ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ Ο ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΡΟΥ ΕΝΤΙΜΟΥ ΒΙΟΥ (άρθρο 84 2α ΠΚ) Ελένη Β. Κηροπλάστη (Α.Μ ) Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Μαρία Καϊάφα - Γκμπάντι ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2015

2 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠ Αρμ βλ. Γνωμ δηλ. εδ. Εφ Εισ επ. κ.α. κ.ο.κ. ΚΠΔ κ.τ.λ. ΜΟΔ ΝοΒ ΟλΑΠ παρ. παρατ. περ. ΠΚ ΠοινΔικ ΠοινΛογ ΠοινΧρ π.χ. σελ. στοιχ. Συντ. σχετ. ΣχΠΚ Άρειος Πάγος Αρμενόπουλος βλέπε Γνωμοδότηση δηλαδή εδάφιο Εφετείο Εισαγγελέας επόμενα και άλλα και ούτω καθεξής Κώδικας Ποινικής Δικονομίας και τα λοιπά Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Νομικό Βήμα Ολομέλεια Αρείου Πάγου παράγραφος παρατηρήσεις περίπτωση Ποινικός Κώδικας Ποινική Δικαιοσύνη Ποινικός Λόγος Ποινικά Χρονικά παραδείγματος χάρη σελίδα στοιχείο Σύνταγμα σχετικά Σχέδιο Ποινικού Κώδικα 2

3 ΤΝΠΝ Υπερ υποσημ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών Νόμος Υπεράσπιση υποσημείωση 3

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ... 5 Β. ΟΙ ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 84 ΠΚ ΓΕΝΙΚΑ... 8 Γ. Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΣΧΕΣΗ Γ.1. Οι ελαφρυντικές περιστάσεις ως στοιχεία της ενοχής και η σχέση της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 2α ΠΚ με αυτές του άρθρου 84 2β και γ ΠΚ Γ.2. Οι ελαφρυντικές περιστάσεις ως στοιχεία της επιμέτρησης της ποινής και η σχέση της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 2α ΠΚ με αυτές του άρθρου 84 2δ και ε ΠΚ Γ.3. Συμπεράσματα... Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Δ. Η ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΗ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 84 2α ΠΚ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ... Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Δ.1. Η αξιολόγηση της προηγούμενης ζωής του δράστη κατά την επιμέτρηση της ποινής σύμφωνα με το άρθρο 79 ΠΚ... Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Δ.2. Ο σκοπός της ανταπόδοσης... Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Δ.3. Οι σχετικές θεωρίες - Ο σκοπός της γενικής πρόληψηςσφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Δ.4. Οι σχετικές θεωρίες - Ο σκοπός της ειδικής πρόληψηςσφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Δ.5. Συμπεράσματα... Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Ε. Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 84 2α ΠΚ Ε.1. Η απαγόρευση της διπλής μείωσης της ποινής κατά το άρθρο 85 ΠΚ Ε.2. Το χρονικό σημείο της προβολής του αυτοτελούς ισχυρισμού περί αναγνώρισης ελαφρυντικών περιστάσεων στην ποινική δίκη ΣΤ. ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

5 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 Α ΜΕΡΟΣ Α. ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ Μπορεί η κορυφαία στιγμή της ακροαματικής διαδικασίας στην ποινική δίκη να είναι η στιγμή της κήρυξης της ενοχής ή της αθωότητας του κατηγορουμένου, όμως, ειδικά στις περιπτώσεις όπου η κατάφαση της ενοχής είναι «δεδομένη», αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο τον κατηγορούμενο είναι το ύψος της ποινής, που τελικά θα επιβληθεί, και εάν τελικά αυτή (η ποινή) θα εκτιθεί. Όταν μάλιστα το απειλούμενο στο νόμο πλαίσιο ποινής είναι ευρύ, το ενδιαφέρον του κατηγορουμένου είναι ακόμα περισσότερο εστιασμένο στην ποινή και κατ επέκταση η σημασία της δυνατότητας μείωσης του απειλούμενου πλαισίου ποινής ακόμα μεγαλύτερη. Στις εξαιρετικές περιπτώσεις, όπου η επιβολή ακόμα και της χαμηλότερης τιμής ποινής από την προβλεπόμενη στο νόμο, φαντάζει υπέρμετρα αυστηρή, προβλέπονται από την ποινική μας νομοθεσία θεσμοί, που είτε οδηγούν στην πλήρη απαλλαγή από την ποινή είτε στη σημαντική μείωσή της. Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσονται, εκτός από τις ελαφρυντικές περιστάσεις, που προβλέπονται στο άρθρο 84 ΠΚ, και άλλοι λόγοι μείωσης της ποινής. 1 1 Από την επισκόπηση του Ποινικού μας Κώδικα διαπιστώνουμε ότι η μείωση του απειλούμενου πλαισίου ποινής κατά τους όρους του άρθρου 83 ΠΚ, προβλέπεται σε τρεις περιπτώσεις και συγκεκριμένα: α) στις περιοριστικά αναφερόμενες στο γενικό μέρος του Ποινικού Κώδικα περιπτώσεις και ειδικότερα, στα άρθρα 23, 25 3 και 32 2 ΠΚ (υπέρβαση των ορίων της άμυνας και της κατάστασης ανάγκης), 33 2 ΠΚ (κωφάλαλος δράστης, που δε στερείται παντελώς της ικανότητας για καταλογισμό), 35 2 ΠΚ (υπαίτια διατάραξη συνείδησης), 36 1 ΠΚ (μειωμένη ικανότητα για καταλογισμό), 42 1 και 43 1 ΠΚ (απόπειρα και απρόσφορη απόπειρα), 44 2 ΠΚ (υπαναχώρηση από πεπερασμένη απόπειρα), 46 2 ΠΚ (περίπτωση agent provocateur), 47 1 ΠΚ (απλή συνέργεια), 49 1 εδ. α ΠΚ (ηθική αυτουργία και άμεση συνέργεια σε γνήσια ιδιαίτερα εγκλήματα), 84 ΠΚ (ελαφρυντικές περιστάσεις) ΠΚ (εκδίκαση μετά τη συμπλήρωση του δέκατου όγδοου έτους) και 133 ΠΚ (νεαρός ενήλικας δράστης), β) στο άρθρο 187 Α 4 εδ. β και δ ΠΚ προβλέπονται ειδικές ελαφρυντικές περιστάσεις και μείωση της ποινής κατά το άρθρο 83 ΠΚ όταν, κατά το εδ. β, η τρομοκρατική οργάνωση έχει συσταθεί για την τέλεση πλημμελημάτων της 1 του άρθρου 187 Α ΠΚ, και όταν, κατά το εδ. δ η τρομοκρατική οργάνωση δεν τελεί οποιοδήποτε από τα εγκλήματα του καταλόγου που περιλαμβάνονται στα στοιχεία α έως κβ της 1 του άρθρου 187 Α ΠΚ, και στο άρθρο εδ. β και για το δράστη που δεν τέλεσε οποιοδήποτε από τα επιδιωκόμενα εγκλήματα της εγκληματικής οργάνωσης. Επίσης, στο άρθρο 187Β 2 εδ. α του ειδικού μέρους του ΠΚ, όπου προβλέπεται ότι στο δράστη εκείνο, ο οποίος είναι υπαίτιος των πράξεων που αναφέρει η 1 του ίδιου άρθρου και έχει τελέσει κάποια από τις πράξεις των παραγράφων 1 και 3 του άρθρου 187 ΠΚ ή 6

7 Η θεματική της παρούσας εργασίας επικεντρώνεται στο στάδιο εκείνο της ποινικής δίκης, κατά το οποίο η δικαστική κρίση αποφαίνεται για τη μείωση του απειλούμενου πλαισίου ποινής κατά το μέτρο, που ορίζει το άρθρο 83 ΠΚ, όταν συντρέχει μια από τις (ενδεικτικά) προβλεπόμενες στο άρθρο 84 ΠΚ ελαφρυντικές περιστάσεις και ειδικότερα η ελαφρυντική περίσταση του «πρότερου έντιμου βίου», όπως αποδίδεται στη δικαστηριακή πρακτική η υπό στοιχ. α ελαφρυντική περίσταση του άρθρου 84 ΠΚ. Πιο συγκεκριμένα, αυτό που θα μας απασχολήσει είναι: για ποιο λόγο το δικαστήριο είναι υποχρεωμένο να οδηγηθεί στη μείωση του απειλούμενου πλαισίου ποινής όταν από την αποδεικτική επ ακροατηρίω διαδικασία προκύψει ότι «ο υπαίτιος έζησε έως το χρόνο που έγινε το έγκλημα έντιμη, ατομική, οικογενειακή, επαγγελματική και γενικά κοινωνική ζωή». Ποιος είναι δηλ. ο δικαιολογητικός λόγος της 1 του άρθρου 187 Α ΠΚ, αλλά είτε έχει καταστήσει δυνατή με αναγγελία στην αρχή την πρόληψη της διάπραξης ενός από τα σχεδιαζόμενα εγκλήματα είτε με τον ίδιο τρόπο έχει συμβάλει ουσιωδώς στην εξάρθρωση της εγκληματικής οργάνωσης ή της συμμορίας ή της τρομοκρατικής οργάνωσης, το δικαστήριο επιβάλλει ποινή ελαττωμένη κατά το άρθρο 83 ΠΚ. Αυτός ο λόγος μείωσης της ποινής προβλέπεται ειδικά για τα εγκλήματα της συγκρότησης εγκληματικής ή τρομοκρατικής οργάνωσης ή συμμορίας ή της συμμετοχής σε αυτές και γι αυτό προβλέπεται στο ειδικό μέρος του ΠΚ και όχι σε διάταξη του γενικού μέρους, και γ) σε διατάξεις Ειδικών Ποινικών Νόμων και ειδικότερα: γi) στα άρθρα 27 1 και 33 1 περ. γ του Ν. 4139/2013 για τα Ναρκωτικά, τα οποία προβλέπουν ότι «Αν ο υπαίτιος κάποιας από τις πράξεις των άρθρων 20 έως 22 πριν από την αμετάκλητη καταδίκη του, κρίνεται ότι με δική του πρωτοβουλία συντέλεσε με παροχή πληροφοριών στην ανακάλυψη ή εξάρθρωση εγκληματικής οργάνωσης διακίνησης ναρκωτικών ή στην ανακάλυψη και σύλληψη διακινητή ναρκωτικών, η δε ευθύνη του υπαιτίου και η βαρύτητα της πράξης του είναι καταδήλως μικρότερες από την ευθύνη των προσώπων στην ανακάλυψη και σύλληψη των οποίων συντέλεσε και τη βαρύτητα των πράξεων που τέλεσαν, το δικαστήριο αναγνωρίζει στο πρόσωπο του ελαφρυντική περίσταση» και «Το δικαστήριο αναγνωρίζει ελαφρυντική περίσταση κατά την επιμέτρηση της ποινής υποχρεωτικά στον δράστη που έχει τελέσει εγκλήματα από αυτά που αναφέρονται στα άρθρα 31 και 32 και δυνητικά στις λοιπές περιπτώσεις εγκλημάτων», εφόσον ο δράστης ολοκληρώσει θεραπευτικό πρόγραμμα απεξάρτησης εκτός του σωφρονιστικού καταστήματος, δηλ. ολοκληρώσει με επιτυχία το εγκεκριμένου κατά νόμο συμβουλευτικό ή θεραπευτικό πρόγραμμα σωματικής αποτοξίνωσης με ή χωρίς υποκατάστατα και σωματικής και ψυχικής απεξάρτησης και πιστοποιείται αυτό εγγράφως από τον επιστημονικό διευθυντή του οικείου προγράμματος, και γii) στο άρθρο 29 του Ν. 2971/2001 «Αιγιαλός, παραλία και άλλες διατάξεις», το οποίο προβλέπει ότι «η αποκατάσταση της γενόμενης μεταβολής του φυσικού περιβάλλοντος από το δράστη συνιστά ελαφρυντική περίσταση». Καϊάφα Γκμπάντι Μ./Μπιτζιλέκης Ν./Συμεωνίδου Καστανίδου Ε., Δίκαιο των ποινικών κυρώσεων, Νομική Βιβλιοθήκη, 2008, σελ. 144 επ.. 7

8 της μείωσης της ποινής σε περίπτωση ύπαρξης της υπό στοιχ. α περίστασης του άρθρου 84 ΠΚ. Θέτοντας ως στόχο μέσα από τη μελέτη που ακολουθεί, να απαντηθεί το παραπάνω ερώτημα, ο κορμός της παρούσας εργασίας διαρθρώνεται ως εξής. Στο πρώτο μέρος, εισαγωγικά, γίνεται μια επιγραμματική αναφορά στα στοιχεία που εντοπίζουμε σε όλες τις ελαφρυντικές περιστάσεις του άρθρου 84 ΠΚ, στα κοινά τους δηλαδή χαρακτηριστικά γνωρίσματα, ενώ ακολουθούν ορισμένες αναγκαίες διευκρινίσεις σχετικά με τη μέθοδο προσέγγισης της λειτουργίας των ελαφρυντικών περιστάσεων, που θα ακολουθήσουμε. Τέλος, παρατίθενται οι κυριότερες παραδοχές της νομολογίας των δικαστηρίων μας κατά την εφαρμογή του άρθρου 84 2α ΠΚ και σε συνδυασμό και με τις επισημάνσεις της επιστήμης επιχειρείται ο εννοιολογικός προσδιορισμός της έννοιας του «πρότερου έντιμου βίου». Στο δεύτερο μέρος, στην προσπάθειά μας να εντοπίσουμε το δικαιολογητικό λόγο ύπαρξης της υπό στοιχ. α ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 2 ΠΚ και κατά την αναζήτηση της ταυτότητας των ελαφρυντικών περιστάσεων του άρθρου αυτού με αναφορά τη φύση τους και τους σκοπούς της ποινής, θα μελετήσουμε την ελαφρυντική περίσταση του άρθρου 84 2α ΠΚ συσχετίζοντάς την, μέσω της συγκριτικής μελέτης με αυτές του άρθρου 84 2β και γ ΠΚ και κατόπιν, με αυτές του άρθρου 84 2δ και ε ΠΚ. Με τον τρόπο αυτό θα αναδειχθούν τα κύρια σημεία απόκλισης ή σύγκλισης της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 2α ΠΚ με τις υπόλοιπες, ώστε να αναδειχθούν τα κρίσιμα, σχετικά με το ζήτημά μας, σημεία της φύσης αυτής της ελαφρυντικής περίστασης και της σχέσης της με τους σκοπούς της ποινής. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος, θα επισημανθεί η πρακτική σημασία της οριοθέτησης της φύσης της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 2α ΠΚ, δηλ. οι πρακτικές συνέπειες της έρευνάς μας αναφορικά, αφενός με τον κανόνα της απαγόρευσης της διπλής μείωσης της ποινής που θέτει το άρθρο 85 ΠΚ, και αφετέρου με το χρόνο προβολής του αυτοτελούς ισχυρισμού για την αναγνώριση της ελαφρυντικής περίστασης στην ποινική δίκη. Τέλος, με βάση την πιο πάνω ανάλυση θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα που αρχικά θέσαμε. 8

