Ιωάννης Σίσιου. Ni{ i Vizantija XI 279

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ιωάννης Σίσιου. Ni{ i Vizantija XI 279"

Transcript

1 Ni{ i Vizantija XI 279 Ιωάννης Σίσιου Ο κύκλος του Ακάθιστου στο ναό του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου Καστοριάς Ο κύκλος του Ακαθίστου παρουσιάζεται στην Καστοριά ως βασική εικονογραφική επιλογή στο πρόγραμμα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου 1 μαζί με το δωδεκάορτο, σ ένα μικρών διαστάσεων μνημείο που βρίσκεται στο κέντρο της μεσαιωνικής πόλης και πολύ κοντά σε σημαντικές εκκλησίες, όπως είναι η Παναγία Κουμπελίδικη και ο Άγιος Νικόλαος του Κασνίτζη. Το σωζόμενο τμήμα της διακόσμησης, είναι μια κληρονομιά της οποίας τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά παραπέμπουν στα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας, την εποχή που ακόμα δραστηριοποιείται και εμφανίζεται με τον τίτλο του ευγενεστάτου άρχοντος ο Θεόφιλος Πανκράτης στην επιγραφή των Αγίων Τριών (1401). Όλα τα ιστορικά στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η καλλιτεχνική παραγωγή στην Καστοριά, κατά ένα παράδοξο τρόπο δεν σταματά και επιφυλάσσει εκπλήξεις με εξωτερικές παραστάσεις ορατές από τον κάθε πιστό, οι οποίες υπαινίσσονται συμβολικό περιεχόμενο που αντιμετωπίζει και σχολιάζει τις νέες συνθήκες. (Σχ. 1) Η απεικόνιση του δεύτερου μεσίτη του ανθρώπινου γένους 2 με φτερά 3, ανάμεσα στους αποστόλους Πέτρο και Παύλο, είναι μια σπάνια και ασυνήθιστη παράσταση με ιεραρχική προτεραιότητα του τελευταίου των 1 Στην παλαιότερη βιβλιογραφία δεν υπάρχουν σαφείς αναφορές του κύκλου, πιθανόν λόγω της κακής κατάστασης διατήρησης των τοιχογραφιών, βλ. Α. Ορλάνδος, Τα βυζαντινά μνημεία της Καστοριάς, ΑΒΜΕ, Δ (1938), 180, όπου σημειώνεται η ύπαρξη των εξωτερικών τοιχογραφιών σε δύο στρώματα. Τμήμα της διακόσμησης του αψίδας του ιερού βήματος δημοσιεύθηκε από τον Ε. Τσιγαρίδα, βλ. σχετικά, Έρευνες στους ναούς της Καστοριάς, Μακεδονικά 25, ( ), 386, 7. 2 Ο ρόλος του πηγάζει από την παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας, δηλαδή την Δέηση που παρούσα σε κάθε ορθόδοξο ναό. 3 Φτερωτός ο άγιος εικονίζεται στο Arilje, τον Άγιο Νικήτα στο Čučer, την Παναγία Ολυμπιώτισσα στην Ελασσόνα, τον Άγιο Νικόλαο Ορφανό, την Παναγία των Χαλκέων, την Gračanica, την μονή Dečani, την μονή του Μάρκου, το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην Αγία Σοφία της Αχρίδας, το παρεκκλήσι του Προδρόμου στη μονή του Τιμίου Προδρόμου στις Σέρρες. Για περισσότερα στοιχεία βλ. Д.Војводић, Зидно сликарство цркве Светог Ахилија у Ариљу, Београд 2005, , 20, Δ. Ευαγγελίδης, Η Παναγία των Χαλκέων, Θεσσαλονίκη 1951, 63,, Α. Στρατή, Οι τοιχογραφίες του. στην ιερά μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών, Δελτίον ΧΑΕ 19 ( ), 242.

2 280 Ιωάννης Σίσιου Σχ. 1. Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος - Εξωτερική παράσταση ανατολικού τοίχου Цртеж 1. Св. Јован Претеча Спољна представа источног зида Προφητών 4. Με την συγκεκριμένη επιλογή ο κτήτορας του ναού θέλει να τονίσει από την μια πλευρά τον ρόλο του Προδρόμου ως αγγελιοφόρου και από την άλλη να τον προβάλλει ως ασώματο άγγελο και πρεσβευτή της ασκητικής ζωής. Στα λειτουργικά κείμενα την επομένη ημέρα των Θεοφανείων εμφανίζεται ο Πρόδρομος σε μια σύναξη στην οποία υμνείται ως ο ένσαρκος λύχνος, η θεόφθογγος χελιδών, ο εραστής του πνεύματος, ο υπέρτερος των Προφητών, για την παρουσίαση του Χριστού στον κόσμο με τον ίδιο τρόπο που υμνείται την επομένη των Χριστουγέννων η υπερευλογημένη Θεοτόκος Μαρία, για την δυνατότητα Ενσάρκωσης του Λόγου. Αυτός ακριβώς ο πλούτος της ποίησης προσφέρθηκε για να εικονογραφηθεί ένα από τα ύστερα βυζαντινά παραδείγματα της πιο αρμονικής συμβίωσης εικόνας και λόγου, στηριγμένης σε μια βαθιά ριζωμένη παράδοση, που είναι ο Ακάθιστος Ύμνος. Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η καλά τεκμηριωμένη εξάπλωση της θρησκευτικής λογοτεχνίας, η οποία μετέδωσε το μήνυμα του ησυχασμού στα Βαλκάνια και συνοδεύτηκε από την αντίστοιχη εικαστική γλώσσα. Η διάταξη της Ζ Οικουμενικής Συνόδου του 787: «η τέχνη ανήκει στον ζωγράφο, αλλά ο ορισμός της είναι προνόμιο των αξιοσέβαστων πατέρων», φαίνεται ότι εφαρμοζόταν και σ αυτή την ύστερη εποχή. Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι στον ορθόδοξο κόσμο και στις μοναστικές κοινότητες της αυτοκρατορίας και κυρίως τους ησυχαστές μοναχούς του Αγίου Όρους, η αποδοχή του filioque που 4 Η ιεραρχική προτεραιότητα του Προδρόμου απέναντι στους αποστόλους, προβάλλεται μέσα από τις διαστάσεις των μορφών. Μετά στα λειτουργικά κείμενα και συγκεκριμένα στην ευχή της Προσκομιδής αναφέρονται κατά σειρά πρώτες οι Ουράνιες δυνάμεις, δεύτερος ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και οι προφήτες και τρίτοι οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος, «εις τιμήν και μνήμην των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ και πασών των επουρανίων δυνάμεων ασωμάτων, του Τιμίου ενδόξου Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου. Των αγίων ενδόξων Προφητών Μωϋσέως και Ααρών, Ηλιού, Ελισσαίου, Δαβίδ και Ιεσσαί. Των αγίων Τριών Παίδων, Δανιήλ του Προφήτου και πάντων των αγίων Προφητών. Των αγίων ενδόξων και πανευφήμων αποστόλων Πέτρου και Παύλου, των Δώδεκα και των εβδομήκοντα και πάντων των αγίων Αποστόλων». Πάνω απ αυτόν είναι μόνο η Παναγία για την οποία υπάρχει ευχαριστήριο στην δεύτερη προσφορά. Για την ουράνια φύση του Προδρόμου και την τοποθέτηση του πάνω από τα ανθρώπινα όντα μιλούν και τα φτερά του. Για περισσότερα στοιχεία βλ. М. Татић-Ђурић, Икона Јована крилатог, ЗНМ 7, (1973),

3 Ni{ i Vizantija XI 281 επιβλήθηκε με την Σύνοδο της Λυών (1274) προκάλεσε βίαιη αντίδραση και έντονη δυσαρέσκεια. Μέσα σ ένα τέτοιο περιβάλλον δεν υπήρχε ίσως καλύτερο στήριγμα των ορθόδοξων πεποιθήσεων για την κατάργηση του filioque από τον Ακάθιστο Ύμνο με τις ολοκληρωμένες του εκφράσεις για τα τριαδικά σύμβολα. Ο ύμνος, το νόημα του οποίου βασίζεται στο θεολογικό δόγμα της ενσάρκωσης και στη διττή φύση του Χριστού ως μέσου για την σωτηρία της ανθρωπότητας και ο οποίος συνέβαλε στον καθορισμό του προσώπου της Παναγίας σαν μητέρας του Θεού, είχε πιθανότατα συντεθεί για να συνεισφέρει στην καταστολή αιρέσεων των πρώιμων βυζαντινών χρόνων. Ο μετασχηματισμός του σε εικόνα ταίριαζε απόλυτα με την επικαιροποίηση αυτών των βασικών θεολογικών νοημάτων μετά την αποκατάσταση της ορθοδοξίας το Ακάθιστος ύμνος επικράτησε να λέγεται ένας ύμνος «Κοντάκιο» της Ορθόδοξης Εκκλησίας, προς τιμήν της Υπεραγίας Θεοτόκου, από την όρθια στάση, που τηρούσαν οι πιστοί κατά τη διάρκεια της ψαλμωδίας του 5. Οι πιστοί έψαλλαν τον Ακάθιστο ύμνο όρθιοι, κάτω από τις ίδιες συνθήκες που θεωρείται ότι εψάλη για πρώτη φορά, ενώ το εκκλησίασμα παρακολουθούσε όρθιο κατά την ακολουθία της γιορτής του Ευαγγελισμού, με την οποία συνδέθηκε ο ύμνος. Ψάλλεται ενταγμένος στο λειτουργικό πλαίσιο της ακολουθίας του Μικρού Αποδείπνου, τις πέντε πρώτες Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, τις πρώτες τέσσερις τμηματικά, και την πέμπτη ολόκληρος. Είναι ένας ύμνος που αποτελείται από προοίμιο και 24 οίκους σε ελληνική αλφαβητική ακροστιχίδα, από το Α ως το Ω και είναι γραμμένος πάνω στους κανόνες της ομοτονίας, ισοσυλλαβίας και εν μέρει της ομοιοκαταληξίας 6. Το θέμα του είναι η εξύμνηση της ενανθρώπισης του Θεού μέσω της Θεοτόκου, πράγμα που γίνεται με πολλές εκφράσεις χαράς και αγαλλίασης, οι οποίες του προσδίδουν θριαμβευτικό τόνο. Κατά το έτος 626 μ.χ. και ενώ ο αυτοκράτορας Ηράκλειος μαζί με το βυζαντινό στρατό είχε εκστρατεύσει κατά των Περσών, η Κωνσταντινούπολη πολιορκήθηκε αιφνίδια από τους Αβάρους. Οι Άβαροι απέρριψαν κάθε πρόταση εκεχειρίας και την 6η Αυγούστου κατέλαβαν την Παναγία των Βλαχερνών. Σε συνεργασία με τους Πέρσες ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση, ενώ ο Πατριάρχης Σέργιος περιέτρεχε τα τείχη της Πόλης με την εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας και ενθάρρυνε το λαό στην αντίσταση 7. Τη νύχτα εκείνη, φοβερός ανεμοστρόβιλος, που αποδόθηκε σε θεϊκή επέμβαση, δημιούργησε τρικυμία και κατάστρεψε τον εχθρικό στόλο, ενώ οι αμυνόμενοι προξένησαν τεράστιες απώλειες στους Αβάρους και τους Πέρσες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία και να αποχωρήσουν άπρακτοι. Στις 8 Αυγούστου, η Πόλη είχε σωθεί από τη μεγαλύτερη, ως τότε, απειλή της ιστορίας της. Ο λαός, θέλοντας να πανηγυρίσει τη σωτηρία του, την οποία απέδιδε σε συνδρομή της Θεοτόκου, συγκεντρώθηκε στο ναό 5 Κ. Μητσάκης, Βυζαντινή Υμνογραφία, τ. Α, Θεσσαλονίκη 1971, 483 κ.ε. 6 A. Pätzold, Der Akathistos-Hymnos Die Bilderzyklen in der byzantinischen Wandmalerei des 14. Jahrhunderts, Stuttgart 1989, 2. 7 E. Wellesz, The Akathistos. A study in byzantine hymnography, Dumbarton Oaks Papers 9-10, Washington 1956, 144, C. Angelidi-T. Papamastorakis, Picturing the Spiritual Protector: from Blachernitissa to Hodigitria, ed. M. Vassilaki, Images of the Mother of God. Perceptions of the Theotokos in Byzantium, 212, 23.

