ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ : ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Transcript

1 ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ : ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ LEASING. ΕΝΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΙΔΙΩΤΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Ι. ΜΑΚΕΔΟΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ : ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΑΕΜ : 4180 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2010

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τις τελευταίες δεκαετίες, προέκυψαν νέα και πρωτοποριακά εργαλεία χρηματοδότησης των επενδυτικών σχεδίων των πελατών των τραπεζών. Το Leasing, που αναφέρεται ως χρηματοδοτική μίσθωση, δίνει τη δυνατότητα της πλήρους χρήσης αντί της κατοχής του επιθυμητού εξοπλισμού, ακινήτου ή οχήματος για επαγγελματικές δραστηριότητες και επενδύσεις, έναντι καταβολής τακτού μισθώματος. Οι μικρομεσαίες αλλά και οι μεγάλες επιχειρήσεις και όλοι οι επαγγελματίες μπορούν να ωφεληθούν από τα κίνητρα που παρέχει ο θεσμός του leasing για τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη, συνδυάζοντας τα πλεονεκτήματά του με άλλες παροχές και επιδοτήσεις που δίνονται εκ μέρους του Δημοσίου, μέσω προγραμμάτων ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας, αναπτυξιακών νόμων κλπ. Πολλοί άνδρες επιχειρηματίες χρησιμοποίησαν την χρηματοδοτική μίσθωση και συγκεκριμένα την Λειτουργική. Επίσης δεν είναι λίγοι αυτοί που γνωρίζουν την έννοια του Leasing και τα βασικά χαρακτηριστικά του, αλλά δεν το ακολουθούν, δεν το εμπιστεύονται, γιατί δεν έχει διαφημιστεί αρκετά. 1

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ LEASING ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ LEASING ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ LEASING ΟΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ LEASING Υπολογισμός Μισθώματος Λογιστική Παρακολούθηση ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΔΟΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΦΟΡΕΩΝ LEASING Ενδεικτικό οργανόγραμμα εταιρίας Leasing ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΙΔΗ ΜΟΡΦΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ Η ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ (FINANCIAL-CAPITAL LEASING) Leasing ακινήτων ιδιαιτερότητες Άμεση χρηματοδοτική μίσθωση (Direct Financial Leasing) Πώληση και μίσθωση (Sale και Lease Back) Συμμετοχική χρηματοδοτική μίσθωση (Leveraged lease) Διασυνοριακή χρηματοδοτική μίσθωση (Cross Border ή Off Shore Leasing) Χρηματοδοτική μίσθωση του πωλητή (Vendor Leasing) Κοινοπρακτική μίσθωση Ειδική μορφή χρηματοδοτικής μίσθωσης (Master Lease Line) Χρηματοδοτική Φορολογική Μίσθωση Χρηματοδοτική υπομίσθωση Θεματικά είδη leasing ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΕΣ ΜΙΣΘΩΣΕΙΣ (OPERATING OR SERVICE LEASES) ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΛΗ ΜΙΣΘΩΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : ΤΑ ΥΠΕΡ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ ΑΠ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΜΙΣΘΩΤΗ Οφέλη για το μισθωτή Οφέλη απ το Sale και Lease Back Μειονεκτήματα για το μισθωτή Η ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ LEASING Οφέλη για τον εκμισθωτή Δυσχέρειες και κίνδυνοι για τον εκμισθωτή ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ Οφέλη από τη λειτουργική μίσθωση Μειονεκτήματα της λειτουργικής μίσθωσης LEASING Η ΔΑΝΕΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: H ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ LEASING KAI ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Η ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ LEASING ΣΗΜΕΡΑ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ Εξαγωγές leasing στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης Δείκτες ανάπτυξης στην ευρωπαϊκή αγορά Μερίδιο ελληνικών εταιριών

4 4.3. ΟΙ ΕΤΑΙΡΙΕΣ LEASING ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΕΜΠΜΕ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ ΚΑΙ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ 67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΓΟΝΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ...78 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...87 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...90 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το leasing, ως αναπτυξιακός μηχανισμός πιστοδότησης, δίνει την ευχέρεια μίας συμπληρωματικής ή εναλλακτικής πρότασης σ έναν επαγγελματία ή επιχειρηματία για την προμήθεια κινητών ή ακίνητων παγίων έναντι μισθωμάτων. Η τεχνική της χρηματοδοτικής μίσθωσης επιτρέπει σε μία οικονομική μονάδα (το μισθωτή) να αποκτήσει την οικονομική χρήση ενός παγίου στοιχείου (κινητού ή ακινήτου) για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Στηρίζεται σε μία σύμβαση βάσει της οποίας η εταιρία χρηματοδοτικής μίσθωσης (εκμισθωτής), διατηρεί την κυριότητα του περιουσιακού στοιχείου. 1 Πρόκειται για εργαλείο με σημαντικά φορολογικά πλεονεκτήματα, που προσφέρει επενδυτικές λύσεις, εξασφαλίζοντας τη χρήση κάθε είδους εξοπλισμού ή ακινήτου για την παραγωγική δραστηριότητα του επενδυτή ή για τον εκσυγχρονισμό της επιχείρησής του. Όλα τα παραπάνω είναι η αρχή αυτού που πρόκειται να ακολουθήσει στα επόμενα κεφάλαια της εργασίας. Στο τέλος θα γίνει μια έρευνα που σκοπό έχει την μελέτη του κατά πόσο γνωρίζουν οι επιχειρηματίες το Leasing, από πού ενημερώθηκαν, αν το εμπιστεύονται και αν το χρησιμοποιούν. Επίσης θα εξετάσει τους λόγους για τους οποίους δεν χρησιμοποιείται όπως και τι θα επέλεγαν ανάμεσα στο Leasing και στο δάνειο. Ο λόγος επιλογής αυτής της έρευνας είναι ότι δεν έχει πραγματοποιηθεί ανάλογη για το συγκεκριμένο είδος ερωτήσεων που η παρούσα έρευνα πραγματοποιεί. Η χρηματοδοτική μίσθωση απευθύνεται και σε ιδιώτες, μια εύλογη ερώτηση θα μπορούσε να ήταν γιατί δεν μοιράστηκαν ερωτηματολόγια και σε ιδιώτες. Η αιτιολόγηση αυτού είναι ότι στους ιδιώτες απευθύνεται μόνο ένα είδος χρηματοδοτικής μίσθωσης, η λειτουργική κι αν συμπεριλαμβάνονταν κι εκείνοι στην έρευνα, το ερωτηματολόγιο θα ήταν κουραστικό, μπερδεμένο, δυσνόητο και μεγαλύτερο. Κι έτσι οι επιχειρηματίες, που αυτοί είναι ο πυρήνας της έρευνας, δεν θα έμπαιναν στην διαδικασία να απαντήσουν. Στο 1 ο κεφάλαιο αναλύεται ο θεσμός του leasing όσον αφορά τη σημασία και το σκοπό του, τη λειτουργία και τις διαδικασίες του και το αντικείμενο εφαρμογής του. Γίνεται μία ιστορική αναδρομή μέσω της οποίας ο θεσμός εκσυγχρονίσθηκε και εξαπλώθηκε διεθνώς και τέλος περιγράφεται η δομή των εταιριών Leasing. 1 Χατζηπάυλου, Π., Γόντικα, Β. (1982). Θεωρία και Πρακτική της Χρηματοδοτικής Μίσθωσης, σ. 27. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. 4

6 Στο 2 ο κεφάλαιο σημειώνονται τα χαρακτηριστικά των συμβάσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης και τα είδη του leasing καθώς επίσης επεξηγούνται οι ομοιότητες και οι διαφορές τους από τη λειτουργική μίσθωση και την απλή μίσθωση. Στο 3 ο κεφάλαιο γίνεται προσπάθεια ανάλυσης των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων που υπάρχουν στο καθεστώς του leasing, προκειμένου να τεκμηριώνεται η ωφέλεια ή μη από τη χρήση της μεθόδου. Στο 4 ο κεφάλαιο δίνονται στοιχεία της επιτυχημένης μέχρι τώρα πορείας του leasing στην ελληνική αγορά, αλλά και σε άλλες χώρες και προβάλλονται οι δυνατότητες και οι προοπτικές ανάπτυξής του. Επίσης, σημαντικό θεωρήθηκε να αναφερθεί ο ρόλος του ΤΕΜΠΜΕ, που επιδοτεί τις ΜΜΕ στα προγράμματα χρηματοδοτικών μισθώσεων εξοπλισμού, αλλά και παρέχει την εγγυοδοσία του απέναντι στους δανειστές τους (τράπεζες, εταιρίες Leasing), συμβάλλοντας σημαντικά στις προοπτικές ανάπτυξης του θεσμού των ΜΜΕ. Στο τέλος, παρατίθενται συνοπτικά στοιχεία για τις κυριότερες εταιρίες Leasing που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, καθώς και το νομικό πλαίσιο της Χρηματοδοτικής Μίσθωσης στην χώρα μας. Στο 5º κεφάλαιο περιέχονται οι υποθέσεις της εργασίας, οι οποίες σχετίζονται άμεσα με την βιβλιογραφία και αποτελούν ερωτήματα που πηγάζουν από αυτή και πάντα σε σχέση με την έρευνα. Οι υποθέσεις διαπιστώνεται ότι ισχύουν ή όχι μετά το πέρας της έρευνας που αναλύεται σε επόμενο κεφάλαιο. Στο 6º κεφάλαιο βρίσκεται η μεθοδολογία της έρευνας. Σε αυτό το κεφάλαιο αναφέρεται ο τρόπος και οι τεχνικές πραγμάτευσης του θέματος, καθώς και η περιγραφή των στατιστικών και άλλων τεχνικών ανάλυσης δεδομένων με κάθε λεπτομέρεια. Επίσης συμπεριλαμβάνονται και οι μεταβλητές της έρευνας, εξαρτημένες και ανεξάρτητες. Στο επόμενο κεφάλαιο είναι η ανάλυση των απαντήσεων της έρευνας. Εκεί επεξηγούνται όλοι οι πίνακες και οι δείκτες που βοηθούν στην εξαγωγή του αποτελέσματος, τα οποία αποτελέσματα αναφέρονται στο επόμενο κεφάλαιο. Στο 8º και τελευταίο κεφάλαιο συμπεριλαμβάνονται τα αποτελέσματα της έρευνας καθώς και αν ισχύουν ή όχι οι υποθέσεις που παρατέθηκαν σε προηγούμενο κεφάλαιο. 5

7 6

8 Eικόνα 1 : To μέτρο του Leasing Πηγή : Fotosearch Τράπεζα Πληροφοριών2009, 7

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ LEASING 1.1. Ορισμός και χαρακτηριστικά του Leasing Ο χρηματοδοτικός θεσμός του leasing έχει αποδοθεί στα ελληνικά ως χρηματοδοτική μίσθωση. Είναι ένας πιστοδοτικός μηχανισμός που επιτρέπει στις επιχειρήσεις να ανανεώσουν, να εκσυγχρονίσουν ή να επεκτείνουν τις παραγωγικές τους εγκαταστάσεις, χωρίς να απαιτείται δανειοδότηση ή διάθεση ιδίων κεφαλαίων. Σε κάποιες περιπτώσεις, η εκμίσθωση, αντί της πώλησης έχει προκριθεί ως μέσο περιορισμού του ανταγωνισμού. Με την εκμίσθωση εξασφαλίζεται καλύτερα ο έλεγχος της αγοράς και αποφεύγεται η δευτερογενής αγορά μεταχειρισμένων μηχανημάτων. 2 Η χρηματοδοτική μίσθωση πραγματοποιείται με μία σύμβαση μεταξύ μιας ανώνυμης εταιρίας (εκμισθωτής) με αποκλειστικό σκοπό τη διενέργεια χρηματοδοτικών μισθώσεων και μιας επιχείρησης ή ενός επαγγελματία (μισθωτής), με την οποία η πρώτη παραχωρεί για ορισμένο χρόνο και έναντι μισθώματος στον δεύτερο τη χρήση κεφαλαιουχικών αγαθών, κινητών ή ακινήτων, για τις ανάγκες της επιχείρησης ή του επαγγέλματός του, παρέχοντάς του συγχρόνως το δικαίωμα είτε να αγοράσει το πράγμα μετά την λήξη της σύμβασης, είτε να ανανεώσει τη μίσθωση για ορισμένο χρόνο. 3 Το leasing είναι όρος αμερικανικής προέλευσης, που χρησιμοποιείται διεθνώς, με εξαίρεση τη Γαλλία, όπου χρησιμοποιεί τον όρο «credit bail, δηλαδή «πίστωση με εγγύηση». Ο θεσμός βασίζεται στην πρόταση η χρήση των πραγμάτων παράγει κέρδος και όχι η ιδιοκτησία τους και χαρακτηριστικό γνώρισμά του είναι ότι η εταιρία leasing (εκμισθωτής), παρόλο που διατηρεί την κυριότητα του πράγματος, δεν ενδιαφέρεται για τις ιδιότητές του και για τις παραγωγικές ή άλλες δυνατότητες που αυτό παρέχει, αλλά μόνο για τη διατήρηση της εμπορικής του αξίας. Οι εταιρίες Leasing στην Ελλάδα είναι θυγατρικές εταιρίες τραπεζών και λειτουργούν υπό την εποπτεία και τον έλεγχο της Τράπεζας της Ελλάδος. Διευκρινίζεται ότι στη χρηματοδοτική μίσθωση η εταιρία Leasing είναι ο χρηματοδοτικός μεσάζων, (που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι παράλληλα 2 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, σσ Αθήνα: Εκδόσεις Σταμούλης. 3 Γεωργιάδης, Α. (1992). Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, σσ Αθήνα - Κομοτηνη: Εκδόσεις Σάκκουλας. 8

10 και κατασκευαστής του αντικειμένου που εκμισθώνεται), σε αντίθεση με την παραδοσιακή διαδικασία μίσθωσης, όπου εμφανίζονται μόνο ο ιδιοκτήτης του πράγματος και ο χρήστης (μισθωτής), ο οποίος πληρώνει το μίσθωμα Σκοπός και σημασία του θεσμού Παραδοσιακά, όταν μια επιχείρηση ή ένας επαγγελματίας χρειαζόταν κεφαλαιουχικά αγαθά υψηλού κόστους, με σκοπό την πραγματοποίηση κέρδους από την χρησιμοποίηση τους, αντλούσε είτε δικά του κεφάλαια για την αγορά τους μειώνοντας αντίστοιχα τη ρευστότητά του, είτε κατέφευγε στο δανεισμό από τράπεζα πληρώνοντας τους τόκους που αναλογούν και παρέχοντας εμπράγματες ή προσωπικές εγγυήσεις. Με το leasing, οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις που δε διαθέτουν τα οικονομικά μέσα προκειμένου να πραγματοποιήσουν αγορά, ή απλά δεν τους συμφέρει οικονομικά ή φορολογικά η αγορά τους, προβαίνουν σε χρηματοδοτική μίσθωση, καταβάλλοντας το ανάλογο ενοίκιο. Η χρηματοδοτική μίσθωση, ως εναλλακτική μορφή χρηματοδότησης, έχει σκοπό την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων και παραγωγικών μονάδων. Ο επιχειρηματίας μπορεί να χρησιμοποιεί τον πιο σύγχρονο κάθε φορά εξοπλισμό, μέσω leasing, χωρίς το φόβο της τεχνολογικής απαξίωσης, κάνοντας συχνή ανανέωση, δεδομένου ότι η καινοτομία και η εφαρμογή της τελευταίας τεχνολογίας έχουν μεγάλη σημασία για την παραγωγικότητα και την αναπτυξιακή πορεία των επιχειρήσεων και κατά συνέπεια για την εγχώρια ανταγωνιστικότητα. 4 Ειδικά οι μικρομεσαίες και οι γεωργικές επιχειρήσεις μπορούν να επωφεληθούν καλύτερα απ τη χρηματοδοτική μίσθωση, λόγω του ότι δεν έχουν σε πολλές περιπτώσεις εύκολη πρόσβαση σε άλλες μορφές χρηματοδότησης, οι οποίες απαιτούν αυστηρότερη πιστοληπτική ικανότητα και οικονομικά κριτήρια, περισσότερες εγγυήσεις, εμπράγματες ασφάλειες κλπ. Ακόμα, κάνοντας χρήση χρηματοδοτικής μίσθωσης εξαλείφεται ο κίνδυνος διάθεσης των ποσών της χρηματοδότησης σε άλλους σκοπούς, μη επενδυτικούς. 5 4 Οδηγός χρηματοδότησης Επιχειρήσεων, Απρίλ. 2007, 5 Κιόχου, Π. (1988). Χρηματοδότηση επιχειρήσεων, σ. 29. Αθήνα: Εκδόσεις Σύγχρονη Εκδοτική. 9

11 1.3. Ιστορική αναδρομή Ως πρώτη μορφή μίσθωσης θεωρείται αυτή που εμφανίσθηκε στην Αίγυπτο χρόνια π.χ., υπό μορφή μίσθωσης μίας μικρής έκτασης μαζί με εξοπλισμό, ζώα και δούλους που υπήρχαν σ αυτήν, με περιοδικές καταβολές μισθώματος και για χρονική περίοδο ίση με επτά πλημμύρες του Νείλου. Η μορφή αυτή μοιάζει περισσότερο με τη λειτουργική (διαχειριστική) μίσθωση. Την πρώτη μορφή μίσθωσης πάγιων περιουσιακών στοιχείων, που έχει περίπου κοινά χαρακτηριστικά με τη σημερινή, τη συναντάμε στους Σουμέριους, μία χιλιετηρίδα μετά, όπου εκμισθωτές ήταν οι ιερείς και μισθωτές οι αγρότες. Στην εποχή του Ιουστινιανού όπως επίσης και στους Ενετούς και μέχρι το Μεσαίωνα υπήρχαν παρόμοιες μορφές χρηματοδοτικής μίσθωσης. Κατά το Μεσαίωνα, η μίσθωση περιελάμβανε κυρίως γεωργικά εργαλεία και άλογα. Στην Αγγλία, ο θεσμός γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη από το Μεσαίωνα ειδικότερα στην εκμίσθωση κτιρίων και γεωργικών εγκαταστάσεων. Από πολλούς αποδίδεται η γεωργική ανάπτυξη της χώρας αυτής κατά το 17 ο εκτάσεων. αιώνα στη δυνατότητα μακροχρόνιας εκμίσθωσης γεωργικών Κατά τη βιομηχανική επανάσταση ο θεσμός διευρύνθηκε κυρίως όσον αφορά τον τομέα των μεταφορών και ειδικά στους σιδηροδρόμους με τη μίσθωση βαγονιών για μεταφορά εμπορευμάτων. Μεγάλη έκταση πήρε το θέμα της μίσθωσης μεταφορικών βαγονιών στην Αγγλία από ιδιώτες επιχειρηματίες στα ανθρακωρυχεία, τα οποία στη συνέχεια πλήρωναν ένα ορισμένο ποσό στις σιδηροδρομικές εταιρίες, για τη χρήση των γραμμών. Από το 1855 μέχρι το 1862 υπολογίζεται ότι δημιουργήθηκαν 18 εταιρίες τέτοιας μορφής, με αποκλειστικό σκοπό την εκμίσθωση βαγονιών. Η εκμίσθωση συνήθως είχε διάρκεια πέντε ετών και υπήρχε δυνατότητα στο μισθωτή να αγοράσει τα βαγόνια στο τέλος της μίσθωσης. Άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα ήταν το 1844 η μίσθωση για 999 χρόνια του σιδηρόδρομου του Λονδίνου και του Greenwich. Άλλες εκμισθώτριες εταιρίες αναφέρονται οι Equipment Leasing στην Αγγλία και η Bell Telephone Company στις Η.Π.Α. Στην πρώτη δεκαετία του 20 ου αι. στις Η.Π.Α. ομάδες κεφαλαιούχων με την ονομασία Car Trust αγόραζαν βαγόνια τα οποία εκμίσθωναν μακροχρόνια στους σιδηροδρόμους. Στο τέλος του 19 ου αι. και στις αρχές του 20 ου παρατηρήθηκε επέκταση της μίσθωσης σε διάφορους βιομηχανικούς κλάδους, όπως κλωστοϋφαντουργία, 10

