8ξ Παμελλήμιξ σμέδοιξ Καθηγηςώμ Πληοξτξοικήπ εμάοιξ για ςημ διδαρκαλία ςχμ ιώμ ςχμ σπξλξγιρςώμ και ςηπ ποξρςαρίαπ δεδξμέμχμ, ρε μαθηςέπ Γσμμαρίξσ

Transcript

1 8ξ Παμελλήμιξ σμέδοιξ Καθηγηςώμ Πληοξτξοικήπ εμάοιξ για ςημ διδαρκαλία ςχμ ιώμ ςχμ σπξλξγιρςώμ και ςηπ ποξρςαρίαπ δεδξμέμχμ, ρε μαθηςέπ Γσμμαρίξσ Θεόδχοξπ Γκξσλιξύμηπ 1, Νικόλαξπ Μπέκξπ 2, Φοήρςξπ Φαςζηασγέοηπ 3 thegoul@sch.gr, bekos@sch.gr, xadjix@gmail.com 1 Εκπαιδεσςικόπ ΠΕ19, 2 Εκπαιδεσςικόπ ΠΕ19, 3 Εκπαιδεσςικόπ ΠΕ19 Πεοίληφη Το διδακτικό σενάριο πραγματεύεται τα θέματα, ιοί υπολογιστών, τρόποι αντιμετώπισης και προστασία δεδομένων. Σκοπός του σεναρίου η κατανόηση της διασφάλισης των δεδομένων. Χρησιμοποιήσαμε δύο φύλλα εργασίας, που το καθένα του, αντιστοιχεί σε μια διδακτική ώρα. Στο πρώτο φύλλο εργασίας για τις έννοιες «ιός υπολογιστή», «αντιϊικό πρόγραμμα (antivirus)», «πρόγραμμα Backup» πραγματοποιείται, συζήτηση, αναζήτηση μέσω συγκεκριμένων δραστηριοτήτων στον παγκόσμιο ιστό, και σύγκριση των ευρημάτων με τις πληροφορίες που περιέχονται στο λογισμικό «Πληροφορική Γυμνασίου». Στην επόμενη διδακτική ώρα οι μαθητές αντιγράφουν τον κώδικα ενός ιού και το επικολλούν σε ένα αρχείο. Το αποτέλεσμα της εκτέλεσης του αρχείου είναι το συνεχές ανοιγόκλεισμα της συσκευής DVD. Οι μαθητές βλέπουν στην πράξη τις συνέπειες της εισαγωγής του ιού στον υπολογιστή τους και προσπαθούν να τον απομακρύνουν. Οι μαθητές εγκαθιστούν το δωρεάν αντιϊικό πρόγραμμα και ενημερώνουν την βάση με τις υπογραφές των ιών και σαρώνουν τον σκληρό δίσκο για εύρεση ιών. Λέξεις κλειδιά : Ιοί, αντιϊικό πρόγραμμα, προστασία δεδομένων, αντίγραφο ασφαλείας Ειραγχγή Το διδακτικό σενάριο πραγματεύεται τα θέματα, ιοί υπολογιστών, τρόποι αντιμετώπισης και προστασία δεδομένων. Πρόκειται για διδακτικό σενάριο το οποίο μπορεί να ενταχθεί στο μάθημα της Πληροφορικής Γυμνασίου και συγκεκριμένα στη Α τάξη. Το διδακτικό σενάριο μπορεί να εκπονηθεί από μαθητές της Α' Γυμνασίου στο πλαίσιο των μαθησιακών στόχων " Προστασία Λογισμικού Ιοί ", σύμφωνα με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών (ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ) για την Πληροφορική του Γυμνασίου ΥΠΔΒΜΘ (2003). Επιπλέον, Ιοί και κακόβουλο λογισμικό εμπεριέχονται και στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τον Πληροφορικό Γραμματισμό στο Γυμνάσιο. Συγκεκριμένα στην Α Γυμνασίου, στον άξονα Αναζητώ πληροφορίες, επικοινωνώ και συνεργάζομαι με ΤΠΕ στη ενότητα Γνωρίζω το διαδίκτυο και επικοινωνώ ΥΠΔΒΜΘ (2011). Είναι γνωστό ότι τα δεδομένα που αποθηκεύουμε στον υπολογιστή είναι πολύτιμα αλλά συγχρόνως και ευαίσθητα σε καταστροφές. Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στην διαχείριση των δεδομένων μας προκειμένου να τα διασφαλίζουμε κάθε ημέρα από όλους τους πιθανούς κινδύνους. Η εγκατάσταση βλαβερών προγραμμάτων πχ ιών σε ένα σύστημα δεν συνδέεται μονάχα με καταστροφικές ενέργειες όπως η διαγραφή αρχείων αλλά με διάφορα περιστατικά ασφάλειας. Σκοπός του σεναρίου η κατανόηση της διασφάλισης των δεδομένων. Εκτός από τα αντίγραφα ασφαλείας, για την προστασία ενός συστήματος έχει δημιουργηθεί μια ειδική κατηγορία λογισμικού, γνωστή ως αντιϊικό (antivirus). Οι ιοί αποτελούν ένα θεωρητικά εύκολο κεφάλαιο για το εκπαιδευτικό της πράξης. Τελειώνοντας όμως το μάθημα, η συγγραφική ομάδα του παρόντος paper, ανακάλυψε, μετά από απαντήσεις σε ερωτηματολόγιο, αρκετές δυσκολίες στην κατανόηση θεμάτων που αναφέρονται στις έννοιες «ιός υπολογιστή», «αντιϊικό πρόγραμμα (antivirus)», «πρόγραμμα Backup». Βασικό