4 282 Ιωάννης Σίσιου της Παναγίας των Βλαχερνών. Εκεί, κατά την παράδοση, όρθιο το πλήθος έψαλλε τον από τότε «Ακάθιστο Ύμνο», ευχαριστήρια ωδή προς την υπέρμαχο στρατηγό του Βυζαντινού κράτους. Κατά την επικρατέστερη άποψη, είχε συντεθεί νωρίτερα και ψαλλόταν στο συγκεκριμένο ναό, στην αγρυπνία της 15ης Αυγούστου κάθε χρόνου. Απλώς, εκείνη την ημέρα ο ύμνος εψάλλη «ὀρθοστάδην», ενώ αντικαταστάθηκε το ως τότε προοίμιο «Τὸ προσταχθὲν μυστικῶς λαβὼν ἐν γνώσει», με το ως σήμερα χρησιμοποιούμενο «Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια», το οποίο έδωσε τον δοξολογικό και εγκωμιαστικό τόνο, στον ως τότε διηγηματικό και δογματικό ύμνο. Σύμφωνα, όμως, με άλλες ιστορικές πηγές, ο Ακάθιστος Ύμνος συνδέεται και με άλλα παρόμοια γεγονότα, όπως τις πολιορκίες και τη σωτηρία της Κωνσταντινούπολης επί των Αυτοκρατόρων Κωνσταντίνου του Πωγωνάτου (673), Λέοντος του Ισαύρου ( ) και Μιχαήλ Γ (860). Δεδομένων των τότε ιστορικών συνθηκών, δεν θεωρείται απίθανο, η Παράδοση να έχει αλλοιώσει την ιστορική πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να καθίσταται πολύ δύσκολο να λεχθεί μετά βεβαιότητας ποιο ήταν το ιστορικό περιβάλλον της δημιουργίας του Ύμνου. Σε όλη τη χειρόγραφη παράδοση, ο ύμνος φέρεται ως ανώνυμος, ενώ ο Συναξαριστής που τον συνδέει με τα γεγονότα του Αυγούστου του 626 δεν αναφέρει ούτε το χρόνο της σύνθεσής του, ούτε τον μελωδό του. Το περιεχόμενό του πάντως απηχεί τις δογματικές θέσεις της Γ Οικουμενικής Συνόδου, που συνήλθε στην Έφεσο, στη βασιλική της Θεοτόκου, το 431 από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β. Η Σύνοδος διακήρυξε ότι ο Ιησούς είναι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, με πλήρη ένωση των δύο φύσεων και απέδωσε επίσημα στην Παρθένο Μαρία τον τίτλο «Θεοτόκος». Επομένως, η χρονολογία σύγκλησής της, το 431, αποτελεί μία σταθερή ημερομηνία, καθώς είναι σίγουρο ότι ο ύμνος δεν είχε συντεθεί νωρίτερα. Από την άλλοι, κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι από το περιεχόμενό του συνάγεται ότι ο ύμνος αναφέρεται σε κοινό εορτασμό του Ευαγγελισμού και των Χριστουγέννων, εορτές οι οποίες χωρίστηκαν κατά τη βασιλεία του Ιουστινιανού ( ), πράγμα που, αν ισχύει, αφενός σημαίνει ότι ο ύμνος γράφτηκε το αργότερο επί Ιουστινιανού, αφετέρου ενισχύει την άποψη ότι προϋπήρχε των γεγονότων του 626. Η παράδοση, όμως, αποδίδει τον Ακάθιστο ύμνο στο μεγάλο βυζαντινό υμνογράφο του 6ου αιώνα, Ρωμανό τον Μελωδό. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν πολλοί ερευνητές, οι οποίοι θεωρούν ότι οι εκφράσεις του ύμνου, η γενικότερη ποιητική του αρτιότητα και δογματική του πληρότητα δεν μπορούν παρά να οδηγούν στον Ρωμανό. Ακόμη, σε κώδικα του 13ου αιώνα υπάρχει μεταγενέστερη σημείωση, του 16ου αιώνα, η οποία αναφέρει τον Ρωμανό ως ποιητή του ύμνου. Όμως, η άποψη αυτή αντικρούεται από πολλούς μελετητές, που βρίσκουν στη δομή, στο ύφος και το περιεχόμενό του πολλά στοιχεία μετά την εποχή του Ρωμανού. Κατά μία άποψη, ο ύμνος ψάλθηκε καλοκαίρι, στη γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, και μάλλον αργότερα μεταφέρθηκε στο Σάββατο της Ε εβδομάδος των νηστειών, ίσως από τους εικονόφιλους μοναχούς του Στουδίου. Έτσι πλησίασε τη γιορτή του Ευαγγελισμού. Είναι, δε, ενδεχόμενο σε αυτή τη μεταφορά, και πάλι για λόγους σχετικούς με την Εικονομαχία, να αλλοιώθηκε και το ιστορικό του

5 Ni{ i Vizantija XI 283 Συναξαριστή, και από το 728, που αυτοκράτορας ήταν ο εικονομάχος Λέων Γ Ίσαυρος, να μεταφέρθηκε στο 626, στα χρόνια του Ηρακλείου, ο οποίος πολεμούσε τους Πέρσες για να επανακτήσει τον Τίμιο Σταυρό. Επιπλέον υπάρχουν και άλλες δύο εκδοχές για το πρόσωπο του μελωδού του Ακάθιστου Ύμνου. Η μία εκδοχή αναφέρει το όνομα του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερμανού Α ( ), ο οποίος έζησε τα γεγονότα της θαυμαστής λύτρωσης της Κωνσταντινούπολης από την πολιορκία της από τους Άραβες το 718, επί αυτοκράτορος Λέοντος του Ισαύρου. Η εκδοχή αυτή βασίζεται στο γεγονός, ότι μία λατινική μετάφραση του ύμνου, η οποία έγινε γύρω στο 800 από τον επίσκοπο Βενετίας Χριστόφορο, τον αναφέρει ως δημιουργό του ύμνου. Η άλλη εκδοχή που υποστηρίζεται βασίζεται σε μια παλαιά αχρονολόγητη εικόνα του Ευαγγελισμού στο παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου της ονομαστής μονής του Αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα, όπου εικονίζεται και ένας μοναχός, ο οποίος κρατάει ένα ειλητάριο που γράφει «Ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη». Στο κεφάλι του μοναχού αυτού γράφει «ο άγιος Κοσμάς». Πρόκειται για τον Κοσμά τον Μελωδό, ο οποίος έζησε και αυτός τα γεγονότα του 718, καθώς απεβίωσε το 752 ή 754. Άλλες, λιγότερο πιθανές απόψεις θεωρούν ως μελωδό του ύμνου τον Πατριάρχη Σέργιο, τον ιερό Φώτιο, τον Απολινάριο τον Αλεξανδρέα, τον Μητροπολίτη Νικομήδειας Γεώργιο Σικελιώτη, τον Γεώργιο Πισίδη, και άλλους, που έζησαν από τον Ζ μέχρι τον Θ αιώνα 8. Οι πρώτοι δώδεκα οίκοι του (Α-Μ) αποτελούν το ιστορικό μέρος. Εκεί εξιστορούνται τα γεγονότα από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου μέχρι την Υπαπαντή, ακολουθώντας τη διήγηση του Ευαγγελιστή Λουκά. Αναφέρεται ο Ευαγγελισμός (Α, Β, Γ, Δ), η επίσκεψη της εγκύου Παρθένου στην Ελισάβετ (Ε), οι αμφιβολίες του Ιωσήφ (Ζ), η προσκύνηση των ποιμένων (Η) και των Μάγων (Θ, Ι, Κ), η Υπαπαντή (Μ) και η φυγή στην Αίγυπτο (Λ), η οποία είναι η μόνη που έχει ως πηγή το απόκρυφο πρωτευαγγέλιο του Ψευδο-Ματθαίου. Οι τελευταίοι δώδεκα (Ν-Ω) αποτελούν το θεολογικό ή δογματικό μέρος, στο οποίο ο μελωδός αναλύει τις βαθύτερες θεολογικές και δογματικές προεκτάσεις της Ενανθρώπισης του Κυρίου και το σκοπό της, που είναι η σωτηρία των πιστών 9. Ο Ακάθιστος Ύμνος συνδέθηκε με τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, προφανώς για λειτουργικούς λόγους. Μέσα στην περίοδο της νηστείας εμπίπτει πάντοτε η μεγάλη γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου 10. Είναι η μόνη μεγάλη γιορτή, που λόγω του πένθιμου χαρακτήρα της Τεσσαρακοστής, στερείται προεορτίων και μεθεορτίων. Αυτήν ακριβώς την έλλειψη έρχεται να καλύψει η ψαλμωδία του Ακαθίστου, τμηματικά κατά τα απόδειπνα των Παρασκευών και 8 А. Пападопуло-Керамевсь, Акаθисъ Божiей Матери, Византиский временик X, Санктпетербургь 1903, R.P.E. Mercenier, La priere des eglises de rite byzantin II. L Akathiste, Cheevetogne 1948, J. Lafontaine-Dosogne, L illustration de la premier partie de l hymne Akathiste et sa relation avec les mosaiques de l Enfance de la Kariye Djami, Byzantion LIV/2, Bruxelles 1984, 648,

