Συγκριτική μελέτη του ελέγχου της αναπαραγωγικής δραστηριότητας των προβάτων και γιδιών ελληνικών ποιμνίων μετά από πειραματική χορήγηση Regulin

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΙΧΘΥΟΛΟΓΙΑΣ, ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΖΩΟΤΕΧΝΙΑΣ Συγκριτική μελέτη του ελέγχου της αναπαραγωγικής δραστηριότητας των προβάτων και γιδιών ελληνικών ποιμνίων μετά από πειραματική χορήγηση Regulin ΕΥΤΥΧΙΑ Φ. ΦΩΤΙΑΔΗ ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014 [1]

2 [2]

3 «Η έγκριση της παρούσας διπλωματικής μεταπτυχιακής εργασίας από την Κτηνιατρική Σχολή του Α.Π.Θ. δεν υποδηλώνει αποδοχή των γνωμών του συγγραφέα» (Ν. 5343/1932, άρθρο 202, παρ.2) [3]

4 Τριμελής εξεταστική επιτροπή Γεώργιος Αρσένος, Αν. Καθηγητής (επιβλέπων) Γεώργιος Βαλεργάκης, Επίκουρος Καθηγητής (μέλος) Χρήστος Μπρόζος, Επίκουρος Καθηγητής (μέλος) [4]

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στόχος της παρούσας έρευνας ήταν η συγκριτική μελέτη του ελέγχου της αναπαραγωγικής δραστηριότητας των προβάτων και γιδιών ελληνικών ποιμνίων μετά από πειραματική χορήγηση Regulin. Η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο Ζωοτεχνίας του Τομέα Ζωικής Παραγωγής, Ιχθυολογίας, Οικολογίας και Προστασίας Περιβάλλοντος του Τμήματος Κτηνιατρικής του Α.Π.Θ. στα πλαίσια του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών «Εκτροφή και Παθολογία Παραγωγικών Ζώων». Η συγγραφή στηρίχθηκε σε πρόσφατες επιστημονικές δημοσιεύσεις, που αναφέρονται στη βιβλιογραφία, καθώς και στον πειραματισμό που πραγματοποιήθηκε για τρεις συνεχόμενες αναπαραγωγικές περιόδους. Το σύνολο των πειραματισμών πραγματοποιήθηκε σε εκτροφές της περιοχής του νομού Ηλείας. [5]

6 Ευχαριστίες Στα πλαίσια αυτής της εργασίας θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή κύριο Γ. Αρσένο, Καθηγητή του Τμήματος Κτηνιατρικής του Α.Π.Θ. και διευθυντή του Εργαστηρίου Ζωοτεχνίας, για την ανάθεση του θέματος. Με την καθοδήγησή του, πραγματοποιήθηκε η συλλογή των στοιχείων και η συγγραφή της εργασίας. Με την ηθική του υποστήριξη ολοκληρώθηκε και επιτεύχθηκε ο στόχος. Ευχαριστώ τον κύριο Γ. Βαλεργάκη, Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Κτηνιατρικής του Α.Π.Θ. και μέλος της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής αξιολόγησης της εργασίας. Η συμβολή του υπήρξε καθοριστική στην εκπόνηση της διατριβής. Τις θερμές ευχαριστίες μου στον κύριο Χρ. Μπρόζο, Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Κτηνιατρικής του Α.Π.Θ. και μέλος της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής αξιολόγησης της εργασίας. Ακόμη θα ήθελα να ευχαριστήσω τον συνάδελφο και φίλο Γ. Μπράμη, υποψήφιο διδάκτορα, που αφιέρωσε χρόνο και κόπο, ώστε να βελτιώσω την εργασία. Ευχαριστώ το συνάδελφο Β. Κανούλα, υποψήφιο διδάκτορα για τη βοήθεια και υποστήριξή του. Επίσης ένα μεγάλο ευχαριστώ οφείλω στους συναδέλφους μου και συμφοιτητές μου στο μεταπτυχιακό. Με τη συνεργασία τους, την κατανόησή τους και τη βοήθειά τους, μπόρεσα να διαχειριστώ τον χρόνο των παρακολουθήσεων και των υποχρεώσεων στα μαθήματα. Τέλος ευχαριστώ την οικογένειά μου, για τη μεγάλη υπομονή και αγάπη. [6]

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος 4 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Η ελληνική αιγοπροβατοτροφία 8 Προβλήματα της Ελληνικής προβατοτροφίας 1.2. Ωοθηκικός κύκλος Ορμόνες της αναπαραγωγικής λειτουργίας Γοναδοτρόπες ορμόνες της υπόφυσης Η μελατονίνη Βιοσύνθεση της μελατονίνης Μελατονίνη και βελτίωση της αναπαραγωγικής ικανότητας Επίδραση της μελατονίνης στο σπέρμα Έλεγχος της αναπαραγωγής ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 19 ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Υλικά και μέθοδοι 1.1. Συνθήκες διαβίωσης των ζώων και διατροφή Συμπλήρωση ειδικού ερωτηματολογίου Επιλογή ζώων Θηλυκά ζώα Αρσενικά ζώα Συνθήκες διαβίωσης των ζώων και διατροφή Αποτελέσματα Οικονομοτεχνική προσέγγιση των αποτελεσμάτων Συζήτηση Συμπεράσματα-Προτάσεις Περίληψη Summary Βιβλιογραφία 64 Παράρτημα 68 [7]

8 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1.1. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ Η εκτροφή προβάτων και γιδιών αποτελούσε παραδοσιακά την κύρια απασχόληση των κτηνοτρόφων στην Ελλάδα. Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας καλύπτεται από ορεινούς όγκους, με φτωχή βλάστηση με πολύ ιδιαίτερες εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες ανά περιοχή. Τα εγχώρια πρόβατα και γίδες είναι ζώα πολύ προσαρμοσμένα και ανθεκτικά σε αυτές τις συνθήκες, με χαμηλές όμως αποδόσεις. Για πολλά χρόνια, μέχρι τη δεκαετία του 1990 περίπου, το σύστημα εκτροφής που εφαρμοζόταν ήταν κυρίως, εκείνο του εκτατικού τύπου και η διατροφή των ζώων βασιζόταν αποκλειστικά στην αξιοποίηση των φτωχών βοσκοτόπων (Κατσαούνης, 1994). Η αιγοπροβατοτροφία σήμερα, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ελληνικής κτηνοτροφίας. Στη σύγχρονη Ελλάδα με τα τεράστια κοινωνικοοικονομικά και διαρθρωτικά προβλήματα το ζωικό κεφάλαιο των μικρών μηρυκαστικών, εξασφαλίζει κύριο ή συμπληρωματικό εισόδημα σε περίπου οικογένειες.η εκτροφή μικρών μηρυκαστικών αποτελεί βασικό συντελεστή παραγωγής που μπορεί να προσφέρει οικονομική διέξοδο σε νέους ανθρώπους τα επόμενα χρόνια. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΣΔΕ σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν ενεργοί κωδικοί εκμεταλλεύσεων. Ο συνολικός αριθμός των προβάτων που εκτρέφονται στην Ελλάδα είναι , από αυτά τα είναι οικόσιτα, τα κοπαδιάρικα και τα νομαδικά (παράρτημα). Ο αριθμός των γιδιών είναι συνολικά , από αυτά τα είναι οικόσιτα, τα είναι κοπαδιάρικα και τα είναι νομαδικά (παράρτημα). Σύμφωνα με τον ΕΛΟΓΑΚ συνολικά σε όλη την Ελλάδα για το ημερολογιακό έτος 2012 παραδόθηκαν κιλά πρόβειο γάλα και κιλά γίδινο γάλα. Από αυτά τα στοιχεία εκκρεμεί η καταχώρηση 180 τόνων πρόβειου και 150 τόνων γίδινου γάλατος, λόγω έλλειψης στοιχείων ταυτοποίησης των παραγωγών. [8]

