία μένουν: πίστις, ελπίς, αγάπη μεγαλύτερη όμως απ αυτά είναι η αγάπη. Α προς Κορινθίους επιστολή, κεφ. ιγ, 1-13

2 2 Η σελίδα της Ξένιας Επιμελείται η Σίρλεϋ Σώντερς Για την οικονομική κρίση Σε σένα στρέφομαι, Κύριε ποίημα-προσευχή τού Max Lucado - Οκτώβριος 2008 Οι φίλοι μας έχασαν το σπίτι τους ο συνάδελφος τη δουλειά του το ζευγάρι δίπλα έχασε τη σύνταξή του μοιάζει πως όλοι χάνουν τη γη κάτω από τα πόδια τους. Έχουμε τρομάξει. Αυτές οι παρεμβάσεις με δισεκατομμύρια, αυτά τα μπουμπουνητά της ύφεσης, αυτές οι επικεφαλίδες: απειλή, κεραυνός «Πτώχευση!», «Πτώση αξιών!», «Κατρακύλα!», «τι θα γίνει;» Τι θα γίνει τώρα; Ακούμε. Και παραδεχόμαστε πως είχες δίκιο. Μας το είπες ότι θα γίνει έτσι. Μας τα εξήγησες ακριβώς μιλώντας για αγάπη και για λατρεία του χρήματος. Η απληστία θα αφανίσει την καρδιά σας, το προείπες. Το χρήμα θα σας αγαπήσει και θα σας παρατήσει. Μη στηρίξετε την ελπίδα σας σε τόσο αβέβαια πράγματα. Είχες δίκιο. Η αγάπη του χρήματος είναι άστατη κι εμείς χάσαμε. Κακώς ξοδεύαμε αυτά που δεν είχαμε. Κακώς σε ξεχάσαμε και αγνοήσαμε τη φτώχεια. Κακώς νομίζαμε πως κερδίσαμε ποτέ μια δεκάρα. Εσύ μας τα είχες δώσει. Και τώρα, Πατέρα, πες μας, μάς τα παίρνεις; Περιμένουμε ν ακούσουμε. Και προσευχόμαστε. Μπορείς να κάνεις κάτι καλό από αυτό το χάος; Φυσικά μπορείς. Πάντα το έκανες. Έβγαλες σκλάβους απ τη σκλαβιά, Έχτισες ναούς από ερείπια, Μετέβαλες τα άγρια κύματα σε ήρεμη λίμνη και το νερό σε γλυκό κρασί. Η κρίση περιμένει την εντολή σου. Κι εμείς επίσης. Στο όνομα του Χριστού, Αμήν.

3 Πολιτισμός του θυμού, κατανάλωση σχέσεων Κορυφαίοι ψυχαναλυτές περιγράφουν τον κλονισμό της οικογένειας, την κρίση παιδείας και υπενθυμίζουν τη δύναμη της αγάπης ψυχίατρος και ψυχοθεραπεύτρια Ελένη Καραγιάννη ασχολείται ιδιαίτερα, εδώ και χρόνια με τις γυναίκες και ξεκινάει τον συλλογισμό της επισημαίνοντας ότι «η γυναίκα σήμερα ξεπερνάει τη φεμινιστική αντίδραση των άκρων και αναζητάει την συμπόρευση. Ψάχνει να συναντηθεί αληθινά. Πριν από κάποια χρόνια εθεωρείτο δυνατή μια γυναίκα που τολμούσε να χωρίσει. Σήμερα αυτό αλλάζει. Μια γυναίκα που είναι ευτυχισμένη με τον άντρα της θεωρείται πολύ πιο δυνατή». Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχημένης σχέσης; «Η εσωτερική διεργασία», απαντά η κυρία Καραγιάννη. «Σε μια εποχή που δεν μπορεί να βγαίνει πάντοτε ο ηρωισμός προς τα έξω, αξίζει πάρα πολύ αυτό που γίνεται στα μεταλλεία της καρδιάς. Βαθιά στα ανθρώπινα συναισθήματα. Το πρόβλημα είναι πώς θα δουλέψουν οι άνθρωποι τα συναισθήματά τους και πώς θα μπορέσουν να τα εκφράσουν σωστά. Αν ανοίξουμε ένα οποιοδήποτε σήριαλ, θα δούμε ότι απλώς αδειάζω τα σκουπίδια μου στον άλλο, του λέω αυτό που με έχει δυσκολέψει και νομίζω ότι έχω ανακουφιστεί. Αυτό δεν είναι έκφραση συναισθήματος. Το συναίσθημα το ακούς, το επεξεργάζεσαι, βλέπεις ποιον αφορά και, όταν θέλεις να το εκφράσεις, το κάνεις όχι παρορμητικά και είσαι έτοιμος για την αντίδραση του άλλου. Δηλαδή να εκφράσεις το θυμό σου με στόχο να συναντηθείς μαζί του. Όταν αυτό δεν γίνεται στην οικογένεια, όταν δεν υπάρχει αυτή η δεξιότητα, γιατί για δεξιότητα πρόκειται, συχνά ταυτίζεται ο θυμός με την καταστροφική έκφραση. Αν θέλετε τη γνώμη μου για τους θυμούς και τις εκρήξεις του Δεκεμβρίου, αυτό που μου έβγαζαν ήταν τεράστια μοναξιά. Μπορεί στις μέρες μας να έχουμε μεγάλη ανάπτυξη του νοητικού, είναι όμως εις βάρος του συναισθηματικού και πολλά παιδιά παραπονούνται ότι δεν υπάρχει κανείς να τα ακούσει». Αυτά που δεν φαίνονται Από τι κινδυνεύει λοιπόν η οικογένεια; «Από το να μην επενδύουμε στην ομορφιά και τη δύναμή της. Πολλές γυναίκες στη δουλειά τους είναι άνετες και ευχάριστες και όταν επιστρέφουν σπίτι, αισθάνονται να τρελαίνονται. Γιατί αυτό που κάνει μια γυναίκα στη δουλειά της είναι μετρήσιμο, ενώ αυτά που χτίζονται στα δωμάτια ενός σπιτιού δεν είναι μετρήσιμα. Μακροπρόθεσμα βλέπεις αποτελέσματα. Αξίζει λοιπόν να επενδύσουμε σε αυτά που δεν φαίνονται. Και μέσα από αυτή τη Συμπόρευση ο στόχος της γυναίκας διαδικασία πρέπει να χαίρονται και οι γονείς, γιατί σήμερα ο άνθρωπος δεν μπορεί να σταθεί μόνο με τη θυσία. Και εν τέλει η οικογένεια, για να μπορέσει να επιβιώσει, πρέπει να συνδυάσει δύο αγαθά: το αγαθό της αυτονόμησης, δηλαδή το κάθε μέλος να γίνεται αποδεκτό γι αυτό ακριβώς που είναι, και το αγαθό της αίσθησης του ανήκειν». Ευθύνες σε φεμινισμό και σεξουαλική απελευθέρωση «Μπορεί στα μέρες μας η οικογένεια να περνάει μια ιδιαίτερη κρίση, αλλά δεν νομίζω ότι θα πεθάνει», λέει στην «Κ» ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Ματθαίος Γιωσαφάτ. Δεν έχει βρεθεί ακόμη κάτι το οποίο μπορεί να αντικαταστήσει τον γάμο σαν ψυχοσυναισθηματική και κοινωνική μονάδα». Ο κ. Γιωσαφάτ δεν αρνείται ότι το παραδοσιακό μοντέλο της οικογένειας αλλάζει. «Έχει ήδη αλλάξει σημαντικά. Με την τηλεόραση και τα ΜΜΕ και κυρίως με το Ίντερνετ, η επίδραση μεταξύ των κρατών είναι πολύ πιο έντονη και οι κοινωνίες μεταβάλλονται. Ο γάμος επηρεάστηκε αποφασιστικά από τη σεξουαλική ελευθερία, η οποία στην Ελλάδα ήρθε με έντονο τρόπο».. Για τον Ματθαίο Γιωσαφάτ πλήγμα στην οικογένεια έφερε ο φεμινισμός. «Είμαι υπέρ του φεμινισμού, αλλά σήμερα βλέπω ότι τα παιδιά έχουν μεγάλα προβλήματα, δεν μπορούν να δημιουργήσουν ασφαλή ταυτότητα, δεν μπορούν να μάθουν να αγαπούν, να κάνουν σχέσεις. Όταν η γυναίκα δουλεύει, αναγκάζεται να αφήνει σε άλλους την επιμέλεια του παιδιού, ιδίως στα κρίσιμα πρώτα χρόνια και, κυρίως, στο πρώτο έτος, που το παιδί χρειάζεται απολύτως έναν άνθρωπο, την ίδια μυρωδιά, την ίδια κίνηση. Κι όταν υπάρχουν τρεις-τέσσερις άνθρωποι, ακόμα κι αν είναι καλά αυτά τα άτομα, είναι χειρότερα από μια μητέρα που δεν είναι και πολύ καλή». «Οι άνθρωποι είναι καλύτεροι όταν μπορούν να έχουν μια καλή σχέση. Αν αγαπιέται το ζευγάρι, τα παιδιά βγαίνουν καλά και δεν έχουν τα προβλήματα που δημιουργεί η συζυγική δυσαρμονία. Βέβαια οι άνθρωποι δεν έχουν καμία τάση να πρέπει να μείνουν παντρεμένοι. Και για πολλούς το διαζύγιο είναι ο καλύτερος τρόπος. Είτε όμως συνεχίσουν το γάμο είτε όχι, πρέπει οπωσδήποτε 3