6 284 Ιωάννης Σίσιου Σχ. 2. Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος α οίκος Ακαθίστου Цртеж 2. Св. Јован Претеча први икос Акатиста ολόκληρος κατά το Σάββατο της Ε εβδομάδας. Σύμφωνα με ορισμένα Τυπικά, ο Ακάθιστος Ύμνος ψαλλόταν πέντε μέρες πριν τη γιορτή του Ευαγγελισμού και κατά άλλα τον όρθρο της μέρας της γιορτής. Η μετατροπή του ύμνου σε εικόνες κατά τη διάρκεια του 14 ου αιώνα παρατηρείται στα εξής μνημεία: την Παναγία των Ελασσόνας 11, τον Άγιο Νικόλαο Ορφανό 12, την Παναγία των Χαλκέων 13, τον Χριστό Παντοκράτορα στη Dečani 14, στην Παναγία Περίβλεπτο Αχρίδας 15, τον Άγιο Πέτρο Πρεσπών 16, την Παναγία του Matejč 17, τον Άγιο Δημήτριο στη μονή του Μάρκου 18, την Παναγία στην Kozija E. Constantinides, The wall paintings of the Panagia Olympiotissa at Elasson in Northern Thessaly, vol. I, Athens 1992, Α.Τσιτουρίδου, Ο ζωγραφικός διάκοσμος του Αγίου Νικολάου Ορφανού στη Θεσσαλονίκη, Θεσσαλονίκη 1986, Α. Ξυγγόπουλος, Αι τοιχογραφίαι του Ακαθίστου εις την Παναγίαν των Χαλκέων Θεσσαλονίκης, Δελτίον ΧΑΕ 7 ( ), 61-75, πιν Г. Бабић, Богородичин Акатист, Зидно сликарство манастира Дечана, Београд 1995, Ц. Грозданов, Илустрација химни Богородичиног Акатиста у цркви Богородице Перивлепте, Зборник Светозара Радојчића, Београд 1969, Б. Кнежевић, Црква Светог Петра на Преспи, ЗЛУ 2, Нови Сад 1966, , Ц. Грозданов, Композиција Опсаде Цариграда у цркви Светог Петра на Преспи, ЗЛУ 15, Нови Сад 1978, Е.Димитрова, Манастир Матејче, Скопје 2002, Л. Мирковић-Ж.Татић, Марков Манастир, 45-53, Ц. Грозданов, Новооткривене композиције Богородичног Акатиста у Марковом манастиру, Зограф 9, Београд 1978, G.Babić, L iconographie constantinopolitaine de l Akathiste de la Vierge a Cozia (Valachie), ЗРВИ 14/15, Београд 1973,

7 Ni{ i Vizantija XI 285 Στην ζωγραφική των μικρογραφιών τον συναντάμε: στο Ψαλτήρι του Tomić 20, στο Ψαλτήρι του Μονάχου 21, στο χειρόγραφο Gr. 429 της Μόσχας 22, τον κώδικα 19 του Μουσείου Εσκοριάλ της Μαδρίτης 23. Στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο της Καστοριάς, η εικονογράφηση του ύμνου συνυπάρχει με την αντίστοιχη του κύκλου των μεγάλων εορτών. Αρχίζει με την σκηνή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην μεσαία ζώνη της αριστερής πλευράς της αψίδας του ιερού βήματος. α οίκος, «Ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη εἰπεῖν τῇ Θεοτόκῳ τὸ Χαῖρε καὶ σὺν τῇ ἀσωμάτῳ φωνῇ σωματούμενόν σε θεωρῶν, Κύριε, ἐξίστατο καὶ ἵστατο κραυγάζων πρὸς Αὐτὴν τοιαῦτα». (Σχ. 2) Ο αρχάγγελος Γαβριήλ απευθύνεται στην Παναγία με τον τρόπο που έχει καθιερωθεί στη σκηνή του Ευαγγελισμού, μεταφέροντας συγχρόνως το θεϊκό μήνυμα. Πίσω από τα δύο αυτά πρόσωπα η ζωγραφισμένη αρχιτεκτονική φανερώνει την διάθεση προοπτικής απεικόνισης των δύο επιμελημένων κατασκευών 24, που τοποθετούνται συμμετρικά, ώστε ν αφήσουν χώρο για να κατέλθει μέσα από ακτινωτό φώς υπό μορφή περιστεράς το Άγιον Πνεύμα 25. Η διάρθρωση του φωτός παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για τις τριάδες που σχηματίζει και την απευθείας παραπομπή στην αδιαίρετη Αγία Τριάδα. Προφανώς εντοπίζεται επιρροή του ησυχαστικού «ακτίστου φωτός», η οποία προκύπτει και από την συμπλήρωση του Συνοδικού στο δεύτερο μισό του 14 ου αιώνα με θέματα διδασκαλίας και αναδρομής στην πατερική διδασκαλία περί της εννοίας των όρων ουσία και ενέργεια. Στην οριστική και τελική διαμόρφωση αυτού του κειμένου μακαρίζονται οι ορθόδοξοι περί τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά και αναθεματίζονται οι αιρετικοί περί τον Βαρλαάμ Καλαβρό και τον Γρηγόριο Ακίνδυνο. β οίκος, «Βλέπουσα ἡ Ἁγία ἑαυτήν ἐν ἁγνείᾳ, φησὶ τῷ Γαβριὴλ θαρσαλέως τὸ παράδοξόν σου τῆς φωνῆς, δυσπαράδεκτόν μου τῇ ψυχῇ φαίνεται ἀσπόρου γὰρ συλλήψεως, τὴν κύησιν πὼς λέγεις κράζων».(σχ.3) Ακολουθούν δύο σκηνές του ίδιου κύκλου στην δεξιά πλευρά της αψίδας, που είναι εικονογραφήσεις του β και γ οίκου. Εδώ συνεχίζεται ο διάλογος της Θεοτόκου με τον αρχάγγελο Γαβριήλ, στον οποίο εκφράζεται η απορία για τον παράδοξο τρόπο της σύλληψης. Το επεισόδιο εκτυλίσσεται στο εσωτερικό αυλής, η οποία ορίζεται στο βάθος από κτίρια με επιστύλια, κολώνες 26 και πεσσούς. 20 А. Джурова, 24 миниатюри от Томичовия псалтир, София 1982, т. 18, J. Strzygowski, Die Miniaturen des serbischen Psalters, Wien 1906, , R. Stichel-S. Dufrenne, Der Serbische Psalter, Wiesbaden 1978, V.D. Lihačeva, The illumination of thw Greek Manuscript of the Acathistos Hymn, (Moscow State Historical Museum, Synodal Gr. 429), Dumbarton Oaks Papers XXVI, Washington 1972, T. Velmans, Une illustration inedited de l Acathiste et l iconographie des hymnes liturgiques a Byzance, Cahiers Archeologiques XXII, Paris 1972, Παρόμοια απεικόνιση του α οίκου παρατηρούμε στο ναό του Χριστού Παντοκράτορα στη μονή Dečani, βλ. Г. Бабић, Богородичин, Για την περιστερά και τον συμβολισμό της, βλ. E. Kitzinger, The Descent of the Dove. Observations on the Mosaic of the Annunciation in the Cappella Palatina in Palermo, Byzanz und der Westen, herausg. Von I. Hutter, Wien 1984, H. Papastavrou, Le symbolisme de la colonne dans la scene de l Annonciation,

8 286 Ιωάννης Σίσιου Σχ.3. Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος Επιγραφή της σκηνής του β οίκου Цртеж 3. Св. Јован Претеча Натпис другог икоса Акатиста Σχ. 4. Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος επιγραφή γ οίκου Цртеж 4. Натпис трећег икоса Акатиста γ οίκος, «Γνῶσιν ἄγνωστον γνῶναι ἡ Παρθένος ζητοῦσα, ἐβόησε πρὸς τὸν λειτουργοῦντα ἐκ λαγόνων ἁγνῶν υἷον πῶς ἔσται τεχθῆναι δυνατόν; λέξον μοι. Πρὸς ἥν ἐκεῖνος ἔφησεν ἐν φόβῳ, πλὴν κραυγάζων οὕτω». Στην τρίτη παράσταση του ανατολικού τοίχου, που τοποθετείται σε παρόμοιο οικιστικό περιβάλλον, ο αρχάγγελος Γαβριήλ εξηγεί στην Θεοτόκο την απόρρητη βουλή του Θεού. Στις ανοιχτές κατασκευές αυτών των τριών επεισοδίων, ως κυρίαρχος υπαινιγμός θεωρείται η κάθετη τοποθέτηση κάποιων αρχιτεκτονικών στοιχείων και ιδιαίτερα της κολώνας που παραπέμπει σε ομιλία του Ιωάννη Δαμασκηνού 27, όπου παρομοιάζεται η Παναγία με πύρινο στύλο, ο οποίος οδηγεί όλους αυτούς που βρίσκονται στο σκοτάδι. (Σχ. 4, 5) δ οίκος,«δύναμιςτοῦ Ὑψίστου ἐπεσκίασε τότε πρὸς σύλληψιν τῇ Ἀπειρογάμω καὶ τὴν εὔκαρπον ταύτης νηδύν ὡς ἀγρὸν ὑπέδειξεν ἡδὺν ἅπασι τοῖς θέλουσι θερίζειν σωτηρίαν ἐν τῷ ψάλλειν οὕτως». (Σχ. 6, 7) Στο νότιο τοίχο και στο πλάτος πάντα του ιερού βήματος εικονίζονται άλλοι δύο οίκοι, ο δ και ο ε. Στον δ οίκο η δύναμη του Υψίστου επισκιάζει την Παρθένο και συλλαμβάνει τον Υιό του Θεού. Η Παναγία κάθεται σε θρόνο πίσω από τον οποίο δύο νεανίδες κρατούν ανοιχτό πέπλο το οποίο μοιάζει με οθόνη 28, προκειμένου να τονισθεί η μυστικότητα της Θεοφάνειας 29. Από Δελτίον ΧΑΕ, 15 (1991), «Χαῖρε πύρινε στύλε ὁδηγών τους ἐν σκότει», βλ. Papastavrou, Στο ναό της Παναγίας στο Matejč και στη μονή Dečani, τον πέπλο κρατούν τέσσερις νεανίδες, βλ. Е. Димитрова, Циклусот на Богородичиниот Акатист во црквата Света Богородица-Матејче, Годишен Зборник на Филозофскиот Факултет 23 (49), Скопје 1996, , Г. Бабић, Богородичин, 150, ενώ στην Περίβλεπτο της Αχρίδας και στην Παναγία Ολυμπιώτισσα, τον κρατούν δύο νεανίδες, όπως και στον Πρόδρομο, βλ. Ц. Грозданов, Илустрација, 41, Constantinides, The wall paintings, πιν. 84β. 29 Το μοτίβο της οθόνης υπάρχει στο καθολικό της μονής Χιλανδαρίου, στη σκηνή των Ειδοδίων της Θεοτόκου, όπου την κρατούν οι κοπέλες πίσω από την πλάτη της Παναγίας, βλ. V.J. Đurić, La peinture de Chilandar a l epoque du roi Milutin, Хиландарски Зборник 4 (Београд 1978), 1. Για την κουρτίνα ως στοιχείο τονισμού της Ενσάρκωσης, βλ. J. Lafontaine-Dosogne, L illustration, , G. Babić, Les fresques de Sušica en Mace-