9 Β. ΟΙ ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 84 ΠΚ ΓΕΝΙΚΑ Το Σχέδιο του Ποινικού Κώδικα (1929/1933) δεν είχε υιοθετήσει στο γενικό μέρος συγκεκριμένη διάταξη για τη δυνατότητα αναγνώρισης από το δικαστήριο ελαφρυντικών περιστάσεων για κάθε αξιόποινη πράξη. Αναγνώριζε την ύπαρξη ελαφρυντικών περιστάσεων για ορισμένες μόνο αξιόποινες πράξεις του ειδικού μέρους του Σχεδίου του Ποινικού Κώδικα. Έτσι, η πρόβλεψή τους για το σύνολο των εγκλημάτων δεν ήταν εξαρχής δεδομένη. Το άρθρο 84 ΠΚ προστέθηκε κατά τη συνεδρίαση της Γ Αναθεωρητικής Επιτροπής (1944) έπειτα από τη σχετική εισήγηση του Ν. Χωραφά και αντικατέστησε το έως τότε ακολουθούμενο σύστημα πρόβλεψης ελαφρυντικών περιστάσεων για ορισμένα μόνο εγκλήματα του ειδικού μέρους του Ποινικού Κώδικα. 2 Έτσι σήμερα, όσον αφορά στο εύρος εφαρμογής του άρθρου 84 ΠΚ, αυτό καλύπτει όλα τα εγκλήματα του ειδικού μέρους του Ποινικού Κώδικα αλλά, όπως προκύπτει από το συνδυασμό των άρθρων 12, 83 και 84 ΠΚ, και όλα τα εγκλήματα των ειδικών ποινικών νόμων, εκτός εάν στους τελευταίους ορίζεται διαφορετικά. Από την εισαγωγή του άρθρου 84 ΠΚ στον Ποινικό μας Κώδικα μέχρι και σήμερα καμία νομοθετική μεταβολή δεν έχει επέλθει, επομένως η διάταξη κατά την αρχική της διατύπωση προβλέπει ότι: «1. Η ποινή μειώνεται επίσης κατά το μέτρο που προβλέπει το προηγούμενο άρθρο και στις περιπτώσεις που το δικαστήριο κρίνει ότι συντρέχουν ελαφρυντικές περιστάσεις. 2. Ελαφρυντικές περιστάσεις θεωρούνται ιδίως: α) το ότι ο υπαίτιος έζησε έως το χρόνο που έγινε το έγκλημα έντιμη, ατομική, οικογενειακή, επαγγελματική και γενικά κοινωνική ζωή, β) το ότι στην πράξη του ωθήθηκε από όχι ταπεινά αίτια ή από μεγάλη ένδεια ή διατελώντας υπό την επίδραση σοβαρής απειλής ή υπό την επιβολή του προσώπου στο οποίο αυτός οφείλει υπακοή ή με το οποίο βρίσκεται σε 2 Μπουρόπουλος Α., Ερμηνεία του ποινικού κώδικος: κατ άρθρον, Εκδόσεις Σάκκουλα, , σελ. 215, υποσημ. 1. 9

10 σχέση εξάρτησης, γ) το ότι στην πράξη του ωθήθηκε από ανάρμοστη συμπεριφορά του παθόντος ή παρασύρθηκε από οργή ή βίαιη θλίψη που του προκάλεσε άδικη εναντίον του πράξη, δ) το ότι επέδειξε ειλικρινή μετάνοια και επιδίωξε να άρει ή να μειώσει τις συνέπειες της πράξης του, και ε) το ότι ο υπαίτιος συμπεριφέρθηκε καλά για σχετικά μεγάλο διάστημα μετά την πράξη του». Από τη γραμματική διατύπωση της διάταξης («ιδίως») προκύπτει αβίαστα ότι η απαρίθμηση των ελαφρυντικών περιστάσεων στο άρθρο 84 ΠΚ είναι ενδεικτική. 3 Για το λόγο αυτό, το δικαστήριο εφόσον διαπιστώσει ότι το έγκλημα τελέστηκε με τρόπο ή υπό περιστάσεις, που αν και δεν προβλέπονται ρητά στη διάταξη, δικαιολογούν τη μείωση του απειλούμενου πλαισίου ποινής, έχει την υποχρέωση να εφαρμόσει το άρθρο 83 ΠΚ. 4 Ωστόσο, μέχρι σήμερα στη δημοσιευμένη στο νομικό τύπο νομολογία δεν έχει εμφανιστεί η αναγνώριση κάποιας μη προβλεπόμενης (ρητά) στο νόμο ελαφρυντικής περίστασης, 5 αν και από τη θεωρία έχουν προταθεί περιστάσεις, οι οποίες, ως ελαφρυντικές, θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην επιβολή μειωμένης ποινής. Ορισμένες από αυτές είναι η τοπική συνήθεια (π.χ. βεντέτα), η εγκυμοσύνη, η τοξικομανία (είτε για όλα τα εγκλήματα είτε για τα περιουσιακά), η ώθηση στην πράξη από λόγο ιδιαίτερης ηθικής ή 3 Ας μας επιτραπεί όμως σε αυτό το σημείο να εκφράσουμε την εξής ανησυχία. Ο δικαστής δεσμεύεται, εφόσον φυσικά δεχτεί τη συνδρομή κάποιας ελαφρυντικής περίστασης, που δεν προβλέπεται ρητά στη διάταξη, να προβεί και στη μείωση του πλαισίου της ποινής κατά το άρθρο 83 ΠΚ, δε δεσμεύεται όμως ως προς την κρίση του σχετικά με το περιεχόμενο των ελαφρυντικών περιστάσεων που θα αναγνωρίσει. Έτσι, υπάρχει ο κίνδυνος να θέσει εξωδικαιϊκά κριτήρια και αυθαίρετα να αναγνωρίσει ή ακόμα χειρότερα να απορρίψει τη συνδρομή κάποιας ελαφρυντικής περίστασης. Επομένως, αν και η ενδεικτική απαρίθμηση των ελαφρυντικών περιστάσεων στο άρθρο 84 ΠΚ μόνο θετικά μπορεί να αντιμετωπίζεται, απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο δικαστής κατά την εφαρμογή της παραπάνω διάταξης να βρίσκεται εντός του πνεύματος αυτής. Το ζήτημα, που άπτεται και της αρχής της ισότητας, συγκεντρώνει ξεχωριστό ενδιαφέρον, αλλά ξεφεύγει από την προβληματική που πραγματεύεται η παρούσα μελέτη. 4 Μάλιστα, η ενδεικτική απαρίθμηση των ελαφρυντικών περιστάσεων δεν προσκρούει στο Σύνταγμα (άρθρο 7 1 Συντ.), διότι δε θεμελιώνει ούτε επαυξάνει το αξιόποινο. Βλ. Ανδρουλάκης Ν./Μαγκάκης Α./Σπινέλλης Δ./Σταμάτης Κ./Ψαρούδα Μπενάκη Α. (επιμ. Σπινέλλη Δ.), Συστηματική Ερμηνεία Ποινικού Κώδικα, άρθρα ΠΚ, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2005, σελ Σε αδημοσίευτη ποινική απόφαση και συγκεκριμένα στην ΤριμΕφΘες /2005, 49/2006 και 214/2006 αναγνωρίστηκε ως ελαφρυντική περίσταση το γεγονός ότι «οι κατηγορούμενοι ενθαρρύνθηκαν (και στο μέτρο που ενθαρρύνθηκαν παρασύρθηκαν) στην τέλεση των πράξεών τους από όργανα του παθόντος Ελληνικού Δημοσίου, υπαλλήλους τότε του Β Τελωνείου Θεσσαλονίκης, τα οποία ερμήνευσαν τις ισχύουσες νομικές διατάξεις ( ) κατά τρόπο μονόπλευρα αποσπασματικό και εσφαλμένο». Βλ. σχετ. Καϊάφα Γκμπάντι Μ./Μπιτζιλέκης Ν./Συμεωνίδου Καστανίδου Ε., ό.π., σελ. 152, υποσημ

11 κοινωνικής σημασίας (π.χ. «λόγω τιμής»), η συνυπαιτιότητα του παθόντος ή τρίτου προσώπου, η μεγάλη θλίψη του δράστη εξαιτίας της απώλειας προσώπου του στενού (συγγενικού) του περιβάλλοντος (π.χ. η εκδίκηση του γονέα για την ανθρωποκτονία του παιδιού του, ακόμα κι αν δε συντρέχει η ελαφρυντική περίσταση της οργής ή βίαιης θλίψης), οι σοβαρές οικονομικές δυσχέρειες (από εμπορικά ατυχήματα, καταστροφή περιουσιακών στοιχείων και άλλες σοβαρές οικονομικές περιπέτειες, ακόμα και όταν δε συντρέχει η ελαφρυντική περίσταση της μεγάλης ένδειας), τα πολιτικά κίνητρα, η τέλεση κάτω από την επιβολή ταραγμένου πλήθους, η κακοποίηση του δράστη από τις αρχές κατά τη σύλληψή του κ.α.. 6 Περαιτέρω, αναφορικά με τη λειτουργική συνέπεια, που επιφέρει η αναγνώριση των ελαφρυντικών περιστάσεων, διαπιστώνουμε ότι, ανεξάρτητα από τη φύση τους ή το δικαιολογητικό λόγο της πρόβλεψής τους, η συνδρομή τους οδηγεί πάντοτε στη μείωση του απειλούμενου πλαισίου ποινής κατά τους όρους του άρθρου 83 ΠΚ. Έτσι, όταν το δικαστήριο κρίνει ότι συντρέχει κάποια από τις ελαφρυντικές περιστάσεις του άρθρου 84 ΠΚ, οδηγείται υποχρεωτικά, όπως προκύπτει και από τη διατύπωση της 1 του άρθρου 83 ΠΚ, στη μείωση του απειλούμενου πλαισίου ποινής και αντί για την ποινή της ισόβιας κάθειρξης επιβάλλει πρόσκαιρη κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών (περ. α ), αντί για την ποινή της κάθειρξης πάνω από δέκα ετών επιβάλλει κάθειρξη έως δώδεκα ετών ή φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών (περ. β ), αντί για την ποινή της κάθειρξης έως δέκα ετών επιβάλλει κάθειρξη έως έξι ετών ή φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους (περ. γ ), ενώ σε κάθε άλλη περίπτωση μειώνει την ποινή ελεύθερα έως το ελάχιστο όριο του είδους της ποινής (περ. δ ) και στην περίπτωση που ο νόμος προβλέπει αθροιστικά ποινή στερητική της ελευθερίας και ποινή χρηματική, μπορεί να επιβάλλει και μόνο αυτή την τελευταία (περ. ε ). Σε συνέχεια των παραπάνω, αξίζει να επισημανθεί ότι η αδιαμφισβήτητη ένταξη των ελαφρυντικών περιστάσεων στους λόγους μείωσης της ποινής, όσον 6 Μπάκας Χ., Ελαφρυντικές περιστάσεις άρθρου 84 ΠΚ και επιμέτρηση της ποινής σε Πρακτικά Α Πανελληνίου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρίας Ποινικού Δικαίου (ΕΕΠΔ), Αθήνα 1987, σελ. 110 επ., Λυμπερόπουλος Λ., Οι ελαφρυντικές περιστάσεις του άρθρου 84 ΠΚ, Ποινικά Χρονικά 1998 (97), σελ

12 αφορά στη λειτουργική τους συνέπεια, συνυφαίνεται και με τον ποινικό χαρακτήρα της πράξης ως κακουργήματος ή πλημμελήματος. Έτσι, γίνεται δεκτό ότι το αμετάβλητο του ποινικού χαρακτήρα της πράξης οφείλεται στα ίδια τα μειωμένα πλαίσια ποινής, που προβλέπει το άρθρο 83 ΠΚ, καθώς, αφενός για τις ποινές της κάθειρξης το μειωμένο πλαίσιο κατά το ανώτατό του όριο δεν είναι ποτέ μικρότερο του κατώτατου ορίου της κάθειρξης (περ. α - γ ), αφετέρου στις λοιπές περιπτώσεις τα ανώτατα όρια μένουν ανέπαφα, αφού «( ) ο δικαστής μειώνει την ποινή ελεύθερα έως το ελάχιστο όριο του είδους της ποινής ( )» (περ. δ ). 7 Εξάλλου, και κατά το άρθρο 19 ΠΚ «Αν μια πράξη που εκδικάστηκε είναι κακούργημα ή πλημμέλημα, κρίνεται με βάση τη βαρύτερη ποινή που καθορίζεται από το νόμο γι αυτή την πράξη και όχι με βάση την τυχόν ελαφρότερη ποινή που επέβαλε ο δικαστής λόγω ελαφρυντικών περιστάσεων (άρθρο 84) ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο μείωσης της ποινής σύμφωνα με το άρθρο 83». Η ένταξη όμως των ελαφρυντικών περιστάσεων στο πεδίο της μείωσης της ποινής δεν είναι για όλους αυτονόητη. Πιο συγκεκριμένα, υποστηρίζεται η άποψη, η οποία, παλαιότερα τουλάχιστον, εμφανίζονταν ως η κρατούσα στην επιστήμη, 8 ότι οι ελαφρυντικές περιστάσεις αποτελούν στο σύνολό τους στοιχεία ενός επιπλέον κανόνα επιμέτρησης της ποινής. Καταλήγει δε μεγάλη μερίδα της επιστήμης στο συμπέρασμα αυτό, καταρχήν, αφενός εξαιτίας της συστηματικής ένταξης του άρθρου 84 ΠΚ στο Ε Κεφάλαιο του γενικού μέρους του Ποινικού Κώδικα για την «Επιμέτρηση της ποινής», αφετέρου λόγω της ταύτισης των ελαφρυντικών περιστάσεων, ως στοιχείων της προσωπικότητας του δράστη, με τα 7 Καϊάφα Γκμπάντι Μ./Μπιτζιλέκης Ν./Συμεωνίδου Καστανίδου Ε., ό.π., σελ. 144 επ.. 8 Ανδρουλάκης Ν., Το Δίκαιο της επιμέτρησης της ποινής σε Πρακτικά του Α Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρίας Ποινικού Δικαίου (ΕΕΠΔ), Αθήνα 1987, σελ. 12 επ., Ανδρουλάκης Ν./Μαγκάκης Α./Σπινέλλης Δ./Σταμάτης Κ./Ψαρούδα Μπενάκη Α. ό.π., σελ. 1114, Λυμπερόπουλος Λ., ό.π., σελ. 99, Μαγκάκης Γ., Η ποινή της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως και αι ελαφρυντικαί περιστάσεις, Ποινικά Χρονικά ΙΔ (609), σελ. 615 επ., Μπάκας Χ., ό.π., σελ. 105, Μπουρόπουλος Α., ό.π., σελ. 215 επ., Χαραλαμπάκης Α., Ελαφρυντικές περιστάσεις και αποτελεσματικότητα ποινής, Ποινική Δικαιοσύνη 2013 (238), σελ. 241, Χωραφάς Ν., Ποινικόν Δίκαιον, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1978, σελ. 365, Ψαρούδα Μπενάκη Α., Η φύση των ελαφρυντικών περιστάσεων και ο χρόνος προτάσεως αυτών επ ακροατηρίω, Ποινικά Χρονικά Κ, σελ. 146 επ., σελ