9 Οι τιμές κυμάνθηκαν από 0,7586-1,0927 στο πρόβειο γάλα και από 0,4642-0,6833 στο γίδινο γάλα. Οι σύγχρονοι κτηνοτρόφοι έχουν επαναπροσδιορίσει τις εφαρμοζόμενες μεθόδους εκτροφής και γενικότερα τη διαχείριση του ποιμνίου. Έτσι η σύγχρονη αιγοπροβατοτροφία, ασκείται σε αμιγή ποίμνια προβάτων ή αιγών ή ακόμα και μικτά ποίμνια, με συχνότερο σύστημα εκτροφής το εντατικό και το ημιεντατικό. Υπάρχει βέβαια ακόμα σημαντικός αριθμός εκτροφών που εφαρμόζουν το ημιεκτατικό σύστημα εκτροφής, το οποίο όμως χαρακτηρίζεται από χαμηλές αποδόσεις. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑΣ Η εκτροφή μικρών μηρυκαστικών στην χώρα μας, αποτελεί τον βασικό κλάδο της ελληνικής κτηνοτροφίας. Δυστυχώς, αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα τα περισσότερα από τα οποία δεν είναι καινούργια αλλά υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια, χωρίς να έχει γίνει σοβαρή προσπάθεια για την επίλυσή τους. Το τεχνικό επίπεδο των κτηνοτρόφων. Δυστυχώς η πλειονότητά τους δεν διαθέτει ιδιαίτερη εκπαίδευση και γνώσεις πάνω στο αντικείμενο με αποτέλεσμα την κατασκευή ακατάλληλων υποδομών και σοβαρά λάθη στη διατροφή και τη γενικότερη διαχείριση. Υψηλό κόστος παραγωγής. Οι ζωοτροφές στην Ελλάδα έχουν υψηλές τιμές γεγονός που σε συνδυασμό με τη χαμηλή παραγωγικότητα έχουν ως αποτέλεσμα το αυξημένο κόστος παραγωγής. Στόχος θα πρέπει να είναι η παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας με χαμηλό κόστος. Έλλειψη αδειών λειτουργίας των κτηνοτροφικών μονάδων, κάτι που περιορίζει τον εκσυγχρονισμό των υποδομών. Το πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των κτηνοτρόφων, σε εθνικό επίπεδο, είναι, προς το παρόν, χαμηλό. Η ιδιοκτησιακή αποσύνδεση της αιγοπροβατοτροφίας με τους βοσκότοπους με αποτέλεσμα την ανορθολογική διαχείριση και αξιοποίησή τους. Οι εγχώριες φυλές έχουν χαμηλή παραγωγικότητα, έτσι οι κτηνοτρόφοι εισάγουν στις εκτροφές τους βελτιωμένα ζώα ξένων φυλών. Δεν έχουν γίνει ουσιαστικές προσπάθειες γενετικής βελτίωσης των αυτόχθονων φυλών, με αποτέλεσμα να έχει μειωθεί σημαντικά ο πληθυσμός τους και σε [9]

10 λίγα χρόνια ίσως να μην υπάρχουν. Στην περίπτωση αυτή θα κινδυνέψει η ονομασία προέλευσης των τοπικών προϊόντων και κυρίως η ελληνική φέτα, γιατί το προϊόν δεν θα είναι συμβατό με το νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις διεθνείς συνθήκες και το πλαίσιο λειτουργίας των διεθνών οργανισμών. Προβλήματα υγείας. Η βρουκέλλωση αποτελεί μόνιμο πρόβλημα παρά τις πολύχρονες προσπάθειες εκρίζωσης, όπως και οι μαστίτιδες, οι χωλότητες και τα προβλήματα αναπαραγωγής. Όλα τα παραπάνω έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα των προϊόντων, στην ευζωία και στην παραγωγικότητα των ζώων. Οικονομική πίεση των κτηνοτρόφων από τις γαλακτοβιομηχανίες οι οποίες καθυστερούν την εξόφληση των παραγωγών και συμπιέζουν διαρκώς την τιμή του παραγόμενου προϊόντος. Αυξημένα χρέη των κτηνοτρόφων τα οποία προέκυψαν από δάνεια παλαιότερων χρόνων που δεν αξιοποιήθηκαν προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης και του εκσυγχρονισμού της μονάδας. Ελλείψεις υποδομής στον τομέα της εμπορίας των προϊόντων.o κλάδος τη μεταποίησης παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα με αποτέλεσμα να μην αποδίδεται μεγάλη προστιθέμενη αξία στο τελικό προϊόν, τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική αγορά. Απροθυμία της νεολαίας να ασχοληθεί με το επάγγελμα ΩΟΘΗΚΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΒΑΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΑΙΓΩΝ Στα εύκρατα γεωγραφικά πλάτη τα ζώα προκειμένου να αντιμετωπίσουν εποχιακές κλιματικές και διατροφικές αλλαγές που προκύπτουν από τις αλλαγές στη βλάστηση, ανέπτυξαν την εποχιακή αναπαραγωγή. Η περίοδος έναρξης της αναπαραγωγικής δραστηριότητας στα μικρά μηρυκαστικά φυσιολογικά, πριν από την εξημέρωση και την ανθρώπινη παρέμβαση (επιλογές ζώων με πρωιμότητα και άλλοι ζωοτεχνικοί χειρισμοί), άρχιζε νωρίς το φθινόπωρο και μπορούσε να διαρκέσει μέχρι το τέλος του χειμώνα, ή την αρχή της άνοιξης (Σεπτέμβριο-Φεβρουάριο) (Τσακάλωφ Π.Ν. 1983, Abecia J.A. et al, 1999). Η ανάπτυξη της εποχιακής αναπαραγωγικής δραστηριότητας ευνοήθηκε στη φύση από την φυσική επιλογή. Η γέννηση και [10]

