ΓΕΠ ΑΕ ΓΕΝΙΚΗ ΕΞΥΠΠ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΕ. ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Τεύχος Μαΐου - Σεπτεμβρίου 2011 ΓΕΝΙΚΗ ΕΞΥΠΠ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΕ

Transcript

1 ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Τεύχος Μαΐου - Σεπτεμβρίου 2011 ΓΕΠ ΑΕ ΔΟΪΡΑΝΗΣ 181 & ΦΕΙΔΙΟΥ 18 / ΚΑΛΛΙΘΕΑ, Τ.Κ ΤΗΛ.: , ΦΑΞ: info@exypp.gr

2 Εισαγωγικό σημείωμα Αγαπητοί Συνεργάτες, Σας ευχόμαστε καλό ξεκίνημα, καθώς η έλευση του Σεπτεμβρίου σημαίνει το τέλος της σύντομης θερινής ανάπαυλας και την επιστροφή στους ρυθμούς που επιβάλουν οι εξελίξεις. Η ΓΕΠ δηλώνει παρούσα ξανά στην ενημέρωση και συνεχίζει την αποστολή πληροφοριακού υλικού για διάφορα θέματα σχετικά με την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία. Η παρούσα έκδοση πραγματεύεται έννοιες όπως οι εκρηκτικές ατμόσφαιρες, το εργατικό ατύχημα, το βιομηχανικό ατύχημα μεγάλης έκτασης, κ.α.. Πιο συγκεκριμένα: Γίνεται μια εισαγωγή στα θέματα που αφορούν τις εκρηκτικές ατμόσφαιρες, ευρύτερα γνωστές με τον όρο ATEX. Παρουσιάζεται το νομικό πλαίσιο και οι απαιτήσεις που απορρέουν για τις επιχειρήσεις διαφόρων οικονομικών κλάδων. Όπως σε κάθε τεύχος, έτσι και σε αυτό παρουσιάζεται ένα σημαντικό θέμα σχετικά με τα τεχνικά έργα. Διευκρινίζονται οι υποχρεώσεις του Κυρίου του Έργου και του Επιβλέποντος Μηχανικού και αναφέρεται το σχετικό νομικό πλαίσιο. Επιπλέον, δίνονται αναλυτικές πληροφορίες για τους χώρους πρώτων βοηθειών και το Φαρμακείο που πρέπει να υπάρχουν στους εργασιακούς χώρους. Παρουσιάζεται η επιστημονική προσέγγιση των βιομηχανικών ατυχημάτων μεγάλης έκτασης. Περιγράφονται εργαλεία για την εκτίμηση της επικινδυνότητας και αναλύονται έννοιες και επιστημονικοί όροι που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή των ατυχημάτων και των επιμέρους χαρακτηριστικών τους. Στη συνέχεια περιγράφεται ο εννοιολογικός προσδιορισμός του εργατικού ατυχήματος σε μια προσπάθεια να ξεκαθαριστούν οι έννοιες και οι ενέργειες που απαιτείται να κάνει κάθε Εργοδότης. Τέλος, η Qualiment, θυγατρική του ομίλου της ΓΕΠ μας ενημερώνει για τα γενετικά τροποποιημένα και τα μεταλλαγμένα τρόφιμα. Σας καλούμε να επικοινωνήσετε μαζί μας για όποια απορία ή αίτημά σας καθώς και να επισκεφθείτε τη σελίδα της ΓΕΠ όπου θα βρείτε ενημέρωση για πάντα επίκαιρα θέματα στον τομέα της Υ&Α καθώς και όλες τις νομοθετικές διατάξεις, ελεύθερα διαθέσιμες ( searchlaw.html). Γιώργος Λαμπρινός Γενικός Διευθυντής

3 εκρηκτικες ατμοσφαιρες - εισαγωγη στο ατεχ Είναι πολλά τα ζητήματα που αφορούν στις εκρηκτικές ατμόσφαιρες και τα θέματα που εγείρονται από τις απαιτήσεις της νομοθεσίας και των προτύπων. Σε αυτά περιλαμβάνονται και τα διδάγματα που αναδεικνύονται από σχετικά περιστατικά και ατυχήματα περισσότερο ή λιγότερο σοβαρά τα οποία έχουν κατά καιρούς συμβεί και δυστυχώς, εξακολουθούν να συμβαίνουν στον βιομηχανικό χώρο, στην Ελλάδα και παγκοσμίως. Το άρθρο αυτό αποτελεί το πρώτο από μια σειρά άρθρων, τα οποία θα παρουσιάζουν διάφορα ζητήματα που αφορούν τις εκρηκτικές ατμόσφαιρες και άπτονται του ενδιαφέροντος των Εργοδοτών και των Εργαζομένων. Η αρχή γίνεται με την περιγραφή των ορισμών και του βασικού νομοθετικού πλαισίου, ως εισαγωγή στο μεγάλο αυτό κεφάλαιο της βιομηχανικής πραγματικότητας. Εκρηκτική ατμόσφαιρα-atex (ATmosphere EXplosible) ορίζεται η ατμόσφαιρα στην οποία μπορεί να προκληθεί έκρηξη, λόγω ανεξέλεγκτης καύσης. Είναι μείγμα αέρα με εύφλεκτες ουσίες υπό μορφή αερίων, ατμών, συγκεντρώσεων σταγονιδίων ή σκόνης, στο οποίο μετά την ανάφλεξη, η καύση μεταδίδεται στο σύνολο του μη καιόμενου μείγματος. Τέτοιες συνθήκες απαντώνται σε διάφορες επιχειρήσεις όπου λαμβάνει χώρα αποθήκευση, παραγωγή και διακίνηση εύφλεκτων ουσιών σε μορφή αερίων, ατμών ή σκόνης όπως π.χ. καύσιμα, χημικά, πλαστικά, μέταλλα, ξύλο, τρόφιμα (ζάχαρη, αλεύρι, κλπ) καθώς και σε παράπλευρες δραστηριότητες όπως η φόρτιση μπαταριών (Pb-οξέος) ηλεκτροκίνητων οχημάτων. Για να δημιουργηθεί έκρηξη χρειάζεται να υπάρχουν τα εξής στοιχεία: καύσιμη ύλη (π.χ. αέριο, σκόνη) μέσο οξείδωσης (το οξυγόνο στην ατμόσφαιρα) πηγή ανάφλεξης (π.χ. θερμή επιφάνεια, ηλεκτρικός σπινθήρας). Η συγκέντρωση (ποσότητα) της καύσιμης ύλης στον αέρα που μπορεί να οδηγήσει σε έκρηξη έχει ένα Κατώτερο και ένα Ανώτερο όριο. Όταν η συγκέντρωση της ουσίας βρίσκεται εντός της περιοχής που ορίζεται από το Ανώτερο και Κατώτερο Όριο Έκρηξης, τότε η παρουσία μιας ενεργού πηγής ανάφλεξης μπορεί να αναφλέξει το μείγμα και να οδηγήσει σε έκρηξη. Οι πηγές ανάφλεξης που μπορεί να αναφλέξουν το μείγμα και απαντώνται σε μια παραγωγική δραστηριότητα είναι πολλές. Τυπικές πηγές ανάφλεξης είναι οι θερμές επιφάνειες, οι φλόγες, οι μηχανικά δημιουργούμενοι σπινθήρες (π.χ. κατά το τρόχισμα ή την κοπή), οι ηλεκτρικοί σπινθήρες, ο στατικός ηλεκτρισμός, κλπ. Τα ζητήματα ΑΤΕΧ πλαισιώνονται από δύο Ευρωπαϊκές οδηγίες. Αυτές είναι η οδηγία 99/92/ΕΚ ή ΑΤΕΧ 137 και η οδηγία 94/9/ΕΚ ή ΑΤΕΧ 95. Η Ελληνική Νομοθεσία εναρμονίστηκε με τις δύο Ευρωπαϊκές Οδηγίες με το ΠΔ 42/2003 (ΦΕΚ 44/Α/ ) και την Υ.Α. Αρ. Β17081/2964/1996 (ΦΕΚ 157/Β/ ) αντίστοιχα. Ευρωπαική οδηγία Ονομασία Εναρμόνιση στην ελληνική νομοθεσία Τίτλος 94/9/ΕΚ ΑΤΕΧ 95 Υ.Α. Β17081/2964/1996 (ΦΕΚ 157/Β/ ) Συσκευές και συστήματα προστασίας που προορίζονται για χρήση σε εκρήξιμες ατμόσφαιρες. 99/92/ΕΚ ΑΤΕΧ 137 ΠΔ 42/2003 (ΦΕΚ 44/Α/ ) Ελάχιστες απαιτήσεις για τη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων οι οποίοι είναι δυνατόν να εκτεθούν σε κίνδυνο από εκρηκτικές ατμόσφαιρες. Η ΑΤΕΧ 95 και αντίστοιχα η ΥΑ Β/17081/2964/1996 αφορά στον εξοπλισμό και στα συστήματα προστασίας που προορίζονται για χρήση σε εγκαταστάσεις με κίνδυνο δημιουργίας εκρήξιμης ατμόσφαιρας. Αφορά κυρίως κατασκευαστές εξοπλισμού και παραθέτει λεπτομέρειες τόσο για τα επίπεδα προστασίας που πρέπει να εξασφαλίζει κάθε εξοπλισμός, όσο και για τις διαδικασίες παραγωγής και πιστοποίησης αυτού. Παράλληλα περιλαμβάνει βασικές διατάξεις για τους χρήστες του εξοπλισμού, σημεία τα οποία αποτελούν το συνδετικό κρίκο με την ΑΤΕΧ 137 (ΠΔ 42/2003). Τα σημεία αυτά αφορούν στην ταξινόμηση των συσκευών σε δύο ομάδες. Η ομάδα Ι περιλαμβάνει συσκευές που προορίζονται για χρήση σε υπόγειες εξορυκτικές εργασίες (ορυχεία) ενώ η ομάδα ΙΙ συσκευές που προορίζονται για χρήση σε άλλους χώρους. Οι συσκευές χωρίζονται σε κατηγορίες, ανάλογα με το επίπεδο προστασίας που εξασφαλίζουν. Έτσι για την Ομάδα ΙΙ υπάρχουν οι εξής κατηγορίες: Κατηγορία 1: Εξοπλισμός με πολύ υψηλό επίπεδο προστασίας, που εξασφαλίζεται και σε περίπτωση σπάνιας βλάβης. Κατηγορία 2: Εξοπλισμός με υψηλό επίπεδο προστασίας, που εξασφαλίζεται και σε περίπτωση συχνών βλαβών ή ελαττωματικών καταστάσεων λειτουργίας. Κατηγορία 3: Εξοπλισμός με κανονικό επίπεδο προστασίας, που εξασφαλίζεται υπό κανονικές συνθήκες λειτουργίας. Η ΑΤΕΧ 137 και αντίστοιχα το ΠΔ 42/2003 είναι η βασικότερη εκ των δύο οδηγιών και απαιτεί μία ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του κινδύνου από εκρήξιμες ατμόσφαιρες σε εγκαταστάσεις και χώρους εργασίας. Απευθύνεται στους Εργοδότες, οι οποίοι πρέπει να εξασφαλίζουν την ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων που είναι δυνατόν να εκτεθούν σε κίνδυνο από εκρηκτικές ατμόσφαιρες. Πιο συγκεκριμένα, ο Εργοδότης πρέπει να λαμβάνει τεχνικά ή/και οργανωτικά μέτρα, κατά σειρά προτεραιότητας, σύμφωνα με τις ακόλουθες αρχές: πρόληψη της δημιουργίας εκρηκτικών ατμοσφαιρών ή όταν η φύση της δραστηριότητας δεν το επιτρέπει. αποφυγή της ανάφλεξης εκρηκτικών ατμοσφαιρών και μετριασμός των επιβλαβών συνεπειών της έκρηξης ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια και η υγεία των εργαζομένων.

