ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ"

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΞΑΜΗΝΟ: Δ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΠΕΡΣΕΦΩΝΗ ΒΕΡΝΑΔΟΥ ΑΜ:

2 Πίνακας περιεχομένων 1 Πρόλογος... 2 Εισαγωγικές παρατηρήσεις Ιστορική αναδρομή Χαρακτηρισμός του δικαιώματος στην υγεία Φορείς του δικαιώματος στην υγεία Περιεχόμενο του δικαιώματος στην υγεία Άσκηση του δικαιώματος Παραίτηση Δημόσια υγεία Διεθνής προστασία του δικαιώματος στην υγεία Κοινή νομοθεσία Ειδικά θέματα Δικαίωμα στην υγεία και ιατρικές επεμβάσεις Δικαίωμα στην υγεία και οικονομική ελευθερία Δικαίωμα στην υγεία και κατάσταση πολιορκίας Συμπεράσματα / Conclusions Βιβλιογραφία

3 1 Πρόλογος Το δικαίωμα στην υγεία Στην παρούσα εργασία εξετάζεται το δικαίωμα στην υγεία, με έμφαση κυρίως στη συνταγματική του κατοχύρωση. Αρχικά, γίνεται μία συνοπτική αναφορά στη θέση του δικαιώματος στη συνταγματική ιστορία της Ελλάδας. Στη συνέχεια, αναλύεται η σύγχρονη θεμελίωση του δικαιώματος στο πλαίσιο του Συντάγματος. Έπειτα, γίνεται μια θεώρηση στη διεθνή προστασία του δικαιώματος, κατά κύριο λόγο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ακολουθεί μια παρουσίαση ορισμένων νομοθετημάτων με εξέχουσα σημασία για την προστασία της υγείας και τέλος επισημαίνονται κάποια ειδικά θέματα αναφορικά με το δικαίωμα στην υγεία, μερικά από τα οποία αφορούν και τη σύγκριση του με άλλες συνταγματικές διατάξεις. 2 Εισαγωγικές παρατηρήσεις Το δικαίωμα στην υγεία ακολουθεί στην αξιολογική κλίμακα το δικαίωμα στη ζωή, με το οποίο και συνδέεται στενά. Επιπλέον, αποτελεί προϋπόθεση για την άσκηση πολλών ακόμη συνταγματικών δικαιωμάτων. Είναι λοιπόν προφανές ότι η προστασία της από το Σύνταγμα είναι αναγκαία, λόγω και των πολλών τρόπων με τους οποίους μπορεί να βλαβεί. Εξάλλου, η προστασία της υγείας είναι απαραίτητη για την εφαρμογή της καταστατικής αρχής της ανθρώπινης αξίας του άρθρου 2 παράγραφος 1 του Συντάγματος 1. Στο ισχύον Σύνταγμα το δικαίωμα στην υγεία αναφέρεται σε πλείονες διατάξεις, οι οποίες προστατεύουν μερικότερες όψεις του ίδιου δικαιώματος. Πιο συγκεκριμένα, οι διατάξεις που αναφέρονται στο δικαίωμα στην υγεία είναι του άρθρου 5 παράγραφος 5, του άρθρου 7 παράγραφος 2 και 21 παράγραφος 3. Σύμφωνα με τη πρώτη «Καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία κάθε προσώπου έναντι των βιοϊατρικών παρεμβάσεων». Στο άρθρο 7 παράγραφος 2 αναφέρεται ότι «Τα βασανιστήρια, οποιαδήποτε σωματική κάκωση, βλάβη υγείας ή άσκηση ψυχολογικής βίας, καθώς και κάθε άλλη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαγορεύονται και τιμωρούνται, όπως νόμος ορίζει». Τέλος, το άρθρο 21 παράγραφος 3 ορίζει ότι «Το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων». 1 Δημητρόπουλος, Συνταγματικά δικαιώματα (Β έκδοση), σ.409 3

4 3 Ιστορική αναδρομή Τα επαναστατικά Συντάγματα της Επιδαύρου, του Άστρους και της Τροιζήνας δεν αναφέρονταν σε δικαίωμα στην υγεία. Παρεμφερές αναγνωριζόμενο στα Συντάγματα αυτά δικαίωμα μπορεί πιθανώς να θεωρηθεί το δικαίωμα στην ασφάλεια, το οποίο ωστόσο εμφανίζει διαφορετικό περιεχόμενο. Στα προηγούμενα ελληνικά συντάγματα του 1844, 1864, 1911 και 1952 η αναφορά στο δικαίωμα της υγείας περιοριζόταν σε ένα άρθρο το οποίο ανέφερε ότι «αι βάσανοι απαγορεύονται.» Εκτενής αναφορά στο δικαίωμα στην υγεία εμφανίζεται πρώτη φορά στην ελληνική συνταγματική ιστορία το Συγκεκριμένα, το δικαίωμα στην υγεία κατοχυρώνεται στα άρθρα 7 παράγραφος 2 και 21 παράγραφος 3, ενώ αναφορές στην υγεία βρίσκονται επίσης στην ερμηνευτική δήλωση του άρθρου 5, στην παράγραφο 3 του άρθρου 18 και στο άρθρο 22 παράγραφος 3 εδάφιο 2. Με την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001, προστέθηκε στο άρθρο 5 νέα παράγραφος, με την οποία αναδεικνύεται η προστατευτική διάσταση του δικαιώματος στην υγεία και επιπλέον εισάγεται μία νέα, ειδική μορφή του δικαιώματος, που αφορά το δικαίωμα κάθε προσώπου για προστασία έναντι των βιοϊατρικών επεμβάσεων. Η ανάγκη για ρητή πρόβλεψη αυτού του δικαιώματος προήλθε από τη ραγδαία ανάπτυξη του συγκεκριμένου τομέα τα τελευταία χρόνια. Οι διατάξεις που αφορούν το δικαίωμα στην υγεία δεν περιλαμβάνονται στις μη αναθεωρήσιμες διατάξεις που αναφέρονται στο άρθρο 110 παράγραφος 1 και επομένως είναι δυνατό να αναθεωρηθούν. 4 Χαρακτηρισμός του δικαιώματος στην υγεία Στην επιστήμη έχει αμφισβητηθεί ότι μπορεί να γίνει λόγος για δικαίωμα στην υγεία με τη νομική έννοια του όρου. Έχει διατυπωθεί η άποψη, επί παραδείγματι, ότι οι κρατικές υποχρεώσεις που θεσπίζονται στην παράγραφο 3 του άρθρου 21 του Συντάγματος δεν είναι αρκετά εξειδικευμένες, ώστε να αντιστοιχούν σε δικαιώματα των πολιτών. Ορθότερη φαίνεται η αποδοχή του δικαιώματος της υγείας ως πραγματικό. Υπέρ αυτής της εκδοχής φαίνεται να τάσσεται ο νομοθέτης, με το άρθρο 1 παράγραφος 1 του νόμου 1397/1983, οπού θεσπίζεται κρατική ευθύνη παροχής υπηρεσιών υγείας προς τον πολίτη. Αυτή η άποψη φαίνεται να υποστηρίζεται και από τη νομολογία 2. 2 ΣτΕ 400/1986 4

5 Το δικαίωμα στην προστασία της υγείας αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα, το οποίο, όπως έχει υποστηριχθεί, στρέφεται κατά του κράτους και των φορέων της δημόσιας διοίκησης ως προς την αξίωση αφενός αποχής από την προσβολή του και αφετέρου λήψης κατάλληλων μέτρων για την διασφάλιση σωματικής και ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας των ατόμων 3. Επιπλέον, η κατοχύρωση του δικαιώματος στην υγεία στο Σύνταγμα είναι διφυής 4. Αφενός, προστατεύεται η υγεία αντικειμενικά, ως κοινωνικό αγαθό, στις διατάξεις 5 παράγραφος 5, 7 παράγραφος 2 και 21 παράγραφος 3 του Συντάγματος και αφετέρου υποκειμενικά, ως συνταγματικό δικαίωμα. Από την αντικειμενική διάσταση του δικαιώματος απορρέει και το ατομικό δικαίωμα στην υγεία. Το δικαίωμα στην υγεία δεν αποτελεί ατομικό δικαίωμα με την κλασσική έννοια του όρου, δηλαδή δεν ανήκει στον «κατάλογο» των κλασσικών δικαιωμάτων, αλλά με την έννοια ότι φορείς του είναι όλα τα φυσικά πρόσωπα και παρέχεται στον καθένα ατομικά. Το δικαίωμα στην υγεία αποτελεί ακόμη κοινωνικό δικαίωμα, καθώς δεν είναι ούτε οικονομικό ούτε πολιτικό, αλλά ανήκει «στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο». Επιπλέον, εφόσον συνδέεται με την υπόσταση του ανθρώπου είναι «δικαίωμα υπόστασης», δεν έχει δηλαδή «ελευθέριο περιεχόμενο» με την κλασσική έννοια του όρου 5. Πρόκειται για απόλυτο αμυντικό δικαίωμα, καθώς η αξίωση αποχής από βλάβη της υγείας του ατόμου λειτουργεί erga omnes. Στρέφεται κατά κάθε ιδιώτη αλλά και κατά του κράτους, «αποκρούει κάθε επιθετική ενέργεια ανεξάρτητα από το είδος ή την προέλευση της απειλής» 6. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι το ατομικό δικαίωμα στην υγεία συγκρούεται με το κοινωνικό. Ωστόσο, τα κοινωνικά δικαιώματα δεν αποτελούν κοινωνικούς περιορισμούς και αιτία συρρίκνωσης των ατομικών δικαιωμάτων. Ως κοινωνικό το δικαίωμα της υγείας εκφράζει την πρόνοια του κράτους για την υγεία των πολιτών ως κοινωνικοπολιτική επιλογή, ενώ ως ατομικό καθορίζει όχι μόνο το σκοπό, αλλά και τα ουσιαστικά και διαδικαστικά όρια εκπλήρωσης του κοινωνικού κράτους. Επομένως, το κοινωνικό δικαίωμα στην υγεία έχει ως προϋπόθεση το σεβασμό του ατομικού και όχι μόνο δεν το περιορίζει, αλλά διευρύνει το προστατευτικό του πεδίο με θετικές παροχές. 3 Κρεμαλής, Το δικαίωμα για προστασία της υγείας (1987), σ Δημητρόπουλος, Συνταγματικά δικαιώματα (Β έκδοση), σ Δημητρόπουλος, Συνταγματικά δικαιώματα (Β έκδοση), σ Δημητρόπουλος, Συνταγματικά δικαιώματα (Β έκδοση), σ.413 5

6 5 Φορείς του δικαιώματος στην υγεία Φορείς του δικαιώματος στην υγεία, ως προς το αμυντικό και προστατευτικό περιεχόμενο του δικαιώματος, είναι όλα τα φυσικά πρόσωπα 7. Η διατύπωση του Συντάγματος στα άρθρα 5 παράγραφος 5 και 7 παράγραφος 2, περιλαμβάνει και τους αλλοδαπούς και τους ανιθαγενείς. Όσον αφορά στα νομικά πρόσωπα, αυτά δεν περιλαμβάνονται στο προστατευτικό πεδίο των διατάξεων για την υγεία, καθώς δεν τίθεται θέμα υγείας των νομικών προσώπων. Αντίθετα όμως από τις διατάξεις των άρθρων 5 παράγραφος 5 και 7 παράγραφος 2, η διάταξη του άρθρου 21 παράγραφος 3 αναφέρεται στην «υγεία των πολιτών». Επομένως, ως προς το διασφαλιστικό περιεχόμενο του δικαιώματος, φορείς του είναι μόνο οι Έλληνες πολίτες. 6 Περιεχόμενο του δικαιώματος στην υγεία Προστατευόμενο αγαθό στις διατάξεις του Συντάγματος είναι η υγεία. Ως υγεία ορίζεται «η φυσική, σωματική και πνευματική κατάσταση του ανθρώπου» ή αρνητικά η «έλλειψη κάθε ανώμαλης κατάστασης του σώματος ή του πνεύματος, που δημιουργεί ανάγκη θεραπείας, ανικανότητα για εργασία ή και τα δύο μαζί» 8. Η Παγκόσμια Οργάνωση της Υγείας στο προοίμιο του καταστατικού της χάρτη όρισε ως υγεία «την κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας κι όχι μόνο την απολύτρωση από ασθένεια και αναπηρία». Κοινό χαρακτηριστικό των παραπάνω ορισμών αποτελεί η παραδοχή ότι η υγεία έχει δύο υποστάσεις, την υλική και τη πνευματική. Η υλική υπόσταση, δηλαδή η σωματική υγεία, αποτελεί το corpus του δικαιώματος, ενώ η πνευματική υπόσταση, δηλαδή η ψυχική υγεία αποτελεί το animus του δικαιώματος. Πέρα από τη διάκριση σε σωματική και ψυχική, η υγεία ως αγαθό διακρίνεται και σε ατομική και δημόσια, η οποία συνδέεται με το κοινωνικό σύνολο. Η εξουσία που παρέχεται από το δικαίωμα στην υγεία ορίζεται από το προστατευόμενο αγαθό του δικαιώματος. Η εξουσία αυτή έχει σε σημαντικό ποσοστό θετικό περιεχόμενο και είτε ενεργητική είτε αρνητική μορφή. Στο φορέα του δικαιώματος δίνεται η ευχέρεια να προβαίνει αλλά και να δέχεται τις αναγκαίες ενέργειες για τη προστασία της υγείας του. 7 Δημητρόπουλος, Συνταγματικά δικαιώματα (Β έκδοση), σ Κρεμαλής, Το δικαίωμα για προστασία της υγείας, 1987, σ.45 6

7 Οι διατάξεις των άρθρων 5 παράγραφος 5, 7 παράγραφος 2 και 21 παράγραφος 3 του Συντάγματος είναι παραπληρωματικές και συνθέτουν το δικαίωμα στην υγεία. Διαφοροποιούνται ως προς περιεχόμενό τους, καθώς η πρώτη αναφέρεται πρωτίστως στη προστατευτική διάσταση του δικαιώματος, η δεύτερη στην αμυντική, ενώ η τρίτη έχει διασφαλιστικό περιεχόμενο. Η διάταξη του άρθρου 5 παράγραφος 5 αναδεικνύει κυρίως, όπως προαναφέρθηκε, την προστατευτική όψη του δικαιώματος, καθώς ρητά αναφέρεται η «προστασία της υγείας και της γενετικής ταυτότητας». Στην υποχρέωση του κράτους για προστασία της υγείας περιλαμβάνεται, πέρα από τη παροχή δημόσιων υπηρεσιών υγείας, η δημιουργία κατάλληλου θεσμικού πλαισίου και παροχή κινήτρων αλλά και ο διοικητικός έλεγχος ποιότητας υπηρεσιών στους ιδιωτικούς φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας. Το γεγονός, δηλαδή, ότι οι παροχές υπηρεσιών υγείας προσφέρονται σε όλους αδιακρίτως από το κράτος δε συνεπάγεται την επιβολή κρατικού μονοπωλίου και αποκλεισμό της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Η ανάγκη για προστασία της γενετικής ταυτότητας έχει αναδειχθεί πρόσφατα λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της ιατρικής και της βιολογίας. Ως γενετική ταυτότητα ορίζεται «η γενετική ιδιοσυστασία του ατόμου, τα κληρονομούμενα γενετικά στοιχεία του, που αποτελούν το βιολογικό υπόβαθρο της προσωπικότητας του» 9. Στην προστασία της γενετικής ταυτότητας περιλαμβάνεται κάθε προσπάθεια μεταβολής των στοιχείων αυτών χωρίς τη θέληση του ατόμου και διασφαλίζει τον αυτόνομο έλεγχο του ατόμου στα γενετικά του χαρακτηριστικά 10. Η αξίωση του ατόμου στρέφεται προς το κράτος, το οποίο πρέπει αφενός να απέχει από κάθε βλάβη της υγείας ή δημιουργίας επικίνδυνων για την υγεία καταστάσεων και αφετέρου να προστατεύει την υγεία από επιβλαβείς ή επικίνδυνες ανθρώπινες ενέργειες τρίτων. Αυτή η προστασία έγκειται «στη λήψη όλων των απαραίτητων νομοθετικών μέτρων για την προστασία της υγείας, όπως είναι η ποινική και η αστική προστασία» 11. Στο άρθρο 7 παράγραφος 2 του Συντάγματος προστατεύεται το δικαίωμα της σωματικής και ψυχικής ακεραιότητας του ανθρώπου 12. Η υγεία προστατεύεται σε αυτή τη διάταξη ως αμυντικό δικαίωμα, που παρέχει στο φορέα του την αξίωση κατά των υπόλοιπων προσώπων, αλλά και του κράτους, να απέχουν από οποιαδήποτε ενέργεια προς βλάβη της υγείας του φορέα. Με τη συγκεκριμένη διάταξη απαγορεύεται «οποιαδήποτε βλάβη υγείας». Επομένως, στο πεδίο της διάταξης 9 Βιδάλη, Νέα δικαιώματα στο Σύνταγμα, Το Νέο Σύνταγμα, 2001, σ Βιδάλη, Νέα δικαιώματα στο Σύνταγμα, Το Νέο Σύνταγμα, 2001, σ Δημητρόπουλος, Συνταγματικά δικαιώματα (Β έκδοση), σ Δαγτόγλου, Ατομικά Δικαιώματα Α (2005), σ.248επ. 7

8 υπάγονται κατ αρχήν όλες οι βλάβες της υγείας, άμεσες ή έμμεσες, που προκαλούνται από άλλο πρόσωπο, ανεξάρτητα από τον τρόπο ή το σκοπό για τον οποίο έγιναν. Βλάβη της υγείας δεν μπορεί να δικαιολογηθεί ούτε στο πλαίσιο ειδικών κυριαρχικών σχέσεων, επί παραδείγματι ως ποινή για κάποιο αδίκημα. Ποινές που προκαλούσαν βλάβη της υγείας και επιβάλλονταν παλιότερα, για παράδειγμα μαστίγωμα ή ακρωτηριασμοί, δεν είναι επιτρεπτές υπό το σημερινό καθεστώς, καθώς προσκρούουν όχι μόνο στο δικαίωμα της υγείας, αλλά και στην αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας του άρθρου 2 παράγραφος 1 του Συντάγματος και στο δικαίωμα της προσωπικότητας του άρθρου 5 παράγραφος 1. Η παράγραφος 2 του άρθρου 7 αναφέρει ξεχωριστά τα βασανιστήρια, παρά το γεγονός ότι θα μπορούσαν να παραλειφθούν, καθώς υπάγονται στην απαγόρευση «οποιασδήποτε σωματικής κάκωσης, βλάβης της υγείας ή άσκησης ψυχολογικής βίας, καθώς και κάθε άλλης προσβολής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας». Η ιδιαίτερη μνεία καταδεικνύει την έντονη αποδοκιμασία της έννομης τάξης προς τα βασανιστήρια. Τα βασανιστήρια απαγορεύονται απόλυτα, είτε ως ποινή είτε ως ανακριτικό μέσο. Ως βασανιστήριο ορίζεται στο άρθρο 137Α του Ποινικού Κώδικα παράγραφος 2 «κάθε μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης επικίνδυνης για την υγεία ή ψυχικού πόνου ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, καθώς και κάθε παράνομη χρησιμοποίηση χημικών, ναρκωτικών ή άλλων φυσικών ή τεχνικών μέσων, με σκοπό να κάμψουν τη βούληση του θύματος». Ως άσκηση ψυχολογικής βίας θεωρείται και ο ανιχνευτής ψεύδους και συνεπώς απαγορεύεται. Στην παράγραφο 1 του ίδιου άρθρου προβλέπεται η ποινή της κάθειρξης σε όποιον υποβάλει κάποιο πρόσωπο σε βασανιστήριο. Γενικά, η αμυντική αξίωση του δικαιώματος στην υγεία διαφέρει από τη προστατευτική κυρίως σε δύο σημεία. Κατ αρχάς, οι αποδέκτες είναι διαφορετικοί. Στην πρώτη περίπτωση η αξίωση στρέφεται τόσο κατά των ιδιωτών όσο και κατά του κράτους, έχει δηλαδή και διαπροσωπική ενέργεια, ενώ στη δεύτερη μόνο κατά του κράτους. Ακόμη, διαφέρει ο τρόπος που η κάθε αξίωση στρέφεται στο κράτος, καθώς η πρώτη στρέφεται κατά του κράτους ενώ η δεύτερη προς το κράτος. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τη προστατευτική ενέργεια του δικαιώματος, το κράτος θεωρείται εγγυητής της υγείας και όχι απειλή, όπως συμβαίνει με την αμυντική διάσταση. Η αμυντική διάσταση του δικαιώματος πέρα από την παράγραφο 2 του άρθρου 7 συμπληρώνεται και από τις διατάξεις των άρθρων 5 παράγραφος 5 και 21 παράγραφος 3. Στο άρθρο 21 παράγραφος 3 του Συντάγματος αναδεικνύεται κυρίως η διασφαλιστική όψη του δικαιώματος στην υγεία. Σύμφωνα με τη διάταξη αυτή, «το κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και 8