11 η ανάπτυξη των αμνών και των κατσικιών που γεννιούνται την άνοιξη, ευνοείται από ένα περιβάλλον με επάρκεια τροφής και ήπιες κλιματολογικές συνθήκες. Εξάλλου, η διατροφή των αιγοπροβάτων στη χώρα μας βασίζεται σε μεγάλο ποσοστό στην βοσκή. Οι βοσκότοποι της χώρας μας παρέχουν επαρκείς θρεπτικές ουσίες περισσότερο κατά τη διάρκεια της Άνοιξης (Μάρτιο-Μάιο) και λιγότερο στις αρχές του καλοκαιριού. Κατά τη διάρκεια των υπόλοιπων θερινών μηνών (Ιούλιο-Αύγουστο) και κατά το μεγαλύτερο διάστημα του φθινοπώρου η βοσκήσιμη ύλη είναι πολύ περιορισμένη (λόγω κλιματικών συνθηκών), γι αυτό και η περίοδος αυτή θεωρείται πολύ ικανοποιητική για τις γεννήσεις. Επειδή η περίοδος της οχείας επηρεάζεται από τη διάρκεια του φωτός, η μείωση της ημερήσιας διάρκειας του, αποτελεί το ερέθισμα για την έναρξη της αναπαραγωγικής περιόδου στα μικρά μηρυκαστικά. Η φωτοπερίοδος αποτελεί αξιόπιστο περιβαλλοντικό σήμα (Thiéry J.C. 2002). Στις περισσότερες περιπτώσεις η περίοδος των οχειών, ακολουθεί την πιο θερμή εποχή του έτους (καλοκαίρι) κατά την οποία η διατροφή των ζώων βασίζεται αποκλειστικά στη βοσκή με αποτέλεσμα, να μην καλύπτονται πλήρως οι ανάγκες των ζώων σε θρεπτικά συστατικά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα ζώα να φτάνουν στην οχεία σε μη ικανοποιητική θρεπτική κατάσταση οπότε παρατηρούνται μειωμένα ποσοστά συλλήψεων. Για το σκοπό αυτό είναι απαραίτητη η προσθήκη συμπληρωμάτων τροφής. Το μικρά μηρυκαστικά είναι ζώα εποχιακά πολυοιστρικά και η αναπαραγωγική τους περίοδος επηρεάζεται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες (διατροφή, τοποθεσία, φωτοπερίοδος, κλιματολογικές συνθήκες). Ο ωοθηκικός τους κύκλος διακρίνεται σε στάδια τα οποία χαρακτηρίζονται από μεταβολές στο γεννητικό σύστημα. Τα στάδια αυτά είναι ο πρόοιστρος, ο οίστρος, ο μέτοιστρος και ο δίοιστρος. Κάτω από την επίδραση συγκεκριμένων ορμονών, το γεννητικό σύστημα υφίσταται βιοχημικές και ιστολογικές μεταβολές. Η διάρκεια της αναπαραγωγικής δραστηριότητας και του οίστρου επηρεάζονται από παράγοντες όπως η φυλή, η ηλικία, περιβαλλοντικούς παράγοντες (διατροφή, σύστημα εκτροφής, υποδομή κλπ), αλλά και από την επίδραση που ασκεί η παρουσία των αρσενικών ζώων. [11]

12 α. Παράγοντες που επηρεάζουν την εκδήλωση του οίστρου (Καρκαλής Δ. 2013): Ο γενότυπος Η εποχή του έτους Το γεωγραφικό πλάτος και η κοιτίδα της φυλής Η ηλικία Η ώρα του 24ώρου Η θερμοκρασία του περιβάλλοντος και οι καταπονήσεις Η γαλουχία Η διατροφή Η θρεπτική κατάσταση (παχιές προβατίνες) και η υγεία β. Παράγοντες που επηρεάζουν το δείκτη ωοθυλακιορρηξίας: Ο γενότυπος Το στάδιο της αναπαραγωγικής περιόδου Η γαλουχία Η διατροφή γ. Παράγοντες που επηρεάζουν την γονιμοποίηση: Το στάδιο της αναπαραγωγικής περιόδου Η γαλουχία Η διατροφή δ. Παράγοντες που επηρεάζουν την εμβρυική θνησιμότητα: Πρώιμη εμβρυική θνησιμότητα ε. Παράγοντες που επηρεάζουν την βιωσιμότητα των αρνιών κατά την περίοδο της γαλουχίας τους: Η αγωγή της εκτροφής Ο γενότυπος της προβατίνας και του αρνιού Το σωματικό βάρος του αρνιού στην γέννηση Ο τύπος του τοκετού Το φύλο του αρνιού Η ηλικία της προβατίνας [12]

13 Προβατίνες: Η διάρκεια του ωοθηκικού κύκλου είναι ημέρες (μέσος όρος 17 ημέρες) (Abecia J.A. et al, 1999) και ο οίστρος διαρκεί ώρες. Η ωοθυλακιορρηξία πραγματοποιείται στο τέλος του οίστρου, ώρες μετά την εκδήλωσή του (Βαλάση Ε., 2011). Για παράδειγμα, στην καραγκούνικη φυλή κάτω από εντατικές συνθήκες εκτροφής, η αναπαραγωγική περίοδος εκτείνεται από τον Ιούλιο ως τα τέλη Μαρτίου, ενώ το 57,14% των προβατίνων παρουσιάζουν ωοθηκική δραστηριότητα ολόκληρο το έτος (Δεληγιάννης Κ., 2008). Αίγες: Η διάρκεια του ωοθηκικού κύκλου στη αίγα είναι ημέρες (μέσος όρος 21 ημέρες) (Abecia J.A.et al, 1999). Η διάρκεια του ωοθηκικού κύκλου είναι στενά συνδεδεμένη με τη διάρκεια της ώχρινης φάσης που στην αίγα διαρκεί ημέρες (Greyling J.P., 2000). Η χρήση των υπερήχων οδήγησε στη διαπίστωση ότι κατά τη διάρκεια του ωοθηκικού κύκλου πραγματοποιείται ανάπτυξη ωοθηλακίων κατά κύματα, κάθε 5 7 ημέρες (Rubianes E., et al., 2003). Ο οίστρος διαρκεί ώρες περίπου, με μια απόκλιση που μπορεί να κυμαίνεται ως και 48 ώρες. Η ωοθυλακιορρηξία πραγματοποιείται ώρες μετά την έναρξη του οίστρου (Βαλάση Ε., 2011). Κριοί και τράγοι: Στα αρσενικά ζώα η αναπαραγωγική δραστηριότητα επίσης παρουσιάζει εποχικότητα, η οποία εκφράζεται με ποσοτικούς περισσότερο όρους. Έτσι για παράδειγμα η ημερήσια παραγωγή σπερματοζωαρίων δεν αναστέλλεται κατά τη διάρκεια της άνοιξης, είναι όμως τέσσερεις φορές μικρότερη, από αυτή του φθινοπώρου (Thiéry J.C., 2002). Η διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου και της περιόδου μειωμένης παραγωγής εξαρτάται από το γεωγραφικό πλάτος, το γονότυπο και τη διατροφή (Αληφακιώτης Θ., 1999, Avdi Μ., et al 2004). Στην προσπάθεια βελτίωσης των αναπαραγωγικών επιδόσεων, εφαρμόζονται παρεμβάσεις ώστε να ρυθμιστεί ο ωοθηκικός κύκλος. Η διαδικασία αυτή εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, οι οποίοι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τον κτηνίατρο και τον κτηνοτρόφο προκειμένου να εξασφαλιστεί η επιτυχία της σχετικής προσπάθειας. Οι σημαντικότεροι είναι: [13]