4 Στο πλαίσιο αυτό, ο Εργοδότης οφείλει: να αξιολογεί τους ειδικούς κινδύνους που οφείλονται σε εκρηκτικές ατμόσφαιρες. να κατατάσσει σε Ζώνες τους χώρους που είναι δυνατόν να δημιουργηθούν εκρηκτικές ατμόσφαιρες. να επισημαίνει κατάλληλα του χώρους αυτούς με το προειδοποιητικό σήμα Ex. να ορίζει τεχνικά και οργανωτικά μέτρα για την προστασία από εκρήξεις. Το προειδοποιητικό σήμα EX Οι επικίνδυνοι χώροι κατατάσσονται σε Ζώνες βάσει της συχνότητας και της διάρκειας της εμφάνισης εκρηκτικών ατμοσφαιρών. Η αρίθμηση των Ζωνών διαφέρει αν η εκρηκτική ατμόσφαιρα δημιουργείται από την παρουσία εύφλεκτων αερίων ή σκονών. Για κάθε Ζώνη πρέπει αντίστοιχα να επιλέγεται ο εξοπλισμός που διαθέτει το ανάλογο επίπεδο προστασίας, όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα: Αέρια/ατμοί Ζώνες Σκόνες Περιγραφή Κατηγορία εξοπλισμού Ζώνη 0 Ζώνη 20 Χώρος στον οποίο η εκρηκτική ατμόσφαιρα υπάρχει μόνιμα, ή για μεγάλα χρονικά διαστήματα ή συχνά Κατηγορία 1 Ζώνη 1 Ζώνη 21 Χώρος όπου είναι δυνατόν να δημιουργηθεί περιστασιακά εκρηκτική Κατηγορία 2 ατμόσφαιρα Ζώνη 2 Ζώνη 22 Χώρος όπου δεν θεωρείται δυνατόν να δημιουργηθεί εκρηκτική ατμόσφαιρα Κατηγορία 3 Μία από τις σημαντικότερες διατάξεις του ΠΔ 42/2003 αφορά στην υποχρέωση του Εργοδότη να μεριμνά για τη σύνταξη και τη συνεχή ενημέρωση του «Εγγράφου Προστασίας από Εκρήξεις» ευρύτερα γνωστό ως «Μελέτη ΑΤΕΧ». Στο έγγραφο αυτό, αναφέρονται: οι κίνδυνοι εκρήξεων. τα αναγκαία μέτρα για την προστασία των εργαζομένων. οι χώροι που έχουν ταξινομηθεί σε ζώνες. τα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα και οι χώροι στα οποία αυτά εφαρμόζονται. η συντήρηση και ορθή λειτουργία του εξοπλισμού, καθώς και των εγκαταστάσεων συναγερμού. Η Μελέτη ΑΤΕΧ δεν κατατίθεται προς έγκριση σε κάποια κρατική Αρχή ή Δημόσια Υπηρεσία, αλλά τηρείται στην εγκατάσταση για την οποία έχει συνταχθεί. Αποτελεί ένα εργαλείο για τον Εργοδότη και το αρμόδιο προσωπικό, τους οποίους καθοδηγεί στα θέματα προστασίας από εκρήξεις τόσο σε τεχνικό όσο και σε οργανωτικό επίπεδο. Οι διατάξεις του ΠΔ 42/2003 έχουν εφαρμογή σε όλες τις επιχειρήσεις, εγκαταστάσεις εκμεταλλεύσεις και εργασίες του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα (βιομηχανικές, γεωργικές, εμπορικές, διοικητικές, εκπαιδευτικές, πολιτιστικές δραστηριότητες, δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών, αναψυχής κλπ. Αυτό σημαίνει ότι χωρίς εξαίρεση, σε κάθε εγκατάσταση που ενδέχεται να δημιουργηθούν εκρηκτικές ατμόσφαιρες πρέπει να συντάσσεται το «Έγγραφο Προστασίας από Εκρήξεις - Μελέτη ΑΤΕΧ», η οποία θα πρέπει να αναθεωρείται όταν ο χώρος εργασίας, ο εξοπλισμός ή η οργάνωση της εργασίας υφίστανται σημαντικές αλλαγές, επεκτάσεις ή μετατροπές. Η ελληνική νομοθεσία που αναφέρεται παραπάνω υπάρχει ελεύθερα διαθέσιμη στον ιστότοπο της ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΞΥΠΠ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Α.Ε. στο: ενώ οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες είναι επίσης ελεύθερα διαθέσιμες στους συνδέσμους: Της Εύης Σγούρου Χημικός Μηχανικός Υπεύθυνη μελετών ΑΤΕΧ

5 Οι υποχρεώσεις του κυριου του εργου & του επιβλεποντοσ μηχανικου στα τεχνικα εργα Ο κύριος του έργου και ο επιβλέπων μηχανικός, είναι δύο βασικότατοι παράγοντες που εμπλέκονται εκ των πραγμάτων στα κατασκευαστικά/τεχνικά έργα, ανεξάρτητα με το μέγεθος που αυτά έχουν, τον προϋπολογισμό τους, τη διάρκειά τους, το είδος τους ή τον αριθμό εργαζομένων που απασχολούνται σε αυτά. Το Π.Δ. 305/1996 το οποίο αφορά στις «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας που πρέπει να εφαρμόζονται στα προσωρινά ή κινητά εργοτάξια σε συμμόρφωση προς την οδηγία 92/57/EOK» και συγκεκριμένα στο Άρθρο 2, Παράγραφος 2 ορίζει ότι ως Kύριος του Έργου (ΚτΕ) εννοείται «Κάθε φυσικό ή νοµικό πρόσωπο για λογαριασµό του οποίου πραγματοποιείται ένα έργο». Θα πρέπει να τονισθεί ότι, σε κάθε κατασκευαστικό/ τεχνικό και οικοδομικό έργο, βασικός παράγοντας ο οποίος καθορίζει τις υποχρεώσεις του ΚτΕ, έως ένα βαθμό, είναι η ύπαρξη ή μη αναδόχου (εργολάβου) ολόκληρου του έργου. Αναλυτικότερα ισχύουν τα παρακάτω: Εφόσον ο ΚτΕ συνδέεται με απ ευθείας σχέση εργασίας με τον εργαζόμενο (ακόμα και αυτοαπασχολούμενο), τότε είναι σαφώς ο εργοδότης του και βεβαίως έχει όλες τις υποχρεώσεις των εργοδοτών, όπως αυτές προβλέπονται από τις κείμενες διατάξεις και παρουσιάστηκαν αναλυτικά στο 4ο Τεύχος του περιοδικού της ΓΕΠ Α.Ε. Όταν δεν υπάρχει εργολάβος ολόκληρου του έργου (ανάδοχος του έργου) τότε, σύμφωνα με τις Παραγράφους 8 & 9 του Άρθρου 2, του Π.Δ. 305/1996, ο ΚτΕ έχει την υποχρέωση να ορίζει Συντονιστή Ασφάλειας & Υγείας, τόσο κατά την εκπόνηση της μελέτης του έργου όσο και κατά την εκτέλεση του έργου. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει εργολάβος ολόκληρου του έργου, τότε ο ΚτΕ έχει την υποχρέωση να μεριμνά για την εκπόνηση Σχεδίου και Φακέλου Ασφάλειας & Υγείας (ΣΑΥ και ΦΑΥ). Τέλος, στην ίδια περίπτωση, ο ΚτΕ πρέπει να μεριμνά για την έκδοση και τήρηση του Ημερολογίου Μέτρων Ασφάλειας του έργου. Πέραν των παραπάνω, στην περίπτωση που ο ΚτΕ δεν αναθέσει την εκτέλεση ολόκληρου του έργου σ έναν εργολάβο (ανάδοχο), έχει την υποχρέωση να λαμβάνει και να τηρεί όλα τα μέτρα ασφαλείας τα οποία του υποδεικνύει εγγράφως ο συντονιστής ασφαλείας αλλά και ο επιβλέπων μηχανικός του έργου (εργοταξιάρχης). Τα μέτρα ασφαλείας πρέπει να λαμβάνονται πριν από την εγκατάσταση κάθε εργολάβου ή και υπεργολάβου ενός τμήματος ή μέρους του έργου και να τηρούνται όσο διαρκεί το έργο. Εάν προκύψει ανάγκη διακοπής των προγραμματισμένων εργασιών, τότε ο ΚτΕ έχει την υποχρέωση να λάβει όλα τα μέτρα και να τα διατηρεί καθ όλη τη διάρκεια της διακοπής. Σε περίπτωση επανέναρξης των εργασιών θα πρέπει να ενημερώσει εγγράφως των επιβλέποντα μηχανικό. Σύμφωνα με το Άρθρο 7, του Ν. 1396/1983 «Υποχρεώσεις λήψης και τήρησης των μέτρων ασφαλείας στις οικοδομές και λοιπά ιδιωτικά τεχνικά έργα», μεταξύ των άλλων υποχρεώσεων που έχει επιβλέπων μηχανικός, είναι και οι παρακάτω: 1. Να δίνει οδηγίες κατασκευής, σύμφωνα με τους κανόνες της επιστήμης και της τέχνης, για την εκτέλεση εργασιών αντιστηρίξεων, σταθερών ικριωμάτων και πίνακα διανομής ηλεκτρικού ρεύματος. Να επιβλέπει την τήρηση των οδηγιών αυτών πριν από την έναρξη των εργασιών και περιοδικά κατά την εκτέλεσή τους. 2. Να δίνει οδηγίες, σύμφωνες με τους κανόνες της επιστήμης και της τέχνης, για τη λήψη μέτρων ασφαλείας από κινδύνους που προέρχονται από εναέριους και υπόγειους αγωγούς της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) και να επιβλέπει την τήρησή τους. 3. Να επιβλέπει την εφαρμογή της μελέτης μέτρων ασφαλείας που αναφέρεται στο άρθρο 6 και να δίνει τις σχετικές οδηγίες (σ.