4 4 να ακολουθήσουν θεραπεία, γιατί αλλιώς θα βρουν μπροστά τους τα ίδια προβλήματα. Δυστυχώς τα ασυνείδητα πράγματα επαναλαμβάνονται. Το ελληνικό σχολείο είναι πηγή βίας και επιθετικότητας «Στο γάμο υπάρχει αναμφίβολα μεγαλύτερη φθορά από ό,τι στο παρελθόν, αλλά από την άλλη πλευρά οι καλές στιγμές είναι περισσότερες και βαθύτερες. Επειδή όμως η φθορά είναι μεγάλη, μας δημιουργεί την αίσθηση κρίσης στο γάμο» λέει στην «Καθημερινή» ο πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Θερμός, ψυχίατρος-ψυχαναλυτής παιδιών, εφήβων, νέων. «Στην πραγματικότητα θα έλεγα ότι όπως ο γάμος έτσι και η οικογένεια έχει πολύ περισσότερους βαθμούς ελευθερίας. Αυτό δημιουργεί πολύ οδυνηρές καταστάσεις κρίσης, αλλά και δυνατότητες που δεν υπήρχαν παλιά. Το άτομο, χειραφετημένο από τις παλιές συλλογικότητες, πληρώνει το τίμημα η συναισθηματική του ζωή να λαμβάνει χώρα σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Εκεί όμως που θα έλεγα ότι πράγματι υπάρχει κρίση είναι στο γεγονός ότι αμφισβητείται ο ορισμός της οικογένειας. Στο πλαίσιο μιας έμμονης ιδέας για αλλαγή ή απλά για συμμόρφωση στις επιθυμίες των ανθρώπων, ονομάζουμε οικογένεια οποιοδήποτε νοικοκυριό. Ακόμα κι αν μέλος είναι ένα κατοικίδιο ζώο. Επίσης δεν μπορώ να θεωρήσω ότι εντάσσεται στο πλαίσιο μιας υγιούς οικογένειας η προγραμματική επιθυμία να είναι εξαρχής μονογονεϊκή». Πού βρίσκεται η πηγή των προβλημάτων της σύγχρονης οικογένειας; Έχουμε εισέλθει στη μεταμοντέρνα εποχή, όπου κυριαρχεί η κοινωνία του θεάματος, η οποία έχει κάνει τους ανθρώπους πολύ πιο απαιτητικούς και παρορμητικούς. Έτσι οι άνθρωποι μυούνται από μικροί στη λογική τού να μην ψάχνουν τον εαυτό τους βαθύτερα, να μην προχωρούν σε μια εξυγίανση των κινήτρων και των σχέσεών τους, αλλά στο να επιδιώκουν τη άμεση ικανοποίηση. Μια σχέση έρχεται να αντικαταστήσει κάποια άλλη, το οποίο τελικά μετατρέπει τον άνθρωπο σε καταναλωτή σχέσεων. Επίσης η Ευρώπη πάσχει από ιδανικά και έρχεται η Αμερική να δώσει τον τόνο παγκοσμίως, όχι πάντοτε με τον σωστό τρόπο. Η Ευρώπη, φρονώ, δεν έχει επανακάμψει ακόμη από τους δύο πολέμους, κάτι που φανερώνεται ως ιδεολογική κρίση μέχρι μηδενισμού. Και από την άλλη πλευρά είναι τραγικά αντιφατικό ότι αγωνίζεται για ένα κοινωνικό κράτος που θα βοηθήσει την οικογένεια, αλλά ταυτόχρονα δεν έχει πρόβλημα να κάνει σεξουαλικό τουρισμό σε παιδιά χωρών του Τρίτου Κόσμου ή να χειρίζεται με τέτοιο τρόπο τη μετανάστευση, ώστε να καταστρέφει τις οικογένειες αυτών που μένουν πίσω. Υπάρχει πάντα μια πίσω αυλή στον πολιτισμό μας. Συνδέετε τα γεγονότα του Δεκεμβρίου με την κρίση στην οικογένεια; Διακρίνω θυμό, ο οποίος πηγάζει από τη διαπίστωση της μεγάλης υποκρισίας στη δημόσια σφαίρα. Επίσης το ελληνικό σχολείο είναι πηγή βίας και επιθετικότητας. Καταστρέφει το νόημα για το οποίο υποτίθεται ότι βρίσκονται οι νέοι μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα. Και όταν σε ένα νέο καταστρέφεις το νόημα, θυμώνει αφάνταστα. «Στο κείμενό σας αναφέρεστε και στους μετανάστες. Θεωρείτε ότι μας είναι δύσκολο να δεχτούμε τον ξένο; Σε γενικές γραμμές τα πήγαμε αρκετά καλά. Δυσκολευόμαστε όμως, με την έννοια ότι διακατεχόμαστε από την ανασφάλεια εκείνη που σχηματίζει τη θεμελιώδη μας αντίφαση: από τη μια πάσχουμε από μεγάλη μειονεξία κι από την άλλη προσπαθούμε να την ξεπεράσουμε μέσα από φαντασιώσεις ότι είμαστε σπουδαίοι. Κάτι που δυσκολεύει την αποδοχή του ξένου. Αλλά πάλι καλά. Γνωρίζω ότι σε μεγάλο βαθμό η συμπαράσταση προς τους μετανάστες εμπνέεται από την εκκλησιαστική ζωή. Παρά τα αρνητικά φαινόμενα κάποιου εθνικισμού, ο οποίος καλλιεργείται από εκκλησιαστικούς χώρους. Σε όλα αυτά που περιγράφετε ποια είναι η σημασία του θρησκευτικού αισθήματος; Όταν υπάρχει θεολογική υποδομή στη σκέψη μας και στα βιώματά μας, τότε όλα τα ανθρώπινα με τα οποία εμπλεκόμαστε, ενώ δεν καταργούνται, αποκτούν άλλο νόημα. Αισθάνεται κανείς τη δωρεά να είναι εικόνα Θεού και τη δωρεά να έχει ενωθεί με αγάπη με μιαν άλλη εικόνα Θεού. Και να έχουν δημιουργήσει παιδιά που είναι εικόνες Θεού. Όλη αυτή η διαδικασία είναι η εισαγωγή του μυστηρίου στη ζωή μας. Έρχεται ένα νέος και σας λέει ότι του είναι δύσκολο να βρει την ευτυχία. Τι θα του απαντήσετε; Η ευτυχία δεν είναι στόχος, τον οποίο πρέπει να φτάσεις. Βρίσκεται στη διαδικασία της αγάπης. Της συνεχούς εκμάθησης να αγαπάει κανείς και να συγχωρεί, διεργασίες που αποτελούν και την ωρίμανσή μας. Κάτι που συναρτάται άμεσα με τη δίψα μας για την αλήθεια. Ο Ντοστογιέφσκι γράφει ότι αν λέμε συνέχεια ψέματα στον εαυτό μας, στο τέλος θα χάσουμε την ικανότητα να αγαπάμε. ΠΗΓΗ: «Καθημερινή της Κυριακής», 1 Μαρτίου 2009