14 Ο βαθμός συγχρονισμού που απαιτείται (ανάλογα με τη μέθοδο γονιμοποίησης που θα εφαρμοστεί). Δηλαδή σε πόσα ζώα θα εφαρμοστεί συγχρονισμός και χρονικές αποστάσεις μεταξύ ομάδων ζώων (όταν υπάρχουν) που έχουν συγχρονιστεί Η εποχή του έτους (ένοιστρη, μεταβατική, άνοιστρη περίοδος), Το σύστημα εκτροφής (εντατικό, ημιεντατικό, εκτατικό) και η φυλή των ζώων, Οι ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν σε κάθε εκτροφή (αριθμός διαθέσιμων αρσενικών, δυνατότητα εφαρμογής τεχνητής σπερματέγχυσης, επάρκεια προσωπικού, διαθεσιμότητα ζωοτροφών), Οικονομικοί παράγοντες, δηλαδή το κόστος εφαρμογής σε σχέση με το προσδοκώμενο αποτέλεσμα, καθώς και τις εμπορικές συνθήκες (περίοδοι αυξημένης ζήτησης ή/και αυξημένης τιμής των προϊόντων) (Σαμαρτζής Φ και Φθενάκης Γ.Χ., 2003) 1.3. ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Γοναδοτρόπες ορμόνες της υπόφυσης Οι γοναδοτρόπες ορμόνες της υπόφυσης είναι η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη (Follicle-stimulation hormone, FSH) και η ωχρινοτρόπος ορμόνη (Luteinizing hormone, LH).H επίδρασή τους έχει άμεση σχέση με τη λειτουργία των γεννητικών αδένων και συνεπώς με όλη την αναπαραγωγική λειτουργία των ζώων. Είναι γλυκοπρωτεΐνες και η έκκριση τους ελέγχεται από τον υποθάλαμο μέσω των εκλυτικών παραγόντων (απελευθερωτικές ορμόνες των γοναδοτρόπων ορμονών: GnRH και LHRH). Η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη έχει μοριακό βάρος στο πρόβατο, ημιπερίοδο ζωής 2 4 ώρες και προκαλεί την ανάπτυξη των ωοθυλακίων στην ωοθήκη (Σμοκοβίτης Α., 1993). Η ωχρινοποιητική ορμόνη έχει μοριακό βάρος στο πρόβατο, ημιπερίοδο ζωής 30 περίπου λεπτά και προάγει την ωρίμανση των ωοθυλακίων, εφ όσον έχουν υποστεί την επίδραση της FSH (Σμοκοβίτης Α., 1993). Άλλες επιδράσεις της LH είναι η [14]

15 έκκριση οιστρογόνων, η ωοθυλακιορηξία και ο σχηματισμός ωχρού σωματίου και παραγωγή προγεστερόνης. Στα αρσενικά ζώα αντίστοιχη της LH, είναι η διαμεσοκυτταροτρόπος ορμόνη, Interstitialcell-stimulating hormone ή ICSH και σχετίζεται με την παραγωγή και έκκριση τεστοστερόνης. Η έκκριση της LH και της GnRH γίνεται κατά κύματα και είναι αλληλένδετη. Στη διάρκεια της εγκυμοσύνης οι ορμόνες που παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο είναι η προγεστερόνη, τα οιστρογόνα, η προλακτίνη, η γαλακτογόνος ορμόνη του πλακούντα, οι γλυκοπρωτεΐνες της εγκυμοσύνης, η ρελαξίνη και οι προσταγλανδίνες (Φθενάκης Γ.Χ., 2013). Oι ορμόνες γκρελίνη και λεπτίνη είναι μεταβολικές ορμόνες, σχετίζονται με το μεταβολικό ισοζύγιο και σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα έρευνας σχετίζονται με την αναπαραγωγική ωρίμανση, την έναρξη της ήβης και την εκδήλωση οίστρου. Επίσης σχετίζονται με την ανάπτυξη και τη λειτουργία της κυοφορούσας μήτρας και του εμβρύου Μελατονίνη Η μελατονίνη είναι ορμόνη που παράγεται στην επίφυση και παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της αναπαραγωγικής λειτουργίας στα πρόβατα και τις αίγες και στα δύο φύλα. Πρώτη φορά απομονώθηκε και ταυτοποιήθηκε από τους Lerner και συν. το 1958 σε βοοειδή (εικ. 2). Για πολλά έτη υπήρχε η πεποίθηση πως αφορά μόνο τα ζώα, έχει εντοπιστεί σε φυτά και βακτήρια. Η μελατονίνη είναι ορμόνη που παράγεται κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ κατά τη διάρκεια της ημέρας τα επίπεδα μελατονίνης μειώνονται. H επίφυση ή κωνάριο (corpuspineal) είναι τμήμα του επιθαλάμου (εικ. 1). Είναι μικρό σώμα, βρίσκεται κάτω από το σπληνίο του μεσολοβίου ανάμεσα στα πρόσθια διδύμια και τους θαλάμους (Μιχαήλ Σ.Γ., 1990). [15]