13 κριτήρια επιμέτρησης, του άρθρου 79 3 ΠΚ. 9 Πράγματι, τα κριτήρια, που θέτει η διάταξη αυτή, και συγκεκριμένα: «( ) α) τα αίτια που τον ώθησαν στην εκτέλεση του εγκλήματος, την αφορμή που του δόθηκε και το σκοπό που επιδίωξε β) το χαρακτήρα του και το βαθμό της ανάπτυξής του γ) τις ατομικές και κοινωνικές περιστάσεις και την προηγούμενη ζωή του δ) τη διαγωγή του κατά τη διάρκεια της πράξης και μετά την ιδίως τη μετάνοια που επέδειξε και την προθυμία του να επανορθώσει τις συνέπειες της πράξης του ( )», παραπέμπουν το πρώτο στις υπό στοιχ. β και γ ελαφρυντικές περιστάσεις, το τρίτο στην υπό στοιχ. α ελαφρυντική περίσταση και το τέταρτο στις υπό στοιχ. δ και ε ελαφρυντικές περιστάσεις. Επιπλέον, υποστηρίζεται πως υπέρ της άποψης ότι οι ελαφρυντικές περιστάσεις συνιστούν έναν επιπλέον επιμετρητικό κανόνα, συνηγορεί και η ιστορική εμφάνιση του θεσμού. Πιο συγκεκριμένα, ο θεσμός της μείωσης του πλαισίου της ποινής λόγω συνδρομής ελαφρυντικών περιστάσεων, που από την αρχή συνδέθηκε με την ιδέα της εξατομίκευσης της ποινής, η οποία επιβάλλει την προσαρμογή της ποινικής μεταχείρισης στην προσωπικότητα του δράστη (η οποία λαμβάνεται υπόψη κατεξοχήν κατά την επιμέτρηση της ποινής), έχει τις ρίζες του στο γαλλικό δίκαιο, όπου επικρατεί, χωρίς αποκλίσεις, η αντίληψη ότι οι ελαφρυντικές περιστάσεις αποτελούν κανόνα επιμέτρησης της ποινής. 10 Τέλος, εισφέρεται ως επιχείρημα και η αναφορά στην Αιτιολογική Έκθεση του Σχεδίου του Ποινικού Κώδικα 1929/1933 στις ελαφρυντικές περιστάσεις ως εξής: «επί του ζητήματος τούτου ως αφορώντος εις την επιμέτρησιν της ποινής ( )». 11 Στο πλαίσιο αυτό, αλλά με ορισμένες διαφοροποιήσεις, κινήθηκαν και άλλοι συγγραφείς. Έτσι, αν και δεν παραβλέπεται η σύνδεση των υπό στοιχ. β και γ ελαφρυντικών περιστάσεων με την ενοχή του δράστη επισημαίνεται ότι «Άλλωστε, ανεξάρτητα πού ανήκουν, δογματικά, οι περιστάσεις αυτές, η θέληση του νομοθέτη είναι να αξιοποιηθούν τα περί αυτές κατά την έρευνα της ενοχής συλλεγέντα στοιχεία, κατά την επιμέτρηση της ποινής, για την οποία και εθεσπίσθησαν». 12 Στην 9 Μαγκάκης Γ., ό.π., σελ. 615 επ., Μπουρόπουλος Α., ό.π., σελ. 215 επ., Ψαρούδα Μπενάκη Α., ό.π., σελ. 146 επ.. 10 Μπάκας Χ., ό.π., σελ Αιτιολογική Έκθεσις του Σχεδίου Ελληνικού Ποινικού Κώδικος, Εκδόσεις Εθνικό Τυπογραφείο, 1933, σελ. 111, Λυμπερόπουλος Λ., ό.π., σελ Λυμπερόπουλος Λ., ό.π., σελ

14 ίδια κατεύθυνση κινείται και ο Α. Χαραλαμπάκης, ο οποίος αναγνωρίζει ότι οι ελαφρυντικές περιστάσεις αναφέρονται στην προσωπικότητα του δράστη, άλλες προσεγγίζοντας περισσότερο το χώρο της ενοχής και άλλες αποκτώντας πιο αντικειμενικό περιεχόμενο, όμως θεωρεί περιττή την εν λόγω διάκριση, διότι αυτό που έχει (πρακτική) σημασία, κατά την άποψή του, είναι ο χαρακτήρας τους ως κανόνες επιμέτρησης. 13 Μεταξύ ενοχής και επιμέτρησης της ποινής βρίσκεται και ο Κ. Σταμάτης, ο οποίος αναγνωρίζει στις ελαφρυντικές περιστάσεις ένα διπλό/μεικτό χαρακτήρα και αν και δε φαίνεται να λαμβάνει σαφή θέση σχετικά με το ζήτημα της φύσης των ελαφρυντικών περιστάσεων, μάλλον βρίσκεται εγγύτερα στην άποψη που τις αντιλαμβάνεται ως επιμετρητικά στοιχεία. Συγκεκριμένα, υποστηρίζει ότι οι ελαφρυντικές περιστάσεις στο σύνολό τους δεν είναι ούτε αποκλειστικά στοιχεία της ενοχής του δράστη, ούτε και συνθέτουν απόλυτα έναν επιπλέον κανόνα επιμέτρησης, ενώ, αφού επισημαίνει ότι οι ελαφρυντικές περιστάσεις στο σύνολό τους συνιστούν στοιχεία, που αφορούν την προσωπικότητα του δράστη και συγγενεύουν με τα στοιχεία του άρθρου 79 ΠΚ, χωρίς όμως να ταυτίζονται με αυτά, προχωρά, με κριτήριο το χρόνο εκδήλωσής τους, στην εξής διάκριση: οι υπό στοιχ. α και β ελαφρυντικές περιστάσεις ανάγονται χρονικά σε σημείο πριν από την τέλεση της πράξης, οι υπό στοιχ. δ και ε ανάγονται χρονικά σε σημείο μετά την τέλεση της πράξης και η υπό στοιχ. γ ελαφρυντική περίσταση χαρακτηρίζει την προσωπικότητα του δράστη κατά την τέλεση της πράξης. 14 Χωρίς αμφιβολία το άρθρο 84 ΠΚ συστηματικά εντάσσεται στο κεφάλαιο του γενικού μέρους του Ποινικού Κώδικα για τη δικαστική επιμέτρηση της ποινής, ενώ και το περιεχόμενο των ενδεικτικά αναφερόμενων στη διάταξη αυτή ελαφρυντικών περιστάσεων είτε ταυτίζεται είτε βρίσκεται σε εγγύτητα με τα κριτήρια που θέτει το άρθρο 79 3 ΠΚ για την εκτίμηση της προσωπικότητας του δράστη κατά τη δικαστική επιμέτρηση της ποινής. Ακόμα περισσότερο δε, το υπό στοιχ. α ελαφρυντικό, που μας ενδιαφέρει, δηλ. ο πρότερος (έντιμος) βίος, ανεξάρτητα από την ταύτισή του με το κριτήριο του άρθρου 79 3 περ. γ ΠΚ, αποτελεί χωρίς αμφιβολία σαφή ένδειξη 13 Χαραλαμπάκης Α., ό.π., σελ Ανδρουλάκης Ν./Μαγκάκης Α./Σπινέλλης Δ./Σταμάτης Κ./Ψαρούδα Μπενάκη Α. ό.π., σελ

15 της ποιότητας του χαρακτήρα του δράστη, αποκαλύπτοντας έτσι στοιχεία της προσωπικότητάς του. Παρόλ αυτά, καταρχήν όσον αφορά στη συστηματική ένταξη του άρθρου 84 ΠΚ στο κεφάλαιο για τη δικαστική επιμέτρηση της ποινής, αυτή από μόνη της δε μπορεί να στηρίξει την κρίση για τη νομική φύση του περιεχομένου των ελαφρυντικών περιστάσεων, είτε διότι θα μπορούσε να αποτελεί ατυχή επιλογή του νομοθέτη είτε διότι, όπως θα δούμε στη συνέχεια, το Ε Κεφάλαιο του γενικού μέρους του Ποινικού Κώδικα πράγματι ρυθμίζει την επιμετρητική εργασία του δικαστή, αλλά υπό την ευρεία έννοια της. Κατά δεύτερον, όσον αφορά στην ταύτιση του περιεχομένου των ελαφρυντικών περιστάσεων με τα κριτήρια επιμέτρησης του άρθρου 79 ΠΚ, είναι ένα στοιχείο, που θα πρέπει να εξεταστεί σε μεταγενέστερο στάδιο. Αυτό που λογικά πρέπει να προηγηθεί είναι η έρευνα για την ένταξη ή μη των ελαφρυντικών περιστάσεων σε συγκεκριμένο στάδιο της δικαστικής κρίσης για την επιβολή μίας τιμής ποινής, με κριτήριο όχι το περιεχόμενό τους, αλλά τις (λειτουργικές) συνέπειες που επιφέρει η αναγνώρισή τους. Εξάλλου, και η αποστολή των επιμετρητικών κριτηρίων που θέτει ο νομοθέτης στο άρθρο 79 ΠΚ προσανατολίζεται με κριτήριο το στάδιο κατά το οποίο αξιολογούνται από το δικαστή και τη λειτουργική τους συνέπεια, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο που τους προσδίδουμε. Έχοντας κατά νου ότι στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας είναι αδύνατη η ολοκληρωμένη προσέγγιση του ζητήματος της δικαστικής επιμέτρησης της ποινής, όπως αυτή διαγράφεται στο Ε Κεφάλαιο του γενικού μέρους του Ποινικού Κώδικα, στο μέτρο, που η κρατούσα άποψη συνδέει τις ελαφρυντικές περιστάσεις του άρθρου 84 ΠΚ με την επιμετρητική εργασία, αντιμετωπίζοντας τις τελευταίες στο σύνολό τους ως κανόνες επιμέτρησης της ποινής, αξίζει στο σημείο αυτό να παραθέσουμε ορισμένες σκέψεις σχετικά με το στάδιο της δικαστικής επιμέτρησης της ποινής. Αναγκαία λοιπόν καθίσταται η επιγραμματική έστω σκιαγράφηση του ζητήματος της δικαστικής επιμέτρησης της ποινής, όπως διαμορφώνεται αυτή μέσα από τις διατάξεις του γενικού μέρους του Ποινικού μας Κώδικα. Πριν ξεκινήσουμε όμως είναι απαραίτητο να υπενθυμίσουμε ότι, όπως και σε άλλο σημείο αναφέρουμε, η πρακτική συνέπεια της αναγνώρισης μίας ελαφρυντικής περίστασης, οδηγεί, σύμφωνα με τα άρθρα 83 και 84 ΠΚ, στη μείωση του πλαισίου 15

16 της ποινής που απειλείται σε κυρωτικό κανόνα, τυποποιημένο είτε στο ειδικό μέρος του Ποινικού Κώδικα είτε σε Ειδικό Ποινικό Νόμο. Από την επισκόπηση των διατάξεων που ρυθμίζουν τη δικαστική επιμέτρηση της ποινής και, λαμβάνοντας υπόψη τις διαδικαστικές φάσεις, από τις οποίες διέρχεται η δικαστική κρίση προκειμένου να καταλήξει στην επιβολή μίας συγκεκριμένης τιμής ποινής, διαπιστώνουμε ότι η επιμετρητική εργασία εμφανίζεται στο ποινικό μας σύστημα με δύο όψεις την εν ευρεία και την εν στενή έννοια επιμέτρηση της ποινής. Στο πεδίο της ευρύτερης εμφάνισής της θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε κάθε επιμέρους φάση, από την οποία διέρχεται η δικαστική κρίση μέχρι να οδηγηθεί στην επιβολή συγκεκριμένης τιμής ποινής, ενώ στο υπό στενή έννοια πεδίο εμφάνισής της περιοριζόμαστε στο στάδιο εκείνο, κατά το οποίο η δικαστική κρίση, χρησιμοποιώντας τα κριτήρια του άρθρου 79 ΠΚ για την καθεαυτή δικαστική επιμέτρηση της ποινής, καταλήγει στην επιβολή συγκεκριμένης τιμής ποινής εντός του τελικά διαμορφωμένου απειλούμενου πλαισίου ποινής. Με άλλα λόγια, η δικαστική επιμέτρηση της ποινής, που λαμβάνει χώρα κατά τους κανόνες που θέτει το άρθρο 79 ΠΚ, αποτελεί ένα μόνο στάδιο της (εν ευρεία έννοια) δικαστικής επιμέτρησης της ποινής, που εκκινεί αφής στιγμής λαμβάνεται η απόφαση επί της ενοχής του δράστη (και διαπιστώνεται η απουσία λόγων εξάλειψης του αξιοποίνου) και τελειώνει με την επιβολή συγκεκριμένου μεγέθους ποινής. 15 Έτσι, ενώ η εν στενή έννοια δικαστική επιμέτρηση της ποινής εξαντλείται στα όρια του άρθρου 79 ΠΚ, η εν ευρεία έννοια δικαστική επιμέτρηση της ποινής περιλαμβάνει τα εξής επιμέρους στάδια 16 : 15 Καϊάφα Γκμπάντι Μ., Στάδια της δικαστικής επιμέτρησης της ποινής, σε Πρακτικά του Α Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρίας Ποινικού Δικαίου (ΕΕΠΔ), Αθήνα 1987, σελ. 26 υποσημ Με το σχήμα αυτό φαίνεται να συμφωνεί και ο Ν. Ανδρουλάκης, ο οποίος διαπιστώνει ότι η επιμετρητική εργασία διέρχεται από τρεις φάσεις. Ξεκινώντας από το απειλούμενο/προβλεπόμενο στο νόμο πλαίσιο ποινής καταλήγουμε, εφόσον συντρέχει η συνδρομή ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 ΠΚ σε ένα μειωμένο πλαίσιο ποινής (1 ο στάδιο). Εντός του πλαισίου αυτού γίνεται η επιμέτρηση κατά το άρθρο 79 ΠΚ (2 ο στάδιο) και τέλος, ακολουθεί η επιβολή ορισμένης τιμής ποινής (3 ο στάδιο). Παρόλ αυτά, αναφορικά με τη φύση των ελαφρυντικών περιστάσεων ο Ν. Ανδρουλάκης, στηριζόμενος στην ταύτιση - σύμπτωση των στοιχείων του άρθρου 84 ΠΚ με τα στοιχεία, που το άρθρο 79 ΠΚ θέτει ως κριτήρια για την επιμέτρηση της ποινής, συντάσσεται με την 16