πρόβλημα στις δυσκολίες που παρουσιάζονται φαίνεται να οφείλεται και στο τρόπο διδασκαλίας. Χρησιμοποιήσαμε δύο φύλλα εργασίας, που το καθένα του, αντιστοιχεί σε μια διδακτική ώρα. Στο πρώτο φύλλο εργασίας για τις έννοιες ιός υπολογιστή, αντιϊικό πρόγραμμα (antivirus), πρόγραμμα Backup, πραγματοποιείται, συζήτηση, αναζήτηση μέσω συγκεκριμένων δραστηριοτήτων στον παγκόσμιο ιστό, και σύγκριση των ευρημάτων με τις πληροφορίες που περιέχονται στο λογισμικό «Πληροφορική Γυμνασίου». Στην επόμενη διδακτική ώρα οι μαθητές αντιγράφουν τον κώδικα ενός ιού και το επικολλούν σε ένα αρχείο. Το αποτέλεσμα της εκτέλεσης του αρχείου είναι το συνεχές ανοιγόκλεισμα της συσκευής DVD. Η ανάδραση από το σύστημα δηλαδή το αποτέλεσμα της εκτέλεσης του προγράμματος-ιού, είναι ενδεικτικό της ορθότητας της εκτέλεσης και των συνεπειών της ύπαρξής του. Οι μαθητές βλέπουν στην πράξη τις συνέπειες της εισαγωγής του ιού στον υπολογιστή τους και προσπαθούν να τον απομακρύνουν. Οι μαθητές εγκαθιστούν το δωρεάν αντιϊικό πρόγραμμα και ενημερώνουν την βάση με τις υπογραφές των ιών και σαρώνουν τον σκληρό δίσκο για εύρεση ιών. Η μέθοδος διδασκαλίας που ακολουθείται στηρίζεται στην ανακαλυπτική (ή ευρετική) μάθηση του Bruner, αλλά και στον κοινωνικό εποικοδομισμό του Vygotsky (ΙΤΥ, 2011). Σύμφωνα με την πρώτη, η μάθηση έχει ενεργητικό χαρακτήρα και ως εκ τούτου η δραστηριοποίηση του ατόμου και η απόκτηση ικανοτήτων στην επίλυση προβλημάτων επιτυγχάνονται διαμέσου της ενεργητικής του αντιπαράθεσης με προβληματικές καταστάσεις. Οι καταστάσεις αυτές δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ εύκολες, ώστε να λύνονται με απλή ανάκληση προαποκτημένων γνώσεων, ούτε πολύ δύσκολες, ώστε να απαιτούν γνώσεις και δεξιότητες που είτε οι μαθητές δε διαθέτουν είτε δεν προκύπτουν από την ίδια την προβληματική κατάσταση. Όλες οι δραστηριότητες έχουν την βάση τους στον κοινωνικό εποικοδομισμό. Οι μαθητές δουλεύουν σε ομάδες και μέσα από τη διερεύνηση οδηγούνται στην επίλυση των προβλημάτων. Πρακτικά Εργασιών 8 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Καθηγητών Πληροφορικής, Βόλος, Μαρτίου 2014

2 2 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής ύμςξμη πεοιγοατή ςξσ διδακςικξύ ρεμαοίξσ. Το παρόν διδακτικό σενάριο με τίτλο Ιοί υπολογιστών και τρόποι αντιμετώπισή τους - Προστασία δεδομένων, σχεδιάστηκε για να διδαχθεί στους μαθητές της Α' τάξης, του 2ου Γυμνασίου Νέων Μουδανιών. Βασικός σκοπός του σεναρίου είναι η κατανόηση της αναγκαιότητας διασφάλισης των δεδομένων, που φυλάσσονται στον σκληρό δίσκο του υπολογιστή. Τέθηκαν οι ακόλουθοι στόχοι για τους μαθητές: να εξηγούν την έννοια «ιός» και να απαριθμούν τις πιθανές αιτίες στις οποίες οφείλετε η μόλυνση του υπολογιστή με ιούς να αναφέρουν τρόπους προστασίας από έναν ιό να επιχειρηματολογούν για τη χρησιμότητα των αντιγράφων ασφαλείας να συνεργάζονται ομαδικά με αρμονικό και αποτελεσματικό τρόπο Η υλοποίηση του διδακτικού σεναρίου έγινε στο εργαστήριο Πληροφορικής όπου υπήρχαν εγκατεστημένα: το λογισμικό περιήγησης Firefox για την διαδικτυακή αναζήτηση το αντιϊικό πρόγραμμα Clamwin ο κειμενογράφος Notepad το λογισμικό Πληροφορικής του Γυμνασίου το λειτουργικό σύστημα WindowsXP και τα παιδιά χωρίστηκαν σε ομάδες των 2 ατόμων ανά υπολογιστή. Επιλέχθηκε το αντιϊικό πρόγραμμα Clamwin γιατί είναι απλό στην χρήση και open source (ανοικτού κώδικα) όπως και ο Firefox, με το σκεπτικό οι μαθητές να έρθουν σε επαφή και με προγράμματα ανοιχτού κώδικα. Το διδακτικό σενάριο πραγματοποιήθηκε σε δύο διδακτικές ώρες. Την 