16 Εικόνα 1: Επιμήκης τομή εγκεφάλου Εικόνα 2: Στερεχημικός τύπος μελατονίνης Το παρέγχυμα της επίφυσης διαχωρίζεται σε ατελή λόβια με διαφράγματα από συνδετικό ιστό και συνίσταται από επιθηλιοειδή κύτταρα, επιφυσιοκύτταρα (pinealocytes) (εικ. 3) και διάμεσα κύτταρα (interstitialcells) (Μιχαήλ Σ.Γ., 1996). Στην επίφυση και στα επιφυσιοκύτταρα ειδικότερα, έχει αποδειχτεί υψηλή συγκέντρωση σεροτονίνης, μελατονίνης, καθώς και ενός ενζύμου που είναι απαραίτητο για τη σύνθεση της μελατονίνης (Μιχαήλ Σ.Γ., 1996). [16]

17 Εικόνα 3: τομή παρεγχύματος της επίφυσης Ο πρόσθιος λοβός της υπόφυσης αποτελείται από τα μέρη parsdistalis, parstuberalis, parsintermedia. Η Parstuberalis (PT) περιοχή φαίνεται να είναι η κύρια περιοχή δράσης της μελατονίνης, ωστόσο υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες σχετικά με τη σηματοδότηση από την parstuberalis (Thiéry J.C., 2002). Πρόσφατες μελέτες καταδεικνύουν την ύπαρξη υποδοχέων μελατονίνης στο Parstuberalis και υποδηλώνουν μια φωτοπεριοδική λειτουργία.η ύπαρξη ενός μηχανισμού φωτοπεριοδικής λειτουργίας, εξηγεί τις φωτοπεριοδικές επιπτώσεις της μελατονίνης στην έκκριση προλακτίνης (Williams and Morgan, 1996) Βιοσύνθεση της μελατονίνης Η μελατονίνη συντίθεται από τρυπτοφάνη σε τέσσερα στάδια. Η τρυπτοφάνη μετατρέπεται σε 5-υδροξυτρυπτοφάνη με την επίδραση του ενζύμου 0,2,3-2,5 υδροξυλάση της τρυπτοφάνης. Η 5-υδροξυτρυπτοφάνη στη συνέχεια αποκαρβοξυλιώνεται σε σεροτονίνη, με την επίδραση αποκαρβοξυλάσης (αρωματικό αμινοξύ). Η σεροτονίνη μετατρέπεται σε Ν- ακετυλοσεροτονίνη, με την επίδραση της Ν-ακετυλοτρανσφεράσης της Αρυλακυκλαμίνης (ΑΑΝΑΤ). Η σεροτονίνη με την επίδραση της Ο- μεθυλοτρανσφεράσης μετατρέπεται σε μελατονίνη (Jack Falcon, 2009). [17]

18 ΜΕΛΑΤΟΝΙΝΗ Εικόνα 4: βιοσύνθεση μελατονίνης Η βιοσύνθεση της μελατονίνης (εικ. 4) λαμβάνει χώρα κυρίως στα κύτταρα της επίφυσης, αλλά και στα κύτταρα του φωτοδέκτη του αμφιβληστροειδούς. Ο ρυθμός παραγωγής της μελατονίνης βασίζεται στη ρυθμική δραστηριότητα του ενζύμου ΑΑΝΑΤ από την επίφυση και τον αμφιβληστροειδή. Η εναλλαγή φωτός σκότους συγχρονίζει τη ρυθμική δραστηριότητα της ΑΑΝΑΤ και κατά συνέπεια τις κυκλικές μεταβολές στην έκκριση μελατονίνης. Μείωση του σκότους σημαίνει αποδόμηση του ενζύμου και μείωση στην παραγωγή μελατονίνης. [18]

19 Εικόνα 5: μεταβίβαση φωτεινού ερεθίσματος στην υπόφυση Σχηματικά η μεταβίβαση ενός φωτεινού ερεθίσματος στην υπόφυση ακολουθεί την διαδρομή που φαίνεται στην εικόνα 5. Αμφιβληστροειδής- Υπερχιασματικός πυρήνας του υποθαλάμου (SCN) - Παρακοιλιακός πυρήνας του υποθαλάμου (PVN) -Κύτταρα διάμεσου πυρήνα - Ανώτερο αυχενικό γάγγλιο - απελευθέρωση νοραδρεναλίνης στην επίφυση - σύνδεση νοραδρεναλίνης στους α - και β - αδρενεργικούς υποδοχείς (μεμβράνες επιφυσιοκυττάρων) παραγωγή camp ενεργοποίηση της ΑΑΝΑΤ έκκριση μελατονίνης (Seithikurippu R., et al., 2008). Αφού σχηματιστεί η μελατονίνη διοχετεύεται στην τριχοειδή κυκλοφορία και από εκεί στους περισσότερους ιστούς του σώματος. Η μεγαλύτερη συγκέντρωσή της προσδιορίζεται στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (Τricoire, Moller, Chemineau and Malpaux, 2003). Στη συνέχεια συνδέεται με υποδοχείς ΜΤ1 και ΜΤ2 κυττάρων σε ιστούς στόχους. Η δράση της στους ιστούς αυτούς εξαρτάται από την έκφραση των υποδοχέων. Οι υποδοχείς ΜΤ1 και ΜΤ2 είναι G πρωτεΐνες και εκφράζονται σε διάφορα μέρη του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως στον ιππόκαμπο, στο φλοιό της παρεγκεφαλίδας, στους υπερχιασματικούς πυρήνες, στα βασικά γάγγλια, αλλά και σε περιφερικά όργανα, όπως τα αιμοφόρα αγγεία (Seithikurippu R., et al., 2008). Η μελατονίνη μεταβολίζεται στο ήπαρ, από τα κυτοχρώματα P-450, σε 6-σουλφατοξυμελατονίνη και στη συνέχεια σε κυνουραμινικά παράγωγα (Skene D.P. et al, 2001). Όταν χορηγείται ενδοφλέβια παρουσιάζει μια πρώτη εκθετική κατανομή με ημίσια ζωή 2 λεπτά και μια δεύτερη μεταβολική ημίσια ζωή διάρκειας 20 λεπτών (Claustrat, 2005) Μελατονίνη και βελτίωση της αναπαραγωγικής ικανότητας Οι κεντρικές θέσεις δράσης της μελατονίνης βρίσκονται στο επίπεδο του υποθαλάμου και όχι στο επίπεδο της υπόφυσης, ορίζοντας έτσι μια ανώτερη ρύθμιση του αναπαραγωγικού συστήματος στον άξονα υποθάλαμοςυπόφυση-ωοθήκες Μελέτες έχουν δείξει πως μετά τη χορήγηση εξωγενούς μελατονίνης σε πρόβατα υπήρξε αυξημένο ποσοστό γεννήσεων, λόγω υψηλότερου [19]

