Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα «Κήπε, κήπε είσαι δώ;» (Εθνικός Κήπος)

Transcript

1 Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα «Κήπε, κήπε είσαι δώ;» (Εθνικός Κήπος) Ειρήνη Κεραµίδα 1, Αγγελική Κουµνά 2, Μαρία Λένη 3 & Μάνος Μικελάκης 4 1 Θεολόγος, ιεύθυνση Αναστήλωσης Νεωτέρων και Συγχρόνων Μνηµείων, Υπουργείο Πολιτισµού 2 Αρχαιολόγος Ιστορικός Τέχνης, ιεύθυνση Αναστήλωσης Νεωτέρων και Συγχρόνων Μνηµείων, Υπουργείο Πολιτισµού akoumna@yahoo.gr 3 Αρχαιολόγος, ιεύθυνση Αναστήλωσης Νεωτέρων και Συγχρόνων Μνηµείων, Υπουργείο Πολιτισµού marialeni01@yahoo.gr 4 Αρχαιολόγος Ιστορικός Τέχνης, ιεύθυνση Αναστήλωσης Νεωτέρων και Συγχρόνων Μνηµείων, Υπουργείο Πολιτισµού modermo@yahoo.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα «Κήπε, κήπε είσαι δώ;» της ιεύθυνσης Αναστήλωσης Νεωτέρων και Συγχρόνων Μνηµείων του Υπουργείου Πολιτισµού περιλαµβάνει εκπαιδευτικό περίπατο στον Εθνικό Κήπο µε συγκεκριµένες στάσεις στις σηµαντικότερες θέσεις του, στις οποίες οι µαθητές γνωρίζουν τα ποικίλα είδη των φυτών και τα αρχιτεκτονήµατα του Κήπου, τις ιστορικές συνθήκες διαµόρφωσής του και συνειδητοποιούν την ανάγκη προστασίας της φύσης. Χρησιµοποιώντας παιχνίδια κίνησης, θεατρικής και εικαστικής έκφρασης, καθώς και ερευνητικές δραστηριότητες, το Πρόγραµµα επιτυγχάνει τους παιδαγωγικούς και περιβαλλοντικούς του στόχους, προβάλλοντας την αξία διατήρησης του φυσικού τοπίου και της πολιτιστικής κληρονοµιάς. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ Αρχιτεκτονική τοπίου, Εθνικός Κήπος, εκπαιδευτικό πρόγραµµα, νεώτερα µνηµεία, περιβαλλοντική εκπαίδευση ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΗΠΕ, ΚΗΠΕ ΕΙΣΑΙ Ω;» (ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ) Τα εκπαιδευτικά προγράµµατα µε πολυθεµατικό χαρακτήρα επιδιώκουν να προσφέρουν στο µαθητικό κοινό σφαιρική θεώρηση του αντικειµένου τους. Το Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα «Κήπε, κήπε είσαι δώ;» στοχεύει στη γνωριµία των µαθητών µε τον Εθνικό Κήπο, εξετάζοντάς τον από διαφορετικά πρίσµατα. Το κεντρικό θέµα είναι το φυσικό περιβάλλον, τα διαφορετικά είδη δέντρων και άλλων φυτών του Κήπου και τα χαρακτηριστικά τους. Καθώς πολλά από τα είδη αυτά είναι εισηγµένα, συζητήθηκαν οι ιστορικές συνθήκες διαµόρφωσης του Κήπου και οι επιλογές της ιδρύτριάς του ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 465

