Επιμέλεια και γενικός συντονισμός του εγχειριδίου: Άννα Ζωάκου, Εκπαιδευτήρια Ελληνογερμανική

Transcript

1

2 Ομάδα εργασίας: Kέντρο σπουδών Villa Montesca (Ιταλία) Fabrizio Boldrini, Maria Rita Bracchini, Virginia Marconi Εκπαιδευτήρια Ελληνογερμανική Αγωγή (Ελλάδα) Άννα Ζωάκου, Ρόζα Τρέσσου, Αλεξάνδρα Κίτσου CECE - Ισπανική Συνομοσπονδία Σχολείων (Ισπανία) Selina Martin, Marian de Villanueva Κοινοτικό Κέντρο για τους Ρομά (Λιθουανία) Vita Petrusauskaite, Dileta Peciulyte Τεχνικό Λύκειο Σιδηροδρομικών Μεταφορών (Ρουμανία) Mihaela Poroch, Ana Maria Andrei, Anca Roznovan Σχολείο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Hristo Smirnenski Brezovo (Βουλγαρία) Todorka Glushkova and Tanya Angelova Stichting APS (Ολλανδία) Maurits Drenth and Maarten Το Kέντρο σπουδών Villa Montesca είναι συγγραφέας του Παιδαγωγικού και Διδακτικού Προκοινωνικού Μοντέλου του έργου PS CLUB Επιμέλεια και γενικός συντονισμός του εγχειριδίου: Άννα Ζωάκου, Εκπαιδευτήρια Ελληνογερμανική Αγωγή PS CLUB Αθλητική λέσχη Προκοινωνικότητας Προκοινωνικότητα υπέρ της Ενσωμάτωσης και της Πολυπολιτισμικότητας Εργασία n LLP IT-COMENIUS-CMP Συμφωνία n Το έργο αυτό χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση δεσμεύει μόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν.

3 Πίνακας Περιεχομένων Εισαγωγή: παρουσίαση και πλαίσιο του εγχειριδίου Η Προκοινωνικότητα ενάντια στη βία Ορίζοντας την Προκοινωνικότητα Η Προκοινωνικότητα στο μεταβαλλόμενο σενάριο της Εκπαίδευσης Παιδαγωγική συνάφεια της Προκοινωνικότητας Εκπαιδευτικοί Άξονες και Ανάπτυξη του Προκοινωνικού Κώδικα Ειρήνης ( ΠΚΕ) Η ανάπτυξη του ΠΚΕ Οι εκπαιδευτικοί άξονες Οι Κοινότητες Φροντίδας των Εκπαιδευτικών (ΚΦΕ) Τι είναι οι ΚΦΕ και ποιός είναι ο ρόλος τους από τη σκοπιά της Προκοινωνικότητας Το νόημα της ανοικοδόμησης της εκπαιδευτικής κοινότητας Πώς να ανοικοδομήσουμε την Εκπαιδευτική Κοινότητα Βασικές στρατηγικές για την εφαρμογή της ΕΚΦ I. Στρατηγική- Διαμόρφωσε την κοινότητα φροντίδας II. Στρατηγική- Δώσε στις αξίες φωνή, χέρια και πόδια III. Στρατηγική Μοιράσου την ευθύνη με την Οικογένεια, την Κοινότητα και τους Μαθητές IV. Στρατηγική Μοιράσου την ηγεσία V. Στρατηγική Δώσε δύναμή στις αξίες με την εξάσκηση και τη θέσπιση πολιτικής Εφαρμόζοντας τον Κώδικα Προκοινωνικότητας μέσα στην τάξη Οι δάσκαλοι εκπαιδεύονται στην Προκοινωνικότητα I. Τα κύρια θέματα για τα εκπαιδευτικά σεμινάρια είναι: II. Περιγραφή της εργασίας: III. Η δομή των εργαστηρίων- σε δύο διαφορετικά τμήματα: IV. Δομή, θέματα, σκοποί και στόχοι του πρώτου εργαστηρίου: V. Υλικά για τα εκπαιδευτικά εργαστήρια: Μαθησιακές δραστηριότητες της Αθλητικής Λέσχης Προκοινωνικότητας I. Ο εαυτός μου και οι άλλοι: αποδοχή αδυναμιών και θετική σκέψη προς τους άλλους II. Μπαίνω στη θέση του άλλου III. Προβληματίζομαι πάνω σε μία δυσκολία- Αναπτύσσω ενσυναίσθηση προς τους άλλους IV. Είμαι ρατσιστής; όχι Πια V. Μίλησε μου για εσένα. Συνάντησε με-γέφυρα φιλίας VI. Χέρι με χέρι για τη νίκη VII. Τι μας ενώνει σε μία ομάδα VIII. Σχήματα IX. Ειδικά ντόμινο X. Ζωγραφίζουμε μαζί XI. Αγώνες με μπάλες του βόλεϊ XII. Μπορούμε να κάνουμε τα πάντα, αν είμαστε μαζί

4 XIII. Όλοι μετρούν/ έχουν σημασία XIV. "Δεν ήταν δικό μου φταίξιμο" Διαχείριση συγκρούσεων XV. Πώς να γίνεις πρωταθλητής XVI. Η Δύναμη της βίας μια ματιά στο παρασκήνιο XVII. Πέφτοντας θύμα εκφοβισμού XVIII. Τα δικαιώματα των παιδιών ανάγκες: και επιθυμίες XIX. Μαραθώνιος αγκαλιάς XX. Τα δικαιώματα του κουνελιού XXI. Ζώντας μαζί XXII. Αισθάνομαι ευπρόσδεκτος XXIII. Ελευθερία γνώμης XXIV. Ασφαλή σχολεία Αποτίμηση της προκοινωνικής διδακτικής παρέμβασης Εισαγωγή Περιγραφή της διαδικασίας αξιολόγησης I. Πειραματισμός Συλλογή αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων Επόμενα Βήματα Βιβλιογραφία Παράρτημα I Σχεσιακές δεξιότητες I. Προσωπικές δεξιότητες II. Κοινωνικές δεξιότητες Συναισθηματικές δεξιότητες I. Προσωπικές δεξιότητες II. Κοινωνικές δεξιότητες Κίνητρο και αυτοπεποίθηση III. Προσωπικές δεξιότητες IV. Κοινωνικές δεξιότητες Παράρτημα II: πρότυπα αξιολόγησης Πρότυπο αξιολόγησης Αθλητικού Αρχηγού I. Παράδειγμα II. Παράδειγμα III. Παράδειγμα Μοτίβο αξιολόγησης μαθητών και δασκάλων

5 Εισαγωγή: παρουσίαση και πλαίσιο του εγχειριδίου Ο σκοπός αυτού του εγγράφου είναι να εισάγει τη σχολική κοινότητα (δασκάλους, μαθητές, διοικητικό προσωπικό και μαθητές), αλλά κυρίως εκπαιδευτικούς στην Προκοινωνικότητα και να τους εξοικειώσει με τη λογική που υποστηρίζει η Προκοινωνικότητα. Η Προκοινωνική Συμπεριφορά (π.χ. εθελοντική συμπεριφορά με σκοπό το όφελος των άλλων) προωθεί τα θετικά χαρακτηριστικά, ωφέλιμα για τα παιδιά και την κοινωνία. Η ενθάρρυνση της προκοινωνικής συμπεριφοράς μπορεί επίσης να σημαίνει τη μείωση ή εξάλειψη ανεπιθύμητων κοινωνικών συμπεριφορών. Εντός αυτού του πλαισίου η Προκοινωνικότητα ορίζεται αρχικά με όρους παιδαγωγικής συνάφειας, πώς δηλαδή μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο κατά του εκφοβισμού (κεφάλαιο 1) έπειτα (κεφάλαιο 2) διευκρινίζεται η σημασία των εκπαιδευτικών αξόνων, π.χ. οι βασικές αρχές σε κάθε παιδαγωγική παρέμβαση και πώς συνδέονται με ορισμένα συνθήματα του Κώδικα Ειρήνης, δηλαδή συνθήματα που ενσωματώνουν το κεντρικό μήνυμα- στόχο σε κάθε μαθητική δραστηριότητα. Επιπροσθέτως, διευκρινίζεται (κεφάλαιο 3) η σημασία της Εκπαιδευτικής Κοινότητας Φροντίδας, δηλαδή τα άτομα που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την εκπαίδευση των νέων και τη δια βίου μάθηση και στη συνέχεια διευκρινίζεται πως μία τέτοια Κοινότητα μπορεί να συσταθεί σε κάθε χώρα. Ακολουθεί ένα κεφάλαιο (Κεφάλαιο 4) αφιερωμένο στην πρακτική εφαρμογή του Κώδικα Ειρήνης μέσα στην τάξη, με την συνοδεία ενός συγκεκριμένου Πρωτοκόλλου και υλικού πάνω στην εκπαίδευση των δασκάλων, ένα πρότυπο για τις προκοινωνικές μαθητικές δραστηριότητες και μία σειρά από πρότυπες μαθητικές δραστηριότητες που ήδη εφαρμόζονται σε αρκετά από τις ομάδες- στόχους, οι οποίες κινδυνεύουν να εγκαταλείψουν το σχολείο (μετανάστες, μειονότητες, μαθητές Ρομά κλπ.) σε όλη την Ευρώπη. Το τελευταίο κεφάλαιο (5) παρουσιάζει την προσέγγιση της αξιολόγησης αυτής της παρέμβασης: ερωτηματολόγια για δασκάλους, μαθητές και αθλητικούς αρχηγούς που στόχο έχουν να αξιολογήσουν την επίδραση των προκοινωνικών μαθητικών δραστηριοτήτων και των αθλητικών διαγωνισμών όσον αφορά την προώθηση δεξιοτήτων σχετικών με τις σχέσεις, τα συναισθήματα, τα κίνητρα και την αυτοπεποίθηση τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Στο τέλος αυτού του εγγράφου (Παράρτημα Ι) παρατίθεται μία λεπτομερής περιγραφή των δεξιοτήτων που έχουν σχεδιαστεί για να αναπτυχθούν μέσω των Προκοινωνικών μαθησιακών δραστηριοτήτων, με στόχο να διευκολυνθούν οι εκπαιδευτικοί στο σχεδιασμό των μαθησιακών δραστηριοτήτων τους και την ανάπτυξη τέτοιων δεξιοτήτων. Τέλος, στο Παράρτημα ΙΙ, όλα τα πρότυπα αξιολόγησης είναι 4