12 υποδηματοποιία (πχ. British United Shoe Machinery Company στην Αγγλία), τηλεπικοινωνίες κλπ. Έτσι, για παράδειγμα, το 1919, γύρω στο 80% των κατασκευαστών υποδημάτων στην Αγγλία ήταν δέσμιοι των κατασκευαστών μηχανημάτων και την τακτική αυτή χρησιμοποίησε για τη δεκαετία του 1930 και η μεγαλύτερη αγγλική εταιρία μεταλλικών κουτιών, η Metal Box Co., στην περίπτωση των μηχανημάτων κατασκευής της. Στη σύγχρονη μορφή της, η χρηματοδοτική μίσθωση πρωτοεμφανίσθηκε το 1952 στις Η.Π.Α. με την ίδρυση της εταιρίας U.S. Leasing από το Henry Schonfeld. Μια από τις μεγαλύτερες διεθνώς εταιρίες Leasing είναι η United States Leasing International Inc., η οποία είναι ανεξάρτητη, δεν συνδέεται δηλαδή με χρηματοδοτικούς οργανισμούς ή βιομηχανικές επιχειρήσεις. Στην Αγγλία, η Mercantile Leasing Company ιδρύθηκε το 1960 και μετά ιδρύθηκε η Barclays Mercantile Industrial Finance της Barclays Bank. Επίσης, κατά τη δεκαετία του 1970 ιδρύθηκαν οι Morgan Grenfell, η Gardine Leasing κ.α. και δημιουργήθηκε το Equipment Leasing Association. Ο θεσμός αναπτύχθηκε επίσης και στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη, αλλά και σε άλλες χώρες του κόσμου. 6 Μετά το Β παγκόσμιο πόλεμο, η ανάγκη εκσυγχρονισμού της αμερικανικής βιομηχανίας οδήγησε στην αναζήτηση μεγάλων ποσών μεσο-μακροπρόθεσμων κεφαλαίων, για τα οποία όμως δεν υπήρχε ικανοποιητικό σύστημα παροχής μεσομακροπρόθεσμων δανείων. Έτσι, εμφανίσθηκε η χρήση της χρηματοδοτικής μίσθωσης στο σύστημα και είχε ταχεία αποδοχή και διάδοση. Οι αμερικανικές εμπορικές τράπεζες πήραν άδεια χρηματοδοτικής μίσθωσης στις αρχές της δεκαετίας του Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 οι επενδύσεις μέσω χρηματοδοτικής μίσθωσης στις Η.Π.Α. ήταν κατά 25 φορές μεγαλύτερες από εκείνες που καλύπτονταν με εκδόσεις μετοχών και πιστεύεται ότι άνω του 15% των νέων επενδύσεων σε εξοπλισμό και μηχανήματα πραγματοποιούνταν με τη μέθοδο αυτή. Σήμερα, πολλές διεθνείς επιχειρήσεις χρησιμοποιούν την τεχνική αυτή για την προώθηση των προϊόντων τους και πολλά χρηματοδοτικά ιδρύματα (τράπεζες, 6 Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης/Leasing, σ. 43. Θεσσαλονίκη: Παν. Μακεδονίας. 11

13 ασφαλιστικές εταιρίες) χρησιμοποιούν τη χρηματοδοτική μίσθωση για να τοποθετούν τα κεφάλαιά τους και να επεκτείνουν τον κύκλο εργασιών τους Η διεθνοποίηση του θεσμού Η εξάπλωση του θεσμού ήταν γρήγορη γιατί στηρίχθηκε στην αντίληψη ότι οικονομική αξία έχει η χρήση και όχι η κυριότητα του παγίου και η πληρωμή του μισθώματος γίνεται σύμφωνα με τις οικονομικές δυνατότητες του οφειλέτη. Με πρωτοβουλία κυρίως εταιριών των Η.Π.Α. και της Αγγλίας, ο θεσμός διεθνοποιήθηκε είτε μέσω δημιουργίας εξαρτημένων εταιριών χρηματοδοτικής μίσθωσης σε άλλες χώρες, στις οποίες υπήρχε και εγχώρια συμμετοχή είτε μέσω ανάληψης εργασιών σε τρίτες χώρες. Με την πρωτοβουλία αυτή περί δημιουργίας εξαρτημένων εταιριών χρηματοδοτικής μίσθωσης, ενεργοποιήθηκαν αρχικά οι Bank of America, η Citicorp, η Manufactures Hanover Leasing Corp., που έκαναν την πρώτη κίνηση δημιουργίας και εξάπλωσης θυγατρικών εταιριών στην Γαλλία. Ακολούθησαν οι γαλλικές τράπεζες Credit Lyonnais, Societe Generale, η Ρώσικη Nordic Bank και ο σκανδιναβικός όμιλος Scandinavian Leasing. Επίσης, η τράπεζα Greenfield με τη ρώσικη East West Leasing για τη χρηματοδοτική μίσθωση μηχανολογικού εξοπλισμού και εμπορευματοκιβωτίων (containers) στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Στη διεθνοποίηση συνέβαλε η δημιουργία πολυεθνικών εταιριών, που επεκτάθηκαν, εκτός από την Αγγλία, Καναδά, Γερμανία, Γαλλία, Ελβετία, Σουηδία, και σε άλλες χώρες. Το 1963 ο θεσμός επεκτάθηκε στην Ιαπωνία, στο Βέλγιο, στη Φινλανδία, στην Ιταλία και στην Ισπανία, ενώ αργότερα ακολούθησαν η Λατινική Αμερική (Βραζιλία, Βενεζουέλα) η Ασία (Ινδονησία, Κορέα, Φιλιππίνες), η Αυστραλία και οι Γαλλόφωνες χώρες της Αφρικής (Μαρόκο, Ακτή Ελεφαντοστού κ.ά.). 8 7 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, σσ Αθήνα: Εκδόσεις Σταμούλης. 8 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, σ. 31. Αθήνα: Εκδόσεις Σταμούλης. 12

14 1.5. Το αντικείμενο και οι τομείς εφαρμογής του Leasing Μέσω του leasing μπορούν να εκμισθωθούν τα εξής : Καινούριος ή μεταχειρισμένος εξοπλισμός επιχειρήσεων και επαγγελματιών Καινούριος ή μεταχειρισμένος βιομηχανικός εξοπλισμός Επαγγελματικά ακίνητα (γραφεία, καταστήματα, αποθήκες κλπ.) Μεταφορικά μέσα (επαγγελματικά αυτοκίνητα, αεροπλάνα κλπ.) Αγροτικές εκτάσεις Αντιθέτως, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο του leasing : Πλοία και πλωτά ναυπηγήματα Γη οικόπεδα Αναλώσιμα Εργασίες Παροχή υπηρεσιών γενικά 9 Χρήση της χρηματοδοτικής μίσθωσης μπορεί να γίνει απ όλους τους κλάδους των μικρομεσαίων εμπορικών και μεταποιητικών επιχειρήσεων, απ το δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα, απ τις βιομηχανικές ή εμπορικές επιχειρήσεις και απ το γεωργικό τομέα (γεωργικοί συνεταιρισμοί, γεωργικές βιομηχανίες), είτε πρόκειται για εταιρίες είτε για ατομικές επιχειρήσεις. Ως περιπτώσεις εφαρμογής συμπληρωματικά και ενδεικτικά αναφέρονται: Βαριά οχήματα Γερανοί και οδοποιητικά μηχανήματα Γεωτρύπανα Διϋλιστήρια Εργοστασιακά συγκροτήματα Γεννήτριες Πιεστήρια Μηχανικός εξοπλισμός λατομείων-μεταλλείων Τρακτέρ και γεωργικά μηχανήματα Εργαστηριακός εξοπλισμός νοσοκομείων 9 Alpha Leasing, 2009, 13

15 Ηλεκτρονικοί υπολογιστές Μηχανές πώλησης καφέ κλπ Οι διαδικασίες λειτουργίας του leasing Στην απλή της μορφή η διαδικασία εφαρμογής της χρηματοδοτικής μίσθωσης αφορά τη μίσθωση πχ. ενός μηχανήματος, αλλά ορισμένες φορές αφορά και μεγάλες εγκαταστάσεις μηχανολογικού εξοπλισμού ή βιομηχανικά και μεταφορικά μέσα, καθώς και ακίνητα ή εμπεπηγμένα πάγια που απαιτούν ειδικές συμφωνίες συντήρησης και ασφάλισης. Έτσι η διαδικασία μπορεί να είναι δύσκολη και πολύπλοκη. Τα στάδια και η διαδικασία λειτουργίας του leasing είναι : Αρχικά, ο υποψήφιος πελάτης, μη διαθέτοντας το κεφάλαιο για την αγορά κεφαλαιουχικού αγαθού και μη επιθυμώντας τη χρήση δανεισμού, απευθύνεται στην εταιρία Leasing, έχοντας προηγουμένως επιλέξει τον προμηθευτή, το είδος του υλικού, το ύψος του τιμήματος, τους όρους παράδοσης κλπ. Η εταιρία Leasing εξετάζει με χρηματοπιστωτικά κριτήρια το αίτημα του υποψήφιου πελάτη. Βασική προϋπόθεση είναι να πρόκειται για βιώσιμη επιχείρηση και το αντικείμενο προς μίσθωση να αναφέρεται στους παραγωγικούς σκοπούς της. Εξετάζεται βέβαια και η δυνατότητα αποπληρωμής, η φερεγγυότητα του υποψήφιου πελάτη, η αποδοτικότητα της επένδυσης κλπ. Εάν η επιχείρηση είναι νέα και η επένδυση μεγάλη, απαιτείται συνήθως οικονομοτεχνική μελέτη σκοπιμότητας. Εφόσον εγκριθεί το αίτημα, η εταιρία Leasing (εκμισθώτρια), αγοράζει η ίδια το αντικείμενο προς μίσθωση από τον προμηθευτή, (αποκτώντας δηλαδή την κυριότητα του πράγματος), συνάπτεται σύμβαση leasing με τον πελάτη (μισθωτή) και ο προμηθευτής παραδίδει τo αντικείμενο (μίσθιο) στο μισθωτή-πελάτη. Βάσει της σύμβασης που υπογράφεται, ο μισθωτής είναι υποχρεωμένος να καταβάλλει στην εκμισθώτρια εταιρία leasing μισθώματα σε τακτές δόσεις, 10 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, σ. 54, Αθήνα : Εκδόσεις Σταμούλης. 14

16 σε συμφωνηθέν χρονικό διάστημα και ύψος, που καλύπτει το μεγαλύτερο ή το σύνολο του αρχικού τιμήματος αγοράς του υλικού-μισθίου. Παράλληλα, ο μισθωτής αναλαμβάνει τη συμβατική υποχρέωση να διατηρήσει το αντικείμενο ακέραιο, να το χρησιμοποιεί κατά τους προβλεπόμενους κανονισμούς και να επωμίζεται τις δαπάνες και τα βάρη συντήρησής του. Κατά τη λήξη της χρονικής περιόδου που συμφωνήθηκε στη σύμβαση, ή σε κάποιες περιπτώσεις και πριν τη λήξη της, ο μισθωτής δικαιούται πλέον να αποκτήσει τον εξοπλισμό στην κυριότητά του, πληρώνοντας ένα συμβολικό ποσό στην εταιρία Leasing, που αφορά συνήθως την υπολειμματική αξία του πράγματος. Εναλλακτικά, υπάρχει η δυνατότητα ανανέωσης της σύμβασης, με καθορισμό δόσεων-μισθωμάτων πολύ μικρότερου ύψους απ αυτά της αρχικής σύμβασης, ή επίσης μπορεί να επιστραφεί ο εξοπλισμός στην εταιρία Leasing, η οποία εφόσον υπάρχει ακόμη αξία, δύναται να προβεί σε πώλησή του ή να κάνει νέα μίσθωση σε τρίτο ως μεταχειρισμένο υλικό. 11 Εικόνα 2 Πηγή : Alpha Leasing, 2009, 11 Μάζης, Π. (1990). Η χρηματοδοτική μίσθωση, σσ Αθήνα : Εκδόσεις Σάκκουλας. 15

17 1.6.1 Υπολογισμός Μισθώματος Ο υπολογισμός του μισθώματος γενικά πρέπει να καλύπτει κατά τη διάρκεια της μίσθωσης το κόστος του παγίου πλέον τόκων, δαπανών και κερδών για τον εκμισθωτή. Το μίσθωμα καταβάλλεται κατά τρίμηνο ή εξάμηνο συνήθως, ή σπανιότερα κατά μήνα, στην αρχή κάθε περιόδου (προκαταβολικά), σε αντίθεση με το δανεισμό. Ο τρόπος υπολογισμού των μισθωμάτων (τοκοχρεωλυτική απόσβεση) είναι παρεμφερής μ αυτόν ενός μεσομακροπρόθεσμου δανείου, με τη διαφορά ότι σ εκείνη την περίπτωση δεν υπάρχει προκαταβαλλόμενη δόση. Συνήθως, η μέθοδος του σταθερού τοκοχρεολυσίου προβλέπει ισόποσες δόσεις, που αποτελούνται από αναλογία κεφαλαίου και τόκων. Να σημειωθεί ότι το αρχικό προκαταβαλλόμενο μίσθωμα δεν εμπεριέχει αναλογία τόκου, εφόσον το κεφάλαιο δεν έχει προλάβει να εκτοκισθεί. 12 Σύμφωνα με τη συνήθη τοκοχρεολυτική μέθοδο υπολογισμού σταθερών μισθωμάτων, η αναλογία του κεφαλαίου στη συνολική δόση βαίνει αυξανόμενη με την πάροδο του χρόνου και άρα η αναλογία των τόκων βαίνει μειούμενη. Εξαιρείται η πρώτη δόση που περιέχει μόνο κεφάλαιο. Σε άλλη περίπτωση, υπάρχει δυνατότητα να συμφωνηθεί κλίμακα μη σταθερών μισθωμάτων, δηλαδή με αύξουσα τάση, για διευκόλυνση του μισθωτή κατά τα πρώτα στάδια της επένδυσης, όπου οι οικονομικές αποδόσεις δεν θα έχουν ακόμη πραγματοποιηθεί. Επίσης, άλλος τρόπος είναι να δοθεί περίοδος χάριτος για κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα, κατά το οποίο δεν θα οφείλονται μεν δόσεις, στο διάστημα αυτό όμως οι αναλογούντες τόκοι θα κεφαλαιοποιούνται και οι δόσεις-μισθώματα που θα ακολουθήσουν όταν αρχίσει η περίοδος αποπληρωμής, θα είναι εύλογα μεγαλύτερες. 13 Στο πρώτο παράδειγμα που ακολουθεί, (Πίνακας 1), υπάρχουν σταθερές εξάμηνες δόσεις, συνολική διάρκεια 3 έτη, κεφάλαιο ενδεικτικά ευρώ και συνολική ετήσια δανειακή επιβάρυνση 8,75%. 12 Δασκάλου, Γ. (1994). Χρηματοδότηση επιχειρήσεων, σσ Αθήνα : Εκδόσεις Σύγχρονη Εκδοτική. 13 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, σσ Αθήνα : Εκδόσεις Σταμούλης. 16

18 Πίνακας 1 : σταθερή τοκοχρεολυτική απόσβεση μισθωμάτων Leasing Εξάμηνα Μίσθωμα Αναλογία (Τόκοι+Έξοδα) Αναλογία Κεφαλ. (επιστροφή κόστους κτήσεως παγίου Υπόλοιπο Κεφαλαίου ,7 149,3 665, ,1 155,9 509, ,3 162,7 347, ,2 169,8 177, ,7 177,3 0,0 Στον παρακάτω πίνακα 2, απεικονίζονται ενδεικτικά μηνιαία μισθώματα, τόσο με τη σταθερή μέθοδο (ισόποσα σε όλη τη διάρκεια), όσο και με τη μέθοδο των αρχικά μειωμένων μισθωμάτων (στο παράδειγμα, για περίοδο 6 μηνών). Αυτονόητο είναι ότι όσο μεγαλύτερη η συνολική διάρκεια της μίσθωσης, τόσο μικρότερη είναι η μηνιαία επιβάρυνση. Η συνολική όμως επιβάρυνση που προκύπτει είναι μεγαλύτερη όσο αυξάνει η συνολική διάρκεια της μίσθωσης. Πίνακας 2 : Ενδεικτικά μισθώματα Leasing Ενδεικτική αξία εξοπλισμού ( ): Είδος μισθωμάτων: 1.000,00 Μηνιαία προκαταβαλλόμενα στο euribor (4.18%) * α' περίπτωση:ισόποσα μισθώματα Διάρκεια 3 έτη 4 έτη 5 έτη Ισόποσα μισθώματα ( ) 30,67 23,78 19,65 β' περίπτωση: Μειωμένα αρχικά μισθώματα Διάρκεια 3 έτη 4 έτη 5 έτη 6 πρώτα μισθώματα ( ): 6 x 5,00 6 x 5,00 Επόμενα μισθώματα ( ): 30 x 36,36 42 x 26,85 6 x 5,00 54 x 21,58 Εξαγορά στη λήξη: 10,00 Ασφάλιση Με ευθύνη του πελάτη Διαχειριστικά έξοδα 0,5% με ελάχιστο 150 Ολα τα παραπάνω επιβαρύνονται με ΦΠΑ 19% (Πηγή : Aspis Bank, 17

19 * Σημ.: συνολική ετήσια επιβάρυνση περ. 8,75% 1.6.2Λογιστική Παρακολούθηση Κατά τη σύναψη μίας χρηματοδοτικής μίσθωσης, έστω για μηχάνημα (Α), αξίας ευρώ, για 3 χρόνια, με μηνιαίες δόσεις των 300 ευρώ έκαστη, ο μισθωτής, ο οποίος δεν έχει ακόμη την κυριότητα του περιουσιακού στοιχείου, αλλά έχει συμφωνήσει να το εξαγοράσει μετά το πέρας της μίσθωσης, παρουσιάζει το αντικείμενο της μίσθωσης σε πληροφοριακό λογαριασμό τάξεως και προβαίνει στις ακόλουθες εγγραφές : Λογαριασμός τάξεως Αιτιολογία Χρέωση Πίστωση Χρηματοδοτική μίσθωση μηχανήματος Α Εταιρία Leasing (Εγγραφή τάξεως για κατάρτιση σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης) Κατά την πληρωμή κάθε μισθώματος, έστω 300 ευρώ, θα γίνεται η παρακάτω εγγραφή: Λογαριασμός - Αιτιολογία Χρέωση Πίστωση Ενοίκιο χρημ. μίσθ. μηχανήματος Α 300 Ταμείο 300 (πληρωμή μισθώματος μηχανήματος Α) Τα ενοίκια μετά μεταφέρονται στη συνέχεια στα αποτελέσματα χρήσης. Σε περίπτωση αγοράς του μηχανήματος μετά τη διάρκεια της χρηματοδοτικής μίσθωσης, γίνονται οι ακόλουθες εγγραφές απ το μισθωτή : Λογαριασμός Αιτιολογία Χρέωση Πίστωση Μηχανήματα Α Ταμείο (Αγορά μηχανήματος Α ) Ταυτόχρονα πρέπει να γίνει αντιλογισμός της πρώτης εγγραφής τάξεως, αφού πλέον το μηχάνημα αποτελεί περιουσιακό στοιχείο. Λογαριασμός Αιτιολογία Χρέωση Πίστωση Εταιρία Leasing Χρηματοδοτική μίσθωση μηχανήματος Α

20 (Στροφή εγγραφής τάξεως ) Οργανωτική Δομή Λειτουργία Φορέων leasing Όπως προειπώθηκε, στην Ελλάδα οι εταιρίες χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι θυγατρικές εταιρίες τραπεζών. Είναι στην ουσία εξειδικευμένοι χρηματοδοτικοί οργανισμοί, με κύριες λειτουργίες την προσέλκυση πελατείας, την εξεύρεση διαθεσίμων κεφαλαίων, την αξιολόγηση του υποψήφιου μισθωτή με χρηματοπιστωτικά κριτήρια και την εκτέλεση των διαδικασιών λειτουργίας των χρηματοδοτικών μισθώσεων. Η επαγγελματική κατάρτιση του προσωπικού απαιτείται να είναι υψηλή, εφόσον οι ανάλογες εταιρίες στελεχώνονται από άτομα με ικανότητες πωλητή, αλλά και γνώσεις της αγοράς, των επιχειρήσεων και της χρηματοδοτικής και λογιστικής λειτουργίας. Οι αποφάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης πρέπει να παίρνονται με κριτήρια την αξιολόγηση του επενδυτή, την αποδοτικότητα της επένδυσης, αλλά και κατόπιν ανάλυσης των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χρηματοδοτικής μίσθωσης έναντι του δανεισμού. Σημαντικό είναι να υπάρχει αποτελεσματική προσέλκυση πελατείας στις εταιρίες Leasing, όσον αφορά την ενημέρωση των υποψήφιων πελατών για τα προϊόντα, έτσι χρειάζεται η απαραίτητη εμπειρία εκ μέρους των στελεχών, που επιπρόσθετα θα πρέπει να έχουν και την ικανότητα λήψης αποφάσεων που δεν καταλήγουν σε επιζήμια αποτελέσματα για την εταιρία Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης/Leasing, σσ Θεσσαλονίκη : Παν. Μακεδονίας. 15 Μητσιόπουλος, Γ. (1988). Χρηματοδοτική Μίσθωση-Financial Leasing, σ.102. Αθήνα : Εκδόσεις Σπμιλιάς Κ.Π. ΑΕΒΕ. 19