20 ποσοστού επιβίωσης των εμβρύων (Abecia, Lozano, & Forcada, 1999). Τα πειράματα των Vázqueza, Abecia, Forcadaa and Casao, κατέδειξαν τον ρόλο της μελατονίνης στον αριθμό των γονιμοποιημένων ωαρίων/ ωχρό και στη βιωσιμότητα των εμβρύων. Η μελατονίνη βελτιώνει την ωχρινική λειτουργία και μειώνει τη δράση των ωχρινολυτικών μηχανισμών. Με αυτόν τον τρόπο βελτιώνεται η παραγωγή της προγεστερόνης από το ωχρό σωμάτιο, μειώνοντας τα ποσοστά των πρώιμων εμβρυικών θανάτων, που οφείλονται στην ανεπαρκή παραγωγή. Το ωχρινοτρόπο αποτέλεσμα της μελατονίνης επιβεβαιώθηκε με μετρήσεις της προγεστερόνης 4 σε ζώα στα οποία πραγματοποιήθηκε εμφύτευση. Τα επίπεδα συγκέντρωσης της προγεστερόνης 4 σε αυτά τα ζώα ήταν υψηλότερα σε σύγκριση με ζώα που δεν είχε χορηγηθεί εμφύτευμα μελατονίνης (Vázqueza, Abecia, Forcada, & Casao, 2010). Εκτός από την αύξηση της συγκέντρωσης προγεστερόνης, η μελατονίνη βελτιώνει και με άλλο τρόπο τη βιωσιμότητα του εμβρύου. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες βελτιώνει την έκφραση των υποδοχέων της προγεστερόνης στη μήτρα, αλλά και την ικανότητα δέσμευσής της, ιδιαίτερα σε ζώα που υποσιτίζονται (Vázqueza, Abecia, Forcada, & Casao, 2010). Η σχέση της μελατονίνης με τα σήματα που εμπλέκονται στην αναγνώριση της εγκυμοσύνης δεν έχει μελετηθεί ικανοποιητικά. Επίσης παρατηρήθηκε πως εφαρμόζοντας πρόγραμμα χορήγησης μελατονίνης σε ζώα που υποσιτίζονται, αυξάνεται το ποσοστό της ωοθηλακιορηξίας (Abecia, Lozano, & Forcada, 1999). Η γήρανση του υποθαλάμου έχει άμεσες επιπτώσεις στην αναπαραγωγική δραστηριότητα των θηλαστικών. Στα πρόβατα αποδείχτηκε πως αυτή η κατάσταση μπορεί να αντιστραφεί πλήρως με τη χορήγηση εξωγενούς μελατονίνης (Forcada F. et al, 2007) Επίδραση της μελατονίνης στο σπέρμα Η μελατονίνη οδηγεί στην αύξηση του αριθμού των σπερματοζωαρίων, να τροποποιεί την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων και να αυξάνει τη δραστηριότητα της ακροσίνης. Ο αριθμός, η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων και η δραστηριότητα της ακροσίνης, έχουν άμεση σχέση με τη γονιμότητα. Σε πειραματισμούς που έγιναν από τους A.Casao και συν., αποδείχτηκε πως η χορήγηση εξωγενούς μελατονίνης σε κριούς, αύξησε την [20]

21 κινητικότητα των σπερματοζωαρίων για ημέρες μετά την εμφύτευση σε μη αναπαραγωγική περίοδο και βελτίωσε τη σύνδεση σπερματοζωαρίουωαρίου. Επιπλέον στα κριάρια που εφαρμόστηκε η θεραπεία παρατηρήθηκε αύξηση της περιμέτρου του οσχέου, μια παράμετρος που σχετίζεται με τη γονιμότητα Έλεγχος της αναπαραγωγής Ο έλεγχος της αναπαραγωγής των μικρών μηρυκαστικών αποτελεί βασικό εργαλείο με σκοπό την οικονομική απόδοση μιας εκτροφής και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Με τον έλεγχο της αναπαραγωγής επιτυγχάνεται: Η γενετική βελτίωση Βελτίωση των αναπαραγωγικών αποδόσεων Η διατήρηση των γενετικών πόρων Προσαρμογή στη διαθεσιμότητα ζωοτροφών Μείωση μη παραγωγικών περιόδων Παραγωγή προϊόντων σε περιόδους με οικονομικό ενδιαφέρων Στην κτηνιατρική πράξη τα προβλήματα που αναφέρονται στη περίοδο της αναπαραγωγής είναι: Μη γόνιμοι οίστροι. Ενώ υπάρχει αναπαραγωγική δραστηριότητα, τα ζώα επιστρέφουν σε οίστρο. Αν αυτό συμβεί ημέρες αργότερα, μπορεί να είναι ανεκτό μέχρι ένα ποσοστό ζώων (~5 %), όμως γενικά δεν είναι μια επιθυμητή διαδικασία. Η επιστροφή σε οίστρο μπορεί να συμβεί και αργότερα λόγω πρώιμων εμβρυικών θανάτων (< μέρες) ή αποβολή (> 45 μέρες). Οι πρώιμοι εμβρυϊκοί θάνατοι έχουν αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις για τις εκτροφές των μικρών μηρυκαστικών. Διεύρυνση στο χρόνο των συζεύξεων. Οι συζεύξεις ξεκινούν, αλλά ο χρόνος διεξαγωγής τους είναι πολύ μεγάλος. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη μεγάλη χρονική έκταση των τοκετών. Ύπαρξη άγονων ζώων. Μετά από την περίοδο των συζεύξεων και ενώ μπορεί να έχουν προηγηθεί επιστροφές ζώων σε οίστρο, τελικά κάποια ζώα από αυτά δεν κατάφεραν να εγκαταστήσουν εγκυμοσύνη. [21]

22 Σύμφωνα με τον καθηγητή Φθενάκη (μετά από προσωπική επικοινωνία) τα άγονα («στέρφα») ζώα μπορούν να φτάσου το 10-15% σε μια εκτροφή. Συνεπακόλουθα όλων των παραπάνω είναι να γεννούν ζώα σχεδόν όλο το χρόνο ή κάποια να μη γεννούν καθόλου. Στις περιπτώσεις αυτές που οι τοκετοί είναι διάσπαρτοι, δεν μπορεί να εφαρμοστεί σωστά κανένα εμβολιακό πρόγραμμα, δεν μπορεί να εφαρμοστεί διατροφικό πρόγραμμα, δεν μπορεί να γίνει οικονομικός σχεδιασμός και πολλά ενήλικα ζώα οδηγούνται για σφαγή πριν να φτάσουν σε στάδιο της μέγιστης απόδοσης ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ο βασικός στόχος της έρευνας ήταν η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας του σκευάσματος Regulin στη βελτίωση των αναπαραγωγικών αποδόσεων των προβάτων και γιδιών που εκτρέφονται κάτω από διαφορετικά συστήματα εκτροφής και υπόκεινται σε διαφορετική ζωοτεχνική μεταχείριση. Ειδικότερα, επιλέχθηκαν εκτροφές με αντιπροσωπευτικά συστήματα εκτροφής και έγινε αξιολόγησή τους πριν και μετά την εφαρμογή του σκευάσματος Regulin σε θηλυκά και αρσενικά ζώα του ποιμνίου. Επιπλέον, στα πλαίσια της έρευνας επιδιώχθηκε η συνεργασία με αρκετούς ιδιώτες κτηνιάτρους που χρησιμοποιούν το σκεύασμα ώστε να υπάρξει πληρέστερη πληροφόρηση για τους τρόπους χρήσης και την αποτελεσματικότητα του σκευάσματος στον έλεγχο της αναπαραγωγικής δραστηριότητας προβάτων και γιδιών. [22]

23 ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Για τις ανάγκες της έρευνας επιλέχθηκαν τυχαία 53 ποίμνια (22 ποίμνια την 1 η χρονιά, 9 ποίμνια την 2 η χρονιά και 22 ποίμνια την 3 η χρονιά) στο νομό Ηλείας. Ο συνολικός αριθμός των ζώων που χρησιμοποιήθηκαν ήταν 3131 θηλυκά και 189 αρσενικά ζώα στα οποία εφαρμόστηκε το προτεινόμενο από την εταιρία CEVA, πρωτόκολλο χρήσης του Regulin. Τα ποίμνια αποτελούνταν από πρόβατα και γίδια εγχώριων φυλών κυρίως, αλλά και ξενικών εισαγόμενων φυλών και μιγάδων. Τα ποίμνια των γιδιών που μελετήθηκαν αποτελούσαν δύο διαφορετικά ποίμνια (220 θηλυκά και 15 αρσενικά) και ελέγχθηκαν σε δύο διαφορετικές χρονιές. Συνολικά, η αποτελεσματικότητα της δράσης του σκευάσματος εξετάστηκε στη διάρκεια τριών συνεχόμενων ετών (2011, 2012 και 2013). Σε τρία από τα ποίμνια εφαρμόστηκε το σκεύασμα και τις τρεις χρονιές ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Ο πειραματισμός έγινε: 1) Στην περιοχή του οροπεδίου της Φολόης που βρίσκεται στο νομό Ηλείας, σε υψόμετρο 600 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Είναι ορεινή περιοχή με εκτάσεις στις οποίες οι κτηνοτρόφοι καλλιεργούν για ζωοτροφή κυρίως βρώμη, κριθάρι και διάφορα ψυχανθή. Επίσης πολλές φορές τα ζώα βόσκουν σε περιοχές με αυτοφυή βλάστηση, καθώς και μέσα στο δρυόδασος της περιοχής όπου καταναλώνουν βελανίδια και πουρνάρι. Οι ώρες της βόσκησης για τα κοπάδια που βρίσκονται στην περιοχή της Φολόης είναι ιδιαίτερα αυξημένες λόγω του φυτικού πλούτου της περιοχής και για αυτό δεν χρειάζεται να διανύουν μεγάλες αποστάσεις στη διάρκεια της μέρας. Οι μόνοι μήνες που τα ζώα είναι περιορισμένα είναι οι μήνες των τοκετών. Τον υπόλοιπο καιρό και ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες τα ζώα βόσκουν σε χορτολιβαδικές εκτάσεις ή στο δάσος. Οι ώρες της βοσκής κυμαίνονται από 4-24 ώρες. Κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών, τα ζώα μένουν ακόμα και τα βράδια έξω στην περιοχή της βοσκής. [23]

24 Συμπληρωματικά χορηγείται συμπυκνωμένο σιτηρέσιο, έτοιμο συσκευασμένο γνωστών εταιρειών ζωοτροφών ή καρποί καλαμποκιού, βρώμης και κριθαριού. Επίσης χορηγείται σανός μηδικής και άχυρα σιταριού ή βρώμης. Οι σταβλικές εγκαταστάσεις είναι παραδοσιακές στο μεγαλύτερο ποσοστό. 2) Σε εκτροφές που βρίσκονται στον κάμπο της περιοχής Αρχαίας Ολυμπίας. Οι εκτροφές αυτές είναι επίσης ημιεκτατικές, τα ζώα βόσκουν αρκετές ώρες έξω και διανύουν αρκετές αποστάσεις, τρώνε όμως και έτοιμα φυράματα του εμπορίου. Επιλέχθηκαν εκτροφές σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές και με τα αντιπροσωπευτικότερα συστήματα εκτροφής, ώστε να υπάρχει μια σφαιρική άποψη στη μελέτη των αποτελεσμάτων. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε τρία στάδια: Στο 1 ο στάδιο έγινε η ανάπτυξη ειδικού ερωτηματολογίου που χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση των εκτροφών που επιλέχθηκαν με επιτόπια επίσκεψη σε κάθε εκτροφή και προσωπική συνέντευξη από κάθε εκτροφέα. Στο 2 ο στάδιο, πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση του Δείκτη Θρεπτικής Κατάστασης του συνόλου των εκτρεφόμενων ζώων από κάθε ποίμνιο, ώστε να επιλεγούν όσα ήταν κατάλληλα για την τοποθέτηση εμφυτευμάτων. Συνολικά ελέγχθηκαν και τις τρεις χρονιές 6932 ζώα από τα οποία κρίθηκαν κατάλληλα τα Στη συνέχεια, έγινε η τοποθέτηση των εμφυτευμάτων (18 mg μελατονίνης Regulin ) σύμφωνα με το πρωτόκολλο της εταιρίας CEVA (1 εμφύτευμα στα θηλυκά και 3 εμφυτεύματα στα αρσενικά). Ακολούθησε η απομάκρυνση των αρσενικών από το υπόλοιπο ποίμνιο ώστε να μην έχουν οπτική και οσφρητική επαφή για χρονικό διάστημα 42 ημερών. Μετά από αυτό το διάστημα ακολούθησε η διαδικασία της γονιμοποίησης. Το 3 ο στάδιο περιελάμβανε νέα επίσκεψη σε όλες τις εκτροφές με στόχο τον έλεγχο όλων των θηλυκών ζώων που είχαν συμπεριληφθεί στο πρωτόκολλο τοποθέτησης του Regulin. Μεταξύ άλλων τα ζώα εξετάστηκαν με τη βοήθεια υπερήχου για τη διάγνωση κυοφορίας. Η φάση αυτή ολοκληρώθηκε με μία ακόμη, την τελική, επίσκεψη στις επιμέρους εκτροφές [24]