9 Ni{ i Vizantija XI 287 Σχ. 5. Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος ανατολικός τοίχος - β και γ οίκοι Ακαθίστου Цртеж 5. Св. Јован Претеча други и трећи икоси Акатиста τμήμα του ουρανού ξεπροβάλλει ακτινωτό φώς με διπλή ημικυκλική διάρθρωση, το οποίο καταλήγει πάλι σε τριάδα πάνω από το κεφάλι της Παναγίας 30. Η κεντρική ακτίνα φωτός ορίζει και τον κατακόρυφο χωρισμό της σύνθεσης σε δύο συμμετρικά μέρη. (Σχ. 8) ε οίκος,«ἔχουσα θεοδόχον ἡ Παρθένος τὴν μτραν, ἀνέδραμε πρὸς τὴν Ἐλισάβετ. Τὸ δὲ βρέφος ἐκείνης εὐθὺς ἐπιγνόν τὸν τατης ἀσπασμὸν ἔχαιρε καὶ ἅλμασιν ὡς ἄσμασιν ἐβόα πρὸς τὴν Θεοτόκον». Στον ε οίκο, η Θεοτόκος επισκέπτεται τη συγγενή της Ελισάβετ, η οποία κυοφορεί τον Πρόδρομο, και ανταλλάσσουν προφητικούς λόγους, ενώ ο Ιωάννης ο Βαπτιστής ως έμβρυο ακόμη, νιώθοντας τον ασπασμό αντιδρά με σκιρτήματα υμνώντας την Παρθένο. Η παράσταση γνωστή από την παλαιοχριστιανική εποχή ως Ασπασμός ή Επίσκεψις, είναι αρκετά λιτή, περιοριζόμενη μόνο στα δύο πρόσωπα 31. doine et l iconographie originale de leurs images de la vie de la Vierge, CA XII, (1962), 330. Η A. Pätzold, προσπάθησε ν αποδείξει την λειτουργική καταγωγή της οθόνης, βλ. Der Akathistos-Hymnos,18, Εντούτοις ο A. Grabar, από παλιά υπέδειξε την αρχαία προέλευση αυτής της λεπτομέρειας, βλ. L empeteur dans l art byzantin, Paris 1936, pl. XXXVI, 1. Για την παλαιοχριστιανική χρήση, βλ. H. Papastavrou, Contribution a l etude des rapports artistiques entre Byzance et Venice a la fin du moyen age. Le theme de l Annonciation, Cahiers balkaniques 15 (Paris 1990), В. Мако, Геометријски облици нимбова и мандорли у средњовековној уметности Византије,Србије, Русије и Бугарске, Зограф 21, (Београд 1990), Στα περισσότερα μνημεία η σκηνή παρουσιάζεται όπως στον Πρόδρομο. Για τον Άγιο Νικόλαο Ορφανό, βλ. Τσιτουρίδου, Ο ζωγραφικός, , πιν. 53, τον Άγιο Πέτρο του μεγάλου νησιού της Πρέσπας, Кнежевић, Црква Светог Петра, 356, την Περίβλεπτο Αχρίδας, Грозданов, Илустрација, 41, την Cozia της Ρουμανίας, G.Babić, L iconographie, εικ. 1,2, την μονή του Μάρκου, Л. Мирковић-Ж. Татић, 50, πιν.50.

10 288 Ιωάννης Σίσιου Σχ. 6. Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος νότιος τοίχος - δ και ε οίκοι Ακαθίστου Цртеж 6. Св. Јован Претеча јужни зид - четврти и пети икоси Акатиста Σχ. 7. Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος επιγραφή δ οίκου Цртеж 7. Св. Јован Претеча -јужни зид - Натпис четвртог икоса Акатиста Πάνω από τις δύο αυτές σκηνές διακρίνεται η Γέννηση που αντιστοιχεί στον η οίκο, «Ἤκουσαν oἱ ποιμένες τῶν Ἀγγέλων ὑμνούντων τὴν ἔνσαρκον Χριστοῦ παρουσίαν καὶ δραμόντες ὡς πρὸς ποιμένα, θεωροῦσι τοῦτον ὡς ἀμνὸν ἄμωμον ἐν γαστρὶ τῆς Μαρίας βοσκηθέντα, ἥν ὑμνοῦντες εἶπον». Για την σαρκωμένη παρουσία του Χριστού μαθαίνουν οι ποιμένες και έρχονται να τον προσκυνήσουν. Στη σκηνή (φωτ.7), της οποίας το μεγαλύτερο μέρος δεν σώζεται, διακρίνουμε ότι παραλείπονται οι μάγοι και το επεισόδιο περιορίζεται στους βοσκούς που σπεύδουν να ιδούν αυτόν που σαν αγνό αρνί μεγάλωσε στην κοιλιά της Μαρίας. Το λουτρό του Χριστού και ο σκεπτόμενος Ιωσήφ δεν ξεφεύγουν από τα συνηθισμένα πρότυπα. Σε όλο το εύρος του κυρίως ναού δεν διατηρείται κανένα ίχνος ζωγραφικής και ο κύκλος του Ακαθίστου ολοκληρώνεται με άλλες δύο παραστάσεις στον βόρειο τοίχο που είναι ο ιθ οίκος, (μόνο το δεξιό του τμήμα) και ο κδ. Για την παρουσίαση των εικοσιτεσσάρων οίκων στο αρχικό πρόγραμμα του ναού δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι, επειδή από τον ιθ οίκο γίνεται ένα άλμα στον τελευταίο κδ, ενώ αντίθετα στον ανατολικό και νότιο τοίχο παρατηρείται μια αδιατάραχτη συνέχεια. (Σχ. 9)

11 Ni{ i Vizantija XI 289 Σχ. 8. Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος επιγραφή ε οίκου Цртеж 8. Св. Јован Претеча јужни зид - Натпис петог икоса Акатиста Σχ. 9. Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος βόρειος τοίχος - ιθ και κδ οίκοι Ακαθίστου Цртеж 9. Св. Јован Претеча северни зид - четврти и пети икоси Акатиста Μόνο ένα πρόσωπο από την ομάδα των Παρθένων διακρίνεται καθαρά στην εικονογράφηση του ιθ οίκου, «Τεῖχος εἶ τῶν παρθένων, Θεοτόκε Παρθένε, καὶ πάντων τῶν εἰς σὲ προστρεχόντων. Ὁ γὰρ τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς κατεσκεύασέ σε ποιητής, Ἄχραντε, οἰκήσας ἐν τῇ μήτρα σου καὶ πάντας σοι προσφωνεῖν διδάξας». Στην σκηνή αυτή συνήθως η Παρθένος παριστάνεται όρθια να κρατά στην αγκαλιά της τον Χριστό και να γίνεται τείχος που προστατεύει όλους τους πιστούς 32, ενώ της απευθύνονται τροπάρια όπως, «Χαῖρε, ἡ στήλη τῆς παρθενίας, χαῖρε, ἡ πύλη τῆς σωτήριας», τα οποία συνδέουν το ιστορικό με το δογματικό μέρος του ύμνου. Η παρουσίαση του κύκλου του Ακαθίστου ολοκληρώνεται με τον κδ οίκο 33, «Ὦ πανύμνητε Μῆτερ, ἡ τεκοῦσα τὸν πάντων ἁγίων ἁγιώτατον Λόγον δεξαμένη γὰρ τὴν νῦν προσφοράν, ἀπὸ πάσης ρῦσαι συμφορᾶς ἅπαντας καὶ τῆς μελλούσης λύτρωσαι κολάσεως τοὺς σοὶ βοῶντας», ο οποίος ως εικόνα τοποθετήθηκε κάτω από την Κάθοδο στον Άδη. Είναι μια ικεσία για λύτρωση από κάθε 32 Έτσι εικονίζεται στη μονή Dečani, βλ. Бабић, Богородичин, 156, πιν. 10, ενώ στην Ολυμπιώτισσα κάθεται σε θρόνο, Constantinides, The wall paintings, , πιν. 86b, το Matejč, Е. Димитрова, Манастир Матејче, , την μονή του Μάρκου, Л. Мирковић-Ж.Татић, 50, πιν Constantinides, The wall paintings, , πιν, 86c, Димитрова, Манастир Матејче,167, G. Babić, L iconographie, 179, πιν.4.

12 290 Ιωάννης Σίσιου Σχ.10. Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος Βόρειος τοίχος - Επιγραφή κδ οίκου Ακαθίστου Цртеж 10. Св. Јован Претеча северни зид Натпис двадесетчетвртог икоса Акатиста συμφορά και ενδεχομένως προσωπική επιθυμία του κτήτορα. Η εποχή είναι δύσκολη, με μια μόνιμη εχθρική απειλή στο προσκήνιο και ως εκ τούτου η θαυματουργική σωτηρία κρίνεται αναγκαία. (Σχ.10) Στη σκηνή η Παναγία εικονίζεται στον τύπο της Πλατυτέρας 34, ανάμεσα σε δυο πενταμελείς ομάδες εκλεκτών του Θεού 35, οι οποίοι συμμετέχουν στον εορτασμό για την αποκατάσταση της ορθοδοξίας και την συνέχεια του πληρώματος της εκκλησίας. Στην μία ομάδα βρίσκονται οι εκκλησιαστικοί εκπρόσωποι, ενώ στην άλλη πρόσωπα της τοπικής Dečani εξουσίας. Η ιδεολογική ένταξη του κύκλου του Ακαθίστου στο πρόγραμμα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, είναι μια πρόταση του κτήτορα που μεταφέρει μήνυμα πολλαπλής ανάγνωσης για τον κάτοικο της Καστοριάς, που ζει πλέον κάτω από πρωτόγνωρες συνθήκες πολιτικής αλλόθρησκης εξουσίας, με αδιευκρίνιστες προθέσεις. Το γεγονός ότι έχει τη δυνατότητα να κάνει αυτή την πρόταση, αναλαμβάνοντας την χορηγία της διακόσμησης, δηλώνει την εξασφάλιση κάποιας ελευθερίας κινήσεων για όσο καιρό ακόμη του επιτρέπεται. Κατά συνέπεια η εμφάνιση του κύκλου στο κέντρο της μεσαιωνικής πόλης της Καστοριάς, λίγα χρόνια μετά την εδραίωση της εξουσίας των Τούρκων, πέρα από την βεβαιωμένη επίδραση του ησυχαστικού κινήματος, έχει και την πολιτική του εξήγηση. 34 Στα περισσότερα παραδείγματα στο κέντρο της παράστασης παριστάνεται η Παναγία στον τύπο της Οδηγήτριας, όπως στο Matejč, Димитрова, Манастир Матејче, 167 και την μονή του Μάρκου, A. Grabar, 6, 2, ενώ στην Περίβλεπτο της Αχρίδας, Грозданов, Илустрација, 48, και την Cozia Ρουμανίας, G.Babić, L iconographie, 179, 4, στον τύπο της Πλατυτέρας. 35 Στην ομάδα των εκλεκτών συμμετέχουν στη σκηνή της μονής Dečani, ο Dušan η σύζυγος του Jelena και ο γιός τους Uroš, επιβεβαιώνοντας κατ αυτόν τον τρόπο την στενή σχέση της αυτοκρατορικής εικονογραφίας με τις σκηνές του Ακαθίστου.