σ. το άρθρο 6 του Ν. 1396/1983 αφορά στις υποχρεώσεις του Μελετητή). 4. Να δίνει οδηγίες σε περίπτωση σοβαρών ή επικίνδυνων έργων και εάν χρειάζεται να συντάσσει μελέτη για την προσαρμογή των προδιαγραφών των μέτρων ασφαλείας που προβλέπονται. 5. Να υποδεικνύει εγγράφως στον ΚτΕ, τα απαιτούμενα μέτρα ασφαλείας κατά περίπτωση και φάση του έργου. Ο επιβλέπων μηχανικός οφείλει να δίνει οδηγίες σε περίπτωση σοβαρών ή επικίνδυνων έργων και εάν χρειάζεται να συντάσσει μελέτη για την προσαρμογή των προδιαγραφών των μέτρων ασφάλειας που προβλέπονται. Πρέπει να επιθεωρεί όλα τα ικριώματα και να βεβαιώνει την καταλληλότητα των εξωτερικών σταθερών ικριωμάτων. Σε ειδικές περιπτώσεις να συντάσσει μελέτη των ικριωμάτων και να δίνει άδεια σε περίπτωση εγκατάστασης ανυψωτικής μηχανής επί ικριώματος. Οφείλει να επιθεωρεί τις εκσκαφές και βεβαίως να ενημερώνει το Ημερολόγιο Μέτρων Ασφάλειας και να καταγράφει τις υποδείξεις του. Σε περίπτωση ατυχήματος και εάν αυτό διαπιστωθεί ότι οφείλεται στην έλλειψη μέτρων ασφάλειας, τότε σύμφωνα με τη εργατική νομοθεσία την ευθύνη την έχει ο εργοδότης, διότι αυτός έχει την υποχρέωση για τη λήψη των μέτρων ασφαλείας. Συνεπώς, στα τεχνικά/οικοδομικά έργα την ευθύνη έχει ο εκάστοτε εργοδότης στη θέση του οποίου μπορεί να οι εργολάβοι και οι υπεργολάβοι (ως εργοδότες έναντι του προσωπικού τους) και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ο ΚτΕ (εάν ισχύουν τα δεδομένα που αναφέρθηκαν στην αρχή του παρόντος κειμένου). Η ευθύνη του εργοδότη ούτε μειώνεται, ούτε μεταφέρεται σε άλλα άτομα που τυχόν εμπλέκονται στο έργο. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να είναι γίνει σαφές ότι, ο ορισμένος ως επιβλέπων μηχανικός (Εργοταξιάρχης) έχει την βασική ευθύνη για το έργο και για τα τεκταινόμενα σε αυτό και ως εκ τούτου η θέση του ελέγχεται σε περίπτωση πρόκλησης ατυχήματος ή άλλου συμβάντος (είτε εμπλέκεται εργαζόμενος, είτε τρίτος). Ο τεχνικός ασφαλείας αλλά και ο συντονιστής ασφαλείας έχουν, κατά κύριο λόγο, συμβουλευτικό και ελεγκτικό ρόλο στα έργα (βλ. Ν. 3850/2010, «Κύρωση του Κώδικα νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων» και ειδικότερα το Άρθρο 14), πλην όμως οι δικαστικές αρχές λαμβάνουν πάντα υπόψη τις διατάξεις του ποινικού και αστικού κώδικα και είναι δυνατό να αποδώσουν και σε αυτούς την ευθύνη (ή μέρος αυτής) για πρόκληση ατυχήματος ή συμβάντος, εάν βεβαίως αποδειχθεί ότι άσκησαν πλημμελώς τα καθήκοντά τους ή δεν τήρησαν τις υποχρεώσεις τους, όπως αυτές ορίζονται στην κείμενη νομοθεσία. Όλες οι νομοθετικές διατάξεις είναι ελεύθερα διαθέσιμες σε μορφή pdf στο website της ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΞ.Υ.Π.Π. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Α.Ε., στο link ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ή απευθείας στο Του Γιώργου Ευθυμίου Διπλ. Μηχανικός Ορυκτών Πόρων Διευθυντή του τμήματος Τεχνικών και Βιομηχανικών Έργων της ΓΕΠ

6 Ο χώρος πρώτων βοηθειων και το φαρμακειο Σε περίπτωση ατυχήματος ή αιφνίδιας ασθένειας, η δυνατότητα παροχής πρώτων βοηθειών μπορεί να καθορίσει την ποιότητα ζωής ή ακόμα και την ίδια τη ζωή ενός εργαζόμενου. Στους χώρους αυτούς αντιμετωπίζονται περιστατικά είτε από τον ιατρό εργασίας είτε συνηθέστερα- από απλούς αρωγούς πρώτων βοηθειών, οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί και προσφέρουν κυρίως προσωρινή αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας. Βάσει της ελληνικής νομοθεσίας, προβλέπεται ένας ή περισσότεροι χώροι πρώτων βοηθειών σε χώρους εργασίας, όπου δραστηριοποιούνται 100 ή περισσότεροι εργαζόμενοι. Επίσης χώρος παροχής πρώτων βοηθειών προβλέπεται όταν ο τύπος της δραστηριότητας και η συχνότητα των ατυχημάτων επιβάλουν την ύπαρξή του. Τα χαρακτηριστικά ενός χώρου παροχής Πρώτων Βοηθειών είναι τα εξής: Εγκαταστάσεις και υλικά πρώτων βοηθειών Διάθεση τρεχούμενου νερού Εξυπηρέτηση από ένα ή περισσότερα εντεταλμένα και εκπαιδευμένα άτομα Ελεύθερη διέλευση τραυματιοφορέων και φορείων. Οι χώροι πρώτων βοηθειών πρέπει να επισημαίνονται σύμφωνα με το π.δ. 105/95. Τα ελάχιστα απαιτούμενα υλικά πρώτων βοηθειών είναι τα εξής: 1. Aκετυλοσαλικιλικό οξύ 2. Παρακεταμόλη 3. Aντιισταμινικά δισκία 4. Aντιόξινα δισκία 5. Σπασμολυτικό (σταγόνες ή δισκία) 6. Aντιδιαροϊκό καολίνης/πηκτίνης 7. Aντισηπτικό κολλύριο 8. Aντιϊσταμινική αλοιφή 9. Eπίδεσμο 2.50 x 0.05 μέτρα 10. Eπίδεσμο 2.50 x 0.10 μέτρα 11. Bαμβάκι 12. Aπορροφητική γάζα αποστειρωμένη 13. Λευκοπλάστης πλάτους 0.08 μέτρα 14. Tεμάχια λευκοπλάστη με γάζα αποστειρωμένη 15. Tριγωνικό επίδεσμο 16. Ποτηράκια μιας χρήσης (χάρτινα ή πλαστικά) 17. Aιμοστατικό επίδεσμο 18. Διάλυμα αμμωνίας 19. Oξυζενέ 20. Oινόπνευμα καθαρό 21. Bάμμα ιωδίου 22. Mερκιουροχρώμ ή άλλο αντισηπτικό 23. Xάπια άνθρακα Υλικά Π.Δ. 16/96 Το φαρμακείο περιλαμβάνει φάρμακα που μπορούν να σώσουν μια ανθρώπινη ζωή και ένα σημαντικό στοιχείο είναι ότι η αλόγιστη και άσκοπη χρήση που πολλές φορές παρατηρείται μπορεί να αποβεί μοιραία. Υλικό πρώτων βοηθειών πρέπει να διατίθεται εκτός του ειδικού χώρου και σε όλους τους χώρους όπου αυτό απαιτείται λόγω των συνθηκών εργασίας, με κατάλληλη σήμανση και εύκολη πρόσβαση. Οι απαραίτητες ποσότητες καθορίζονται από τον αριθμό των εργαζομένων, ενώ η συμπλήρωση με επιπλέον είδη καθορίζεται από τον ιατρό εργασίας, ο οποίος γνωρίζει τις ειδικότερες ανάγκες κάθε επιχείρησης. Το φαρμακείο με τα αναφερόμενα υλικά προτείνεται να τοποθετείται σε χώρο δροσερό, χωρίς υγρασία και έντονες οσμές, καθώς και να φυλάσσονται στη συσκευασία τους, μαζί με τις οδηγίες χρήσης. Απαραίτητο είναι να πραγματοποιείται έλεγχος της ημερομηνίας λήξεως σε τακτά χρονικά διαστήματα και να ανανεώνονται εγκαίρως. Πρέπει τέλος να αναρτώνται σε εμφανή σημεία πίνακες με οδηγίες για τη σωστή παροχή πρώτων βοηθειών, μαζί με σχηματική και εικονική αναπαράσταση ώστε το περιεχόμενο να γίνεται με τον καλύτερο τρόπο κατανοητό σε κάθε εργαζόμενο. Της Βάλιας Τσοπόκη Νοσηλεύτριας ΕΚΠΑ MSC Public Health, PhD(c)