1η διδακτική ώρα ο εκπαιδευτικός ενεργοποιεί τους μαθητές μέσα από ερωτήσεις του τύπου: τι είναι ιός; τι ζημιά μπορεί να προκαλέσει ένας ιός; γιατί να φτιάξει κάποιος έναν ιό; Οι ερωτήσεις προκαλούν τον διάλογο και με καταιγισμό ιδεών οι μαθητές αναφέρουν τις εμπειρίες τους. Οι μαθητές είναι χωρισμένοι σε ομάδες των 2 ατόμων. Μοιράζεται το φύλλο εργασίας 1 το οποίο περιλαμβάνει 2 δραστηριότητες. Στην δραστηριότητα 1 ζητείται από τους μαθητές να αναζητήσουν πληροφορίες στο διαδίκτυο για τους όρους «ιός υπολογιστή», «αντιϊικό πρόγραμμα(antivirus)», «πρόγραμμα Backup» και να τις καταχωρήσουν σε έναν πίνακα μαζί με τις πηγές στις οποίες τις βρήκανε. Στην δραστηριότητα 2, μέσω του λογισμικού Πληροφορικής του Γυμνασίου, πλοηγούνται σε μια παρουσίαση σχετική με την προστασία του λογισμικού και τους ιούς. Την 2η διδακτική ώρα μοιράζεται στους μαθητές το φύλλο εργασίας 2. Στην δραστηριότητα 1 οι μαθητές αντιγράφουν τον κώδικα ενός ιού (FreakServ, 2012) και το επικολλούν σε ένα αρχείο. Στην συνέχεια αλλάζουν την κατάληξη του αρχείου και το εκτελούν. Παρατηρούν το αποτέλεσμα της εκτέλεσης του αρχείου-ιού και ερωτώνται για τους τρόπους αντιμετώπισης του. Στην δραστηριότητα 2 ανοίγουν ένα αντιϊικό πρόγραμμα (Clamwin) και το εξερευνούν. Στην συνέχεια τους ζητείται: να ενημερώσουν την βάση των υπογραφών των ιών να σαρώσουν τον σκληρό δίσκο C για ιούς. Το σενάριο υλοποιήθηκε ικανοποιητικά σε σχέση με το σχεδιασμό και τους στόχους του και ο διδακτικός χρόνος ήταν σχεδόν επαρκής Το ενδιαφέρον των μαθητών διατηρήθηκε σε υψηλό επίπεδο καθ όλη τη διάρκεια της διδασκαλίας. Αυτό φάνηκε αφενός από το γεγονός ότι εργάστηκαν χωρίς να βαρεθούν ή να τεμπελιάζουν, αφετέρου από τα αποτελέσματα της εργασίας τους τα οποία ήταν ικανοποιητικά. Παρατηρήθηκε δυσκολία των μαθητών στο να φιλτράρουν και να κριτικάρουν τον μεγάλο όγκο των πληροφοριών, που ήταν αποτέλεσμα της αναζήτησής τους στο διαδίκτυο. Επίσης παρατηρήθηκε και μια λάθος αντίληψη που είχαν πολλοί μαθητές, για τον χρόνο που απαιτεί μια σάρωση των δεδομένων του σκληρού δίσκου από το αντιϊικό πρόγραμμα. σμπεοάρμαςα. Οι ιοί είναι ένα θέμα για το οποίο οι μαθητές δείχνουν μεγάλο και ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Εντυπωσιάζονται από τον τρόπο και τις συνέπειες της δράσης των ιών στον υπολογιστή. Η χρήση του σεναρίου και ιδιαίτερα των φύλλων εργασίας έδωσε στους μαθητές την δυνατότητα να δούνε στην πράξη οι ίδιοι την δράση ενός ιού και να επιχειρήσουν να τον αντιμετωπίσουν με τα κατάλληλα εργαλεία. Έβαλε τους μαθητές να σκεφτούν τους πιθανούς τρόπους διαχείρισης του προβλήματος και να υλοποιήσουν όποιους μπορούσαν. Κατά την πραγματοποίηση του πρώτου φύλλου εργασίας από τους μαθητές, παρατηρήθηκε μια δυσκολία στην στοχευμένη αναζήτηση συγκεκριμένων εννοιών, πληροφοριών στο διαδίκτυο, όπως επίσης και αδυναμία στο να φιλτράρουν, κριτικάρουν τον μεγάλο όγκο των πληροφοριών που συγκέντρωσαν. Κατά την υλοποίηση του δεύτερου φύλλου εργασίας παρατηρήθηκε μεγάλος ενθουσιασμός από το αποτέλεσμα της ενεργοποίησης του ιού και σημαντικός προβληματισμός για την εύρεση των τρόπου απενεργοποίησης από τους μαθητές. Τέλος, οι όποιες λανθασμένες αντιλήψεις για το υπό μελέτη αντικείμενο, έγινε προσπάθεια να αντιμετωπιστούν και να ανασκευαστούν, με βάση τα νέα δεδομένα που προσέφερε η διδασκαλία με τα λογισμικά 'Πληροφορική Γυμνασίου' και Clamwin, η εισαγωγή του αρχείου-ιού στο σύστημα με την παρατήρηση των επακόλουθων συνεπειών, η αναζήτηση στο διαδίκτυο και η συνεργασία μαθητές μεταξύ των ομάδων.