13 Ni{ i Vizantija XI 291 Иоанис Сисиу Циклус Акатиста у цркви св. Јована Претеча у Касторији Циклус Богородичног Акатиста, насликан је на источном, јужном и северном зиду наоса Св. Јована Претеча у Касторији. Од некада двадeсет сцена с краја XIV века, данас је сачувано осам композиција. Распоред сцена из циклуса није лако прегледан. Илустровање Богородичине химне започиње на источном зиду над протесисом сценом Благовести (1 икос), с фигурама арханђела Габрила и Богородице пред насликаном архитектуром. Из сегмента неба силази зрак с голубом усмереним према Марији. Око сегмента постоји натпис, почетак првог икоса «άγγελος πρωτοστάτης ουρανόθεν επέμφθη..» Циклус се наставља са десне стране апсиде следећом епизодом из Благовести «Βλέπουσα η αγία εαυτήν εν αγνοία, φησί τω Γαβριήλ θαρσαλέως..», Видевши света себе в чистоте.. (2 икос). Ту се продужава дијалог арханђела и Богородице. Ова друга строфа Акатиста хвали Марију као стуб девичанства. Трећа сцена циклуса као наставак приказује још једну епизоду Благовести, односно разговор арханђела и Богородице «Γνώσιν άγνωστον γνώναι η παρθένος ζητούσα, εβόησε προς τον λειτουργούντα..),(3 икос). Обе фигуре стоје али је насликана архитектура сложенија него на претходним сликама, јер је конструкција отворена. Четврта сцена је у јужном зиду и приказује тренутак силаска светог Духа на богородицу «Δύναμις του υψίστου επεσκίασε τότε προς σύλληψιν τη απειρογάμω..» сила вишњег осени тада... Богородица седи на широком трону са подножником, док две девојке стоје иза њега и придржавају раширену тканину као застор који обележава тајну јављања Бога (Теоифанију). Ове четири сцене чине прву целину у циклусу, а посвећене су тумачењу оваплоћења и зачећа, па славе мистерију сједињавања духа и материје. Пета строфа Акатиста, «Έχουσα θεοδόχον η παρθένος την μήτραν ανέδραμε προς την Ελισάβετ» приказује сусред Марије и Јелисавете. Једноставна представа у односу на претходне. Била је раније као Епискепсис. Христово Рођење стоји изнад представа које илуструју четврти и пети икос а односе се на седму строфу химне. Христово рођење је приказано на уобичајен начин, али ипак уз неке необичне појединости, на пример у сцени купања мали Христ стоји испред посуде гледајући како дадиље припремају воду. Види се пећина у којој седи Богородица замишљено гледајући у даљину, а не у сина обавијеног повојем и положеног у јасле. У левом доњем углу слике седи на стени замишљен Јосиф. Деветнаести икос, «τείχος εί των παρθένων, Θεοτόκε Παρθένε, και πάντων των εις σε προστρεχόντων.» Богородице Дјево, Ти си тврђава за девојке и за све који ти прибегавају, насликан је на северном зиду поред иконостаса. Ту се чува само део представе где су приказане младе девојке које окружују Богородицу. Двадесет четврти икос «ω πανύμνητε Μήτερ, η τεκούσα πάντων αγίων αγιώτατον Λόγον» је последња сцена и заузима место у олтару. Том сценом се завршава циклус Богородичиног Акатиста и као и обично, та последња сцена је најсвечанија и најпространија. Молитва упућена Богородици по учињеном приношенију преклиње је да избави све од сваке напасти и ослободи будућих мука.., како стоји у преводу. Чувена химна византијске црквене поезије посвећена Богородици спевана је у VI веку, читана је у суботу пете недеље великог поста, а у сликарству је присутна од XIV века.

14 292 Ιωάννης Σίσιου Εικ. 1 Εξωτερική τοιχογραφία ανατολικού τοίχοι Сполња представа источног зида Εικ. 2 α οίκος Ακαθίστου Први икос Акатиста Εικ. 3 α οίκος Ακαθίστου Λεπτομέρεια Детаљ првог икоса Εικ. 5 Ανατολικός τοίχος Сл. 5 Источни зид Εικ. 4 α και β οίκοι Ακαθίστου Сл. 4 други и тречи икос Акатиста

15 Ni{ i Vizantija XI 293 Εικ. 6 δ και ε οίκοι Ακαθίστου Εικ. 7 η οίκος Ακαθίστου η Γέννηση Чтврти и пети икос Акатиста осми икос Акатиста Рођење Εικ. 8 ιθ και κδ οίκοι Ακαθίστου Εικ. 9 η Ανάληψη Сл. 8 Деветнаести и дадесет чтврти икоси Акатиста Сл. 9 Вазнесење Εικ. 10 Άγιος Αθανάσιος Εικ. 11 Άγγελος Ανάληψης Сл. 10 Св. Атанасије Сл. 11 Анђео Вазнесења

16

Να ξαναγράψετε το κείμενο που ακολουθεί συμπληρώνοντας τα κενά με τις

Να ξαναγράψετε το κείμενο που ακολουθεί συμπληρώνοντας τα κενά με τις ΜΑΘΗΜΑ 8 Ο ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ: Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΕΝΑΝΘΡΩΠΗΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ Να ξαναγράψετε το κείμενο που ακολουθεί συμπληρώνοντας τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις που δίνονται στην παρένθεση. Σε κάθε κενό αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Βιογραφία Θεωρείται ως ένα αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας

Βιογραφία Θεωρείται ως ένα αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας Βιογραφία Ακάθιστος ύμνος επικράτησε να λέγεται ένας ύμνος «Κοντάκιο» της Ορθόδοξης Εκκλησίας, προς τιμήν της Υπεραγίας Θεοτόκου, από την όρθια στάση, που τηρούσαν οι πιστοί κατά τη διάρκεια της ψαλμωδίας

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΠΕΛΕΝΤΡΙ Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι φαίνεται να χτίστηκε λίγο μετά τα μέσα του 12 ου αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕ 5. Ο Ευαγγελισμός της Μαρίας για τη γέννηση του Μεσσία

ΔΕ 5. Ο Ευαγγελισμός της Μαρίας για τη γέννηση του Μεσσία ΔΕ 5. Ο Ευαγγελισμός της Μαρίας για τη γέννηση του Μεσσία Ευαγγελισμός Ευαγγελισμός είναι η ανακοίνωση στην Παναγία της καλής είδησης ότι θα γεννήσει τον Μεσσία, αυτόν που υποσχέθηκε ο Θεός και περίμενε

Διαβάστε περισσότερα

1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας.

1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 2. Ποια η έννοια της λέξεως είδωλο στο θρησκευτικό τομέα; 3. Ποιο από τα παρακάτω αποτελούν μορφές σύγχρονης

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά 1 Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης Ελληνικά 2 Ο Άγιος Νικόλαος της Στέγης Πήρε το όνομα του μετά την προσθήκη της δεύτερης Στέγης του ναού τον 13ον αιώνα, για την προστασία του από τα χιόνα και τη βροχή.

Διαβάστε περισσότερα

Παναγία της Ασίνου Ελληνικά

Παναγία της Ασίνου Ελληνικά Παναγία της Ασίνου Ελληνικά 1 ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΟΥ Ή ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΦΟΡΒΙΩΤΙΣΣΑΣ Η καμαροσκέπαστη, με δεύτερη ξύλινη στέγη εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Νικητάρι,

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 16 Ο ΠΑΝΑΓΙΑ, Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ 16 Ο ΠΑΝΑΓΙΑ, Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 16 Ο ΠΑΝΑΓΙΑ, Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις αντίστοιχες φράσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων : Η δεύτερη περίοδος της εκκλησιαστικής υμνογραφίας (Ε - Ζ αι.) Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας 2. Η δεύτερη περίοδος της εκκλησιαστικής

Διαβάστε περισσότερα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα Η εκκλησία της Παναγίας της Φορβιώτισσας, περισσότερο γνωστή ως η Παναγία της Ασίνου, βρίσκεται στις βόρειες υπώρειες της οροσειράς ο του Τροόδους. Είναι κτισμένη στην ανατολική όχθη ενός μικρού χείμαρρου,

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ:

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ: ΜΑΘΗΜΑ 18 Ο ΟΙ ΑΓΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ: 1. Η αποκατάσταση της προσκύνησης των εικόνων

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μονή της Παναγίας Σκριπού της Ορχομενιώτισσας της Βοιωτίας, κοντά στον αρχαίο Ορχομενό, περιλαμβάνει το πιο σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα Δ: Υστεροβυζαντινή Τέχνη (1204-1453) Αρχιτεκτονική-Ζωγραφική. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν Τμῆμα Θεολογίας - Θεολογικὴ

Διαβάστε περισσότερα

2 ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

2 ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2 ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Θέμα:Ο πλούτος της εκκλησιαστικής ποίησης. Υμνογραφία. (κεφ.30) Σχολείο:Περιφερειακό Λύκειο Αγίου Χαραλάμπους, Έμπα Τάξη:Α Λυκείου Καθηγητής: Νικόλαος Καραμπάς Π.Μ.Π.: 16951 Α Σκοπός:

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων : Ένα ονομαστό Κοντάκιο: ο Ακάθιστος Ύμνος Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας (συνέχεια) 1. Ονομασία: * Ως «Ακάθιστος ύμνος» ονομάζεται

Διαβάστε περισσότερα

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης.

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οι Άγιοι της. Ενότητα 5: Άγιοι Αρχιεπίσκοποι της Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας

Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας 4 Νοεμβρίου 2011 Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας Αφιερώματα / Μοναστήρια της Μακεδονίας Της Χρυσάνθης Σταυροπούλου-Τσιούμη Καθηγήτριας στο ΑΠΘ Να αναζητήσει κανείς τους ιδιαίτερους λόγους για τους οποίους

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Στον 11 ο αιώνα χρονολογείται η αγία Αικατερίνη στην Πλάκα, κοντά στο μνημείο του Λυσικράτους. Έχει χτιστεί πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος. Η στέγαση του κεντρικού τμήματος,

Διαβάστε περισσότερα

του Μιχάλη Σιδερά θεολόγου - εκπαιδευτικού Ο ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ

του Μιχάλη Σιδερά θεολόγου - εκπαιδευτικού Ο ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ του Μιχάλη Σιδερά θεολόγου - εκπαιδευτικού Ο ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ Μητέρα του Θεού, σε Σένα, την Υπέρμαχο Στρατηγό, αποδίδω με ευγνωμοσύνη την ένδοξη νίκη, εγώ η Πόλης σου, γιατί με την δική σου βοήθεια απαλλάγηκα

Διαβάστε περισσότερα

7 ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

7 ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 7 ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Θέμα: Παναγία, η μητέρα του Θεού Σχολείο: Περιφερειακό Λύκειο Αγίου Χαραλάμπους, Έμπα (κεφ.16) Τάξη: Α Λυκείου Καθηγητής:Νικόλαος Καραμπάς Π.Μ.Π.: 16951 Α Σκοπός: Να αντιληφθούν

Διαβάστε περισσότερα

1 η Αιτία: 2 η Αιτία: 3 η Αιτία:

1 η Αιτία: 2 η Αιτία: 3 η Αιτία: Εικονομαχία Αιτίες Συνέπειες Ορισμός: η θρησκευτική και πολιτική διαμάχη για τη λατρεία των εικόνων. 1 η Αιτία: 1η Συνέπεια: Αντίπαλες πλευρές: εικονομάχοι > το επίσημο κράτος και τμήμα του πληθυσμού εικονόφιλοι

Διαβάστε περισσότερα

4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους

4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ 4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους (σελ. 39-40) Ο Μιχαήλ Γ ως αρματοδρόμος στα ανάκτορα του Αγίου Μάμαντα.

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Επανάληψη Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ο Κωνσταντίνος Βυζάντιο 1. Αποφασίζει τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Ανατολή κοντά στο αρχαίο Βυζάντιο: νέο διοικητικό κέντρο η Κωνσταντινούπολη 2. 313

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ 3 o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ Σ.Χ. ΕΤΟΣ 2011-2012 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΜΑΣ» ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ Εργασία της μαθήτριας:

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ Η ετυµολογία της λέξης µας µεταφέρει στην αρχαιότητα όπου άγγελοι ονοµάζονταν οι αγγελιαφόροι, οι µεταφορείς µηνυµάτων. Τέτοιους αγγέλους έχει κι ο θεός για να κάνει γνωστό το θέληµά

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα A: Παλαιοχριστιανική Τέχνη (2 ος αι. αρχές 7 ου αι.) - Παλαιοχριστιανική και Προεικονομαχική Εικονογραφία. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ

ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ 3 o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ Σ.Χ. ΕΤΟΣ 2011-2012 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΜΑΣ» ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ Εργασία του μαθητή: Μαγγιώρου

Διαβάστε περισσότερα

Μικρό Νηστειοδρόμιο - Οι νηστείες της Εκκλησίας μας

Μικρό Νηστειοδρόμιο - Οι νηστείες της Εκκλησίας μας Μικρό Νηστειοδρόμιο - Οι νηστείες της Εκκλησίας μας 1. Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή: Αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει την Κυριακή της Αναστάσεως. Είναι η πιο αυστηρή νηστεία όλου του χρόνου (λάδι καταλύουμε

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Λαγκαδά: Θα πρέπει να κάνουμε βήματα «ασκήσεως» για να αλλάξει η ζωή μας

Μητρ. Λαγκαδά: Θα πρέπει να κάνουμε βήματα «ασκήσεως» για να αλλάξει η ζωή μας 24/03/2019 Μητρ. Λαγκαδά: Θα πρέπει να κάνουμε βήματα «ασκήσεως» για να αλλάξει η ζωή μας Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Λαγκαδά Για την προσωπικότητα του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά έκανε λόγο ο Σεβασμιώτατος

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΕΔΟΥΛΑ Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που χτίστηκε πριν το 1474 είναι μονόκλιτη, ξυλόστεγη με νάρθηκα

Διαβάστε περισσότερα

Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα. των εικόνων (εικονομαχία)

Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα. των εικόνων (εικονομαχία) Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων (εικονομαχία) ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ Πνευματική κίνηση εμφανίστηκε στο Βυζάντιο στα μέσα του 9 ου αι. Είναι σύμφωνη με τις παραδόσεις της Ορθοδοξίας ή όχι

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα. Ελληνικά

Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα. Ελληνικά 1 Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα Ελληνικά 2 Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα Ο Ναός της Παναγίας Ελεούσας Ποδύθου, ανήκει στη μεταβυζαντινή περίοδο και κτίστηκε στις αρχές του 16 ου αιώνα,

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία και τελεσιουργία της Λειτουργίας των

Ιστορία και τελεσιουργία της Λειτουργίας των 15 Μαρτίου 2019 Ιστορία και τελεσιουργία της Λειργίας Προηγιασμένων Δώρων Θρησκεία / Θεία Λατρεία Γεώργιος Ζαραβέλας, Θεολόγος Σημείο αναφοράς τυπικού της Μεγάλης Τεσσαρακοστής αποτελεί η μετάδοση Προηγιασμένων

Διαβάστε περισσότερα

Ερμηνεία και Θεολογία στην εικόνα της Πεντηκοστής

Ερμηνεία και Θεολογία στην εικόνα της Πεντηκοστής 25 Μαΐου 2018 Ερμηνεία και Θεολογία στην εικόνα της Πεντηκοστής Θρησκεία / Θεολογία της εικόνας Ιεροδιάκονος π. Φιλάρετος, Ι. Μ. Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων Η εκκλησιαστική τέχνη, όπως κάθε άλλη τέχνη, είναι

Διαβάστε περισσότερα

5 Δευτέρα Ακολουθία των Μ. Ωρών, Θεία Λειτουργία & Αγιασμός. 7 Τετάρτη Θεία Λειτουργία «Σύναξις Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου»

5 Δευτέρα Ακολουθία των Μ. Ωρών, Θεία Λειτουργία & Αγιασμός. 7 Τετάρτη Θεία Λειτουργία «Σύναξις Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου» Ιανουάριος 1 Πέμπτη Θεία Λειτουργία «Περιτομή Του Κυρίου» 4 Κυριακή Θεία Λειτουργία 5 Δευτέρα Ακολουθία των Μ. Ωρών, Θεία Λειτουργία & Αγιασμός 6 Τρίτη Θεία Λειτουργία & Αγιασμός «Άγια Θεοφάνεια» 7 Τετάρτη

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων : Θέματα Θεολογίας των εκκλησιαστικών ύμνων Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Θέματα Θεολογίας των εκκλησιαστικών ύμνων (Α) Η Χριστολογία

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα Λόγια Για Την Αγιογράφο

Λίγα Λόγια Για Την Αγιογράφο Αγιογράφος Ραλλού Λιόλιου Κούση Βυζαντινές Εικόνες Οι βυζαντινές εικόνες είναι ιεροί πνευματικοί θησαυροί του Ανατολικού Ορθόδοξου Χριστιανισμού. Η βυζαντινή ζωγραφική είναι ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα

Διαβάστε περισσότερα

Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή. Ελληνικά

Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή. Ελληνικά Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή Ελληνικά 1 Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή Δεν έχουμε πληροφορίες για το πότε κτίστηκε η Μονή, πιθανότατα όμως να τοποθετείται στα μέσα του 16 ου αιώνα. Η εκκλησία είναι το παλαιότερο

Διαβάστε περισσότερα

Πώς γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα;

Πώς γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα; Πώς γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα; Επιγραμματικές ονομασίες της Γέννησης και της γιορτής των Χριστουγέννων (από παλιούς και νεότερους θεολόγους και δασκάλους της πίστης σε Ανατολή και Δύση): "Γενέθλιος ημέρα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ E. N. Τσιγαρίδας, 'Ερευνες στους ναούς της Καστοριάς 379 ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Στη διάρκεια των υπηρεσιακών μεταβάσεών μου στην Καστοριά, την περίοδο κυρίως 1970-1975 και συμπληρωματικά την

Διαβάστε περισσότερα

Οι άγιοι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας

Οι άγιοι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας Το άνοιγμα του Χριστιανισμού στον εθνικό κόσμο Οι άγιοι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας Ο Βαρνάβας Υπήρξε πιθανώς ένας από τους εβδομήκοντα αποστόλους του Κυρίου. Γεννήθηκε στη Σαλαμίνα της Κύπρου. Το πραγματικό

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινή Λογοτεχνία

Βυζαντινή Λογοτεχνία Βυζαντινή Λογοτεχνία Βυζαντινή Λογοτεχνία Το Βυζάντιο υπήρξε ο μοναδικός χώρος ελληνικής παιδείας κατά τους μέσους αιώνες και η βυζαντινή λογοτεχνία είναι η πνευματική έκφραση του μεσαιωνικού ελληνικού

Διαβάστε περισσότερα

Οι άγιες εικόνες: έκφραση της πίστης.

Οι άγιες εικόνες: έκφραση της πίστης. Οι άγιες εικόνες: έκφραση της πίστης. Οι εικόνες αναπληρώνουν τα είδωλα και άρα αυτοί που τις προσκυνούν είναι ειδωλολάτρες.. Όμως δεν πρέπει να προσκυνούμε κατασκευάσματα των ανθρώπινων χεριών, αφού

Διαβάστε περισσότερα

Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7-8 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ 9-10

Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7-8 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ 9-10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7-8 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ 9-10 Α' ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (13-15 Νοεμβρίου 1998) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ 13-16 ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΕΙΣ, 17-22 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ 23-42 ΕΙΣΗΓΉΣΕΙΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Ενότητα 6: Ιστορικό Πλαίσιο 8ου-9ου αιώνα: Σκοτεινοί αιώνες-εικονομαχία. Θεοφάνης: Βίος και Έργο. Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Οι φοιτητές θα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΣ: Μοναδικές στιγμές στην Εκατονταπυλιανή

ΠΑΡΟΣ: Μοναδικές στιγμές στην Εκατονταπυλιανή 15/08/2019 ΠΑΡΟΣ: Μοναδικές στιγμές στην Εκατονταπυλιανή Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Παροναξίας ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟ Γιώργος Φερδής Στιγμές θρησκευτικής ανάτασης έζησαν όσοι είχαν την ευκαιρία να βρεθούν στο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 1 of 5 14/4/2014 12:35 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 14-4-2014 Ερώτηση παρακίνησης: 1 Τα Χριστούγεννα η Εκκλησία γιορτάζει: τη Θεία Ενανθρώπηση τη Θεία Ευχαριστία τη Βάπτιση του Χριστού Ερώτηση παρακίνησης:

Διαβάστε περισσότερα

6 ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

6 ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 6 ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Θέμα: Οι άγιες εικόνες, έκφραση της πίστης Σχολείο: Περιφερειακό Λύκειο Αγίου Χαραλάμπους, Έμπα (κεφ.18) Τάξη: Α Λυκείου Καθηγητής:Νικόλαος Καραμπάς Π.Μ.Π.: 16951 Α Σκοπός: Να αντιληφθούν

Διαβάστε περισσότερα

Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Ο ναός ήταν αφιερωμένος στη Σοφία του Θεού, κτίστηκε στη θέση αυτή από το Μεγάλο Κωνσταντίνο (306-339) αλλά πολύ σύντομα, το 404, καταστράφηκε

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων : Θέματα Θεολογίας των εκκλησιαστικών ύμνων Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Θέματα Θεολογίας των εκκλησιαστικών ύμνων Η ενανθρώπηση

Διαβάστε περισσότερα

Θρησκευτικά Α Λυκείου GI_A_THI_0_8712 Απαντήσεις των θεμάτων ΘΕΜΑ Α1

Θρησκευτικά Α Λυκείου GI_A_THI_0_8712 Απαντήσεις των θεμάτων ΘΕΜΑ Α1 Θρησκευτικά Α Λυκείου GI_A_THI_0_8712 Απαντήσεις των θεμάτων ΘΕΜΑ Α1 α) Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ Φεβρουάριος Μάρτιος apan.gr

ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ Φεβρουάριος Μάρτιος apan.gr ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ Φεβρουάριος Μάρτιος 2018 apan.gr ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ Φεβρουάριος 2018 Κ/Πολη Σάββατο μεσημέρι 3/2 Τρίτη βράδυ 6/2 (αεροπορικά με την Aegean) Για την εορτή του ιερού Φωτίου στη Μονή της

Διαβάστε περισσότερα

Εξαιρετικά αντίγραφα βυζαντινών εικόνων

Εξαιρετικά αντίγραφα βυζαντινών εικόνων Εξαιρετικά αντίγραφα βυζαντινών εικόνων από την H ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΣΙΝΑ «Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΣΙΝΑ είναι ένα Ελληνορθόδοξον Χριστιανικόν μοναστικόν κέντρον με αδιάκοπον πνευματική ζωήν δεκαεπτά αιώνων. Η ασκητική

Διαβάστε περισσότερα

του Αριστείδη Βικέτου, δημοσιογράφου

του Αριστείδη Βικέτου, δημοσιογράφου του Αριστείδη Βικέτου, δημοσιογράφου Λαμπρή, αλλά και συνάμα λιτή ήταν η Ακολουθία στην γυναικεία Μονή Αγίου Νικολάου Ορούντας, που τελέστηκε το Σάββατο της Διακαινησιμού προεξάρχοντος του Μητροπολίτη

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν

Πρόγραμμα Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΒΕΛΓΙΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ SCHAERBEEK 293, rue du Progrès - 1030 Schaerbeek. Email: paroisse.schaerbeek@gmail.com Τηλ. : 02-201.19.38. Πρόγραμμα Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγικά στοιχεία στην Παλαιά Διαθήκη

Εισαγωγικά στοιχεία στην Παλαιά Διαθήκη Εισαγωγικά στοιχεία στην Παλαιά Διαθήκη Οι φιλολογικές πηγές της Πεντατεύχου (Φιλολογικά στρώματα): Οι τέσσερις πηγές της Πεντατεύχου είναι: η Γιαχβική, η Ελωχειμική, το Δευτερονόμιο και ο Ιερατικός Κώδικας.