9 για την περίθαλψη των απόρων». Με αυτή τη διάταξη προστατεύεται η υγεία του ανθρώπου από απειλές που προέρχονται όχι μόνο από τον ανθρώπινο παράγοντα, αλλά και από τυχαίες αιτίες ή άλλα περιστατικά, επί παραδείγματι ασθένειες και ατυχήματα. Μέσω της διατύπωσης της διάταξης δίνεται έμφαση στο αποτέλεσμα της κρατικής δράσης, δηλαδή την προστασία της υγείας των πολιτών και όχι στα μέτρα που θα ληφθούν προκειμένου να υλοποιηθεί. Αυτό στο οποίο επικεντρώνεται η προσοχή είναι η αποκατάσταση και η φροντίδα της υγείας και η κάλυψη του κόστους που απαιτείται για αυτές τις διαδικασίες. Επιπλέον, πέρα από την αξίωση για αποκατάσταση και περιποίηση της υγείας, το ευρύτερο διασφαλιστικό πεδίο του δικαιώματος περιλαμβάνει και την υποχρέωση του κράτους για διασφάλιση τουλάχιστον των βασικών μέσων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες τεχνολογικές και ιατρικές εξελίξεις. Επιπρόσθετα, το κράτος έχει την υποχρέωση να εξασφαλίσει την ύπαρξη και συνεχή λειτουργία υγειονομικών φορέων, καθώς διαφορετικά η προστασία της υγείας δυσχεραίνει ουσιωδώς. Ωστόσο, το Σύνταγμα δεν προβλέπει το δικαίωμα δωρεάν υγείας των πολιτών. Σε αντιδιαστολή με το άρθρο 16 παράγραφος 4 του Συντάγματος, όπου προβλέπεται το δικαίωμα της δωρεάν παιδείας, στο άρθρο 21 παράγραφος 3 αναφέρεται η «μέριμνα» που το κράτος έχει υποχρέωση να επιδείξει για την υγεία των πολιτών του. Ο ορισμός και ο τρόπος άσκησης της μέριμνας αυτής δεν αναφέρονται στο Σύνταγμα και ανατίθεται επομένως στην πολιτική εξουσία. Επομένως, δεν μπορεί να γίνει λόγος για «υγειονομικό κεκτημένο» 13. Το ότι στο Σύνταγμα όμως δεν κατοχυρώνεται η εξασφαλιστική πλευρά του δικαιώματος δε σημαίνει κατ ανάγκη ότι το κράτος δεν μπορεί να εξασφαλίσει το δικαίωμα στην υγεία. Αντιθέτως, το κράτος μπορεί να λάβει μέτρα για την εξασφάλιση του δικαιώματος στην υγεία, τα οποία μπορεί να κατευθύνονται σε τρεις κύριες κατευθύνσεις. Κατ αρχάς, θα μπορούσε να προσφέρει σε όλους και με τους ίδιους όρους δωρεάν υγεία, πράγμα που με τις σημερινές οικονομικές συνθήκες φαντάζει ουτοπικό. Πιο προσιτή στην πράξη φαίνεται η δεύτερη κατεύθυνση, σύμφωνα με την οποία το κράτος θα μπορούσε να ενισχύσει τις ασθενέστερες ομάδες του πληθυσμού μέσω της κοινωνικής πρόνοιας. Η τρίτη κατεύθυνση είναι και η πιο εφαρμοσμένη στη πράξη και έχει ως επίκεντρο την αρχή της ανταποδοτικότητας, η οποία επιτυγχάνεται με την κοινωνική ασφάλιση. Το δικαίωμα στην υγεία απειλείται από ποικίλους κινδύνους, τόσο φυσικούς όσο και από ανθρώπινες ενέργειες, του κράτους ή και ιδιωτών, άμεσα ή εμμέσως. 13 Δημητρόπουλος, Συνταγματικά δικαιώματα (Β έκδοση), σ.416 9

10 7 Άσκηση του δικαιώματος Η άσκηση του δικαιώματος στην υγεία οριοθετείται, όπως όλα τα δικαιώματα, από τις γενικές συνταγματικές αρχές της νομιμότητας, της κοινωνικότητας και της χρηστότητας, σύμφωνα με τα άρθρα 5 και 25 του Συντάγματος. Οποιαδήποτε δράση που αποσκοπεί στην προστασία της υγείας δεν πρέπει να αντιτίθεται στο Σύνταγμα και τους σύμφωνους με το Σύνταγμα νόμους, να προσβάλλει δικαιώματα άλλων ή να αντιβαίνει στα χρηστά ήθη. Επιπλέον, πρέπει να τηρούνται οι αρχές της ισότητας και της ελευθερίας της προσωπικότητας των άρθρων 4 παράγραφος 1 και 5 παράγραφος 1 του Συντάγματος αντίστοιχα. 8 Παραίτηση Το δικαίωμα στην υγεία συνδέεται άμεσα με την υπόσταση και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, συνεπώς παραίτηση από αυτό δεν είναι νοητή. Η παραίτηση από το δικαίωμα στην υγεία, είτε γενική είτε ειδική, αντιβαίνει στην κοινή νομοθεσία, συγκεκριμένα στα άρθρα ΑΚ, καθώς δεσμεύει υπερβολικά την ελευθερία του ατόμου και κατ επέκταση αντιβαίνει στη χρηστά ήθη και κυρίως στο Σύνταγμα. Επομένως, τυχόν παραίτηση από το δικαίωμα στην υγεία είναι άκυρη. Ως μερική παραίτηση από το δικαίωμα στην υγεία μπορεί να θεωρηθεί η συναίνεση του παθόντος στη βλάβη της υγείας του. Σε αυτό το σημείο είναι απαραίτητο να γίνει μια διάκριση των γενικών από τις ειδικές κυριαρχικές σχέσεις. Όσον αφορά τις γενικές σχέσεις, η συναίνεση του παθόντος δεν αποτελεί λόγο άρσης του παρανόμου στις περιπτώσεις σοβαρής σωματικής βλάβης, καθώς «το Σύνταγμα δεν παρέχει στο άτομο εξουσία βλάβης της υγείας του» 14. Διαφορετική είναι η αντιμετώπιση της βλάβης της υγείας στις ειδικές κυριαρχικές σχέσεις. Οι παράμετροι που πρέπει να εξεταστούν σε αυτές τις περιπτώσεις είναι αφενός ο σκοπός για τον οποίο προκαλείται η σωματική βλάβη και αφετέρου ο θεσμός στα πλαίσια του οποίου υφίσταται το άτομο σωματική βλάβη. Ένα παράδειγμα σωματικής βλάβης που δεν αντιβαίνει στο Σύνταγμα για τους παραπάνω λόγους είναι η χειρουργική επέμβαση. Επιπλέον, στο πλαίσιο του θεσμού της οικογένειας και μόνο υπό ορισμένες προϋποθέσεις και όρια, η ελαφρά σωματική βλάβη δεν αποτελεί παραβίαση του Συντάγματος, αλλά επιτρεπτό σωφρονιστικό μέτρο κατά το άρθρο 1518ΑΚ, το οποίο ορίζει 14 Δημητρόπουλος, Συνταγματικά δικαιώματα (Β έκδοση), σ