6 διαθέσιμα, ώστε οι εκπαιδευτικοί να είναι σε θέση να κατανοήσουν τι αξιολογείται, πώς αξιολογείται και να σχεδιάσουν μία διδακτική παρέμβαση προσαρμοσμένη στις ανάγκες των μαθητών τους. Η φιλοσοφία πίσω από τη δομή και το περιεχόμενο αυτού του έγγραφου είναι να παραδώσει ένα οδηγό δασκάλου, μια πλήρη παρουσίαση της Προκοινωνικότητας τόσο σαν παιδαγωγική θεωρία όσο και σαν μια πρακτική παρέμβαση, μια συλλογή μαθητικών δραστηριοτήτων που μπορούν να αναπαραχθούν, μία καλά τεκμηριωμένη προσέγγιση αξιολόγησης με στόχο τη δημιουργία ενός βιβλίου-αναφορά για όλους τους πιθανούς χρήστες που ενδιαφέρονται να εφαρμόσουν τον Κώδικα Ειρήνης και την προκοινωνική λογική στην τάξη. 1 Η Προκοινωνικότητα ενάντια στη βία 1.1 Ορίζοντας την Προκοινωνικότητα Ο όρος Προκοινωνικότητα είναι ένας κατοπτρικός ορισμός αυτού που στην ψυχολογία ορίζεται ως προκοινωνική συμπεριφορά. Συμπεριλαμβάνει το σύνολο των δραστηριοτήτων που ωφελούν τους άλλους ανθρώπους ή την κοινωνία ή την κοινότητα ή μια ομάδα ανθρώπων και χαρακτηρίζεται από πράξεις βοήθειας στις οποίες ο βοηθών δεν ωφελείται από τα αποτελέσματα των πράξεων του. Ως συνέπεια, η Προκοινωνική συμπεριφορά μπορεί να οριστεί ως εθελοντικές δράσεις που στόχο έχουν να βοηθήσουν ή να ωφελήσουν ένα άλλο άτομο ή ομάδα ατόμων χωρίς καμία προσδοκία ανταμοιβής της ωφέλειας. Ενώ αυτές οι πράξεις ωφελούν τον αποδέκτη, μπορεί να έχουν μεγάλο κόστος για το δότη. Έτσι έρχεται κανείς αντιμέτωπος με την απόφαση να βοηθήσει τους άλλος εις βάρος του εαυτού του/της. Όταν σκέφτεται κανείς την προκοινωνική συμπεριφορά, δίνεται έμφαση στις εξωτερικές, προφανείς πράξεις σε αντίθεση με τα εσωτερικά, σιωπηλά κίνητρα για αυτές τις προκοινωνικές πράξεις. Η προκοινωνική συμπεριφορά ενέχει τόσο τη σωματική όσο και την πνευματική βελτίωση των άλλων. Μαζί με την ιδέα της προκοινωνικής συμπεριφοράς συνυπάρχει η έννοια της Προκοινωνικότητας. Η επιστημονική βάση ορίζεται άρτια από την αποκαλούμενη θεωρία των παιγνίων η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως μία από τις μεγαλύτερες συνεισφορές των πειραματικών οικονομικών. Αυτή η θεωρία είναι η ανάπτυξη πειραματικών πρωτόκολλων ( παιγνίων ) τα οποία υπολογίζουν τις ανθρώπινες προτιμήσεις με έναν τυποποιημένο τρόπο. Αυτά τα παίγνια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να υπολογίσουν τις διαφορές μεταξύ ατόμων, πλαισίων 5

7 και πολιτισμών σε επίπεδο συμπεριφοράς, παρέχοντας ένα πολύτιμο συμπλήρωμα για τις έρευνες αυτό-αναφοράς. Αντί απλώς να ρωτάς κάποιον για τη σημασία του να βοηθάς τους άλλους, για παράδειγμά, ένα πειραματικό παιχνίδι αποκαλύπτει αν πράγματι κάποιος βοηθά τους άλλους σε καταστάσεις που ενέχουν οικονομικό κέρδος ή ζημία. Με πρακτικούς όρους, όταν ένα άτομο έχει να αντιμετωπίσει μια οικονομική πρόκληση, αυτός/ αυτή φυσικά ωθείται προς μία ισορροπία. Το άτομο είναι αβοήθητο κοινωνικά, αν μείνει μόνο του... Αν έλθει σε επαφή με το γείτονα του/της, και με άλλους γείτονες, θα υπάρξει μια συσσώρευση κοινωνικού κεφαλαίου, η οποία μπορεί άμεσα να καλύψει τις κοινωνικές του/της ανάγκες και μπορεί να επιφέρει μια κοινωνική δυναμική ικανή για την ουσιαστική βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης σε όλη την κοινότητα. Η κοινότητα στο σύνολο της θα ωφεληθεί από την συνεργασία όλων των μελών της, ενώ το άτομο θα βρει στις σχέσεις του/ της τα οφέλη της βοήθειας, της συμπόνιας, και της φιλίας των γειτόνων. Μια πράξη είναι προκοινωνική, όταν απευθύνεται όχι στο προσωπικό συμφέρον, αλλά γίνεται για να διασφαλίσει ένα γενικό συμφέρον και με αυτήν την πράξη τα άτομα συνειδητοποιούν ότι βρίσκονται σε μια περιοχή όπου οι κανόνες γίνονται σεβαστοί (ακόμη και αν δεν είναι γραπτοί), κοινά αποδεκτοί και διασφαλίζουν την ευημερία της κοινωνικής ομάδας ή της κοινότητας στην οποία τα μέλη αισθάνονται ότι ανήκουν. Οι προκοινωνικές δράσεις μπορούν να οριστούν ως: Σωματική και ψυχολογική βοήθεια Το να μοιράζεσαι συναισθήματα με τους άλλους (ενσυναίσθηση) Μετά-λεκτική προς τα προβλήματα των άλλων με στόχο να αυξήσουν την αίσθηση ασφάλειας Το να λαμβάνεις υπόψη και να εκτιμάς τις διαφορές και τις απόψεις των άλλων Το να υπερασπίζεσαι τους άλλους ενάντια στις απειλές Σύμφωνα με αυτήν την προσέγγιση, οι προκοινωνικές δράσεις θα πρέπει να έχουν ως σημείο αναφοράς μία συγκεκριμένη Κοινότητα, η οποία μπορεί να οριστεί ως Εκπαιδευτική Κοινότητα. Η κοινωνική περιοχή που σχετίζεται με αυτήν την κοινότητα ορίζεται από την υπόθεση ότι όλοι οι κοινωνικοί συμμετέχοντες μοιράζονται τους ίδιους εκπαιδευτικούς στόχους. Επομένως, οι εκπαιδευτικές συγκρούσεις ξεπερνιούνται ή επιδέχονται διαχείρισης. 6