2 βασίλισσας Αµαλίας, ανταλλάσσοντας απόψεις µε τους µαθητές σχετικά µε τις βασικές αρχές της αρχιτεκτονικής τοπίου. Η περιήγηση στον Εθνικό Κήπο προκαλεί τους µαθητές να εξερευνήσουν επιπλέον θέµατα. Τα κτίσµατα που συναντούν, οι διαµορφώσεις χώρων ανάπαυλας, όπως είναι το τεχνητό σπήλαιο ή οι τεχνητές λίµνες, και το ψηφιδωτό δάπεδο ρωµαϊκής περιόδου γεννούν ερωτήµατα στους µαθητές και τους κινητοποιούν να αναζητήσουν τις απαντήσεις ερµηνεύοντας τα έργα τέχνης και τις ιστορικές µαρτυρίες που τους παρέχουν οι σχεδιαστές του Προγράµµατος. Ολοκληρώνοντας το πρόγραµµα, οι µαθητικές οµάδες έχουν κερδίσει την εµπειρία της εξερεύνησης και της απόλαυσης ενός πάρκου, έχουν χρησιµοποιήσει τη φαντασία τους, αλλά και τις µεθόδους της επιστήµης της ιστορίας και της φυτολογίας. Κυρίως, όµως, έχουν αποκτήσει σαφή γνώση της αξίας του φυσικού περιβάλλοντος και της ανάγκης προστασίας του. ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Το Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα «Κήπε, κήπε είσαι δώ;» σχεδιάστηκε για να καλύψει συγκεκριµένους παιδαγωγικούς στόχους. Είχε δηµιουργηθεί η ανάγκη να στραφούν οι µαθητές προς τα αστικά πάρκα, να αναγνωρίσουν την αξία τους ως πνευµόνων ενταγµένων στον ιστό των σύγχρονων πόλεων και να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη διατήρησής τους. Οι άµεσοι στόχοι της εκπαιδευτικής δράσης ήταν: Η γνωριµία µε το φυσικό τοπίο και την ιστορία του Εθνικού Κήπου, καθώς και των προσωπικοτήτων που συντέλεσαν στη δηµιουργία του Η ερµηνεία της αρχιτεκτονικής τοπίου του Κήπου και των κτισµάτων που βρίσκονται µέσα σε αυτόν Η κατανόηση του συµβολισµού ορισµένων χαρακτηριστικών φυτών του Κήπου στην ελληνική παράδοση Η δηµιουργική έκφραση των µαθητών µέσα από κατασκευές, ζωγραφική, δραµατική και κινητική έκφραση Η οργάνωση πρότυπου φυτολογίου ανθολογίου µε τα είδη του Εθνικού Κήπου Η ανάπτυξη της οµαδικότητας Οι ασκήσεις παρατηρητικότητας σε έργα ζωγράφων του 19 ου αιώνα Ο εµπλουτισµός του λεξιλογίου Η διαµόρφωση πολιτών µε οικολογική παιδεία και οικολογική συνείδηση Οι µαθητές ανταποκρίθηκαν στους εκπαιδευτικούς στόχους αναγνωρίζοντας το φυτικό πλούτο του Κήπου και κατανοώντας τη χρησιµότητα των κτισµάτων µέσα σε αυτόν. Ο συναγωνισµός κατά τη διάρκεια των παιγνιδιών τους βοήθησε να λειτουργήσουν οµαδικά, αλληλοϋποστηρίζοντας τις δυνατότητές τους. Στις δραστηριότητες της ελεύθερης έκφρασης οι µαθητές χρησιµοποίησαν τη φαντασία τους ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 466

3 για να ταξιδέψουν στην εποχή της Αµαλίας και της δενδροφύτεσης του Κήπου, αλλά και για να οραµατιστούν τη δική τους εκδοχή σχετικά µε τη θέση των πάρκων µέσα στην πόλη. Έγιναν «µικροί εξερευνητές» αναζητώντας τα φυτά του Κήπου και εµπλουτίζοντας το ανθολόγιό τους και «µικροί επιστήµονες», καθώς επωφελήθηκαν από τις ιστορικές µεθόδους για την κατανόηση του παρελθόντος. Συγκρίνοντάς το µε τη σύγχρονη πραγµατικότητα, κατέληξαν στην αναγκαιότητα της προστασίας της φύσης. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Σχεδιάζοντας εκπαιδευτικά προγράµµατα σε χώρους µεγάλης ιστορικής αξίας και ταυτόχρονα µεγάλης έκτασης, όπως είναι ο Εθνικός Κήπος, οι υπεύθυνοι αντιµετωπίζουν µια σηµαντική πρόκληση. Οφείλουν να επιλέξουν ανάµεσα σε πλούσια ποικιλία θέσεων και θεµάτων που αξίζει να αναφερθούν, να συζητηθούν µε τους µαθητές και να αναλυθεί η σηµασία και ο αντίκτυπός τους στη σύγχρονη ζωή. Ο ορισµός των κριτηρίων της επιλογής αυτής έγινε µε βάση ορισµένους παράγοντες: οι εναλλαγές στο περιεχόµενο των πληροφοριών (περιβαλλοντικού, ιστορικού, κοινωνικού ή αρχιτεκτονικού περιεχοµένου), η ποικιλία των παιδαγωγικών εργαλείων, καθώς και ο χρόνος διάρκειας του εκπαιδευτικού προγράµµατος. Καταβλήθηκε προσπάθεια να χρησιµοποιηθούν διαφορετικές παιδαγωγικές διαδικασίες, ώστε οι µαθητές να οδηγούνται στη γνώση επιστρατεύοντας τη λογική και τη φαντασία τους. Το Πρόγραµµα, κατά συνέπεια, διαρθρώνεται σε επάλληλες στάσεις µέσα στον Κήπο, η κάθε µία από τις οποίες αποτελεί σταθµό στην ιστορία της φύτευσής του και στην εισαγωγή νέων ποικιλιών φυτών ή στην αρχιτεκτονική ιστορία των κτισµάτων που βρίσκονται µέσα σε αυτόν. Σε κάθε τέτοια στάση οι µαθητές επισηµαίνουν τα βασικά χαρακτηριστικά του φυσικού και δοµηµένου περιβάλλοντος και καταλήγουν στα δικά τους συµπεράσµατα, αναλύοντας αυθεντικές ιστορικές πηγές, όπως είναι η επιστολογραφία της Αµαλίας προς τον πατέρα της, τα φωτογραφικά στιγµιότυπα και άλλες µορφές τέχνης. Οι µαθητές κατευθύνονται να ανακαλύψουν οι ίδιοι την πληροφορία χρησιµοποιώντας την παρατηρητικότητά τους και συνδυάζοντας τις γνώσεις που έχουν ήδη λάβει κατά τη διάρκεια του Εκπαιδευτικού Προγράµµατος. Με βάση αυτούς τους άξονες επιλέχθηκαν πέντε στάσεις µέσα στον Κήπο, σε σηµεία που αποτελούν σταθµούς στην περιβαλλοντική και αρχιτεκτονική ιστορία του και συµπυκνώνουν, κατά το δυνατόν, τα στοιχεία που θεωρήθηκαν ως πλέον ουσιώδη να κερδίσουν οι µαθητές από την περιήγησή τους στον Κήπο. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 467

4 Σχήµα 1-2: Παιχνίδια γνωριµίας βοηθούν τους µαθητές να ενταχθούν σε οµάδες και να «ταξιδέψουν το σπόρο» οι ίδιοι, απολαµβάνοντας την περιήγηση. Το Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα «Κήπε, κήπε είσαι δώ;» χρησιµοποιεί διαφορετικά παιδαγωγικά εργαλεία, όπως είναι τα κινητικά παιχνίδια, οι ασκήσεις παρατήρησης και το θεατρικό παιχνίδι. Ο συνδυασµός µεθόδων κρίνεται σηµαντικός για την κατανόηση εννοιών και γεγονότων, για την ανάπτυξη της αισθητικής και την καλλιέργεια της αξίας της διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος. Το Πρόγραµµα ακολουθεί τους σταθµούς που συναντά κανείς κατά την περιήγηση στον Κήπο. Στην παρούσα έκθεση θα παρουσιαστούν οµαδοποιηµένες οι παιδαγωγικές δραστηριότητες που χρησιµοποιήθηκαν στην υλοποίηση του Προγράµµατος, ώστε να εξεταστούν συνολικά οι µέθοδοι