17 1. την κρίση σχετικά με τη συνδρομή των ελαφρυντικών περιστάσεων του άρθρου 84 ΠΚ, που οδηγεί υποχρεωτικά στη μείωση του απειλούμενου πλαισίου ποινής κατά το άρθρο 83 ΠΚ, 2. την κρίση σχετικά με τη συνδρομή άλλων λόγων μείωσης της ποινής, που οδηγούν δυνητικά στη μείωση του απειλούμενου πλαισίου ποινής κατά το άρθρο 83 ΠΚ (π.χ. άρθρο 133 ΠΚ), 3. τη θραύση των ανώτατων ορίων του προβλεπόμενου από το νόμο πλαισίου ποινής σε περίπτωση υποτροπής κατά το άρθρο 89 ΠΚ, 4. την επιλογή μεταξύ δύο διαφορετικών ειδών ποινής, όταν αυτά απειλούνται στο νόμο διαζευκτικά για την ίδια πράξη (π.χ. άρθρο 333, 440 ΠΚ), 5. τη δικαστική άφεση της ποινής στις προβλεπόμενες από το νόμο περιπτώσεις (π.χ. άρθρα 308 3, εδ. β ΠΚ), 6. την εν στενή έννοια επιμετρητική εργασία, δηλ. τον καθορισμό συγκεκριμένου μεγέθους ποινής μέσα από το απειλούμενο από το νόμο πλαίσιο (κατόπιν της ενδεχόμενης μείωσης του κατά το άρθρο 83 ΠΚ σε περίπτωση συνδρομής ελαφρυντικών περιστάσεων του άρθρου 84 ΠΚ), σύμφωνα με τα κριτήρια, που θέτει το άρθρο 79 ΠΚ. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι ελαφρυντικές περιστάσεις του άρθρου 84 ΠΚ, που όταν συντρέχουν οδηγούν υποχρεωτικά σε ένα νέο μειωμένο απειλούμενο πλαίσιο ποινής, εντάσσονται στο προστάδιο της εν στενή έννοια επιμέτρησης της ποινής, και συγκεκριμένα στο στάδιο της απειλής της ποινής, αφού αναδιαμορφώνουν το απειλούμενο πλαίσιο ποινής. Έτσι λοιπόν, οι ελαφρυντικές περιστάσεις, που μετέχουν στο στάδιο όπου τελικά διαμορφώνεται το νομοθετικά απειλούμενο υποχρεωτικά μειωμένο πλαίσιο ποινής και δεν εμπλέκονται στη διαδικασία ενασχόλησης με το συγκεκριμένο μέγεθος της ποινής, που τελικά θα κρατούσα άποψη, που αντιμετωπίζει τις ελαφρυντικές περιστάσεις ως επιμετρητικούς κανόνες. Η ταύτιση αυτή αποκαλύπτει, κατά τη γνώμη του συγγραφέα, την αληθινή σχέση των διατάξεων 84 και 79 ΠΚ, και συγκεκριμένα, το γεγονός ότι η πρώτη εμφανίζεται ως προέκταση της δεύτερης. Ανδρουλάκης Ν./Μαγκάκης Α./Σπινέλλης Δ./Σταμάτης Κ./Ψαρούδα Μπενάκη Α. ό.π., σελ επ.. 17

18 επιβληθεί, δε συνιστούν στοιχεία της εν στενή έννοια δικαστικής επιμέτρησης της ποινής. 17 Επομένως, η συγγένεια των στοιχείων του άρθρου 84 ΠΚ με τα στοιχεία του άρθρου 79 ΠΚ δεν αρκεί για να δικαιολογήσει την αντιμετώπιση του άρθρου 84 ΠΚ ως κανόνα επιμέτρησης, όμοιο με αυτό του άρθρου 79 ΠΚ, αφού στην πραγματικότητα η συνδρομή του άρθρου 84 ΠΚ με την αναγνώριση κάποιας ελαφρυντικής περίστασης αποτελεί λόγο που οδηγεί στη μεταβολή του απειλούμενου - νομοθετικά διαμορφωμένου πλαισίου ποινής, εντός του οποίου θα γίνει τελικά η επιμέτρηση με τα κριτήρια του άρθρου 79 ΠΚ. Πιο συγκεκριμένα, η ομοιότητα των ελαφρυντικών περιστάσεων με ορισμένα στοιχεία του άρθρου 79 ΠΚ μπορεί να είναι αναγκαία προϋπόθεση για την αντιμετώπισή τους ως επιμετρητικών στοιχείων, όμως, όπως ορθά επισημαίνεται, δεν είναι ικανή. Θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε τις ελαφρυντικές περιστάσεις του άρθρου 84 ΠΚ ως επιμετρητικούς κανόνες μόνο αν μετείχαν πράγματι στη διαδικασία συγκεκριμενοποίησης της απειλούμενης στο νόμο ποινής σε ορισμένη τιμή ποινής. Αυτές όμως μετέχουν στη διαδικασία συγκεκριμενοποίησης του πλαισίου της ποινής, που προηγείται από την επιλογή μίας συγκεκριμένης τιμής ποινής. 18 Άλλωστε, υπογραμμίζεται ότι η υποχρέωση, που έχει το δικαστήριο να προβεί στη μείωση του πλαισίου της απειλούμενης ποινής, εφόσον διαπιστώσει ότι συντρέχει ελαφρυντική περίσταση, αποκλείει κάθε επιμετρητική εργασία στο στάδιο αυτό και κατ επέκταση αποσυνδέει το άρθρο 84 ΠΚ από οποιαδήποτε επιμετρητική διαδικασία Καϊάφα Γκμπάντι Μ., ό.π., σελ. 26 υποσημ. 2, Καϊάφα Γκμπάντι Μ./Μπιτζιλέκης Ν./Συμεωνίδου Καστανίδου Ε., ό.π., σελ. 300 επ.. 18 Καϊάφα Γκμπάντι Μ., Η φύση και η λειτουργία των ελαφρυντικών περιστάσεων του άρθρου 84 Π.Κ., σε Μνήμη Χωραφά Ν., Γάφου Η., Γαρδίκα Κ., τόμος Α, 1986, σελ Στο σημείο αυτό, η Μ. Καϊάφα Γκμπάντι επισημαίνει την ιδιαιτερότητα της περίπτωσης του άρθρου 133 ΠΚ, όπου η μετεφηβική ηλικία λειτουργεί ως δυνητικός λόγος απαλλαγής της ποινής, με το σκεπτικό ότι, αφού ο δικαστής έχει τη διακριτική ευχέρεια επιλογής μεταξύ δύο δυνατών πλαισίων ποινής, τότε εισέρχεται αναπόφευκτα από το στάδιο της δικαστικής επιμέτρησης. Βλ. σχετ. Καϊάφα Γκμπάντι Μ., ό.π., σελ. 47. Στην περίπτωση του άρθρου 133 ΠΚ ο Ν. Παρασκευόπουλος προσθέτει ακόμα μια εξαίρεση από το χώρο των λόγων μείωσης της ποινής, την οποία εντάσσει επίσης στο στάδιο της επιμέτρησης της ποινής, με το επιχείρημα ότι και εκεί η πρόβλεψη της μείωσης της ποινής είναι δυνητικής φύσης. Πρόκειται για το άρθρο 49 ΠΚ, δηλ. για την περίπτωση των συμμετόχων του άρθρου 46 παρ. 1 ΠΚ, όταν οι απαιτούμενες ιδιότητες ή σχέσεις υπάρχουν μόνο στο δράστη. Βλ. σχετ. Μαργαρίτης Λ. Παρασκευόπουλος Ν., ό.π., σελ

19 Εξάλλου, επι-μετρώ σημαίνει μετρώ ένα μέγεθος πάνω σ ένα άλλο. 20 Όμως, η δικαστική κρίση σε κανένα από τα στάδια από τα οποία διέρχεται προκειμένου να καταλήξει στην αναγνώριση κάποιας ελαφρυντικής περίστασης και στην υποχρεωτική μείωση της ποινής, δεν επιμετρά (συγκεκριμενοποιεί) την ποινή. Ούτε κατά τη διαπίστωση των πραγματικών περιστατικών, που συγκροτούν μια ελαφρυντική περίσταση, ούτε με την υπαγωγή τους στο άρθρο 84 ΠΚ, ούτε και με την υποχρεωτική εφαρμογή του μειωμένου πλαισίου ποινής, που ορίζει το άρθρο 83 ΠΚ. Πιο συγκεκριμένα, κατά τη διαπίστωση των πραγματικών περιστατικών, αλλά και κατά την υπαγωγή τους στο άρθρο 84 ΠΚ, που απαριθμεί ενδεικτικά ορισμένες ελαφρυντικές περιστάσεις, έχουμε απλά μια διαπιστωτική δικαστική κρίση περί της ύπαρξης αυτών και τη δέσμευση του δικαστή να κινηθεί στο πνεύμα που διαγράφεται από τις απαριθμούμενες ελαφρυντικές περιστάσεις, αφού κατά την υποχρεωτική μείωση του πλαισίου της ποινής ο δικαστής δεν έχει την ευχέρεια της επι-μέτρησης της ποινής. 21 Πράγματι, το δικαστήριο κατά την κρίση του σχετικά με τη συνδρομή των ελαφρυντικών περιστάσεων αναδιαμορφώνει το νομοθετικό πλαίσιο ποινής, εντός του οποίου, κατά το στάδιο της (εν στενή έννοια) δικαστικής επιμέτρησης της ποινής, θα προβεί στην επιμετρητική του εργασία και στην επιλογή της τελικής τιμής ποινής. Με άλλα λόγια, κατά το στάδιο της επιμέτρησης της ποινής, όπως αυτή ρυθμίζεται στο άρθρο 79 ΠΚ, η κρίση του δικαστηρίου κινείται στο εσωτερικό του νομοθετικά διαμορφωμένου πλαισίου, ενώ οι ελαφρυντικές περιστάσεις σε χρόνο πρωθύστερο οδηγούν στη διαμόρφωση αυτού του μειωμένου πλαισίου ποινής (από το αρχικώς προβλεπόμενο/απειλούμενο από το νόμο), εντός του οποίου γίνεται η επιμέτρηση. Ολοκληρώνοντας στο σημείο αυτό τις σκέψεις μας για τη σχέση των ελαφρυντικών περιστάσεων του άρθρου 84 ΠΚ με την επιμέτρηση της ποινής, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι αυτές στο σύνολό τους, και άρα μεταξύ αυτών και η ελαφρυντική περίσταση του πρότερου έντιμου βίου, που εξετάζουμε, είναι 20 Καϊάφα Γκμπάντι Μ., Στάδια της δικαστικής επιμέτρησης της ποινής, σε Πρακτικά του Α Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρίας Ποινικού Δικαίου (ΕΕΠΔ), Αθήνα 1987, σελ. 26 υποσημ Καϊάφα Γκμπάντι Μ., Η φύση και η λειτουργία των ελαφρυντικών περιστάσεων του άρθρου 84 Π.Κ., σε Μνήμη Χωραφά Ν., Γάφου Η., Γαρδίκα Κ., τόμος Α, 1986, σελ

20 εντελώς αποκομμένες από την εν στενή έννοια επιμετρητική εργασία της δικαστικής κρίσης, επομένως η αντιμετώπισή τους ως κανόνων επιμέτρησης είναι άστοχη. Το γεγονός ότι ο πρότερος έντιμος βίος αποτελεί στοιχείο, το οποίο φανερώνει την προσωπικότητα του δράστη δε θα πρέπει να μας οδηγεί αυτόματα στη σύνδεσή του με την επιμετρητική εργασία, όπως αυτή διαγράφεται στο άρθρο 79 ΠΚ, αφού η αναγνώριση της συνδρομής του από το δικαστήριο δε συνεπάγεται ότι μετέχει με οποιονδήποτε τρόπο στη διαδικασία συγκεκριμενοποίησης της ποινής, ώστε να μιλάμε για δικαστική επιμέτρηση. 22 Καταληκτικά, στο σημείο αυτό θα πρέπει να συγκρατήσουμε ότι, ως προς τη λειτουργική της συνέπεια, η υπό στοιχ. α ελαφρυντική περίσταση του άρθρου 84 ΠΚ, όπως και οι υπόλοιπες περιστάσεις της διάταξης αυτής, αποτελεί λόγο μείωσης της ποινής. Επανερχόμενοι όμως στο κεντρικό ερώτημά μας, πρέπει να σημειωθεί ότι ο εντοπισμός της λειτουργικής συνέπειας, που επιφέρει η αναγνώριση της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 2α ΠΚ, δεν αρκεί για να αναδειχθεί και ο δικαιολογητικός λόγος ύπαρξής της ως ελαφρυντικής περίστασης. Γ. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 84 ΠΚ Για την ανάδειξη του δικαιολογητικού λόγου ύπαρξης της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 2α ΠΚ είναι απαραίτητο να προηγηθεί στο σημείο αυτό η παράθεση μίας διευκρινιστικής σημείωσης σχετικά με τον τρόπο προσέγγισης του ζητήματος. Αρκεί να επισημάνουμε εδώ ότι κατά την αναζήτηση του δικαιολογητικού λόγου ύπαρξης της υπό στοιχ. α ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 ΠΚ πρέπει να αναζητήσουμε το σκοπό, τον οποίο καλείται να εξυπηρετήσει η αναγνώριση μίας ελαφρυντικής περίστασης από το δικαστήριο με τη 22 Καϊάφα Γκμπάντι Μ., ό.π., σελ

21 συνακόλουθη (της αναγνώρισης αυτής) δραστική μείωση της ποινής. Κατά συνέπεια, ο κύριος άξονας με αναφορά τον οποίο θα πρέπει να κινηθούμε είναι ο σκοπός, που εξυπηρετεί η ύπαρξη της ελαφρυντικής περίστασης του πρότερου έντιμου βίου του δράστη. Περαιτέρω, επειδή, όπως διαπιστώσαμε παραπάνω, οι ελαφρυντικές περιστάσεις του άρθρου 84 ΠΚ εντάσσονται στο πεδίο της μείωσης της ποινής ως προς τη λειτουργική συνέπεια της αναγνώρισής τους από το δικαστήριο, κατ επέκταση και ο σκοπός της ύπαρξής τους θα πρέπει να αναζητηθεί στο πεδίο της ποινής, να συνδεθεί δηλαδή με τους σκοπούς, που η ποινή καλείται να εκπληρώσει. Με άλλα λόγια, οι λόγοι, που δικαιολογούν τη μείωση της ποινής, θα πρέπει να αναζητηθούν στους λόγους, που δικαιολογούν και την επιβολή της. Επειδή όμως, αναφορικά με τους σκοπούς της ποινής, η υπό στοιχ. α ελαφρυντική περίσταση του άρθρου 84 ΠΚ απομακρύνεται σημαντικά από τις υπόλοιπες ελαφρυντικές περιστάσεις της διάταξης, αμέσως παρακάτω θα προβούμε μόνο σε ορισμένες εισαγωγικές παρατηρήσεις σε σχέση με τους σκοπούς της ποινής και σε επόμενο κεφάλαιο θα τους εξετάσουμε αναλυτικότερα και παράλληλα με το ζήτημα της φύσης των ελαφρυντικών περιστάσεων, καθώς όπως θα διαπιστώσουμε και στο οικείο κεφάλαιο, οι τελευταίοι (οι σκοποί της ποινής) αναδεικνύονται κάποτε και από την ίδια τη φύση της εκάστοτε ελαφρυντικής περίστασης. Έτσι λοιπόν, αυτό που θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ είναι ότι κάθε συζήτηση σχετικά με τη διεργασία της επιμέτρησης της ποινής 23 συναρτάται αναπόφευκτα με το ζήτημα των σκοπών της, καθώς μόνο όταν ο δικαστής γνωρίζει τι σκοπεύει να πετύχει με την τιμώρηση του δράστη και την επιβολή της ποινής, μπορεί να επιβάλλει δίκαιη και αποτελεσματική ποινή, δηλ. ποινή, που εναρμονίζεται με την αποστολή ενός φιλελεύθερου ποινικού δικαίου, ενός ποινικού δικαίου που αποσκοπεί στην προστασία των εννόμων αγαθών (αντεγκληματική λειτουργία) και την προστασία του πολίτη από την κρατική αυθαιρεσία (εγγυητική φιλελεύθερη λειτουργία). 23 Σε αυτό το σημείο εννοείται η εν ευρεία έννοια δικαστική επιμέτρηση της ποινής, δηλ. η διεργασία εκείνη που περιλαμβάνει όλα τα στάδια επιμέτρησης της ποινής, από το νομοθετικά διαμορφωμένο απειλούμενο πλαίσιο ποινής μέχρι την επιβολή συγκεκριμένης τιμής ποινής. 21

22 Επομένως, στην προσπάθειά μας να εντοπίσουμε το δικαιολογητικό λόγο της μείωσης του απειλούμενου πλαισίου ποινής, όταν ο δράστης διήγαγε έντιμο βίο κατά την προηγούμενη από το έγκλημα ζωή του, είναι αναπόφευκτη η έρευνα της λειτουργίας της ποινής και των σκοπών, που καλείται αυτή να εκπληρώσει. Ιστορικά εμφανίστηκαν αρχικά δύο θεωρητικές προσεγγίσεις σχετικά με τους σκοπούς της ποινής. Οι απόλυτες θεωρίες και οι σχετικές θεωρίες, που κατηγοριοποιούνται περαιτέρω στις θεωρίες για τη (θετική ή αρνητική) γενική πρόληψη και την ειδική πρόληψη. Αργότερα, η αδυναμία επαρκούς δικαιολόγησης της ύπαρξης της ποινής με μια μόνο από τις ανταποδοτικές ή προληπτικές θεωρίες, οδήγησε στη σύλληψη των ενωτικών θεωριών, σύμφωνα με τις οποίες, η ύπαρξη της ποινής δικαιολογείται τόσο από την ανταποδοτική όσο και από την προληπτική (ειδική ή/και γενική) λειτουργία αυτής, από την αναγκαία δηλ. συνύπαρξη και των τριών πιο πάνω σκοπών. 24 Σύμφωνα με τις απόλυτες θεωρίες, που δέχονται τον ανταποδοτικό χαρακτήρα της ποινής (ανταποδοτικές θεωρίες), η ποινή δε στοχεύει στην εκπλήρωση κάποιου άλλου σκοπού, πέρα από την απάντηση στο διαπραχθέν έγκλημα. Οι θεωρίες αυτές, που αντιλαμβάνονται την ποινή ως την ανταπόδοση στο κακό, που προκάλεσε ο δράστης με την άδικη πράξη του, αναπτύχθηκαν σε δύο κατευθύνσεις, όπως διατυπώθηκαν από τους κύριους εκφραστές τους, τον Kant και το Hegel. Ο Kant 25 υποστήριζε ότι η επιβολή της ποινής δεν εξυπηρετεί κάποια αναγκαιότητα ή χρησιμότητα, αλλά δικαιολογείται από το γεγονός και μόνο ότι διαπράχθηκε ένα έγκλημα. Με άλλα λόγια, αποκλειστικό θεμέλιο της ποινής είναι η 24 Υποστηρικτής των ενωτικών θεωριών ήταν και ο Ι. Μανωλεδάκης. Σύμφωνα με τη θεωρητική του σύλληψη για την ποινή, το περιεχόμενό της νοείται διαλεκτικά και εμφανίζεται, όπως και τα άλλα στοιχεία του ποινικού φαινομένου, το έννομο αγαθό και το έγκλημα, στη γενική αφηρημένη της όψη ως απειλούμενη ποινή, στην ειδική συγκεκριμένη της όψη ως επιβαλλόμενη ποινή, και τέλος, στην ατομική εμπειρική της όψη ως εκτιόμενη ποινή. Στις όψεις αυτές αντιστοιχούν οι διάφοροι σκοποί και λειτουργίες της ποινής ως εξής: η απειλούμενη ποινή εξυπηρετεί τη γενική πρόληψη, η επιβαλλόμενη ποινή την ανταποδοτική της λειτουργία, αλλά και τη γενική πρόληψη (ως επαλήθευση της απειλής της ποινής) και η εκτιόμενη ποινή εξυπηρετεί τόσο την προληπτική λειτουργία της ποινής (γενική και ειδική πρόληψη) όσο και την ανταποδοτική. Βλ. σχετ. Καϊάφα Γκμπάντι Μ./Συμεωνίδου Καστανίδου Ε., Ποινικό Δίκαιο, Άρθρα 1-49 ΠΚ, Επιτομή γενικού μέρους, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2005, σελ. 14 υποσημ. 36, Μαργαρίτης Λ. Παρασκευόπουλος Ν., ό.π., σελ Μαργαρίτης Λ. Παρασκευόπουλος Ν., ό.π., σελ. 18, υποσημ. 2, όπου παραπέμπει στο έργο του Καντ: Metaphysic der Sitten. 22

23 προσταγή του νόμου και δε μπορεί αυτή να υποβιβαστεί σε μέσο για κάποιο σκοπό. Επομένως, η δια της ποινής ανταπόδοση συνιστά αυτοσκοπό και υπό την έννοια αυτή, αφής στιγμής ο κατηγορούμενος κρίνεται αξιόποινος, πρέπει να του επιβάλλεται ποινή, το είδος και η ένταση της οποίας καθορίζονται από τον κανόνα της ίσης ανταπόδοσης. Έτσι, σύμφωνα με αυτή τη θεωρητική τάση, ο δράστης θα πρέπει να τιμωρείται ανεξάρτητα από το αν αυτό θα ήταν και σώφρον να συμβεί, διότι ο ποινικός νόμος αποτελεί μια κατηγορική προσταγή. 26 Από την άλλη, ο Hegel 27 αναγνώριζε στη λειτουργία της ποινής μια διαλεκτική ακολουθία. Αρχικά, εντόπιζε την ύπαρξη του δικαίου, που χαράσσει, αν και όχι δεσμευτικά, τα πρότυπα συμπεριφοράς, έπειτα αντιλαμβάνονταν το έγκλημα ως άρνηση του δικαίου και τέλος, ότι η ποινή συνιστά άρνηση αυτής της άρνησης και άρα η επιβολή της οδηγεί στην αποκατάσταση του δικαίου και στη διατήρηση της ισχύος του δικαιϊκού κανόνα. 28 Σχηματικά δηλ., ενώ από τη μια πλευρά έχουμε την άδικη πράξη, που υπενθυμίζει ότι το Δίκαιο δεν είναι δεσμευτικό, από την άλλη πλευρά η ύπαρξη της ποινής υπενθυμίζει ότι οφείλουμε σεβασμό στους δικαιϊκούς κανόνες. Έτσι, για το Hegel η αυτόματη σύνδεση εγκλήματος ποινής συμβολίζει κάτι περισσότερο από τη σύνδεση δύο κακών. Οι απόλυτες θεωρίες υιοθετήθηκαν με διαφοροποιήσεις από μεγάλη μερίδα θεωρητικών, όμως σε κάθε περίπτωση, κοινή παραδοχή αποτελούσε πάντοτε ότι η ποινή δικαιολογείται αφεαυτής, χωρίς αναγωγή στην κοινωνική προληπτική της σκοπιμότητα. 29 Σύμφωνα με τις σχετικές θεωρίες, η ποινή έχει λόγο ύπαρξης μόνο εφόσον εκπληρώνει ένα σκοπό, την αποτροπή του δράστη από την τέλεση νέων εγκλημάτων στο μέλλον. Δηλαδή, σε αντίθεση με τις απόλυτες θεωρίες, οι οποίες για να εκλογικεύσουν την ύπαρξη της ποινής ανατρέχουν στο παρελθόν, δηλ. στη στιγμή 26 Βαθιώτης Κ., Στοιχεία ποινικού δικαίου: γενικό μέρος, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2007, σελ. 12 επ.. 27 Μαργαρίτης Λ. Παρασκευόπουλος Ν., ό.π., σελ. 19, υποσημ. 4, όπου παραπέμπει στο έργο του Χέγκελ: Grundlinien der Philosophie des Rechts. 28 Βαθιώτης Κ., ό.π., σελ. 13, Μαργαρίτης Λ. Παρασκευόπουλος Ν., ό.π., σελ. 18 επ.. 29 Μαργαρίτης Λ. Παρασκευόπουλος Ν., ό.π., σελ

24 της διάπραξης του εγκλήματος, οι σχετικές θεωρίες αναζητούν το νομιμοποιητικό σκοπό της ύπαρξης της ποινής στο μέλλον, στην καταπολέμηση του εγκλήματος. 30 Οι σχετικές θεωρίες διακρίνονται σε δύο επιμέρους κατηγορίες, τη θεωρία της γενικής πρόληψης, όταν η προληπτική αυτή λειτουργία της ποινής αφορά γενικά σε όλα τα μέλη μίας κοινωνίας (προτού αυτά εγκληματήσουν), και τη θεωρία της ειδικής πρόληψης, όταν η προληπτική λειτουργία θα αφορά στον πολίτη που εγκλημάτησε, δηλ. σε συγκεκριμένο δράστη. Η θεωρητική εκείνη προσέγγιση, που θέτει τη γενική πρόληψη, ως σκοπό της ποινής, διακρίνεται περαιτέρω στη θετική και στην αρνητική γενική πρόληψη, ανάλογα με το αν το ποινικό δίκαιο διά της επιβολής της ποινής αποβλέπει στον εκφοβισμό (αρνητική γενική πρόληψη) ή τη διαπαιδαγώγηση (θετική γενική πρόληψη) των μελών της κοινωνίας. Η αρνητική γενική πρόληψη, που θέτει τον εκφοβισμό του κοινωνικού συνόλου ως το επίκεντρο του σκοπού της ποινής, βρήκε την έκφραση της μέσα από τη θεωρία του ψυχολογικού καταναγκασμού του A. v. Feuerbach, ο οποίος υποστήριζε ότι ο φόβος επιβολής και εκτέλεσης της ποινής εξουδετερώνει την ικανοποίηση που προσδοκά ο δράστης από τη διάπραξη του εγκλήματος, έτσι ο τελευταίος, σταθμίζοντας τον πόνο, που θα του προκαλέσει η εκτέλεση της ποινής, με τον πόνο, που θα το προκαλέσει η αποχή από τη διάπραξη του εγκλήματος, τελικά απέχει από την τελευταία. 31 Πιο συγκεκριμένα, ο εκφοβισμός επιτυγχάνεται αφενός με την προβλεπόμενη στο νόμο απειλούμενη ποινή, αφετέρου με την εκτέλεσή της, που καθιστά σαφές ότι η απειλή του νόμου είναι μια πραγματική απειλή. 32 Η άλλη όψη της γενικής πρόληψης, η θετική γενική πρόληψη, 33 που θέτει τη διαπαιδαγώγηση του κοινωνικού συνόλου ως το επίκεντρο του σκοπού της ποινής δε θεμελιώνεται στον εκφοβισμό των κοινωνών, αλλά στην εδραίωση της εμπιστοσύνης τους στην έννομη τάξη. Πιο συγκεκριμένα, η επιβολή και η εκτέλεση 30 Μέσο για την επίτευξη αυτού του σκοπού είναι η ποινή, γι αυτό και οι θεωρίες αυτές ονομάστηκαν σχετικές, επειδή σχετίζουν την ποινή με κάποιο σκοπό. Βλ. σχετ. Βαθιώτης Κ., ό.π., σελ Ανδρουλάκης Ν., Ποινικόν Δίκαιον: γενικόν μέρος: πανεπιστημιακαί παραδόσεις, Εκδόσεις Σάκκουλας, 1960, σελ. 41 επ., Κατσαντώνης Α., Ποινικόν Δίκαιον Γενικό Μέρος, Τόμος Δεύτερος, Η διδασκαλία περί ποινής και μέτρων ασφαλείας, Αθήναι, 1978, σελ. 28, Μυλωνόπουλος Χ., Ποινικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος I, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2007, σελ Βαθιώτης Κ., ό.π., σελ Για τη θεωρία αυτή βλ. αναλυτικότερα σε Κιούπης Δ., Αναζητώντας τον σκοπό της ποινής Η θεωρία της θετικής γενικής πρόληψης, Υπεράσπιση 1999 (1337). 24

25 μίας ποινής, κάθε φορά που παραβιάζεται ο νόμος, επιβεβαιώνει την ορθότητα της πίστης του κοινωνικού συνόλου στο δικαιϊκό κανόνα και κατ αυτόν τον τρόπο έμμεσα επιβραβεύει τη επίδειξη σύννομης συμπεριφοράς από τους υπόλοιπους κοινωνούς. Έτσι, το κοινωνικό σύνολο διαπαιδαγωγείται σε νομοταγή συμπεριφορά και η ποινή συμβάλει στην ειρήνευση και τη σταθερότητα, καθώς η επιβολή της εμπνέει στους πολίτες σεβασμό προς την Πολιτεία, αφού αυτή διασφαλίζει και προστατεύει τα έννομα αγαθά. Έτσι, η θεωρία της θετικής γενικής πρόληψης επιδιώκει ένα «μαθησιακό αποτέλεσμα», το οποίο συνίσταται σε αποτέλεσμα εμπιστοσύνης και ικανοποίησης, καθώς οι κοινωνοί διαπιστώνουν ότι αφενός το δίκαιο εφαρμόζεται και επικρατεί, αφετέρου ότι το πρόβλημα που δημιούργησε ο δράστης με τη συμπεριφορά του αντιμετωπίζεται. 34 Η θεωρία της ειδικής πρόληψης εμφανίστηκε αρχικά, φιλοδοξώντας να υποκαταστήσει τη θεωρία της γενικής πρόληψης, και έπειτα να τη συμπληρώσει. Έχοντας σαν αφετηρία το γεγονός ότι για το δράστη που εγκλημάτησε η γενική πρόληψη απέτυχε, η ειδική πρόληψη αποβλέπει στην αποτροπή του συγκεκριμένου δράστη να τελέσει κι άλλο έγκλημα στο μέλλον. 35 Με στόχο την επίτευξη της καλύτερης δυνατής εξατομίκευσης της ποινικής μεταχείρισης του δράστη οι θεωρητικοί διέκριναν τους εγκληματίες σε διάφορες κατηγορίες. Τη μεγαλύτερη απήχηση είχε η τυπολογία που πρότεινε ο Franz v. Listz, κύριος εκφραστής της θεωρίας της ειδικής πρόληψης, ο οποίος πίστευε ότι η ποινή αποσκοπεί: α) στη βελτίωση - διαπαιδαγώγηση εκείνου του εγκληματία, που επιδέχεται βελτίωση, β) στον εκφοβισμό αποτροπή του εγκληματία, που εγκλημάτησε ευκαιριακά και δε χρειάζεται βελτίωση, και γ) στη φυσική αδρανοποίηση («αχρήστευση») του εγκληματία, που δεν επιδέχεται βελτίωση Ανδρουλάκης Ν., Ποινικόν Δίκαιον: γενικόν μέρος: πανεπιστημιακαί παραδόσεις, Εκδόσεις Σάκκουλας, 1960, σελ. 41 επ., Βαθιώτης Κ., ό.π., σελ. 13 επ., Κατσαντώνης Α., ό.π., σελ. 29, Μυλωνόπουλος Χ., ό.π., σελ Μαργαρίτης Λ. Παρασκευόπουλος Ν., ό.π., σελ Ανδρουλάκης Ν., ό.π., σελ , Βαθιώτης Κ., ό.π., σελ. 15, Καϊάφα Γκμπάντι Μ./Μπιτζιλέκη Ν./Συμεωνίδου Καστανίδου Ε., ό.π., σελ. 8, Κατσαντώνης Α., ό.π., σελ. 30, Κωστάρας Α., Ποινικό Δίκαιο Έννοιες & Θεσμοί του Γενικού Μέρους, Νομική Βιβλιοθήκη, 2012, σελ. 152, Χανιαλάκη Ι., Η νομολογιακή αντιμετώπιση των ελαφρυντικών περιστάσεων του άρθρου 84 ΠΚ - Τιμωρητικότητα ή δικαστικές πρακτικές;, Εγκληματολογία 2011/166, σελ

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 8: Η θέση του ανηλίκου ως κατηγορουμένου

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 8: Η θέση του ανηλίκου ως κατηγορουμένου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8: Η θέση του ανηλίκου ως κατηγορουμένου Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας- Σωφρονιστικής Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 4: Βασικές Αρχές της απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 4: Βασικές Αρχές της απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 4: Βασικές Αρχές της απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας-Σωφρονιστικής Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

23η ιδακτική Ενότητα ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ - ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΠΟΙΝΩΝ ΠΕΡΙ ΠΟΙΝΩΝ ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΝΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

23η ιδακτική Ενότητα ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ - ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΠΟΙΝΩΝ ΠΕΡΙ ΠΟΙΝΩΝ ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΝΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 23η ιδακτική Ενότητα ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ - ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΠΟΙΝΩΝ ΠΕΡΙ ΠΟΙΝΩΝ ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΝΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις Το σύστηµα της ποινικής µεταχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

24η ιδακτική Ενότητα ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ- ΕΓΚΛΗΜΑ. Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις

24η ιδακτική Ενότητα ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ- ΕΓΚΛΗΜΑ. Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις 24η ιδακτική Ενότητα ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ- ΕΓΚΛΗΜΑ Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις ιακρίσεις των ποινών Οι ποινές διακρίνονται σε κύριες και παρεπόµενες. Κύριες ποινές είναι εκείνες που µπορούν να επιβληθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ Θέµα:

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 3: Ποινικό Δίκαιο των Ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 3: Ποινικό Δίκαιο των Ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 3: Ποινικό Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας- Σωφρονιστικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 5: Ουσιαστικό ποινικό δίκαιο ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 5: Ουσιαστικό ποινικό δίκαιο ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 5: Ουσιαστικό ποινικό δίκαιο ανηλίκων Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας- Σωφρονιστικής Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 4322/2015

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 4322/2015 ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΒΕΡΟΙΑΣ Βέροια 05 Μαΐου 2015 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 4322/2015 *************************** Τροποποιήσεις στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας

Διαβάστε περισσότερα

Ενώπιον του Α Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών

Ενώπιον του Α Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών Ενώπιον του Α Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών Δικάσιμος: 01.10.2015 ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΣ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ (που αναπτύχθηκαν προφορικώς και καταχωρίζονται στα πρακτικά της συνεδρίασης κατ άρθρ. 141 παρ. 2 ΚΠΔ) Των:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ.. ΧΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Ι. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ... ΧXI II. ΞΕΝΕΣ... XXI 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1.1. Έννοια και αποστολή της Δικαστικής Ψυχιατρικής. Υπευθυνότητα του

Διαβάστε περισσότερα

Η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤ ΙΔΙΑΝ ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΩΝ

Η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤ ΙΔΙΑΝ ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΜΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ο κ. Παπαϊωάννου επισήμανε την «επιτακτική ανάγκη για νέους Κώδικες σε όλο το φάσμα του δικαιϊκού μας συστήματος».

Ο κ. Παπαϊωάννου επισήμανε την «επιτακτική ανάγκη για νέους Κώδικες σε όλο το φάσμα του δικαιϊκού μας συστήματος». Σε μακρύ επιστημονικό διάλογο 2-3 χρόνων ο νέος Ποινικός Κώδικας - Δικηγορικός Σύλλογος Ναυπ Σε δημόσιο διάλογο μακράς πνοής έθεσε ο υπουργός Δικαιοσύνης το σχέδιο του νέου Ποινικού Κώδικα, που συντάχθηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ. Ευαγγελία Ανδρουλάκη Χριστίνα Κατάκη Χρήστος Παπαδόπουλος. Επιστημονικά Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Χριστίνα Ζαραφωνίτου

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ. Ευαγγελία Ανδρουλάκη Χριστίνα Κατάκη Χρήστος Παπαδόπουλος. Επιστημονικά Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Χριστίνα Ζαραφωνίτου ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ευαγγελία Ανδρουλάκη Χριστίνα Κατάκη Χρήστος Παπαδόπουλος ΠΜΣ «Η σύγχρονη εγκληματικότητα και η αντιμετώπισή της» Πάντειο Πανεπιστήμιο Επιστημονικά Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Χριστίνα Ζαραφωνίτου

Διαβάστε περισσότερα

Ποινική ικονομία II. Υποχρεωτικό. Πτυχίο (1ος Κύκλος) Θα ανακοινωθεί

Ποινική ικονομία II. Υποχρεωτικό. Πτυχίο (1ος Κύκλος) Θα ανακοινωθεί Τίτλος Μαθήματος: Κωδικός Μαθήματος: Ποινική ικονομία II LLB407 Κατηγορία Μαθήματος: (Υποχρεωτικό/Επιλεγόμενο) Επίπεδο Μαθήματος: (Πρώτου, δεύτερου ή τρίτου κύκλου) Έτος Σπουδών: Τετράμηνο προσφοράς 6

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Επιμέτρηση της ποινής

ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Επιμέτρηση της ποινής Επιμέτρηση της ποινής Άρθρα 79 ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Επιμέτρηση της ποινής Ι. Γενικοί κανόνες ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ Άρθρο 79 Δικαστική επιμέτρηση της ποινής 1. Κατά την επιμέτρηση της ποινής στα όρια που διαγράφει

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: «ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» A ΚΛΙΜΑΚΙΟ (Α-Κ)

ΜΑΘΗΜΑ: «ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» A ΚΛΙΜΑΚΙΟ (Α-Κ) ΜΑΘΗΜΑ: «ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» A ΚΛΙΜΑΚΙΟ (Α-Κ) ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΙΝΗ ΚΑΙ Η ΙΚΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΒΑΣΗ H ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΟΙΝΩΝ. NULLUM CRIMEN, NULLA POENA SINE LEGE ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΒΑΘΜΙ ΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... VII ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... XV ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...1 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... VII ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... XV ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...1 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... VII ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... XV ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...1 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΤΟ ΞΕΠΛΥΜΑ ΒΡΟΜΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΩΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 1. Εισαγωγή...5 2. Η επιρροή του αμερικανικού

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανός Παπαγεωργίου -Γονατάς,

Στυλιανός Παπαγεωργίου -Γονατάς, Στυλιανός Παπαγεωργίου -Γονατάς, Aναπληρωτής Καθηγητής Ποινικού Δικαίου Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ. Έτος γέννησης: 1958 Τόπος γέννησης: Αθήνα Απόφοιτος : Νομικής Σχολής Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Πτυχίο

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος... V ΜΕΡΟΣ ΕΒΔΟΜΟ Η ΠΟΙΝΗ Κεφ. 20 ό : Έννοια, φύση και σκοποί της ποινής Ι. Η έννοια της ποινής...4 1. Η ποινή ως κύρωση του νόμου...4 2. Η ποινή ως κριτήριο του εγκλήματος...5

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ...1 Α.Ι. Μικρή ιστορική αναδρομή...1 Α.Ι.1. Οι νομοθετικές εξελίξεις στον γερμανικό χώρο...1 Α.Ι.2. Οι νομοθετικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Η ρύθμιση του

Διαβάστε περισσότερα

Το Προστατευόμενο Έννομο Αγαθό στην Πορνογραφία Ανηλίκων

Το Προστατευόμενο Έννομο Αγαθό στην Πορνογραφία Ανηλίκων Φάκελος Το Προστατευόμενο Έννομο Αγαθό στην Πορνογραφία Ανηλίκων Προβλήματα Συρροής Σχετικός με το ζήτημα του προστατευόμενου έννομου αγαθού είναι και ο προβληματισμός για τη συρροή 1 ανάμεσα στην πορνογραφία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 3126/2003 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ»

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 3126/2003 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ» ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 3126/2003 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ» Όπως αναφέρεται στην από 19 Οκτωβρίου 2010, προς την Βουλή των Ελλήνων, Έκθεση της Ειδικής Μόνιμης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η θέση της πολιτικής αγωγής στην ποινική δίκη. ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Νομιμοποίηση του πολιτικώς ενάγοντος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η θέση της πολιτικής αγωγής στην ποινική δίκη. ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Νομιμοποίηση του πολιτικώς ενάγοντος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η θέση της πολιτικής αγωγής στην ποινική δίκη 1. Η πολιτική αγωγή στην ελληνική ποινική δίκη... 1 2. Νομική φύση της πολιτικής αγωγής Ο μικτός χαρακτήρας της... 6 2.1. Η βλάβη που

Διαβάστε περισσότερα

09. Ποινικό Δίκαιο & Ποινική Δικονομία

09. Ποινικό Δίκαιο & Ποινική Δικονομία 09. Ποινικό Δίκαιο & Ποινική Δικονομία Α.Μ. ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ/ΟΥΣΑ 7340010917027 Ο Ν.3500/06 για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας Επικ. Καθηγητής Ν. Δημητράτος 7340010918001 Η επίδραση

Διαβάστε περισσότερα

Η ποινική νομοθεσία για τα ναρκωτικά και η εφαρμογή της στην δικαστηριακή πρακτική.

Η ποινική νομοθεσία για τα ναρκωτικά και η εφαρμογή της στην δικαστηριακή πρακτική. Η ποινική νομοθεσία για τα ναρκωτικά και η εφαρμογή της στην δικαστηριακή πρακτική. Κώστας Κοσμάτος Δ.Ν., Δικηγόρος Ειδικός Επιστήμονας Νομικής Δ.Π.Θ. kkosmato@law.duth.gr Τα τελευταία χρόνια σε διεθνές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...17 Α. Ελληνικές...17 Β. Ξενόγλωσσες...19

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...17 Α. Ελληνικές...17 Β. Ξενόγλωσσες...19 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...17 Α. Ελληνικές...17 Β. Ξενόγλωσσες...19 Α. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Ι. Εισαγωγή...25 ΙΙ. Ιστορική επισκόπηση του θεσμού της ασφάλισης και των νομοθετικών μέτρων που τιμωρούν την απάτη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1. Ο συγκρητικός χαρακτήρας του 14 ου κεφαλαίου του Δεύτερου βιβλίου του ΠΚ...1 2. Η ατελής αναγνώριση και προστασία κοινωνικών εννόμων αγαθών στην νεοελληνική πραγματικότητα...3

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 6: Το αυτοτελές σύστημα των εννόμων συνεπειών του ποινικού δικαίου ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 6: Το αυτοτελές σύστημα των εννόμων συνεπειών του ποινικού δικαίου ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 6: Το αυτοτελές σύστημα των εννόμων συνεπειών του ποινικού δικαίου ανηλίκων Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα 1Ο Απριλίου 2013 ΠΡΟΣ

Αθήνα 1Ο Απριλίου 2013 ΠΡΟΣ ι i ιι Αθήνα 1Ο Απριλίου 2013 ΕΜΗΝΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΑ Ο ΕΣΑΓΈΛΕΥΣ ΤΟΥ ΑΡΕΟΥ ΠΑΓΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔIΟΚΗΤιΚΟ ΤΗΛ. 2106411526 ΦΑΞ 2106411523 Αριθ. Πρωτ.: 1071 Αριθμός Γνωμοδότησης: 3/13 ΠΡΟΣ το Υπουργείο Οlκονομικών- Γενική

Διαβάστε περισσότερα

Τελευταίως παρατηρείται έξαρση του φαινομένου επιθέσεων, βιαιοπραγιών και διενέργειας ελέγχων σε αλλοδαπούς μετανάστες, σε σχέση με τη νομιμότητα της

Τελευταίως παρατηρείται έξαρση του φαινομένου επιθέσεων, βιαιοπραγιών και διενέργειας ελέγχων σε αλλοδαπούς μετανάστες, σε σχέση με τη νομιμότητα της Τελευταίως παρατηρείται έξαρση του φαινομένου επιθέσεων, βιαιοπραγιών και διενέργειας ελέγχων σε αλλοδαπούς μετανάστες, σε σχέση με τη νομιμότητα της εισόδου και διαμονής αυτών στη χώρα καθώς και της ασκήσεως

Διαβάστε περισσότερα

Η έμπρακτη μετάνοια και η εντελής ικανοποίηση του παθόντος στο Ποινικό Δίκαιο και στους Ειδικούς Ποινικούς Νόμους

Η έμπρακτη μετάνοια και η εντελής ικανοποίηση του παθόντος στο Ποινικό Δίκαιο και στους Ειδικούς Ποινικούς Νόμους Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Νομική Σχολή Τομέας Ποινικών και εγκληματολογικών επιστημών Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Ουσιαστικό Ποινικό Δίκαιο Η έμπρακτη μετάνοια και η εντελής ικανοποίηση του παθόντος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ» Άρθρο 1. Σκοπός

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ» Άρθρο 1. Σκοπός ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ» Άρθρο 1 Σκοπός 1. Σκοπός του νόμου είναι η καταπολέμηση ιδιαίτερα σοβαρών εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας, που μπορούν να διασαλεύσουν

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 7: Ιδιαιτερότητες της ποινικής διαδικασίας ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 7: Ιδιαιτερότητες της ποινικής διαδικασίας ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 7: Ιδιαιτερότητες της ποινικής διαδικασίας ανηλίκων Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας - Σωφρονιστικής Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ

ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ Β ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ «Για την προσαρµογή της ελληνικής νοµοθεσίας προς τις διατάξεις της Ο- δηγίας 2005/35/ΕΚ

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομικό Ποινικό Δίκαιο

Οικονομικό Ποινικό Δίκαιο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 3: Μέθοδοι μέτρησης της εγκληματικότητας Αγγελική Πιτσελά, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εγκληματολογίας- Σωφρονιστικής Σχολή Νομικής

Διαβάστε περισσότερα

Προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Καθηγητή κ. Νίκο Παρασκευόπουλο

Προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Καθηγητή κ. Νίκο Παρασκευόπουλο Αθήνα, 14/ 04/2015 Αρ. Πρωτ.: 170 Δέγλερη 2 Αμπελόκηποι Τ.Κ. 11522 Τηλ.: 210 8701340, 332, 305 Fax: 210 8701329 Email: sedaepimelites@hotmail.com Προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων

Διαβάστε περισσότερα

-Το ισχύον νομοθετικό καθεστώς επί των προϋποθέσεων της προσωρινής κρατήσεως

-Το ισχύον νομοθετικό καθεστώς επί των προϋποθέσεων της προσωρινής κρατήσεως ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ 1 ΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΑΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΑΠΟΛΟΓΗΤΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ Του Παναγιώτη ΜΟΥΣΣΑ του Σωτηρίου και της Ανθής, κατοίκου Παλαιού Φαλήρου, επί της οδού Μουσών αρ. 48, και προσωρινώς κρατούμενου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΠΟΙΝΙΚΟΥ

ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΠΟΙΝΙΚΟΥ 1. Να εξωτερικεύσουμε τί πιστεύουμε για τον Ποινικό Κώδικα και να δώσουμε παραδείγματα αδικημάτων που πιστεύουμε ότι χρειάζονται εκσυγχρονισμό. Πχ. κτηνοβασία είναι εντελώς αχρίαστη

Διαβάστε περισσότερα

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ)

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) 669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) Δικαίωμα για παροχή έννομης προστασίας κατά το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ. Εννοια και περιεχόμενο. Θέσπιση από τον κοινό νομοθέτη περιορισμών και προϋποθέσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΕΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ Το ισχύον νομοθετικό καθεστώς ν.4321 με τροπ. με ν.4337/2015

ΧΡΕΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ Το ισχύον νομοθετικό καθεστώς ν.4321 με τροπ. με ν.4337/2015 ΧΡΕΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ Το ισχύον νομοθετικό καθεστώς ν.4321 με τροπ. με ν.4337/2015 «1. Όποιος δεν καταβάλλει τα βεβαιωμένα στη Φορολογική Διοίκηση χρέη προς το Δημόσιο, τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Βιβλιογραφία... 23 Εισαγωγή... 27 ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΓΕΝΙΚΑ ΕΝΝΟΙΑ - ΠΗΓΕΣ 1. Έννοια κ.λ.π... 29 Α. Εισαγωγικά... 29 Β. Εξωτερική συμπεριφορά... 30 Γ. Διατάξεις... 31

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 3. Καταργείται. Άρθρο 4. Καταργείται

Άρθρο 3. Καταργείται. Άρθρο 4. Καταργείται ΟΠΩΣ ΙΣΧΥΕΙ Άρθρο 1 Καμία ποινή χωρίς νόμο Ποινή δεν επιβάλλεται παρά μόνο για τις πράξεις εκείνες για τις οποίες ο νόμος την είχε ρητά ορίσει πρίν από την τέλεσή τους. Άρθρο 2 Αναδρομική ισχύς του ηπιότερου

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΑΠΟ ΑΜΕΛΕΙΑ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΑΠΟ ΑΜΕΛΕΙΑ Ε. Συμεωνίδου Καστανίδου Καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου στο ΑΠΘ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΑΠΟ ΑΜΕΛΕΙΑ Συχνή η ενασχόληση των δικαστηρίων με την ποινική ευθύνη των γιατρών από αμέλεια, τόσο περισσότερο όσο η

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 16 Οκτωβρίου 2012 (23.10) (OR. en) 14826/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0036 (COD)

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 16 Οκτωβρίου 2012 (23.10) (OR. en) 14826/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0036 (COD) ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 16 Οκτωβρίου 2012 (23.10) (OR. en) 14826/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0036 (COD) DROIPEN 139 COPEN 223 CODEC 2357 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της: Προεδρίας προς: το Συμβούλιο αριθ.

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος

Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος Η Ιστορία, όπως τονίζει ο Μεγαλοπολίτης ιστορικός Πολύβιος σε μια ρήση του, μας διδάσκει ότι τίποτα δεν γίνεται στην τύχη

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑ Ερωτάται αν αν είναι στα πλαίσια ή όχι του Συντάγματος η εφαρμογή της παραγράφου 2 του άρθρου 139 του Κώδικα Δικαστικών Επιμελητών με την έκδοση της προβλεπόμενης Υπουργικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ - Π.Δ. 283/1985 ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ - Ν. 4619/2019 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ - Ο ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ Ι. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ - Π.Δ. 283/1985 ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ - Ν. 4619/2019 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ - Ο ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ Ι. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ - Π.Δ. 283/1985 - Ν. 4619/2019 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ - Ο ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ Ι. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Άρθρο 1 Καμία ποινή χωρίς νόμο Ποινή δεν επιβάλλεται παρά μόνο για τις πράξεις εκείνες για τις οποίες ο νόμος την είχε

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της αναλογικότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Αρχή της αναλογικότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 6 η : Αρχή της αναλογικότητας Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ. ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ. ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ. ΕΤΟΥΣ 2017-2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 Ο Τι γνωρίζετε για την συντιμωρητή πρότερη και συντιμωρητή ύστερη πράξη; Η

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΡΙΣΜΑ. ΘΕΜΑ: ιακοπή κρατήσεων της Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) στους συνταξιούχους του ηµοσίου

ΠΟΡΙΣΜΑ. ΘΕΜΑ: ιακοπή κρατήσεων της Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) στους συνταξιούχους του ηµοσίου ΠΟΡΙΣΜΑ (Ν. 3094/2003 Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις, Άρθρο 3 5) ΘΕΜΑ: ιακοπή κρατήσεων της Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) στους συνταξιούχους του ηµοσίου Συνήγορος του Πολίτη: Ανδρέας

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΜΟΝΟΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΩΝ ΤΟΥ Τ.Σ.Α.Υ.

ΘΕΜΑ: ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΜΟΝΟΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΩΝ ΤΟΥ Τ.Σ.Α.Υ. Προς: Αγωνιστική Πρωτοβουλία Φαρμακοποιών Αθήνα, 20 Απριλίου 2018 ΘΕΜΑ: ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΜΟΝΟΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΩΝ ΤΟΥ Τ.Σ.Α.Υ. Ι. ΙΣΤΟΡΙΚΟ Δυνάμει του Ν. 982/1979 και ειδικότερα, δυνάμει του άρθρου

Διαβάστε περισσότερα

Εγκλήματα διακίνησης ναρκωτικών - Οι λόγοι ποινικοποίησής τους

Εγκλήματα διακίνησης ναρκωτικών - Οι λόγοι ποινικοποίησής τους Εγκλήματα διακίνησης ναρκωτικών - Οι λόγοι ποινικοποίησής τους Μαρία Μ. Μηλαπίδου ΔρΝ, Δικηγόρος Προϊστορία ΒΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Στις προπολεμικές ρυθμίσεις η ποινικοποίηση εμπνεόταν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Α) Η θεωρητική και νοµολογιακή προσέγγιση πριν από το Ν 2408/1996 (Υπεράσπιση 1992, 357)... 9

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Α) Η θεωρητική και νοµολογιακή προσέγγιση πριν από το Ν 2408/1996 (Υπεράσπιση 1992, 357)... 9 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ I. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ 1. Ο ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ (άρθρα 1-13 ΠΚ) Η έκταση ισχύος του άρθρου 2 2 ΠΚ (Υπεράσπιση 1999, 314)... 3 Η έννοια της «εµπορίας ναρκωτικών» στο άρθρο 8 ΠΚ (Υπεράσπιση

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ vii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Eισαγωγή-Η έννοια της Ποινικής Δικονομίας... 1 2. Η πρακτική σημασία της διάκρισης μεταξύ ποινικού δικαίου και ποινικής δικονομίας... 3 ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1. Οι πηγές της Ποινικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ...VII ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ... XV 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 Ι. Αντικείμενο της έρευνας... 1 ΙΙ. Η διάρθρωση της ύλης... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

IV. Επιµέτρηση και επιβολή της ποινής

IV. Επιµέτρηση και επιβολή της ποινής IV. Επιµέτρηση και επιβολή της ποινής 1. KΑΝΟΝΕΣ ΕΠΙΜΕΤΡΗΣΗΣ 1.1. Οι νοµοθετικές επιλογές για την επιµέτρηση, η σηµασία τους και η µη εφαρµογή τους στην πράξη Η δικαστική επιµέτρηση είναι η δεύτερη όψη

Διαβάστε περισσότερα

Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό. ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα

Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό. ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα Θέμα: Θρησκευτική Ελευθερία Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα αναφορικά με το περιεχόμενο του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 1: Αυτονόμηση της αντιμετώπισης των ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 1: Αυτονόμηση της αντιμετώπισης των ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 1: Αυτονόμηση της αντιμετώπισης των ανηλίκων Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας-Σωφρονιστικής Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

Αριθ. 1384/2000 Τμ. Στ

Αριθ. 1384/2000 Τμ. Στ Αριθ. 1384/2000 Τμ. Στ Προεδρεύων ο κ. Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ, αντιπρόεδρος Εισηγητής ο κ. Θ. ΛΑΦΑΖΑΝΟΣ, αρεοπαγίτης Δικηγόροι οι κ.κ. Γ. Τσιπινιάς, Ι. Αποστολίδης Επιταγή. Αθλητισμός. Ακυρότητα. Είναι άκυρη

Διαβάστε περισσότερα

16/11/2016. Εγκλήματα διακίνησης ναρκωτικών - Οι λόγοι ποινικοποίησής τους

16/11/2016. Εγκλήματα διακίνησης ναρκωτικών - Οι λόγοι ποινικοποίησής τους Εγκλήματα διακίνησης ναρκωτικών - Οι λόγοι ποινικοποίησής τους Μαρία Μ. Μηλαπίδου ΔρΝ, Δικηγόρος Επιστημονικός Συνεργάτις Νομικής Σχολής ΑΠΘ ΒΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Προϊστορία Στις προπολεμικές

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός. Σχολιασμού. Διπλωματικής Εργασίας

Οδηγός. Σχολιασμού. Διπλωματικής Εργασίας ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης: «Σπουδές στην Εκπαίδευση» Οδηγός Σχολιασμού Διπλωματικής Εργασίας (βιβλιογραφική σύνθεση) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΟΙΝΗ ΕΠΟΠΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΟΛ,

Η ΚΟΙΝΗ ΕΠΟΠΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΟΛ, EUROPOL JOINT SUPERVISORY BODY ΚΟΙΝΗ ΕΠΟΠΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΟΛ Γνωμοδότηση 08/56 της ΚΕΑ σχετικά με την αναθεωρημένη συμφωνία που πρόκειται να υπογραφεί μεταξύ της Ευρωπόλ και της Eurojust Η ΚΟΙΝΗ ΕΠΟΠΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος ηµήτραινας, Λέκτορας

Γιώργος ηµήτραινας, Λέκτορας Γιώργος ηµήτραινας, Λέκτορας Τόπος Γέννησης: Θεσσαλονίκη (24.9.1967). Τίτλοι Σπουδών: Πτυχιούχος Νοµικής Σχολής Α.Π.Θ. (1990). ιπλωµατούχος Μεταπτυχιακών Σπουδών, µε Άριστα, στη Νοµική Σχολή του Α.Π.Θ.

Διαβάστε περισσότερα

ΒΡΑΣΜΟΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΟΡΜΗΣ (Από πρακτικής πλευράς)

ΒΡΑΣΜΟΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΟΡΜΗΣ (Από πρακτικής πλευράς) 1 ΒΡΑΣΜΟΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΟΡΜΗΣ (Από πρακτικής πλευράς) 1. Το σοβαρότερο και κρισιµότερο ζήτηµα, από πρακτικής πλευράς, σε µια ποινική δίκη, που αφορά σε κατηγορία ανθρωποκτονίας από πρόθεση, πέραν των άλλων ενδεχόµενων

Διαβάστε περισσότερα

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Κύκλος ικαιωµάτων του Ανθρώπου

Κύκλος ικαιωµάτων του Ανθρώπου Κύκλος ικαιωµάτων του Ανθρώπου Θέµα: ΚΩΛΥΜΑ ΙΟΡΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΛΟΓΩ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΙΚΗΣ Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη: Ανδρέας Τάκης Ειδικός Επιστήµονας: Ευτύχης Φυτράκης ΜΑΡΤΙΟΣ 2005 Ο Συνήγορος του Πολίτη

Διαβάστε περισσότερα

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1 # εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ 1]ΙΣΤΟΡΙΚΟ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 2]ΝΟΜΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 3]ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ 4]ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΙΚΑΙΟΥ 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

δικαίου προς τις διατάξεις του καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου που κυρώθηκε με τον ν. 3003/2002 (ΦΕΚ Α 75)»

δικαίου προς τις διατάξεις του καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου που κυρώθηκε με τον ν. 3003/2002 (ΦΕΚ Α 75)» ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Στο σχέδιο νόμου «Προσαρμογή των διατάξεων του εσωτερικού δικαίου προς τις διατάξεις του καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου που κυρώθηκε με τον ν. 3003/2002 (ΦΕΚ Α 75)» Με

Διαβάστε περισσότερα

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΕΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΕΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ Χαράλαμπος Θ. Σεβαστίδης Πρόεδρος Πρωτοδικών ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΕΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ Άρθρο 2 ΠΚ. Αναδρομική ισχύς του επιεικέστερου νόμου. Το νέο άρθρο ορίζει πλέον ότι εφαρμόζεται η επιεικέστερη διάταξη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΡΩΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ο ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ. Ι. Βασικές αρχές. Άρθρο 1 Καμία ποινή χωρίς νόμο

ΣΧΕΔΙΟ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΡΩΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ο ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ. Ι. Βασικές αρχές. Άρθρο 1 Καμία ποινή χωρίς νόμο ΣΧΕΔΙΟ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΡΩΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ο ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ Ι. Βασικές αρχές Άρθρο 1 Καμία ποινή χωρίς νόμο Έγκλημα δεν υπάρχει χωρίς νόμο που να ισχύει πριν από την

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΠΑΙΓΝΙΩΝ».

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΠΑΙΓΝΙΩΝ». ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΠΑΙΓΝΙΩΝ». ΘΕΜΑ: Κατάργηση διατάξεων του άρθρου 1 «Κατάργηση των καταστημάτων κράτησης Γ` τύπου» του ν.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ. Πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και προστασία των θυμάτων αυτής ΑΡΘΡΟ 1

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ. Πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και προστασία των θυμάτων αυτής ΑΡΘΡΟ 1 ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ Πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και προστασία των θυμάτων αυτής ΑΡΘΡΟ 1 Με τις διατάξεις του παρόντος νόμου εναρμονίζεται η ελληνική νομοθεσία με την Οδηγία 2011/36/ΕΕ για την

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Οι αριθμοί παραπέμπουν στις παραγράφους και στις σελίδες, όπου ενδείκνυται)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Οι αριθμοί παραπέμπουν στις παραγράφους και στις σελίδες, όπου ενδείκνυται) ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Οι αριθμοί παραπέμπουν στις παραγράφους και στις σελίδες, όπου ενδείκνυται) ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η αρχή της ισότητας στις εργασιακές σχέσεις Εισαγωγή.... σ. 1 Εννοιολογικός προσδιορισμός της

Διαβάστε περισσότερα

Δ ΜΕΛΕΤΕΣ - ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ. Οι τροποποιήσεις του N 3811/2009 στη νομοθεσία για τα ναρκωτικά

Δ ΜΕΛΕΤΕΣ - ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ. Οι τροποποιήσεις του N 3811/2009 στη νομοθεσία για τα ναρκωτικά 706 ΠοινΔικ 6/2010 (ΕΤΟΣ 13ο) Κ. ΚΟΣΜΑΤΟΣ Δ ΜΕΛΕΤΕΣ - ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ Οι τροποποιήσεις του N 3811/2009 στη νομοθεσία για τα ναρκωτικά ΚΩΣΤΑ ΚΟΣΜΑΤΟΥ, Λέκτορα Νομικής ΔΠΘ Στη συγκεκριμένη μελέτη παρουσιάζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ E ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 2703 11 Ιουνίου 2019 ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΩΤΟ Αρ. Φύλλου 95 NOMOΣ ΥΠ ΑΡΙΘΜ. 4619 Κύρωση του Ποινικού Κώδικα. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Εκδίδομε τον ακόλουθο

Διαβάστε περισσότερα

1. Προϋποθέσεις κατάφασης εγκλήματος τελούμενου κατ εξακολούθηση

1. Προϋποθέσεις κατάφασης εγκλήματος τελούμενου κατ εξακολούθηση ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή Μέρος Πρώτο 1. Ιστορική αναδρομή στο θεσμό του κατ εξακολούθηση εγκλήματος και η σύγχρονη αναγνώρισή του από δίκαια του ευρωπαϊκού χώρου 2. Μία πρώτη προσπάθεια προσδιορισμού της έννοιας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ

ΠΡΟΣ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ @ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ Αριθ. Πρωτ. Αριθ. Γνωμ. ΠΡΟΣ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΚΛΑΔΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΑΕΑ/ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ/ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Άποψη περί εφαρμογής ν 4030/2011.

Άποψη περί εφαρμογής ν 4030/2011. Άποψη περί εφαρμογής ν 4030/2011. Α. Την 25/10/2012 περιήλθε στην Περιφερειακή Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης της Περιφέρειας Αττικής και έλαβε αριθμ. πρωτ. 157658/387 το ανωτέρω σχετικό,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο εργασία 1η σχεδιαγραµµα 1)εισαγωγή:έννοια γενικών συνταγµατικών αρχών 2)ειδικότερα, η απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος α)έννοια β)καθιέρωση της αρχής γ)εκταση εφαρµογής και σχέση α.25παρ3σ και 281 ΑΚ

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος: Μεθοδολογικές και εννοιολογικές αποσαφηνίσεις Ι. Αντικείμενο της μελέτης, σκοπός και μεθοδολογία ΙΙ. «Δικαιώματα» και «υποχρεώσεις» πολιτειακών οργάνων ΙΙΙ. Η αρμοδιότητα

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. της Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής

Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. της Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής 11.7.2013 2013/0023(COD) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής προς την Επιτροπή Πολιτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Μάθημα: Συνταγματικό Δίκαιο Διδάσκοντες: Δημητρόπουλος Ανδρ., Καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜ ΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΣΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜ ΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΣΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜ ΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΣΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ υπ' αριθμ. 391/2013 ΤΟΥ ΝΟΜΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Τμήματος Ε' Συνεδρίαση τη ς 19ης Νοεμβρίου 2013 Σύνθεση: Πρόεδρος

Διαβάστε περισσότερα

σύμφωνα με την αξιοποίηση και επεξεργασία των ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν στους συμβούλους

σύμφωνα με την αξιοποίηση και επεξεργασία των ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν στους συμβούλους 7. Συμπεράσματα Αξιολόγησης στο Πλαίσιο του Προγράμματος «Πιλοτικά Προγράμματα Εναλλακτικά της Φυλάκισης για Παραβάτες Χρήστες Παράνομων Ουσιών» MIS 349337 Για την αξιολόγηση της Υπηρεσίας Παραπομπών σε

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο νόμου για τα μέσα ηλεκτρονικής επιτήρησης υποδίκων, καταδίκων και εν αδεία κρατουμένων. Άρθρο 1 Τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα

Σχέδιο νόμου για τα μέσα ηλεκτρονικής επιτήρησης υποδίκων, καταδίκων και εν αδεία κρατουμένων. Άρθρο 1 Τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα Σχέδιο νόμου για τα μέσα ηλεκτρονικής επιτήρησης υποδίκων, καταδίκων και εν αδεία κρατουμένων Άρθρο 1 Τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα 1. Στον Ποινικό Κώδικα μετά το άρθρο 110 Α προστίθενται τα ακόλουθα

Διαβάστε περισσότερα

Ποινικές όψεις της μετάβασης από το θεραπευτικό στον παρηγορικό στόχο σε ασθενείς ανιάτων χρόνιων θανατηφόρων νόσων

Ποινικές όψεις της μετάβασης από το θεραπευτικό στον παρηγορικό στόχο σε ασθενείς ανιάτων χρόνιων θανατηφόρων νόσων Ποινικές όψεις της μετάβασης από το θεραπευτικό στον παρηγορικό στόχο σε ασθενείς ανιάτων χρόνιων θανατηφόρων νόσων Αναστάσιος K. Καντιάνης Dr. jur. - Δικηγόρος Αλλαγή ιατρικού στόχου επί: Ασθενών προχωρημένου

Διαβάστε περισσότερα

Τι προβλέπει ο νόμος για την Δικαστική συμπαράσταση (Μέρος Α )

Τι προβλέπει ο νόμος για την Δικαστική συμπαράσταση (Μέρος Α ) Τι προβλέπει ο νόμος για την Δικαστική συμπαράσταση (Μέρος Α ) Με τα άρθρα 1666 έως 1688 του ΑΚ, όπως αυτά αντικαταστάθηκαν από το άρθρο 13 του ν. 2447/1996 και ισχύουν από 20.12.1996, εισάγεται ο θεσμός

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 76/2011

Α Π Ο Φ Α Σ Η 76/2011 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 07-06-2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/3990/07-06-2011 Α Π Ο Φ Α Σ Η 76/2011 (Τµήµα) Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος

Διαβάστε περισσότερα

LEGAL INSIGHT ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΧΗΣ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ-ΠΛΑΣΤΩΝ ΤΙΜΟΛΟΓΙΩΝ ΜΕΤΑ ΤΙΣ

LEGAL INSIGHT ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΧΗΣ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ-ΠΛΑΣΤΩΝ ΤΙΜΟΛΟΓΙΩΝ ΜΕΤΑ ΤΙΣ LEGAL INSIGHT ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΧΗΣ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ-ΠΛΑΣΤΩΝ ΤΙΜΟΛΟΓΙΩΝ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ 4335/2015 ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Γιώργος Ψαράκης ΜΔΕ, LL.M., PgCert Μετά την ψήφιση του νόμου 4335/2015,

Διαβάστε περισσότερα

Δικαίωμα στην εκπαίδευση. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Δικαίωμα στην εκπαίδευση. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 12 η : Δικαίωμα στην εκπαίδευση Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ Ν. 4411/2016

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ Ν. 4411/2016 1 ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ Ν. 4411/2016 2 Περιεχόμενα Περιεχόμενα 3 Άρθρο 13 4 Έννοια όρων του Κώδικα Άρθρο 292Β 5 Παρακώλυση λειτουργίας πληροφοριακών συστημάτων Άρθρο 292Γ 6 Άρθρο

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ.

Διοικητικό Δίκαιο. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 25.6.2013 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 179/9 III (Προπαρασκευαστικές πράξεις) ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ της 28ης Μαΐου 2013 αναφορικά με πρόταση οδηγίας

Διαβάστε περισσότερα

Διάταξη Θεματικής Ενότητας DEE 222/ Συμπράξεις, Καταχρήσεις Δεσπόζουσας Θέσης και Συγκεντρώσεις

Διάταξη Θεματικής Ενότητας DEE 222/ Συμπράξεις, Καταχρήσεις Δεσπόζουσας Θέσης και Συγκεντρώσεις Διάταξη Θεματικής Ενότητας DEE 222/ Συμπράξεις, Καταχρήσεις Δεσπόζουσας Θέσης και Συγκεντρώσεις Σχολή ΣΟΕΔ Σχολή Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης Πρόγραμμα Σπουδών DEE Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Θεματική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΥΑΓΓ. ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ...VII ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΤΡΟΥ ΠΑΡΑΡΑ...ΙΧ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ...XVII ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΥΑΓΓ. ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ...VII ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΤΡΟΥ ΠΑΡΑΡΑ...ΙΧ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ...XVII ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ... ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΥΑΓΓ. ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ...VII ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΤΡΟΥ ΠΑΡΑΡΑ...ΙΧ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ...XVII ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ...ΧΧΙ I. ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΕΛ.

Διαβάστε περισσότερα

Η υποχρέωση εχεμύθειας και ο κύκλος των προσώπων που αφορά

Η υποχρέωση εχεμύθειας και ο κύκλος των προσώπων που αφορά Η υποχρέωση εχεμύθειας και ο κύκλος των προσώπων που αφορά Μαρία Μ. Μηλαπίδου ΔρΝ, Δικηγόρος Περιστατικό Σε ταραχές στο κέντρο της πρωτεύουσας εκδηλώθηκαν εμπρησμοί κι λεηλασίες. Την επόμενη ημέρα σε ξενώνα

Διαβάστε περισσότερα

Η υποχρέωση εχεμύθειας και ο κύκλος των προσώπων που αφορά

Η υποχρέωση εχεμύθειας και ο κύκλος των προσώπων που αφορά ΔΟΜΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΠΘ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΣΩΦΡΟΝΙΣΜΟΥ» Η υποχρέωση εχεμύθειας και ο κύκλος των προσώπων που αφορά Μαρία Μ. Μηλαπίδου ΔρΝ, Δικηγόρος Περιστατικό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ - ΣΥΝΟΛΟ ΔΙΩΡΩΝ

ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ - ΣΥΝΟΛΟ ΔΙΩΡΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ 25ΗΣ ΣΕΙΡΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ - ΣΥΝΟΛΟ ΔΙΩΡΩΝ Α/Α ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑ 450 ΠΡΟ- ΒΛΕΠΟ ΜΕΝΑ ΔΙΩΡΑ 1. Ζητήματα Γενικού Ποινικού Δίκαιου (α. Χρονικά και

Διαβάστε περισσότερα