7 Χαρακτηριστικές μορφές ατυχημάτων μεγάλης έκτασης Με τον όρο «ατύχημα μεγάλης έκτασης» εννοούμε το περιστατικό κατά το οποίο λαμβάνει χώρα έκλυση και διασπορά, πυρκαγιά ή έκρηξη με άμεσες ή μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στους ανθρώπους και το περιβάλλον εντός και εκτός των ορίων της εγκατάστασης με την εμπλοκή κάποιας επικίνδυνης ουσίας. Με τον όρο «περιβαλλοντική επίπτωση» εννοούμε την ανεπιθύμητη επίδραση που δύναται να προκαλέσει ένα ατύχημα κατά την εξέλιξή του σε ανθρώπους, υλικές κατασκευές ή το περιβάλλον, ο όρος δηλαδή δεν περιορίζεται μόνο στο φυσικό περιβάλλον. Ο χαρακτηρισμός «επικίνδυνη ουσία» αποδίδεται σε τοξικές, εύφλεκτες ή εκρηκτικές χημικές ενώσεις, οι οποίες μπορεί να αποτελούν πρώτες ύλες, τελικά προϊόντα, παραπροϊόντα ή και ενδιάμεσα προϊόντα μιας διεργασίας σε μια βιομηχανική μονάδα, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που μπορεί να προκύψουν κατά την εξέλιξη ενός πιθανού ατυχήματος. Όπως για τους κοινούς εργασιακούς κινδύνους, έτσι και για τους κινδύνους από τα βιομηχανικά ατυχήματα μεγάλης έκτασης (ΒΑΜΕ), εκτιμάται η επικινδυνότητα (ή διακινδύνευση, ή ρίσκο) ως συνδυαστικό αποτέλεσμα της πιθανότητας υλοποίησης ενός ατυχήματος και της σοβαρότητας των περιβαλλοντικών επιπτώσεών του. Η εκτίμηση της πιθανότητας γίνεται με τη χρήση ποσοτικών μεθόδων όπως η ανάλυση δένδρου σφαλμάτων (FTA) και το διάγραμμα σχηματομορφής φιόγκου (bow-tie). Η εκτίμηση των επιπτώσεων ανάλογα με το τύπο του ατυχήματος που εξετάζεται, γίνεται με ποσοτικά μοντέλα που συνήθως στηρίζονται σε ημιεμπειρικές μαθηματικές σχέσεις περιγραφής ενός φαινομένου. Εναλλακτικά, όπως αποδεικνύεται σε πρόσφατες δημοσιεύσεις, μπορούν να χρησιμοποιηθούν κώδικες υπολογιστικής ρευστοδυναμικής (CFDs), οι οποίοι επιδεικνύουν μεγαλύτερη ακρίβεια υπολογισμού και ευρύτερη εφαρμοσιμότητα, περιορίζοντας την ανάγκη υποθέσεων και παραδοχών στην μαθηματική προσέγγιση του φυσικοχημικού φαινομένου που περιγράφει ένα ατύχημα (τοξική διασπορά, πυρκαγιά, έκρηξη) και άρα στον υπολογισμό του φυσικού μεγέθους εκείνου (συγκέντρωση, θερμική ακτινοβολία, υπερπίεση) που σχετίζεται με την επίπτωση του ατυχήματος αυτού. Στην Eικ. 1 παρουσιάζεται ως παράδειγμα ένα στιγμιότυπο από την προσομοιωμένη διασπορά εύφλεκτου νέφους που προέκυψε υποθέτοντας απελευθέρωση υδρογόνου αποθηκευμένου υπό πίεση. Το κυριότερο χαρακτηριστικό και ταυτόχρονα πλεονέκτημα των CFDs είναι ότι μπορούν να λάβουν υπόψη τους τη γεωμετρία των στερεών σωμάτων που παρεμβάλλονται σε ένα χωρικό πεδίο και βέβαια επηρεάζουν σημαντικά την τρισδιάστατη εξέλιξη του φυσικοχημικού φαινομένου που αποτελεί το ατύχημα. Ένα παράδειγμα αποτελεί η διαρροή και ανάφλεξη νέφους εύφλεκτου πτητικού υγρού ή εύφλεκτου αερίου που παρουσία εμποδίων επιταχύνεται, λόγω της αύξησης της τυρβώδους ανάμιξης μεταξύ αέρα και καύσιμων ατμών ή καυσίμου αερίου, αποδίδοντας μάλιστα υψηλότερα επίπεδα υπερπιέσεων. Εικόνα 1. Διαρροή και διασπορά αερίου υδρογόνου αποθηκευμένου υπό πίεση. Η ισοϋψής επιφάνεια αντιστοιχεί σε συγκέντρωση υδρογόνου ίση προς το 1/4 του κατώτερου ορίου αναφλεξιμότητας. Για τις εγκαταστάσεις στις οποίες διαχειρίζονται ουσίες με επικίνδυνες ιδιότητες, βρίσκει εφαρμογή η οδηγία SEVESO II. Παραδείγματα τέτοιων εγκαταστάσεων είναι οι βιομηχανίες παραγωγής χημικών προϊόντων ευρείας κατανάλωσης, οι βιομηχανίες λιπασμάτων, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης και διακίνησης υγρών και αερίων καυσίμων, τα διυλιστήρια, οι βιομηχανίες φυτοφαρμάκων και οι μονάδες παραγωγής εκρηκτικών και πυρομαχικών. Η οδηγία αυτή προβλέπει την εκπόνηση μελετών ασφάλειας για την εκτίμηση των επιπτώσεων και της ατομικής διακινδύνευσης από πιθανά ατυχήματα μεγάλης έκτασης (risk analysis) και τον σχεδιασμό διαδικασιών αντιμετώπισης μιας τέτοιας επικίνδυνης κατάστασης εσωτερικά και εξωτερικά της εγκατάστασης (emergency response planning), αν και αξίζει να σημειωθεί ότι μονάδες όπως οι εμπορευματικοί σταθμοί και οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις εξαιρούνται από την υποχρέωση αυτή, παρόλο που ένα ατύχημα σε αυτές όχι μόνο είναι πιθανό, αλλά παλαιότερα έχει συμβεί κιόλας (Μαρί 2011, Γιβραλτάρ 2011, Γκέρντετς 2008). Ένα αέριο μπορεί να διαφύγει στην ατμόσφαιρα από το δοχείο στο οποίο βρίσκεται αποθηκευμένο, ή να καταλήξει σε αυτήν με εξάτμιση λόγω σχηματισμού λίμνης πτητικού υγρού έπειτα από μία διαρροή. Εάν είναι εύφλεκτο, είναι χρήσιμο να επισημανθούν οι αποστάσεις των ορίων αναφλεξιμότητάς του. Εάν είναι τοξικό, έχει ιδιαίτερη σημασία να επισημανθούν οι μέγιστες αποδεκτές τιμές συγκέντρωσής του (π.