Διαβάστε περισσότερα

Ιανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο. Μαρτιος Φεβρουαριος Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος

Ιανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο. Μαρτιος Φεβρουαριος Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος Ιανουαριος 2016 Αντωνιου του Μεγαλου Θεοδοσιου Αθανασιου και Κυριλλου Ευθυµιου Ιωαννου του Προδροµου Γρηγοριου Θεολογου Τατιανης Ξενοφωντος Τα Αγια Θεοφανεια Ανακοµιδη Λειψανων Ιωαννου Χρυσοστοµου Περιτοµη

Διαβάστε περισσότερα

Ιανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο Μαρτιος Φεβρουαριος 2017.

Ιανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο Μαρτιος Φεβρουαριος 2017. Ιανουαριος 2017 5 6 7 Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος 8 9 10 11 12 13 14 Ευστρατιου Θεοδοσιου Τατιανης Τα Αγια Θεοφανεια Ιωαννου του Προδροµου 15 16 17 18 19 20 21 Αντωνιου του Μεγαλου Αθανασιου

Διαβάστε περισσότερα

Ιανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο. Φεβρουαριος Μαρτιος Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος

Ιανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο. Φεβρουαριος Μαρτιος Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος Ιανουαριος 2020 Φεβρουαριος 2020 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Μαρτιος 2020 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 5 6 7

Διαβάστε περισσότερα

Ιανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο. Φεβρουαριος Μαρτιος Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος

Ιανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο. Φεβρουαριος Μαρτιος Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος Ιανουαριος 2019 Φεβρουαριος 2019 24 25 26 27 28 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Τα Αγια Θεοφανεια Μαρτιος 2019 24 25 26 27 28 29 30 31 Ιωαννου του Προδροµου Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος Ευστρατιου

Διαβάστε περισσότερα

Ιανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο. Φεβρουαριος Μαρτιος Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος

Ιανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο. Φεβρουαριος Μαρτιος Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος Ιανουαριος 2018 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Ιωαννου του Προδροµου Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος Ευστρατιου Θεοδοσιου Τατιανης Τα Αγια Θεοφανεια 14 15 16 17 18 19 20 Αντωνιου του Μεγαλου Αθανασιου

Διαβάστε περισσότερα

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη Αγία Αικατερίνη Η Αγία Aικατερίνη βρίσκεται σε ενα απο τα καλυτερα μερη της θεσσαλονικης, στην Βορειοδυτική πλευρά της Άνω Πολης.Κτισμένη το 1320 μχ,η ατμόσφαιρα ειναι πολύ ωραία και προπάντον ειναι ήσυχα

Διαβάστε περισσότερα

Θεολογική προσέγγιση και ερμηνεία της εικόνας των Εισοδίων της Θεοτόκου

Θεολογική προσέγγιση και ερμηνεία της εικόνας των Εισοδίων της Θεοτόκου 21 Νοεμβρίου 2018 Θεολογική προσέγγιση και ερμηνεία εικόνας των Εισοδίων Θεοτόκου Θρησκεία / Θεολογία εικόνας Ιεροδιάκονος π. Φιλάρετος, Ι. Μ. Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων Αντικρίζοντας την εικόνα εισόδου Θεοτόκου

Διαβάστε περισσότερα

Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά)

Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά) 28/01/2019 Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά) / Επικαιρότητα Tα ψηφιδωτά αποτελούν είδος της εικονιστικής τέχνης που καλλιεργείται στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, αλλά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ (Mατθαίος-Μάρκος-Λουκάς)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ (Mατθαίος-Μάρκος-Λουκάς) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ (Mατθαίος-Μάρκος-Λουκάς) Από τον 2ο αιώνα και εξής η λέξη ευαγγέλιο δηλώνει: τα βιβλία εκείνα της Καινής Διαθήκης που περιέχουν και αφηγούνται το γεγονός της

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι αυτό που καθιστά την ορθοδοξία μοναδική;. Παρακάτω καταγράφεται η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα.

Τι είναι αυτό που καθιστά την ορθοδοξία μοναδική;. Παρακάτω καταγράφεται η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα. ixthis.gr Πηγή του θέματος : http://www.ixthis.gr/show-content.phpconid=475 2011-02-11. - 14:07 pm. Τίτλος θέματος Τι είναι αυτό που καθιστά την ορθοδοξία μοναδική;. Πληροφορίες θέματος Το θέμα αυτό έχει

Διαβάστε περισσότερα

Ο πρώτος άνθρωπος που αντίκρισε το Άγιο Φως και τον αναστημένο Χριστό (5 Απριλίου του 33 μ.χ.)

Ο πρώτος άνθρωπος που αντίκρισε το Άγιο Φως και τον αναστημένο Χριστό (5 Απριλίου του 33 μ.χ.) Ο πρώτος άνθρωπος που αντίκρισε το Άγιο Φως και τον αναστημένο Χριστό (5 Απριλίου του 33 μ.χ.) Την ημέρα που έλαβε χώρα η ταφή του Χριστού, κατά το σούρουπο της Μεγάλης Παρασκευής, ο ευαγγελιστής Ματθαίος

Διαβάστε περισσότερα

(Σταυροπροσκυνήσεως, Απόκρεω, Αγίου Ιωάννη Κλίμακος, Τελώνη & Φαρισαίου, Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, Τυρινής, Ασώτου, Οσίας Μαρίας Αιγυπτίας, Ορθοδοξίας)

(Σταυροπροσκυνήσεως, Απόκρεω, Αγίου Ιωάννη Κλίμακος, Τελώνη & Φαρισαίου, Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, Τυρινής, Ασώτου, Οσίας Μαρίας Αιγυπτίας, Ορθοδοξίας) (Σταυροπροσκυνήσεως, Απόκρεω, Αγίου Ιωάννη Κλίμακος, Τελώνη & Φαρισαίου, Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, Τυρινής, Ασώτου, Οσίας Μαρίας Αιγυπτίας, Ορθοδοξίας) Τ ρ ι ώ δ ι ο Η περίοδος αυτή πήρε το όνομα της από

Διαβάστε περισσότερα

ΚΒ ΠΑΥΛΕΙΑ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ 2400 έτη από τη γέννηση του Αριστοτέλη

ΚΒ ΠΑΥΛΕΙΑ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ 2400 έτη από τη γέννηση του Αριστοτέλη ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΒΕΡΟΙΑΣ ΝΑΟΥΣΗΣ & ΚΑΜΠΑΝΙΑΣ ΚΒ ΠΑΥΛΕΙΑ Ιούνιος 2016 ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ 2400 έτη από τη γέννηση του Αριστοτέλη ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ Σάββατο 28 Μαΐου Κυριακή 29 Μαΐου Μέγας Αρχιερατικός

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΜΑΡΤΙΟΥ

ΙΕΡΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΜΑΡΤΙΟΥ 2 4 9 10 11 ΜΑΡΤΙΟΥ ΑΓ. ΣΟΦΙΑ ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ (ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΟΝ) Πάντων τῶν ἀπ αἰῶνος κεκοιμημένων ὀρθοδόξων χριστιανῶν Νικολάου Ἱερέως τοῦ Πλανᾶ Θεοδότου Ἐπισκόπου Κυρηνείας 06:0-08:45 06:0-08:0 ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Ελληνικά

Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Ελληνικά 1 Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Ελληνικά 2 Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Σύμφωνα με επιγραφή του βόρειου τοίχου του ναού, ο ναός κτίστηκε το 1280 από τον Ιωάννη Μουτουλλά και τη σύζυγο του Ειρήνη.

Διαβάστε περισσότερα

ΗπαρουσίατουΘεούστην ανθρώπινηιστορία. Διδ. Εν. 7

ΗπαρουσίατουΘεούστην ανθρώπινηιστορία. Διδ. Εν. 7 ΗπαρουσίατουΘεούστην ανθρώπινηιστορία Διδ. Εν. 7 Γιατηνπορείατου προςτο «καθ ὁμοίωσιν», τηθέωση, οάνθρωποςέλαβε «εντολές», προκειμένουνα κάνεικαλήχρήση τηςελευθερίας βουλήσεως Στην πορεία του επέλεξε

Διαβάστε περισσότερα

Πριν από πολλά χρόνια ζούσε στη Ναζαρέτ της Παλαιστίνης μια νεαρή κοπέλα, η Μαρία, ή Μαριάμ, όπως τη φώναζαν. Η Μαρία ήταν αρραβωνιασμένη μ έναν

Πριν από πολλά χρόνια ζούσε στη Ναζαρέτ της Παλαιστίνης μια νεαρή κοπέλα, η Μαρία, ή Μαριάμ, όπως τη φώναζαν. Η Μαρία ήταν αρραβωνιασμένη μ έναν Πριν από πολλά χρόνια ζούσε στη Ναζαρέτ της Παλαιστίνης μια νεαρή κοπέλα, η Μαρία, ή Μαριάμ, όπως τη φώναζαν. Η Μαρία ήταν αρραβωνιασμένη μ έναν άνδρα που τον έλεγαν Ιωσήφ. Οι γονείς της, ο Ιωακείμ και

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ. Από τις πέντε (5) ερωτήσεις να απαντήσεις στις τρεις (3). Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες.

ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ. Από τις πέντε (5) ερωτήσεις να απαντήσεις στις τρεις (3). Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες. ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ Μάθημα: Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Τάξη: Β Γυμνασίου Ενότητα: Οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου Χρόνος εξέτασης: 45 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Από τις πέντε (5) ερωτήσεις να απαντήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Παρακαλούμε όποιον γνωρίζει το που μπορούμε να βρούμε ολόκληρα τα κείμενα στα ελληνικά, να μας ενημερώσει.

Παρακαλούμε όποιον γνωρίζει το που μπορούμε να βρούμε ολόκληρα τα κείμενα στα ελληνικά, να μας ενημερώσει. Η μετάφραση των κειμένων στα ελληνικά, που παρατίθεται εδώ, είναι βασισμένη στις μεταφράσεις από τα κοπτικά και ελληνικά στα αγγλικά των: Wesley W. Isenberg, Stephen Patterson, Marvin Meyer, Thomas O.