5 ΑΝΑΒΡΑ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ, ΕΝΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΙΟ Μαθήματα χρηστής διακυβέρνησης προς άπαντες τους πολιτικούς. Π ρόκειται για τη μεγάλη ανατροπή, που έρχεται από την Ανάβρα του νομού Μαγνησίας, ένα απομακρυσμένο ορεινό χωριό, που κατάφερε μετά από συστηματική προσπάθεια, όχι μόνο να σταθεί όρθιο, αλλά να γίνει πρότυπο ανάπτυξης. Στις δυτικές πλαγιές της Όθρυος, σε υψόμετρο μέτρων και σε απόσταση 40 χιλιομέτρων από την κοντινότερη κωμόπολη (τον Αλμυρό), οι 700 κάτοικοι, όλοι τους κτηνοτρόφοι, απολαμβάνουν εισοδήματα από 30 έως 100 χιλιάδες ευρώ και μια ποιότητα ζωής που μπορεί να συγκριθεί μόνο με την πλούσια Ελβετία. Εδώ ο κόσμος δεν φεύγει προς τα αστικά κέντρα, αλλά επιστρέφει στο χωριό του. Με ποσοστό ανεργίας στο μηδέν και με μέσο όρο ηλικίας τα 40 έτη, ο πληθυσμός διπλασιάστηκε μέσα στα τελευταία 15 χρόνια. Οι υποδομές του υποδειγματικές: Το αιολικό πάρκο, που δίνει έσοδα ευρώ ετησίως στην κοινότητα, τα τρία υπερσύγχρονα κτηνοτροφικά πάρκα που στεγάζουν το χειμώνα (όταν η Ανάβρα αποκλείεται από τα χιόνια) ζώα, το πρότυπο σφαγείο, που θυμίζει χειρουργείο, το διώροφο πάρκινγκ των 60 θέσεων, το γυμναστήριο με τα τελευταίας τεχνολογίας μηχανήματα, τα γήπεδα ποδοσφαίρου και μπάσκετ, το λαογραφικό μουσείο και φυσικά το περιβαλλοντικό-πολιτιστικό πάρκο, έκτασης 240 στρεμμάτων. Η κοινωνική μέριμνα κατέχει πρώτιστη θέση: νηπιαγωγείο και δημοτικό του «κουτιού», αγροτικό ιατρείο (πάντοτε στελεχωμένο), δωρεάν στέγαση για τους δασκάλους και τους γιατρούς, «βοήθεια στο σπίτι», σχεδιασμός για γηροκομείο, ακόμα και για πισίνα! Πoιο είναι άραγε το μυστικό της επιτυχίας; Πώς μια μειονεκτική περιοχή κατάφερε το «θαύμα»; Η μάχη με τη μιζέρια άρχισε τις αρχές της δεκαετίας του '90, όταν τα ηνία της κοινότητας πήρε ο Δημήτρης Τσουκαλάς, ένας άνθρωπος που άφησε την Αθήνα για να γυρίσει στο χωριό του και να προσφέρει στη γενέτειρά του. Με ένα διάλειμμα 4 χρόνων, είναι από τότε κοινοτάρχης της Ανάβρας. Η κατάσταση που συνάντησε ήταν απελπιστική. Τα γελάδια, οι χοίροι και τα πρόβατα κυκλοφορούσαν ελεύθερα στο χωριό. Στους χωματόδρομους. Δεν υπήρχε πουθενά άσφαλτος. Το χειμώνα περπατούσες μέσα στη λάσπη, το καλοκαίρι η σκόνη σε έπνιγε. «Προτεραιότητά μας ήταν η κατασκευή κτηνοτροφικών πάρκων, για να μπει τέλος στην αναρχία που επικρατούσε. Με φως, νερό και σωστή δόμηση, σταβλίζουν τα ζώα τους το χειμώνα. Τους υπόλοιπους μήνες βόσκουν ελεύθερα στα βουνά. Αυτός είναι και ο λόγος που το κρέας τους φημίζεται για την ξεχωριστή γεύση του. Η κτηνοτροφία είναι η πηγή των εισοδημάτων στην Ανάβρα», λέει ο πρόεδρος της κοινότητας. «Ίσως εγώ είμαι ο πιο φτωχός του χωριού, αφού η σύνταξη που παίρνω από τη ΔΕΗ, όπου έφυγα με το βαθμό του επιθεωρητή, κυμαίνεται στα ευρώ». Η πρόοδος συνεχίστηκε με την κατασκευή του σφαγείου βιολογικής γραμμής, το μοναδικό δημόσιο στην Ελλάδα, με πιστοποίηση από τη ΔΗΩ. Έτσι μπήκε τάξη και δημιουργήθηκε η βάση για την ανάπτυξη της βιοκτηνοτροφίας, με συνέπεια οι παραγωγοί να κερδίζουν σημαντικά ποσά από τις επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με χρήματα της οποίας έγιναν οι παραπάνω υποδομές. Ξύπνιος, σχολαστικός και με όραμα ο πρόεδρος παρακολουθεί ανελλιπώς κάθε κοινοτικό πρόγραμμα. Το μεγαλύτερο επίτευγμά του, όπως λέει ο ίδιος, είναι ότι κατάφερε να αλλάξει τη νοοτροπία των συγχωριανών του. Στην αρχή έφεραν αντιρρήσεις στα σχέδιά του, αλλά με επιμονή και υπομονή τους έπεισε. Τώρα τους καλεί να δημιουργήσουν τυποποιητήρια για τα προϊόντα τους, ώστε να ολοκληρωθεί το φάσμα της βιολογικής παραγωγής. Η Ανάβρα δεν βάσισε την ανάπτυξή της στο κράτος. Ήθελε έσοδα δικά της. Έτσι, πριν από τρία χρόνια ολοκλήρωσε το έργο του αιολικού πάρκου, με τις 20 ανεμογεννήτριες και ανάδοχο την ισπανική εταιρία Gamesa. Το ρεύμα το αγοράζει η ΔΕΗ, ενώ η κοινότητα για τη χρήση του χώρου, που της ανήκει, εισπράττει έως και ευρώ το χρόνο. Υπό δημοπράτηση βρίσκεται και η ανάπτυξη υδροηλεκτρικού εργοστασίου, από το νερό των πηγών της Ανάβρας. Από εκεί θα εισπράττονται άλλες ευρώ. Η επιστροφή στις ρίζες είναι μια σταθερή πολιτική για τον κ. Τσουκαλά. Για να ενισχυθεί κι άλλο ο πληθυσμός, έκανε επέκταση του οικισμού και δίνει οικόπεδα σε άστεγους δημότες στο μισό της αντικειμενικής τους αξίας και με αποπληρωμή σε 5 δόσεις. «Δεν μας λείπει τίποτα», λέει η Νίκη Μηλιώνη. «Εγώ, παρόλο που γεννήθηκα στην Αθήνα, ήρθα στο χωριό των γονιών μου, μόλις γνώρισα εδώ, κατά τη διάρκεια των διακοπών, το σύζυγό μου τον Παναγιώτη. Κάναμε τρία παιδιά. Δουλεύουμε με τον άνδρα μου φροντίζοντας τα 100 γελάδια που έχουμε. Πηγαίνουμε γυμναστήριο, πίνουμε τα τσιπουράκια μας στις 5 ταβέρνες του χωριού και αν θέλουμε νυχτερινή ζωή πεταγόμαστε μέχρι τον Δομοκό ή τον Αλμυρό». Οι ηλικιωμένοι αισθάνονται ασφάλεια με τη μόνιμη παρουσία της αγροτικής γιατρού. Η Ελένη Τριανταφύλλου δέχεται 8 με 9 άτομα καθημερινά στο ιατρείο. Νιώθει τυχερή που βρέθηκε σε ένα τόσο φιλικό περιβάλλον. Μάλιστα, δεν επιβαρύνεται από την τσέπη της, γιατί μένει σε διαμέρισμα που της παραχώρησε η κοινότητα (όπως και οι τρεις δάσκαλοι). Οι κάτοικοι περηφανεύονται για την προαγωγή της ποδοσφαιρικής ομάδας του χωριού τους («Όθρυς») στην Α' Ερασιτεχνική, αλλά και για τα άλλα επιτεύγματα. «Να πάτε να δείτε το περιβαλλοντικό πάρκο», μας λένε. Συναντάμε έναν παράδεισο. Αιωνόβια πλατάνια, σε μια διαδρομή πέντε χιλιομέτρων, με γεφύρια, παιδικές χαρές, πετρόκτιστη διακόσμηση και με τους λαγούς και τα ελάφια να ξεπετάγονται μέσα από τα ξέφωτα, με φόντο τον υδάτινο κόσμο του Ενιππέα (παραπόταμου του Πηνειού). Εδώ κρατάει ακόμα το έθιμο της δρυστέλας, όπου οι νοικοκυραίοι πλένουν ρούχα και χαλιά με τα ορμητικά νερά των πηγών. Μια περιφραγμένη έκταση, συνολικού εμβαδού 240 στρεμμάτων, που αποτελεί ταυτόχρονα και μουσείο παράδοσης. Όμως το πλέον μεγαλόπνοο σχέδιο, αυτή την περίοδο, είναι η επικείμενη εγκατάσταση συστήματος τηλεθέρμανσης. Με προϋπολογισμό ευρώ (από ευρωπαϊκά κονδύλια) και με μελέτη από το ΤΕΙ Κοζάνης η Περιφέρεια έχει πει ήδη το «ναι». Ένας κεντρικός λέβητας θα τοποθετηθεί στο πάνω μέρος του χωριού και από εκεί θα διοχετεύονται υπόγειοι αγωγοί από τους δρόμους της Ανάβρας με καυτό νερό. Το κάθε σπίτι θα συνδέεται με το σύστημα και θα έχει ολόκληρο το χειμώνα ζεστό νερό και θέρμανση, με μια ελάχιστη επιβάρυνση. Θα λειτουργεί με την καύση βιομάζας (κοπριές των ζώων, ξερά φύλλα, άχυρο κ.ά). Το έστειλε ο Γιάννης Κ. Παπαδόπουλος