χ. ανώτατη οριακή τιμή οροφής), καθώς και να υπολογιστούν οι αποστάσεις των δόσεων εκείνων που μπορούν να προκαλέσουν οξεία δηλητηρίαση (τοξική δόση) ή και θάνατο (θανατηφόρα δόση). Τα τελικά συμπεράσματα προκύπτουν κατόπιν σύγκρισης των τιμών των συνολικών δόσεων με τα δεδομένα τοξικότητας της ένωσης. Τέτοιου τύπου δεδομένα μπορούν να αναζητηθούν σε κατάλληλες βιβλιογραφικές πηγές, ή και στην Εθνική νομοθεσία. Γενικά, η διασπορά αερίων βαρύτερων του αέρα είναι και η πιο επικίνδυνη, εξαιτίας της παρατεταμένης παραμονής τους σε χαμηλό ύψος υπό την επίδραση της βαρύτητας μέχρι να αραιωθούν ικανοποιητικά από μάζες αέρα. Στο πολλαπλασιαστικό (ή αλυσωτό) φαινόμενο, ένα ατύχημα που συμβαίνει αρχικά και χαρακτηρίζεται ως πρωτογενές προκαλεί ένα νέο (δευτερογενές) κλιμακώνοντας προφανώς το μέγεθος των επιπτώσεων. Για παράδειγμα, όταν έχει ξεσπάσει πυρκαγιά σε μια λίμνη (περιορισμένη ή μη) υγρού, τότε γειτνιάζοντα δοχεία και δεξαμενές είναι δυνατόν να εκραγούν εξαιτίας των μεγάλων θερμικών φορτίων που δέχονται (μπλέβη). Ο όρος μπλέβη (BLEVE) αποτελεί ακρωνύμιο της φράσης Boiling Liquid Expanding Vapor Explosion (Έκρηξη Εκτονούμενου Ατμού Ζέοντος Υγρού) και χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη φυσική έκρηξη ενός δοχείου λόγω απότομης εκτόνωσης του υπέρθερμου υγρού περιεχομένου του υπό μορφή ατμών. Το αποτέλεσμα της εκτόνωσης της ατμώδους φάσης είναι η βίαιη ατμοποίηση της υπέρθερμης υγρής φάσης και η δημιουργία κρουστικού κύματος μέσα στη μάζα του υγρού. Τέτοια περιστατικά εμφανίζονται συνήθως σε ατμολέβητες μεγάλης πίεσης και σε δεξαμενές αποθήκευσης υγροποιημένων καυσίμων υπό πίεση. Ένα δοχείο μπορεί να αστοχήσει και να διαρραγεί για διάφορους λόγους (π.χ. λόγω κατασκευαστικών ατελειών, λόγω ξαφνικής ανύψωσης της εσωτερικής πίεσης, λόγω εσωτερικής μηχανικής καταπόνησης, λόγω πρόσκρουσης θραύσματος από μια γειτονική έκρηξη, ή λόγω διάβρωσης). Ειδικά όταν ένα δοχείο περιέχει υγροποιημένο αέριο και έρχεται σε άμεση επαφή με φλόγες ή δέχεται εξ αποστάσεως θερμική ακτινοβολία, το μέταλλο από το οποίο είναι

8 κατασκευασμένο υπερθερμαίνεται και χάνει τη μηχανική του αντοχή. Η θερμότητα που προσπίπτει σε εκείνο το τμήμα του κελύφους το οποίο έρχεται σε επαφή με την υγρή φάση του περιεχομένου, μεταφέρεται στο υγρό το οποίο έχει τη δυνατότητα να την απορροφήσει σε μεγάλο βαθμό λόγω της υψηλής του θερμοχωρητικότητας. Έτσι, το συγκεκριμένο τμήμα του τοιχώματος διατηρεί σταθερή τη θερμοκρασία του κοντά στο σημείο βρασμού του υγρού στη συγκεκριμένη εσωτερική πίεση. Αντίθετα, η θερμοχωρητικότητα του υπερκείμενου ατμού είναι κατά πολύ μικρότερη από αυτή του υγρού και ο ίδιος αποτελεί ένα κακό μέσο μεταφοράς θερμότητας. Κατά συνέπεια, στο τμήμα του μεταλλικού κελύφους το οποίο είναι σε επαφή με την ατμώδη φάση του περιεχομένου, η προσπίπτουσα θερμική ακτινοβολία αυξάνει την τοπική θερμοκρασία του τοιχώματος προκαλώντας την μηχανική εξασθένιση και τελικά τη διάρρηξή του που λαμβάνει τη μορφή έκρηξης. Υπό αυτές τις συνθήκες οι βαλβίδες ασφάλειας (ανακουφιστικές) που υπάρχουν σε δεξαμενές υγροποιημένων αερίων και ατμολέβητες δεν ενεργοποιούνται όπως είναι φυσικό, αφού η έκρηξη δεν προέρχεται από την αύξηση της εσωτερικής πίεσης, αλλά από την υποχώρηση μέρους του τοιχώματος λόγω της ελάττωσης της αντοχής του, εξαιτίας της θέρμανσής του στη λειτουργική (εσωτερική) πίεση. Γι αυτό οι βαλβίδες ασφάλειας δεν μπορούν να αποτρέψουν μια μπλέβη. Ένα δοχείο (ή μια δεξαμενή) μπορεί επίσης να εκραγεί όταν θερμανθεί, στην περίπτωση που περιέχει δύο υγρά διαφορετικής πυκνότητας και το ελαφρύτερο υγρό εκ των δύο χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερο σημείο βρασμού (π.χ. πετρέλαιο και νερό). Τότε, κατά τη θέρμανση και τα δύο υγρά απορροφούν θερμότητα μέχρι το σημείο όπου ξεκινάει η ατμοποίηση του βαρύτερου που βρίσκεται κάτω από τη στοιβάδα του ελαφρύτερου. Λόγω του ότι, οι ατμοί πλέον είναι ελαφρύτεροι και από τα δύο υγρά καταλαμβάνοντας πολύ μεγαλύτερο όγκο απ ότι στην υγρή φάση, εκτονώνονται προς τα πάνω αυξάνοντας δραματικά την εσωτερική πίεση που προκαλεί τελικά την έκρηξη του δοχείου και συμπαρασύρουν ταυτόχρονα ποσότητες από το καυτό, ελαφρύτερο υγρό που εκτοξεύεται στον περιβάλλοντα χώρο. Το φαινόμενο αυτό χαρακτηρίζεται ως εκρηκτικός βρασμός (boil-over) και μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητες επιπτώσεις με τρεις ξεχωριστούς τρόπους: μέσω της υπερπίεσης που παράγεται από την μηχανική έκρηξη, μέσω της εκτόξευσης θραυσμάτων των τοιχωμάτων που υποχώρησαν και μέσω του εκτοξευμένου καυτού υγρού. Οι βασικές λοιπόν, διαφορές μεταξύ μπλέβης και εκρηκτικού βρασμού είναι πως, στην πρώτη περίπτωση δεν υπάρχει εκτόξευση θερμού υγρού, αφού όλη η ποσότητα της (μονοφασικής) υγρής φάσης που έχει καταστεί αρχικά υπέρθερμη ατμοποιείται μετά τη διάρρηξη του τοιχώματος λόγω απώλειας της εσωτερικής πίεσης, ενώ επίσης στην δεύτερη περίπτωση η αιτία της διάρρηξης του τοιχώματος είναι η ανύψωση της εσωτερικής πίεσης και όχι η ελάττωση της μηχανικής αντοχής του τοιχώματος. Τέλος, η αλληλουχία των γεγονότων για την μπλέβη είναι: μηχανική έκρηξη των υποχωρούντων θερμαινόμενων τοιχωμάτων υπό την επίδραση της εσωτερικής πίεσης και φυσική έκρηξη με τη δυνατότητα ανάφλεξης και κατάκαυσης του εκλυόμενου περιεχομένου εάν αυτό απαντήσει πηγή ανάφλεξης, ενώ στον εκρηκτικό βρασμό είναι: βρασμός του ζέοντος υγρού που η θερμοκρασία του ξεπέρασε το σημείο ζέσεώς του και μηχανική έκρηξη των τοιχωμάτων υπό την επίδραση της αυξανομένης, λόγω παραγωγής ατμών, εσωτερικής πίεσης με τη δυνατότητα ανάφλεξης και κατάκαυσης του εκλυόμενου ατμού εάν όντας εύφλεκτος απαντήσει πηγή ανάφλεξης, ή ανάφλεξης και καύσης του συμπαρασυρόμενου καυτού υγρού άπαξ και είναι εύφλεκτο (συχνά οι ίδιες οι τριβές με τα στερεά τοιχώματα κατά την απελευθέρωση προσδίδουν θερμότητα ικανή να αναφλέξει το συμπαρασυρόμενο υγρό). Η ολοκληρωτική διάρρηξη ενός πιεστικού δοχείου ακολουθείται από μαζική απελευθέρωση του περιεχομένου του στην ατμόσφαιρα. Όταν το διαφυγόν αέριο είναι εύφλεκτο, η τυρβώδης ανάμιξή του με τον αέρα οδηγεί σε σχηματισμό αναφλέξιμου μίγματος. Στην περίπτωση άμεσης ανάφλεξης του νέφους, θα προκύψουν ή πυρόσφαιρα εκπέμποντας υψηλής ισχύος θερμική ακτινοβολία, ή έκρηξη παράγοντας ισχυρό κρουστικό κύμα υψηλής πίεσης (κατάρρηξη ή detonation). Στην κατάρρηξη, το κρουστικό κύμα είναι παρόμοιο με αυτό που παράγεται από τα ισχυρά εκρηκτικά, δηλαδή, σχεδόν ακαριαία αύξηση της πίεσης από τα ατμοσφαιρικά επίπεδα στην μέγιστη υπερπίεση (shock wave). Από την άλλη πλευρά, εάν η απελευθέρωση αερίου είναι συνεχής υπό τη μορφή διαρροής (π.