εκπαιδευτικής δράσης που οδήγησαν στην «εξερεύνηση» του Κήπου και στην αναγνώριση των περιβαλλοντικών αξιών. Κινητικά παιχνίδια Στην έναρξη του προγράµµατος οι µαθητές διαµορφώνοντας κύκλο πετούν ο ένας στον άλλο µια φανταστική µπάλα επιλέγοντας το αγαπηµένο τους δέντρο ή λουλούδι. Χωρίζονται, κατά αυτόν τον τρόπο, σε δύο οµάδες που συναγωνίζονται µεταξύ τους να κερδίσουν τα παιχνίδια σε κάθε στάση της εκπαιδευτικής περιήγησης. Στη συνέχεια παίζουν το «σπόρο αεροπόρο», ένα παιχνίδι που τους µαθαίνει τη µεταφορά του σπόρου από τον αέρα. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 468

5 Σχήµα 3-4: Οι µαθητές ακολουθούν µε το σώµα τους τον κύκλο της ζωής των δέντρων στις διάφορες εποχές του έτους. Οι µεταβολές που δέχονται τα δέντρα σε κάθε εποχή και ο κύκλος της ανθοφορίας τους παρουσιάστηκε σε παιχνίδι, στο οποίο οι µαθητές ακολουθούσαν µε το σώµα τους την πορεία ανάπτυξης ενός δέντρου. Οι µαθητές µιµούνται την κίνηση του κορµού και των φύλλων σε διαφορετικές καιρικές συνθήκες και εποχές, ακολουθώντας τις κινήσεις του εµψυχωτή. Εικαστικά εργαστήρια Σε συγκεκριµένες στάσεις της εκπαιδευτικής περιήγησης οι µαθητές εµπνέονται από µια φωτογραφία ή ζωγραφικό πίνακα που αναπαριστά τον ίδιο χώρο στις αρχές του 20 ού αιώνα και, αφού κολλούν την επιλογή τους σε µεγάλη επιφάνεια από χαρτόνι, συνεχίζουν την ιστορία που αφηγείται το έργο τέχνης συνθέτοντας µε τη φαντασία τους το ιδανικό περιβάλλον. Σχήµα 5-6: Οι φωτογραφίες και οι πίνακες ζωγραφικής που απεικονίζουν τον Εθνικό Κήπο εµπνέουν τους µαθητές που συνεχίζουν τις εικόνες σχεδιάζοντας πάρκα και χώρους αναψυχής. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 469

6 Επιπλέον, στο φυλλάδιο που τους διανέµεται, έχουν τη δυνατότητα να χρωµατίσουν την προσωπογραφία της Αµαλίας και του κηπουρού Φρίντριχ Σµιτ, την εικόνα του αγαπηµένου της δέντρου, του φοίνικα, και άλλων στοιχείων του Κήπου. Σχήµα 7-9: Η ελαιογραφία του 1855 µε την προσωπογραφία της Αµαλίας εµπνέει τους µαθητές να χρωµατίσουν την δική τους εκδοχή και ο κηπουρός του Κήπου Φρίντριχ Σµιτ τους καλεί να ανακαλύψουν το αγαπηµένο της δέντρο. Θεατρικά παιχνίδια - αυτοσχεδιασµοί Οι µαθητές καλούνται να αναπαραστήσουν ζωγραφικούς πίνακες που απεικονίζουν πτυχές της ζωής της εποχής ίδρυσης του Κήπου. Το αλληγορικό έργο του Θεόδωρου Βρυζάκη «Ελλάς Ευγνωµονούσα» (1858) παρουσιάζει την Ελλάδα να τιµά τους αγωνιστές που την απελευθέρωσαν. Οι µαθητές υποδύονται τους ρόλους των πολεµιστών που εικονίζονται, παρουσιάζοντας τον πίνακα σε «παγωµένη εικόνα» (tableau vivant) και συζητώντας για την προσφορά του καθενός από αυτούς. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 470