6 6 Ιστορίες αγάπης και θάρρους Μάθημα ακεραιότητας της Lenore Hemming Ή μουν ανύπαντρη μητέρα με ένα γιο ενός έτους. Είχα μια δουλειά με μικρό μισθό. Δύσκολοι καιροί και έπρεπε να μάθω πολλά για τη ζωή. Ετοιμαζόμουν να συνεχίσω σπουδές για να χτίσω ένα καλύτερο μέλλον για τους δυο μας. Ο γιος μου είχε ένα γουρουνάκι-κουμπαρά και έβαζε μέσα λεπτά. Και ανακάλυψε και άλλον κουμπαρά το πορτοφόλι μου. Τον έπιασα να προσπαθεί να πάρει λεφτά για να τα βάλει στον κουμπαρά του. Εκείνη την Παρασκευή είχα καταθέσει το μισθό μου και είχα κρατήσει αρκετά για τρόφιμα και βενζίνη για δυο βδομάδες. Τα άλλα ήταν για λογαριασμούς που έπρεπε να πληρωθούν. Πήρα το γιο μου από τον παιδικό σταθμό και πήγα στο σούπερ μάρκετ. Αφού συγκέντρωσα τα είδη μου για δυο βδομάδες, πήγα στο ταμείο. Μου έβαλαν τα πράγματα σε σακούλες και άνοιξα την τσάντα μου, για να πάρω το φάκελλο της τράπεζας με τα λεφτά. Αλλά δεν υπήρχε φάκελλος. Ξανακοίταξα. Μετά μου ήρθε μια σκέψη, ότι ο γιος μου θα βρήκε την τσάντα μου και θα τα πήρε Τον ρώτησα, αλλά ξέρετε τα παιδιά, βγάζουν δυο τρείς λέξεις και μετά ψελλίζουν ακατάληπτα. Εξήγησα τι συνέβαινε στον ταμία και είπα ότι θα του γράψω επιταγή. Δεν ήταν τρομερό, μάλιστα γελάσαμε κιόλας. Ο υπεύθυνος του καταστήματος έτυχε να στέκεται κάπου κοντά και άκουσε τη συνομιλία. Με ρώτησε κάτι παράξενο: Σε ποια τράπεζα είστε; Του είπα και μου είπε να περιμένω. Γύρισε με ένα άσπρο φάκελλο στα χέρια και με ρώτησε πόσα λεφτά είχα. Όταν του απάντησα, μου έδωσε το φάκελλο. Μέσα υπήρχαν τα χρήματά μου. Κάποιος τα είχε βρει στο πάρκιν και τα παρέδωσε μέσα. Εκεί ήταν και η απόδειξη κατάθεσης, δηλαδή ήταν τα δικά μου λεφτά. Ο διευθυντής θα τηλεφωνούσε το πρωί στην τράπεζα. Τότε έμαθα κάτι για την ακεραιότητα, που είναι πάντα μια σημαντική αξία για μένα. Όποιος βρήκε το φάκελλο δεν ήξερε ότι αυτά ήταν τα λεφτά μου, για να περάσω δυο βδομάδες. Δεν ήξερε ότι, όταν θα πήγαινα στο σπίτι και δεν θα έβρισκα τα λεφτά, για να τα καταθέσω, η επιταγή μου θα ήταν ακάλυπτη και το οικονομικό μου πρόβλημα θα γινόταν ακόμα πιο μεγάλο. Το πρόσωπο εκείνο δεν τα ήξερε αυτά, αλλά ήξερε ότι το σωστό ήταν να επιστρέψει το φάκελλο. Δεν είμαι πολύ βέβαιη, αν και εγώ, με τα οικονομικά μου χάλια, θα είχα πράξει το ίδιο. Έμαθα εκείνη τη μέρα ότι το σωστό είναι η μόνη επιλογή μας ένα μάθημα που ένας ξένος είχε δώσει σε μια νέα αγωνιζόμενη μητέρα ΑΝΕΚΔΟΤΑ Το χάσμα των γενεών Επειδή δουλεύω ως εκπαιδευτής υπολογιστών σε ένα πρόγραμμα για ενηλίκους σε κάποιο κολλέγιο, γνωρίζω το χάσμα των γνώσεων μεταξύ νεότερων και μεγαλύτερων σπουδαστών. Οι παρατηρήσεις μου επιβεβαιώθηκαν όταν μια μέρα στη βιβλιοθήκη μπήκε ένας νέος και κοίταξε τους τόμους της Εγκυκλοπαίδειας σε ένα ράφι. «Τι είναι όλα αυτά τα βιβλία;» ρώτησε. Έκπληκτος απάντησα ότι είναι μια εγκυκλοπαίδεια. «Αλήθεια;» είπε. Δηλαδή κάποιος την έβγαλε όλη στον εκτυπωτή;» * * * Κάναμε επανάληψη με τους μαθητές μου της δευτέρας τάξης των μαθηματικών συμβόλων. Και έγραψα στον πίνακα το σύμβολο μεγαλύτερο από ( > ) και το μικρότερο από ( < ). Και ρώτησα αν ξέρει κανείς τι σημαίνουν αυτά. Μετά από λίγο ένας μαθητής σήκωσε το χέρι του με σιγουριά. «Το ένα σημαίνει προχώρα», φώναξε «και το άλλο γύρνα πίσω!» ================================= Όταν πλήρωνα αυτά που αγόρασα σ ένα μαγαζί, αυτός που ήταν πίσω μου ακούμπησε τα πράγματά του στο ταμείο. Ανάμεσα στ άλλα ήταν και μια τεράστια κάρτα με λουλούδια και με τυπωμένα τα λόγια «Στη θαυμάσια σύζυγό μου». Ο ταμίας είπε: «Διαλέξατε την πιο μεγάλη και την πιο όμορφη κάρτα μας». Ο άνθρωπος κούνησε θλιβερά το κεφάλι και απάντησε: «Με καθυστέρηση μιας μέρας από την επέτειο» * * * Μετά από μία ολόκληρη μέρα γεμάτη λάθη και ατυχήματα ένας συνάδελφος στο εργοστάσιο δεν άντεχε πια. «Γιατί» φώναξε «να μου συμβαίνουν εμένα συνεχώς όλα εκείνα που συμβαίνουν στους άμυαλους ;»