χ. από ένα τμήμα ενός αποθηκευτικού πιεστικού δοχείου ή σωλήνα που μεταφέρει αέριο υπό πίεση), τότε η άμεση ανάφλεξη οδηγεί στην δημιουργία φλογοπίδακα (jet fire). Στην άμεση ανάφλεξη, η ανάμιξη του αερίου νέφους με τον αέρα είναι συνήθως ακόμα περιορισμένη. Κατά συνέπεια, η ανάφλεξη πραγματοποιείται στην εξωτερική στοιβάδα του νέφους που βρίσκεται εντός των ορίων αναφλεξιμότητας, ενώ ο εσωτερικός πυρήνας είναι ακόμα πολύ πλούσιος σε καύσιμο για να καεί. Καθώς αρχίζουν να επικρατούν ανωστικές δυνάμεις λόγω των θερμών αερίων της καύσης, το καιγόμενο νέφος ανυψώνεται λαμβάνοντας σφαιρική μορφή, σχηματίζοντας έτσι μια πύρινη σφαίρα (πυρόσφαιρα ή fireball). Η ανύψωση προκαλεί περαιτέρω ανάμιξη του καύσιμου αερίου με το ατμοσφαιρικό οξυγόνο που φέρνει νέες ποσότητες αερίου εντός των ορίων αναφλεξιμότητας υποστηρίζοντας ουσιαστικά τη φωτιά, ενώ με την πλάγια ώθηση του ανέμου εκτελεί ταυτόχρονα και οριζόντια κίνηση. Σε παλιότερα ατυχήματα, έχουν καταγραφεί περιστατικά όπου η πυρόσφαιρα ταξίδεψε αποστάσεις αρκετών εκατοντάδων μέτρων έως ότου αναφλεγεί και καεί πλήρως. Όπως γίνεται κατανοητό, μια πυρόσφαιρα μπορεί να δημιουργηθεί μάλλον κατόπιν μαζικής έκλυσης, παρά στην περίπτωση μικρών διαρροών. Αναφορικά με την άμεση ανάφλεξη, εκτός από το ενδεχόμενο της πυρόσφαιρας, εάν η τυρβώδης ανάμιξη του νέφους με τον αέρα οδηγήσει σε ταχύ σχηματισμό αναφλέξιμου μίγματος, η καύση μπορεί σε πρώτη φάση να εξελιχθεί με μια μέτρια αύξηση της πίεσης και υποηχητικές ταχύτητες διάδοσης του μετώπου της ζώνης αντίδρασης (κατάκαυση ή deflagration). Σε συγκεντρώσεις μακριά από το μηδενικό ισοζύγιο οξυγόνου, η φλόγα διαδίδεται στην αναφλέξιμη ζώνη του νέφους με ταχύτητα που για μίγματα υδρογονανθράκων δεν ξεπερνά τις μερικές δεκάδες μέτρα το δευτερόλεπτο και με υπερπιέσεις που δεν είναι ικανές να προκαλέσουν σοβαρές υλικές ζημιές. Ακολούθως, για να προκύψει κατάρρηξη (δηλαδή υπερηχητικό φαινόμενο), χρειάζεται οι συγκεντρώσεις του αερίου καυσίμου να βρίσκονται κοντά στο μηδενικό ισοζύγιο οξυγόνου, όπου η αναλογία μεταξύ καύσιμης ουσίας και αέρα είναι ίση με την στοιχειομετρική όπως αυτή ορίζεται από την αντίδραση καύσης. Τότε, η διάδοση της φλόγας στο μίγμα διευκολύνεται και πραγματοποιείται με πολύ μεγαλύτερες (υπερηχητικές) ταχύτητες, ενώ η υπερπίεση που αναπτύσσεται λαμβάνει τη μέγιστη τιμή. Το εκρηκτικό αυτό φαινόμενο είναι η χειρότερη κατάληξη από πλευράς ασφάλειας, λόγω του ισχυρού εκρηκτικού κύματος που παράγεται. Η πίεση που θα αναπτυχθεί κατά την έκρηξη ενός αερίου καθορίζεται επίσης σε σημαντικό βαθμό και από τον περιορισμό του περιβάλλοντα χώρου, ο οποίος συνεπάγεται την επιτάχυνση της διάδοσης της φλόγας. Η μετάβαση από κατάκαυση σε κατάρρηξη είναι γνωστή και ως DDT (Deflagration to Detonation Transition). Αντίθετα, όταν η ανάφλεξη συμβεί καθυστερημένα, το νέφος έχει προλάβει να αναμιχθεί επαρκώς με τον αέρα, έτσι ώστε μετά την ανάφλεξη η φλόγα να διαδίδεται συνήθως κατά την αντίστροφη φορά, δηλαδή και προς τα πίσω (flash back), προσεγγίζοντας την περιοχή της πηγής έκλυσης όπου οι συγκεντρώσεις είναι μεγαλύτερες. Η διαφορά σε σχέση με την πυρόσφαιρα έγκειται στο ότι το φαινόμενο εξελίσσεται ταχύτερα και η καύση διαδίδεται από το εσωτερικό προς την περίμετρο του νέφους όπου οι συγκεντρώσεις μειώνονται κάτω από το όρια αναφλεξιμότητας. Προφανώς, για να έχει προηγηθεί διασπορά του νέφους, προϋποτίθεται ότι η έκλυση συμβαίνει σε ανοικτό χώρο. Αυτή είναι και η βασική αιτία, όπως εξηγείται παρακάτω, που σε αυτό το είδος της καύσης οι ταχύτητες διάδοσης της φλόγας είναι υποηχητικές και συνοδεύονται από αμελητέες υπερπιέσεις (ταχυκαύση ή flash fire). Σε περίπτωση καθυστερημένης ανάφλεξης, το μίγμα είτε θα καεί σε συγκεντρώσεις μακριά από το μηδενικό ισοζύγιο οξυγόνου σε σύντομο χρονικό διάστημα παράγοντας όπως προαναφέρθηκε αμελητέα πίεση (ταχυκαύση), είτε θα οδηγηθεί σε έκρηξη νέφους ατμών (Confined Vapor Cloud Explosion ή CVCE). Και πάλι, απαραίτητες προϋποθέσεις για την εκδήλωση έκρηξης είναι η αναλογία καυσίμου αερίου στο μίγμα να εμπίπτει στα όρια εκρηκτικότητας του αερίου (στη γειτονία δηλαδή του μηδενικού ισοζυγίου οξυγόνου), αλλά και να υπάρχει κάποιο είδος χωρικού περιορισμού (π.χ. στερεά εμπόδια, τοιχία). Εάν λόγω των προαναφερθεισών συνθηκών η κατάκαυση δεν καταλήξει τελικά σε κατάρρηξη, παράγεται μεν κύμα πίεσης, το οποίο όμως παρουσιάζει μεγαλύτερη διάρκεια φάσης και λιγότερο απότομη αύξηση έως την μέγιστη υπερπίεση σε σχέση με το κρουστικό κύμα (shock wave) της κατάρρηξης. Προφανώς, ένα κρουστικό κύμα είναι περισσότερο επικίνδυνο από ένα απλό κύμα υπερπίεσης, αφού μια υλική κατασκευή ή ακόμα και το ανθρώπινο σώμα, καλείται να αφομοιώσει μεγαλύτερη πίεση σε σημαντικά μικρότερο χρόνο. Σημειώνεται ότι, αν και για τις περισσότερες ενώσεις τα όρια εκρηκτικότητας είναι στενότερα από τα όρια αναφλεξιμότητας, στην πράξη συνήθως συγχέονται και χρησιμοποιούνται ισότιμα. Οι αλληλουχίες των γεγονότων που περιγράφηκαν παραπάνω συνοψίζονται στο δενδροδιάγραμμα του Σχ. 1, το οποίο προέκυψε από την εφαρμογή της μεθόδου Ανάλυσης Δέντρου Συμβάντων για την περίπτωση έκλυσης αερίου καυσίμου. Όπως φαίνεται και στο σχήμα, η μέθοδος ξεκινά από ένα εναρκτήριο γεγονός (εδώ από την έκλυση αερίου) και ανάλογα με τις συνθήκες που ενδέχεται να επικρατούν (π.χ. περιορισμός του χώρου) καταλήγει στους αντίστοιχους πιθανούς τύπους ατυχημάτων. Όπως γίνεται αντιληπτό, η συσσώρευση μπορεί να έχει ως επακόλουθο την τοξική δράση, ή την ασφυξία.

9 Σχήμα 1.7. Ανάλυση Δέντρου Συμβάντων για την περίπτωση έκλυσης αερίου καυσίμου. Ένα ατύχημα λοιπόν, μπορεί να λάβει διάφορες μορφές, να εξελιχθεί ή να προκαλέσει ατυχήματα άλλης μορφής, ανάλογα με τις συνθήκες. Ο υπολογισμός των φυσικών μεγεθών που συνδέονται με τα ατυχήματα μεγάλης έκτασης μπορεί να βασιστεί σε σύγχρονες μεθόδους υπολογιστικής ρευστοδυναμικής που συγκριτικά με τις καθιερωμένες ημιεμπειρικές μεθόδους αποδεικνύεται ότι υπερτερούν ως προς την ακρίβεια των υπολογισμών και το πεδίο εφαρμογής σε ρεαλιστικές καταστάσεις. Του Σπύρου Σκλαβούνου Δρα. Χημικού Μηχανικού Επιστημονικού σύμβουλου της ΓΕΠ.