3 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 3 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1. Σίςλξπ διδακςικξύ ρεμαοίξσ Ιοί υπολογιστών και τρόποι αντιμετώπισή τους - Προστασία δεδομένων. 2. Εκςιμώμεμη διάοκεια διδακςικξύ ρεμαοίξσ Δύο (2) διδακτικές ώρες. Διάρκεια παρέμβασης δύο (2) ώρες. Η παρέμβαση περιλαμβάνει το φύλλο εργασίας 1 και το φύλλο εργασίας Έμςανη ςξσ διδακςικξύ ρεμαοίξσ ρςξ ποόγοαμμα ρπξσδώμ/ποξαπαιςξύμεμεπ γμώρειπ Πρόκειται για διδακτικό σενάριο το οποίο μπορεί να ενταχθεί στο μάθημα της Πληροφορικής Γυμνασίου (Αράπογλου, κ.ά., 2006) και συγκεκριμένα στη Α τάξη. Το διδακτικό σενάριο μπορεί να εκπονηθεί από μαθητές της Α' Γυμνασίου στο πλαίσιο των μαθησιακών στόχων " Προστασία Λογισμικού Ιοί ", σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ του Γυμνασίου (ΥΠΔΒΜΘ, 2003). Οι μαθητές θα πρέπει ήδη να έχουν διδαχθεί και κατανοήσει την έννοια του προγράμματος λογισμικού καθώς και του λειτουργικού συστήματος. 4. κξπξί και ρςόυξι ςξσ διδακςικξύ ρεμαοίξσ Βασικός σκοπός του σεναρίου είναι η κατανόηση της αναγκαιότητας διασφάλισης των δεδομένων που φυλάσσονται στον σκληρό δίσκο του υπολογιστή. Οι μαθητές μετά το τέλος της διδακτικής ενότητας πρέπει να είναι ικανοί: να εξηγούν την έννοια «ιός» να απαριθμούν τις πιθανές αιτίες στις οποίες οφείλετε η μόλυνση του υπολογιστή με ιούς να αναφέρουν τους τρόπους προστασίας από έναν ιό να χρησιμοποιούν ένα αντιϊικό πρόγραμμα να εξηγούν τον όρο «αντίγραφο ασφαλείας - Backup» να ονομάζουν τους λόγους για τους οποίους είναι σωστό να κρατάμε αντίγραφα ασφαλείας να ενθαρρυνθούν να αναπτύξουν πνεύμα και δεξιότητες συνεργασίας, επικοινωνίας και διερευνητικής μάθησης. 5. Πεοιγοατή ςξσ διδακςικξύ ρεμαοίξσ 1η διδακτική ώρα Ο εκπαιδευτικός ενεργοποιεί τους μαθητές μέσα από ερωτήσεις του τύπου: τι είναι ιός,τι ζημιά μπορεί να προκαλέσει ένας ιός,γιατί να φτιάξει κάποιος έναν ιό. Οι ερωτήσεις προκαλούν τον διάλογο και με καταιγισμό ιδεών οι μαθητές αναφέρουν τις εμπειρίες τους. Οι μαθητές είναι χωρισμένοι σε ομάδες των 2 ατόμων. Μοιράζεται το φύλλο εργασίας 1 το οποίο περιλαμβάνει 2 δραστηριότητες. Στην δραστηριότητα 1 ζητείται από τους μαθητές να αναζητήσουν πληροφορίες στο διαδίκτυο για τους όρους «ιός υπολογιστή», «αντιϊικό πρόγραμμα(antivirus)», «πρόγραμμα Backup» και να τις καταχωρήσουν σε έναν πίνακα μαζί με τις πηγές στις οποίες τις βρήκανε. Στην δραστηριότητα 2, μέσω του λογισμικού Πληροφορικής του Γυμνασίου, πλοηγούνται σε μια παρουσίαση σχετική με την προστασία του λογισμικού και τους ιούς. 2η διδακτική ώρα Μοιράζεται στους μαθητές το φύλλο εργασίας 2. Στην δραστηριότητα 1 οι μαθητές αντιγράφουν τον κώδικα ενός ιού και το επικολλούν σε ένα αρχείο. Στην συνέχεια αλλάζουν την κατάληξη του αρχείου και το εκτελούν. Παρατηρούν το αποτέλεσμα της εκτέλεσης του αρχείου-ιού και ερωτώνται για τους τρόπους αντιμετώπισης του. Στην δραστηριότητα 2 ανοίγουν ένα αντιιικό πρόγραμμα (clamwin) και το εξερευνούν. Στην συνέχεια τους ζητείται: να ενημερώσουν την βάση των υπογραφών των ιών να σαρώσουν τον σκληρό δίσκο C για ιούς Οι δραστηριότητες στοχεύουν στην εμπέδωση των εννοιών ιός υπολογιστή, προστασία λογισμικού και στην αξιολόγησή τους. 6. Επιρςημξλξγική ποξρέγγιρη και εμμξιξλξγική αμάλσρη/θέμαςα θεχοίαπ ςξσ διδακςικξύ ρεμαοίξσ Είναι γνωστό ότι τα δεδομένα που αποθηκεύουμε στον υπολογιστή είναι πολύτιμα αλλά συγχρόνως και ευαίσθητα σε καταστροφές. Υπάρχουν περιπτώσεις κατά λάθος διαγραφής η και καταστροφής τους από άλλες αιτίες όπως ιοί, και μηχανικές βλάβες των αποθηκευτικών μέσων. Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στην διαχείριση των δεδομένων μας προκειμένου να τα διασφαλίζουμε κάθε ημέρα από όλους τους πιθανούς κινδύνους. Η εγκατάσταση βλαβερών