8 1.2 Η Προκοινωνικότητα στο μεταβαλλόμενο σενάριο της Εκπαίδευσης Ζούμε σε μια εποχή σημαντικών αλλαγών, οι οποίες απαιτούν νέες εκπαιδευτικές πολιτικές και στρατηγικές. Η Ε.Ε. αντιμετωπίζει αυτά τα προβλήματα μέσω της ΕΠ Η τωρινή εποχή χαρακτηρίζεται από συμπίεση χρόνου, η οποία ακολουθείται από μία διαδικασία επιτάχυνσης και από τη μείωση φυσικών αποστάσεων χάρη στο The world is quickly changing: We are going in Liquid Modernity (Z. Bauman) The social composition and relationships changes The need for education increases ( Learning: the Treasure Within "J. Delors) The educational needs are changing Education and Training 2020 (ET 2020) A strategy for an intelligent, sustainable and inclusive growth 3. Promoting equity, social cohesion and active citizenship; αποτελεσματικό σύστημα μεταφοράς και κυρίως χάρη στο Διεθνές διαδίκτυο. Οι τεχνολογίες και μεταμορφώνουν οικονομική πληροφορικής επικοινωνίας την δυναμική (ειδικά το Διαδίκτυο), τους κοινωνικούς κανόνες, καθώς και τον ίδιο τον πολιτισμό, ο οποίος γίνεται δυναμικός και παγκόσμιος (P. Levy). Το παγκόσμιο χωριό, το οποίο είχε αναπτυχθεί ως θεωρία από τον Mc. Luan στη δεκαετία του 60, είναι τώρα πραγματικότητα. Μεταφερθήκαμε από το μοντερνισμό του 20 ου αιώνα, ο οποίος χαρακτηρίζονταν από επίθετα όπως δύσκολος και βαρύς και από την ποσότητα ως τρόπο δράσης, στο μεταμοντερνισμό του 21 ου αιώνα, που αντιπροσωπεύεται από ήπιες και ελαφριές ιδέες που στοχεύουν στο σκοπό της ποιότητας. Ο A. Giddens (1976) την περιγράφει ως την εποχή του υπερβολικού μοντερνισμού, ενώ ο Z. Bauman (2002) μίλησε για ένα ρευστό μοντερνισμό, οπού είναι δυνατό να δει κανείς την αποδόμηση των θεσμών (θεσμοί κελύφη A. Giddens, 1977) και αδύναμους δεσμούς τόσο σε κοινωνικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Για να κατανοήσουμε τις νέες αναδυόμενες δυναμικές και τις εκπαιδευτικές ανάγκες οι οποίες είναι σημαντικές προκειμένου να ορίσουμε το νέο ρόλο του Σχολείου ως θεσμού, είναι πιθανόν χρήσιμο να τονίσουμε τις μεγάλες αντιφάσεις του καιρού μας. 1 η αντίφαση: Πλούτος και Φτώχεια. Ο Πλούτος και η Φτώχεια, που χαρακτηρίζουν αντίστοιχα τα Βόρεια και τα Νότια μέρη του κόσμου, είναι το βασικό κοινωνικό-οικονομικό πρόβλημα αλλά όταν αναφερόμαστε στο σχολικό σύστημα και στο διδακτικό κόσμο συγκεκριμένα, ακόμη και ο συνδυαστικός πλούτος πληροφοριών έρχεται σε αντίθεση με την ατομική πενία της γνώσης. Η επιστημονική έρευνα κάνει τη γνώση παρωχημένη μέσα σε τρία/ τέσσερα χρόνια, ώστε ως συνέπεια ένα άτομο αισθάνεται ανίκανο στην κοινότητα της γνώσης. Η εύχρηστη 7

9 τεχνολογία και η εικονική γλώσσα κατακτούν ολοένα και περισσότερο χώρο στην καθημερινή μας ζωή και προκαλούν μια πολιτιστική εξαθλίωση (η φτωχή γλώσσα που χρησιμοποιείται στα τηλεοπτικά προγράμματα είναι ένα τυπικό παράδειγμα). Σε ένα τέτοιο δομημένο πλαίσιο είναι εύκολο να κατανοήσουμε πόσο μικρή ανάγκη υπάρχει για ένα συντηρητικό-επικοινωνιακό σχολείο. Αν και η εικόνα δε φαίνεται καλή, η ανάδειξη μιας σειράς από καινούριες ανάγκες θέτει το σχολείο σε μία νέα κεντρική θέση. Σήμερα, η ανάγκη της μάθησης για τη μάθηση είναι προφανής κατευθείαν από την αρχή εκπαίδευσης κάποιου επομένως, η προτεραιότητα φαίνεται να είναι η δημιουργία ενός νέου διδακτικού-μαθησιακού περιβάλλοντος. Ωστόσο, η μείωση των φυσικών αποστάσεων σε αντίθεση με την αύξηση των πολιτιστικών αποστάσεων είναι ένα από τα βασικά σημεία κλειδιά σε αυτήν την καινοτομία: η γρήγορη παγκόσμια επικοινωνία που παρέχεται από το Διαδίκτυο έρχεται σε σύγκρουση με μεγάλα μεταναστευτικά κύματα, επομένως δε φαίνεται να απομένει αρκετός χρόνος για μεσολάβηση. Αυτή η αναγκαστική συμβίωση συχνά οδηγεί σε πολιτιστική αντίθεση, περισσότερο από αλληλεπίδρασή πολιτισμών. Με αυτήν την έννοια, από τη μία πλευρά, έχουμε κοινωνικές εντάσεις (αυξανόμενος φονταμενταλισμός) και, από την άλλη, υπάρχει μια αυξανόμενη ανάγκη για ένα πρόγραμμα εκπαιδευτικής ένταξης βασισμένο στη σπουδαία αξία της παγκόσμιας αδελφοσύνης. 2 η αντίθεση: Τυποποίηση και μοναξιά. Η Τυποποίηση και η μοναξιά, χαρακτηριστικές σε ένα κόσμο παγκόσμιας επικοινωνίας και μέσων μαζικής επικοινωνίας υψηλής τεχνολογίας, είναι οι βασικές αντιθέσεις της κοινωνίας μας και προκαλούν εντάσεις στη διαμόρφωση κοινής αντίληψης για τις βασικές αξίες μίας κοινής πολιτισμένης ζωής. Το να ξεπεράσουμε αυτές τις αντιθέσεις σημαίνει να ενώσουμε το ΕΓΩ μας και το ΕΜΕΙΣ μας, για να αποκτήσουμε αυτονομία μέσω της ελευθερίας και της δημιουργικότητας, να συνειδητοποιήσουμε πως το να δημιουργούμε δεσμούς με άλλους ανθρώπους είναι θέμα ευθύνης και να αναγνωρίσουμε τη βιωσιμότητα των πράξεων μας στο περιβάλλον. Επομένως, η κοινωνία μας χρειάζεται ένα σχολείο νέου τύπου, το οποίο να εκτελεί έργο τόσο στους τομείς της εκπαίδευσης και της δημιουργικότητας και να διακηρύσσει υπεύθυνες σχέσεις του ενός με τον άλλο. Όταν μιλάμε για διαπροσωπικά όρια αναφερόμαστε σε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη ρευστή κοινωνία, όπου τα παλιά δεδομένα όπως Κράτος-Έθνος, οικογένεια και εργασία δεν έχουν πλέον θέση σε αυτήν και τα μακροπρόθεσμα σχέδια είναι λιγότερο ελκυστικά. Η στρατηγική του άδραξε την ημέρα είναι η ευκολότερη απάντηση σε ένα κόσμο χωρίς αξίες και η ανακάλυψη της ταυτότητας κάποιου γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη και ταυτόχρονα απαραίτητη. Ο ορισμός του ποιοί είμαστε περιγράφεται από την ένταση 8

10 μεταξύ της υποτιθέμενης αφοσίωσης σε εικονικές κοινότητες, όπου οι τηλεφωνικοί κατάλογοι μετατρέπονται σε φιλικούς κύκλους, και η ενότητα του ατόμου καταλύεται μετατρέποντας τον σε ένα απλό καταναλωτή και αντικείμενο κατανάλωσης (Z. Bauman, 2002). Εφόσον το σχολικό περιβάλλον είναι ο βασικός παράγοντας κοινωνικοποίησης φέρει και την ευθύνη να προωθήσει πρότυπα συμπεριφοράς κοινωνικής ενσωμάτωσης λειτουργικά ως προς την κοινωνική και προσωπική υγεία, μέσω μιας Διεθνούς συστηματικής δράσης: της επιθυμητής. Συναισθηματικός Αλφαβητισμός : Ο Berne λέει ότι Οι ατομικές συμπεριφορές εξαρτώνται κυρίως από την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας και τους άλλους ανθρώπους και από τον τρόπο τον οποίο μας βλέπουν τα άλλα άτομα και ο Buber (1957) υποστηρίζει ότι: μέλη της ανθρώπινης κοινωνίας διαμορφώνουν τις ιδιότητες και τις προσωπικές δεξιότητες συμφωνά με διαφορετικές κλίμακες αξιών μια κοινωνία είναι τόσο ανθρώπινη όσο τα μέλη της επιβεβαιώνουν τις αξίες τους ο ένας στον άλλο. Επομένως, το καθοριστικό κριτήριο είναι ή προσέγγιση σε μια πολιτισμένη ζωή από κοινού ως εκπαιδευτική διαδικασία, με στόχο να οξυνθεί η νοημοσύνη και να αποδεχτεί κανείς τόσο τον εαυτό του όσο και τον άλλο στα πλαίσια των αξόνων των σχέσεων. Όλες οι εκπαιδευτικές διαδικασίες δε θα έπρεπε να απομονώνονται από τη συνηθισμένη μαθησιακή διαδικασία αλλά να περιλαμβάνονται σε κάθε στιγμή της σχολικής ζωής. Το θέμακλειδί, ξεκινώντας από μία καθαρά κονστρουκτιβιστή άποψη, είναι να προτείνουμε μια επικοινωνιακή διαδικασία ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να μάθουν ό ένας από τον άλλο. Ο J. Bruner (1996) δηλώνει ότι: είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης να ξεκινά μία κοινότητα οπού η μάθηση είναι ο καρπός μιας αμοιβαίας συναλλαγής. Αυτό φέρνει μια αλλαγή στη σχέση δασκάλου-μαθητή και μέσα στην ίδια ομάδα των μαθητών είναι προφανές πως μια τέτοια μέθοδος βασισμένη στη δράση, τα παραδείγματα και την αναγνώριση γίνεται πολύ σημαντική. Σε αυτό το πλαίσιο, οι τεχνικές πρέπει να είναι γεμάτες ενέργεια, δυναμικές και ευχάριστες. Στον τομέα της ειρήνης και της δημοκρατικής ζωής από κοινού, το παιχνίδι είναι αναμφισβήτητα η πιο σημαντική στρατηγική. Παίζοντας, οι εμπειρίες ζωής μπορούν σταδιακά να μετατραπούν σε 9