7 Σχήµα 10-11: Ο πίνακας του Θ. Βρυζάκη «Ελλάς Ευγνωµονούσα» ζωντανεύει από τους µαθητές στον Εθνικό Κήπο. Σχήµα 12-13: Οι µαθητές αναπαριστούν τον πίνακα του Peter von Hess «Υποδοχή του Βασιλιά Όθωνα της Ελλάδας στην Αθήνα». Σχηµατίζοντας µε τις κινήσεις τους τον πίνακα του Peter von Hess «Υποδοχή του Βασιλιά Όθωνα της Ελλάδας στην Αθήνα» (1839), οι µαθητές ζωντανεύουν την άφιξη του Όθωνα στην Αθήνα, αναγνωρίζουν σηµαντικά τοπόσηµα της περιοχής, όπως είναι ο λόφος του Λυκαβηττού και ο Ιερός Βράχος της Ακρόπολης, εντοπίζοντας ταυτόχρονα τις οµοιότητες και τις διαφορές µε τη σύγχρονη πραγµατικότητα. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 471

8 Παιχνίδια εξερεύνησης Το παιχνίδι συµβάλλει στη γνώση και τη µάθηση στην περίπτωση που οι µαθητές κινητοποιούνται ώστε να ανακαλύψουν µόνοι τους τις απαντήσεις που τους ζητούνται, καταλήγουν τα δικά τους συµπεράσµατα, ενώ παράλληλα διασκεδάζουν µε τη διαδικασία. Το Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα «Κήπε, κήπε είσαι δώ;» δίνει στις µαθητικές οµάδες τα απαραίτητα εκείνα εργαλεία ώστε να ερευνήσουν οι ίδιοι τον Κήπο και την ιστορία του, είτε ως ιστορικοί είτε ως βοτανολόγοι. Συγκεκριµένα, οι µαθητές έχουν στη διάθεσή τους επιστολές που είχε γράψει η βασίλισσα Αµαλία στον πατέρα της κατά τη διάρκεια φύτευσης του Κήπου και καλούνται να αντιληφθούν το σχέδιό του, να συζητήσουν τις επιλογές των φυτών και των κτισµάτων, καθώς και να κατανοήσουν τις αρχές της αρχιτεκτονικής τοπίου. Επιπλέον, χρησιµοποιούν ως έµµεση ιστορική πηγή τους ζωγραφικούς πίνακες που απεικονίζουν τη ζωή στον Εθνικό Κήπο, καθώς και αντίστοιχα φωτογραφικά στιγµιότυπα, για να συνθέσουν στη φαντασία τους την κοινωνική ζωή στον Κήπο, ιδίως την εποχή που από βασιλικός και ιδιωτικός µετατρέπεται σε εθνικό και δηµόσιο (1917). Τα ζωγραφικά έργα εµπνέουν τους µαθητές - καλλιτέχνες, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να χρωµατίσουν και να αντιγράψουν πίνακες και φωτογραφίες µε θέµα την Αµαλία ή τον Κήπο. Σχήµα 14-15: Οι µαθητές αναλύουν ιστορικές πηγές για να καταλήξουν στα δικά τους συµπεράσµατα σχετικά µε τις συνθήκες διαµόρφωσης του Κήπου. Τέλος, δηµιουργούν ένα πρότυπο φυτολόγιο µε τα φυτά του Κήπου, αντιγράφοντας τα διαφορετικά φύλλα, εµπλουτίζοντάς το µε φωτογραφίες των δέντρων και συγκρίνοντας τις ποικιλίες µε αυτές που συναντούν έξω από τον Κήπο. Παιχνίδια γνώσεων Οι µαθητές παρατηρούν τα φυτά του Κήπου και αναζητούν, υποβοηθούµενοι από τους συντονιστές του Προγράµµατος, τους συµβολισµούς που έχουν αυτά στην ελληνική παράδοση. Οι φοίνικες, για παράδειγµα, το αγαπηµένο φυτό της Αµαλίας, έχει έντονο συµβολικό χαρακτήρα από την αρχαιότητα. Η Λητώ γέννησε κάτω από ένα φοίνικα που ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 472