4 4 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής προγραμμάτων πχ ιών σε ένα σύστημα δεν συνδέεται μονάχα με καταστροφικές ενέργειες όπως η διαγραφή αρχείων αλλά με διάφορα περιστατικά ασφάλειας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η υποκλοπή προσωπικών δεδομένων (με απομακρυσμένη πρόσβαση στον προσωπικό υπολογιστή - backdoors και trojans), η αποστολή μαζικών που υπερφορτώνουν τους εξυπηρετητές ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και ενοχλούν τους παραλήπτες (spam) και η λειτουργία παράνομων proxy servers προκειμένου να συγκαλύπτουν τα ίχνη τους κακόβουλοι χρήστες ή να λειτουργούν web sites με παράνομο υλικό. Μολυσμένοι υπολογιστές χρησιμοποιούνται επίσης για εξαπόλυση δικτυακών επιθέσεων άρνησης υπηρεσιών (Denial of Service /Distributed DoS attacks) κατά τις οποίες, παράγονται ιδιαίτερα μεγάλες ποσότητες δικτυακής κίνησης (packet floods) που είναι ικανές να σταματήσουν την λειτουργία ενός εξυπηρετητή ή ενός δρομολογητή. Η διάδοση των βλαβερών προγραμμάτων είναι πλήρως αυτοματοποιημένη και ένας υπολογιστής που χρησιμοποιεί λογισμικό με προβλήματα ασφάλειας μπορεί να μολυνθεί μέσα σε λίγα λεπτά από την στιγμή σύνδεσης του στο Διαδίκτυο. Κατά τη διάδοση πολλών ιών (τύπου worm) παράγεται μεγάλη δικτυακή κίνηση που δύναται να υπερφορτώσει δικτυακές συσκευές (switches/routers) αλλά και να μειώσει την απόδοση δικτυακών υπηρεσιών λόγω απωλειών ή καθυστερήσεων πακέτων (service degradation). Για τους λόγους αυτούς οι ιοί αποτελούν ένα μείζον πρόβλημα που αντιμετωπίζει η παγκόσμια κοινότητα των υπολογιστών και του Internet και η πρόληψη του μοιάζει προς το παρόν η μόνη λύση. Για την προστασία ενός συστήματος έχει δημιουργηθεί μια ειδική κατηγορία λογισμικού, γνωστή ως αντιϊικό (antivirus). Προκειμένου να εξασφαλίσουν την απρόσκοπτη και χωρίς μολύνσεις λειτουργία ενός συστήματος, τα αντιϊικά εκκινούν ταυτόχρονα με το λειτουργικό σύστημα του υπολογιστή, χωρίς εντολές από το χρήστη, και παραμένουν ως διαδικασίες στη μνήμη, ώστε να είναι σε θέση να ανιχνεύουν τυχόν μολύνσεις σε πραγματικό χρόνο. Τα προγράμματα αυτά πρέπει να αναβαθμίζονται σε τακτική βάση, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν με επιτυχία τους νεοδημιουργούμενους ιούς (Κέντρο Δικτύων, 2011). 7. Φοήρη Η/Τ και γεμικά φητιακώμ μέρχμ για ςξ διδακςικό ρεμάοιξ («ποξρςιθέμεμη ανία» και αμςίλξγξπ, επιτσλάνειπ, ποξβλήμαςα) Το διδακτικό σενάριο θα υλοποιηθεί στο εργαστήριο Πληροφορικής όπου θα υπάρχουν εγκατεστημένα: το λογισμικό περιήγησης Firefox για την διαδικτυακή αναζήτηση το αντιϊικό πρόγραμμα Clamwin το λογισμικό Πληροφορικής του Γυμνασίου το λειτουργικό σύστημα WindowsXP Επιλέχθηκε το αντιϊικό πρόγραμμα Clamwin γιατί είναι απλό στην χρήση και open source (ανοικτού κώδικα) όπως και ο Firefox, με το σκεπτικό οι μαθητές να έρθουν σε επαφή και με προγράμματα ανοιχτού κώδικα. Ως πιθανά μειονεκτήματα μπορούν να θεωρηθούν τα παρακάτω: το αγγλικό περιβάλλον εργασίας (program interface) του αντιϊικού προγράμματος Clamwin η μετάβαση σε άλλα αντιϊικά προγράμματα μπορεί να είναι δύσκολη αν οι μαθητές συνηθίσουν στην χρήση του απλού λιτού Clamwin. 8. Αμαπαοαρςάρειπ ςχμ μαθηςώμ/ποόβλεφη δσρκξλιώμ ρςξ διδακςικό ρεμάοιξ Ένας αρχάριος χρήστης υπολογιστών μπορεί να δυσκολευτεί να κατανοήσει: την έννοια «ιός υπολογιστή». Συνήθως τον ταυτίζει με τον ανθρώπινο ιό γιαυτό και κατανοεί ότι η ύπαρξή του στο σύστημα έχει συνέπειες. την ανάγκη ύπαρξης των ιών. Γιατί κάποιος να ασχοληθεί με την δημιουργία ενός ιού; τον μηχανισμό ενεργοποίησης του ιού. Κατά την αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο οι μαθητές είναι πολύ πιθανό να μπερδέψουν τους ιούς με παρεμφερείς έννοιες, όπως οι δούρειοι ίπποι και τα σκουλήκια, λόγω του μεγάλου όγκου πληροφοριών και των συναφών εννοιών. 9. Διδακςικό ρσμβόλαιξ-διδακςική μεςαςόπιρη θεχοηςικά θέμαςα-διδακςικόπ θόοσβξπ Το περιβάλλον των λογισμικών που θα χρησιμοποιηθούν είναι αρκετά απλό και δεν αναμένεται ιδιαίτερος θόρυβος. Αν και μπορεί να έρχονται σε επαφή για πρώτη φορά με κάποιο - κάποια λογισμικά, οι μαθητές εξοικειώνεται γενικά πολύ γρήγορα. Σε αυτό βοηθάει και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που επιδεικνύουν σε θέματα σχετικά με την ασφάλεια των υπολογιστών. Το περιβάλλον του Mozilla Firefox και του Notapad είναι πολύ απλό και εύχρηστο. Το λογισμικό Πληροφορικής του Γυμνασίου, έχει σχεδιαστεί για χρήση από μαθητές Γυμνασίου. Το αντιϊικό Clamwin είναι ένα από τα ποιο αξιόπιστα, λιτά και εύχρηστα λογισμικά της κατηγορίας του.

5 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική Τπξκείμεμη θεχοία μάθηρηπ Οι δραστηριότητες έχουν την βάση τους στον κονστρουκτιβισμό. Οι μαθητές δουλεύουν σε ομάδες και μέσα από τη διερεύνηση οδηγούνται στην επίλυση των προβλημάτων. Η ανάδραση από το σύστημα δηλαδή το αποτέλεσμα της εκτέλεσης του προγράμματος-ιού, είναι ενδεικτικό της ορθότητας της εκτέλεσης και των συνεπειών της ύπαρξής του. 11. Οογάμχρη ςηπ ςάνηπ - ετικςόςηςα ρυεδίαρηπ Οι μαθητές οργανώνονται σε ομάδες των 2 ατόμων. Οι μαθητές στην ομάδα τους αλληλεπιδρούν και προσπαθούν όλοι μαζί να λύσουν τα προβλήματα. 12. Ανιξλόγηρη Για την αξιολόγηση των μαθητών θα χρησιμοποιηθούν: τα δύο φύλλα εργασίας η συμπλήρωση ενός φύλλου παρατήρησης της διδασκαλίας το οποίο περιέχει την παρακάτω σχάρα αξιολόγησης με διαβαθμισμένα κριτήρια. Κριτήριο Κλίμακα αξιολόγησης τριών επιπέδων Μη ικανοποιητική Μέτρια Ικανοποιητική Να επιχειρηματολογεί για τη χρησιμότητα των αντιγράφων ασφαλείας δεν επιχειρηματολογεί για τη χρησιμότητα των αντιγράφων ασφαλείας επιχειρηματολογεί για τη χρησιμότητα των αντιγράφων ασφαλείας μετά από επεξηγήσεις επιχειρηματολογεί με ευκολία για τη χρησιμότητα των αντιγράφων ασφαλείας Να εξηγεί την έννοια «ιός» και να απαριθμεί τις πιθανές αιτίες στις οποίες οφείλετε η μόλυνση του υπολογιστή με ιούς δεν εξηγεί την έννοια «ιός» και δεν απαριθμεί τις πιθανές αιτίες στις οποίες οφείλετε η μόλυνση του υπολογιστή με ιούς εξηγεί την έννοια «ιός» και απαριθμεί τις πιθανές αιτίες στις οποίες οφείλετε η μόλυνση του υπολογιστή με ιούς μετά από επεξηγήσεις εξηγεί την έννοια «ιός» και απαριθμεί τις πιθανές αιτίες στις οποίες οφείλετε η μόλυνση του υπολογιστή με ιούς με ευκολία Να αναφέρει τρόπους προστασίας από έναν ιό δεν αναφέρει τρόπους προστασίας από έναν ιό δυσκολεύεται να αναφέρει σχεδόν όλους τους τρόπους προστασίας από έναν ιό καταφέρνει να αναφέρει σχεδόν όλους τους τρόπους προστασίας από έναν ιό Ομαδικότητα - Συνεργατικότητα δεν μπόρεσε να συνεργαστεί αρμονικά με τα μέλη συνεργάστηκε με τα μέλη της ομάδας του αλλά υπήρξαν προβλήματα κατά συμμετείχε ενεργά στην ομαδική εργασία και συνεργάστηκε

6 6 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής της ομάδας του την συνεργασία αρμονικά με τα μέλη της ομάδας του 13. Σξ επιμξοτχςικό ρεμάοιξ Αμάλσρη ςξσ τύλλξσ εογαρίαπ 1 Μέσα από τις δραστηριότητες του φύλλου εργασίας 1 γίνεται μια αναζήτηση διερεύνηση των όρων: ιός υπολογιστή, αντιϊικό πρόγραμμα και πρόγραμμα Backup. Στην συνέχεια με την πλοήγηση στο λογισμικό «Πληροφορική Γυμνασίου» γίνεται επιβεβαίωση των πληροφοριών της αναζήτησης και διερευνάται ο τρόπος εισαγωγής, ενεργοποίησης, εκτέλεσης των ιών. Προτεινόμενη Χρονική διάρκεια: 1 διδακτική ώρα Στόχοι: Οι μαθητές θα μπορούν να: να εξηγούν την έννοια «ιός» και να απαριθμούν τις πιθανές αιτίες στις οποίες οφείλετε η μόλυνση του υπολογιστή με ιούς να αναφέρουν τους τρόπους προστασίας από έναν ιό να εξηγούν τον όρο «αντίγραφο ασφαλείας Backup» και να ονομάζουν τους λόγους για τους οποίους είναι σωστό να κρατάμε αντίγραφα ασφαλείας να ενθαρρυνθούν να αναπτύξουν πνεύμα και δεξιότητες συνεργασίας, επικοινωνίας και διερευνητικής μάθησης. Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή Εργαστήριο υπολογιστών με εγκατεστημένα τα λογισμικά, Mozilla Firefox και Πληροφορική Γυμνασίου Το φύλλο εργασίας των μαθητών Επιμέρους δραστηριότητες Δραστηριότητα 1η Ζητείται από τους μαθητές με την χρήση της μηχανής Google να αναζητήσουν - διερευνήσουν στο διαδίκτυο τις έννοιες: ιός υπολογιστή αντιϊικό πρόγραμμα(antivirus) πρόγραμμα Backup και να συμπληρώσουν ένα πίνακα με τα αποτελέσματα της αναζήτησης. Πρέπει επίσης να συμπληρώσουν και μια στήλη με τις πηγές ώστε να μπορεί να ελεγχθεί εάν τα γραφόμενα είναι αποτέλεσμα μιας ή πολλών αναζητήσεων που οδήγησαν σε ένα συμπέρασμα ορισμό. Δραστηριότητα 2η Οι μαθητές ακολουθώντας τα κατάλληλα βήματα πλοηγούνται μέσω της εφαρμογής «Πληροφορική Γυμνασίου» στο τμήμα Προστασία Λογισμικού Ιοί. Έπειτα ζητείται από τις ομάδες με κριτική σκέψη να απαντήσουν στην έκφραση «Ο ιός κοιμάται και ξυπνάει όταν κουδουνίζει το ρολόι» που αφορά ουσιαστικά τον τρόπο ενεργοποίησης του ιού. Αμάλσρη ςξσ τύλλξσ εογαρίαπ 2 Με το φύλλο εργασίας 2 οι μαθητές βλέπουν στην πράξη τις συνέπειες της εισαγωγής του ιού στον υπολογιστή τους και προσπαθούν με διάφορους τρόπους να τον απομακρύνουν - σβήσουν. Προτεινόμενη Χρονική διάρκεια: 1 διδακτική ώρα Στόχοι: Οι μαθητές θα μπορούν : να αναφέρουν τους τρόπους προστασίας από έναν ιό να χρησιμοποιούν ένα αντιϊικό πρόγραμμα (antivirus) vα ενθαρρυνθούν να αναπτύξουν πνεύμα και δεξιότητες συνεργασίας, επικοινωνίας και διερευνητικής μάθησης. 14. Ποξςάρειπ για πεοαιςέοχ δοαρςηοιόςηςεπ ποξςειμόμεμεπ εογαρίεπ Το διδακτικό σενάριο υλοποιείται από μαθητές της Α' Γυμνασίου, στη Θεσσαλονίκη και Χαλκιδική, στο πλαίσιο της ενότητας, " Προστασία Λογισμικού Ιοί " και σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ, για την Πληροφορική στο Γυμνάσιο. Οι περαιτέρω δραστηριότητες-επεκτάσεις για το σενάριο θα εξαρτηθούν από τις απαντήσεις των μαθητών πάνω σε ερωτηματολόγιο-έρευνα που διεξάγεται, για την κατανόηση των μαθησιακών στόχων της ενότητας, " Προστασία Λογισμικού Ιοί ", πριν και μετά την πραγματοποίηση του σεναρίου στην τάξη.

7 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική Φοήρη ενχςεοικώμ πηγώμ FreakServ (2012) CD-Rom Swapper (Open & Closes) - Virus/Script - Windows Code Snippet. Ανακηήθηκε ζηιρ 27 Ιανοςαπίος 2014 από Απάπογλος, Α., Μαβόγλος, Φ., Οικονομάκορ, Η. & Φύηπορ, Κ. (2006). Πληποθοπική Α', Β', Γ' Γςμναζίος. Βιβλίο Μαθηηή. Αθήνα: Ο.Δ.Γ.Β. ΙΤΥ (2011) Δπιμοπθωηικό ςλικό για ηην εκπαίδεςζη ηων επιμοπθωηών ζηα ΠΑΚΔ. Τεύσορ 1: Γενικό Μέπορ, Β Έκδοζη Αναθεωπημένη και Βεληιωμένη. Πάηπα: Σύμππαξη θοπέων ςλοποίηζηρ, Δκπαίδεςζη & Για Βίος Μάθηζη, ΔΣΠΑ ΙΤΥ (2011) Δπιμοπθωηικό ςλικό για ηην εκπαίδεςζη ηων επιμοπθωηών ζηα ΠΑΚΔ. Πποηεινόμενα εκπαιδεςηικά ζενάπια : κλάδορ ΠΔ19/20. Πάηπα: Σύμππαξη θοπέων ςλοποίηζηρ, Δκπαίδεςζη & Για Βίος Μάθηζη, ΔΣΠΑ Κένηπο Γικηύων (ΚΔΓ) Δθνικού Μεηζόβιος Πολςηεσνείος. Πποζηαζία από ιούρ. Ανακηήθηκε ζηιρ 27 Ιανοςαπίος 2014 από =index&func=display&ceid=103&meid=120. ΥΠΓΒΜΘ, (2003). Γιαθεμαηικό Δνιαίο Πλαίζιο Ππογπάμμαηορ Σποςδών Πληποθοπικήρ και Αναλςηικό Ππόγπαμμα Σποςδών Πληποθοπικήρ. Ανακηήθηκε ζηιρ 2 Νοεμβπίος 2013 από ΥΠΓΒΜΘ, (2011). Ππόγπαμμα Σποςδών για ηον Πληποθοπικό Γπαμμαηιζμό ζηο Γςμνάζιο. Ανακηήθηκε ζηιρ 2 Νοεμβπίος 2013 από