11 ότι «η λήψη σωφρονιστικών μέτρων επιτρέπεται μόνο εφόσον αυτά είναι παιδαγωγικώς αναγκαία και δεν θίγουν την αξιοπρέπεια του τέκνου». 9 Δημόσια υγεία Σύμφωνα με την ερμηνευτική δήλωση του άρθρου 5 του Συντάγματος, η οποία συμπληρώνει την παράγραφο 4 του ίδιου άρθρου, ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ αυτήν είναι δυνατόν κατ εξαίρεση να επιβληθούν με λήψη μέτρων που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών, όπως νόμος ορίζει. Η δημόσια υγεία επομένως προβλέπεται στο Σύνταγμα ως ειδική κυριαρχική σχέση. Κατά τη συγκεκριμένη διάταξη η ασθένεια αποτελεί κίνδυνο για την υγεία των άλλων προσώπων και της δημόσιας υγείας, με συνέπεια να γεννάται μία ιδιαίτερη κατάσταση που επιτρέπει αποκλίσεις από τη γενική ρύθμιση. Μία τέτοια απόκλιση αποτελεί ο περιορισμός του αμυντικού περιεχομένου του δικαιώματος της υγείας αλλά και άλλων δικαιωμάτων στο πλαίσιο της ειδικής κυριαρχικής σχέσης της δημόσιας υγείας. Το δικαίωμα στην υγεία, δηλαδή, περιορίζεται θεμιτά, πιθανώς με τη μορφή αναγκαστικής εξέτασης και θεραπείας, ακόμη και ενάντια στη βούληση του φορέα, κυρίως όταν πρόκειται για μεταδοτικά νοσήματα. Παραδείγματα περιορισμών που τίθενται χάριν της δημόσιας υγείας βρίσκονται επίσης στα άρθρα 5 σχετικά με την ελευθερία κίνησης, 18 παράγραφος 3 όπου προβλέπεται η δυνατότητα επίταξης αγαθών και 22 παράγραφος 4 σχετικά με την επίταξη προσωπικών υπηρεσιών. 10 Διεθνής προστασία του δικαιώματος στην υγεία Η αποτελεσματική προστασία του δικαιώματος στην υγεία θα ήταν ανεδαφική χωρίς διεθνείς συμβάσεις για την προστασία του, δεδομένης της σύγχρονης τεχνολογικής ανάπτυξης. Στην κατοχύρωση του δικαιώματος στην υγεία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν συμβάλει σε αξιοσημείωτο βαθμό η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοϊατρική και ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναλυτικότερα, ως προς τη αμυντική διάσταση του δικαιώματος, στο άρθρο 3 παράγραφος 1 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφέρεται ότι «κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στη σωματική και διανοητική ακεραιότητά του». Η παράγραφος 2 του ίδιου 11

12 άρθρου εξειδικεύοντας ορίζει ότι στους τομείς της ιατρικής και βιολογίας τηρείται η ελεύθερη και εν επιγνώσει συναίνεση του ατόμου και απαγορεύονται οι ευγονικές πρακτικές, η μετατροπή του ανθρώπινου σώματος και των μερών του σε πηγές κέρδους και η αναπαραγωγική κλωνοποίηση του ανθρώπου. Η απαρίθμηση αυτών των θεμελιωδών κανόνων στην ιατρική και τη βιολογία είναι ενδεικτική, όπως φαίνεται και από τη χρήση της λέξης «ιδίως» στη διατύπωση του άρθρου 15. Το άρθρο 4 του Χάρτη, ομοίως με το άρθρο 7 παράγραφος 2 του Συντάγματος. απαγορεύει τα βασανιστήρια και τις απάνθρωπες ή εξευτελιστικές ποινές ή μεταχείριση. Πρόκειται για διατύπωση πανομοιότυπη με αυτή του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου 16. Όσον αφορά στη διασφαλιστική όψη του δικαιώματος στην υγεία, σε αντιστοιχία με την αναφορά στην προστασία του γήρατος και της αναπηρίας του άρθρου 21 παράγραφος 3 του Συντάγματος βρίσκονται τα άρθρα 25 και 26 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης 17. Ακόμη, στο άρθρο 34 του Χάρτη προβλέπονται η κοινωνική ασφάλεια, όπως στην παράγραφο 5 του άρθρου 22 του Συντάγματος 18. Η κυριότερη αναφορά στο δικαίωμα στην υγεία στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης εντοπίζεται στο άρθρο 35, το οποίο προβλέπει ότι «κάθε πρόσωπο δικαιούται να έχει 15 Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 3 παράγραφος 2, «Στο πεδίο της ιατρικής και της βιολογίας, πρέπει να τηρούνται ιδίως τα εξής: - η ελεύθερη και εν επιγνώσει συναίνεση του ενδιαφερομένου, σύμφωνα με τις λεπτομερέστερες διατάξεις που ορίζονται στο νόμο - η απαγόρευση των ευγονικών πρακτικών, ιδίως όσων αποσκοπούν στην επιλογή των προσώπων - η απαγόρευση της μετατροπής του ανθρώπινου σώματος και των μερών του καθαυτών σε πηγή κέρδους - η απαγόρευση του αναπαραγωγικού κλωνισμού των ανθρώπινων όντων 16 Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, άρθρο 3, «ουδείς επιτρέπεται να υποβληθή εις βασάνους ούτε εις ποινάς ή μεταχείρισην απανθρώπους ή εξευτελιστικάς» 17 Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 25, «Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα των ηλικιωμένων προσώπων να διάγουν μια αξιοπρεπή και ανεξάρτητη ζωή και να συμμετέχουν στον κοινωνικό και πολιτιστικό βίο» και άρθρο 26, «Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα των ατόμων με ειδικές ανάγκες να επωφελούνται μέτρων που θα τους εξασφαλίζουν την αυτονομία, την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή στο κοινοτικό βίο» 18 Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 34, «1.Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα πρόσβασης στις παροχές κοινωνικής ασφάλειας και στις κοινωνικές υπηρεσίες που εξασφαλίζουν προστασία σε περιπτώσεις όπως η μητρότητα, η ασθένεια, το εργατικό ατύχημα, η εξάρτηση ή το γήρας, καθώς και σε περίπτωση απώλειας της απασχόλησης, σύμφωνα με τις λεπτομερέστερες διατάξεις που ορίζονται στο κοινοτικό δίκαιο και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές. 2.Κάθε πρόσωπο που διαμένει και διακινείται νομίμως εντός της Ένωσης έχει δικαίωμα στις παροχές κοινωνικής ασφάλειας και στα κοινωνικά πλεονεκτήματα, σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές. 3.Η Ένωση, προκειμένου να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια, αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα αρωγής και στεγαστικής βοήθειας προς εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης σε όλους όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους, σύμφωνα με τις λεπτομερέστερες διατάξεις που ορίζονται στο κοινοτικό δίκαιο και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές. 12

13 πρόσβαση στην πρόληψη σε θέματα υγείας και να απολαύει ιατρικής περίθαλψης, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που ορίζονται στις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές. Κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή όλων των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης εξασφαλίζεται υψηλού επιπέδου προστασία της υγείας του ανθρώπου». 11 Κοινή νομοθεσία Η προστασία του δικαιώματος στην υγεία θα ήταν ανεπαρκής και αναποτελεσματική αν δεν εκδίδονταν νομοθετήματα που να διασφαλίζουν στην πράξη την εφαρμογή των επιταγών του Συντάγματος. Εξάλλου, και το ίδιο το Σύνταγμα παραπέμπει στον κοινό νομοθέτη για τη ρύθμιση θεμάτων υγείας. Πιο συγκεκριμένα, το δεύτερο εδάφιο της πέμπτης παραγράφου του άρθρου 5 αναφέρει ότι «νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία κάθε προσώπου έναντι των βιοϊατρικών επεμβάσεων», το άρθρο 7 παράγραφος 2 παραπέμπει στον κοινό νομοθέτη για την απαγόρευση και την τιμώρηση των βασανιστηρίων, οποιασδήποτε σωματικής κάκωσης, βλάβης υγείας, άσκηση ψυχολογικής βίας και κάθε άλλη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ενώ η παράγραφος 3 του άρθρου 21 ορίζει ότι «το κράτος παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων». Στο πλαίσιο της εξουσιοδότησης του άρθρου 3 παράγραφος 21 προς τον κοινό νομοθέτη από τον συντακτικό έχει εκδοθεί ο νόμος 1397/1983, ο οποίος αποβλέπει κυρίως στην διασφαλιστική πλευρά του δικαιώματος στην υγεία. Σύμφωνα με το άρθρο 1 παράγραφος 1 του νόμου, «το κράτος έχει ευθύνη για την παροχή υπηρεσιών υγείας στο σύνολο των πολιτών». Επιπλέον, στην παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου κατοχυρώνεται η ισότιμη μεταχείριση των πολιτών στην παροχή υπηρεσιών υγείας 19. Στη συνέχεια του άρθρου διατυπώνεται η οργάνωση των υπηρεσιών για την υγεία στο πλαίσιο του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Ο νόμος ανέφερε μεταξύ άλλων την ένταξη νοσοκομείων που έχουν ιδρυθεί με δωρεά ή διάταξη τελευταίας βούλησης κατά τα άρθρα 108επ. του Αστικού Κώδικα στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ). Λόγω αυτής της διάταξης του νόμου είχε προκύψει το ζήτημα τυχόν παραβίασης του άρθρου 109 παράγραφος 1 του Συντάγματος, η οποία προβλέπει ότι «δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης, 19 Ν. 1397/1983 άρθρο 1 παράγραφος 2 «Οι υπηρεσίες υγείας παρέχονται ισότιμα σε κάθε πολίτη, ανεξάρτητα από την οικονομική, κοινωνική και επαγγελματική του κατάσταση, μέσα στο ενιαίο και αποκεντρωμένο εθνικό σύστημα υγείας, που οργανώνεται σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου αυτού». 13

14 κωδικέλλου ή δωρεάς, ως προς τις διατάξεις τους υπέρ του Δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού». Σύμφωνα με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, συγκεκριμένα την 400/1986, κρίθηκε ότι οι διατάξεις του νόμου δεν αντιτίθενται στο άρθρο 109 του Συντάγματος, καθώς το άρθρο αυτό δεν εξαιρεί περιουσίες από «το ρυθμιστικό πεδίο γενικών νομοθετικών διατάξεων οι οποίες αποσκοπούν στην εξυπηρέτηση γενικότερου δημοσίου συμφέροντος και συνιστούν εκπλήρωση της συνταγματικής επιταγής του άρθρου 21 παράγραφος 3 του Συντάγματος περί παροχής υψηλού επιπέδου υπηρεσιών υγείας 20». Η παράγραφος 3 του άρθρου 21 χρησιμοποιήθηκε, δηλαδή, ως ερμηνευτικό κριτήριο για την εφαρμογή του άρθρου 109 παράγραφος Συνταγματικού ενδιαφέροντος θέματα σχετικά με το δικαίωμα της υγείας θέτει και ο νόμος 3089/2002, με τον οποίο τέθηκε ένα νέο κεφάλαιο στον ΑΚ με τίτλο «Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή». Με την εισαγωγή αυτού του νόμου επιτρέπεται η ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή υπό ορισμένες προϋποθέσεις, απαγορεύεται η ανθρώπινη κλωνοποίηση, η οποία άλλωστε παραβαίνει και τη συνταγματική αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και θεσπίζεται η ανωνυμία του δότη γενετικού υλικού. Ο νόμος συμπληρώθηκε με τον ειδικότερο νόμο 3305/2005 για την εφαρμογή της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. 12 Ειδικά θέματα 12.1 Δικαίωμα στην υγεία και ιατρικές επεμβάσεις Οι ιατρικές επεμβάσεις ανήκουν στις λίγες περιπτώσεις όπου κατ εξαίρεση επιτρέπεται ο περιορισμός του δικαιώματος στην υγεία, με τη συναίνεση του φορέα του δικαιώματος. Πρόκειται περί ειδικής κυριαρχικής σχέσης, συγκεκριμένα της υγειονομικής σχέσης, η οποία κατοχυρώνεται στην παράγραφο 3 του άρθρου 21 του Συντάγματος και προκαλείται από «μία ιδιαίτερη κατάσταση» 22, την ασθένεια του φορέα. Εξάλλου, στο πλαίσιο της γενικής σχέσης ο περιορισμός του δικαιώματος στην υγεία θα ήταν ανεπίτρεπτος. Το δικαίωμα στην υγεία στο πλαίσιο της ειδικής αυτής σχέσης περιορίζεται με την έννοια ότι η συναίνεση του ατόμου «νομιμοποιεί την επέμβαση ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού επί της υποστάσεως 20 ΣτΕ 400/ Δημητρόπουλος, Συνταγματικά δικαιώματα (Β έκδοση), σ Δημητρόπουλος, Συνταγματικά δικαιώματα (Β έκδοση), σ

15 του» 23. Ισχύει δηλαδή η αρχή volenti non fit injuria, και η επέμβαση στην υπόσταση της υγείας παύει να αποτελεί παραβίαση του συνταγματικού δικαιώματος λόγω της συναίνεσης του παθόντος. Πέρα όμως από τη συναίνεση του παθόντος, προϋπόθεση για την άρση του παράνομου χαρακτήρα της επέμβασης αποτελεί και η αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του δικαιώματος και του θεσμού στο πλαίσιο του οποίου περιορίζεται. Εν προκειμένω πρέπει να υπάρχει ασθένεια και η επέμβαση στην υγεία να είναι επιβεβλημένη κατά τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης. Πρόκειται για θεσμική προσαρμογή του δικαιώματος, η οποία στην πραγματικότητα το διασφαλίζει, καθώς οι επεμβάσεις στο δικαίωμα έχουν στόχο την προστασία της υγείας. Από αυτό καθίσταται σαφές ότι οι αισθητικές επεμβάσεις αντιμετωπίζονται διαφορετικά, καθώς γίνονται για αισθητικούς λόγους και όχι με στόχο την προστασία της υγείας. Ιδιαίτερης προσοχής χρίζει επίσης το ειδικότερο θέμα της μεταμόσχευσης ανθρώπινων οργάνων και ιστών, κυρίως όσον αφορά τους δότες. Στις περιπτώσεις οικειοθελούς προσφοράς δε γεννώνται ζητήματα. Σχετικά με τις μεταμοσχεύσεις ανθρώπινων ιστών και οργάνων έχει εκδοθεί ο νόμος 2737/1999, ο οποίος όμως δεν ασχολείται επαρκώς με το πρόβλημα που δημιουργεί η παραμορφωτική σε ορισμένες περιπτώσεις εφαρμογή του θεσμού. Ωστόσο, η εκμετάλλευση και η εμπορία των ανθρώπινων ιστών και οργάνων που επικρατούν αλλοιώνουν το θεραπευτικό χαρακτήρα που έχουν οι μεταμοσχεύσεις και προσβάλλουν όχι μόνο το δικαίωμα υγείας του δότη αλλά και την καταστατική αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας Δικαίωμα στην υγεία και οικονομική ελευθερία Έχει κριθεί από τη νομολογία ότι η οικονομική ελευθερία μπορεί να περιοριστεί θεμιτά για την προστασία της δημόσιας υγείας 24. Συγκεκριμένα, είχε απαγορευτεί με την απόφαση 2412/1993 η κυκλοφορία των προοριζόμενων για χρήση από παιδιά προϊόντων που έστω κι αν δεν είναι καθαυτά επικίνδυνα για τα παιδιά, εντούτοις θα μπορούσαν να τους προκαλέσουν εθισμό χρήσης προϊόντων, τα οποία ίσως δεν είναι υπό απαγόρευση, είναι όμως επιβλαβή για την υγεία τους Δικαίωμα στην υγεία και κατάσταση πολιορκίας Σύμφωνα με το άρθρο 48 του Συντάγματος, «σε περίπτωση πολέμου, επιστράτευσης εξαιτίας εξωτερικών κινδύνων ή άμεσης απειλής της εθνικής ασφάλειας, καθώς και αν εκδηλωθεί ένοπλο κίνημα για την 23 Δημητρόπουλος, Συνταγματικά δικαιώματα (Β έκδοση), σ ΣτΕ 2412/

16 ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος, η Βουλή, με απόφασή της, που λαμβάνεται ύστερα από πρόταση της Κυβέρνησης, θέτει σε εφαρμογή, σε ολόκληρη την Επικράτεια ή σε τμήμα της το νόμο για την κατάσταση πολιορκίας». Η κατάσταση πολιορκίας συνιστά μία εξαιρετική περίπτωση που προβλέπεται από το Σύνταγμα, όπου για λόγους εθνικής ασφάλειας είναι δυνατό να συσταθούν ειδικά δικαστήρια και να ανασταλεί η ισχύς όλων ή μέρους κάποιων διατάξεων του Συντάγματος. Οι διατάξεις των οποίων η εφαρμογή είναι δυνατό να ανασταλεί κατά την κατάσταση πολιορκίας απαριθμούνται περιοριστικά στο άρθρο 48 παράγραφος 1. Οι διατάξεις αυτές είναι οι εξής: το άρθρο 5 παράγραφος 4, τα άρθρα 6, 8, 9, 11, οι παράγραφοι 1 ως 4 του άρθρου 12, τα άρθρα 14, 19, η παράγραφος 3 του άρθρου 22, το άρθρο 23, η παράγραφος 4 του άρθρου 96 και το άρθρο 97. Εφόσον λοιπόν οι διατάξεις που αφορούν το δικαίωμα στην υγεία, δηλαδή το άρθρο 5 παράγραφος 5, το άρθρο 7 παράγραφος 2 και το άρθρο 21 παράγραφος 3, δεν αναφέρονται στην απαρίθμηση του άρθρου για την πολιορκία, το δικαίωμα στην υγεία δεν υφίσταται καμία υποχώρηση κατά την κατάσταση πολιορκίας. Η δικαιολόγηση της παράλειψης του δικαιώματος στην υγεία ανάγεται σε ιστορικούς λόγους. Η παραβίαση του δικαιώματος στην υγεία ήταν συχνά συνδεδεμένη με την κατάσταση πολιορκίας, καθώς σε τέτοιες ιστορικές περιόδους η τακτική των βασανιστηρίων υπήρξε διαδεδομένη. Γι αυτό το λόγο η παράλειψη των διατάξεων που αφορούν το δικαίωμα στην υγεία από την περιοριστική απαρίθμηση της παραγράφου 1 του άρθρου 48 έχει ιδιαίτερη σημασία Συμπεράσματα / Conclusions Το δικαίωμα στην υγεία αποτελεί θεμελιώδες συνταγματικό δικαίωμα και προϋποτίθεται για την απόλαυση των υπόλοιπων συνταγματικών δικαιωμάτων. Συνδέεται άμεσα με το δικαίωμα στη ζωή και την καταστατική αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, επομένως φορείς του είναι όλα τα φυσικά πρόσωπα, ανεξαρτήτως ιθαγένειας. Για την αποτελεσματικότερη προστασία του απαιτείται, πέρα από την αναφορά στο Σύνταγμα, αφενός συνεργασία μεταξύ των κρατών, με σύναψη διεθνών συμβάσεων και αφετέρου πρόνοια από το κοινό νομοθέτη για την αντιμετώπιση των επιμέρους θεμάτων προστασίας του. 25 Δημητρόπουλος, Συνταγματικά δικαιώματα (Β έκδοση), σ

17 Conclusions The right to health is a fundamental constitutional right and also essential for the proper establishment of the other constitutional rights. It is attached to the right of life and the constitutional principle of human dignity. The right to health is also stated in international treaties and particularized by laws in order to be more effectively protected. 17

18 14 Βιβλιογραφία Δημητρόπουλος, Συνταγματικά Δικαιώματα, Β έκδοση Δαγτόγλου, Ατομικά Δικαιώματα Α (2005) Κρεμαλής, Το δικαίωμα για προστασία της υγείας, 1987 Νομολογία: ΣτΕ 2412/1993 ΣτΕ 400/1986 Ηλεκτρονική βιβλιογραφία:

Η ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ Π. ΜΠΡΟΥΣΑ Υ.Δ.Ν., ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Υπεύθυνη Διεκδίκησης Δικαιωμάτων Ασθενών ΑΚΕΣΩ

Η ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ Π. ΜΠΡΟΥΣΑ Υ.Δ.Ν., ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Υπεύθυνη Διεκδίκησης Δικαιωμάτων Ασθενών ΑΚΕΣΩ Η ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ Π. ΜΠΡΟΥΣΑ Υ.Δ.Ν., ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Υπεύθυνη Διεκδίκησης Δικαιωμάτων Ασθενών ΑΚΕΣΩ Η υγεία αποτελεί θεμελιώδες κοινωνικό και ατομικό δικαίωμα και τα

Διαβάστε περισσότερα

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Ο κατάλογος των δικαιωμάτων αυτών αποτελεί τη βασική κατοχύρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα 1 από 5. Τ

Σελίδα 1 από 5. Τ Σελίδα 1 από 5 ΔΕΟ 10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΜΟΙ Α & Α1 & Β ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ 1. Τι είναι κράτος; Κράτος: είναι η διαρκής σε νομικό πρόσωπο οργάνωση λαού

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Θεσσαλονίκη, 18 Φεβρουαρίου 2017 ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Πέτρος Κ. Τσαντίλας Διδάκτωρ Νομικής Δικηγόρος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Άρθρο 3. Άρθρο 4. Επίσημα κείμενα και διδακτικό υλικό. Ορισμός του παιδιού. Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών.

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Άρθρο 3. Άρθρο 4. Επίσημα κείμενα και διδακτικό υλικό. Ορισμός του παιδιού. Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών. Ορισμός του παιδιού Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών. Άρθρο 1 Απαγόρευση διακρίσεων Κάθε παιδί πρέπει να αντιμετωπίζεται χωρίς διακρίσεις λόγω χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, άποψης, χώρας

Διαβάστε περισσότερα

«ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ»

«ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ» 0 Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών Τµήµα Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ATOMIKA KAI ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Ι ΑΣΚΩΝ: Καθηγητής Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΞΑΜΗΝΟ:

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. Εξωσυμβατική ευθύνη Δημοσίου 12/4/2016

ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. Εξωσυμβατική ευθύνη Δημοσίου 12/4/2016 ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Εξωσυμβατική ευθύνη Δημοσίου 12/4/2016 Ευθύνη του Δημοσίου Έννοια ευθύνης του Δημοσίου υποχρέωση του Δημοσίου, των ΟΤΑ, των ΝΠΔΔ, να αποζημιώσουν τρίτα πρόσωπα για ζημίες που έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών

Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Γεώργιος Κ. Παυλόπουλος, Δικηγόρος, Υπ. Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου Παν/μίου Αθηνών Η αρχή της Διάκρισης των Λειτουργιών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων I (Μον.Πρωτ.Θεσ/νίκης 1080/1995)

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων I (Μον.Πρωτ.Θεσ/νίκης 1080/1995) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Θεσσαλονίκη, 8 Φεβρουαρίου 2018 ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Πέτρος Κ. Τσαντίλας Διδάκτωρ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: ΟΙ ΘΕΜΕΛΙΩ ΕΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ Ι- ΚΑΙΟΥ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ... 23 1. Πηγές του δικαίου της υγείας... 24 2. Θεμελιώδεις αρχές του δικαίου της υγείας... 27

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ. «Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας, ως γενικής συνταγµατικής αρχής της ελληνικής έννοµης τάξης»

ΕΡΓΑΣΙΑ. «Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας, ως γενικής συνταγµατικής αρχής της ελληνικής έννοµης τάξης» Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου ----------------------------------------------------- Μεταπτυχιακό ίπλωµα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ Θέµα:

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 6 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΕΠΙ ΤΗΣ Ι ΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ

ΕΡΓΑΣΙΑ 6 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΕΠΙ ΤΗΣ Ι ΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό. ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα

Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό. ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα Θέμα: Θρησκευτική Ελευθερία Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα αναφορικά με το περιεχόμενο του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ Β : TO ΔΙΚΑΙΟ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ Β : TO ΔΙΚΑΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ Β : TO ΔΙΚΑΙΟ Κεφάλαιο 2: Ατομικά & Κοινωνικά Δικαιώματα Περιεχόμενα 1. Δικαιώματα & υποχρεώσεις 2. Άσκηση & κατάχρηση δικαιώματος 3. Τα ατομικά δικαιώματα 4. Τα πολιτικά δικαιώματα

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΑΣΠΙΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΑΣΠΙΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΑΣΠΙΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Α. Μέσω του έργου QualityRights, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, έχει επικεντρωθεί στο να

Διαβάστε περισσότερα

Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση

Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση Για μεγάλο χρονικό διάστημα, τη νομική βάση για τα θεμελιώδη δικαιώματα σε επίπεδο ΕΕ αποτελούσε ουσιαστικά η αναφορά που γίνεται από τις Συνθήκες στην

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο. Εισαγωγή στο Διοικητικό Δίκαιο 1 ο Μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ.

Διοικητικό Δίκαιο. Εισαγωγή στο Διοικητικό Δίκαιο 1 ο Μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Εισαγωγή στο 1 ο Μέρος Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η :

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η : ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η : ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

«ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΥΓΕΙΑΣ» THE RIGHT TO HEALTHCARE

«ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΥΓΕΙΑΣ» THE RIGHT TO HEALTHCARE ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ «ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ» «ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΥΓΕΙΑΣ» THE RIGHT TO HEALTHCARE OΝΟΜΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ: ΟΛΓΑ ΚΟΥΤΣΙΚΑ Α.Μ.: 13402011200203 ΕΤΟΣ ΦΟΙΤΗΣΗΣ: 2013-2014 (Β ΕΤΟΣ - ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ)

Διαβάστε περισσότερα

«ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ Ο.Σ.Π.Α.»

«ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ Ο.Σ.Π.Α.» Από τη δευτεροβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση με την επωνυμία «ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ Ο.Σ.Π.Α.» τέθηκαν υπόψη μου το εξής περιστατικά: Οκτώ (8) από τα είκοσι ένα (21) μέλη του Δ.Σ., το

Διαβάστε περισσότερα

«ΥΠΑΓΩΓΗ ΘΕΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ»

«ΥΠΑΓΩΓΗ ΘΕΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ» ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Κανελλοπούλου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/2008 Διάγραμμα του

Διαβάστε περισσότερα

Ο Συνήγορος του Πολίτη και η συμβολή του για την ευημερία και αξιοπρέπεια των ατόμων με άνοια

Ο Συνήγορος του Πολίτη και η συμβολή του για την ευημερία και αξιοπρέπεια των ατόμων με άνοια Ο Συνήγορος του Πολίτη και η συμβολή του για την ευημερία και αξιοπρέπεια των ατόμων με άνοια Τριανταφύλλου Καλλιόπη Αικατερίνη Ειδική Επιστήμονας Συνήγορος του Πολίτη Νευρογνωστικές διαταραχές (neurocognitive

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της ισότητας: ειδικές μορφές

Αρχή της ισότητας: ειδικές μορφές ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 9 η : Αρχή της ισότητας: ειδικές μορφές Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Στο Σχέδιο Νόμου

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Στο Σχέδιο Νόμου ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Στο Σχέδιο Νόμου «Προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2011/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 9 ης Μαρτίου 2011 περί εφαρμογής των δικαιωμάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΙΙ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΙΙ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΙΙ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ι. ΠΡΟΛΟΓΟΣ...VII ΙΙ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...ΙΧ ΙΙΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...XV ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 ΙΙ. ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΠΥΡΟΥ Γ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

"Τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα στο Σύνταγμα του Μαυροβουνίου"

Τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα στο Σύνταγμα του Μαυροβουνίου Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Δημοσίου Δικαίου Μάθημα: Συνταγματικό Δίκαιο Διδάσκων Καθηγητής: κ. Αν. Δημητρόπουλος "Τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα στο Σύνταγμα του Μαυροβουνίου" Η Βουλή της Δημοκρατίας του

Διαβάστε περισσότερα

Ποιο άτομο θεωρείται παιδί;

Ποιο άτομο θεωρείται παιδί; Ποιο άτομο θεωρείται παιδί; Παιδιά θεωρούνται όλα τα αγόρια και τα κορίτσια από 0 έως 18 ετών. Ποια είναι τα δικαιώματα του παιδιού; Σύμφωνα με την Σύμβαση για τα Δικαιώματα των παιδιών Απαγόρευση διακρίσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΙΙ. Κατά συνέπεια, η Ένωση αναγνωρίζει τα δικαιώματα, τις ελευθερίες και τις αρχές που ορίζονται κατωτέρω.

ΜΕΡΟΣ ΙΙ. Κατά συνέπεια, η Ένωση αναγνωρίζει τα δικαιώματα, τις ελευθερίες και τις αρχές που ορίζονται κατωτέρω. 16.12.2004 EL Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 310/41 ΜΕΡΟΣ ΙΙ ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΠΡΟΟΙΜΙΟ Οι λαοί της Ευρώπης, εγκαθιδρύοντας μεταξύ τους μία διαρκώς στενότερη ένωση,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ I. Γενικές διατάξεις. Άρθρο 1. Αντικείμενο και στόχοι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ I. Γενικές διατάξεις. Άρθρο 1. Αντικείμενο και στόχοι ΚΕΦΑΛΑΙΟ I Γενικές διατάξεις Άρθρο 1 Αντικείμενο και στόχοι 1. Ο παρών κανονισμός θεσπίζει κανόνες που αφορούν την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ,2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης 24ος Διαγωνισμός Εξεταζόμενο μάθημα: Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους

Θέματα Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης 24ος Διαγωνισμός Εξεταζόμενο μάθημα: Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους Θέματα Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης 24ος Διαγωνισμός Εξεταζόμενο μάθημα: Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους Θέμα 1 ο (κληρώθηκε) Ο ευρωπαϊκός και διεθνής νομικός πολιτισμός αναγνωρίζουν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΒΛΙΑΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ

ΒΙΒΛΙΑΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΒΙΒΛΙΑΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ Εισαγωγή Η προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα διασφάλισης του επιπέδου φροντίδας για την υγεία των πολιτών. Τα ανθρώπινα δικαιώματα στον τομέα

Διαβάστε περισσότερα

Με το παρόν σας υποβάλουµε τις παρατηρήσεις της ΑΠ ΠΧ επί του σχεδίου κανονισµού της Α ΑΕ σχετικά µε τη διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών.

Με το παρόν σας υποβάλουµε τις παρατηρήσεις της ΑΠ ΠΧ επί του σχεδίου κανονισµού της Α ΑΕ σχετικά µε τη διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών. ιεύθυνση Γραµµατείας Αθήνα, 17.05.2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/3409 Προς Αρχή ιασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών (Α ΑΕ) Ιερού Λόχου 3, Μαρούσι 151 24, Αθήνα Email: kanonismos@adae.gr. ΘΕΜΑ: Παρατηρήσεις της

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 1.ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,ΓΕΝΙΚΑ Ο σύγχρονος πολιτισμός αναπτύσσεται με κέντρο και σημείο αναφοράς τον Άνθρωπο. Η έννομη τάξη, διεθνής και εγχώρια, υπάρχουν για να υπηρετούν

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας: «Θεσµική εφαρµογή των θεµελιωδών δικαιωµάτων».υπόθεση Κλόντια Σίφερ.

Θέµα εργασίας: «Θεσµική εφαρµογή των θεµελιωδών δικαιωµάτων».υπόθεση Κλόντια Σίφερ. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 7 η : Οικονομικήελευθερία Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Δικαίωμα στην εκπαίδευση. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Δικαίωμα στην εκπαίδευση. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 12 η : Δικαίωμα στην εκπαίδευση Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου

Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου Ο συνταγματικός θεσμός της συλλογικής αυτονομίας (Εισήγηση στην ημερίδα "Κλαδικές Συλλογικές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος VΙΙ Ι. Γενικό Μέρος Α. Βασικές έννοιες... 1 1. Θέματα ορολογίας... 1 1.1. Οι χρησιμοποιούμενοι όροι... 1 1.2. Οι βασικές έννοιες... 2 1.3. «Εγγυήσεις θεσμών» και «εγγυήσεις θεσμικές»...

Διαβάστε περισσότερα

14797/12 IKS/nm DG B4

14797/12 IKS/nm DG B4 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 20 Νοεμβρίου 2012 (OR. en) 14797/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0080 (NLE) SOC 819 SM 17 EEE 108 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Με το παρόν σχέδιο νόμου επιδιώκεται η ουσιαστική αλλαγή των διάσπαρτων κανόνων που ισχύουν μέχρι σήμερα για την άσκηση μιας οικονομικής δραστηριότητας και αποτελούν σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2 Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Οι λαοί της Ευρώπης, εγκαθιδρύοντας μεταξύ τους μία διαρκώς στενότερη ένωση, αποφάσισαν να μοιραστούν ένα ειρηνικό μέλλον θεμελιωμένο σε κοινές αξίες.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Συντομογραφίες...15 Ελληνικές...15 Ξενόγλωσσες...18

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Συντομογραφίες...15 Ελληνικές...15 Ξενόγλωσσες...18 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Συντομογραφίες...15 Ελληνικές...15 Ξενόγλωσσες...18 Εισαγωγή: Το φυσικό περιβάλλον ως ρυθμιστικό αντικείμενο του αστικού δικαίου: μια γενική θεώρηση 1. Ο παραπληρωματικός χαρακτήρας του αστικού

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ Ηθικοδεοντολογικά και νομικά προβλήματα στην παρεμβατική γονιμοποίηση -Θέσεις και αντιθέσεις -Πότε αρχίζει η ζωή?? - Εχει ατομικά δικαιώματα το έμβρυο?? Περιπτώσεις που δημιουργούν

Διαβάστε περισσότερα

Η Αρχή της Νομιμότητας ως Οριοθέτηση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων

Η Αρχή της Νομιμότητας ως Οριοθέτηση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων Προπτυχιακή Εργασία Έλενα Κοντραφούρη Η Αρχή της Νομιμότητας ως Οριοθέτηση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΜΕΡΟΣ a) Συνταγματικά δικαιώματα Το θέμα που τίθεται υπό διαπραγμάτευση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΔΑΣΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Γ Ν Ω Μ Ο Δ Ο Τ Η Σ Η

Γ Ν Ω Μ Ο Δ Ο Τ Η Σ Η ΠΑΝΟ ΕΤΓΟΤΡΖ-ΓΗΚΖΓΟΡΟ ΑΘΖΝΩΝ ΝΟΜΗΚΟ ΤΜΒΟΤΛΟ ΚΔΝΣΡΗΚΖ ΔΝΩΖ ΓΖΜΩΝ ΚΑΗ ΚΟΗΝΟΣΖΣΩΝ ΔΛΛΑΓΟ ΜΠΟΤΜΠΟΤΛΗΝΑ 9-11 (2 ος όροφος) ΑΘΖΝΑ ΣΖΛ:210-8259140-1-FAX: 210-8259235 ΚΗΝ:6977506705 E-mail: pzygouris@gmail.com

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο Ι. Μαθητική σχέση έννομη σχέση δημόσιου διοικητικού δικαίου. Αντικείμενο Διοικητικού Δικαίου Διοίκηση

Διοικητικό Δίκαιο Ι. Μαθητική σχέση έννομη σχέση δημόσιου διοικητικού δικαίου. Αντικείμενο Διοικητικού Δικαίου Διοίκηση Διοικητικό Δίκαιο Ι Διοικητικό Δίκαιο: Κομμάτι δικαίου που μας συνοδεύει από τη γέννηση μέχρι το θάνατο μας. Είναι αδύνατον να μην βρεθούμε μέσα σε έννομες σχέσεις διοικητικού δικαίου. Μαθητική σχέση έννομη

Διαβάστε περισσότερα

Κατευθυντήριες Γραμμές του 2001 των Ηνωμένων Εθνών που αποσκοπούν στην δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών

Κατευθυντήριες Γραμμές του 2001 των Ηνωμένων Εθνών που αποσκοπούν στην δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών Κατευθυντήριες Γραμμές του 2001 των Ηνωμένων Εθνών που αποσκοπούν στην δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών 1 2 Παράρτημα Σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών που αποσκοπούν

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ.

Διοικητικό Δίκαιο. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑ Ερωτάται αν αν είναι στα πλαίσια ή όχι του Συντάγματος η εφαρμογή της παραγράφου 2 του άρθρου 139 του Κώδικα Δικαστικών Επιμελητών με την έκδοση της προβλεπόμενης Υπουργικής

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων ΙΙ (ΣτΕ 438/2001)

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων ΙΙ (ΣτΕ 438/2001) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 20 Νοεμβρίου 2012 (OR. en) 14796/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0078 (NLE) SOC 818 ME 8 COWEB 155

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 20 Νοεμβρίου 2012 (OR. en) 14796/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0078 (NLE) SOC 818 ME 8 COWEB 155 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 20 Νοεμβρίου 2012 (OR. en) 14796/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0078 (NLE) SOC 818 ME 8 COWEB 155 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ Νομοθεσία απασχόλησης για θέματα αναπηρίας Η εργασία είναι δικαίωμα όλων των ανθρώπων συμπεριλαμβανομένου των ανθρώπων με αναπηρία όπως αυτό ορίζεται και προστατεύεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ,ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ,ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ,ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ «Θεσµική εφαρµογή της θρησκευτικής ελευθερίας στα πλαίσια της θρησκευτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 6 η : ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ Ι ΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΜΗ ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧOΜΕΝΑ Πηγές Συντακτική ομάδα

ΠΕΡΙΕΧOΜΕΝΑ Πηγές Συντακτική ομάδα ΠΕΡΙΕΧOΜΕΝΑ ΜΕΤΑΒΟΛΗ (ΑΛΛΑΓΗ) ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ... 2 1. Η έννοια της μεταβολής του προσώπου του εργοδότη... 2 Πηγές... 7 Συντακτική ομάδα... 7 1 ΜΕΤΑΒΟΛΗ (ΑΛΛΑΓΗ) ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006

Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006 Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006 Θέμα 2 ον : Η δικαστική λειτουργία αποτελεί μία από τις τρεις θεμελιώδεις λειτουργίες του κράτους.

Διαβάστε περισσότερα

Δεδομένα υγείας & υπολογιστικό νέφος νέες εξελίξεις υπό το πρίσμα της Πρότασης Κανονισμού. Χαρίκλεια Ζ. Λάτσιου, ΔΝ Δικηγόρος

Δεδομένα υγείας & υπολογιστικό νέφος νέες εξελίξεις υπό το πρίσμα της Πρότασης Κανονισμού. Χαρίκλεια Ζ. Λάτσιου, ΔΝ Δικηγόρος Δεδομένα υγείας & υπολογιστικό νέφος νέες εξελίξεις υπό το πρίσμα της Πρότασης Κανονισμού Χαρίκλεια Ζ. Λάτσιου, ΔΝ Δικηγόρος Χαρακτηριστικά 1. Η αυτο εξυπηρέτηση κατ απαίτηση (on demand self service)

Διαβάστε περισσότερα

Τα Συνταγματικά δικαιώματα των αλλοδαπών

Τα Συνταγματικά δικαιώματα των αλλοδαπών Τα Συνταγματικά δικαιώματα των αλλοδαπών Όνομα: Λυδία Βραδή ΑΜ:1340200700040 Διδάσκοντες: Α. Δημητρόπουλος, Σ. Βλαχόπουλος Μάθημα: Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα Δ Εξάμηνο Περιεχόµενα Σελ. Περιεχόµενα...2-3

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, 2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: ΤΟ ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ (Συνοπτική παρουσίαση) ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:ΦΩΤΗΣ ΜΟΡΦΟΠΟΥΛΟΣ

ΘΕΜΑ: ΤΟ ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ (Συνοπτική παρουσίαση) ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:ΦΩΤΗΣ ΜΟΡΦΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ (Συνοπτική παρουσίαση)

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 20 Νοεμβρίου 2012 (OR. en) 14798/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0076 (NLE) SOC 820 NT 29

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 20 Νοεμβρίου 2012 (OR. en) 14798/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0076 (NLE) SOC 820 NT 29 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 20 Νοεμβρίου 2012 (OR. en) 14798/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0076 (NLE) SOC 820 NT 29 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τη θέση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2012/0011(COD) 8.11.2012. της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2012/0011(COD) 8.11.2012. της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων 8.11.2012 2012/0011(COD) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων προς την Επιτροπή Πολιτικών

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.4203, 24/4/2009

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.4203, 24/4/2009 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΤΡΟΠΟΠΟΙΕΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΙΣΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΝΟΜΟ Προοίμιο. Επίσημη Εφημερίδα Ε.Ε.: L 204 της 26/07/2006, σελ. 23. Για σκοπούς εναρμόνισης

Διαβάστε περισσότερα

προς την εφαρμογή, στο κοινοτικό δίκαιο, των θεμελιωδών αρχών της ευρωπαϊκής σύμβασης περί των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ

προς την εφαρμογή, στο κοινοτικό δίκαιο, των θεμελιωδών αρχών της ευρωπαϊκής σύμβασης περί των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ * της 7ης Ιουλίου 1976 Στην υπόθεση, που έχει ως αντικείμενο αίτηση του PRETORE του Μιλάνου προς το Δικαστήριο, εφαρμογή του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΟΚ, με την οποία ζητείται,

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος: Μεθοδολογικές και εννοιολογικές αποσαφηνίσεις Ι. Αντικείμενο της μελέτης, σκοπός και μεθοδολογία ΙΙ. «Δικαιώματα» και «υποχρεώσεις» πολιτειακών οργάνων ΙΙΙ. Η αρμοδιότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ 30.3.2010 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 83/389 ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ (2010/C 83/02) 30.3.2010 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 83/391 Το Ευρωπαϊκό

Διαβάστε περισσότερα

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1 # εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ 1]ΙΣΤΟΡΙΚΟ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 2]ΝΟΜΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 3]ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ 4]ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΙΚΑΙΟΥ 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

1ο Κεφάλαιο Το δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι στα πλαίσια του άρθρου 12 του Συντάγµατος

1ο Κεφάλαιο Το δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι στα πλαίσια του άρθρου 12 του Συντάγµατος Πρόλογος Η κατοχύρωση και η προστασία του δικαιώµατος της συνένωσης ή του συνεταιρίζεσθαι στο άρθρο 12 του ελληνικού Συντάγµατος δίνει σάρκα και οστά στο εύστοχο αρχαίο απόφθεγµα «η ισχύς εν τη ενώσει».

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ (Ενδεικτικά)

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ (Ενδεικτικά) ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ (Ενδεικτικά) ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Η κατανόηση των βασικών θεωριών της βιοηθικής. 2. Η στοχευμένη αντιμετώπιση ηθικών προβλημάτων που ανακύπτουν σε αστικό

Διαβάστε περισσότερα

της επαγγελματικής ελευθερίας και της προστασίας του ανταγωνισμού. Διατάξεις πο υ

της επαγγελματικής ελευθερίας και της προστασίας του ανταγωνισμού. Διατάξεις πο υ ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΘΗΝΩΝ Θέμα : Η απελευθέρωση του ιατρικού επαγγέλματος. Έγκριση των καταστατικών ιατρικών εταψειών από το ΔΙ του ΙΣΑ. Η νέα εγκύκλιος και οι περαιτέρω δυνατότητες. (α)

Διαβάστε περισσότερα

Εμβάθυνση στο συνταγματικό δίκαιο

Εμβάθυνση στο συνταγματικό δίκαιο Εμβάθυνση στο συνταγματικό δίκαιο Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία Λίνα Παπαδοπούλου Άρθρα 17-18 18 ελλ Σ Ά 17 παρ 1 H ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Kράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτή

Διαβάστε περισσότερα

Η Ερευνητική Στρατηγική

Η Ερευνητική Στρατηγική Η Ερευνητική Στρατηγική Ο τομέας της Υγείας Η σύγχρονη έρευνα στον τομέα της υγείας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης σκοπεύει να εξασφαλίσει την πρόσβαση όσων ζουν στα κράτημέλη σε υγειονομική περίθαλψη υψηλής

Διαβάστε περισσότερα

Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα. του Παιδιού. με απλά λόγια

Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα. του Παιδιού. με απλά λόγια Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού με απλά λόγια Όλα τα παιδιά έχουν δικαιώματα που προβλέπονται από νόμους και διεθνείς συμβάσεις. Το σημαντικότερο κείμενο για τα δικαιώματα των παιδιών,

Διαβάστε περισσότερα

ικαιώματα των ασθενών όσον αφορά τη διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη: ερωτήσεις και απαντήσεις

ικαιώματα των ασθενών όσον αφορά τη διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη: ερωτήσεις και απαντήσεις ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ (ΜΕΜΟ) Βρυξέλλες, 22 Οκτωβρίου 2013 ικαιώματα των ασθενών όσον αφορά τη διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη: ερωτήσεις και απαντήσεις Ένας ηλικιωμένος Γερμανός που

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΟ. στην έκθεση

Έγγραφο συνόδου ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΟ. στην έκθεση Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Έγγραφο συνόδου 12.1.2018 A8-0395/2017/err01 ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΟ στην έκθεση σχετικά με την πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τον έλεγχο αναλογικότητας

Διαβάστε περισσότερα

Περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας και δικαιώματα των θυμάτων

Περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας και δικαιώματα των θυμάτων Η σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας, όπου τα άτομα περνούν τις περισσότερες ώρες της ημέρας τους, είναι πλέον σύνηθες φαινόμενο. Ως σεξουαλική παρενόχληση ορίζεται κάθε ανεπιθύμητη λεκτική, μη λεκτική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 1. Εργατικό ατύχημα... 2 1.1 Γενικά... 3 1.2 Προϋποθέσεις... 3 1.3 Υποχρέωση για πρόνοια... 3 Πηγές... 5 Συντακτική ομάδα...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 1. Εργατικό ατύχημα... 2 1.1 Γενικά... 3 1.2 Προϋποθέσεις... 3 1.3 Υποχρέωση για πρόνοια... 3 Πηγές... 5 Συντακτική ομάδα... ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εργατικό ατύχημα... 2 1.1 Γενικά... 3 1.2 Προϋποθέσεις... 3 1.3 Υποχρέωση για πρόνοια... 3 Πηγές... 5 Συντακτική ομάδα... 5 1 1. Εργατικό ατύχημα ΘΕΜΑ ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ Η έννοια του εργατικού

Διαβάστε περισσότερα

Σύμβαση για την ίση μεταχείριση ημεδαπών και αλλοδαπών στην κοινωνική ασφάλεια, 1962 Νο

Σύμβαση για την ίση μεταχείριση ημεδαπών και αλλοδαπών στην κοινωνική ασφάλεια, 1962 Νο Σύμβαση για την ίση μεταχείριση ημεδαπών και αλλοδαπών στην κοινωνική ασφάλεια, 1962 Νο. 118 1 Υιοθετήθηκε την 28η Ιουνίου 1962 από τη Γενική Συνδιάσκεψη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας κατά την 46η σύνοδό

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 21.3.2013 COM(2013) 152 final 2013/0085 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την εξουσιοδότηση των κρατών μελών να κυρώσουν, προς το συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος

Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος Η Ιστορία, όπως τονίζει ο Μεγαλοπολίτης ιστορικός Πολύβιος σε μια ρήση του, μας διδάσκει ότι τίποτα δεν γίνεται στην τύχη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΠΕΡΓΙΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΠΕΡΓΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλογικό σημείωμα... Αντί προλόγου... ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1. Έννοια του δικαιώματος της απεργίας... 1 Εννοιολογικά γνωρίσματα... 2 α. Αποχή από την εργασία... 2 β. Συλλογική αποχή... 2 γ. Αγωνιστικός

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Νόμος 2101/1992. Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΦΕΚ Α 192)

Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Νόμος 2101/1992. Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΦΕΚ Α 192) Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Νόμος 2101/1992. Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΦΕΚ Α 192) [ ] Άρθρο 37 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη επαγρυπνούν ώστε: α)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Οι αριθμοί παραπέμπουν στις παραγράφους και στις σελίδες, όπου ενδείκνυται)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Οι αριθμοί παραπέμπουν στις παραγράφους και στις σελίδες, όπου ενδείκνυται) ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Οι αριθμοί παραπέμπουν στις παραγράφους και στις σελίδες, όπου ενδείκνυται) ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η αρχή της ισότητας στις εργασιακές σχέσεις Εισαγωγή.... σ. 1 Εννοιολογικός προσδιορισμός της

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΦΟΙΤΗΤΗ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΦΟΙΤΗΤΗ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΦΟΙΤΗΤΗ 1 Σύστημα υγείας Κύπρου 1. Η υγειονομική περίθαλψη στην Κύπρο στο 75% είναι κυρίως δημόσια. Σωστό Λάθος 2. Η αναλογία των νοσοκόμων στην Κύπρο είναι 5.7 άτομα ανά 1000 άτομα. Σωστό

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ)

Η ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ) Η ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ) Σύμφωνα με το άρθρο 19 του ελληνικού Συντάγματος: "1. Το απόρρητο των

Διαβάστε περισσότερα

Εργασιακά Θέματα. Συμβάσεις ορισμένου χρόνου

Εργασιακά Θέματα. Συμβάσεις ορισμένου χρόνου Εργασιακά Θέματα Συμβάσεις ορισμένου χρόνου Μάρτιος 2017 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Ορισμός... 3 2. Είδη συμβάσεων ορισμένου χρόνου.. 3 3. Συμβάσεις ορισμένου και αορίστου χρόνου 4 4. Διαδοχικές συμβάσεις ορισμένου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ/ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ

ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ/ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ/ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ TMHMA Α4 ΠΕΡΙΟΡΗ ΕΥΣΤΑΘΙΑ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΤΕΡΖΑΚΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΑ ΤΕΡΠΙΤΣΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 1 Τι είναι σύστημα υγείας; Σύστημα Υγείας είναι ο τρόπος με τον οποίο είναι

Διαβάστε περισσότερα