10 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΤΥΧΗΜΑ - ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ Λόγω της σύγχυσης που παρατηρείται πολλές φορές ως προς τον προσδιορισμό της έννοιας του εργατικού ατυχήματος καθώς και τις απαιτούμενες ενέργειες που οφείλει κάθε εργοδότης να πράξει, θα επιχειρηθεί μέσω του παρόντος άρθρου να φωτιστούν ορισμένα βασικά σημεία. Καταρχήν η νομοθεσία σχετικά με τον ορισμό του εργατικού ατυχήματος είναι κάπως συγκεχυμένη και συμπληρώνεται μέσω αποφάσεων δικαστηρίων (ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ). Αρχικά ο πρώτος εννοιολογικός προσδιορισμός του ατυχήματος έγινε στον Α.Ν 1846/1951 (ΦΕΚ 179/Α/1-8-51) βάσει του οποίου στο άρθρο 8 παρ 4 αναφέρεται: Ατύχημα: «το εν τη εργασία ή εξ αφορμής ταύτης βίαιον συμβάν και την επαγγελματικήν ασθένειαν» Ο ανωτέρω ορισμός συνεχώς ερμηνεύεται μέσω πληθώρας δικαστικών αποφάσεων όπου σε μια από αυτές, η οποία αποτελεί απόφαση Αρείου Πάγου, δίνεται η κάτωθι ερμηνεία: Εργατικό Ατύχημα, Απόφαση Αρείου Πάγου αρ 1823/1990,Τμ Β : «Εργατικό Ατύχημα θεωρείται κάθε βλάβη η οποία είναι αποτέλεσμα βίαιης και αιφνίδιας επενέργειας εξωτερικού αιτίου που δεν ανάγεται αποκλειστικά σε οργανική ή παθολογική προδιάθεση του παθόντος και το οποίο δεν θα συνέβαινε αν δεν υπήρχε η εργασιακή σχέση και η παροχή υπηρεσιών με τις συγκεκριμένες περιστάσεις. Συνεπώς είναι και εκείνο που επέρχεται ακόμη και εκτός τόπου και χρόνου εργασίας, συνδέεται όμως με αυτή με σχέση αιτίου και αποτελέσματος. Η ύπαρξη του ατυχήματος δεν επηρεάζεται ακόμη και όταν οφείλεται σε αποκλειστική αμέλεια του παθόντος. Ο αιτιώδης σύνδεσμος διακόπτεται μόνο όταν οφείλεται σε δόλο αυτού. Συνέπειες της προβλεπόμενης από το νόμο ειδικής αμέλειας» Ως φαίνεται, η ανάγκη και μόνο γνωμοδότησης των δικαστηρίων για το αν ένα ατύχημα θέλει θεωρηθεί ή όχι, εργατικό, αποδεικνύει την ασάφεια του εννοιολογικού προσδιορισμού του. Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει το ΙΚΑ, έναν από τους ευρύτερους ασφαλιστικούς φορείς, να εκδώσει κατά καιρούς ερμηνευτικές εγκυκλίους σχετικά με την αντιμετώπιση των ατυχημάτων υπό την έννοια της κατάταξής τους σε εργατικά ή όχι, ώστε να αντιμετωπίσει θέματα αποζημιώσεων που σχετίζονται με αυτά. Η τελευταία εγκύκλιος σχετικά με την «έννοια του ατυχήματος» αναφέρει τα εξής: ΙΚΑ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Αρ.45/ «Εργατικό Ατύχημα» (άρθρα 8 παρ. 4 & 34 παρ. 1 του Α.Ν. 1846/51) ΑΘΗΝΑ 24 / 6 /2010 Αριθ. Πρωτ.Π08/12 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΙΔΡΥΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΑΣΦ. ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣH ΠΑΡΟΧΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΑΡΟΧΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΑΡ.: 45 ΘΕΜΑ: «Εργατικό Ατύχημα» (άρθρα 8 παρ. 4 & 34 παρ. 1 του Α.Ν. 1846/51). Σχετ.: Εγκ. 22/04 Με την εγκύκλιο 22/04, η υπηρεσία μας είχε δώσει οδηγίες για την ενιαία αντιμετώπιση του ατυχήματος από όλα τα Υποκ/μα του Ιδρύματος. Μετά την κοινοποίηση της παραπάνω σχετικής εγκυκλίου διαπιστώνουμε, είτε από τα προφορικά ερωτήματα των Υποκ/των μας, είτε από τις εκθέσεις επιθεώρησης, καθώς και στα Σεμινάρια Παροχών που πραγματοποιεί η Υπηρεσία μας ότι, δεν αντιμετωπίζεται το ατύχημα σωστά από όλα τα Υποκ/τά μας. Μετά τα παραπάνω κρίνουμε σκόπιμο να σας επανακοινοποιήσουμε τις οδηγίες που αφορούν το ατύχημα, προσθέτοντας και νέες πληροφορίες. «Έννοια» Στο Νόμο δεν ορίζεται ποια από τα ατυχήματα είναι εργατικά. Στους εννοιολογικούς προσδιορισμούς του άρθρου 8 του Α.Ν.1846/51 και στην παρ.4 αυτού η έννοια του όρου «ατύχημα» αποδίδεται με τη φράση «το εν τη εργασία ή εξ αφορμής ταύτης βίαιον συμβάν και την επαγγελματική ασθένεια». Για τον παραπάνω λόγο η ασφ/κή πρακτική και κυρίως η νομολογία των δικαστηρίων έχουν προσδιορίσει τις περιπτώσεις που, με ορισμένες προϋποθέσεις, ένα ατύχημα μπορεί να χαρακτηριστεί σαν εργατικό. Γενικά ως εργατικό ατύχημα χαρακτηρίζεται ο θάνατος ή η ανικανότητα του ασφ/νου για εργασία που προκλήθηκε από ένα βίαιο περιστατικό που έγινε κατά την εκτέλεση της εργασίας ασφαλιστέας στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ ή εξαιτίας αυτής. Σαν τέτοιο περιστατικό θεωρείται κάθε βίαιο εξωτερικό γεγονός που προκάλεσε την πάθηση ή βλάβη ή την επιδείνωση προϋπάρχουσας νόσου, εφόσον έγινε κατά την εκτέλεση της εργασίας ή με αφορμή αυτή και συνδέεται με την εργασία άμεσα ή έμμεσα σε σχέση αιτίου και αποτελέσματος (Σ.τ.Ε. 2464/77, 4697/83 κ.α.). Ο όρος «εργασία» αναφέρεται σε οποιαδήποτε εργασία η οποία, κατά εντολή εργοδότη, παρέχεται από τον εργαζόμενο ακόμα και εάν αυτή είναι πέρα από τα καθήκοντά του που απορρέουν από τη σχετική σύμβαση εργασίας του. Με βάση τη γενική αυτή παραδοχή, έχει γίνει δεκτό πως ως εργατικά ατυχήματα χαρακτηρίζονται και οι εξής περιπτώσεις: Ο θάνατος ή η αναπηρία του εργαζόμενου που αποδεικνύεται ότι οφείλεται στην υπέρμετρη προσπάθεια που κατέβαλε σε δεδομένο χρόνο ο εργαζόμενος για να ανταποκριθεί σε ασυνήθιστους κατά το χρόνο αυτό όρους εργασίας ή στο γεγονός ότι υποχρεώθηκε να εργασθεί για ορισμένο χρόνο κάτω από εξαιρετικά δυσμενείς (καιρικές ή άλλες) συνθήκες οι οποίες είχαν σαν αποτέλεσμα τον θάνατο ή την αναπηρία του ασφ/νου ακόμη και εάν ο ασφ/νος υπέφερε ήδη από νόσο που επιδεινώθηκε από την εργασία του λόγω της υπέρμετρης προσπάθειας που κατέβαλε για να ανταποκριθεί στις δυσμενείς αυτές συνθήκες (Σ.τ.Ε. 3968/81, 1664/84, 4084/85, 762/88, 242/89 κ.α.). Για να θεωρηθεί πως υπάρχει εργατικό ατύχημα πρέπει να αποδειχθεί πως ο θάνατος ή η αναπηρία του ασφ/νου οφείλεται σε κάποιο ξαφνικό και έκτακτο περιστατικό που δεν μπορεί να θεωρηθεί πως βρίσκεται μέσα στον κύκλο των συνηθισμένων, ανάλογα με την περίπτωση, συνθηκών παροχής εργασίας του. Για το λόγο αυτό δεν χαρακτηρίζεται ως εργατικό ατύχημα ο θάνατος ή η αναπηρία που προκλήθηκε από ειδικές συνθήκες εάν η εργασία του ασφ/νου, από τη φύση της παρέχεται με τις δυσμενείς αυτές συνθήκες. Ο θάνατος ή η αναπηρία που προκλήθηκε από βίαιο περιστατικό που έγινε κατά τη μετάβαση του ασφ/νου από το σπίτι του στην εργασία ή κατά την επιστροφή του χαρακτηρίζεται ως εργατικό ατύχημα αρκεί να υπάρχει στη συγκεκριμένη περίπτωση αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ εργασίας και ατυχήματος. Ο αιτιώδης σύνδεσμος (τοπικός και χρονικός) ατυχήματος και εργασίας διασπάται σε περίπτωση που ο ασφ/νος για τη μετάβασή του στην εργασία ή για την επιστροφή του στο σπίτι του δεν ακολούθησε το συνηθισμένο δρομολόγιό του. Γι αυτό και τα ατυχήματα που γίνονται σε περιπτώσεις παρέκκλισης από το συνηθισμένο δρομολόγιο, δεν χαρακτηρίζονται σαν εργατικά.

11 Ζητήματα έχουν γεννηθεί που τελειώνει επί κατοικίας η οδός. Κατά κανόνα θεωρείται η εξώθυρα του σπιτιού του ασφ/νου. Εάν μένει σε εσωτερικό σπίτι, δεν είναι η γενική εξώθυρα του σπιτιού αλλά η εξώθυρα του εσωτερικού σπιτιού. Σε πολυκατοικία μπορεί να θεωρηθεί και η σκάλα. Θεωρήθηκαν ως καθ οδόν ατυχήματα και όσα έλαβαν χώρα στην κατοικία του ασφ/νου προτού αυτός αποθέσει τα εργαλεία του, τον εξοπλισμό του και την ενδυμασία της εργασίας του γιατί τότε μόνο τερματίζεται ο δρόμος της επιστροφής. Εργατικά χαρακτηρίζονται επίσης και τα ατυχήματα, που γίνονται κατά τα διαλείμματα της εργασίας ή την μεσημεριανή διακοπή οπωσδήποτε μέσα στο χώρο της εργασίας και κατά περίπτωση μετά την απομάκρυνση από το χώρο αυτό. Η απομάκρυνση του ασφ/νου από το χώρο της εργασίας, θεωρείται ότι διακόπτει τον τοπικό και χρονικό σύνδεσμο με την εργασία όταν αποδεικνύεται ότι οφείλεται σε ατομική πρωτοβουλία του ασφ/νου αντίθετη με τις υποχρεώσεις του που απορρέουν από τη σχέση που τον συνδέει με τον εργοδότη του ή σε πρωτοβουλία που έχει σαν σκοπό την ικανοποίηση προσωπικών του αναγκών που δεν είναι άμεσες και επείγουσες. Η μετάβαση του ασφαλισμένου σε εστιατόριο, που βρίσκεται κοντά στον τόπο της εργασίας του για να γευματίσει, να ικανοποιήσει δηλαδή μια βασική βιοτική του ανάγκη, είναι δικαίωμά του όταν η επιχείρηση δεν του εξασφαλίζει τροφή και δεν διακόπτει ούτε τον τοπικό ούτε το χρονικό σύνδεσμο με την εργασία.