9 φύτρωσε στη ήλο για να την προστατέψει. Ο φοίνικας είναι σύµβολο της ανανέωσης, της επαναστατικής αλλαγής, της ιστορικής µεταβολής, όπως εικονίζεται από το ζωγράφο Λούντβιχ φον Σβαντχάλεν στην Αίθουσα Ελευθερίου Βενιζέλου του Μεγάρου της Βουλής των Ελλήνων. Με την ίδια λογική οι µαθητές αναζήτησαν τη συµβολική σηµασία της πορτοκαλιάς ή του πλατάνου, φυτών που δεσπόζουν στον Κήπο και αποτελούσαν τις κύριες επιλογές της Αµαλίας. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα «Κήπε, κήπε είσαι δώ;» περιλαµβάνει τη γνωριµία µε τα διαφορετικά είδη φυτών και τη σηµασία τους, παιχνίδια που διδάσκουν την ιστορία του Εθνικού Κήπου και των προσωπικοτήτων που συνέβαλλαν στη σηµερινή εικόνα του και συζήτηση για τα αρχιτεκτονήµατά του. Συµπυκνώνει, σε µια εκπαιδευτική περιήγηση στον Κήπο, παιχνίδια ελεύθερης έκφρασης και γνώσεων, εισάγοντας παράλληλα τους µαθητές στις αρχές της επιστηµονικής έρευνας. Ο στόχος του Εκπαιδευτικού Προγράµµατος είναι η εξοικείωση µε το περιβάλλον του Κήπου, η καλλιέργεια στενής σχέσης των µαθητών µε τα αστικά πάρκα, η ανάπτυξη της οικολογικής συνείδησης και ο προβληµατισµός σχετικά µε τα κτίσµατα και το ρόλο τους. Οι µαθητές, µέσω της βιωµατικής εµπειρίας, διδάσκονται τη αναγκαιότητα ύπαρξης πνευµόνων στον πολεοδοµικό ιστό, συνειδητοποιούν την υποχρέωση να διατηρήσουν το φυσικό και αρχιτεκτονικό τοπίο της πόλης και συγχρόνως διασκεδάζουν, επιτυγχάνοντας τους περιβαλλοντικούς στόχους του Προγράµµατος. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Jordan, R. (1981). History of Architecture. Athens Papageorgiou-Venetas, A. (1994). Athens, the Ancient Heritage and the Historic Cityscape in a Modern Metropolis. Athens. Papageorgiou-Venetas, A. (2004). Amalie von Oldenburg ( ), Konigin von Griechenland und der konigliche Garder zu Athen, Amalie , Herzogin von Olderburg Konigin von Griechenland. Oldenburg: Isensee Verlag. Watking, D. & Mellinghoff, T. (1981) German Architecture and the Classical Ideal London. Αλιµπέρτη, Σ.(1896). Αµαλία Βασίλισσα της Ελλάδος. Αθήνα. Αµπού, Ε. Η Ελλάδα του Όθωνος Η σύγχρονη Ελλάδα Αθήνα. Βασιλειάδου, Μ. (2005). Κύκλοι ανθρώπων και εποχών-χρονολόγιο, Εθνικός Κήπος. Επτά Ηµέρες, εφ. Καθηµερινή, Βρεττός, Μ. (1861) Αι νέαι Αθήναι, συλλογή εικονογραφιών των κυριοτέρων µνηµείων της πρωτεύουσας της Ελλάδος. Παρίσι. Γεωργόπουλος, Α. & Τσαλίκη, Ε. (1993). Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg. εµενέγκη-βιριράκη, Α. Παλαιά Ανάκτορα Αθηνών Αθήνα: ΤΕΕ. Η Παιδική Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κήπου. Ενηµερωτικό Φυλλάδιο Καρδαµίτση-Αδάµη, Μ. (2005). Ο Κήπος και οι Αθηναίοι, Εθνικός Κήπος. Επτά Ηµέρες, εφ. Καθηµερινή, ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 473