Διαβάστε περισσότερα

Ορόλος του φυσικού φωτός στη βυζαντινή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική

Ορόλος του φυσικού φωτός στη βυζαντινή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική Ιωάννης Ηλιάδης ΕΙΚΟΝΕΣ ΦΩΤΟΣ ΣΤΟ ΝΑΟ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ* Ορόλος του φυσικού φωτός στη βυζαντινή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική είναι ιδιαίτερα εμφανής στο καθολικό της Μονής Παναγίας Κοσμοσώτειρας

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Χειμερινό Εξάμηνο Μάθημα: Σχολική Πρακτική, Επίπεδο ΙΙΙ, Υπεύθυνος Διδάσκων: Υπεύθυνη Εκπ/κός:

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Χειμερινό Εξάμηνο Μάθημα: Σχολική Πρακτική, Επίπεδο ΙΙΙ, Υπεύθυνος Διδάσκων: Υπεύθυνη Εκπ/κός: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Χειμερινό Εξάμηνο 2009-2010 Μάθημα: Σχολική Πρακτική, Επίπεδο ΙΙΙ, Υπεύθυνος Διδάσκων: Υπεύθυνη Εκπ/κός: Φοιτητής/ρια:.. Μάθημα: ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ Σχολείο:11 ο Δημοτικό Τάξη: Γ Διδακτική

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα Ε: Μεταβυζαντινή Τέχνη (1453 αρχές 19ου αι.) Αρχιτεκτονική - Ζωγραφική. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν Τμῆμα Θεολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ακάθιστος Ύμνος schooltime.gr: Εκπαίδευση & Πολιτισμός

Ο Ακάθιστος Ύμνος schooltime.gr: Εκπαίδευση & Πολιτισμός Ο Ακάθιστος Ύμνος schooltime.gr: Εκπαίδευση & Πολιτισμός PDF που παράγονται χρησιμοποιώντας την ανοικτού περιεχομένου εργαλειοθήκη mwlib. Βλέπε http://code.pediapress.com/ για περισσότερες πληροφορίες.

Διαβάστε περισσότερα

Η Βασιλική της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ

Η Βασιλική της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ Η Βασιλική της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ ένα από τα πλέον σημαντικά και δημοφιλή προσκυνήματα για όλους τους Χριστιανούς από κάθε γωνιά της γης. Μαθητής : Μιχαλόπουλος Πέτρος 3ο Γυμνάσιο Κοζάνης Τάξη: Α Γυμνασίου-Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καβάλα 2 0 1 0 Ο ορεινός οικισμός Θεολόγος είναι κτισμένος στο βάθος μιας ρεματιάς στο

Διαβάστε περισσότερα

1. Στα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστία γινόταν διαφορετικά από τον τρόπο που έγινε τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου.

1. Στα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστία γινόταν διαφορετικά από τον τρόπο που έγινε τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου. ΜΑΘΗΜΑ 22 ο ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ Θ.ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα με την ιστορία της αρχαίας Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό κάθε

Διαβάστε περισσότερα

- 1 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ελληνικά

- 1 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ελληνικά - 1 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ελληνικά - 2 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ο ναός κάποτε ήταν μέρος του μοναστηριού, αφιερωμένος στον Τίμιο Σταυρό,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΙΑΣ ΦΙΛΟΘΕΗΣ 19-21, ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ FAX: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

ΑΓΙΑΣ ΦΙΛΟΘΕΗΣ 19-21, ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ FAX: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΓΙΑΣ ΦΙΛΟΘΕΗΣ 19-21, 105 56 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 2103352364 FAX: 2103237654 www.iaath.gr, E-Mail: ipe.iaath@gmail.com ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ 5 Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

α. αποτελούνταν από τους Αποστόλους και όσους βαπτίστηκαν την ημέρα της Πεντηκοστής.

α. αποτελούνταν από τους Αποστόλους και όσους βαπτίστηκαν την ημέρα της Πεντηκοστής. ΜΑΘΗΜΑ 15 Ο ΣΥΝΑΓΜΕΝΟΙ ΣΤΗ Θ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ Να συμπληρώσετε την παρακάτω πρόταση επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις φράσεις α, β, γ, δ. Να τεκμηριώσετε με συντομία

Διαβάστε περισσότερα

Η Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης Ονόματα Ομάδων: 1. Μικροί Πράκτορες 2. LaCta 3. Αλλοδαποί 4. Η Συμμορία των 5

Η Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης Ονόματα Ομάδων: 1. Μικροί Πράκτορες 2. LaCta 3. Αλλοδαποί 4. Η Συμμορία των 5 Η Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης Ονόματα Ομάδων: 1. Μικροί Πράκτορες 2. LaCta 3. Αλλοδαποί 4. Η Συμμορία των 5 Αρχικές Σκέψεις Πόσο καλά γνωρίζουμε την πόλη μας; Πόσο καλά ξέρουμε την

Διαβάστε περισσότερα

Οι νηστείες και οι καταλύσεις της Εκκλησίας μας

Οι νηστείες και οι καταλύσεις της Εκκλησίας μας Οι νηστείες και οι καταλύσεις της Εκκλησίας μας Νηστεία είναι η λήψη «ξηράς τροφής» (ξηροφαγία), χωρίς λάδι ή κρασί, μια φορά την ημέρα, και μάλιστα την ενάτη ώρα (γύρω στις 3 μ. μ.). Λήψη τροφής, έστω

Διαβάστε περισσότερα

Η θεολογία της εικόνας της Γέννησης του Χριστού

Η θεολογία της εικόνας της Γέννησης του Χριστού 24 Δεκεμβρίου 2018 Η θεολογία της εικόνας της Γέννησης του Χριστού Θρησκεία / Θεολογία της εικόνας αρχιμ. Ιάκωβος Κανάκης, Πρωτοσύγκελλος Ι.Μ. Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ένα μέσο που μπορεί κάποιος να προσεγγίσει

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων : Η τρίτη περίοδος της εκκλησιαστικής υμνογραφίας (Η - ΙΑ αι.) Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας 2. Η τρίτη περίοδος της εκκλησιαστικής

Διαβάστε περισσότερα

Η ύψωσις του Τιμίου Σταυρού

Η ύψωσις του Τιμίου Σταυρού 13 Σεπτεμβρίου 2018 Η ύψωσις του Τιμίου Σταυρού Θρησκεία / Αγιολογία Γεώργιος Ν. Μανώλης, Αρχισυντάκ Ενότητας Ορθοδοξία Πεμπτουσία Ο Τίμιος Σταυρός του Κυρίου αποτελεί το κορυφαίο σύμβολο θυσίας και αγιασμού

Διαβάστε περισσότερα

β. εκφράζουν αλήθειες για τον Χριστό, τη Θεοτόκο, την Αγία Τριάδα, τους αγίους

β. εκφράζουν αλήθειες για τον Χριστό, τη Θεοτόκο, την Αγία Τριάδα, τους αγίους ΜΑΘΗΜΑ 30 Ο 31 Ο ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗ ΛΑΤΡΕΙΑ Να συμπληρώσετε την πρόταση επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις φράσεις α, β, γ, δ. Να τεκμηριώσετε με συντομία την επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

>.. - i V. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΠΝ ;ΐ \ i- ψ,. V.. ' ν' . V . > ' > : ' >7' . ίέ ι;κ ί ν.

>.. - i V. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΠΝ ;ΐ \ i- ψ,. V.. ' ν' . V . > ' > : ' >7' . ίέ ι;κ ί ν. . ίέ ι;κ ί ν. f >.. - i V. ;ΐ \ i i ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΠΝ 026000265336 i- ψ,. Ϊ 1». ί 1 ι ] Iτ I V.. ' ν' ;. V! 1 ] * /.. > ' > : ' >7' ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ ΚΑΤΣΕΛΑΚΗ JJ Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟ Υ Μ ΙΧΑΗΛ

Διαβάστε περισσότερα

(Εξήγηση του τίτλου και της εικόνας που επέλεξα για το ιστολόγιό μου)

(Εξήγηση του τίτλου και της εικόνας που επέλεξα για το ιστολόγιό μου) Εν αρχή ην ο Λόγος. (Εξήγηση του τίτλου και της εικόνας που επέλεξα για το ιστολόγιό μου) Στις νωπογραφίες της οροφής της Καπέλα Σιξτίνα φαίνεται να απεικονίζονται μέρη του ανθρώπινου σώματος, όπως ο εγκέφαλος,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ Ν.ΣΕΡΡΩΝ.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ Ν.ΣΕΡΡΩΝ. ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ Ν.ΣΕΡΡΩΝ. Ένα μοναδικό ταξίδι, οδοιπορικό στην ιστορία του πολιτισμού και της εκπαίδευσης των Ελλήνων, σχεδίασε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΚΟΙΝΟ 1 Η αποκατάσταση των πάντων διά του Ιησού Χριστού

ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΚΟΙΝΟ 1 Η αποκατάσταση των πάντων διά του Ιησού Χριστού ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΚΟΙΝΟ 1 Η αποκατάσταση των πάντων διά του Ιησού Χριστού 72. Το προοίμιο που ακολουθεί χρησιμοποιείται στις Λειτουργίες που είτε δεν Θεέ παντοδύναμε και αιώνιε, Δι αυτού ευδόκησες να αποκαταστήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης.

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οι Άγιοι της. Ενότητα 1: Θεσσαλονίκη: Ιστορικά και Πολιτισµικά Χαρακτηριστικά Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Γι αυτό και εμείς, ενωμένοι με τους Αγγέλους και τους αγίους, διακηρύττουμε τη δόξα σου αναφωνώντας και λέγοντας (ψάλλοντας):

ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Γι αυτό και εμείς, ενωμένοι με τους Αγγέλους και τους αγίους, διακηρύττουμε τη δόξα σου αναφωνώντας και λέγοντας (ψάλλοντας): ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ 99. Παρ ότι η δεύτερη ευχή είναι συγκροτημένη με το προοίμιό της, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και με άλλα προοίμια, ιδιαίτερα με εκείνα που σε περίληψη περιγράφουν το Μυστήριο της Σωτηρίας,

Διαβάστε περισσότερα

1) Μες τους κάμπους τ αγγελούδια ύμνους ουράνιους σκορπούν κι από τα γλυκά τραγούδια όλα τριγύρω αχολογούν. Gloria in excelsis Deo!

1) Μες τους κάμπους τ αγγελούδια ύμνους ουράνιους σκορπούν κι από τα γλυκά τραγούδια όλα τριγύρω αχολογούν. Gloria in excelsis Deo! Σε παρακαλούμε, Κύριε, χάρη στη μεσιτεία της Αειπαρθένου Θεοτόκου Μαρίας και του Αγίου Ιωσήφ, να διατηρείς σταθερά τις οικογένειές μας στην αγάπη και στην ειρήνη σου. Από αγνή Παρθένο, μια νύχτα μυστική

Διαβάστε περισσότερα

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη.

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Ο Χριστός. Ψηφιδωτό Παναγίας της Κανακαριάς. Λυθράγκωμη- Καρπασίας Τα ψηφιδωτά αυτά

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων : Οι δημιουργοί των Κανόνων Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Β. Οι δημιουργοί των Κανόνων (συνέχεια) Εισαγωγικά: * Δύο μεγάλα μοναστικά

Διαβάστε περισσότερα