8 8 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής 16. Υύλλα εογαρίαπ Ιξί σπξλξγιρςώμ και αμςιμεςώπιρή ςξσπ - Ποξρςαρία δεδξμέμχμ Υύλλξ εογαρίαπ 1 (1 διδακςική ώοα) Δραστηριότητα 1 1. Στην επιφάνεια εργασίας εκκινήστε το πρόγραμμα 'Firefox' με διπλό κλικ στο εικονίδιο 2. Στην γραμμή διευθύνσεων γράψτε: 3. Στην μηχανή αναζήτησης google αναζητήστε πληροφορίες σχετικές με τους όρους : ιόρ ςπολογιζηή ανηιϊικό ππόγπαμμα(antivirus) ππόγπαμμα Backup. Συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα με βάση τις πληροφορίες από την αναζήτηση σας. Στο πεδίο 'Πηγές' συμπληρώστε τις διευθύνσεις των ιστοσελίδων από τις οποίες πήρατε τις πληροφορίες. Πίνακας 1. Περιγραφή όρων και πηγές Ιός υπολογιστή; Πηγές: Αντιιικό πρόγραμμα (antivirus); Πηγές: Πρόγραμμα Backup; Πηγές: Δραστηριότητα 2 1. Πατήστε διπλό κλικ στο εικονίδιο course.exe. Θα ανοίξει το λογισμικό Πληροφορική του Γυμνασίου. 2. Επιλέξτε 'Αναχωρήσεις Α' Γυμνασίου'. 3. Επιλέξτε 'Πλοήγηση' για να εμφανιστεί ο πίνακας πλοήγησης. 4. Από τον πίνακα πλοήγησης με κλικ στο βελάκι αριστερά του κίτρινου φακέλου, ακολουθείται την διαδρομή: Γνωρίζω τον Υπολογιστή ως ενιαίο Σύστημα -> Το λογισμικό του υπολογιστή > Προστασία λογισμικού --> Διδασκαλία --> Ιοί.

9 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 9 5. Με τα βελάκια πλοηγηθείτε στα επόμενα τμήματα της εφαρμογής που παρουσιάζουν τους ιούς και τους τρόπους προστασίας από κακόβουλο λογισμικό. 6. Κατά την παρουσίαση της προηγούμενης εφαρμογής θα παρατηρήσατε, ότι ο ιός κοιμάται και ξυπνάει όταν κουδουνίζει το ρολόι. Με βάση την γνώση που αποκομίσατε από την δραστηριότητα 1 και την παρακολούθηση της εφαρμογής, σε τι πιστεύεται ότι αντιστοιχεί στην πραγματικότητα η προηγούμενη περιγραφή; Ο ιός κοιμάται και ξυπνάει όταν κουδουνίζει το ρολόι, δηλαδή... Υύλλξ εογαρίαπ 2 (1 διδακςική ώοα) Δραστηριότητα 1 1. Στην επιφάνεια εργασίας πατήστε διπλό κλικ στο εικονίδιο με το όνομα Firefox.exe. 2. Στο πεδίο διευθύνσεων γράψτε : και πατήστε το πλήκτρο enter. 3. Στην ιστοσελίδα που άνοιξε, επιλέξτε με το ποντίκι και στην συνέχεια αντιγράψτε το κείμενο που βρίσκετε μέσα στο μαύρο πλαίσιο. Ελαχιστοποιήστε το πρόγραμμα Firefox. 4. Διπλό κλικ στο εικονίδιο notepad.exe στην επιφάνεια εργασίας. Στο παράθυρο που άνοιξε επικολλήστε το κείμενο που αντιγράψατε από την ιστοσελίδα. Αποθηκεύστε το αρχείο με το όνομα virus-cd.vbs στην επιφάνεια εργασίας και κλείστε το πρόγραμμα notepad. 5. Πατήστε διπλό κλικ στο εικονίδιο virus-cd.vbs. Τι παρατηρείτε; 6. Με ποιον τρόπο πιστεύετε ότι μπορεί να διορθωθεί το πρόβλημα που προέκυψε; Δραστηριότητα 2 Ανοίξηε με διπλό κλικ ηο ανηιϊικό (anti-virus) ππόγπαμμα clamwin Δγκαηαζηήζηε ηο clamwin ακολοςθώνηαρ ηιρ οδηγίερ: Σηην επόμενη οθόνη παηήζηε ηο πλήκηπο Next Επιλέξτε 'I accept the agreement' και στη συνέχεια Next

10 10 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Στις επόμενες οθόνες πατήστε Next Ξεμαρκάρεται την επιλογή 'Download Virus Database Files' και έπειτα Next Πατήστε Install και θα δείτε το παράθυρο εγκατάστασης των αρχείων. Όταν ολοκληρωθεί θα δείτε το παράθυρο επιτυχούς τέλους της εγκατάστασης. Μετά το τέλος της εγκατάστασης θα εμφανιστεί το εικονίδιο του clamwin κάτω δεξιά, δίπλα στην ώρα του συστήματος. Με διπλό κλικ πάνω του θα ανοίξει το πρόγραμμα.