10 Kohn, S. (2007). Προϋποθέσεις και κίνητρα για τη διαµόρφωση του Κάπου της Αµαλίας στην Αθήνα», Η Βασιλίσσα Αµαλία ( ). Αθήνα: Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών (Ίδρυµα Βούρου-Ευταξία), Λαΐου, Γ. (1977). Ο Πύργος της Βασιλίσσης. Αθήνα. Μάναλης, Π., Μαργαρίτη, Σ., Σούρµπη Α., Πλατανιτσιώτη, Σ. & Μακρίδης, Γ. (2005). Ο παράγων «χρόνος» στα σχολικά προγράµµατα της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Πρακτικά 1ου Συνεδρίου Προγραµµάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Ισθµός Κορίνθου. Μπίρης, Κ. (1939). Φρειδερίκος Σµιθ. Αθηναϊκαί µελέται, τχ. Β. Μπίρης, Κ.(1966). Αι Αθήναι από του 19 ου εις τον 20 ο αιώνα. Αθήνα Μπουσέ, Β. (2005). Από χθες φυτεύω φοίνικες, Εθνικός Κήπος. Επτά Ηµέρες, εφ. Καθηµερινή, Νοµικού, Χ. (2006). Επίδραση προγράµµατος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε πολυπολιτισµική τάξη, Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεµάτων, 11, Παπαγεωργίου-Βενετάς, Α. (2001). Αθήνα, Ένα όραµα του κλασικισµού. Αθήνα. Παπαγεωργίου-Βενετάς, Α. (2007). Η βασίλισσα της Ελλάδος Αµαλία, πριγκίπισσα του Ολδεµβούργου ( ) και ο Βασιλικός Κήπος της Αθήνας, Η Βασίλισσα Αµαλία ( ), Αθήνα: Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών (Ίδρυµα Βούρου-Ευταξία), Παπαναούµ, Ζ. (1998). Περιβάλλον και εκπαίδευση από τη σκοπιά των εκπαιδευτικών: µια εµπειρική διερεύνηση. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 28, Παπανικολάου Κρίστενσεν, Α. (1993). Χριστιανός Χάνσεν- Επιστολές και σχέδια στην Ελλάδα. Αθήνα. Παπανικολάου, Μ. (1998). Η Εικονογράφηση του Μεγάρου της Βουλής. Αθήνα: Βουλή των Ελλήνων. Pauly, M. (2007). Η βασίλισσα Αµαλία και ο κήπος της- Επιστολές προς τη Γερµανία, Η Βασιλίσσα Αµαλία ( Αθήνα: Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών (Ίδρυµα Βούρου- Ευταξία), Σάνγκλ, Σ. (2000) Τα φυτά, το νερό και τα δροµάκια είναι το βασίλειό µου - το παλατάκι Tour la Reine και το κτήµα Επτάλοφος της βασίλισσας Αµαλίας, στο Κασιµάτη, Μ.Ζ. (επιµ.) Αθήνα Μόναχο- τέχνη και πολιτισµός στη νέα Ελλάδα. Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη, Μουσείο Αλ. Σούτσου, Ταµβάκης, Ν. (1981). Κατάλογος καλλωπιστικών φυτών Εθνικού Κήπου µε συνοπτική περιγραφή της εξέλιξης και της κηποτεχνικής µορφής του. Αθήνα. Τσοκόπουλος, Γ.Β. (1904). Η Βασίλισσα Αµαλία. Αθήνα. Τσούνης, Γ. (2005). Η δροσερή καρδιά της Αθήνας, Εθνικός Κήπος. Επτά Ηµέρες, εφ. Καθηµερινή, Φλογαΐτη, Ε. (1998). Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Φλογαΐτη, Ε. (2006). Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Χρονόπουλος, Ι., Παπαγεωργίου Βενετάς, Α., Μποφίλας, Α. & Valentien, C. (1999). Το αγρόκτηµα Χασεκή και τα παλαιά κτίσµατα του στο χώρο του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών, Αρχαιολογία, 69, ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 474