11 πραγματική γνώση χρήσιμη για τη δημιουργία επαφών με άλλα άτομα και την επικοινωνία στην κοινότητα, την απόκτηση αυτοπεποίθησης και τη διαμόρφωση ταυτότητας, την αναθεώρηση και το σχεδιασμό πιθανών μελλοντικών εργασιών. Στο έργο του Winnicott Παιχνίδι και πραγματικότητα αναφέρεται: το Παιχνίδι είναι μια διαρκώς δημιουργική εμπειρία. Ένας ουσιαστικός τρόπος ζωής ενώ παίζοντας τόσο το παιδί όσο και ο ενήλικός μπορούν να είναι ελεύθεροι να χρησιμοποιήσουν όλη τους την προσωπικότητα και μόνο με το να είναι δημιουργικό μπορεί το ανθρώπινο ον να ανακαλύψει τον εαυτό του το παιχνίδι είναι η βάση της πολιτιστικής εμπειρίας. Η M. Montessori, ο Bruner (1996) και ο Piaget είχαν ήδη υπογραμμίσει τη σημασία του παιχνιδιού στη ψυχοσωματική ανάπτυξη του παιδιού για τις βιωματικές εμπειρίες τους, οι οποίες σταδιακά γίνονται αυθεντικές δεξιότητες. Η δημιουργία ενός θετικού περιβάλλοντος για τις σχέσεις είναι επομένως σημαντική για να ξανα-ανακαλύψουμε τους εαυτούς μας σε μία κοινότητα δομημένη με βάση το άτομο: δάσκαλοί, μαθητές, σχολικό προσωπικό, γονείς που συμφωνούν στη διεξαγωγή μία κοινής εκπαιδευτικής εργασίας, συμφώνα με αμοιβαίες αρχές, βασισμένη σε μία παραγωγική παιδαγωγική συμφωνία (συμφωνία συνυπευθυνότητας) συμπεριλαμβανομένης και της περιοχής. Οι προγραμματισμένες δραστηριότητες ακολουθούν την ευρέως αναγνωρισμένη γραμμή του νήματος από τους ψυχολόγους και τους παιδαγωγούς (Rogers, Maslow, Piaget, Bruner, Montessori, Winnicott ) για τη δημιουργία μιας ειρηνικής συμπεριφοράς χρήσιμης τόσο για τα άτομα όσο και για την κοινότητα. Η μακρό-κοινωνική εικόνα που αναφέρθηκε πιο πάνω τονίζει την αναδημιουργία της εκπαιδευτικής κοινότητας, μια ανάγκη που γίνεται αισθητή από την περιοχή μας ως μικρό-κοινωνική δυναμική. 1.3 Παιδαγωγική συνάφεια της Προκοινωνικότητας Πολλοί εκπαιδευτικοί ανησυχούν σοβαρά για τον σχολικό εκφοβισμό και την επιθετικότητα. Είναι εξίσου σημαντικό να γαλουχηθούν θετικά εναλλακτικά πρότυπα συμπεριφοράς προκοινωνικά αισθήματα και συμπεριφορά προς τους άλλους εκ μέρους των παιδιών- απέναντι στις επεμβατικές εικόνες βίας και επιθετικότητας που προβάλλονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η απάντηση σε αυτήν τη γενική στάση μπορεί να είναι η προώθηση Προκοινωνικών συμπεριφορών, οι οποίες μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν τη συνεργασία, την περίληψη των άλλων στο παιχνίδι, την απόδοση μιας φιλοφρόνησης και παρηγοριάς σε ένα παιδί που είναι ταραγμένο. Αυτές οι συμπεριφορές πρέπει να χαρακτηρίζονται από εθελοντική επιθυμία. Αν τα παιδιά αναγκάζονται να είναι καλά και να μοιράζονται ή τους έχει ζητηθεί να πουν συγγνώμη, 10

12 τότε η συμπεριφορά τους δεν είναι εθελοντική και δεν μπορεί να θεωρηθεί προκοινωνική. Η προκοινωνική προσέγγιση περιλαμβάνει και τονίζει ότι η προκοινωνική ανάπτυξη ενός παιδιού μπορεί ενεργά να ενθαρρυνθεί χωρίς να εκβιαστεί. Πώς οι εκπαιδευτικοί μπορούν να προωθήσουν ενεργά την Προκοινωνικότητα Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να προωθήσουν την προκοινωνική ανάπτυξη οικοδομώντας ασφαλείς σχέσεις, δημιουργώντας μια τάξη-κοινότητα, υιοθετώντας την προκοινωνική συμπεριφορά, θεσπίζοντας προκοινωνικές προσδοκίες και υποστηρίζοντας οικογένειες. Οι σχετικές παιδαγωγικές περιοχές είναι: α) Η τάξη είναι ένα μέρος οπού είναι εύκολο να είναι κανείς χαρούμενος Όταν οι δάσκαλοι εσκεμμένα δημιουργούν ασφαλείς σχέσεις, κάνοντας τα παιδία να αισθάνονται ασφαλή μέσα στην τάξη, μπορούν να συμβάλλουν θετικά στην ευημερία τους. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μία προκοινωνική οικογένεια είναι συνήθως πιο στοργικά με τους συνομήλικους τους. Υπάρχουν θετικές ενδείξεις ότι τα μικρά παιδιά που έχουν ζεστές σχέσεις και υγιείς δεσμούς με τους γονείς και τους δασκάλους τους είναι πιο πιθανό να είναι συμπονετικά και προκοινωνικά (Kestenbaum, Farber, & Sroufe 1989; Zhou et al. 2002; Campbell & von Stauffenberg 2008), πιθανότατα επειδή τα παιδιά είναι δυνατό να παρατηρήσουν και να μιμηθούν τη συμπεριφορά των ενήλικων για τους οποίους αισθάνονται μία κοντινή σύνδεση. Όσον αφορά την εμπειρία και το ρόλο των δασκάλων, είτε ο δεσμός του παιδιού με τους γονείς είναι ασφαλής είτε όχι, όταν οι δάσκαλοι έχουν θερμές, ασφαλείς σχέσεις με τα παιδιά, τότε τα παιδιά δείχνουν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και συμπεριφέρονται πιο θετικά προς τους άλλους στην τάξη. (Pianta & Stuhlman 2004; Spinrad & Eisenberg 2009). Οι δάσκαλοι μπορούν να αναπτύξουν θετικές και προκοινωνικές σχέσεις χρησιμοποιώντας διάφορες μικρές παιδαγωγικές στρατηγικές (ως επί το πλείστον διαισθητικά): με το να ανταποκρίνονται με ευαισθησία στις καθημερινές ανάγκες των παιδιών, να αλληλεπιδρούν με συναισθηματικά υποστηρικτικούς τρόπους, ακούγοντας και συζητώντας με ειλικρινή προσοχή. β) Οι απαρχές της Κοινότητας βρίσκονται στην τάξη (από την τάξη στο Εκπαιδευτικό Χωριό) Το πρώτο βήμα προς την επαναδημιουργία του χωριού που προορίζεται ως ένα σύστημα στοργικών σχέσεων είναι η δημιουργία μιας στοργικής κοινότητας για τους μαθητευόμενους. Όπως ακριβώς οι ζεστές εκπαιδευτικές σχέσεις προάγουν τις 11

13 προκοινωνικές δεξιότητες ενός παιδιού, το να είσαι μέλος μίας δεμένης μαθητικής κοινότητας μπορεί επίσης να ενισχύσει την προκοινωνική ανάπτυξη ενός παιδιού. Οι άνθρωποί είναι κοινωνικά όντα, και ακόμα και οι διακριτικές αλλαγές στο κοινωνικό περιβάλλον ενός παιδιού μπορεί να τα ευαισθητοποιήσουν ως προς τη σύνδεση τους με την ομάδα. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι όσα παιδιά περνούν χρόνο με τους ιδιαίτερα προκοινωνικούς συμμαθητές τους είναι πιθανό να γίνουν και τα ίδια πιο προκοινωνικά με την πάροδο του χρόνου, θα έλθουν να υιοθετήσουν τις πιο βοηθητικές, στοργικές πρακτικές των συνομήλικων τους (Eisenberg, Fabes, & Spinrad 2006). Ωστόσο, είναι συνηθισμένο να παρατηρεί κανείς μία κατάσταση στην οποία τα λιγότερο προκοινωνικά παιδιά τείνουν να περνούν τον χρόνο τους το ένα με το άλλο, έχοντας τελικά λιγότερες ευκαιρίες να μάθουν από τους πιο προκοινωνικούς συμμαθητές τους. Μπορεί να προταθεί στους δασκάλους εσκεμμένα να εξουδετερώσουν το διαχωρισμό των λιγότερο προκοινωνικών παιδιών από τα πλέον προκοινωνικά βάζοντας τα παιδιά σε ζευγάρια και ανακατεύοντας τα σε διάφορες δραστηριότητες (Bodrova & Leong 2007), δημιουργώντας έτσι περισσότερους τρόπους για τα παιδιά να γευτούν την προκοινωνική και γεμάτη κατανόηση συμπεριφορά των άλλων. γ) Μαθαίνοντας την προκοινωνική συμπεριφορά από τους ενήλικες: παραδείγματα Αν ένας ενήλικας είναι προκοινωνικός και ανταποκρίνεται, τα παιδιά είναι ιδιαιτέρως πιθανόν να παρατηρήσουν και να μιμηθούν αυτές τις πτυχές της συμπεριφοράς του. Έτσι, οι δάσκαλοί που έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν μεγάλες πιθανότητες να προτρέψουν τα παιδιά σε μία συμπεριφορά γεμάτη κατανόηση, βοήθεια, στοργή και γενναιοδωρία, επιδεικνύοντας οι ίδιοι μια τέτοια συμπεριφορά. Τέτοιες ευκαιρίες παρουσιάζονται κάθε μέρα: βοηθώντας ένα παιδί να βάλει ένα μπουφάν το οποίο κουμπώνει διαφορετικά εκφράζοντας ειλικρινές ενδιαφέρον όταν ο γονέας ενός παιδιού έχει αρρωστήσει και προσφέροντας κάποια υλικά τα οποία θα βοηθήσουν ένα παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του. Για να επισημάνουν αυτό το πρότυπο συμπεριφοράς, οι δάσκαλοί μπορούν να κάνουν σχόλια πάνω στο τι κάνουν και γιατί (Έχεις πρόβλημα με αυτό; Μήπως θα ήθελες να σε βοηθήσω; Μου δίνει χαρά να βοηθώ τα παιδιά όταν το χρειάζονται. ). Οι δάσκαλοί μπορούν επίσης να ενισχύσουν αυτές τις δεξιότητες υιοθετώντας ευγένεια και στοργή στην μεταξύ τούς αλληλεπίδραση με τους συναδέλφους και τις οικογένειες. 12

14 δ) Να είστε σαφείς με τα παιδιά (στην κοινότητα μας η Προκοινωνικότητα αναμένεται να είναι ο τρόπος αλληλεπίδρασης με τους άλλους) Τα παιδιά είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν ενσυναίσθηση και κοινωνικές δεξιότητες αν οι ενήλικες καταστήσουν σαφές ότι το περιμένουν από αυτά (αλλά δεν τα εξαναγκάζουν) να το κάνουν. Οι ευγενικές εκκλήσεις στους μαθητές να βοηθούν και να είναι γενναιόδωροι είναι αποτελεσματικά και συχνά απαραίτητα ερεθίσματα για προκοινωνική συμπεριφορά (Eisenberg, Fabes, & Spinrad 2006). Μερικές φορές οι ενήλικες πιστεύουν ότι θα έπρεπε να αρθρώνουν περισσότερο τα αιτήματα τους, αλλά τα παιδιά ειδικά τα νήπια μπορεί να χρειάζονται σαφείς υποδείξεις ή συνθήματα. Σε πολλούς πολιτισμούς, συμπεριλαμβανομένων των περισσοτέρων μη-δυτικών, συχνά αναμένεται από τα παιδιά να κάνουν πραγματική δουλεία που βοηθά την οικογένεια, π.χ. να προσέξουν τα αδέλφια τους, ακόμη να μοιραστούν τα παιχνίδια με τα αδέλφια τους, και γενικά να είναι πιο συνεργάσιμα μέλη της κοινότητας. Οι δάσκαλοι μπορεί να παρατηρήσουν διαφορές μεταξύ των συμπεριφορών που προκύπτουν από τις κοινωνικά επηρεασμένες προκοινωνικές προσδοκίες των οικογενειών και μπορεί να δουν αυτές τις συμπεριφορές να αντικατοπτρίζονται στο φαντασιακό παιχνίδι των παιδιών και στην αλληλεπίδρασή τους με τους συνομηλίκους τους. Όταν μια τάξη περιλαμβάνει παιδιά τα οποία μεγαλώνουν σε τέτοιους πολιτισμούς, τα άλλα παιδιά μπορούν να έχουν την ευκαιρία να μάθουν πιο συνεργατικούς και στοργικούς τρόπους συσχέτισης με τους συνομηλίκους τους. 13

15 2 Εκπαιδευτικοί Άξονες και Ανάπτυξη του Προκοινωνικού Κώδικα Ειρήνης ( ΠΚΕ) 2.1 Η ανάπτυξη του ΠΚΕ Η Προκοινωνική συμπεριφορά συνεπάγεται δράσεις που ωφελούν άλλους, με κίνητρο την ενσυναίσθηση, τις ηθικές αξίες, και ένα αίσθημα προσωπικής ευθύνης και όχι την επιθυμία προσωπικό όφελος. Ο ρόλος του σχολείου στην οικοδόμηση προκοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών είναι θεμελιώδης, αλλά και η συμμετοχή της κοινότητας και όποιου, συνειδητά ή όχι, μπορεί να έχει μια διαρκή επιρροή στην κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών (γυμναστές ή προπονητές, γείτονες, μέλη θρησκευτικών οργανισμών.). Για να διδάξουμε και να διαμορφώσουμε κοινωνικές δεξιότητες, ο Προκοινωνικός Κώδικάς Ειρήνης αντιπροσωπεύει μια λίστα από κανόνες και συμπεριφορές γενικά αποδεκτές από τα μέλη της κοινότητας και που περιέχονται σε μία συγκεκριμένη συμφωνία, που δημιουργήθηκε με σκοπό να αποτρέψει κοινωνικές αναταραχές και βία. Αυτά τα σχέδια απευθύνονται προς όλες τις κοινωνικές ομάδες οι οποίες εμπλέκονται (άμεσα ή έμμεσα) στην εκπαίδευση των παιδιών. Ο Κώδικας ορίζει τις θεμελιώδεις αρχές που μπορούν να προωθήσουν τις προκοινωνικές δράσεις που απευθύνονται στους μαθητές, τους δασκάλους και όλες τις κοινότητες των εκπαιδευτικών και υπογραμμίζει τι είναι θετικό στον άλλο και τι μπορεί να ενισχύσει την αμοιβαία κατανόηση. Στην εποχή μιας εκπαιδευτικής επείγουσας ανάγκης Ο Κώδικας μπορεί να είναι ένα έγκυρο εργαλείο για τη δημιουργία μιας διαδρομής προς την ανοικοδόμηση μιας Εκπαιδευτικής Κοινότητα, για να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι πιθανό να βρούμε ένα Θησαυρό μέσα στη Μάθηση (J. Delors, 1996). Ο κώδικας ενσωματώνει τις συναισθηματικές και σχεσιακές δεξιότητες, που αποτελούν τα θεμελιώδη εργαλεία για την αποτροπή βίαιων συμπεριφορών και για την ενίσχυση των παιδιών να γίνουν πιο ενεργοί και υπεύθυνοι Ευρωπαίοι πολίτες. Η διαδικασία προς τη δημιουργία του Κώδικα μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: 14

16 The world is quickly changing: Common framework Analysis and comparison of social change in the contexts of the various partners: Share the analysis method Do analysis Share results (integrated in WORKSTREAM 1) To educate a child it takes a village : (African proverb) Define a new concept of (intercultural) dynamic community : Shared and practiced values define the community (Who is us / who is the other from us ) Rebuild the educational community: To answer to the emergency education (emergenza educativa) To build social inclusion The Peace code as an educational tool:... doesn't make it static but makes it as an active tool for accelerating the belonging dynamics dinamiche di appartenenza (Australian experience) Preventing violence Develop inclusive growth Ο ορισμός του Προκοινωνικού Κώδικα Ειρήνης (ΠΚΕ) προέρχεται από τον ορισμό του πλαισίου αναφοράς αξιών, ο οποίος ορίζει την ένταξη σε μία κοινότητα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Για να έχει αποτελεσματική εκπαιδευτική δράση, ο ΠΚΕ θα δομηθεί και θα κοινοποιηθεί στη συνέχεια σύμφωνα με κάποιους εκπαιδευτικούς άξονες διαμορφωμένους με βάση τα χαρακτηριστικάs των ενδο-μαθησιακών θεμάτων. 2.2 Οι εκπαιδευτικοί άξονες Για την εφαρμογή του Κώδικα Ειρήνης, κάθε αξία μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε εκπαιδευτικούς άξονες. Οι εκπαιδευτικοί άξονες είναι τα μαθητικά/ εκπαιδευτικά κίνητρα για την εμπειρία, την πραγματοποίηση και την εφαρμογή των αξιών. Ανάμεσα στους τέσσερις στυλοβάτες της εκπαίδευσης όπως διατυπώνονται στην Παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχουμε: Καθένας έχει το δικαίωμα σε μια εκπαίδευση συμφώνα με τις θρησκευτικές/φιλοσοφικές και παιδαγωγικές του πεποιθήσεις. Καθένας έχει το δικαίωμα να διατηρήσει, να λάβει και να μεταδώσει τις δικές του γνώμες και ιδέες. Κάθε διαφορετικότητα θα πρέπει να γίνεται σεβαστή. Σωματικές, πολιτικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές διαφορές είναι μέρος της πολιτιστικής ζωής στο σχολείο και όλοι οι μαθητές έχουν το δικαίωμα να μη γίνονται θύματα διάκρισης. Κάθε μαθητής έχει το δικαίωμα να σπουδάσει και την ευκαιρία να ασκήσει αθλήματα σε ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον. 15

17 Η Επιτροπή έχει δώσει μεγαλύτερη έμφαση σε αυτή που προτείνει και περιγράφει ως βάση της εκπαίδευσης: το να μαθαίνουμε να συνυπάρχουμε. Οι εκπαιδευτικοί άξονες είναι πρακτικά και πραγματικά εκπαιδευτικά στοιχεία που μπορούν να καταστήσουν τα παιδιά ικανά να αποκτήσουν τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για: Την αφύπνιση σχετικά με τη σημασία της αρμονικής συνύπαρξης με τους άλλους και με το περιβάλλον, Τη δημιουργία των δεξιοτήτων της διαπροσωπικής επικοινωνίας με στόχο την προώθηση της κατανόησης, της αποδοχής και της ανεκτικότητας, Την ικανότητα των παιδιών να δίνουν και να λαμβάνουν, Την αφύπνιση της συναδελφικότητας και των ανθρωπίνων σχέσεων. Οι εκπαιδευτικοί άξονες βασίζονται σε μία ποικιλία προσεγγίσεων, τεχνικών και πηγών ώστε να διασφαλιστεί ότι διδάσκονται με τον πλέον ουσιαστικό και αποτελεσματικό τρόπο. Μέσα στο πλαίσιο της Αθλητικής Λέσχης Προκοινωνικότητας ζητήθηκε από τους εκπαιδευτικούς να αναπτύξουν ορισμένα συνθήματα έχοντας ως σημείο αναφοράς την «Παγκόσμια Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων». Αυτά τα συνθήματα θα αποτελούσαν αφετηρία για τη δημιουργία μίας σειράς μαθητικών δραστηριοτήτων με στόχο την προώθηση συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων. Τα Συνθήματα του Κώδικα Ειρήνης συνοψίζονται ακολούθως και παραθέτονται στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 1: Εκπαιδευτικοί Άξονες και Συνθήματα του Κώδικα Ειρήνης Συνθήματα του Κώδικα Ειρήνης Εκπαιδευτικοί Άξονες Κοινό πλαίσιο των εκπαιδευτικών κοινοτήτων Καθένας έχει το δικαίωμα σε μια εκπαίδευση προσαρμοσμένη σύμφωνα με τις θρησκευτικές, φιλοσοφικές και παιδαγωγικές πεποιθήσεις του. Η εκπαίδευση είναι δικαίωμα, όχι προνόμιο Δωρεάν εκπαίδευση για όλους Ελευθερία της εκπαίδευσης Μπορώ να διαλέξω όποιο σχολείο θέλω Αισθάνομαι ευπρόσδεκτος και σεβαστός στο σχολείο μου Ποιοτική εκπαίδευση για όλους τους μαθητές Σεβασμός προς τις αξίες της εκπαίδευσης Καθένας έχει το δικαίωμα Ανταλλαγή ιδεών και ανοιχτή ακρόαση 16

18 να κρατήσει, να λάβει και να μεταδώσει απόψεις και ιδέες. Κάθε διαφορετικότητα θα γίνεται σεβαστή. Σωματικές, πολιτικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές διαφορές είναι μέρος της πολιτιστικής ζωής του σχολείου και όλοι οι μαθητές έχουν το δικαίωμα να μην είναι θύματα διάκρισης Κάθε μαθητής έχει το δικαίωμα να σπουδάσει και την ευκαιρία να εξασκήσει αθλήματα σε ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον. Κάθε άποψη, εφόσον εκφραστεί με ειλικρίνεια, εμπλουτίζει την Κοινότητα Καθένας έχει το δικαίωμα να είναι διαφορετικός Καθένας έχει το δικαίωμα να επιλέξει Καθένας έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τις θέσεις του Καθένας έχει το δικαίωμα να ζήσει σύμφωνα με τις πεποιθήσεις του Καθένας έχει το δικαίωμα της άποψης του. Έχω φωνή Έχω άποψη Έχω το δικαίωμα να μιλήσω και να εκφράσω τις σκέψεις μου Μοιράζομαι τις εμπειρίες σημαίνει αποκτώ αίσθηση της Κοινότητας Μιλά, ακούμε ΝΑ ΕΙΣΑΙ ίσος = ΝΑ ΕΙΣΑΙ διαφορετικός Η διαφορετικότητα δημιουργεί ενότητα Η διαφορετικότητα είναι μια αξία Η διαφορετικότητα είναι εκπαίδευση σε αξίες Διαφορετικότητα μέσα στην ενότητα Εγώ είμαι, εσύ είσαι και εμείς είμαστε Προβληματίζομαι πάνω σε μία δυσκολία, αναπτύσσω ενσυναίσθηση προς τους άλλους Ο εαυτός μου και οι άλλοι: αποδοχή αδυναμιών και θετική σκέψη προς τους άλλους Ενισχύοντας την ομαδικότητα Μίλησε μου- Συνάντησε με- Δημιούργησε μια γέφυρα φιλίας Η διαφορά είναι η μεγαλύτερη αξία Η δύναμη βασίζεται στην ένωση των διαφορών Είμαστε ίσοι, αλλά ο καθένας έχει διαφορετική προσωπικότητα Ο καθένας μπορεί να λάβει μέρος στο συνολικό αθλητικό παιχνίδι Το να ερχόμαστε κοντά είναι η αρχή. Το να μένουμε μαζί είναι μια διαδικασία. Το να δουλεύουμε μαζί είναι επιτυχία Δεξιότητα- Ευ αγωνίζεσθαι- Σεβασμός Χέρι με χέρι για τη νίκη Αν είμαστε μαζί, η νίκη θα είναι δικιά μας Στα αθλήματα, πάντα να προστατεύεις την υγεία σου, την υγεία των συμπαικτών και των αντιπάλων σου Πρόσφερε ευκαιρίες και πάρε μέρος στο παιχνίδι 17

19 Μια ομάδα μόνο Εξάσκησε αθλήματα για να προσεγγίσεις τη διαφορετικότητα Εξασκείστε αθλήματα μαζί Ασφαλή σχολεία Το ταλέντο κερδίζει παιχνίδια, Η ομαδικότητα κερδίζει Πρωταθλήματα! Μαζί είμαστε μια ομάδα Κατανοώντας τις ρίζες της βίας- Θέτοντας Όρια Παίζουμε αθλήματα μαζί 18

20 3 Οι Κοινότητες Φροντίδας των Εκπαιδευτικών (ΚΦΕ) 3.1 Τι είναι οι ΚΦΕ και ποιός είναι ο ρόλος τους από τη σκοπιά της Προκοινωνικότητας Ο όρος εκπαιδευτική' τοποθετημένος μπροστά από τον όρο Κοινότητα σχετίζεται με μία ομάδα από κοινωνικούς οργανισμούς (τόσο επίσημους όσο και ανεπίσημους) που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Γενικά, μέλη αυτού του κοινωνικού πλαισίου είναι ενήλικες που είναι εκπαιδευτικοί, ο ρόλος τους αναγνωρίζεται επίσημα από τους θεσμούς (τους δασκάλους) ή που διαδραματίζουν αυτόν το ρόλο χωρίς να έχουν κάποια συγκεκριμένη θεσμική ή νομική αναγνώριση. Το επίκεντρο αυτής της εκπαιδευτικής δραστηριότητας είναι τα νέα μέλη της κοινότητας ή τα παιδιά. Η Εκπαιδευτική Κοινότητα Φροντίδας έχει τον πυρήνα της στο σύστημα των κοινωνικών σχέσεων μέσω των οποίων οι νέοι συσχετίζονται και από τις οποίες αποκτούν τον (επίσης αυθόρμητο) κώδικα συμπεριφοράς. Οι σχέσεις, οι οποίες αναπτύσσονται μέσα στις ΚΦΕ, είναι κυκλικές: όλα τα άτομα ανταλλάσσουν εμπειρίες με τους άλλους και με αυτό τον τρόπο διεξάγουν διάφορες εργασίες που είναι απαραίτητες για τη διαχείριση μιας κοινότητας. Ωστόσο, αυτό το σύστημα είναι πολύπλοκο, αλλά ταυτόχρονα ένα από τα θετικά χαρακτηριστικά είναι ότι κάθε άτομο αποκτά συνείδηση του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζει. Στη συνέχεια, αυτή η συνείδηση εμποδίζει κοινωνικές συγκρούσεις: αυτοί που ανήκουν σε αυτήν την κοινότητα γνωρίζουν τη θέση τους στο σύστημα (π.χ. οι αθλητικοί προπονητές) εφόσον αν τα μηνύματα τους δεν είναι στο ίδιο μήκος κύματος με αυτά των δασκάλων ενδέχεται να προκύψουν εκπαιδευτικές συγκρούσεις. Είναι, δηλαδή, η ΚΦΕ ένα είδος χωριού στο οποίο οι γέφυρες και οι δρόμοι αντιπροσωπεύουν τις κοινωνικές σχέσεις, οι οποίες έχουν άμεση επίδραση στην εκπαίδευση ενός παιδιού και το προστατεύουν από το είδος της βίας που μπορεί να προκύψει σε αυτό το πλαίσιο. Ακριβώς όπως στην παράδοση των Ευρωπαϊκών τοπικών κοινοτήτων, στο εκπαιδευτικό χωριό οι ενήλικες είναι εκπαιδευτικοί και διδάσκουν στα νεαρά μελή το σύνολο των αξιών της δικιάς τους κοινότητας, ασκώντας μια μόνιμη εκπαιδευτική πίεση. Αυτό δείχνει ότι οι ΚΦΕ είναι ένα ανοιχτό σύστημα: εσωτερικά δείχνει τη δυναμική της σύγκρουσης και του εμπλουτισμού σε ένα διαπροσωπικόγλωσσολογικό περιβάλλον, εξωτερικά περιλαμβάνει τη συνεργασία της παραδοσιακής μάθησης, των οικογενειών και της περιοχής. Το να είσαι μέρος μίας κοινότητας είναι 19

21 διαφορετικό από το να είσαι μέρος μιας ομάδας : ο πυρήνας της κοινότητας είναι η συνείδηση της ταυτότητας του εκπαιδευτικού και η ακολουθία των σχέσεων που προκύπτουν από τη συμμετοχή. Η συμμετοχή υποδεικνύει ότι η ευθύνη της εκπαίδευσης δεν ανατίθεται αποκλειστικά στα σχολεία αλλά, χρειάζεται συνολική προσπάθεια. Από αυτήν την προοπτική, η ΚΦΕ είναι ένα δηλωμένο και πολύπλοκο σύστημα που λειτουργεί με μια συνεχή ανέλιξη ώστε να προσαρμοστεί στο οργανωτικό μοντέλο που ταιριάζει καλύτερα με το ρόλο που τα μέλη διαδραματίζουν μέσα σε αυτή. 3.2 Το νόημα της ανοικοδόμησης της εκπαιδευτικής κοινότητας Η εκπαίδευση (education) είναι μια δραστηριότητα, που στοχεύει στην ανάπτυξη των νοητικών, κοινωνικών και σωματικών δεξιοτήτων. Η ετοιμολογία της στα αγγλικά έρχεται από το λατινικό ρήμα educare (τραβώ/ έλκω), το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από το educĕre (βγάζω, παίρνω κάτι από κάτι άλλο) και το ducĕre (ηγούμαι). Η λέξη εκπαίδευση στα αγγλικά συχνά θεωρείται ως αλληλοσυμπληρωματική στη λέξη διδασκαλία. Η διαφορά είναι ότι: η εκπαίδευση αφορά ένα επικοινωνιακό τρόπο διδασκαλίας, ενώ η διδασκαλία περιλαμβάνει έναν ευρύτερο τρόπο εκπαίδευσης, που περιλαμβάνει τεχνικές οι οποίες στόχο έχουν να ενισχύσουν ικανότητες και να αποκαλύψουν κρυμμένα ταλέντα. Το ρήμα εκπαιδεύω στα αγγλικά σημαίνει να ξεκινήσω από και όχι να πετύχω κάτι, εφόσον το σημείο άφιξης εξαρτάται από το μαθητικό αντικείμενο. Το να εκπαιδεύσω είναι ένας τρόπος να κάνω ένα άτομο περισσότερο άτομο, ένας δρόμος προς τον εξανθρωπισμό τον ατόμων. Το να εκπαιδεύσω σημαίνει να υποστηρίξω ένα άτομο κατά τη διάρκεια της δόμησης της δικής του φιλοσοφίας. Σχετικά με αυτή την πλευρά ο J. Bruner τόνισε ότι η εξέλιξη του ανθρώπου αποτελείται The world is quickly changing: Re-building the educational community to improve education and training for: 3. Promoting equity, social cohesion and active citizenship The education and training are key factors for personal and social growth To educate a child it takes a village : (African proverb) The "peace code" can be an efficient tool for: The values guide the educational process The values are the children of the emotions " (D. Goleman) από δύο ιστορίες : τη γενετική, η οποία έκανε την ανθρωπότητα ανταγωνιστική και την εφόσον πολιτιστική κάθε άνθρωπος δομεί τη δική του φιλοσοφία από τη φιλοσοφία των προηγούμενων γενεών. Αυτό το χαρακτηριστικό κάνει το είδος 20

22 μας πιο ευπροσάρμοστο και του επιτρέπει να κερδίζει (ή ίσως και να χάνει εφόσον, ορισμένες φορές, ο άνθρωπος μπορεί να γίνει ο χειρότερος εχθρός του εαυτού του). Αν το σκεφτεί κανείς, υπάρχει μόνο μια γενιά που χωρίζει τον σύγχρονο άνθρωπο από τη βαρβαρότητα. Αν η ευκαιρία να εκπαιδεύσει κανείς τον εαυτό του εξέλειπε ξαφνικά, ο άνθρωπός θα έπρεπε να ξαναρχίσει από το μηδέν, από τη Λίθινη Εποχή, παρά τις αυτόεκπαιδευτικές του ικανότητες. Επομένως, εκπαιδεύω σημαίνει βοηθώ ένα άτομο να δομήσει μόνο του τη φιλοσοφία του, και η παιδαγωγική και η διδακτική είναι οι βασικές επιστήμες, οι οποίες μπορούν να πετύχουν αυτόν το στόχο. Για να μάθουμε χρειαζόμαστε συναισθηματικές και διαπροσωπικές δεξιότητες και στη σύγχρονη κοινωνία, στην οποία ή φιλοσοφία είναι δυναμική και παγκόσμια (P. Levy), είναι απαραίτητο να αλλάξουμε τη παραδοσιακή διδακτική προσέγγιση από μεταβατική σε συνεργατική. Για να κατανοήσουμε καλύτερα γιατί θεωρούμε απαραίτητη την ανοικοδόμηση της Common framework To educate a child it takes a village : (African proverb) Define a new concept of (intercultural) dynamic community : Shared and practiced values define the community (Who is us / who is the other from us ) Rebuild the educational community: To answer to the emergency education (emergenza educativa) To build social inclusion εκπαιδευτικής κοινότητας για να αναπτύξουμε τις μαθητικές διεργασίες, πρέπει να κάνουμε μια σύντομη περιγραφή των δυναμικών που προκύπτουν στο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Στο κέντρο υπάρχει ο μαθητευόμενος που λαμβάνει τις πληροφορίες μέσω της αλληλεπίδρασης με τους άλλους μαθητευόμενους και με το περιβάλλον. Για να εκπαιδεύσουμε ένα παιδί χρειαζόμαστε ένα χωρίο (Αφρικανική παροιμία) η Κοινότητα εκπαιδεύει όχι ο δάσκαλος. Ένας μαθητευόμενος τρέφεται από την επίσημη εκπαίδευση μέσω του σχολείου, από τη μη-επίσημη εκπαίδευση μέσω της οικογένειας και των κοινωνικών οργανισμών κλπ., και της ανεπίσημης εκπαίδευσης, όπως είναι το περιβάλλον στο οποίο ζει. Ο μαθητευόμενος έχει εσωτερικές μαθησιακές δεξιότητες (το απορροφητικό μυαλό της Montessori) και βρίσκει τη συνεργασία μεταξύ δασκάλου και εκπαιδευτικής ομάδας έναν απίστευτο καταλύτη. Η δική μας ιδέα της εκπαιδευτικής κοινότητας είναι ευρύτερη από αυτή του Don Lorenzo Milani (καθολικού ιερέα και παιδαγωγού ο οποίος 21

23 στη δεκαετία του 1960 προώθησε την αμοιβαία και συνεργατική μάθηση σε ένα επαρχιακό σχολείο στη Barbiana της Ιταλίας) και του οποίου οι ιδέες βρίσκονται στο κέντρο της σύγχρονης δυτικής προσέγγισης στην εκπαίδευση. 3.3 Πώς να ανοικοδομήσουμε την Εκπαιδευτική Κοινότητα Μια ισχυρή ανάγκη να ανοικοδομήσουμε την Εκπαιδευτική Κοινότητα έχει γίνει αισθητή τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο: το σχολείο από μόνο του δε μπορεί να αναλάβει την ευθύνη της εκπαίδευσης των παιδιών εφόσον σήμερα ζουν σε μία πολύπλοκη και διαρκώς μεταβαλλόμενη κοινωνία. Τα κοινωνικά στοιχεία συχνά λειτουργούν με ένα διαφορετικό και ενίοτε ακόμη και αντικρουόμενο τρόπο αυτό έχει μια αρνητική επίδραση στα παιδιά. Επομένως, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αυξήσουμε τις ευκαιρίες για διάλογο και για την αναζήτηση κοινών εκπαιδευτικών τρόπων. Πρέπει να εισάγουμε εκ νέου την ιδέα της εκπαιδευτικής κοινότητας (η οποία αναφέρεται στην ιδέα του να «ανήκεις») ως μια εκπαιδευτική έννοια ενσωματωμένη στο σχολείο, αλλά και εκτός αυτού, να μπορεί να βοηθήσεις να αναπτυχθούν κοινωνικές δεξιότητες: αυτές είναι στην πραγματικότητα οι δυναμικές του να είναι κανείς ενεργός πολίτης. Αυτό συνεπάγεται ότι: Δάσκαλοι και σχολικό προσωπικό θα πρέπει να έχουν και να υιοθετούν ένα θετικό διαπροσωπικό ύφος, ένα ύφος που προκύπτει από την αμοιβαία αναγνώριση και από την ενεργή εκτίμηση του άλλου (διδάσκουμε τους εαυτούς μας) Θα πρέπει να εισάγουμε μεθοδολογικούς νεωτερισμούς στην εκπαίδευση ώστε να κάνουμε συστηματική αυτήν την προσέγγιση με τους μαθητές, τις οικογένειες και την τοπική κοινότητα Θα πρέπει να εισάγουμε έναν ευρύτερο διάλογο μεταξύ σχολείου, οικογενειών και τοπικής κοινότητας με στόχο να ενισχύσουμε τις κοινωνικές δυναμικές Θα πρέπει να σχεδιάσουμε και να ενεργοποιήσουμε μονοπάτια για την προσωπική ανάπτυξη μέσω της αναγνώρισης, της αναπαράστασης και του χειρισμού των συναισθημάτων μας Θα πρέπει να προωθήσουμε τη φιλοσοφία της νομιμότητας μέσω λειτουργικών καταστάσεων στις οποίες οι μαθητές μπορούν να πειραματιστούν και να ανακαλύψουν την ανάγκη για αμοιβαία αποδεκτούς κανόνες, κανόνες οι οποίοι 22

24 γίνονται αντιληπτοί ως δομημένες ελευθερίες και βασίζονται σε δύο βασικές αρχές: την αρχή του δικαίου και την αρχή του καθήκοντος Θα πρέπει να επεκτείνουμε αυτή τη διαδικασία από τοπική σε παγκόσμια με στόχο τη δόμηση της κοσμοπολίτικης παγκόσμιας κοινότητας (A. Giddens, 1991) προωθώντας τις αξίες της παγκόσμιας αδελφοσύνης and και ικανοποιώντας την ανάγκη για περίληψη στην ομάδα, οι οποίες χαρακτηρίζουν την εποχή μας Μέσα στα πλαίσια μιας τέτοιας προσέγγισης, γίνεται φανερό ότι το σχολείο πρέπει να αλλάξει ριζικά θα πρέπει να έχει μια νέα κεντρική θέση στη κοινωνία για να: Σχεδιάσει και να αναπτύξει τα γνωστικά εργαλεία τα οποία θα καταστήσουν τους μαθητές ικανούς να κατανοήσουν τα φυσικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, ανθρωπολογικά συγκειμενικά πλαίσια μέσα στα οποία θα ζήσουν και θα λειτουργήσουν στο μέλλον Επιδιώξει μία διπλά δομική αποστολή τόσο σε οριζόντια όσο και σε κάθετη σταθερότητα. Η κάθετη διάσταση εκφράζει την ανάγκη για εκπαίδευση η οποία θα μπορούσε να συνεχιστεί δια βίου η οριζόντια διάσταση τονίζει την ανάγκη για μία καλά οργανωμένη συνεργασία ανάμεσα σε σχολικούς και εξωσχολικούς παράγοντες Επιδιώκει σταθερά το στόχο της δόμησης θετικών σχέσεων, βασισμένης στην αναγνώριση του ρόλου του καθενός και σε αρμονία με τη σταθερότητα των εκπαιδευτικών στόχων Είναι και να δρα ως η συνείδηση και η κινητήριος δύναμη της Εκπαιδευτικής Κοινότητας για να εκπαιδεύσει ανθρώπους ικανούς στον χειρισμό των υπαρξιακών τους δράσεων και, επομένως, να επενδύσει στην εκπαίδευση ώστε να γίνουν ενεργοί πολίτες. Επομένως, ο στόχος της Προκοινωνικότητας περιλαμβάνει τη δόμηση μια Εκπαιδευτικής Κοινότητας γιατί: Η εκπαίδευση δεν αφορά τα παραδοσιακά εκπαιδευτικά προβλήματα, όπως ο εκπαιδευτικός προγραμματισμός, η αξιολόγηση και τα διαγωνίσματα. Το σχολείο βγάζει νόημα μόνο σε ένα ευρύτερο συγκειμενικό πλαίσιο από στόχους στους οποίους η κοινότητα στοχεύει μέσω της πίστης στην εκπαίδευση 23

25 Στόχος είναι να συνδέσουμε ολοένα και περισσότερα σχολεία ώστε να: Μοιραζόμαστε ένα αμοιβαίο πλαίσιο αξιών Ενεργοποιήσουμε εκπαιδευτικές διαδικασίες τις οποίες μοιραζόμαστε πλήρως και συνειδητά Αναπτύξουμε την ιδέα κοινών ενδιαφερόντων στο σχολείο Ευαισθητοποιήσουμε όσον αφορά τη φιλοσοφία της νομιμότητας, της ηθικής και της αδελφοσύνης. Προωθήσουμε την εκπαίδευση, Υποστηρίξουμε τις εργασίες, Διευρύνουμε τη συνεργασία Προβλεπόμενα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, όπως ο κύριος στόχος της εκπαιδευτικής διαδικασίας της εργασίας, αναφέρονται σε περιοχές πέρα από το σχολικό πλαίσιο: Σχολειό Έναντι γονέων και οικογενειών Η επικοινωνία μεταξύ σχολείων, οικογενειών και της ευρύτερης κοινότητας έχει στόχο: Την κατανομή των εκπαιδευτικών μαθημάτων των παιδιών Τη συμμετοχή σε δραστηριότητες Έρευνας Δράσης Την υπογραφή της συμφωνίας Συνυπευθυνότητας που έχει υπογραφεί από τους γονείς και το σχολείο, βασισμένης σε κοινές αξίες και στρατηγικές Τις συναντήσεις για να συζητηθούν και να διασαφηνιστούν τα ζητήματα που οι μαθητές θα αντιμετωπίσουν στην τάξη. 3.4 Βασικές στρατηγικές για την εφαρμογή της ΕΚΦ I. Στρατηγική- Διαμόρφωσε την κοινότητα φροντίδας Η εφαρμογή της Στρατηγικής 1 της Κοινότητας Φροντίδας έχει στόχο να δημιουργήσει μία στοργική κοινότητα που εργάζεται για τη βελτίωση και προσκαλεί όλους τους ενδιαφερόμενους να συμμετέχουν στη μεταβαλλόμενη σχολική διαδικασία. Αυτό περιλαμβάνει όλο το σχολικό προσωπικό, τους μαθητές, την οικογένεια και την κοινότητα. Όταν όλοι συμμετέχουν στη διαπραγμάτευση των αξιών και τη δημιουργία του σχεδίου δράσης του σχολείου, αυτό αυξάνει την ενεργή συμμετοχή στην εφαρμογή 24

26 της σχολικής αλλαγής και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της, η οποία έχει ένα θετικό αντίκτυπο στα αποτελέσματα των μαθητών. II. Στρατηγική- Δώσε στις αξίες φωνή, χέρια και πόδια Η Στρατηγική 2 στοχεύει στο να δώσει στις αξίες φωνή, χέρια και πόδια μέσω εσκεμμένων αλληλεπιδράσεων και χρήσης των καλύτερων πρακτικών που καθιστούν τις πέντε κεντρικές αξίες σταθερές και ορατές σε όλες τις πτυχές της σχολικής κουλτούρας και κλίματος. Αυτό περιλαμβάνει άμεση διδασκαλία των πέντε πυρηνικών αξιών στην τάξη, υιοθέτηση των αξιών από τους ενήλικες, και χρήση του σχολικού περιβάλλοντος για την ενδυνάμωση των πέντε πυρηνικών αξιών. III. Στρατηγική Μοιράσου την ευθύνη με την Οικογένεια, την Κοινότητα και τους Μαθητές Η Στρατηγική 3 είναι να μοιράζεσαι την ευθύνη με τις οικογένειες, την κοινότητα, και τους μαθητές για τη δημιουργία μιας Σχολικής Κοινότητας Φροντίδας. Ενώ η Στρατηγική 1 αφορά την ανάληψη πρωτοβουλίας για να προσεγγίσουμε και να συμπεριλάβουμε τις οικογένειες και την κοινότητα, η στρατηγική 3 αφορά την μετατροπή της κοινότητας καθώς και των οικογενειών από φιλοξενούμενους σε μέλη της ίδιας της κοινότητας. IV. Στρατηγική Μοιράσου την ηγεσία Η στρατηγική 4 είναι να διευθύνεις την Κοινότητα Φροντίδας μέσω παραδείγματος, ενδυνάμωσης και από κοινού ηγεσίας. Είτε το γνώριζε είτε όχι, η πρόταση του Mahatma Gandhi να Γίνεσαι η αλλαγή που θες να δεις στον κόσμο, είναι εξαιρετική, στοιχειοθετημένη συμβουλή για σχολικούς ηγέτες οι οποίοι επιθυμούν να αλλάξουν θετικά την σχολική κουλτούρα και κλίμα. Αυτή η στρατηγική της Κοινότητας Φροντίδας συμβουλεύει τους σχολικούς ηγέτες να υιοθετήσουν την αλλαγή των κεντρικών αξιών και τις στρατηγικές εφαρμογής με τους μαθητές, τους δασκάλους, το σχολικό προσωπικό, τις οικογένειες και τα μέλη της κοινότητας εφόσον επηρεάζει την αλλαγή συμπεριφοράς σε αυτούς που την παρατηρούν. V. Στρατηγική Δώσε δύναμή στις αξίες με την εξάσκηση και τη θέσπιση πολιτικής Η Στρατηγική 5 στόχο έχει να ενδυναμώσει τις πέντε πυρηνικές αξίες με τις εσκεμμένα καλύτερες τακτικές οι οποίες είναι στοιχειοθετημένες και αποδεδειγμένες, μαζί με τις συγκεκριμένες πολιτικές οι οποίες απευθύνονται στους θεσμικούς παράγοντες που 25