21 20

22 Ενδεικτικό οργανόγραμμα εταιρίας Leasing Διάγραμμα 1 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΝΟΜΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗ ΠΕΛΑΤΕΙΑΣ ΕΚΜΙΣΘΩΣΗ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗ ΠΕΛΑΤΕΙΑΣ 16 Η σωστή οργάνωση μιας εταιρίας χρηματοδοτικής μίσθωσης έχει πρωταρχικό ρόλο την ίδρυση, τη διατήρησή της και το πόσο ανταγωνιστική θα είναι. Στο διάγραμμα διακρίνεται ότι η Γενική Διεύθυνση έχει τις κύριες αρμοδιότητες και την εποπτεία για τη νομική παρακολούθηση, την εξεύρεση διαθεσίμων και τη λογιστική διαδικασία, όσον αφορά την οικονομική διαχείριση. Βασική λειτουργία είναι η εκμίσθωση του πάγιου στοιχείου, που αποτελεί τον κορμό της επιχείρησης κι έτσι δίνεται έμφαση στην εξεύρεση πελατείας. Οι υπηρεσίες προσέλκυσης πελατείας ενημερώνουν τους υποψήφιους πελάτες, τους παραπέμπουν στην υπηρεσία οικονομοτεχνικής ανάλυσης για επεξεργασία και καταρτίζουν πρόγραμμα χρηματοδοτικής μίσθωσης κατά περίπτωση. Η νομική υπηρεσία καταρτίζει την ανάλογη σύμβαση. Το ίδιο στέλεχος που διαπραγματεύεται και σχεδιάζει τη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι προτιμότερο να έχει την αρμοδιότητα να παρακολουθεί 16 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, σ. 65. Αθήνα : Εκδόσεις Σταμούλης. 21

23 την εκτέλεσή της και την είσπραξη των μισθωμάτων. Όσον αφορά την εκτέλεση, αυτή αναφέρεται στην πραγματοποίηση των αρχικά συμφωνηθέντων, δηλαδή παράδοση του μισθίου στο μισθωτή, έλεγχο και αποδοχή του πράγματος, καταβολή του τιμήματος στον προμηθευτή, υπογραφές της σύμβασης εκ μέρους των συμβαλλομένων, είσπραξη εξόδων απ το μισθωτή κλπ. Στη συνέχεια, το υπεύθυνο στέλεχος θα πρέπει να παρακολουθήσει την εξέλιξη της διαδικασίας είσπραξης των αναλογούντων μισθωμάτων και σε περίπτωση δυσκολιών καταβολής εκ μέρους του μισθωτή, να διαπραγματεύεται διαφοροποίηση μισθωμάτων με νέο συμβατικό έγγραφο, ή σε περίπτωση πλήρους αδυναμίας εκπλήρωσης των υποχρεώσεων, να φροντίζει για τη καταγγελία της σύμβασης, την ανάκτηση του περιουσιακού στοιχείου και την επανεκμίσθωση ή την πώλησή του. Η υπηρεσία οικονομοτεχνικής ανάλυσης θα πρέπει να απαρτίζεται από έμπειρους οικονομολόγους και μηχανικούς. Οι οικονομολόγοι πρέπει να επεξεργάζονται λογιστικά και οικονομικά στοιχεία, δείκτες ρευστότητας, αποδοτικότητας, την οικονομική εξέλιξη και προοπτικές του κλάδου, την αξιοπιστία του φορέα κλπ., όπως και να κάνουν την πρόβλεψη ταμειακών ροών που θα επιφέρει η επένδυση, προκειμένου να ανταπεξέλθει ο μισθωτής στην καταβολή μισθωμάτων. Οι μηχανικοί παρακολουθούν τον έλεγχο της αξίας των παγίων, την ταχύτητα οικονομικής απαξίωσης, την ποιότητα των προϊόντων, την τεχνολογική εξέλιξη του κλάδου κλπ. Τα πορίσματα της υπηρεσίας αυτής για τη λήψη απόφασης της υποψήφιας επένδυσης είναι ιδιαιτέρως σημαντικά, καθώς η εταιρία Leasing δεν λαμβάνει άλλα καλύμματα εμπράγματες εξασφαλίσεις από τους πελάτες της, έχοντας την κυριότητα του μισθίου. Τέλος, η νομική υπηρεσία θα πρέπει να απαρτίζεται από έμπειρους δικηγόρους για την παρακολούθηση των ιδιαίτερων νομικών διαδικασιών και προϋποθέσεων. Το ορθόδοξο κριτήριο για τη λήψη της τελικής απόφασης μίας χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι, όπως προαναφέρθηκε, η σύγκριση του κόστους χρηματοδοτικής μίσθωσης σε σχέση με το κόστος δανειοδότησης. Επειδή κατά κανόνα, το κόστος δανεισμού είναι μέχρι σήμερα φθηνότερο από το κόστος χρηματοδοτικής μίσθωσης, θα πρέπει να εκτιμώνται άλλοι παράγοντες που είναι επ ωφελεία του υποψήφιου πελάτη για τη χρήση της χρηματοδοτικής μίσθωσης έναντι του δανεισμού. Στην πράξη, οι εταιρίες Leasing των τραπεζών, όπως είναι φυσικό, έχουν ασύγκριτα μικρότερο πελατολόγιο απ τις ίδιες τις τράπεζες. Έτσι, οι τράπεζες, προσπαθώντας να αυξήσουν το μερίδιο των θυγατρικών τους στον κλάδο του Leasing, 22

24 προωθούν δια των τραπεζικών τους στελεχών και υπαλλήλων και τα προϊόντα χρηματοδοτικής μίσθωσης, όταν οι προς δανειοδότηση παλιοί ή νέοι υποψήφιοι πελάτες τους δεν εκπληρώνουν κάποιες προϋποθέσεις δανεισμού. Στις τράπεζες, όπου το προσωπικό είναι συνήθως πιο έμπειρο και καταρτισμένο, ενημερώνουν για το leasing, αξιολογούν συχνά πλήρως τα αιτήματα leasing, τα οποία προεγκρίνει το αρμόδιο συμβούλιο χρηματοδοτήσεων και προωθούνται στη συνέχεια προς τελική έγκριση στην αρμόδια διεύθυνση leasing. Ειδικά αν πρόκειται για παλιούς εν ενεργεία πελάτες των τραπεζών, τα στελέχη ή οι υπάλληλοι των καταστημάτων καλούνται να παρακολουθούν την εξέλιξη της αποπληρωμής τόσο των χρηματοδοτικών προϊόντων, όσο και του leasing Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, σσ Αθήνα : Εκδόσεις Σταμούλης. 23

25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΙΔΗ ΜΟΡΦΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ Οι δύο βασικές κατηγορίες χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι : Οι Χρηματοδοτικές ή Κεφαλαιουχικές Μισθώσεις Οι Λειτουργικές ή Διαχειριστικές Μισθώσεις 2.1. Χρηματοδοτική ή Κεφαλαιουχική Μίσθωση (Financial-Capital Leasing) Η χρηματοδοτική μίσθωση είναι η μορφή της σύμβασης που έχει περιγραφεί και στη διαδικασία μίσθωσης στο 1 ο κεφάλαιο, παρ Ο εκμισθωτής είναι η εταιρία Leasing και ο μισθωτής είναι μία επιχείρηση ή ένας ελεύθερος επαγγελματίας. Ο εκμισθωτής μπορεί να είναι μία θυγατρική εταιρία τράπεζας, μία εμπορική τράπεζα ή μία ασφαλιστική εταιρία. Οι σχέση είναι τριμερής αφού ενέχεται και ο πωλητήςπρομηθευτής του αντικειμένου. Άλλοι όροι, ιδιότητες και προϋποθέσεις της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι : Η διάρκεια της μίσθωσης και το ύψος του μισθώματος ορίζονται συνήθως σε αναλογία με την οικονομική ζωή του πράγματος που εκμισθώνεται, διότι αυτό δεν ανακαλείται και υπάρχει η πρόβλεψη πλήρους απόσβεσης τού κόστους του συν ένα περιθώριο κέρδους. Λαμβάνεται υπόψη επίσης και η διαβάθμιση πιστωτικού κινδύνου του πελάτη, οι οικονομικές δυνατότητές του και τυχόν εποχικοί παράγοντες. Γενικά, η διάρκεια της σύμβασης είναι τουλάχιστον τρία χρόνια για τον εξοπλισμό και για κάθε κινητό πράγμα, πέντε χρόνια για τα αεροσκάφη και δέκα έως δεκαπέντε χρόνια για τα ακίνητα. 18 Η τοκοχρεωλυτική απόσβεση (δόση - μίσθωμα) προκαταβάλλεται, είναι συνήθως τριμηνιαία ή εξαμηνιαία και περιλαμβάνει την αναλογία κεφαλαίου, τόκων και λοιπών επιβαρύνσεων. Το κόστος κάθε σύμβασης, εκτός από το μίσθωμα περιέχει διαχειριστικά έξοδα, το κόστος εξαγοράς του μισθίου, ετήσια ασφάλιστρα, συμβολαιογραφικά έξοδα και φόρους για ακίνητα, έξοδα μεταβίβασης για οχήματα και ακίνητα και αμοιβές εκτιμητών μηχανικών και δικηγόρων για 18 Alpha Leasing, 2009, 24

26 ακίνητα. Τα έξοδα αυτά είναι δυνατόν να κεφαλαιοποιηθούν από την εταιρία Leasing αν και από κάποιες εταιρίες προσφέρονται δωρεάν οι εκτιμήσεις μηχανικών. Το ύψος της χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι δυνατό να ανέλθει στο 100% της αξίας του μισθίου. Η ελάχιστη αξία για σύναψη της σύμβασης είναι προ Φ.Π.Α. για κινητά και για ακίνητα. 19 Επιτόκιο και spread είναι το ισχύον επιτόκιο συν το περιθώριο που επιβάλλεται υπέρ της εταιρίας χρηματοδοτικής μίσθωσης. Το επιτόκιο βάσης υπολογισμού μπορεί να είναι το κυμαινόμενο euribor, δηλαδή το βασικό επιτόκιο του ευρώ στη διατραπεζική αγορά χρήματος, μπορεί να είναι το ισχύον στην τράπεζα για επαγγελματίες-μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ή μπορεί να είναι σταθερό για συγκεκριμένη χρονική διάρκεια και τότε δεν επιβάλλεται spread. 20 Επιτόκιο Υπερημερίας είναι η προσαύξηση της οφειλής με τόκους, όταν αυτή δεν πληρωθεί εγκαίρως. O τόκος υπερημερίας ορίζεται από την Τράπεζα της Ελλάδος. Περίοδος χάριτος πριν την εξυπηρέτηση των δόσεων είναι δυνατόν να δοθεί για διευκόλυνση του μισθωτή, αν δικαιολογείται από τυχόν ιδιομορφία του μισθίου ή αν αυτό είναι υπό κατασκευή, αν προκύπτει ανάλογη χρονική καθυστέρηση για την οικονομική απόδοση της λειτουργίας του πράγματος ή εάν ο μισθωτής παρουσιάζει πρόσκαιρα προβλήματα ρευστότητας. Το δικαίωμα αγοράς εκ μέρους του μισθωτή ασκείται άτυπα κατά τη λήξη της μίσθωσης. Επιτρέπεται όμως να συμφωνηθεί ότι μπορεί να ασκηθεί και πριν από αυτήν. Σε περίπτωση αγοράς του μισθίου πριν από την πάροδο τριετίας ισχύει ότι ο μισθωτής έχει την υποχρέωση να καταβάλει τα ποσά για φορολογικές και λοιπές επιβαρύνσεις υπέρ του δημοσίου ή τρίτων που όφειλε να καταβάλει, αν αγόραζε το μίσθιο όταν καταρτίσθηκε η μίσθωση. Το δικαίωμα ανανέωσης παρέχει εξουσία ανανέωσης για ορισμένο χρόνο και η άσκησή του μπορεί να γίνει πριν ή και μετά τη λήξη της μίσθωσης. 19 Alpha Leasing, 2009, 20 Τράπεζα Πειραιώς, 2009, 25

27 Η υπολειμματική αξία είναι η αξία εξαγοράς του μισθίου, που μπορεί να είναι στη λήξη της σύμβασης συμβολική και ίση με 1-3 ή για ακίνητα 10%- 30% της χρηματοδοτούμενης αξίας. 21 Ασφάλιση μισθίου είναι η υποχρέωση που αναλαμβάνεται από το μισθωτή να ασφαλίσει το αντικείμενο για κινδύνους, για όλη τη διάρκεια της χρηματοδοτικής μίσθωσης. Η εταιρία απαλλάσσεται από την ευθύνη για ελλείψεις ή κακή λειτουργία του μισθίου. Στη σύμβαση μπορεί να καθορισθεί ένα ποσό που θα πρέπει να καταβάλει ο μισθωτής στον εκμισθωτή σε περίπτωση απώλειας ή καταστροφής του μισθίου. Στις συμβάσεις μπορεί να υπάρχει απαγόρευση της παραχώρησης ή της υπομίσθωσης της χρήσης του περιουσιακού στοιχείου σε τρίτους χωρίς την έγγραφη άδεια του εκμισθωτή. Σε περίπτωση μη εκπλήρωσης των χρηματικών υποχρεώσεων εκ μέρους του μισθωτή, ή σε περίπτωση αθέτησης των όρων της σύμβασης, η εκμισθώτρια εταιρία Leasing δύναται να καταγγείλει τη σύμβαση, να κατασχέσει το αντικείμενο εξοπλισμό, να το διαθέσει σε άλλη μίσθωση ή και να το πουλήσει σε τρίτο. Εκτός των αστικών κυρώσεων που προβλέπονται για το μισθωτή, μπορεί να έχει και ποινικές, σε περίπτωση υπεξαίρεσης, εκποίησης σε τρίτο, πρόθεσης πρόκλησης βλάβης ή ζημιών κλπ. 22 Η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης παρέχει μεγάλο βαθμό προστασίας στην εκμισθώτρια εταιρία Leasing, διότι σε περίπτωση αθέτησης των υποχρεώσεων του μισθωτή, η εκμισθώτρια εταιρία, έχοντας την πλήρη κυριότητα του μισθίου, μπορεί να το αφαιρέσει και να το ρευστοποιήσει άμεσα. Έτσι, σε περίπτωση αναγκαστικής εκτέλεσης της σύμβασης, αποφεύγονται χρονοβόρες διαδικασίες πλειστηριασμών και δικαστικά έξοδα. 21 Δασκάλου, Γ. (1994). Χρηματοδότηση επιχειρήσεων, σ Αθήνα :Εκδόσεις Σύγχρονη Εκδοτική. 22 Χατζηπαύλου, Π., Γόντικα, Β. (1982). Θεωρία και Πρακτική της Χρηματοδοτικής Μίσθωσης, σσ Αθήνα :Εκδόσεις Παπαζήση. 26

28 Σε περίπτωση πτώχευσης του οφειλέτη, η εκμισθώτρια εταιρία μπορεί να λύσει τη μίσθωση χωρίς καταγγελία της σύμβασης και να αναλάβει το μίσθιο χωρίς περιορισμούς, αφού αυτή έχει την κυριότητα του μισθίου. Η μίσθωση και οι τροποποιήσεις της, όσον αφορά τα κινητά αντικείμενα, καταρτίζονται με ιδιωτικό έγγραφο και γίνεται καταχώρηση των εγγράφων στο αντίστοιχο Πρωτοδικείο. Όσον αφορά τα ακίνητα το έγγραφο είναι συμβολαιογραφικό και γίνεται μεταγραφή στο αντίστοιχο Υποθηκοφυλακείο. Για μίσθωση ακινήτων ή αεροσκαφών, γίνεται εγγραφή στα βιβλία μεταγραφών της περιφέρειας του ακινήτου ή στα μητρώα αεροσκαφών. Το δικαίωμα εξαγοράς του πράγματος κατά τη λήξη της σύμβασης μπορεί να ασκηθεί, εφόσον έχει προβλεφθεί, χωρίς ιδιαίτερο έγγραφο πώλησης όσον αφορά τα κινητά. Για τα ακίνητα απαιτείται συμβολαιογραφική πράξη και μεταγραφή στο Υποθηκοφυλακείο. 23 Μεταβίβαση της σύμβασης από τον μισθωτή μπορεί να γίνει μόνο με την έγγραφη συναίνεση της εκμισθώτριας εταιρίας Γεωργιάδης, Α. (1992). Νέες Μορφές Συμβάσεων της σύγχρονης Οικονομίας, σσ Αθήνα Κομοτηνή : Εκδόσεις Σάκκουλα. 24 Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης/Leasing, σσ , Θεσσαλονίκη : Παν. Μακεδονίας. 27

29 2.1.1 Leasing ακινήτων ιδιαιτερότητες Συμβάσεις leasing δεν γίνονται σε μεμονωμένα οικόπεδα, αλλά μόνο στο μέρος των οικοπέδων που αντιστοιχεί κτίριο, βάσει του συντελεστή δόμησης, έτσι ώστε κτίριο και οικόπεδο να αποτελούν μαζί το αντικείμενο του leasing. Η ελάχιστη αξία για μία σύμβαση leasing ακινήτων είναι σήμερα περίπου Η ζήτηση για leasing ακινήτων μπορεί να γίνει απευθείας απ τους ενδιαφερόμενους αγοραστές, απ τους ιδιοκτήτες, απ τους κατασκευαστές ή από μεσίτες για λογαριασμό των πελατών τους. Η εξάπλωση του θεσμού στα ακίνητα έχει ωφέλειες στον κλάδο της κτηματαγοράς, στον κατασκευαστικό κλάδο, στην τραπεζική αγορά, στις επιχειρήσεις και στο Δημόσιο. 26 Στο leasing επαγγελματικών ακινήτων η διάρκεια της χρηματοδοτικής μίσθωσης (περίπου χρόνια) είναι συνήθως μικρότερη από τη διάρκεια ζωής του παγίου, διότι κατά το τέλος της μίσθωσης τα ακίνητα μπορεί να είναι ακόμη πλήρως εκμεταλλεύσιμα και αποδοτικά. Έτσι, δεν υπάρχει συχνά συσχέτιση της διάρκειας της μίσθωσης με τη διάρκεια ζωής του ακινήτου. Επίσης, συσχέτιση δεν μπορεί πάντα να υπάρξει μεταξύ της εμπορικής αξίας του ακινήτου τη στιγμή που καταρτίζεται η σύμβαση με το μίσθωμα, αφού η εμπορική αυτή αξία είναι πιθανό να αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου. Επομένως, ένας άλλος παράγοντας είναι η μεγάλη ενδεχομένως υπολειμματική αξία που δεν είναι εύκολο να προσδιορισθεί από την αρχή, αλλά πρέπει να προκαθορισθεί. Άλλες μορφές χρηματοδοτικής ή κεφαλαιουχικής μίσθωσης είναι: Άμεση χρηματοδοτική μίσθωση (Direct Financial Leasing) H τριμερής χρηματοδοτική μίσθωση (προμηθευτής, εταιρία Leasing και μισθωτής), όπως έχει μέχρι τώρα περιγραφεί, ονομάζεται και άμεση μίσθωση ή direct leasing. Άμεση μίσθωση παλαιότερα ονομάζονταν η διμερής συνεργασία πωλητή και πελάτη, δηλαδή εκμισθωτή-μισθωτή. Kάτι το οποίο ισχύει και σήμερα στην σημερινή μορφή του leasing. 25 Alpha Leasing, 2009, 26 Σιωμόπουλος, Κ , ΤοΒήμα, 28

30 Άμεση χρηματοδοτική μίσθωση έχουν χρησιμοποιήσει μεγάλες εταιρίες φορτηγών και αυτοκινήτων ή τρακτέρ, οι οποίες μετά δημιούργησαν τις δικές τους εταιρίες χρηματοδοτικής μίσθωσης για προώθηση των πωλήσεών τους. Άλλο παράδειγμα είναι η IBM, για την προώθηση ηλεκτρονικών διερευνητών. Χαρακτηριστικό της άμεσης μίσθωσης ήταν ότι ο κατασκευαστής ή ο πωλητής αναλάμβανε συνήθως και την παροχή πρόσθετων υπηρεσιών, όπως τη συντήρηση του εξοπλισμού ή την εκπαίδευση του προσωπικού του μισθωτή. Τα αρχικά χαρακτηριστικά του άμεσου διμερούς leasing συμπίπτουν με αυτά της λειτουργικής μίσθωσης που περιγράφονται στην παρ Πώληση και μίσθωση (Sale και Lease Back) Lease back Εξοπλισμoύ Στην περίπτωση αυτή, μία επιχείρηση ή ένας ελεύθερος επαγγελματίας (που ασκεί όμως εμπορική δραστηριότητα) και που κατέχει ήδη παραγωγικό εξοπλισμό στην επιχείρησή του, μπορεί να τον πουλήσει και να μεταβιβάσει την κυριότητά του σε μία εταιρία Leasing, προκειμένου να αυξήσει τη ρευστότητά του. Στη συνέχεια, η εταιρία Leasing του παραχωρεί τον ίδιο του τον εξοπλισμό έναντι μισθώματος. Πρόκειται για μία χρηματοοικονομική τεχνική που σκοπό έχει την ενίσχυση της επιχείρησης (πωλητή) με κεφάλαιο κίνησης και η διαφορά της με την κλασσική μορφή χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι ότι σ εκείνη ενέχονται νέες επενδύσεις παραγωγικού εξοπλισμού, ενώ αντίθετα στην εξεταζόμενη περίπτωση πρόκειται για τη ρευστοποίηση μίας παλιάς επένδυσης. Επίσης, ενώ στην κλασσική της μορφή η χρηματοδοτική μίσθωση ενέχει μία σχέση εκμισθωτή μισθωτή και προμηθευτή, εδώ τα μέλη είναι μόνο δύο, ο εκμισθωτής και ο μισθωτής, όπου ο τελευταίος έχει ο ίδιος και την ιδιότητα του αρχικού προμηθευτή. Η μορφή αυτή μπορεί να συγκριθεί με το δανεισμό με εναλλακτικό της υποθήκης τον εξοπλισμό. Επιδίωξη του πωλητή μισθωτή είναι να αποδεσμεύσει κεφάλαια που είχαν χρησιμοποιηθεί για την αρχική απόκτηση του εξοπλισμού του, βελτιώνοντας τη ρευστότητά του και αντιμετωπίζοντας πιθανό πρόβλημα 27 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματoοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, σ. 42. Αθήνα : Εκδόσεις Σταμούλης. 29

31 υπερπαγιοποίησης του ισολογισμού, ιδιαίτερα εάν ένα πάγιο στοιχείο είχε αποκτηθεί με βραχυπρόθεσμα κεφάλαια. 28 Στην εφαρμογή του lease back τα πιθανά προβλήματα είναι συνήθως δύο. Το πρώτο πρόβλημα αφορά την εκτίμηση της τρέχουσας αξίας του εξοπλισμού ως μεταχειρισμένο, για την οποία μπορεί να υπάρχει διχογνωμία μεταξύ πωλητή και αγοραστή. Έτσι, συνήθως η αξία αυτή προκύπτει μετά από έρευνα αγοράς στο συγκεκριμένο κλάδο των μεταχειρισμένων ή κατόπιν ελέγχου από ειδικό εκτιμητή μηχανικό. Εκτός αυτού, πρέπει να συνεκτιμηθεί στα μισθώματα και η πιστοληπτική ικανότητα του μισθωτή. Ως δεύτερο πρόβλημα μπορεί να προκύψει η πιθανή επιβάρυνση του μισθίου με δικαιώματα ή βάρη υπέρ τρίτων, πχ. προσημείωση υποθήκης για χορήγηση δανείου από τράπεζα, οπότε θα πρέπει να προηγηθεί έρευνα που εξασφαλίζει την μη ύπαρξη βαρών ή διεκδικήσεων στο αντικείμενο. Να σημειωθεί ότι η τυχόν ύπαρξη βαρών δεν είναι απόλυτα δεσμευτικό στοιχείο για τις εταιρίες Leasing, που είναι πιθανόν να το διαπραγματευτούν ή να το κάνουν αποδεκτό. Στο τέλος της περιόδου της σύμβασης lease back ο μισθωτής έχει τη δυνατότητα να επανακτήσει την κυριότητα του εξοπλισμού, εφόσον έχει εξοφλήσει τα σχετικά μισθώματα που αντιστοιχούν έως τότε. Lease back Ακινήτου Επιχειρήσεις ή επαγγελματίες που κατέχουν ακίνητα (γραφεία, αποθήκες, εργοστάσια κλπ.) αποσβεσμένα ή σε πολύ μικρή αξία σε σχέση με την τρέχουσα εμπορική (είτε βεβαρημένα είτε ελεύθερα) είναι δυνατόν να χρησιμοποιήσουν το sale και lease back ακινήτων για άντληση ρευστότητας εκμεταλλευόμενοι την υπεραξία τους, ή προκειμένου να αναδιαρθρώσουν τυχόν χρέος τους από δανεισμό για το ακίνητο. Με τη μέθοδο αυτή παρέχεται η δυνατότητα της συνέχισης της αξιοποίησης του ακινήτου μέχρι το τέλος της σύμβασης, οπότε αυτό μπορεί να επανέλθει στην κυριότητά τους. 29 Σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν επαγγελματικά δάνεια καλυμμένα με βάρη επί συγκεκριμένων ακίνητων, ο οφειλέτης ενός δανείου που δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στις δανειακές υποχρεώσεις του είναι δυνατόν να προβεί σε lease back, προκειμένου, με το τίμημα που θα λάβει από την εταιρία Leasing να εξοφλήσει τις δανειακές του 28 Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης/Leasing, σ. 57. Θεσσαλονίκη : Παν. Μακεδονίας 29 Alpha Leasing, 2009, 30

32 υποχρεώσεις στην τράπεζα, να απαλλάξει το ακίνητό του από τα βάρη, να αποφύγει τον κίνδυνο κατάσχεσης και απώλειας του ακινήτου του και παράλληλα να εξακολουθήσει να εκμεταλλεύεται επαγγελματικά το ακίνητό του, μπαίνοντας όμως σε μία νέα διαδικασία πληρωμής δόσεων μισθωμάτων. Αυτό μπορεί να εξετασθεί ως ανανέωση υφιστάμενου χρέους με νέους συμφέροντες όρους. Εξυπακούεται ότι η εταιρία Leasing ασκεί σ αυτήν την περίπτωση παρακολούθηση και καλύπτεται συμβατικά για την άρση των βαρών από ληξιπρόθεσμα χρέη τρίτου επί του ακινήτου που αγοράζει. Η υπεραξία του ακινήτου που μεταβιβάζεται για το οποίο μετά συνάπτεται σύμβαση με την εταιρία Leasing, απαλλάσσεται από φόρο εισοδήματος, με την προϋπόθεση όμως ότι η υπεραξία θα εμφανίζεται στον ισολογισμό σε ιδιαίτερο λογαριασμό αφορολόγητου αποθεματικού και φορολογείται αν η εταιρία διαλυθεί ή σε περίπτωση διανομής. Τα μισθώματα που εισπράττει η εταιρία Leasing απαλλάσσονται από το συμπληρωματικό φόρο μισθωμάτων από ακίνητα. Επίσης, κατά την αγοραπωλησία μεταξύ του πωλητή και του αγοραστή και τη σύναψη της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης δεν οφείλεται φόρος μεταβίβασης (ΦΜΑ) Συμμετοχική χρηματοδοτική μίσθωση (Leveraged lease) Για αντικείμενα leasing μεγάλης αξίας, όπως τα αεροσκάφη, ή κάποια ακίνητα, αναπτύχθηκε μία άλλη μορφή μίσθωσης, η συμμετοχική μίσθωση. Στη μορφή αυτή, εκτός απ τον προμηθευτή, τον εκμισθωτή και το μισθωτή υπάρχει άλλος ένας συμβαλλόμενος, που είναι ο δανειστής (συνήθως τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία ή οργανισμοί) κι ο οποίος αναλαμβάνει να καλύψει το μεγαλύτερο μέρος του τιμήματος απόκτησης του περιουσιακού στοιχείου χρηματοδοτώντας τον εκμισθωτή. 31 Τα στάδια που ακολουθούνται σ αυτή την περίπτωση είναι : Ο μισθωτής επιλέγει το περιουσιακό στοιχείο και υποδεικνύει τους όρους μίσθωσης. 30 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, Αθήνα : σσ Εκδόσεις Σταμούλης. 31 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, Αθήνα : σσ Εκδόσεις Σταμούλης. 31

33 Ο δανειστής συμφωνεί για δάνειο ύψους περίπου 60-80% της αξίας του περιουσιακού στοιχείου. Το υπόλοιπο ποσό καλύπτεται απ τον εκμισθωτή. Ο δανειστής εγγράφει εμπράγματη ασφάλεια για το περιουσιακό στοιχείο υπέρ του, ως εγγύηση. Ο δανειστής λαμβάνει ως εγγύηση τα μισθώματα της σύμβασης. Ο εκμισθωτής δεν έχει υποχρέωση να εξοφλήσει το δάνειο στο δανειστή αν ο μισθωτής δεν εξοφλήσει τα μισθώματα, διότι ο δανειστής δέχεται να ικανοποιήσει την απαίτησή του εκποιώντας το περιουσιακό στοιχείο. Για τους παραπάνω λόγους, το επιτόκιο δανεισμού εξαρτάται από την πιστοληπτική ικανότητα όχι του πιστούχου, δηλαδή του εκμισθωτή, αλλά του μισθωτή. Αρχικά, η μέθοδος αυτή εφαρμόσθηκε από την United States Leasing International το 1963 στους σιδηροδρόμους και μετά στις αεροπορικές εταιρίες, γιατί έτσι αυτοί οι κλάδοι είχαν δυνατότητα να προσφύγουν στην κεφαλαιαγορά για μεσομακροπρόθεσμα κεφάλαια, με σταθερό επιτόκιο και συνήθως με χαμηλότερο κόστος του δανεισμού. Ισχυρές οικονομικές μονάδες που επιδιώκουν φοροαπαλλαγές χρησιμοποιούν συμμετοχικές χρηματοδοτικές μισθώσεις, που καλύπτουν ένα σημαντικό μέρος των χρηματοδοτήσεων Διασυνοριακή χρηματοδοτική μίσθωση (Cross Border ή Off Shore Leasing) Στην περίπτωση αυτή, οι συμβαλλόμενοι μπορεί να έχουν έδρα δραστηριότητας σε διαφορετικές χώρες. Διακρίνονται δύο κατηγορίες, το import leasing όπου ο πωλητής εδρεύει στο εξωτερικό και ο εκμισθωτής και ο μισθωτής στο εσωτερικό και το export leasing όπου ο μισθωτής έχει την έδρα του στο εξωτερικό. Παράδειγμα, ο εξοπλισμός προς μίσθωση αγοράζεται από εταιρία Leasing του εξωτερικού και μισθώνεται σε ελληνική εταιρία Leasing, η οποία στη συνέχεια το μισθώνει σε μισθωτή εγκαταστημένο στην Ελλάδα. Η διασυνοριακή μίσθωση ενέχει διάφορους κινδύνους για τον εκμισθωτή, ανάλογα με τη χώρα προέλευσης της συνεργαζόμενης εταιρίας του εξωτερικού. Οι κίνδυνοι μπορεί να είναι συναλλαγματικοί, πολιτικοί, οικονομικοί, νομικοί κλπ. Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η διακίνηση είναι ευκολότερη. 32 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, Αθήνα : σ. 46. Εκδόσεις Σταμούλης. 32

34 Ο μισθωτής μπορεί να απολαμβάνει τις φορολογικές ελαφρύνσεις και των δύο χωρών. Γενικά οι συμβαλλόμενοι μπορούν να επωφεληθούν από την αξιοποίηση των διαφορών που υπάρχουν στα φορολογικά καθεστώτα διαφόρων χωρών Χρηματοδοτική μίσθωση του πωλητή (Vendor Leasing) Στη μορφή αυτή, υπάρχει συνεργασία μεταξύ πωλητή-προμηθευτή και εταιρίας Leasing. Ο προμηθευτής υπογράφει μία σύμβαση-πλαίσιο με μία εταιρία Leasing και παράλληλα προσελκύει ο ίδιος πελάτες που θα συνάψουν συμβάσεις leasing με την εταιρία. Ο προμηθευτής πληρώνεται από την εταιρία Leasing μετρητοίς, αλλά ο ίδιος τριτεγγυάται τις συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης, οι οποίες υπογράφονται μεταξύ της εταιρίας Leasing και των μισθωτών που αρχικά ο ίδιος επέλεξε. Η εταιρία Leasing αναλαμβάνει τον κίνδυνο έναντι του προμηθευτή. Ο προμηθευτής επίσης αναλαμβάνει τις γραφειοκρατικές διαδικασίες, τον κίνδυνο και τον έλεγχο των μισθωτών. Ο προμηθευτής στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να είναι φερέγγυος, έμπειρος και να αποβλέπει σε μακροχρόνια συνεργασία με την εταιρία Leasing, δεδομένου ότι την υποκαθιστά σε μεγάλο μέρος της διαδικασίας και ελέγχου των μισθωτών και επειδή ο ίδιος αναλαμβάνει τον κίνδυνο ως εγγυητής. Η εταιρία Leasing μπορεί να παρέχει στον προμηθευτή-πωλητή υπηρεσίες σε θέματα προώθησης προϊόντων, διαφήμισης κλπ. Η συνεργασία αυτή αποφέρει αύξηση πωλήσεων τόσο στον προμηθευτή όσο και στον εκμισθωτή. Οι εταιρίες που προτιμούν αυτή τη μορφή leasing είναι συνήθως εισαγωγείς αυτοκινήτων, ηλεκτρονικών υπολογιστών κλπ Κοινοπρακτική μίσθωση Πρόκειται για την από κοινού συνεργασία μεταξύ εταιριών Leasing για να αποκτήσουν ένα αντικείμενο προς μίσθωση ιδιαίτερα υψηλής αξίας, προκειμένου να ικανοποιήσουν κάποιο αίτημα μίσθωσης. 33 Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης/Leasing, σ. 60. Θεσσαλονίκη : Παν. Μακεδονίας. 33

35 2.1.8 Ειδική μορφή χρηματοδοτικής μίσθωσης (Master Lease Line) Στην περίπτωση αυτή είναι δυνατόν να υπογραφεί μεταξύ εταιρίας Leasing και πελάτη μία σύμβαση πλαίσιο, η οποία να προβλέπει την απόκτηση περισσότερων από ένα αντικείμενο σταδιακά. Έτσι, ο μισθωτής μπορεί να μισθώνει σταδιακά τον εξοπλισμό του, χωρίς να είναι υποχρεωμένος να συνάπτει νέα σύμβαση σε κάθε στάδιο ή κάθε είδος μισθίου Χρηματοδοτική Φορολογική Μίσθωση Το είδος αυτό αναπτύχθηκε στις Η.Π.Α. λόγω της φοροαπαλλαγής. Μία επιχείρηση Α, που αφενός δεν έχει ανάγκη ένα περιουσιακό στοιχείο για τη λειτουργία της, το αγοράζει εκ μέρους άλλης Β επιχείρησης, που το έχει ανάγκη για την επιχειρηματική της δραστηριότητα. Η επιχείρηση Α αποσκοπεί στις φοροαπαλλαγές και στις αποσβέσεις που προσφέρει η αγορά και κατοχή του ακινήτου και επιπλέον το μισθώνει στην επιχείρηση Β και εισπράττει τα μισθώματα. Η επιχείρηση Β σ αυτήν την περίπτωση δέχεται όλη τη διαδικασία γιατί η ίδια δεν έχει ανάλογα έσοδα που θα της επιτρέψουν να δικαιολογήσει φοροαπαλλαγές ή γενικά οι φοροαπαλλαγές δεν μπορούν σ εκείνη τη χρονική περίοδο να την ωφελήσουν. Η προσφυγή σε δανεισμό επίσης για την επιχείρηση Β πιθανόν να δημιουργεί τόσα χρηματοπιστωτικά έξοδα που δεν μπορούν να τα καλύψουν τα έσοδά της Χρηματοδοτική υπομίσθωση Εδώ παρέχεται η δυνατότητα στην εταιρία Leasing A να μην αγοράσει το αντικείμενο, αλλά να λειτουργήσει η ίδια αρχικά σαν μισθωτής με σκοπό υπομίσθωσης στον τελικό ενδιαφερόμενο. Ο αρχικός εκμισθωτής σ αυτή τη φάση μπορεί να είναι ο κατασκευαστής, ο πωλητής ή και μία άλλη εταιρία Leasing B. Στη συνέχεια η εταιρία Leasing A, λειτουργεί και σαν εκμισθωτής υπομισθώνοντας το αντικείμενο στον τελικό μισθωτή. Επιφυλάξεις έχουν διατυπωθεί γι αυτή τη μορφή σύμβασης, κυρίως επειδή η δυνατότητα του εκμισθωτή Α να έχει την κυριότητα του πράγματος όπως συμβαίνει στις άλλες χρηματοδοτικές συμβάσεις δεν εφαρμόζεται στην προκειμένη περίπτωση Γεωργιάδης, Α. (2000). Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, Αθήνα : Εκδόσεις.Σάκκουλας. 34

36 Θεματικά είδη leasing Οι εταιρίες Leasing, προκειμένου ν αυξήσουν το επίπεδο της πελατείας τους, έχουν κατηγοριοποιήσει ανά αντικείμενο ορισμένα είδη leasing, βάσει των αναγκών διαφόρων επαγγελματικών κλάδων κι έτσι προκύπτουν προϊόντα leasing, που διέπονται από τις διαδικασίες και λειτουργίες που ήδη έχουν προαναφερθεί, πχ. leasing ιατρικού εξοπλισμού, construction leasing για ημιτελή ακίνητα, όπου η εταιρία leasing αναλαμβάνει και τη χρηματοδότηση της κατασκευής, leasing για τον αγροτικό κλάδο, για δικηγόρους και συμβολαιογράφους, για πράκτορες Ο.Π.Α.Π. κ.α Λειτουργικές ή Διαχειριστικές Μισθώσεις (Operating or Service Leases) Η λειτουργική μίσθωση αφορά την παραχώρηση χρήσης παντός είδους κινητού ή ακίνητου πράγματος έναντι μισθώματος σε επιχειρήσεις, επαγγελματίες, αλλά και σε ιδιώτες, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, πρόκειται δηλαδή για μία διμερή σχέση εκμισθωτή μισθωτή. Σ αυτές τις μορφές μισθώσεων εκτός από τα περιουσιακά στοιχεία παρέχονται και υπηρεσίες συντήρησης αυτών. Ο υποψήφιος πελάτης είναι πιθανόν να επιθυμεί να καλύψει μία βραχεία ανάγκη του για ένα πάγιο στοιχείο, όπως για παράδειγμα να χρειάζεται ένα μηχάνημα για μικρό χρονικό διάστημα, για την εκτέλεση μίας και μοναδικής παραγγελίας. Τα κύρια είδη που χρησιμοποιούνται σ αυτές τις μορφές είναι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, φορτηγά, μεταφορικά μέσα. Συνήθως απαιτείται από τον εκμισθωτή να εκτελεί εργασίες συντήρησης, επισκευών και το κόστος αυτό ενσωματώνεται στα οφειλόμενα μισθώματα, γεγονός που καθιστά αυτές τις συμβάσεις ακριβότερου κόστους απ τις απλές χρηματοδοτικές μισθώσεις. Οι συμβάσεις λειτουργικών μισθώσεων συντάσσονται για μία ορισμένη χρονική διάρκεια που είναι συνήθως 12μηνη. Έτσι, συνήθως τα μισθώματα δεν καλύπτουν πλήρως το κόστος του περιουσιακού στοιχείου, δηλαδή δεν επέρχεται απόσβεση. Επιδίωξη του εκμισθωτή σ αυτήν την περίπτωση είναι να καλύψει όλο το κόστος με μεταγενέστερες επαναλαμβανόμενες μισθώσεις ή να το διαθέσει προς πώληση. 35 Τράπεζα Πειραιώς, 2009, Aspis Bank, 2009, ΑΤΕ Leasing, 2009, 35

37 Άλλο στοιχείο της λειτουργικής μίσθωσης είναι ότι προβλέπεται δικαίωμα στο μισθωτή να ακυρώσει τη μίσθωση και να επιστρέψει τον εξοπλισμό πριν τη λήξη της μίσθωσης, δηλαδή αν δεν χρειάζεται περισσότερο τον εξοπλισμό ή εάν αυτός έχει απαξιωθεί μπορεί να διακόψει τη μίσθωση. Μετά το τέλος της μίσθωσης ο πελάτης μπορεί να επιλέξει μεταξύ της εξαγοράς του εξοπλισμού, της ανανέωσης της σύμβασης με νέο εξοπλισμό ή την επιστροφή του. Αυτή η μορφή μίσθωσης είναι πολύ διαδεδομένη στο εξωτερικό και εφαρμόζεται και στην Ελλάδα, ιδιαίτερα από εταιρίες μίσθωσης αυτοκινήτων, με τη μορφή βραχυχρόνιας λειτουργικής μίσθωσης (rent a car) ή μακροχρόνιας μίσθωσης και διαχείρισης στόλου (fleet management) που αφορά κάθε είδους μεταφορικό μέσο που χρησιμοποιείται από εταιρίες ή επαγγελματίες και μπορεί να έχει διάρκεια από 3 έως 5 χρόνια. Χρήση της λειτουργικής μίσθωσης μπορεί να γίνει και για ηλεκτρονικούς υπολογιστές, εξοπλισμό γραφείου, μηχανολογικό εξοπλισμό, γεωργικά μηχανήματα, ιατρικό εξοπλισμό κ.α. Ειδικά η μακροχρόνια μίσθωση αυτοκινήτων αφορά καινούρια ή μεταχειρισμένα αυτοκίνητα και περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης και υπηρεσιών όπως τέλη κυκλοφορίας, ασφάλιστρα, συντήρηση, ελαστικά, οδική βοήθεια, επισκευές από βλάβες ή ατύχημα κ..α., απαλλάσσοντας τον πελάτη, ο οποίος, εκτός του μισθώματος, επιβαρύνεται μόνο με τα καύσιμα και τυχόν πρόστιμα από παραβάσεις. Στην Ελλάδα η μακροχρόνια μίσθωση λειτουργεί από το Με τη μέθοδο αυτή επιτυγχάνεται εύκολα η συνολική μίσθωση εταιρικών αυτοκινήτων από μία επιχείρηση σε χαμηλότερο κόστος λόγω έκπτωσης, απ ό,τι το αντίστοιχο που θα προέκυπτε σε περίπτωση αγοράς τους χωριστά. 36 Άλλοι παράγοντες που καθορίζουν το μίσθωμα είναι το μοντέλο του αυτοκινήτου, η μεταπωλητική του αξία, το χρονικό διάστημα που κρατάει η μίσθωση (όσο μεγαλύτερο είναι αυτό τόσο μικρότερο το μίσθωμα) και επίσης η επιλογή εξαγοράς του κατά τη λήξη της σύμβασης, που επίσης μειώνει το μίσθωμα. Επιβάρυνση μπορεί να υπάρξει όταν υπερβεί ο μισθωτής το μέγιστο ύψος των καθορισμένων από τη σύμβαση χιλιομέτρων που πρέπει να διανύσει, αφού αυτό θεωρείται ότι επιβαρύνει περισσότερο απ τα προβλεπόμενα το κόστος συντήρησής του. Για τον καθορισμό του μισθώματος ή και πιθανών εγγυήσεων λαμβάνεται φυσικά υπόψη και η οικονομική κατάσταση και η φερεγγυότητα του πελάτη. 36 Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης/Leasing, σσ , Θεσσαλονίκη : Παν. Μακεδονίας. 36

38 Η μακροχρόνια μίσθωση αυτοκινήτων μπορεί να επεκταθεί και σε μεταχειρισμένα αυτοκίνητα, κάτω από κάποιες προϋποθέσεις που θέτουν οι εταιρίες ενοικιάσεως. Βασικός κανόνας είναι ότι η ηλικία του αυτοκινήτου δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 3 έτη από το χρόνο πρώτης κυκλοφορίας και τα 6 έτη στη λήξη της σύμβασης. Σ αυτήν την περίπτωση όμως η εξαγορά του αυτοκινήτου στη λήξη της σύμβασης είναι υποχρεωτική, ενώ κατά τη διάρκεια της σύμβασης οι άλλες παροχές δεν διαφέρουν απ αυτές των καινούριων αυτοκινήτων. Να σημειωθεί ότι η μακροχρόνια μίσθωση αυτοκινήτων (χρονομίσθωση) αρχίζει να κερδίζει έδαφος και στους ιδιώτες. Ορισμένες εταιρίες Leasing προωθούν τη χρονομίσθωση μέσω συνεργαζόμενων εταιριών ενοικιάσεως αυτοκινήτων. Τα μισθώματα αυτά αποτελούν λειτουργικές δαπάνες μίας επιχείρησης και δεν επηρεάζουν τα στοιχεία του ισολογισμού. Επίσης, δεν αποδεσμεύονται μεγάλα κεφάλαια όπως συμβαίνει με την αγορά οχημάτων. Στις συμβάσεις λειτουργικής μίσθωσης ο Φ.Π.Α. δεν καταβάλλεται άμεσα αλλά κατά τη διάρκεια της σύμβασης στα μισθώματα. Η λειτουργική μίσθωση διέπεται από τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα περί απλών μισθώσεων και τα μισθώματα εκπίπτουν από τα έσοδα των επιχειρήσεων Διαφορές Χρηματοδοτικής και Λειτουργικής Μίσθωσης Οι διαφορές των λειτουργικών από τις χρηματοδοτικές μισθώσεις είναι κυρίως ότι οι πρώτες γενικώς ανακαλούνται εύκολα και αφορούν πολύ μικρότερη χρονική περίοδο και επίσης ότι με τη λειτουργική μίσθωση την ευθύνη των δαπανών που αφορούν το αντικείμενο μίσθωσης την έχει ο εκμισθωτής. Ως εννοιολογική διαφορά θα λέγαμε ότι εδώ τον επενδυτικό κίνδυνο φέρει στην προκειμένη περίπτωση ο εκμισθωτής, που έχει την ευθύνη της καλής συντήρησης του αντικειμένου, επειδή επιδιώκει να κερδίσει απ την επαναλαμβανόμενη μίσθωσή του σε διάφορους πελάτες καθ όλη τη διάρκεια της οικονομικής ζωής του. Επίσης, μία άλλη διαφορά είναι ότι στην περίπτωση της λειτουργικής μίσθωσης ο μισθωτής μπορεί να είναι και ένας ιδιώτης, που επωφελείται από ένα σχετικό πρόγραμμα χρονομίσθωσης. Σύμφωνα με τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα (IAS), οι εταιρίες leasing πρέπει να διαχωρίσουν τις συμβάσεις σε χρηματοδοτικές μισθώσεις και σε λειτουργικές 37 Autotriti, 2009, 37

39 μισθώσεις, λόγω του σαφούς διαχωρισμού των δύο κατηγοριών, δεδομένου ότι απαιτείται διαφορετικός λογιστικός χειρισμός Ομοιότητες και διαφορές της χρηματοδοτικής μίσθωσης από την απλή μίσθωση πράγματος Η απλή μίσθωση διέπεται από το άρθρο 574 Α.Κ. (Αστικού Κώδικα) και καθορίζει ότι ο εκμισθωτής αναλαμβάνει την υποχρέωση να παραχωρήσει στο μισθωτή τη χρήση του πράγματος για όσο χρόνο διαρκεί η σύμβαση και ο μισθωτής να καταβάλει το συμφωνημένο μίσθωμα. Η μίσθωση πράγματος με τη χρηματοδοτική μίσθωση έχουν τους ίδιους συμβαλλόμενους, τον εκμισθωτή και το μισθωτή και υπάρχει η παραχώρηση της χρήσης του μισθίου από τον εκμισθωτή προς το μισθωτή. Η κυριότητα και στις δύο περιπτώσεις παραμένει σ όλη τη διάρκεια της μίσθωσης στον εκμισθωτή, ο οποίος λαμβάνει μίσθωμα. Οι διαφορές είναι : 1. Στη χρηματοδοτική μίσθωση, το μίσθιο επιλέγεται από το μισθωτή και μετά το αγοράζει ο εκμισθωτής, ενώ στην περίπτωση μίσθωσης πράγματος το μίσθιο είναι της απόλυτης επιλογής του εκμισθωτή. 2. Στη χρηματοδοτική μίσθωση, ο μισθωτής δεν έχει δικαίωμα να στραφεί κατά της εκμισθώτριας εταιρίας Leasing για τυχόν ελαττώματα του μισθίου ή για μη συμφωνηθείσες προδιαγραφές, ιδιότητες ή κακή λειτουργία. Παράλληλα ο μισθωτής αναλαμβάνει τον επενδυτικό κίνδυνο της τεχνολογικής απαξίωσης. Αντίθετα, στην περίπτωση της μίσθωσης πράγματος, εφόσον αυτό παρουσιάσει ελαττώματα, ο μισθωτής δικαιούται σε μείωση ή μη καταβολή του μισθώματος (άρθρο 576 ΑΚ) ή δικαιούται να απαιτήσει αποζημίωση για τη μη εκτέλεση της σύμβασης (άρθρο 577 ΑΚ). 3. Στη χρηματοδοτική μίσθωση, ο υπολογισμός των μισθωμάτων γίνεται με τη μέθοδο τοκοχρεωλυτικής απόσβεσης που ισχύει και για τα δάνεια και αφορά στην οικονομική διάρκεια ζωής του μισθίου, ενώ στην απλή μίσθωση πράγματος δεν υπάρχει σύνδεση της διάρκειας μίσθωσης του περιουσιακού στοιχείου με την αξία απόκτησης του. 38

40 4. Κατά τη χρηματοδοτική μίσθωση, ο εκμισθωτής καρπώνεται τους τόκους από το κεφάλαιο που διέθεσε για την απόκτηση του παγίου και όχι απλώς έσοδα από παραχώρηση χρήσης, όπως γίνεται με τη μίσθωση πράγματος. 38 Εικόνα 3 : Leasing Επαγγ. Aκινήτων Εικόνα 4 : Leasing εξοπλισμού Εικόνα 5: Χρονομίσθωση Αυτοκινήτων Πηγή : Fotosearch Τράπεζα Πληροφοριών2009, 38 Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης/Leasing, σσ ,80. Θεσσαλονίκη : Παν. Μακεδονίας. 39

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : ΤΑ ΥΠΕΡ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ 3.1. Η χρηματοδοτική μίσθωση απ την πλευρά του μισθωτή Η χρηματοδοτική μίσθωση είναι ένας μηχανισμός εκμετάλλευσης φορολογικού ευεργετήματος που προσφέρει πλήρη έκπτωση φόρου για μισθώματα εξοπλισμού και μερική έκπτωση για μισθώματα κτηρίων (με εξαιρέσεις στα αυτοκίνητα) Οφέλη για το μισθωτή Η δυνατότητα καταχώρησης των μισθωμάτων στις λειτουργικές δαπάνες που εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα, έχει ως καίρια συνέπεια την εμφάνιση μικρότερων κερδών χρήσης και συνακόλουθα ελαφρύτερη φορολόγηση. Άλλα πλεονεκτήματα της χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι : Η δυνατότητα πλήρους πιστοδότησης (έως 100% της δαπάνης) χωρίς καθόλου την δική του συμμετοχή. Η αποφυγή άλλων εμπράγματων εξασφαλίσεων, αφού το ίδιο το πάγιο αποτελεί εγγύηση της σύμβασης. Εδώ υπάρχει πλεονέκτημα κυρίως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που έχουν αδυναμία παροχής εμπράγματων ή προσωπικών εγγυήσεων. Η διατήρηση της αρχικής κεφαλαιακής διάρθρωσης, αφού το πάγιο δεν εμφανίζεται στον ισολογισμό (παρά μόνο σε πληροφοριακούς λογαριασμούς τάξεως) και ούτε υπάρχει επιβάρυνση στους λογαριασμούς ξένων κεφαλαίων-υποχρεώσεων. Αυτό μπορεί να ληφθεί υπόψη κυρίως όταν μία επιχείρηση έχει υψηλή δανειακή επιβάρυνση και δεν επιθυμεί να επηρεαστεί η σχέση της με τα ξένα κεφάλαια, ή δεν έχει δυνατότητα περαιτέρω δανειοδότησης ή δεν κατέχει την απαιτούμενη πιστοληπτική ικανότητα για το δανεισμό. Λειτουργεί δηλαδή σαν εναλλακτική ή συμπληρωματική μορφή χρηματοδότησης και δεν επηρεάζει την πιστοληπτική εικόνα. Η σχετικά ευέλικτη και σύντομη διαδικασία Η διευκόλυνση του ταμειακού προγραμματισμού και η διατήρηση ρευστότητας. Το leasing μπορεί να παρέχει χρηματοοικονομική σταθερότητα, αφού και η διάρκεια της μίσθωσης συνήθως συμπίπτει με τη διάρκεια ζωής του παγίου. Ειδικά η σταθερότητα αυξάνει σε περίπτωση επιλογής σταθερών δόσεων-μισθωμάτων, οπότε 40

42 γίνεται καλύτερος προγραμματισμός δαπανών και υπάρχει προστασία απ τον πληθωρισμό. Τα έσοδα που εξοικονομούνται από την παραγωγή του νεοαποκτηθέντος εξοπλισμού, μπορούν να επενδυθούν κάπου για μεγαλύτερες αποδόσεις. Η ευελιξία στη διαμόρφωση των μισθωμάτων σύμφωνα με τις ανάγκες του επενδυτή, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για επιχειρήσεις εποχικής δραστηριότητας. Ο μισθωτής ακόμα μπορεί να διαπραγματευθεί το ύψος και το χρόνο καταβολής των μισθωμάτων σύμφωνα με τις αναμενόμενες χρηματικές του ροές από την εκμετάλλευση του μισθίου. Η προώθηση της επιχειρηματικότητας. Οι επιχειρηματίες που επιθυμούν να ξεκινήσουν νέα επιχειρηματική δραστηριότητα, να εκσυγχρονιστούν ή να κάνουν χρήση καινοτόμων τεχνολογιών θεωρητικά έχουν καλύτερες δυνατότητες μέσω του leasing. Η χρήση συνεχώς νέας τεχνολογίας. Τα πάγια με τη σημερινή τεχνολογική πρόοδο απαξιώνονται γρήγορα, συχνά πριν το χρόνο λογιστικής απόσβεσής τους και το leasing συμφέρει σ αυτήν την περίπτωση επειδή συντελεί στην συνεχόμενη ανανέωσή τους. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα με προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, όπως όργανα ακριβείας ή ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ο Φ.Π.Α. καταβάλλεται τμηματικά κατά την πληρωμή των μισθωμάτων και όχι εφάπαξ κατά την αγορά του εξοπλισμού. Ο μισθωτής μπορεί να τύχει καλύτερες τιμές για τον εξοπλισμό του όταν διαπραγματεύεται με τον προμηθευτή την αγορά του, πληρώνοντας η εταιρία leasing τοις μετρητοίς. 39 Στο τέλος της μίσθωσης εάν ο μισθωτής αποκτήσει το πάγιο, το τίμημα μπορεί να είναι συμβολικό και δεν υπάρχουν φόροι μεταβίβασης. Επίσης υπάρχει δυνατότητα ανανέωσης της σύμβασης ή μεταβίβασης της χρήσης σε τρίτο άτομο με συναίνεση της εταιρίας Leasing. 40 Η χρηματοδοτική μίσθωση επιτρέπει στην επιχείρηση να αποφύγει το πρόβλημα διάθεσης μεταχειρισμένου απαξιωμένου εξοπλισμού. Δεν υπάρχουν επιπλέον δικαστικά έξοδα για το μισθωτή για τυχόν πλειστηριασμούς, κατασχέσεις κλπ αν γίνει αναγκαστική εκτέλεση της σύμβασης, σε 39 ΤΕΙ Αθηνών, 2009, 40 Alpha Leasing, 2009, 41

43 περίπτωση αθέτησης υποχρεώσεων ή πτώχευσής του, αφού το μίσθιο περιέρχεται άμεσα στην εταιρία Leasing, η οποία μπορεί να καλύψει τις απαιτήσεις της απ την εκποίησή του. Σε περίπτωση vendor leasing, λόγω των μαζικών πωλήσεων που επιδιώκουν οι προμηθευτές σε συνεργασία με την εταιρία Leasing και λόγω πληρωμής τους τοις μετρητοίς, μπορούν να επιτευχθούν σημαντικά καλύτεροι όροι κόστους εξοπλισμού που μερικώς τουλάχιστον μετακυλούν στον τελικό μισθωτή. Επίσης καλύτεροι όροι επιτυγχάνονται όταν οι προμηθευτές αποδέχονται τον όρο επαναγοράς του εξοπλισμού από την εταιρία Leasing, σε περίπτωση μη εκπλήρωσης υποχρεώσεων του μισθωτή. Δίνεται η δυνατότητα χρηματοδότησης εξόδων μεταβίβασης των ακινήτων. Μέσω leasing ακινήτου ο επιχειρηματίας μισθωτής δεν κινδυνεύει από έξωση (πχ. για λόγους ιδιόχρησης) της επαγγελματικής του στέγης. H αξία του παγίου είναι προκαθορισμένη, όπως και η διάρκεια οικονομικής του ζωής και η υπολειμματική του αξία.με προκαθορισμένη την μεταπωλητική αξία του παγίου δίνεται το πλεονέκτημα της αποφυγής πληρωμής τυχόν αυξημένης εμπορικής αξίας κατά την εξαγορά του (πχ. ακίνητο). 41 Οι επιχειρήσεις που παρουσιάζουν χαμηλή αποδοτικότητα, μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική τους κατάσταση προς την επίτευξη μεγαλύτερων εσόδων και αποδοτικότητας από το φορολογικό πλεονέκτημα που τους παραχωρείται με το leasing. Η βελτίωση των χρηματοοικονομικών δεικτών αποτελεί πλεονέκτημα στις τραπεζικές τους διαπραγματεύσεις Οφέλη απ το Sale και Lease Back Μέσω της μεθόδου sale και lease back, κατά την οποία υπάρχει η δυνατότητα πώλησης του παγίου του μισθώτη στην εταιρία Leasing και στη συνέχεια μίσθωσής του, ενεργοποιούνται κεφάλαια που αδρανούν, μειώνεται η ενδεχόμενη υψηλή παγιοποίηση του ενεργητικού τού επενδυτή και αυξάνεται παράλληλα η ρευστότητα και το κεφάλαιο κίνησης. Όπως προαναφέρθηκε, σε περίπτωση δανείου επαγγελματικής στέγης, υπάρχει η δυνατότητα το sale και lease back ακινήτου να είναι μία μέθοδος εξόφλησης του 41 Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης/Leasing, σσ Θεσσαλονίκη : Παν. Μακεδονίας. 42 Χατζηπάυλου, Π., Γόντικα, Β. (1982). Θεωρία και Πρακτική της Χρηματοδοτικής Μίσθωσης, σσ Αθήνα : Εκδόσεις Παπαζήση. 42

44 χρέους, αποδέσμευσης του ακινήτου από την προσημείωση υποθήκης και τον κίνδυνο κατάσχεσής του. (αναδιάρθρωση χρέους). Δεν απαιτούνται πρόσθετες εμπράγματες εξασφαλίσεις, επειδή υπάρχει κυριότητα του εκμισθωτή στο ακίνητο. Στο sale και lease back ακινήτου δεν υπάρχει φορολόγηση της υπεραξίας που δημιουργείται (αφορολόγητο αποθεματικό) και δεν υπάρχει φόρος μεταβίβασης (ΦΜΑ) κατά την αγοραπωλησία του ακινήτου ούτε κατά τη σύναψη της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης. 43 Mε το Sale και Lease Back επιτυγχάνεται βελτίωση των εξής χρηματοοικονομικών δεικτών και οικονομικών στοιχείων: Δείκτης άμεσης ρευστότητας (διαθέσιμα/βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις), λόγω αύξησης των διαθεσίμων Γενικής ρευστότητας (κυκλοφορούν ενεργητικό/βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις), για τον ίδιο λόγο. Βελτίωση της δανειακής μόχλευσης, (ξένα κεφάλαια/ενεργητικό), σε περίπτωση που μέρος της εκποίησης του ακινήτου χρησιμοποιήθηκε για μείωση του μακροπρόθεσμου ή του βραχυπρόθεσμου δανεισμού (αναδιάρθρωση χρέους) Δανειακής επιβάρυνσης (ίδια κεφάλαια/ξένα κεφάλαια) λόγω μείωσης των ξένων κεφαλαίων ως άνω ή/και λόγω σχηματισμού αποθεματικού από την υπεραξία που αυξάνει τα ίδια κεφάλαια. Λόγω της αυξήσεως των ιδίων κεφαλαίων υπάρχει ενίσχυση της εσωτερικής αξίας της μετοχής της εταιρίας Μειονεκτήματα για το μισθωτή Το υψηλό κόστος του leasing, το καθιστά ένα ακριβό χρηματοδοτικό εργαλείο, που όταν γίνεται χρήση του από μη κερδοφόρες επιχειρήσεις, δεν μπορεί να είναι πλεονέκτημα το φορολογικό όφελος από τα μισθώματα που εκπίπτουν από τα έσοδα Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης/Leasing, σσ Θεσσαλονίκη : Παν. Μακεδονίας. 44 Alpha Leasing,2009, 45 Μητσιόπουλος, Γ. (1988). Χρηματοδοτική Μίσθωση-Financial Leasing. σ. 67. Αθήνα : Εκδόσεις Σπμιλιάς Κ.Π. ΑΕΒΕ. 43

45 Ο μισθωτής έχει την ευθύνη και αναλαμβάνει την καλή συντήρηση, την καλή χρήση και την ασφάλιση από κινδύνους του μισθίου. Επίσης βαρύνεται με τυχαία περιστατικά ή γεγονότα ανωτέρας βίας, τα οποία δεν τον απαλλάσσουν από την καταβολή του μισθώματος. 46 Σε περίπτωση μη ανταπόκρισης στις υποχρεώσεις του που απορρέουν απ τη σύμβαση, ο εκμισθωτής έχει το δικαίωμα της καταγγελίας της σύμβασης, αφαιρώντας το μίσθιο απ το μισθωτή και κάνοντας άμεσα απαιτητό όλο το χρέος. Τα υψηλά μισθώματα μπορεί να υπερκαλύψουν τη φορολογική εξοικονόμηση. Όταν δεν υπάρχει επιλογή αγοράς του εξοπλισμού στο τέλος της χρηματοδοτικής μίσθωσης, ο μισθωτής είναι υποχρεωμένος να επιστρέψει τον εξοπλισμό άμεσα σε περίπτωση που ο εκμισθωτής δεν επιθυμεί να ανανεώσει τη σύμβαση. Αυτό μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην παραγωγική λειτουργία από την έλλειψη του συγκεκριμένου εξοπλισμού. Ο μισθωτής δεν έχει τον πλήρη έλεγχο της χρήσης του εξοπλισμού του, εφόσον δεν έχει την κυριότητά του, διότι σε περίπτωση που χρειαστεί τεχνολογική βελτίωση δεν είναι βέβαιο ότι θα ληφθεί η απαραίτητη έγκριση του εκμισθωτή για επεμβάσεις στο μίσθιο. Με τη μίσθωση δεν υπάρχει στα βιβλία της επιχείρησης το πάγιο με την υπολειμματική του αξία, η οποία θα μπορούσε μέσω πώλησης του παγίου να αυξήσει τις ταμειακές εισροές της επιχείρησης. To Φ.Π.Α. που πληρώνει με το μίσθωμα ο μισθωτής δεν εκπίπτει. Ορισμένοι επενδυτές μισθωτές νιώθουν μειονεκτικά, όταν μισθώνουν ένα πάγιο έναντι των συνεργατών ή ανταγωνιστών τους που έχουν αντίστοιχα πάγια στην κατοχή τους (ιδιοκτήτες). Η μείωση του κύρους τους θεωρείται ότι μπορεί να περιορίσει τη διαπραγματευτική ικανότητα στις συναλλαγές τους. Επίσης, στις τραπεζικές τους διαπραγματεύσεις για δανεισμό έχουν μειονέκτημα όταν το πάγιο δεν είναι στην κατοχή τους. Στο sale και lease back ακινήτων συνήθως τα ακίνητα είναι απαξιωμένα Η πραγματική αξία του εξοπλισμού δεν είναι εύκολο να καθορισθεί. Είναι πιθανό να υπάρχουν βάρη υπέρ τρίτων επί του ακινήτου Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης/Leasing, σσ Θεσσαλονίκη : Παν. Μακεδονίας. 47 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, σ. 85. Αθήνα : Εκδόσεις Σταμούλης. 44

46 3.2.Η πλευρά της εταιρίας Leasing Ο θεσμός της χρηματοδοτικής μίσθωσης, όσο κερδίζει έδαφος στην αγορά και προωθείται από την οικονομική και πιστωτική πολιτική, κυρίως μέσω των φορολογικών ελαφρύνσεων και των χρηματικών ενισχύσεων, συντελεί στην αύξηση του κύκλου εργασιών και στην αποδοτικότητα της λειτουργίας των εταιριών Leasing. Γενικώς, από τα κίνητρα των μισθωτών επωφελείται και η εταιρία Leasing Οφέλη για τον εκμισθωτή Ενδεικτικά αναφέρονται τα πλεονεκτήματα που έχει η εταιρία Leasing ως εκμισθωτής: Με την αγοραπωλησία ακινήτων επιτυγχάνεται η αύξηση του κύκλου εργασιών, η οικοδομική δραστηριότητα μεγαλώνει και συνακόλουθα πολλοί κλάδοι της οικονομίας, με αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησης. Οι αποσβέσεις επί κινητών και ακινήτων, πλην οικοπέδων, γίνεται σε ίσα μέρη κατά τη διάρκεια της σύμβασης. Αυτό επιτυγχάνει αυξημένες αποσβέσεις, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις ακινήτων όπου ο χρόνος ζωής του παγίου δεν συμπίπτει συχνά με το χρόνο της χρηματοδοτικής μίσθωσης. Προβλέπεται η δημιουργία αφορολόγητου αποθεματικού, που εκπίπτει απ τα καθαρά κέρδη του εκμισθωτή, ένα σημαντικό φορολογικό πλεονέκτημα. Υπάρχει απαλλαγή γενικά από φόρους και τέλη κατά τη σύναψη των σχετικών συμβατικών εγγράφων χρηματοδοτικής μίσθωσης, εκτός από το Φ.Π.Α. το οποίο βέβαια εκπίπτει, για τα ακίνητα όμως υπάρχει απαλλαγή και εκτός από το φόρο μεταβίβασης, για την μέθοδο sale and lease back όμως υπάρχει απαλλαγή. Στο Sale και Lease Back η εταιρία Leasing δεν επιβαρύνεται με συμπληρωματικούς φόρους επί των μισθωμάτων που εισπράττει. Η εταιρία Leasing, έχοντας την κυριότητα του πράγματος, μπορεί σε περίπτωση πτώχευσης ή μη ανταπόκρισης στις υποχρεώσεις του μισθωτή να αναλάβει το μίσθιο, χωρίς χρονοβόρες και δαπανηρές διαδικασίες αναγκαστικών εκτελέσεων, κατασχέσεων κλπ. Ο εκμισθωτής έχει δυνατότητα να χρεώσει ένα αρκετά υψηλό μίσθωμα προκειμένου να καλύψει τα έξοδά του, να αναλάβει το επιθυμητό ποσοστό κέρδους και 45

47 να καλυφθεί από τυχόν κινδύνους. Στη λήξη της σύμβασης μπορεί να διαθέσει το μίσθιο προς πώληση ή επανεκμίσθωση σε άλλον μισθωτή. Ο εκμισθωτής έχει την ευχέρεια καθορισμού της υπολειμματικής αξίας του μισθίου για την αγορά του απ τον μισθωτή στο τέλος της σύμβασης, που μπορεί να είναι υψηλότερη από την πραγματική, επιτυγχάνοντας να καλύψει άλλα κόστη που δεν μπορεί να μετακυλήσει στο μίσθωμα. Σε σύγκριση με τους διαχειριστές των τραπεζικών δανείων, η εταιρία Leasing μπορεί να λειτουργεί με μεγαλύτερη ασφάλεια έχοντας την κυριότητα του μισθίου, αλλά και με ταχύτερες διαδικασίες, με αποτέλεσμα να εξοικονομείται χρόνος και κόστος απασχόλησης προσωπικού. Στις συμμετοχικές μισθώσεις ο εκμισθωτής δεν υποχρεούται να εξοφλήσει το δάνειο αν δείξει αφερεγγυότητα ο μισθωτής, διότι ο δανειστής έχει υποθηκεύσει το περιουσιακό στοιχείο. Στο vendor leasing, ο προμηθευτής μπορεί να παρέχει στη συνεργαζόμενη εταιρία Leasing πολλαπλές συμβάσεις με αποτέλεσμα την αύξηση του κύκλου εργασιών και των δύο μερών και με αυτό το δεδομένο επιτυγχάνονται και καλύτεροι όροι αγοράς του εξοπλισμού Δυσχέρειες και κίνδυνοι για τον εκμισθωτή Τα οικόπεδα δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο του Leasing, εκτός εξαιρέσεων, (αγροτικές εκτάσεις, ακάλυπτες θέσεις στάθμευσης). Όπως έχει προαναφερθεί, τα έξοδα που πραγματοποιούν οι εταιρίες χρηματοδοτικής μίσθωσης για την αγορά ακινήτων αποσβένονται ισόποσα ανάλογα με τα έτη διάρκειας της σύμβασης. Τα έξοδα αγοράς όμως (συμβολαιογραφικά, φόρος μεταβίβασης), επιβαρύνουν σημαντικά τη λογιστική αξία του παγίου και κατά συνέπεια το αναπόσβεστο υπόλοιπο μπορεί να είναι επίσης αρκετά υψηλό, επιβαρύνοντας τον ισολογισμό της εταιρίας Leasing. Στο leasing ακινήτων είναι πιθανό να υπάρχουν βάρη υπέρ τρίτων. H μεταπωλητική αξία των ακινήτων είναι προκαθορισμένη από την αρχή της σύμβασης και μπορεί να υπολείπεται της πραγματικής αγοραίας αξίας στο τέλος της μίσθωσης, λόγω του ότι στη χρονική διάρκεια που προβλέπεται για τις μισθώσεις 48 Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης /Leasing, σσ Θεσσαλονίκη : Παν. Μακεδονίας. 46

48 ακινήτων είναι πιθανόν να μην απαξιώνεται το πάγιο, αλλά αντίθετα να διαμορφώνεται σε υψηλά επίπεδα η εμπορική του αξία. Σε περίπτωση καταγγελίας της σύμβασης, η εταιρία Leasing είναι πιθανόν να ανακτήσει το πάγιο σε κακή ή μη λειτουργική κατάσταση ή πλήρως απαξιωμένο και να μην μπορέσει να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της απ το μισθωτή, μη δυνάμενη να το εκποιήσει ή να το επαναμισθώσει. 3.3.Κριτήρια της λειτουργικής μίσθωσης Όπως έχει αναλυθεί στο κεφ. 2, παρ. 2.2, οι λειτουργικές μισθώσεις περιλαμβάνουν εκτός από τον εξοπλισμό, τη συντήρηση, την επισκευή, την ασφάλιση και όλες τις υπηρεσίες που συνδέονται με τη λειτουργία του. Είναι πιθανόν μάλιστα να παρέχονται και υπηρεσίες εκπαίδευσης προσωπικού από τον εκμισθωτή για εξοπλισμό νέας τεχνολογίας. Οι λειτουργικές μισθώσεις σήμερα κυρίως εφαρμόζονται στις χρονομισθώσεις αυτοκινήτων Οφέλη από τη λειτουργική μίσθωση Παρέχεται υψηλό επίπεδο υπηρεσιών, που κάνει ελκυστική τη λύση της λειτουργικής μίσθωσης, ιδιαίτερα αν πρόκειται για υψηλής τεχνολογίας εξοπλισμό που χρειάζεται εξειδικευμένη τεχνική υποστήριξη. Υπάρχει σταθερός προγραμματισμός τακτών πληρωμών. Αναγνωρίζεται έως και το 100% του κόστους ως λειτουργική ανάγκη. Η λειτουργική μίσθωση είναι το είδος μίσθωσης που μπορεί να γίνει χρήση και από ιδιώτες. Μόνο η λειτουργική μίσθωση μπορεί να χρηματοδοτήσει Ι.Χ. αυτοκίνητα. Σε περιπτώσεις πελατών εταιριών που επιθυμούν να αυξήσουν το στόλο των αυτοκινήτων τους, παραδίδοντας οχήματα στα στελέχη ή στους υπαλλήλους τους για την επιχειρηματική τους λειτουργία, η λειτουργική μίσθωση δεν επιβαρύνει τον ισολογισμό τους, βελτιώνοντας τη λογιστική τους εικόνα. Στην ίδια περίπτωση, επιτυγχάνονται συμφωνίες μικρότερων μισθωμάτων ανά μονάδα όσο περισσότερα είναι τα αντικείμενα της μίσθωσης. Το μίσθωμα εκπίπτει 100% από τα καθαρά έσοδα, όμως μόνο όταν πρόκειται για ανώνυμες εταιρίες. 47

49 Υπάρχει μείωση των εξόδων και των χρονοβόρων διαδικασιών στη διαχείριση στόλου αυτοκινήτων. Διατηρείται η ρευστότητα για το μισθωτή. Το λειτουργικό leasing μπορεί να καλύψει εποχικές ή έκτακτες ανάγκες του μισθωτή, όταν δεν χρειάζεται τον εξοπλισμό παρά μόνο για συγκεκριμένο σκοπό και μικρό χρονικό διάστημα. Στις λειτουργικές μισθώσεις είναι απλή η διαδικασία ανάκλησης του μισθωτηρίου για διακοπή ή ακύρωση της μίσθωσης. Το Φ.Π.Α. εκταμιεύεται σταδιακά κατά τη διάρκεια του μισθωτηρίου. Σε περίπτωση επιλογής μη εξαγοράς του μισθίου στο τέλος της μίσθωσης, ο μισθωτής μπορεί να ανανεώσει το μισθωτήριο πληρώνοντας μικρότερο μίσθωμα Μειονεκτήματα της λειτουργικής μίσθωσης Για τους ιδιώτες δεν προκύπτουν αντίστοιχα φορολογικά οφέλη όπως για τις επιχειρήσεις. Για τους ελεύθερους επαγγελματίες ή άλλες μορφές επιχειρήσεων εκτός των ανώνυμων, αναγνωρίζονται μικρότερες φορολογικές ελαφρύνσεις. Αν για παράδειγμα το μίσθιο είναι ένα επαγγελματικό αυτοκίνητο, η δαπάνη αναγνωρίζεται από την Εφορία ανάλογα του κυβισμού. Για τους ιδιώτες το τελικό κόστος της λειτουργικής μίσθωσης είναι ακριβότερο απ αυτό της απόκτησης του αυτοκινήτου με αγορά κι αυτό επειδή η αξία του στο τέλος της μίσθωσης εξακολουθεί να είναι υπολογίσιμη. Το κόστος λειτουργικής μίσθωσης είναι ακόμα ακριβότερο εάν για το τέλος της μίσθωσης δεν έχει επιλεγεί η εξαγορά του μισθίου. Οι εταιρίες μίσθωσης αυτοκινήτων rent a car συνήθως ζητάνε απ τον εκμισθωτή την προκαταβολή κάποιων μισθωμάτων ως χρηματική εγγύηση, τα οποία επιστρέφονται στη λήξη της μίσθωσης autotriti, 2009, 50 autotriti, 2009, 48

50 3.4. Leasing ή δάνειο Δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις επιθυμούν να διατηρούν τη ρευστότητά τους και να μην αποδεσμεύουν ίδια διαθέσιμα για απόκτηση παγίων, ή επειδή δεν κατέχουν τα απαραίτητα διαθέσιμα ή και για λόγους πόθεν έσχες καταφεύγουν στο δανεισμό, στη χρηματοδοτική μίσθωση ή σε άλλες μορφές πιστοδοτήσεων. Η χρηματοδοτική μίσθωση συνήθως προωθείται από τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, και είναι προτιμητέα από τις επιχειρήσεις, κυρίως στις περιπτώσεις κατά τις οποίες το πάγιο προς απόκτηση είναι σχετικά μικρής αξίας και μπορεί να απαξιωθεί τεχνολογικά σε μικρό χρονικό διάστημα. Σ αυτές τις περιπτώσεις και ειδικά όταν πρόκειται για μικρομεσαίες επιχειρήσεις ή ελεύθερους επαγγελματίες, η λύση της χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι πιο ευέλικτη και τυγχάνει ευνοϊκότερης εισήγησης σε σχέση με το δανεισμό. 51 Οι παράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση για χρηματοδοτική μίσθωση αφορούν τη σχετικά μικρή πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη όταν πρόκειται για μικρομεσαίες επιχειρήσεις που συχνά δεν έχουν στη διάθεσή τους ικανά οικονομικά στοιχεία ή την εύκολη πρόσβαση σε τράπεζες που έχουν οι μεγάλες επιχειρήσεις, ή ακόμα τη δυνατότητα παροχής εμπράγματων ή και προσωπικών εγγυήσεων στις τράπεζες που ζητούν εξασφαλίσεις για το δάνειο. Επίσης, ο παράγοντας του υπερδανεισμού αποτελεί εμπόδιο ορισμένες φορές για περαιτέρω χρηματοδότηση. Οι εταιρίες Leasing, όπως έχει ειπωθεί, είναι καλύτερα εξασφαλισμένες έχοντας στην κατοχή τους το πάγιο που θα αγορασθεί και κρίνουν με λιγότερο αυστηρά κριτήρια τις αποφάσεις μισθώσεων. 52 Οι χρηματοδοτικές μισθώσεις ταιριάζουν καλύτερα στις μικρομεσαίες υπό ανάπτυξη επιχειρήσεις, που έχουν ανάγκη το συχνό εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού τους ή επιθυμούν να επεκτείνουν τις παραγωγικές τους εγκαταστάσεις. Να σημειωθεί ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι μία τεράστια αγορά, αφού αυτές αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων της ελληνικής αλλά και ευρωπαϊκής αγοράς. Το ποσοστό τους στην Ελλάδα ανέρχονταν το έτος 2005 σε 90,4%, και απ αυτές άνω 51 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, σ. 53. Αθήνα : Εκδόσεις Σταμούλης. 52 Ζοπουνίδης Κ.,Καθηγ.Πολυτ.Κρήτης, , Περιοδικό Your Weekly Food for Thouhgt, 49

51 του 95% κατατάσσονται στις πολύ μικρές οικογενειακού χαρακτήρα επιχειρήσεις (έως 10 άτομα προσωπικό). 53 Έτσι, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τη βασική παράμετρο στις αναπτυξιακές προοπτικές του χρηματοπιστωτικού συστήματος αλλά και της εθνικής οικονομίας. Οι επιχειρήσεις μπορούν να τύχουν τα πλεονεκτήματα της χρηματοδοτικής μίσθωσης όπως έχουν περιγραφεί στην παρ , (έκπτωση φόρων, βελτίωση κεφαλαιακής διάρθρωσης, άντληση ρευστότητας κλπ.), αλλά σε σύγκριση με το δανεισμό σημαντικό είναι το κριτήριο των αποσβέσεων. 54 Αποκτώντας ένα πάγιο με μεσομακροπρόθεσμο δάνειο πρέπει να ληφθεί υπόψη ο συντελεστής απόσβεσης που προβλέπεται. Το πάγιο με δάνειο επιβαρύνει τον ισολογισμό της επιχείρησης με τη λογιστική του αξία επί της οποίας διενεργούνται αποσβέσεις, στα ποσοστά που ορίζει ο νόμος. Οι αποσβέσεις εκπίπτουν απ τα έσοδα της επιχείρησης. Απ τα έσοδα εκπίπτει και το μέρος των τόκων απ τις τοκοχρεωλυτικές δόσεις του δανείου. Αν όμως ο συντελεστής απόσβεσης είναι χαμηλός, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το χρεολύσιο (αναλογία κεφαλαίου) των μισθωμάτων, το οποίο δεν εκπίπτει και το οποίο μπορεί να είναι υψηλότερο από την ετήσια απόσβεση, έτσι ώστε να εκταμιεύονται χρήματα χωρίς αντίστοιχη φορολογική ελάφρυνση. 55 Αντίθετα, στις χρηματοδοτικές μισθώσεις οι πληρωμές των μισθωμάτων (τοκοχρεολύσια) εκπίπτουν εξ ολοκλήρου απ τα ακαθάριστα έσοδα, γεγονός που τις καθιστά σε πολλές περιπτώσεις πιο συμφέρουσες απ το δανεισμό αντίστοιχης χρονικής διάρκειας, αν και αυτό στις περισσότερες περιπτώσεις έχει μικρότερο συνολικό επιτόκιο. Επίσης, σε περίπτωση αγοράς με ίδια κεφάλαια η μόνη έκπτωση είναι αυτή των αποσβέσεων. (βλ. παράδειγμα, πίνακες 4, 5) Συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η χρηματοδοτική μίσθωση έναντι του δανείου συμφέρει με τις εξής προϋποθέσεις : Κερδοφορίας των επιχειρήσεων (ώστε να επωφελούνται από τις εκπτώσεις φόρου) 53 Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Πειραιά, 2004, 54 Χατζηπάυλου, Π., Γόντικα, Β. (1982). Θεωρία και Πρακτική της Χρηματοδοτικής Μίσθωσης, σ. 54. Αθήνα : Εκδόσεις Παπαζήση. 55 Η Ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα και ο ρόλος των Ελλήνων Μηχανικών, ΤΕΕ, Αθήνα, 24 Ιαν., 2009, http.library.tee.gr 50

52 Σε περίπτωση λήψης δανείου ο συντελεστής απόσβεσης να είναι μικρός (διότι τότε δεν έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα οι αποσβέσεις). Χρονικής διάρκειας μίσθωσης ίσης με την οικονομική ζωή του παγίου, δηλαδή με το συντελεστή απόσβεσής του. Αν για παράδειγμα ο συντελεστής απόσβεσης είναι ίσος με 20%, δηλαδή το πάγιο αποσβένεται σε 5 έτη, η διάρκεια της μίσθωσης δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 5 έτη. Σημειώνεται επίσης το συγκριτικό πλεονέκτημα δυνατότητας κάλυψης 100% της αξίας της επένδυσης έναντι του δανεισμού. Το leasing μπορεί να είναι όχι μόνο εναλλακτική αλλά και συμπληρωματική λύση στο δανεισμό, χωρίς να τον υποκαθιστά. Λόγω της ταχείας τεχνολογικής εξέλιξης, η κυριότητα του εξοπλισμού με αγορά ή δάνειο μπορεί να μην είναι μακροπρόθεσμα συμφέρουσα, λόγω της σύντομης απαξίωσης και της ανάγκης για εφοδιασμό με νέο σύγχρονο εξοπλισμό. Για την επιλογή του leasing ακινήτων θα πρέπει να σταθμισθούν οι παραπάνω παράγοντες, καθώς και να ληφθεί υπόψη ότι το ακίνητο με leasing δεν υπόκειται σε αναπροσαρμογή της αξίας του και ότι είναι συχνά αστάθμητος ο παράγοντας της μελλοντικής του αξίας. Με το leasing, σε περίπτωση που ο εκμισθωτής καταγγείλει τη σύμβαση από αθέτηση υποχρεώσεων του μισθωτή, περιέρχεται αυτόματα το πάγιο στον εκμισθωτή προς κάλυψη της απαίτησής του. Αντίθετα, όταν πρόκειται για δανειακή σύμβαση, ο μισθωτής θα επιβαρυνθεί με τα επιπλέον σημαντικά δικαστικά και συναφή έξοδα που προκύπτουν από κατάσχεση του ακινήτου και διαδικασίας πλειστηριασμού. 56 Κάποιες μέθοδοι που έχουν χρησιμοποιηθεί στη βιβλιογραφία για τη συγκριτική αξιολόγηση leasing ή δάνειο είναι οι μέθοδοι της Καθαρής Παρούσας Αξίας (ΚΠΑ) (Net Presesnt Value) και του Εσωτερικού Επιτοκίου Απόδοσης. (Internal Rate of Return-IRR) : Με τη μέθοδο της ΚΠΑ συγκρίνονται οι αντίστοιχες καθαρές παρούσες αξίες του συνολικού κόστους αγοράς με δάνειο και του συνολικού κόστους με leasing. Το πλεονέκτημα απορρέει από τη μικρότερη παρούσα αξία. 56 Γαλάνης, Β. (2000). Η λειτουργία των Σύγχρονων Χρηματοοικονομικών Θεσμών στη χώρα μας, σ. 55, Αθήνα : Εκδόσεις.Σταμούλης. 51

53 Με τη μέθοδο IRR, ορίζεται το επιτόκιο εσωτερικής απόδοσης ως εκείνο που μηδενίζει τη διαφορά μεταξύ της ΚΠΑ του δανείου από την ΚΠΑ της μίσθωσης. Σε περίπτωση που το επιτόκιο μίσθωσης είναι μεγαλύτερο απ το επιτόκιο δανεισμού, τότε προτιμάται η χρηματοδοτική μίσθωση και αντίστροφα. 57 Στο παράδειγμα που ακολουθεί (πίνακες 4, 5) συγκρίνεται η χρήση της χρηματοδοτικής μίσθωσης έναντι του δανεισμού, η οποία δίνει τη δυνατότητα ταχύτερης απόσβεσης του παγίου μέσω της λειτουργικής δαπάνης (μίσθωμα). Αυτό επειδή η διάρκεια της μίσθωσης είναι συνήθως μικρότερη από αυτή που ορίζεται απ το νόμο για τη διάρκεια των αποσβέσεων που πραγματοποιούνται σε ιδιόκτητα περιουσιακά στοιχεία. Παράδειγμα : Σε περίπτωση που μία επιχείρηση επιθυμεί να αποκτήσει εξοπλισμό αξίας ευρώ, στην περίπτωση της μίσθωσης που συνήθως είναι 3ετής, ο συντελεστής απόσβεσης θα ήταν 33,3%. Ενώ στην περίπτωση της ιδιοκτησίας του εξοπλισμού μέσω δανείου, ο συντελεστής απόσβεσης θα ήταν γύρω στο 20% και επομένως η απόσβεση πραγματοποιείται σε μία 5ετία. Πίνακας 4 : Περίπτωση χρηματοδοτικής μίσθωσης ευρώ ETH ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΥΨΟΣ ΕΤΗΣΙΑΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑ ΑΠΟΣΒΕΣΗΣ ΑΠΟΣΒΕΣΗΣ ΑΝΑΓΩΓΗΣ ΑΞΙΑ Α Β Γ= Β Χ 3000 Δ Ε=Γ Χ Δ 1 33,33% , , ,33% , , ,33% , ,72062 (4) 0,00% (5) 0,00% ΣΥΝΟΛΟ 100,0% , Μητσιόπουλος, Γ. (1988). Χρηματοδοτική Μίσθωση-Financial Leasing, σ. 66. Αθήνα : Εκδόσεις Σπμιλιάς Κ.Π. ΑΕΒΕ. 52

54 Πίνακας 5 : Περίπτωση αγοράς ευρώ Έτη Συντελεστής Ύψος ετήσιας Συντελεστής Παρούσα αξία απόσβεσης απόσβεσης αναγωγής Α Β Γ=ΒΧ3000 Δ Ε=ΓΧΔ 1 20% 600 0, , % 600 0, , % 600 0, , % 600 0, , % 600 0, ,36 ΣΥΝΟΛΟ 100% 2395,56 Απ τους πίνακες 4,5 συμπεραίνεται ότι η φορολογική ελάφρυνση θα είναι μεγαλύτερη στην περίπτωση της χρηματοδοτικής μίσθωσης έναντι της αγοράς. Η διαφορά θα ήταν μεγαλύτερη εάν μεγάλωνε κι άλλο η περίοδος της απόσβεσης. 58 Γενικά με τη χρηματοδοτική μίσθωση έχουμε κέρδος από την χρήση και όχι από την κατοχή του παγίου. 58 Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης/Leasing, σσ Θεσσαλονίκη : Παν. Μακεδονίας. 53

55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: H ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ LEASING KAI ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 4.1. Η αγορά του leasing σήμερα Μέχρι το Σεπτέμβριο του 2008, η αγορά του leasing στην Ελλάδα χαρακτηρίσθηκε από επιθετική τιμολογιακή πολιτική και από περιορισμό του λειτουργικού κόστους, λόγω της έντασης του ανταγωνισμού μεταξύ των εταιριών και των πιέσεων των πελατών για καλύτερη τιμολόγηση. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, το μερίδιο ανάπτυξης του leasing μέσα στην ελληνική αγορά είναι περίπου στο 14%, ενώ στην Ευρώπη περίπου στο 20% και στις Η.Π.Α. φτάνει το 40%. Συγκεκριμένα, τα υπόλοιπα κεφαλαίου είναι στην Ελλάδα περίπου 8 δις ευρώ και κάθε έτος εκταμιεύονται νέα κεφάλαια ύψους 3 δις ευρώ. Η ετήσια πιστωτική επέκταση προσδιορίζεται στα 1,2 δις ευρώ. Στους αριθμούς αυτούς δεν συμπεριλαμβάνονται οι δραστηριότητες που έχουν αναπτύξει οι ελληνικές εταιρίες Leasing στο χώρο των Βαλκανίων, της Ανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου. 59 Η ανοδική πορεία της εγχώριας αγοράς leasing εμφάνισε άνοδο άνω του 200% στο διάστημα , ενώ στην Ευρώπη, η συνολική αγορά χρηματοδοτικής μίσθωσης αυξήθηκε σχεδόν 100% και η παγκόσμια αγορά αυξήθηκε σε ποσοστό χαμηλότερο του 30%. Παρά την ικανοποιητική αυτή πορεία, συγκρίσεις δεν θα πρέπει να γίνονται λόγω των ιδιομορφιών στο θεσμικό πλαίσιο και στη φορολογία στις διάφορες αγορές καθώς κι επειδή το εγχώριο επιχειρείν είναι ακόμη σε στάδιο εξοικείωσης με το θεσμό του leasing. O συντελεστής διείσδυσης, που είναι ένας δείκτης απεικόνισης της ανάπτυξης του leasing στην αγορά ιδιωτικών επενδύσεων, έχει διαμορφωθεί ως εξής : H.Π.Α., 26,9%, Γερμανία, 18,6%, Γαλλία 11,7%, Ιταλία 15,1%, Ισπανία 9,4%, Αυστρία 16,6%, Σουηδία 11,8%, Ολλανδία 6,9%, Δανία 13,1%, Νορβηγία 7,6%, Βέλγιο 8,7%, Πορτογαλία 22%, Φινλανδία 6,5% και Ελλάδα 10,1%. 60 Λόγω της εν εξελίξει χρηματοπιστωτικής κρίσης, που περιόρισε την πιστωτική επέκταση, ήδη από το τελευταίο τρίμηνο του 2008 φάνηκαν οι δυσμενείς επιπτώσεις στη συνολική αγορά του leasing. Συγκεκριμένα, το leasing εξοπλισμού για νέες 59 e-pr gr, , 60 Λιακοπούλου Θ., Καθημερινή, , 54

56 επιχειρήσεις παρουσίασε μια σχετική σταθερότητα, είχε όμως κάμψη το sale και lease back ακινήτων, που αναπτύσσονταν με έντονους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. 61 Η διείσδυση του leasing στην αγορά επαγγελματικών αυτοκινήτων βαρέως τύπου πλησίασε σε ποσοστά το 80% της συνολικής αγοράς. Επισφαλέστεροι κλάδοι αυτήν την εποχή θεωρούνται τα επαγγελματικά οχήματα, αλλά και οι κατασκευές, που βέβαια συμπαρασύρουν τους συνδεόμενους κλάδους όπως μηχανολογικός εξοπλισμός, φορτηγά και βέβαια τα ακίνητα. Οι εταιρίες χρονομίσθωσης αυτοκινήτων που δραστηριοποιούνται στο λειτουργικό leasing είχαν επίσης σημαντική ανάπτυξη (άνω του 14% πριν τους τελευταίους μήνες του 2008), ή αυτοκίνητα ετησίως. Οι εταιρίες αυτές είναι πελάτες εταιριών Leasing και εξυπηρετούν τη λιανική αγορά. Τους τελευταίους μήνες όμως, ως συνέπεια της συρρίκνωσης του πιστωτικού τομέα γενικά, καταγράφεται έντονα στον τύπο ότι αναμένεται ισχυρό πλήγμα ειδικότερα σε όσες από τις εταιρίες Leasing έχουν στην κατοχή τους πολλές χιλιάδες αυτοκίνητα που τα συμβόλαιά τους έληξαν στο τέλος του 2008 ή αναμένεται να λήξουν σύντομα. Πολλά απ αυτά τα οχήματα είναι με τριετείς συμβάσεις χωρίς δικαίωμα εξαγοράς, με αποτέλεσμα να αυξάνεται συνεχώς το stock των εταιριών Leasing. 62 Δεδομένου ότι η αγορά αυτοκινήτου υπέστη πρώτη το πλήγμα της κρίσης, οι εταιρίες εμπορίας ΙΧ έχασαν τους αγοραστές τους και βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση, καθώς τα αυτοκίνητα τα είχαν αποκτήσει μέσω χρηματοδότησης. Λέγεται μάλιστα ότι σήμερα οι έμποροι αυτοκινήτων διανύουν τη χειρότερη κρίση στην ιστορία του κλάδου και απειλούνται με κλείσιμο περίπου 1 στα 6 καταστήματα. Κατά συνέπεια, στο ίδιο περιβάλλον βρίσκονται και οι εταιρίες ενοικιάσεως αυτοκινήτων, όπου λόγω των προσωρινών μέτρων για τον κλάδο των αυτοκινήτων έχουν μειωθεί δραματικά οι τιμές, δεν υπάρχει όμως ικανό αγοραστικό ενδιαφέρον από εμπόρους ΙΧ ή ιδιώτες, με αποτέλεσμα οι μικρού όγκου πωλήσεις να μην οδηγούν σε ικανοποιητική κερδοφορία Alpha Leasing, 2009, 62 Μπασέα, Γ., Χρήμα, Οικον. Περιοδικό, Δεκ. 2008, 63 Ημερησία on Line, , 55

57 Οι εταιρίες Leasing έχουν ακολουθήσει αυστηρή πολιτική αντιμετώπισης των πελατών, την οποία έχει σήμερα όλος ο πιστωτικός κλάδος και βασίζεται κατά κύριο λόγο στη φερεγγυότητα των πελατών και τη στάθμιση του πιστωτικού κινδύνου Δυνατότητες και προοπτικές ανάπτυξης του θεσμού H επέκταση του leasing στην Ελλάδα ήταν ραγδαία την τελευταία δεκαετία, αρχικά όσον αφορά τον εξοπλισμό και πρόσφατα και στον τομέα των ακινήτων. Η αυστηρή πλέον πολιτική των εταιριών Leasing όπως προαναφέρθηκε, λόγω της κρίσης του πιστωτικού τομέα, αναπόφευκτα θα επιφέρει τουλάχιστον για το 2009 μείωση των ρυθμών ανάπτυξης του κλάδου. Τα περιθώρια ανάπτυξής του τομέα ωστόσο, μεσομακροπρόθεσμα φαίνεται να είναι ακόμα μεγάλα. Αυτό επειδή η ελληνική αγορά απέχει αρκετά από τη φάση πλήρους ωρίμανσης. Οι εταιρίες Leasing ήδη διαχειρίζονται ένα αξιοσημείωτο μερίδιο στη χρηματοδότηση του παγίου εξοπλισμού των ελληνικών επιχειρήσεων. Η χρήση τού Leasing θεωρείται ότι λείπει από τις επιχειρήσεις του δημόσιου τομέα όπου κι εκεί υπάρχει έδαφος επέκτασης. Δυνατότητες επέκτασης υπάρχει για το leasing ιδιωτών, ένας τομέας που σήμερα κινείται μέσω των χρονομισθώσεων αυτοκινήτων στην Ελλάδα, είναι όμως ακόμη σε μη προνομιακή θέση στην αγορά, λόγω των αδύναμων κινήτρων (έλλειψη φορολογικών ή οικονομικών κινήτρων) όταν εφαρμόζεται σε φυσικά πρόσωπα, αλλά υπάρχει κίνητρο για στελέχη ή μέλη ανωνύμων εταιριών που κάνουν χρήση της μεθόδου, για κάλυψη προσωπικών τους αναγκών, εγγράφοντας τις χρονομισθώσεις στην επιχείρησή τους. (βλ. κεφάλαιο 3, παρ. 3.3., ). Ο εκσυγχρονισμός του κλάδου των αυτοκινήτων και η εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή πολιτική(φορολογική και θεσμική), χαμηλά επιτόκια, αυτοκινητιστική κουλτούρα, υποστηρίζουν την ανάπτυξη αυτού του θεσμού. Τα πολύ μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης που υπάρχουν οφείλονται κυρίως στις εταιρίες Leasing και στην διάθεσή τους να αναλάβουν μεγαλύτερο ρίσκο για την υπολειμματική αξία του μισθωμένου οχήματος. Στην Ελλάδα τα μισθωμένα εταιρικά αυτοκίνητα είναι μόνο στο 7,5%, ενώ στην Ευρώπη το ποσοστό ανέρχεται στο 15%. 64 Ακόμα, με την επέκταση των δραστηριοτήτων τους στο χώρο της αγοραπωλησίας ακινήτων οι εταιρίες Leasing έχουν μεγάλες δυνατότητες περαιτέρω αύξησης του κύκλου εργασιών τους, με δεδομένο ότι υπάρχει δυνατότητα αξιοποίησης 64 Μπασέα, Γ., Δεκ. 2008, Χρήμα-Οικον. Περιοδικό, 56

58 πολλών ακινήτων που βρίσκονται στην ιδιοκτησία των τραπεζικών ομίλων. Η άνοδος του τομέα αυτού είναι δυνατόν να συντελέσει στην επέκταση των εργασιών του κατασκευαστικού κλάδου, που συμπαρασύρει εκατοντάδες επαγγέλματα για τόνωση των δραστηριοτήτων τους. Κατ επέκταση το Δημόσιο ωφελείται όχι μόνο από τα αναμενόμενα έσοδα, από το Φ.Π.Α. στα μισθώματα, αλλά και από τους εισπραττόμενους φόρους των κερδών που αναμένεται να παρουσιάζουν οι εταιρίες Leasing σε κάθε αύξηση του κύκλου εργασιών τους. Θετικό βήμα θα ήταν να δημιουργηθούν συμμαχίες μεταξύ των εταιριών real estate και των οικοδομικών επιχειρήσεων και να συνεργασθούν με τις εταιρίες Leasing για την ικανοποίηση των αναγκών των πελατών. 65 Άλλοι τομείς που θεωρούνται προσοδοφόροι για την επέκταση του αντικειμένου του leasing είναι η παραγωγή εναλλακτικών μορφών ενέργειας, τα έργα υποδομής, οι μεταφορές και ο τουρισμός. Για παράδειγμα, ξενοδοχειακές επιχειρήσεις που θέλουν να εκσυγχρονισθούν ή να επεκταθούν, θα μπορούσαν να προβούν στη μέθοδο sale και lease back ακινήτων, πετυχαίνοντας έτσι την ρευστότητα. 66 Θεωρητικά θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι οι επενδύσεις που κάνουν χρήση της χρηματοδοτικής μίσθωσης θα μπορούσαν να αυξηθούν κατά την τρέχουσα δεκαετία φτάνοντας τα ποσοστά που υπάρχουν στην Ε.Ε. Ο θεσμός καλύπτει απ το 1999 τα επαγγελματικά και επιχειρηματικά ακίνητα και σταδιακά εμπεδώνεται και από τους έλληνες επιχειρηματίες η εμπειρία του πραγματικού οφέλους που προκύπτει απ τις χρηματοδοτικές μισθώσεις Εξαγωγές leasing στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης Τον Ιανουάριο του 2008 πραγματοποιήθηκε το πρώτο συνέδριο της Ένωσης Ελληνικών Εταιριών Leasing. Η Ένωση Ελληνικών Εταιριών Χρηματοδοτικής Μίσθωσης ιδρύθηκε το 1986 και μέλη της είναι σήμερα 14 εταιρίες Leasing. To 2o συνέδριο της Ένωσης σχεδιάζεται να πραγματοποιηθεί εντός του 2009 και θα είναι το πρώτο διαβαλκανικό. Στο συνέδριο του Ιανουαρίου του 2008, έγινε αναφορά στην τεχνογνωσία που έχουν αποκομίσει οι ελληνικές εταιρίες Leasing - μέλη της Ένωσης - από τις χώρες που 65 Λαζαρίδης, Γ. (2001). Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης/Leasing, σ. 40. Θεσσαλονίκη : Παν. Μακεδονίας. 66 Tourism and Property, , 57

59 έχουν δραστηριοποιηθεί οι θυγατρικές τους εταιρίες, δηλαδή την Ρωσία, την Τουρκία, την Ουκρανία, την Πολωνία, τη Σερβία κλπ., όπως επίσης και στις συνθήκες που επικρατούν σε άλλες χώρες, όπως η Αίγυπτος και η Κύπρος όπου σχεδιάζουν να επεκταθούν. Στο ίδιο συνέδριο, με σύνθημα Go International εκφράσθηκε η στρατηγική των ελληνικών εταιριών Leasing να επεκταθούν στο εξωτερικό και να αποτελέσουν περιφερειακή δύναμη στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης στο Leasing. Στόχος είναι η Ελλάδα να γίνει το επίκεντρο στην αγορά της χρηματοδοτικής μίσθωσης, αφού θεωρείται πιο ώριμη αγορά και αποτελεί ήδη την ισχυρότερη δύναμη στον τομέα του leasing στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης και Ανατολικής Μεσογείου. 67 Για την υλοποίηση αυτής της στρατηγικής, επιλογή των ελληνικών τραπεζών είναι η ανάπτυξη είτε μέσω εξαγοράς τοπικής εταιρίας, είτε μέσω ίδρυσης θυγατρικής, βέβαια υπάρχουν αρκετοί κίνδυνοι εξαγοράς, αν οι εταιρίες που ιδρύονται λόγω του υψηλού τιμήματος, δεν καταφέρουν να έχουν τις ανάλογες αποδόσεις. Τα ζητήματα προς αντιμετώπιση κατά την επέκταση στις χώρες της Νέας Ευρώπης είναι η διαμόρφωση θεσμικού πλαισίου για το leasing, η διαχείριση του χαρτοφυλακίου των πελατών, η ορθολογική κατανομή κεφαλαίων, η βελτίωση των μεθόδων χρηματοδότησης κ.α. Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση κρίνεται αναγκαία η εφαρμογή ειδικού μηχανισμού διασυνοριακής χρηματοδότησης. Άλλες ιδιαιτερότητες που υπάρχουν σ αυτό το εγχείρημα είναι η δυσκολία μετάδοσης της φιλοσοφίας των οργανισμών Leasing στο προσωπικό, η γλωσσική επικοινωνία, οι υψηλές απαιτήσεις σε χρόνο των διευθυντικών στελεχών, οι ενδεχόμενες εκπτώσεις που πρέπει να γίνουν σε εταιρίες με προφίλ υψηλού ρίσκου προϊόντων. Η Κύπρου Leasing έχει επεκταθεί στη Ρουμανία και Ρωσία. Όσον αφορά τη Ρουμανία, η αγορά χρηματοδοτικής μίσθωσης διαφέρει από την Ελλάδα ως προς το ότι απευθύνεται και σε ιδιώτες. Στη Ρωσία υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες επέκτασης λόγω ισχυρών ρυθμών ανάπτυξης και μεγάλων δημόσιων έργων. Για παράδειγμα, έχουν υπογραφεί συμβάσεις leasing για τον εκσυγχρονισμό των σιδηροδρόμων ύψους 1,5 δις ευρώ. Στη χώρα αυτή το leasing ξεκίνησε το 1998 και αναπτύσσεται με ετήσιο ρυθμό 30%. 67 e-pr gr, , 58

60 Η EFG Eurobank-Εργασίας Leasing έχει επίσης αναπτυχθεί στην αγορά της ΝΑ Ευρώπης με δύο εταιρίες στη Βουλγαρία, δύο εταιρίες στη Σερβία, μία στη Ρουμανία, μία στην Τουρκία και μία στην Πολωνία. Η Τράπεζα Πειραιώς δραστηριοποιείται στη Βουλγαρία, Αλβανία, Ρουμανία, Σερβία και στην Αίγυπτο. Η Εθνική Τράπεζα επίσης δραστηριοποιείται στη Βουλγαρία με την Interlease EAD, που είναι η μεγαλύτερη εταιρία χρηματοδοτικής μίσθωσης στη χώρα αυτή. Στην Τουρκία δραστηριοποιείται με τη Finans Leasing, κορυφαία εταιρία με προβάδισμα έναντι των ανταγωνιστών και με 19 γραφεία στην χώρα, με πελατειακή έμφαση στις ΜΜΕ. Στη Ρουμανία κατέχει μία μεσαίου μεγέθους εταιρία στο leasing αυτοκινήτων και στη Σερβία μία νέα εταιρία με έμφαση στον εξοπλισμό αυτοκινήτων. Η Alpha Bank δραστηριοποιείται πάνω από 13 χρόνια στην αγορά της Ρουμανίας και ήταν η πρώτη ξένη τράπεζα που εισήλθε σ αυτήν την αγορά. Η Alpha Leasing Romania ήταν η πρώτη εταιρία leasing στη χώρα αυτή και ανήκει σήμερα 100% στον όμιλο της Alpha Bank. Στόχος είναι η ηγετική θέση στην αγορά της Ρουμανίας. Βαλκάνια. 68 Η Marfin Leasing του ομίλου MIG ανέπτυξε κι αυτή την δραστηριότητά της στα Δείκτες ανάπτυξης στην ευρωπαϊκή αγορά Σύμφωνα με το διευθυντή της International Leasing EFG, κ. Χ. Βλάχο, οι δείκτες ανάπτυξης leasing για τα έτη είχαν ως εξής : Χώρες ΝΑ Ευρώπης 38,6% (έναντι 9% μέσο όρο στις υπόλοιπες χώρες). Χώρες της Μεσογείου 13,6% Ιταλία 8,9% Χώρες Benelux 6,9% Γαλλία 4,3% Σκανδιναβία 3,6% Γερμανία 2,6% Μ. Βρετανία -2,5% (με αρνητικό ρυθμό). Στοιχεία για την ευρωπαϊκή αγορά leasing κατέθεσε στο 1 ο Συνέδριο Leasing και ο κ. Γ. Μάντακας, διευθυντικό στέλεχος της Τράπεζας Πειραιώς. Με στοιχεία του 2006, η ευρωπαϊκή αγορά leasing ανήλθε στα 630 δις ευρώ, με ετήσια παραγωγή άνω των Xak.com, , Alpha Bank Romania, 2009, 59

61 δις. ευρώ. Ο κινητός εξοπλισμός αντιπροσωπεύει το 84% της αγοράς. Η επαγγελματική στέγη το 16%. Η διάρθρωση της αγοράς για τον κινητό εξοπλισμό ήταν 40% για επιβατηγά αυτοκίνητα, 21% για υπόλοιπα μέσα μεταφοράς, 21% για βιομηχανικά μηχανήματα, 8% για επιχειρηματικό εξοπλισμό και 10% λοιπά. Η διάρθρωση για επαγγελματική στέγη ήταν 28% για επαγγελματικά κτίρια, 23% για καταστήματα, 26% για γραφεία, 7% για ξενοδοχεία και 16% υπόλοιπα κτίρια. Σημειώνεται ότι λόγω της παγκόσμιας εν εξελίξει χρηματοπιστωτικής κρίσης η τακτική που εφαρμόζεται πλέον στο τραπεζικό σύστημα είναι πολύ συντηρητική. Οι χρηματοδοτικές μισθώσεις έχουν ακολουθήσει πορεία επιβολής αυστηρότερων όρων έγκρισης όπως και όλες οι χρηματοδοτήσεις. Στα Βαλκάνια η πολιτική που εφαρμόζεται από τις εταιρίες Leasing είναι ακόμα πιο επιφυλακτική απ ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα, καθώς οι οικονομίες αυτές είναι κατά κανόνα πιο ευαίσθητες. Το τελευταίο τρίμηνο του 2008, με εξαίρεση τη Σερβία, η αγορά της χρηματοδοτικής μίσθωσης στη Ρουμανία, Βουλγαρία και Τουρκία εμφανίζει πτώση έως και 50%. Στη Σερβία η πτώση είναι γύρω στο 30%. Αυτό επειδή η συγκεκριμένη οικονομία μετά τον πόλεμο παρουσιάζει μεγάλη δυναμική στην οικονομική της ανάπτυξη. Η πτώση γενικά οφείλεται σε πάγωμα υλοποίησης νέων συμβάσεων, με τη μεγαλύτερη μείωση στα έργα μεγάλων βιομηχανικών εξοπλισμών και ακινήτων, αλλά και έως 30% μείωση στο leasing αυτοκινήτων Μερίδιο ελληνικών εταιριών Σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε ο διευθυντής της International Leasing EFG, κ. Χ. Βλάχος, το μερίδιο των ελληνικών εταιριών για το έτος 2006 είναι : Στη Βουλγαρία 41% (το 2007 υπήρξε νέα παραγωγή 513 εκατ. ευρώ). Στη Ρουμανία 28% (το 2007 υπήρξε νέα παραγωγή 799 εκατ. ευρώ). Στην Τουρκία 8% (το 2007 νέα παραγωγή 719 εκατ. ευρώ) Στη Σερβία 5% (το εκατ. ευρώ) 69 Λιακοπούλου, Θ. 2009, Καθημερινή, 60

62 Πάντως, στην παρούσα οικονομική συγκυρία, σύμφωνα με εκτιμήσεις οικονομολόγων, η επερχόμενη ύφεση δεν πρόκειται να αλλάξει εύκολα. Συνεπώς, η στρατηγική των ελληνικών τραπεζών και των θυγατρικών τους δεν πρέπει να μεταβληθεί δραματικά, δεδομένου μάλιστα ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις επεκτάθηκαν στις γειτονικές χώρες, ως δείγμα εξωστρέφειας και δυναμικότητάς τους και συνεχίζουν να εξυπηρετούνται κυρίως από αυτές για χρηματοδοτικά προϊόντα. Οι ελληνικές τράπεζες παίζουν σημαντικό ρόλο έχοντας επενδύσει περίπου το 14% του ενεργητικού τους, με καταστήματα και εργαζόμενους Οι εταιρίες Leasing στην Ελλάδα Οι εταιρίες χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, που αδειοδοτούνται από την Τράπεζα της Ελλάδος και βρίσκονται υπό την Εποπτεία της. Σύμφωνα με το Ν. 3483/06 οι Τράπεζες μπορούν να εκτελούν εργασίες χρηματοδοτικής μίσθωσης και όχι μόνο μέσω θυγατρικών εταιριών Leasing. Έτσι, η Ελληνική Τράπεζα έγινε μέλος στην Ένωση Εταιριών Leasing. Στις αρχές του 2007, η πρώτη τράπεζα που αξιοποίησε το δικαίωμα του νόμου ήταν η Proton Bank. Επίσης, πρόσθεσαν το leasing στις δραστηριότητές τους η FBB Bank, η Πανελλήνια και η Millennium. Στο νομό Αχαίας, κατά τον ίδιο τρόπο εισήλθε στον τομέα η Αχαϊκή Τράπεζα. To ίδιο συνέβη και με την Τράπεζα Αττικής, μετά από συγχώνευση με θυγατρική της. Ανάλογες κινήσεις αναμένεται να συνεχισθούν για όσες τράπεζες δεν έχουν ανεξάρτητη θυγατρική εταιρία Leasing. Εντωμεταξύ, και οι ήδη υπάρχουσες θυγατρικές Leasing έχουν ενσωματωθεί πλέον στους τραπεζικούς ομίλους. Ενδεικτικά αναφέρεται η περίπτωση εξόδου από το Χ.Α. της Πειραιώς Leasing και της ενσωμάτωσής της στην Τράπεζα Πειραιώς. Η Πειραιώς Leasing είναι η μοναδική Ελληνική εταιρεία μέλος της International Finance Lease Association (IFLA). Οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρίες leasing σήμερα στο χώρο είναι η Alpha Leasing, η Eurobank Leasing, η Πειραιώς Leasing και η Kύπρου Leasing, που κατέχουν 75-80% μερίδιο της αγοράς. 71 Με δημοσιευμένα στοιχεία του 2007, 67,1% του μεριδίου της αγοράς είχαν οι ίδιες εταιρίες leasing. Συγκεκριμένα, η Eurobank Leasing 18,8%, η Κύπρου Leasing, 70 Χαρδούβελης Γ., EFG, Μάρτιος 2008, Οικον. περιοδικό Επιλογή, σσ Σακελαρίου, Ν., , Ημερησία on Line, 61

63 17,6%, η Πειραιώς Leasing 16,6% και η Alpha Leasing 14,1%. H ATE Leasing, κατέχει την όγδοη θέση, με μερίδιο 3,7%. 72 Οι εταιρίες Leasing, θυγατρικές τραπεζών στην Ελλάδα σήμερα είναι: Alpha Leasing : Όμιλος Alpha Bank. Υπηρεσίες χρηματοδοτικής μίσθωσης σ όλη την Ελλάδα. Υποκαταστήματα στη Θεσσαλονίκη και στο Ηράκλειο. Γραφείο στη Λάρισα. Σημεία πώλησης τα καταστήματα της τράπεζας σ όλη την Ελλάδα. Δραστηριοποιείται στο Direct Leasing, στο Sale και Lease Back στο Vendor Leasing κλπ. Aspis Leasing : Συστήθηκε το 1992 και εξαγοράσθηκε από την Aspis Bank το Δραστηριοποιείται σ όλο το φάσμα των προϊόντων. ΑΤΕ Leasing : Θυγατρική της ΑΤΕBank. Δραστηριοποιείται στο Financial Leasing, στο Sale και Lease Back, στο Vendor Leasing, στη Διασυνοριακή Χρηματοδοτική Μίσθωση, στην Κοινοπρακτική Μίσθωση, στο Leasing Ακινήτων κλπ. Geniki Leasing : Θυγατρική της Γενικής Τράπεζας. Ιδρύθηκε το 1987 από τη Citibank. Εξαγοράσθηκε από τη Γενική Τράπεζα τον Αύγουστο του Δραστηριοποιείται στο Leasing κινητών ή ακινήτων. Εθνική Leasing : Όμιλος Ε.Τ.Ε. Πολυετής δραστηριότητα στο χώρο. Δραστηριοποιείται σε όλα τα είδη χρηματοδοτικής μίσθωσης σε κινητά και ακίνητα. EFG Eurobank Εργασίας Leasing : Θυγατρική της EFG Eurobank- Εργασίας. Δραστηριοποιείται στις χρηματοδοτικές μισθώσεις. Κατέχει την πρώτη θέση στην αγορά leasing. Στον όμιλο ανήκει και άλλη εταιρία (EFG Eurobank Fin and Rent AETE) που δραστηριοποιείται στις λειτουργικές μισθώσεις. Εμπορική Leasing : Δραστηριοποιείται σ όλους τους τομείς και σημεία εξυπηρέτησης πελατών είναι τα 371 καταστήματά της. Marfin Leasing : Θυγατρική της Marfin Εγνατία Βank. Δραστηριοποιείται σε κινητά αντικείμενα leasing. Κύπρου Leasing : Ιδρύθηκε το Όμιλος Τράπεζας Κύπρου. Δραστηριοποιείται σε χρηματοδοτικές μισθώσεις παγίων και ακινήτων και στο vendor leasing. 72 ΑΤΕ Leasing, 2009, 62

64 Πειραιώς Leases : Θυγατρική της Τράπεζας Πειραιώς. Κατέχει το σύνολο των δραστηριοτήτων leasing του ομίλου, μετά από απορρόφηση της Πειραιώς Leasing και την απόσχιση των διαφόρων τμημάτων της. Σήμερα κατέχει την τρίτη θέση σε μερίδιο αγοράς. Οι εταιρείες leasing αυτοκινήτων διακρίνονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: στις μεγάλες ανεξάρτητες διεθνείς εταιρίες (Hertz, Avis, Master Lease, Leaseplan κ.λπ.), στις θυγατρικές τραπεζικών ομίλων (Πειραιώς Best Leasing, Emporiki Rent, Autorental, EFG Eurobank Fin and Rent AETE κ.λπ.) και στις πολλές μικρές εταιρίες, είτε ανεξάρτητες είτε συνδεδεμένες με εμπόρους αυτοκινήτων Ο ρόλος του ΤΕΜΠΜΕ Αποστολή του ΤΕΜΠΜΕ (Ταμείο Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων) είναι η διευκόλυνση της πρόσβασης στο χρηματοπιστωτικό και χρηματοοικονομικό σύστημα της χώρας μας των Μικρών και Πολύ Μικρών επιχειρήσεων, επιδοτώντας το επιτόκιο δανεισμού ή της χρηματοδοτικής μίσθωσης και παράλληλα παρέχοντας εγγυήσεις υπέρ αυτών αναλαμβάνοντας έτσι την κάλυψη μεγάλου μέρους των οικονομικών κι εμπορικών κινδύνων. Το ΤΕΜΠΜΕ, δημιουργήθηκε με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και του ΕΤΠΑ (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης). Βασικές επιδιώξεις του είναι: Η υποστήριξη χιλιάδων νεοϊδρυόμενων και υφιστάμενων, υγιών, βιώσιμων κι ελπιδοφόρων μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, όλων των κύκλων και τομέων της οικονομίας, σε όλα τα στάδια του επιχειρηματικού κύκλου. Η υποστήριξη των επιχειρήσεων που έχουν δυσκολία ή αδυναμία πρόσβασης στη χρηματοδότηση. Κάλυψη κυρίως μεσομακροπρόθεσμων οικονομικών κινδύνων. Μείωση του συνολικού κόστους δανεισμού. 74 Το ΤΕΜΠΜΕ, μέσω της Δράσης του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα» επιδοτεί το κόστος δανειοδοτήσεως των συμβάσεων τραπεζικών δανείων επενδυτικού χαρακτήρα και την καθαρή αξία των παγίων στοιχείων όταν πρόκειται για συμβάσεις leasing. Αφορά αιτήσεις που υποβλήθηκαν έως το Νοέμβριο 73 Επιστημονικό Μάρκετιγκ, Μάρτιος 2008, 74 Ταμείο Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων, 2009, 63

65 του 2008 για τις οποίες εγκρίθηκε η εγγυοδοσία του ΤΕΜΠΜΕ σε ποσοστό 65-70%. Οι επιδοτήσεις αυτές, σε εξαιρετικές - ειδικές περιπτώσεις (πχ για τις πληγείσες επιχειρήσεις από τους σεισμούς στους Νομούς Αχαΐας και Ηλείας), μπορούν να φτάνουν έως το 100% για τα επιτόκια δανεισμού και έως 50% της καθαρής αξίας των παγίων των χρηματοδοτικών μισθώσεων. Η εγγύηση του ΤΕΜΠΜΕ σ αυτές τις ειδικές περιπτώσεις ανέρχεται το 80%. 75 Από τον Ιούνιο του 2006 μέσω ενός προγράμματος που αφορά το leasing, παρέχεται εγγυοδοσία μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων (έως 49 άτομα προσωπικό), οποιασδήποτε μορφής. Το αντικείμενο εγγυοδοσίας αφορά μηχανήματα, εξοπλισμό, επαγγελματικά ακίνητα και επαγγελματικά αυτοκίνητα. Το πρόγραμμα αποσκοπεί στην ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας, στην ποιοτική παραγωγή και παρουσίαση προϊόντων δίνοντας έμφαση στις καινοτόμες τεχνολογίες. Αφορά την ίδρυση, εκσυγχρονισμό, ανάπτυξη, μετεγκατάσταση, επέκταση κλπ. επιχειρήσεων. Το ΤΕΜΠΜΕ παρέχει την επιδότησή του σε όλες τις μορφές συμβάσεων leasing, εκτός των sale και lease back, (όσες συμβάσεις εμπεριέχουν τον όρο της εξαγοράς), ανεξαρτήτως διάρκειας. Οι μισθώσεις θα πρέπει να έχουν αξία από έως ευρώ και να είναι εγγυημένες από το ΤΕΜΠΜΕ σε ποσοστό 65-70%. Με την επιδότηση του επιτοκίου και την παράλληλη παροχή εγγύησης, το ΤΕΜΠΜΕ αναδείχθηκε σε κεντρικό οργανισμό υποβοήθησης της χρηματοδότησης των MME. Λειτουργεί ως συμπληρωματικό εργαλείο του χρηματοοικονομικούχρηματοπιστωτικού συστήματος Προτεραιότητα Business Services, , 76 Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης, 2009, 64

66 Διάγραμμα 2 Πηγή : Φεβ. 2008, ketakemak_images 4.5 Νομικό πλαίσιο Στην Ελλάδα, στην αγορά της χρηματοδοτικής μίσθωσης, το νομικό πλαίσιο ορίσθηκε πρώτη φορά το 1986, με το Νόμο 1665/ 27/11-4/12/86 (Α 194) και τροποποιήθηκε ή/και προστέθηκαν διατάξεις με τους Ν.2367/95, Ν.2520/97, Ν.2682/ και με το Ν. 3483/06. Συμπληρωματικές διατάξεις περιέχουν επίσης και οι Ν.3091/02, Ν.3581/07. Τα κύρια σημεία του νομικού πλαισίου που διέπει τη χρηματοδοτική μίσθωση στη χώρα μας είναι τα ακόλουθα : Τη δραστηριότητα της χρηματοδοτικής μίσθωσης μπορούν να ασκούν μόνο ανώνυμες εταιρίες με ελάχιστο μετοχικό κεφάλαιο , ποσό που αντιστοιχεί στο ήμισυ του ελάχιστου μετοχικού κεφαλαίου που απαιτείται για τη σύσταση ανώνυμων τραπεζικών εταιρειών, το οποίο ανέρχεται στα Για την σύσταση εταιριών leasing απαιτείται ειδική άδεια της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία ασκεί κι έλεγχο στις εταιρίες leasing. Αντικείμενο της μίσθωσης μπορεί να είναι κάθε κινητό ή ακίνητο που προάγει το σκοπό της επιχείρησης του μισθωτή. Δεν επιτρέπεται η μίσθωση πλωτών μέσων. Η ελάχιστη διάρκεια της σύμβασης είναι 3 έτη για τον κινητό εξοπλισμό, 5 έτη για τα αεροσκάφη και 10 έτη για τα ακίνητα. 65