7 7 Το Διεθνές Δικαστήριο εξέδωσε ένταλμα συλλήψεως του Προέδρου του Σουδάν New York Times, 4 Μαρτίου, της MARLISE SIMONS ι δικαστές του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου διέταξαν τη σύλληψη του Προέδρου του Σουδάν Ομάρ Χασάν Αλ-Βασσίρ με την κατηγορία εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, επειδή η κυβέρνησή του οργάνωσε εκστρατεία εναντίον πολιτών στην περιοχή Νταρφούρ. Η πρόταση του εισαγγελέα περί γενοκτονίας δεν έγινε αποδεκτή. Οι τρεις δικαστές εξέδωσαν το ένταλμα παραβλέποντας διπλωματικά αιτήματα παράτασης για περισσότερο χρόνο των ειρηνευτικών συνομιλιών και παρά το ότι είχαν προειδοποιηθεί ότι το ένταλμα συλλήψεως μπορούσε να πυροδοτήσει βίαια αντίδραση στη χώρα αυτή, όπου 2,5 εκατομμύρια άτομα εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους και σκοτώθηκαν σε μια διαμάχη που εξώθησε τους μη Άραβες αντάρτες εναντίον της κυβερνήσεως και της εθνοφυλακής των Αράβων. Είναι η πρώτη φορά που το Δικαστήριο αυτό, το οποίο ιδρύθηκε το 2002 και εδρεύει στη Χάγη, ζήτησε τη σύλληψη εν ενεργεία αρχηγού χώρας. Άλλα δικαστήρια είχαν εκδώσει εντάλματα συλλήψεως άλλων αρχηγών, όπως του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς της Σερβίας και του Τσαρλς Ταίηλορ της Λιβερίας. Το Σουδάν, το οποίο από καιρό έχει δηλώσει ότι περιφρονεί το Διεθνές Δικαστήριο, αγνόησε το ένταλμα και αμέσως άρχισε να περιορίζει τις δραστηριότητες των Δυτικών ομάδων βοήθειας που εργάζονται στη χώρα. «Καταδικάζουμε σθεναρά αυτή την εγκληματική κίνηση», είπε ο Σουδανός Πρεσβευτής στα Ηνωμένα Έθνη Αμπνταλμαχμούντ Αμπνταλχαλήμ. «Ισοδυναμεί με απόπειρα ανατροπής του καθεστώτος. Δε θα μας δεσμεύσει. Δεν θα το σεβαστούμε». Λίγο μετά την έκδοση του εντάλματος, η οργάνωση Όξφαμ δήλωσε ότι η κυβέρνηση του Σουδάν ανακάλεσε την άδεια που της είχε δοθεί για την περίθαλψη των πασχόντων. Είναι μια απόφαση, που θα έχει θλιβερές συνέπειες επάνω σε ανθρώπους, που οι πιο πολλοί υποφέρουν λόγω των εχθροπραξιών στο Νταρφούρ. Επίσης οι Γιατροί χωρίς Σύνορα είπαν ότι η κυβέρνηση τους διέταξε να αποσύρουν όλο το προσωπικό, που είναι αλλοδαποί και εργάζονται στα προγράμματά τους στο Νταρφούρ. Επί πλέον οι εθελοντές της ανθρωπιστικής βοήθειας είπαν ότι η κυβέρνηση ανακάλεσε τις άδειες ή περιόρισε τη δράση άλλων τεσσάρων ανθρωπιστικών ομάδων, που εργάζονταν στη χώρα αυτή. Δεν πέρασαν λίγα λεπτά από την ανακοίνωση του δικαστηρίου και χιλιάδες ανθρώπων μαζεύτηκαν στο κέντρο του Χαρτούμ, της πρωτεύουσας του Σουδάν, ανεμίζοντας σημαίες, κρατώντας πόστερ με το πρόσωπο του Μπασσίρ και απορρίπτοντας την απόφαση του δικαστηρίου. Αλλά πολλές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εξόριστοι Σουδανοί χαιρέτησαν την απόφαση. Ο Ρίτσαρντ Ντίκερ, διευθυντής στο Human Rights Watch είπε: «Αυτό σημαίνει ότι τώρα ο πολιτικός αυτός θα είναι ένας φυγόδικος που καταζητείται και θεωρείται υπεύθυνος για τις αγριότητες του Νταρφούρ». Οι δικαστές του διεθνούς δικαστηρίου χρειάστηκαν εφτά μήνες για να εξετάσουν τα στοιχεία ενοχής του Μπασσίρ πριν του απευθύνουν κατηγορία για πέντε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας: φόνους, εξαφανίσεις, εξορίες, βασανιστήρια και βιασμούς. Επίσης για δύο εγκλήματα πολέμου: επιθέσεις εναντίον αμάχων και λεηλασίες. Και κάλεσαν όλες τις χώρες όχι μόνο όσες είναι μέλη του ΟΗΕ να συνεργαστούν και να φέρουν τον Βασσίρ ενώπιον του Δικαστηρίου. Μετά από έξι χρόνια πολεμικών συρράξεων η κατάσταση στο Νταρφούρ παραμένει απελπιστική. Σύμφωνα με τους κανόνες των Ηνωμένων Εθνών, το Σουδάν είναι υποχρεωμένο να συλλάβει τον Πρόεδρο Μπασσίρ. Το Δικαστήριο δεν έχει δική του αστυνομία. Η ιατρική οργάνωση Γιατροί χωρίς Σύνορα δήλωσαν ότι ανεκάλεσαν όλους τους μη Σουδανούς συνεργάτες τους που προσέφεραν υήρεσίες στο Νταρφούρ, αφού η Κυβέρνηση του Σουδάν είπε ότι δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ασφάλειά τους Το Δικαστήριο εξέδωσε εντάλματα συλλήψεως και για δύο ακόμα Σουδανέζους με την κατηγορία βασανιστηρίων, ομαδικών βιασμών και αναγκαστικής εκτόπισης ολόκληρων χωριών το 2003 και το Ούτε αυτοί συνελήφθησαν.

8 8 Από τις ωραιότερες φωτογραφίες του κόσμου Εικόνες από το βόρειο σέλας

9 9 Επάνω: Φωτογραφία της Γης από δορυφόρο τη νύχτα - φαίνονται τα τεχνητά φώτα των κατοικημένων περιοχών. Κάτω: Κοντά στο Στάβαγκερ της Νορβηγίας, επάνω από ένα φιορδ, είναι ο Βράχος Άμβωνας, όπου ανεβαίνουν ορειβάτες και τουρίστες. Εκεί είναι και η σχισμή αυτή. Το έστειλε από την Κέρκυρα ο Γιάννης Νικολούζος

10 10 Ένας βιολιστής στο Μετρό Κάποιο κρύο πρωινό του Ιανουαρίου, ένας άντρας κάθησε σε ένα κεντρικό σταθμό του μετρό και ξεκίνησε να παίζει το βιολί του. Έπαιξε για περίπου 45 λεπτά. Κατά τη διάρκεια αυτών των 45 λεπτών, δεδομένου ότι ήταν ώρα αιχμής, πέρασαν από μπροστά του αρκετές χιλιάδες άνθρωποι, οι περισσότεροι πηγαίνοντας στη δουλειά τους. Τρία λεπτά μετά την έναρξη της μουσικής, ένας μεσήλικος κύριος παρατήρησε ότι υπήρχε ένας μουσικός που έπαιζε βιολί, τον κοίταξε για δευτερόλεπτα και συνέχισε το βιαστικό του βηματισμό. Ένα λεπτό αργότερα, ο βιολιστής εισέπραξε το πρώτο του δολάριο, από μια κυρία που το πέταξε στο καπέλο του καθώς περνούσε από μπροστά του χωρίς να σταματήσει καθόλου. Λίγο αργότερα, κάποιος ακούμπησε στον τοίχο και τον άκουσε για λίγο, αλλά μετά κοίταξε το ρολόι του και έφυγε βιαστικός. Πιο πολύ από όλους τους περαστικούς, ασχολήθηκε μαζί του ένα τρίχρονο αγόρι που ήθελε να σταματήσει για να ακούσει, αλλά η μητέρα του τον τράβηξε για να συνεχίσουν τη διαδρομή τους. Το παιδί κοιτούσε συνεχώς προς τα πίσω καθώς απομακρυνόταν. Το ίδιο επαναλήφθηκε και με άλλα παιδιά και τους γονείς τους, οι οποίοι - χωρίς καμία εξαίρεση - τα τράβαγαν για να συνεχίσουν το δρόμο τους. Στα 45 λεπτά μουσικής, συνολικά σταμάτησαν για να ακούσουν - έστω και για λίγο - μόνο 6 άνθρωποι. Περίπου 20 άνθρωποι έριξαν λεφτά στο καπέλο καθώς συνέχιζαν να περπατούν, χωρίς να ελαττώσουν την ταχύτητα του βηματισμού τους. Η συνολική είσπραξη ήταν 32 δολάρια. Όταν η μουσική σταμάτησε και υπήρξε σιωπή, κανείς δεν το πρόσεξε. Κανείς δε χειροκρότησε, ούτε υπήρξε κανενός άλλου είδους αναγνώριση. Αυτό που δεν ήξερε κανείς ήταν ότι ο συγκεκριμένος βιολιστής ήταν ο Joshua Bell, ένας από τους καλύτερους μουσικούς του κόσμου, και έπαιζε με ένα βιολί Stradivarius αξίας 3,5 εκατομμυρίων δολλαρίων, κατασκευασμένο από τον ίδιο τον Antonio Stradivari το Δύο ημέρες νωρίτερα, ο Joshua Bell έπαιξε σε ένα κατάμεστο θέατρο της Βοστώνης και η τιμή ενός κάτω-του-μετρίου εισιτηρίου ήταν 100 δολλάρια. Ο Bell αμοίβεται με περίπου 1000 δολλάρια το λεπτό! Το συγκεκριμένο πείραμα, δηλαδή το να παίξει ο Joshua Bell στο σταθμό του μετρό incognito, οργανώθηκε από την εφημερίδα Washington Post, ως μέρος μιας κοινωνικής μελέτης περί του τι εκλαμβάνουμε ως σημαντικό, τι μας αρέσει, και σε τι δίνουμε προτεραιότητα. Η γενική περιγραφή του πειράματος ήταν: «Σε ένα συνηθισμένο περιβάλλον, σε μια ακατάλληλη ώρα, αντιλαμβανόμαστε το ωραίο; Σταματάμε για να το ευχαριστηθούμε; Αναγνωρίζουμε το ταλέντο σε ένα μη αναμενόμενο περιβάλλον; ΠΗΓΗ: Washington Post, (μεταφρασμένη περίληψη)

11 "Υπερασπίζοντας τα δικαιώματα των παιδιών" Παγκόσμια Ημέρα για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο 10 Φεβρουαρίου Σ τα πλαίσια της Παγκόσμιας Ημέρας για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο και στην προσπάθεια που κάνουμε για να συμβάλλουμε για μια καλύτερη κοινωνία για όλους και ιδιαίτερα για τα παιδιά μας, θεωρώ ότι η συνεχής ενημέρωση των γονέων και όλων όσων έχουν ρόλο στην εκπαίδευση, όπως επίσης και η διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας, μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην εξουδετέρωση και ελαχιστοποίηση των κινδύνων που συνοδεύουν το πολύτιμο εργαλείο που είναι για όλους σήμερα το διαδίκτυο. Εάν θέλουμε τα παιδιά μας να χρησιμοποιούν σωστά το διαδίκτυο, να εκμεταλλεύονται με ασφάλεια τα πολλά καλά που μπορεί να τους προσφέρει, απαιτείται να προσφέρουμε χρόνο και ενέργεια, για να τα καθοδηγούμε και να τα διαπαιδαγωγούμε στη χρήση του. Μόνο έτσι θα τα εξοπλίσουμε από νωρίς στην ανάπτυξή τους με όλα τα εφόδια που θα τους επιτρέπουν να αναγνωρίζουν και να αποφεύγουν τις παγίδες που πιθανόν να παρουσιάζονται μπροστά τους όταν χρησιμοποιούν το απαραίτητο αυτό εργαλείο της σύγχρονης ζωής. Τα παιδιά μπορούν να βρουν στο διαδίκτυο μια πληθώρα πληροφοριών από διάφορες πηγές μάθησης, όπως εγκυκλοπαίδειες, βιβλιοθήκες, ειδησεογραφικά πρακτορεία και πολλούς άλλους οργανισμούς. Επίσης μπορούν να παίζουν ηλεκτρονικά παιγνίδια και να επικοινωνούν με φίλους τους. Δυστυχώς υπάρχει περιεχόμενο στο διαδίκτυο το οποίο είναι ακατάλληλο ή και παράνομο. Οι ακατάλληλες σελίδες μπορεί να έχουν σχέση με την πορνογραφία, το ρατσισμό, τα ναρκωτικά, τα αναβολικά, την υποκίνηση της επιθετικότητας, της αντικοινωνικής συμπεριφοράς και της ανορεξίας ή της βουλιμίας. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος αποπλάνησης παιδιών από εγκληματικά άτομα, παρενόχλησης, απόσπασης προσωπικών στοιχείων και οικονομικής εκμετάλλευσης. Εμείς ως γονείς διδάσκουμε τα παιδιά μας να μη μιλούν με άγνωστους, να μην ανοίγουν την πόρτα σε άγνωστους, εάν είναι μόνα στο σπίτι και να μην δίνουν πληροφορίες σε άγνωστα άτομα, όταν τηλεφωνούν στο σπίτι μας. Αρκετοί γονείς μάλιστα παρακολουθούν πού πάνε τα παιδιά τους, με ποιον παίζουν, τι βλέπουν στην τηλεόραση, τι βιβλία και τι περιοδικά διαβάζουν. Δυστυχώς όμως είναι γεγονός ότι πολλοί γονείς δεν έχουν ακόμη αντιληφθεί ότι χρειάζεται η ίδια προσοχή, επίβλεψη και καθοδήγηση για τα παιδιά τους σε θέματα που αφορούν το διαδίκτυο. Οι γονείς δεν πρέπει να επαναπαύονται ότι τα παιδιά τους μπορούν να προστατευτούν απ' αυτούς που προσφέρουν κάθε μορφής υπηρεσίες στο 11 διαδίκτυο. Πολλές ομάδες συζητήσεων παιδιών στο διαδίκτυο ("chat rooms", "news groups") δεν επιβλέπονται από κανένα. Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για την προστασία των παιδιών τους από τους κινδύνους του διαδικτύου; Για να είναι το διαδίκτυο περισσότερο ασφαλές και περισσότερο εκπαιδευτικό για τα παιδιά τους; 1. Πρέπει να βάλουμε κάποιο όριο στο χρόνο που ξοδεύει το παιδί μας στο διαδίκτυο. 2. Είναι καλά να διδάξουμε στα παιδιά μας ότι όταν συνομιλούν με κάποιον σε μια ομάδα συζήτησης στο διαδίκτυο, δεν μπορούν να ξέρουν ποιο είναι το άτομο αυτό και ότι τα ονόματα που χρησιμοποιούνται είναι συχνά ψευδώνυμα. 3. Πρέπει να διδάξουμε τα παιδιά μας ουδέποτε να δίνουν προσωπικές πληροφορίες σε άλλα άτομα ή σε ιστοσελίδες στο διαδίκτυο. 4. Πρέπει να μάθουμε στα παιδιά μας ουδέποτε να δέχονται να συναντήσουν κάποιον που γνώρισαν μέσω του διαδικτύου. 5. Είναι αναγκαίο να είμαστε προσεκτικοί για να μη δώσουμε σε καμία περίπτωση αριθμούς πιστωτικής κάρτας ή άλλους κωδικούς στα παιδιά μας για να αγοράσουν αγαθά ή υπηρεσίες ή για να μπορούν να βλέπουν κάποιες ιστοσελίδες, που πιθανόν να είναι ακατάλληλες γι αυτά. 6. Πρέπει να εξηγούμε στα παιδιά για να γνωρίζουν ότι πολλά απ όσα βλέπουν ή διαβάζουν στο διαδίκτυο μπορεί να μη είναι αληθινά. 7. Είναι καλό ως γονείς να χρησιμοποιούμε υπηρεσίες ή λογισμικά προγράμματα που δίνουν γονικό έλεγχο στο τι μπορούν να επισκεφθούν τα παιδιά στο διαδίκτυο και να αποκόπτονται ακατάλληλες ιστοσελίδες. 8. Να προμηθεύσουμε τα παιδιά με διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μόνο στις περιπτώσεις όπου τα παιδιά είναι αρκετά ώριμα, για να το χειρίζονται και κατά καιρούς είναι καλά να παρακολουθούμε τη δραστηριότητά τους. 9. Πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά να συμπεριφέρονται στο διαδίκτυο με την ίδια ευγένεια και καλούς τρόπους όπως και στην κανονική ζωή. 10. Πρέπει να μάθουμε στα παιδιά μας να ακολουθούν την ίδια συμπεριφορά στο διαδίκτυο που τους διδάσκουμε, όταν χρησιμοποιούν οποιοδήποτε άλλο ηλεκτρονικό υπολογιστή εκτός από το σπίτι τους, δηλαδή στο σχολείο, σε βιβλιοθήκες ή ακόμη σε σπίτια φίλων τους. Οι εμπειρίες των παιδιών στο διαδίκτυο δεν τα προετοιμάζουν για τις πραγματικές διαπροσωπικές σχέσεις. (Μήνυμα της Denise Bitha στο Facebook) Το έστειλε η Shirley Saunders.

12 12 Η ΧΑΡΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Μην παίρνεις τη ζωή τόσο πολύ στα σοβαρά Κοιμήσου όσο να χορτάσεις Τσίριξε όσο μπορείς Χόρευε πολύ Ξεκουράσου Φιλάκια Κάνε ένα αφρόλουτρο

13 Όταν βρεθείς στην πλευρά της πλειοψηφίας, είναι καιρός να σταματήσεις και να στοχαστείς. Δεν πιστεύω στην αστρολογία. Είμαι τοξότης, και εμείς οι τοξότες δεν πιστεύουμε σ' αυτά. Μεταξύ σοβαρού και αστείου Arthur Clarke Η συνταγή της επιτυχημένης σχέσης είναι απλή: Δέξου όλες τις καταστροφές σαν λεπτομέρειες, αλλά ποτέ μην πάρεις μια λεπτομέρεια σαν καταστροφή. Quentin Crisp Το ψέμα κάνει το γύρο του κόσμου πριν η αλήθεια προλάβει να φορέσει τα ρούχα της. Winston Churchill Κυρία είναι μια γυναίκα που κάνει έναν άντρα να φέρεται σαν κύριος. - Russell Lynes Το πουλί δεν κελαηδεί επειδή έχει απάντηση σε κάτι, αλλά γιατί έχει τραγούδι. Οι νευρωτικοί χτίζουν κάστρα στον αέρα. Οι ψυχωτικοί ζουν σ' αυτά. Και οι ψυχίατροι παίρνουν το νοίκι. Jerome Lawrence Πηγαίνετε να το δείτε και δείτε μόνοι σας γιατί δεν πρέπει να το δείτε. Sam Goldwyn Οι γάτες είναι πιο έξυπνες από τα σκυλιά. Είδατε ποτέ οχτώ γάτες να τραβάνε ένα έλκηθρο στο χιόνι; Jeff Valdez Μέσα σε κάθε γέρο υπάρχει ένας νέος που αναρωτιέται τι στο καλό συνέβη. Άνθρωποι σαν και σένα είναι η αιτία που άνθρωποι σαν και μένα χρειάζονται ψυχοθεραπεία. George Burns Η δημοσιογραφία της ροκ μουσικής έχει να κάνει με δημοσιογράφους που δεν ξέρουν να γράφουν, που παίρνουν συνεντεύξεις από ανθρώπους που δεν ξέρουν να μιλούν, για αναγνώστες που δεν ξέρουν να διαβάζουν. Frank Zappa Το υπόγειο είναι ένα μέρος που αποθηκεύεις πράγματα που θα πετούσες, αν δεν είχες υπόγειο. 13 Τέτοιες στιγμές, εύχομαι να ζούσαν οι γονείς μου και να ήταν εδώ. Ο πατέρας μου θα ευχαριστιόταν πολύ με αυτά που τόσο γενναιόδωρα είπατε για μένα, και η μητέρα μου θα τα πίστευε. Λύντον Τζόνσον Το να κατορθώνεις το ακατόρθωτο, απλά σημαίνει ότι το αφεντικό σου θα το προσθέσει στα κανονικά καθήκοντά σου. Doug Larson Πρέπει να γυρίσω γρήγορα πίσω, πριν πάρουν είδηση ότι δεν με έχουν ανάγκη. Δεν ξέρω πόσο χρονών είσαι, αλλά δεν σου φαίνεται. Franklin P. Jones Η εποικοδομητική κριτική είναι κάτι που δυσκολεύεσαι να δεχθείς, ιδιαίτερα από ένα συγγενή, ένα φίλο, ένα γνωστό ή ένα ξένο. Franklin P. Jones Ταπεινοφροσύνη είναι η ντροπή που νοιώθεις όταν λες στους άλλους πόσο υπέροχος είσαι. Laurence J Peter Σνομπ είναι κάποιος που προτιμά να ταξιδεύει πρώτη θέση όρθιος παρά καθιστός στη δεύτερη θέση. Gilbert Cesbron Όλα είναι στα χέρια του ανθρώπου. Γι' αυτό, να τα πλένετε συχνά. Stanislaw Jerzy Lec Ποτέ δεν συνειδητοποιείς πόσο καλή μνήμη έχεις, μέχρι τη στιγμή που θα προσπαθήσεις να ξεχάσεις κάτι. Franklin P. Jones Αν κάνω φασαρία με δέρνουν κι αν είμαι ήσυχος μου βάζουν θερμόμετρο. Ένας πεντάχρονος Πόσοι από σας πιστεύετε στην τηλεκίνηση; Σηκώστε το χέρι μου. Emo Philips Οι πόλεις έπρεπε να χτίζονται στην εξοχή, όπου ο αέρας είναι πιο καθαρός. - Henri Monnier Το να αντιγράφεις έναν είναι λογοκλοπή. Το να αντιγράφεις πολλούς είναι βιβλιογραφική έρευνα. Στη θεωρία, δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ πράξης και θεωρίας. Στην πράξη, υπάρχει.

14 14 Τυροπιτάκια - πιροσκί Η συνταγή μας ήρθε από τη Βολιβία, αλλά δεν είναι άγνωστη και σε πολλές Ελληνίδες νοικοκυρές. Η γέμιση μπορεί να ποικίλει. Τρώγονται ζεστά ή κρύα. «WASTE ART» Μια φωτογραφική έκθεση του Chris Jordan, που έδειξε τις τεράστιες ποσότητες αποβλήτων που πετιούνται μόνο στις ΗΠΑ Η δεύτερη εικόνα είναι η ίδια εικόνα με την πρώτη, αλλ από πιο κοντά. Η τρίτη εικόνα είναι από ακόμα πιο κοντά. Είναι κινητά τηλέφωνα που πετιούνται κάθε μέρα στις ΗΠΑ, όχι μόνο γιατί χάλασαν, αλλά για να αγοραστεί ο νεότερος τύπος. Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος είναι αθροιστικό αποτέλεσμα των πράξεων του καθενός μας. Και η λύση βρίσκεται στον καθένα μας. Ας βοηθήσουμε τον πλανήτη μας περιορίζοντας την ενέργεια που καταναλώνουμε και ανακυκλώνοντας. Υλικά ζύμης Τρία φλυντζάνια αλεύρι ¼ κουταλιού γλυκού αλάτι 180 γραμ. βούτυρο 1 αυγό ¼ φλυντζανιού γάλα Γέμιση Εδώ μπορεί να αναπτυχθεί δημιουργικό πνεύμα! Τα απλά τυροπιτάκια περιέχουν τυρί και κομμένα κρεμμυδάκια. Αλλά μπορείτε να τολμήσετε να προσθέσετε κιμά, αυγό, κοτόπουλο ή λαχανικά, πιπεριά, σκόρδο κλπ. οπότε πλησιάζουμε την έννοια του πιροσκί. Οδηγίες Ετοιμάζουμε τη γέμιση βράζοντας τον κιμά, το αυγό ή τα λαχανικά κλπ. πρώτα και προσθέτοντας τυρί. Βάζουμε τη γέμιση στην άκρη. Κατόπιν: 1. Σε μια λεκάνη ανακατεύουμε το αλεύρι με το αλάτι. Προσθέτουμε το βούτυρο, το αυγό και το γάλα μέχρι να γίνει ζύμη. Σημείωση: Προσθέτουμε λίγο γάλα, αν θέλουμε πιο ελαστική ζύμη. 2. Κάνουμε τη ζύμη μια μπάλα, τη σκεπάζουμε και τη βάζουμε στο ψυγείο για τριάντα λεπτά. 3. Όταν κρυώσει η ζύμη, τη βγάζουμε από το ψυγείο και προθερμαίνουμε το φούρνο. 4. Ανοίγουμε τη ζύμη με τον πλάστη και από το λεπτό στρώμα κόβουμε κυκλικά κομμάτια ή με ειδικά κυκλικά κοφτήρια ή με μια πλατιά κούπα. Κάθε κυκλικό κομμάτι θα γίνει ένα πιτάκι. 5. Βάζουμε ένα φουσκωτό κουτάλι σούπας από τη γέμιση σε κάθε κύκλο ζύμης. Υγραίνουμε την περιφέρεια του κύκλου με νερό. 6. Διπλώνουμε κάθε κύκλο και κολλάμε τα άκρα πιέζοντας με τα δάχτυλα ή με πιρούνι για πιο ωραία όψη. Προσέχουμε να κολλήσουν καλά, αλλιώς το τυρί θα χυθεί έξω στο ψήσιμο. Σημ. Με μια βούρτσα αλείβουμε λίγο ασπράδι αυγού επάνω στα πιτάκια. 7. Τα βάζουμε επάνω σε λαδόκολλα και τα ψήνουμε σε ισχυρό φούρνο επί λεπτά, ωσότου πάρουν χρυσό καφέ χρώμα.

15 Εντυπωσιακές εικόνες με πολλές ιατρικές αλήθειες Έχει γραφτεί ότι ο Θεός ξεχώρισε πρώτα το αλμυρό νερό από το γλυκό, έφτιαξε τη ξηρά, έκανε κήπο, έπλασε τα ζώα και τα ψάρια Όλα αυτά πριν πλάσει τον άνθρωπο. Δημιούργησε και πρόβλεψε ό,τι θα χρειαζόμαστε πριν γεννηθούμε. Και όλα αυτά είναι καλύτερα όταν τα τρώμε ωμά. Οι εικόνες δείχνουν ποια τροφή βοηθεί ποιο όργανο του σώματος και έχουν και εντυπωσιακές μορφολογικές ομοιότητες. Το καρότο κομμένο μοιάζει με το ανθρώπινο μάτι. Η κόρη η ίρις και οι ακτινωτές γραμμές μοιάζουν στο ανθρώπινο μάτι. Και αλήθεια η επιστήμη έχει δείξει ότι τα καρότα και η καροτίνη ενισχύουν τη ροή του αίματος στο μάτι και τη λειτουργία του οφθαλμού. Η τομάτα έχει τέσσερις χώρους και είναι κόκκινη. Και η καρδιά έχει τέσσερις χώρους και είναι κόκκινη. Όλες οι έρευνες δείχνουν ότι οι τομάτες έχουν πολλή λυκοπίνη και είναι άριστη τροφή για την καρδιά. 15 Το σέλινο, τα σπαράγγια και πολλά άλλα φυτά μοιάζουν με οστά και παρέχουν νάτριο. Αυτά τα τρόφιμα ενισχύουν τα κόκκαλα. Τα οστά αποτελούνται από νάτριο κατά 23%. Αν δεν τρώμε αρκετό νάτριο, ο οργανισμός μας θα το πάρει από τα οστά αδυνατίζοντάς τα. Το αβοκάντο, η μελιτζάνα και τα αχλάδια έχουν σχέση με την υγεία και τη λειτουργία της μήτρας και μοιάζουν με το όργανο αυτό. Οι σημερινές έρευνες δείχνουν ότι όταν μια γυναίκα τρώει ένα αβοκάντο την εβδομάδα, ισορροπούν οι ορμόνες της και ρίχνει κιλά από την εγκυμοσύνη. Από τις χιλιάδες φωτολυτικές χημικές ουσίες αυτών των τροφών αυτών η επιστήμη έχει μελετήσει και ονοματίσει 141 ουσίες. Οι γλυκοπατάτες μοιάζουν με το πάγκρεας και ισορροπούν την υπεργλυκαιμία των διαβητικών. Τα σταφύλια κρέμονται σε τσαμπί που έχει το σχήμα της καρδιάς. Κάθε ρώγα μοιάζει με αιμοσφαίριο και η ιατρική έρευνα βεβαιώνει ότι και τα σταφύλια είναι τροφή που ζωογονεί την καρδιά και το αίμα. Το καρύδι μοιάζει με μικρό εγκέφαλο, με δεξί και αριστερό ημισφαίριο και θυμίζει όλη τη μορφολογία του μυαλού μας. Ακόμα και οι ρυτίδες του καρυδιού θυμίζουν τον φλοιό. Τώρα γνωρίζουμε ότι τα καρύδια συμβάλλουν στην ανάπτυξη 36 ουσιών μετάδοσης των νευρώνων, απαραίτητων για τη λειτουργία του εγκεφάλου. Τα φασόλια θεραπεύουν και συντηρούν τη λειτουργία του νεφρού και ορίστε, έχουν ακριβώς το σχήμα των ανθρώπινων νεφρών. Οι ελιές βοηθούν την υγεία ως προς τη λειτουργία των ωοθηκών, με τις οποίες μοιάζουν. Τα πορτοκάλια, τα γκρέηπ-φρουτ και τα άλλα εσπεριδοειδή μοιάζουν με τους μαστούς και βοηθούν στην υγεία του στήθους και στην κίνηση της λέμφου στο στήθος της γυναίκας. Τα κρεμμύδια μοιάζουν με κύτταρα του οργανισμού. Η σύγχρονη ιατρική δείχνει ότι τα κρεμμύδια συμβάλλουν στην κάθαρση όλων των κυττάρων από απόβλητες ουσίες. Και προκαλούν δάκρυα που ξεπλένουν συνεχώς την επιφάνεια των ματιών. Επίσης το σκόρδο βοηθεί στην εξάλειψη αχρήστων ουσιών και επικίνδυνων χημικών ριζών από το σώμα. Μας το έστειλε η Σίρλεϋ Σώντερς

16 16 Πήγα, είδα, άκουσα, διάβασα και νομίζω πό τα αποσπάσματα του βιβλίου Collectanea (Μαζέματα) του Ζήσιμου Λορεντζάτου, που δημοσίευσε η «Καθημερινή της Κυριακής» την 29η Μαρτίου, αντιγράφω εδώ τα δύο τελευταία: «852 Το πρώτο πράμα στη ζωή μου είναι η ζωή. Έπειτα έρχονται τα άλλα όλα, η σκέψη, η δουλειά, τα ενδιαφέροντα, η απασχόληση με διάφορα προβλήματα ή ζητήματα, η διανόηση κοντολογίς ή τα γράμματα και οι τέχνες. Δεν μπορώ δηλαδή κάθε μέρα να βάζω, πρώτα από τη ζωή μου, την απασχόλησή μου με όσα διαβάζω σε βιβλία, με όσα γράφω ή αναπτύσσω ή διαλογίζομαι ή απασχολούμαι, επειδή τάχα κατέχω μια ιδιότητα άλλη από τη ζωή και για μερικούς σπουδαιότερη εκείνη του σκεπτόμενου ή του φιλόσοφου ή του κριτικού ή του ερευνητή ή του περιφερόμενου ομιλητή σε συναπαντήματα και συνέδρια. Δεν κάνω όπως άλλοι. Όμως στη ζωή μου μέσα υπάρχουν η θρησκεία και η αγάπη, οι μόνες δυνάμεις που αναταράζουν τα βάθη μας, καταπώς ωραία το σημείωνε από νωρίς στη ζωή τη δικιά του ο W. B. Yeats. Τα υπόλοιπα όλα ταράζουν λίγο την επιφάνεια και αυτό είναι όλο. ( The only two powers that trouble the deeps are religion and love, the others make a little trouble upon the surface γύρω στο 1898 θαρρώ) Ζωή και θάνατος είναι τίποτα μπροστά στην Ανάσταση. Τα Collectanea του Ζήσιμου Λορεντζάτου θα κυκλοφορήσουν τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις «Δόμος» (απ όπου κυκλοφορούν τα περισσότερα έργα του Ζ. Λ. ) σε επιμέλεια Σταύρου Ζουμπουλάκη. Περιέχει ενάριθμες καταγραφές. μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου, η αποτυχία στις σχέσεις του, το παράπονο των νέων ότι δεν ενδιαφέρεται κανείς γι αυτούς και δεν τους αγαπούν, η θέση της γυναίκας, ο κλονισμός της οικογένειας, η αποτυχία της παιδείας, η αναζήτηση της αλήθειας ως προς το ανθρώπινο πρόσωπο και άλλα προβλήματα της μετανεωτερικής εποχής είναι λόγοι που η «Καθημερινή της «Κυριακής» δημοσίευσε μερικές απόψεις ψυχιάτρων ψυχαναλυτών στο πολιτιστικό της ένθετο της 1ης Μαρτίου, τις οποίες αναδημοσιεύουμε στις σελ. 3 και 4 του παρόντος. Για τέτοιους λόγους μελέτησα το πρόσφατο βιβλίο του π. Βασίλειου Θερμού «Πού να βρω την ψυχή μου» - Το ανθρώπινο πρόσωπο στο σύγχρονο κόσμο (Εκδόσεις «Αρμός» 2008). Πρέπει να σημειώσω ότι ο συγγραφέας (θεολόγος και ψυχίατρος) σε όλο το βιβλίο κινείται σαν από μία γέφυρα μεταξύ της επιστήμης της ψυχολογίας και ψυχανάλυσης (και της σχετικής κλινικής πείρας του) από τη μια και της θεολογικής θέσης περί ανθρώπου ως προσώπου «κατ εικόνα Θεού» από την άλλη. Όσοι από την θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου (της οποίας η επέτειος γιορτάστηκε σ όλο τον κόσμο) έχουν βγάλει το συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει εικόνα κανενός Θεού στην ψυχή του ανθρώπου, συμπέρασμα που δεν έβγαλε ο Δαρβίνος, έχουν να μάθουν πολλά από το βιβλίο αυτό, αλλά θα σκοντάφτουν, φοβούμαι, στην πάγια αυτή θέση του συγγραφέα του. Μεγάλο μέρος του βιβλίου αφιερώνεται στη λύση αποριών, που προέβαλαν οι μαθητές της σχετικής σειράς μαθημάτων, που έγιναν στο βιβλιοπωλείο Αρμός το Από το τμήμα αυτό ελπίζω να δημοσιευτεί ένα απόσπασμα στο επόμενο τεύχος του «Γράμματος». κτός από το Έτος του Δαρβίνου γιορτάσαμε μέσα στο Μάρτιο και πολλές Παγκόσμιες Ημέρες, που έχουν αποφασιστεί, για να συγκεντρώνουν την προσοχή μας σε κάποιο σοβαρό θέμα με μεγάλη σημασία για όλη τη Γη. Ίσως υπάρχει μια υπερβολή σ αυτό και δεν προφταίνει κανείς να σταθεί και να σκεφτεί κάτι και έρχεται ένα επόμενο εξίσου μεγάλο θέμα. «Γιορτάστηκαν» λοιπόν η Ημέρα κατά της Φυματίωσης, η Ημέρα της Γυναίκας, η Ημέρα του Νερού και άλλες. Ιδιαίτερη προβολή έδωσε η τηλεόραση στην Ώρα της Γης, κατά την οποία σβήσαμε συμβολικά τα φώτα μας επί μία ώρα, για να τονισθεί η ανησυχία μας για την υπερθέρμανση του Πλανήτη. Και η ανάγκη του περιορισμού της κατανάλωσης ενέργειας, χωρίς τον οποίο δεν μπορεί να σταματήσει η εξάρτηση των ανθρώπων από το κάρβουνο και το πετρέλαιο. Δεν ήταν όμορφο που εκατοντάδες εκατομμύρια κάτοικοι της Γης εξέφρασαν την ίδια ώρα την υποστήριξή τους στον αγώνα εναντίον της αλλαγής του κλίματος; Οι οικολόγοι θεώρησαν μεγάλη επιτυχία τη συμμετοχή αυτή. Ως προς την Ημέρα του Νερού και την έλλειψη καθαρού και πόσιμου νερού σε πολλές χώρες, αλλά και σε πολλές περιοχές της πατρίδας μας, έχω την εντύπωση ότι και εδώ επικρατεί της άποψης των ειδικών επιστημόνων η ιδέα που προωθεί η «αγορά» και τα παγκόσμια συμφέροντα. Διάβασα δηλαδή πάλι ότι τονίζεται περισσότερο από κάθε άλλο ως λύση η αφαλάτωση, που δεν είναι η φτηνότερη και έχει και κινδύνους για τη θάλασσα. Ενώ η συγκέντρωση με φράγματα του νερού της βροχής, που είναι καθαρό και παρέχεται δωρεάν από τον ουρανό, είναι λογικότερη και πιο οικονομική, ιδίως σε νησιά όπως η Πάτμος και σε περιοχές που βρέχει πολύ όπως η Κέρκυρα. Μ.Τ.