για το λόγο αυτό τυχόν ατύχημα που θα πάθει ο ασφαλισμένος κατά την επιστροφή του από το συντομότερο δρομολόγιο και χωρίς παρεκκλίσεις χαρακτηρίζεται ως εργατικό ατύχημα (έγγραφο 37615/ ). Τα ατυχήματα που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια κανονικής με αποδοχές άδειας και κατά τη μετάβαση των ασφ/νων στους εργοδότες τους για είσπραξη του μισθού τους, οπωσδήποτε δε μέσα στο χώρο της επιχείρησης γιατί υπάρχει σχέση μεταξύ εργασίας και ατυχημάτων (Σχετ. Γεν. Έγγραφο 82147/Φ.3/ ). Ο θάνατος που προκλήθηκε από τσίμπημα σφήκας κατά τη διάρκεια της εργασίας και στον τόπο αυτής ανεξάρτητα από τυχόν αλλεργική προδιάθεση του ασφ/νου που τελικά προκάλεσε το θάνατό του (Γεν. έγγραφο / ). Η θανατική εκτέλεση και η αυτοκτονία δεν συνιστούν ατυχήματα υπό την εν τω νόμω καθοριζομένη έννοια. Τελευταία όμως, από το Συμβούλιο της Επικρατείας ενομολογήθει ότι, δεν θεωρείται βίαιο συμβάν το προκληθέν ηθελημένα από τον ασφ/νο και συνεπώς η αυτοκτονία, ο ηθελημένος τερματισμός της ζωής, δεν αποτελεί κατ αρχήν εργατικό ατύχημα εκτός οσάκις αυτή (αυτοκτονία) συντελείται υπό συνθήκες διατάραξης των ψυχικών ή διανοητικών λειτουργιών δύναται συντρεχουσών και των λοιπών στη διάταξη προϋποθέσεων, να θεωρηθεί ότι στοιχειοθετεί τέτοιο ατύχημα. Ατυχήματα, διαρκούσης απεργίας θεωρούνται εργατικά, εφόσον προκύπτουν εξαιτίας άρνησης του ασφ/νου να μετάσχει της απεργίας. Επισημαίνεται ότι, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ατύχημα εκτός εργασίας ο θάνατος ή η αναπηρία του ασφ/νου που οφείλεται σε καρδιακό νόσημα.μπορεί να χαρακτηρισθεί ως εργατικό ατύχημα εφόσον συντρέχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις, διαφορετικά οφείλεται σε κοινή νόσο. Επίσης ο διαπληκτισμός του εργαζόμενου με συνάδελφό του, στο χώρο της εργασίας και με αφορμή την εργασία του και όχι για προσωπικούς λόγους. Δεν χαρακτηρίζονται ως εργατικά ατυχήματα 1. Τα ατυχήματα που συμβαίνουν μέσα στα σπίτια των ασφ/νων, εκτός εάν αυτοί ισχυρισθούν και αποδείξουν ότι τα ατυχήματα συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την εκτέλεση της εργασίας τους. 2. Τα ατυχήματα που συμβαίνουν κατά την εκτέλεση της εργασίας που δεν ασφαλίζεται στο Ίδρυμα. 3. Η επιδείνωση της υγείας του ασφ/νου και ο θάνατός του απ αυτή, όταν είναι συνέπεια της συνέχισης της εργασίας με δυσμενείς όρους και συνθήκες, εφόσον η εργασία λόγω της φύσης της δε μπορεί να εκτελείται παρά με τους όρους και τις συνθήκες αυτές. Δεν εξομοιώνεται δηλαδή με εργατικό ατύχημα η νόσος που προκλήθηκε από βαθμιαία εξασθένιση του οργανισμού λόγω του είδους της εργασίας. 4. Η αυτοκτονία και κάθε βίαιο περιστατικό που προκλήθηκε με τη θέληση του ασφ/νου. 5. Εξάλλου χαρακτηρίζεται ως ατύχημα εκτός εργασίας το ατύχημα που συμβαίνει σε ασφ/νο του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, εφόσον έχει αναγγελθεί από τον ίδιο ή μέλος της οικογένειάς του μέσα στις προθεσμίες του άρθρου 21 του Κ.Α.Α. ανεξάρτητα εάν κατά το χρόνο του ατυχήματος συνδέεται ή όχι άμεσα με το Ίδρυμα. Επισυμβάν ατύχημα σε ασφ/νο διαρκούσης της ανικανότητας αυτού προς εργασία λόγω ασθένειας θεωρείται εξωεργατικό ατύχημα και γεννά αξίωση για τη λήψη των υπό του Νόμου για την περίπτωση αυτή προβλεπόμενων παροχών. (Γ2 παρ. 4489). Εάν το ατύχημα χαρακτηρισθεί από άλλο Ταμείο π.χ. ΤΑΞΥ εάν είναι ασφ/νος για τον κλάδο ασθένειας και για τον κλάδο Σύνταξης στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, το ατύχημα θα χαρακτηρισθεί ξανά από το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ. Συμπερασματικά μπορούμε να υποθέσουμε ότι οποιοδήποτε ατύχημα συμβεί εντός του χώρου και ωραρίου εργασίας αλλά και κατά την αποκλειστική μετάβαση από και προς αυτήν, δύναται να θεωρηθεί εργατικό ατύχημα. Επίσης υπό προϋποθέσεις μπορούν να θεωρηθούν εργατικά ατυχήματα και άλλες περιπτώσεις όπως πχ καρδιακό νόσημα εν ώρα εργασίας. Τέλος βάσει της νομοθεσίας (Ν 3850/2010 άρθρο 43 2β), ο εκάστοτε εργοδότης οφείλει να αναγγέλλει στις αρμόδιες Επιθεωρήσεις εργασίας (ΚΕΠΕΚ), στις πλησιέστερες αστυνομικές αρχές (του σημείου που έλαβε χώρα το ατύχημα) και στις αρμόδιες υπηρεσίες του ασφαλιστικού οργανισμού στον οποίο υπάγεται ο εργαζόμενος, εντός 24 ωρών, όλα τα εργατικά ατυχήματα. Του Σπύρου Πριμηκύριου, Επιστημονικός υπεύθυνος της ΓΕΠ

12 Γενετικα τροποποιημενα τροφιμα - οργανισμοι Ένα από τα σύγχρονα διατροφικά θέματα που απασχολεί την επιστημονική κοινότητα, την γεωργία, τις εταιρείες παραγωγής τροφίμων, και το καταναλωτικό κοινό είναι τα Γενετικά Τροποποιημένα Τρόφιμα Οργανισμοί ευρύτερα γνωστά και ως μεταλλαγμένα ή GMOs. Αρχικά θα πρέπει να διαχωριστεί η χρήση του όρου μεταλλαγμένα από τον όρο γενετικά τροποποιημένα. Οι βασικές διαφορές ανάμεσα στην μετάλλαξη και την γενετική τροποποίηση παρουσιάζονται στη συνέχεια. Η μετάλλαξη αφορά μεν αλλαγές στο DNA (γενετικό υλικό), όπως και η γενετική τροποποίηση, αλλά στην περίπτωση της γενετικής τροποποίησης οι αλλαγές αυτές προέρχονται από μεταφορά γενετικού υλικού από ένα είδος οργανισμού σε άλλο, δυνητικά και από ένα βασίλειο σε άλλο, δηλαδή από αυτό των φυτών σε εκείνο των ζώων, και αντιστρόφως. Μεταλλάξεις συμβαίνουν τυχαία στην φύση αλλά μπορεί κανείς να επιφέρει και τεχνητά στο εργαστήριο. Η γενετική τροποποίηση προϋποθέτει πάντοτε το εργαστήριο και την παρέμβαση του επιστήμονα και δεν συμβαίνει ποτέ σαν τυχαίο γεγονός στην φύση. Αυτές οι δύο βασικές διαφορές καθιστούν τον όρο «μεταλλαγμένα» αδόκιμο, ενώ ο ορθός όρος είναι Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί (ΓΤΟ). Το θέμα της παραγωγής και διάθεσης ΓΤΟ είναι σύνθετο και πολυδιάστατο, μπορεί να χαρακτηριστεί ως θέμα πρώτης σελίδας παγκοσμίως, για το οποίο υπάρχει διεθνώς διχογνωμία. Η παραγωγή ΓΤΟ από άλλους θεωρείται ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της επιστήμης από άλλους όμως παρουσιάζεται ως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα τόσο για την υγεία και ασφάλεια του ανθρώπου όσο και για την ασφάλεια της χλωρίδας και της πανίδας του πλανήτη. Αναμφίβολά το πρόβλημα των ΓΤΟ είναι μείζον αφού επηρεάζει τις διμερείς εμπορικές σχέσεις της Ε.Ε. και των ΗΠΑ. Παράλληλα πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις έχουν κινητοποιήσει το κοινό ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που μέχρι και εθνικά δημοψηφίσματα έχουν διεξαχθεί σχετικά με αυτό το θέμα. Εκεί που εστιάζεται το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι κατά πόσο οι μελέτες και οι μέθοδοι αξιολόγησης, που χρησιμοποιούν οι εταιρείες παραγωγής ΓΤΟ, αναφορικά με την εκτίμηση των κινδύνων, είναι επαρκείς και κατά πόσο τα νεοφανή αυτά τρόφιμα είναι ασφαλή για κατανάλωση από το ευρύ καταναλωτικό κοινό. Από την πλευρά των εταιρειών παραγωγής ΓΤΟ έχουν επενδυθεί τεράστια χρηματικά ποσά για την παραγωγή τους και λογικό είναι αυτές να προσβλέπουν σε επιστροφές αυτών των χρημάτων, αλλά και σε κέρδη, εν τούτοις υπάρχει από την πλευρά τους μια σπουδή, υπό την έννοια του σπεύδω, για την γενίκευση της εμπορίας τους. Αυτή η βιασύνη από μεριάς των εταιριών παραγωγής ΓΤΟ είναι που δημιουργεί μια εύλογη επιφυλακτικότητα του κοινού για την αποδοχή των προϊόντων αυτών. Από την άλλη και οι αντιτιθέμενοι θα πρέπει να αφήσουν κατά μέρος τις ισοπεδωτικές και αφοριστικές προσεγγίσεις στους στο θέμα. Συμπερασματικά θα πρέπει με διάλογο να συμφωνηθούν οι περιοχές έρευνας, καθώς και οι περιοχές εφαρμογής και τα είδη εκείνα των ΓΤΟ για τα οποία μπορεί να δοθεί το πράσινο φώς, πάντα με γνώμονα την δελφική επιγραφή: «Παν μέτρον άριστον». Του Γιάννη Ράπτη Διευθυντής ανάπτυξης & marketing

13 Γενική ΕΞΥΠΠ Προστασία ΑΕ Υπηρεσίες υγιεινής ασφάλειας & περιβάλλοντος. Δοϊράνης 181 & Φειδίου 18, Καλλιθέα Τηλ: Fax: Υπηρεσίες υγιεινής & ασφάλειας τροφίμων Δοϊράνης 181 & Φειδίου 18, Καλλιθέα Τηλ: Fax: