Εργασία για την επιστρουή των γλσπτών τοσ Παρθενώνα και την επανένωση τοσ μνημείοσ

Transcript

1 1 Εργασία για την επιστρουή των γλσπτών τοσ Παρθενώνα και την επανένωση τοσ μνημείοσ Μάρμαρα τοσ Παρθενώνα : Ιστορία μιας κλοπής ή η κλοπή μιας ιστορίας; «Τη ζεκαίλεη ν Σαίμπεξ γηα ηελ Αγγιία; Ο θαζεδξηθφο λαφο ηνπ Αγίνπ Παχινπ; Τη ζεκαζία έρεη ην Ταδ Μαράι γηα ηελ Ιλδία; Η θαπέια Σημηίλα γηα ηελ Ιηαιία; Τα Μάξκαξα ηνπ Παξζελψλα είλαη ε πεξεθάληα καο. Δίλαη ε ηαπηφηεηά καο. Δίλαη φ,ηη καο ζπλδέεη κε ην Διιεληθφ ζαχκα. Δίλαη δεκηνπξγίεο ζπλψλπκεο κε ηηο έλλνηεο ηεο δεκνθξαηίαο θαη ηεο ειεπζεξίαο» Σηα ιφγηα απηά ηεο Μειίλαο Μεξθνχξε ππνιαλζάλεη ην εζληθφ θξφλεκα ηνπ ηφπνπ καο, άξξεθηα ζπλδεδεκέλν κε ηελ ηζηνξία καο. Σε φιεο ηηο παξαπάλσ πεξηπηψζεηο νη εζληθέο θιεξνλνκηέο ησλ ιαψλ καδί κε ηα εζληθά κλεκεία ηνπο ζπλπθαίλνπλ ηνλ πνιηηηζκφ ηνπο. Γελ είλαη απιψο απνκεηλάξηα ηνπ παξειζφληνο, αιιά ε απηή αθνξκή γηα ηελ αλαβίσζε ησλ ηδεψλ πνπ πξεζβεχνπλ. Τα κλεκεία ελφο ιανχ απνηεινχλ ηνλ ζεκέιην ιίζν ηεο ηζηνξίαο ηνπ, ηε βάζε πάλσ ζηελ νπνία νηθνδνκεί ηε λεφηεξε ηζηνξία ηνπ καδί ηνπο θφπνπο, ηηο αγσλίεο, ηνπο θφβνπο αιιά θαη ηηο ειπίδεο ηνπ, πνπ ρξσκαηίδνπλ πνηθηινηξφπσο ηε δσή ηνπ. Με πνηφ κλεκείν ινηπφλ έρεη ζπλδεζεί ην φλνκα ηεο Διιάδαο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ αηψλσλ; Φσξίο ακθηβνιία κε ηνλ Παξζελψλα. Φηίζηεθε πξνο ηηκήλ ηεο ζεάο Αζελάο πξνζηάηηδαο ηεο πφιεο ηεο Αζήλαο. Υπήξμε ην απνηέιεζκα ζπλεξγαζίαο ζεκαληηθψλ αξρηηεθηφλσλ θαη γιππηψλ ζηα κέζα ηνπ 5 νπ αηψλα π.ρ. Η επνρή ηεο θαηαζθεπήο ηνπ ηαπηίδεηαη κε απηή ηεο Αζελατθήο εγεκνλίαο. Ο Παξζελψλαο απνηεινχζε, απνηειεί θαη ζα απνηειεί ην ιακπξφηεξν κλεκείν ηεο Αζελατθήο πνιηηείαο θαη ηνλ θνινθψλα ηνπ δσξηθνχ ξπζκνχ. Ο Παξζελψλαο θαηφξζσζε λα έρεη κηα αθκαία πνξεία κέζα ζηελ ηζηνξία. Καηά πξψην θαη θχξην ιφγν, ηα παιαηφηεξα αξρηηεθηνληθά θαηάινηπα δσήο βξέζεθαλ ζηελ Αθξφπνιε θαηά ηα λενιηζηθά ρξφληα

2 (3500). Η πεξηνρή γχξσ απφ ηνλ Παξζελψλα απνηέιεζε αμηφινγν δηνηθεηηθφ αιιά θαη ζξεζθεπηηθφ θέληξν. Ο Ιεξφο Βξάρνο πήξε ζάξθα θαη νζηά ράξε ζην κεγαιεηψδεο φξακα ηνπ Πεξηθιή, αιιά θαη ζηηο εμαηξεηηθέο ηθαλφηεηεο ηνπ Ιθηίλνπ ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Καιιηθξάηε, ηε γεληθή επνπηεία ηνπ Φεηδία θαη ηελ πνιχηηκε βνήζεηα ησλ καζεηψλ ηνπ ηειεπηαίνπ. Τέινο, ν Παξζελψλαο καξηπξεί φηη ε Διιάδα, ε γελέηεηξα ηεο δεκνθξαηίαο, ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ιφγνπ, κε ηα πςειά ηεο ηδαληθά, δελ ιεζκνλεί ην έλδνμν παξειζφλ ηεο, αιιά πξνζπαζεί λα δηαθπιάμεη θαη λα ην θιεξνδνηήζεη ζηηο επφκελεο γεληέο. Όκσο δελ έιεηςαλ θαη νη ραιεπνί θαηξνί γηα ηνλ Παξζελψλα πνπ έζεζαλ ζε θίλδπλν ηελ αξρηθή ηνπ ιάκςε. Ήδε απφ ην 480 π.ρ. είρε αξρίζεη λα ρηίδεηαη ν Παξζελψλ, φκσο νη βάξβαξεο ιεειαζίεο θαη επηδξνκέο εθείλεο ηεο πεξηφδνπ, πνπ απέξξεαλ απφ ηνπο Πεξζηθνχο πνιέκνπο θαηέζηξεςαλ ηνπο θίνλεο πνπ κφιηο είραλ πξνιάβεη λα πςσζνχλ θαη άθεζαλ πίζσ ηνπο ηηο ζηάρηεο θαη ηα ζπληξίκκηα ηνπ άιινηε ιακπξνχ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ. Όκσο θαη ζε άιιεο επνρέο ε Αθξφπνιε ηεο Αζήλαο ιεειαηήζεθε βάξβαξα, ηξαπκαηίζηεθε ζαλάζηκα, αιιά θαηάθεξε έλδνμα λα μαλαγελλεζεί κέζα απφ ηηο ζηάρηεο ηεο. Δλδεηθηηθά, ην 1453 ν Παξζελψλαο έγηλε ηδακί, ελψ ην 1656 θαηαζηξάθεθε ε κεζαία ζεηξά ησλ Πξνππιαίσλ απφ ηελ έθξεμε. Τν 1687 αλαηηλάρζεθε ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ Παξζελψλα απφ έθξεμε γηα κηα αθφκα θνξά, αθνχ εθείλε ηελ πεξίνδν νη Τνχξθνη ην ρξεζηκνπνηνχζαλ ζαλ ππξηηηδαπνζήθε. Τν απνθνξχθσκα απνηέιεζε θπζηθά, ε απφζπαζε ησλ Μαξκάξσλ ηνπ Παξζελψλα απφ ηε γελέηεηξα πφιε ηνπο, ηελ Αζήλα θαη ε κεηαθνξά ηνπο ζηελ Αγγιία απφ ην Λφξδν Έιγηλ. Σήκεξα θαηνηθνεδξεχνπλ ζην Λνλδίλν «θηινμελνχληαη»ζην βξεηαληθφ κνπζείν, πξάγκα πνπ δελ ζπλάδεη κε ηελ αλακθηζβήηεηε ειιεληθφηεηά ηνπο Γπζηπρψο νξηζκέλα απφ ηα ππφ ζπδήηεζε κάξκαξα δελ θαηάθεξαλ λα θηάζνπλ δηα ζαιάζζεο σο ην Λνλδίλν θαη αγλνείηαη ε ηχρε ηνπο-πηζαλψο ζα θείηνληαη αιινησκέλα θαη θαηεζηξακκέλα ζην ζθνηεηλφ βπζφ θάπνηαο ζάιαζζαο. 2

3 Η ηζηνξία ηεο θινπήο ηνπο ρξνλνινγείηαη γχξσ ζην 1801 κε 1812, νπφηε θαη νινθιεξψζεθε ε απνκάθξπλζή ηνπο. Τφηε ε Διιεληθή επηθξάηεηα βξηζθφηαλ ζε δπζκελή ζέζε θαηνρήο απφ ηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία. Κάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο ν Τφκαο Έιγηλ, Άγγινο δηπισκάηεο θαη πξέζβεο ζηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία κε ηελ πξφθαζε ηεο κειέηεο ησλ καξκάξσλ, θαηφξζσζε λα απνζπάζεη κεγάια ηκήκαηα ησλ γιππηψλ ηνπ Παξζελψλα θαη λα ηα κεηαθέξεη κε ηελ επίζεκε ζπλαίλεζε ηνπ Σνπιηάλνπ, ν νπνίνο δελ είρε πξνζσπηθέο βιέςεηο ζ απηά ζηελ Αγγιία. Τν 1816 ε Αγγιηθή θπβέξλεζε αγφξαζε ηα επνλνκαδφκελα «Διγίλεηα Μαξκαξα»θαη ηα εμέζεζε ζην βξεηαληθφ κνπζείν, φππ βξίζθνληαη κέρξη ζήκεξα. Απηή ε «αζέιγεηα» ηνπ Έιγηλ ζηνλ Διιεληθφ πνιηηηζκφ ζηειηηεχηεθε απφ πνιινχο επηθαλείο αλζξψπνπο ησλ γξακκάησλ θαη ησλ ηερλψλ αλά ηνλ θφζκν θαη πξνθάιεζε κία θαζνιηθή θαη φρη κφλν ειιεληθνχ ραξαθηήξα αλεζπρία: ήηαλ απιψο ε ηζηνξία κηαο θινπήο ή ηειηθά απηή ε πξάμε ηνπ Έιγηλ ήηαλ ε θινπή ηεο ειιεληθήο ηζηνξία, άξα θαη ηνπ πνιηηηζκνχ καο; Δίλαη παξάδνμν, αιιά αξθεηά ειπηδνθφξν ην γεγνλφο φηη δχν άλζξσπνη ησλ γξακκάησλ, ν ιφξδνο Βχξσλ θαη ν Sir john Newport, πνπ κνηξάδνληαη ηελ ίδηα εζληθφηεηα κε ηνλ Έιγηλ, αληηηάρζεθαλ ζηελ πξάμε ηνπ, ηελ νπνία ζεψξεζαλ θαηάθνξε πξνζβνιή θαη θαθνπνίεζε ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ. Ο πξψηνο θάλεη θαηαθαλή ηε δηακαξηπξία ηνπ απέλαληη ζε απηφ ην θιέγνλ πνιηηηζκηθφ δήηεκα, κέζα απφ ηα ιφγηα ηνπ πνήκαηφο ηνπ «Φάξνιλη Τζάηιλη Πξνζθχλεκα», φπνπ αληαλαθιάηαη θαλεξά ε άπνςή ηνπ γηα ηελ αθαίξεζε ησλ καξκάξσλ ηνπ Παξζελψλα: «Απφ βξεηαληθά ρέξηα, φπνπ άξκνδε θαιχηεξα / Γηα ηε θξνχξεζε ησλ ιεηςάλσλ άρξεζηνο λα απνθαηαζηαζεί».ο δεχηεξνο δήισζε ηα παξαθάησ: «Ο αμηφηηκνο θχξηνο έρεη επσθειεζεί απφ ηα πην αδηθαηνιφγεηα κέζα θαη έρεη δηαπξάμεη ηηο πην θαηάθνξεο ιεειαζίεο. Ήηαλ, θαίλεηαη, κνηξαίν ην γεγνλφο φηη έλαο εθπξφζσπνο ηεο ρψξαο καο ιεειάηεζε εθείλα πα αληηθείκελα πνπ νη Τνχξθνη θαη άιινη βάξβαξνη είραλ ζεσξήζεη ηεξά» 3

4 Έλα αθφκε ζέκα ππφ ζπδήηεζε ζα πξέπεη λα είλαη θαη ε αλαγθαία θαη απαηηνχκελε ζπληήξεζε ησλ καξκάξσλ απφ ηνπο ππεχζπλνπο ηνπ βξεηαληθνχ κνπζείνπ. Οη αλάγθεο γηα θαζαξφηεηα θαη ζσζηέο ζπλζήθεο ζπληήξεζεο ησλ γιππηψλ θαη ησλ καξκάξσλ είλαη επηηαθηηθέο θαη επηβεβιεκέλεο γηα ηε δηαηήξεζή ηνπο «ζηε δσή». Γπζηπρψο, φκσο ηα κάξκαξα έρνπλ ππνζηεί ηε θζνξά ηνπ ρξφλνπ θαζψο ιφγσ ηεο ξχπαλζεο ε επηθάλεηά ηνπο έρεη δηαβξσζεί ακεηάθιεηα. Έηζη, νη δχν πξνεγνχκελνη αηψλεο έρνπλ αθήζεη θαζνξηζηηθά ην ζηίγκα ηνπο ζηα γιππηά, ηα νπνία «αξγνπεζαίλνπλ» θπξίσο ιφγσ ησλ πξνεγνχκελσλ κεζφδσλ θαζαξηζκνχ πνπ εθαξκφδνληαλ απφ ην πξνζσπηθφ ηνπ βξεηαληθνχ κνπζείνπ φπνπ βξίζθνληαη. Πξνο βειηίσζε ηεο θαηάζηαζεο ν επηζηήκνλαο Μάηθι Φαξαληέη πξνηάζεθε σο αξκφδηνο γηα λα επηιχζεη ην πξφβιεκα ηεο επηδείλσζεο ηεο επηθαλείαο ησλ καξκάξσλ ην 1838 θαη ελδεηθηηθά ν ίδηνο αλαθέξεη: «ηα κάξκαξα ήηαλ γεληθά πνιχ βξψκηθα ζα εθαξκφζσ αιθάιηα, ηφζν αλζξαθηθά, φζν θαη θαπζηηθά, αιιά ππνιείπνλαη θαηά πνιχ ηεο απνθαηάζηαζεο ηεο επηθαλείαο ηνπ καξκάξνπ ζηε ζσζηή απφρξσζή ηνπ θαη ηεο θαζαξφηεηαο πνπ ηνπο αξκφδεη Η εμέηαζε (ησλ καξκάξσλ) κε έρεη θάλεη λα απειπίδνκαη θαη λα ζεσξψ ζρεδφλ αδχλαηε ηελ πηζαλφηεηα παξνπζίαζεο ησλ καξκάξσλ ζην βξεηαληθφ κνπζείν ζηελ αξρηθή ηνπο θαηάζηαζε αγλφηεηαο θαη ιεπθφηεηαο, νη νπνίεο αξρηθά ηα δηέθξηλαλ» Σπκπιεξσκαηηθά, ε θχιαμε ησλ εθζεκάησλ ζα πξέπεη λα γίλεηαη κα ην ζθεπηηθφ ηεο δηαθχιαμεο θαη ηεο πξνζηαζίαο ελφο νιφθιεξνπ πνιηηηζκνχ. Έηζη, ζα πξέπεη λα ηζρχνπλ απζηεξνί θαλφλεο θαη απαξάβαηνη. Πξνθαιεί ζιίςε ζε θάζε έιιελα ην γεγνλφο φηη ζχκθσλα κε έγγξαθα ηνπ βξεηαληθνχ κνπζείνπ, έρνπλ θαηαγξαθεί κηα ζεηξά απφ αηπρήκαηα, θινπέο θαη πξάμεηο βαλδαιηζκνχ ζηα κάξκαξα απφ επηζθέπηεο. Όια ηα παξαπάλσ έρνπλ νκνινγνπκέλσο πξνθαιέζεη πεξαηηέξσ δεκία ζηα γιππηά. Αλάκεζα ζηα άιια, πεξηιακβάλεηαη θαη έλα πεξηζηαηηθφ ηνπ 1961, φηαλ δχν αλήιηθα αγφξηα απνθφιιεζαλ κέξνο ηνπ πνδηνχ ελφο θέληαπξνπ. Παξφκνηα πεξηζηαηηθά ζπλέβεζαλ ην 1966, ην 1970, ην 1974 θαζψο θαη ην

5 Σχκθσλα κε φια ηα παξαπάλσ, ν θχξηνο ζηφρνο ηεο ειιεληθήο εθζηξαηείαο γηα ηελ επαλέλσζε ηνπ κλεκείνπ ηνπ Παξζελψλα, είλαη ε απνθαηάζηαζε ησλ «νξγαληθψλ ζηνηρείσλ» ησλ δσηηθψλ κεξψλ, ηα νπνία «ζηελ δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή ζηεξνχληαη ζπλνρήο, έρνπλ έιιεηςε νκνηνγέλεηαο θαη ηεο ηζηνξηθφηεηαο ηνπ κλεκείνπ ζην νπνίν αλήθνπλ» θαη κηα ελδερφκελε επαλέλσζή ηνπο ζα επέηξεπε ζηνπο επηζθέπηεο - αιιά θαη ζηνπο έιιελεο- λα εθηηκήζνπλ θαιχηεξα ην ζχλνιφ ηνπο. Τα κάξκαξα ζα πξέπεη λα βξίζθνληαη ζην ζσζηφ ηζηνξηθφ θαη πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ, θάηη πνπ ζα νδεγήζεη ζηελ «πιεξέζηεξε θαηαλφεζε θαη εξκελεία ηνπο». Έρνπλ επηηεπρζεί επηζηξνθέο επηζηξνθέο ζξαπζκάησλ ή πνιχ κηθξψλ ηκεκάησλ ηνπ κλεκείνπ κε πνιιέο ρψξεο, κεξηθέο απφ ηηο νπνίεο είλαη ε Σνπεδία, ην Βαηηθαλφ, ην κνπζείν ηνπ Getty ζην Λνο Άληδειεο θ.α. Ο ηξφπνο απφθηεζεο θαη νηθεηνπνίεζεο ησλ καξκάξσλ ζην βξεηαληθφ κνπζείν δελ ήηαλ λφκηκνο γηαπηφ ζα πξέπεη λα επηζηξαθνχλ ζηνλ αξκφδην ηδηνθηήηε ηνπο. Άιισζηε ζήκεξα δηαηίζεληαη νη θαηάιιειεο ππνδνκέο. Η θαηαζθεπή ηνπ λένπ κνπζείνπ ηεο Αθξφπνιεο ππφζρεηαη ηελ αμηνπξεπέζηαηε ζηέγαζε ησλ καξκάξσλ θαη πξνυπνζέηεη ηελ ηνπνζέηεζή ηνπο αλάκεζα ζηα άιια γιππηά, πνπ ζα ηα ελψλεη ε θνηλή ηνπο ηαπηφηεηα. Η ηερλνινγία κε ηελ νπνία έρεη εμνπιηζηεί ην κνπζείν είλαη ππεξζχγρξνλε θαη εγγπάηαη ηελ νξζή ζπληήξεζε ησλ εθζεκάησλ. Σπλνςίδνληαο, ινηπφλ, ε απφζπαζε ησλ καξκάξσλ Παξζελψλα είλαη κηα κεγάιε απψιεηα γηα ηνλ πνιηηηζκφ καο, αιιά θαη ηνλ παγθφζκην πνιηηηζκφ. Η πξάμε ηνπ Έιγηλ, παξφηη έγηλε πξηλ δχν αηψλεο πξνβιεκαηίδεη έληνλα ηνπο αλζξψπνπο ζήκεξα. Ωο Έιιελεο «απαηηνχκε» ηελ επηζηξνθή ησλ καξκάξσλ θαη σο άλζξσπνη κπαίλνπκε ζε δηαδηθαζία πξνβιεκαηηζκνχ θαη ιππφκαζηε ζηε ζέα ησλ άδεησλ ζέζεσλ ζηα κνπζεία καο, πνπ ζπρλά θέξνπλ επηγξαθέο φπσο:» Τα ππφινηπν ηκήκα βξίζθεηαη ζην βξεηαληθφ κνπζείν»θ.ι.π. Καηαιεθηηθά, γηα φινπο ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο ε «Διγίλεηα αζέιγεηα» ζηα κάξκαξα ηνπ Παξζελψλα, θαζψο θαη νπνηαδήπνηε άιιε θαθνπνίεζή ηνπο απνηεινχλ ζπλψλπκεο έλλνηεο θαθνπνίεζεο ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο ηζηνξίαο ηεο 5

6 6 Διιάδαο θαη νδεγνχλ ζηελ απνζπαζκαηηθφηεηά ηεο, επνκέλσο ζηελ θινπή ηεο ειιεληθήο ηζηνξίαο. Κιείλνληαο, ζα ήζεια κε ηε βνήζεηα δχν κεγάισλ γπλαηθείσλ πξνζσπηθνηήησλ λα ηνλίζσ ηα παξαθάησ: «Έξρνληαη ζηηγκέο ζηε δσή φπνπ ην λα παξακείλεηο ζησπειφο γίλεηαη ζθάικα θαη ην λα κηιήζεηο απνηειεί ππνρξέσζε. Πνιηηηθφ θαζήθνλ, εζηθή πξφθιεζε θαη θαηεγνξεκαηηθφ πξφζηαγκα ην νπνίν δελ κπνξνχκε λα παξαθάκςνπκε»,οξηάλα Φαιάηζη, Οργή και Περηφάνεια. Γη απηφ είλαη επηβεβιεκέλε ε αλάγθε ηεο δηαθσλίαο, ηεο αληηπαξάζεζεο θαη ηεο δηαπξαγκάηεπζεο ησλ δηθαησκάησλ θαη ησλ θεθηεκέλσλ ησλ ιαψλ. Δίλαη ε απφδεημε ηεο απνπζίαο ηεο ιήζεο. Τεο ιήζεο ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο ηζηνξίαο καο, πνπ έρεη «θιαπεί»θαη αλ ιεζκνλεζεί απφ ηνπο Έιιελεο ην παξειζφλ, ην κέιινλ πξνβιέπεηαη ζθνηεηλφ θαη αβέβαην. Η Μειίλα Μεξθνχξε έιεγε: «Διπίδσ λα δσ ηα κάξκαξα πίζσ ζηελ Αζήλα πξνηνχ πεζάλσ. Αλ φκσο έξζνπλ αξγφηεξα, εγψ ζα μαλαγελλεζψ» Αξηάδλε