25 μετά την ολοκλήρωση της περιόδου τοκετών για να καταγραφούν ο αριθμός των αρνιών που γεννήθηκαν και ο τύπος τοκετού. Σε όσες εκτροφές δεν ήταν εφικτός ο έλεγχος με υπέρηχο για τη διάγνωση της εγκυμοσύνης, πραγματοποιήθηκαν τρεις επισκέψεις μετά την έναρξη των τοκετών, μία κάθε εβδομάδα, προκείμενου να καταγραφούν οι γέννες. Θα πρέπει να τονιστεί ότι κατά τη διάρκεια των επαναλαμβανόμενων επισκέψεων στις εκτροφές, όπου κρίθηκε αναγκαίο, γινόταν καταγραφή των παραγωγικών στοιχείων της εκτροφής για ενημέρωση των δεδομένων που είχαν συλλεχθεί αρχικά με το ερωτηματολόγιο Συμπλήρωση ειδικού ερωτηματολογίου (1 ο στάδιο) Στην πρώτη φάση της έρευνας πραγματοποιήθηκε επιτόπια επίσκεψη στην εκτροφή και προσωπική συνέντευξη από τον κτηνοτρόφο, προκειμένου να διερευνηθούν και να αξιολογηθούν οι εκτροφές όπου θα γινόταν εφαρμογή μελατονίνης στα ζώα. Το ερωτηματολόγιο περιελάμβανε διαφορετικές θεματικές ενότητες, ώστε να αποδίδει μια σφαιρική εικόνα της εκτροφής, καθώς και για το προφίλ των κτηνοτρόφων των εκμεταλλεύσεων (παράρτημα Ι). Οι ερωτήσεις αφορούσαν σε γενικές πληροφορίες για την εκτροφή, στο ζωικό κεφάλαιο, στις εγκαταστάσεις, στις διαχειριστικές πρακτικές που εφαρμόζονται, στις αποδόσεις των ζώων, στη διαχείριση των νεαρών γεννητόρων, καθώς και λεπτομέρειες για τη διατροφή των ζώων. Χρησιμοποιήθηκαν ερωτήσεις που είχαν επιλεχθεί κατάλληλα, με σκοπό να αποτυπώσουν το αναπαραγωγικό πρότυπο των ζώων και τις εφαρμοζόμενες πρακτικές για τον έλεγχο της αναπαραγωγής. Όλα τα παραπάνω συνδυάστηκαν με ερωτήσεις που σχετίζονταν με την προληπτική κτηνιατρική, ώστε να διαπιστωθούν οι μεταβλητές που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την αναπαραγωγική δραστηριότητα τα των ζώων. 1.2 Επιλογή ζώων (2 ο στάδιο) Για το σκοπό της έρευνας, επιλέχθηκαν ζώα που προέρχονταν από ιδιωτικές εκτροφές μικρών μηρυκαστικών. Όλες οι εκτροφές εφαρμόζουν ημιεκτατικό σύστημα εκτροφής και οι περισσότερες εξέτρεφαν μικρό αριθμό [25]

26 ζώων. Οι φυλές είναι κατά κύριο λόγο εγχώριες ή μιγάδες με εισαγόμενες φυλές, κυρίως Friesian και Lacaune για τα πρόβατα και Alpine και Saneen για τις γίδες Θηλυκά ζώα Πριν από την εφαρμογή των εμφυτευμάτων προηγήθηκε κλινική εξέταση καθώς και έλεγχος και καταγραφή της θρεπτικής κατάστασης των ζώων και βαθμολόγηση τους, καθώς και κλινική εξέταση. Όλα τα ζώα στα οποία εφαρμόστηκαν τα εμφυτεύματα ήταν απόλυτα υγιή και σε καλή θρεπτική κατάσταση χωρίς προφανή φυσικά ελαττώματα. Στόχος της κλινικής αξιολόγησης των ζώων ήταν η επιλογή των κατάλληλων γεννητόρων για την εφαρμογή εμφυτευμάτων. Ζώα με εμφανή κλινικά συμπτώματα, με κακή θρεπτική κατάσταση και με ελαττώματα στα γεννητικά όργανα αποκλείονταν από τη διαδικασία. Ηλικιωμένα ζώα (6 ετών και περισσότερο), καθώς και ζώα κάτω από εννέα μηνών αποκλείσθηκαν. Επίσης σύμφωνα με τις οδηγίες της εταιρείας αποκλείονταν και ζώα που ακόμα γαλουχούν. Σύμφωνα με παλαιότερο πρωτόκολλο της εταιρείας, προτείνονταν να μην εφαρμόζεται το εμφύτευμα σε ζώα τα οποία έχουν γεννήσει σε διάστημα μικρότερο από δύο μήνες. Νέες μελέτες έδειξαν πως βασικός απαγορευτικός παράγοντας, δεν είναι τόσο ο χρόνος που μεσολαβεί από τον τοκετό, αλλά ο θηλασμός των αρνιών Αρσενικά ζώα Η κλινική αξιολόγηση των αρσενικών γεννητόρων περιελάμβανε τη εξέταση της κεφαλής, των άκρων και του στέρνου, κυρίως όμως των γεννητικών οργάνων. Σύμφωνα με τον Βoundy η κατάσταση της υγείας μπορεί να επηρεάσει τα οπτικά, οσφρητικά και ακουστικά ερεθίσματα, που με τη σειρά τους μπορούν να επιδράσουν αρνητικά στην αναπαραγωγική ικανότητα των κριών. Έτσι επιλέχθηκαν αρσενικά χωρίς οφθαλμικό ή ρινικό έκκριμα και χωρίς εμφανή προβλήματα στον έξω ακουστικό πόρο. Ακουστικός έλεγχος δεν ήταν εφικτό να πραγματοποιηθεί. Επίσης πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση της ανάπτυξης και μορφολογίας του σώματος ανάλογα με τη φυλή και την ηλικία. [26]

27 1.3 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΜΕΛΑΤΟΝΙΝΗΣ Στη συνέχεια έγινε η εφαρμογή εμφυτευμάτων μελατονίνης (18mg μελατονίνης, Regulin ). Σύμφωνα με το πρωτόκολλο της εταιρείας Ceva, εφαρμόστηκε ένα εμφύτευμα στα θηλυκά ζώα και τρία σε κάθε αρσενικό. Για την μελέτη των επιπτώσεων διαφόρων παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν τη γονιμότητα των ζώων κατά τη διάρκεια διαφορετικών ετών, πραγματοποιήθηκε τοποθέτηση εμφυτευμάτων σε ζώα του ίδιου ποιμνίου για τρία συνεχή έτη. Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε σε τρία ποίμνια. Η τοποθέτηση των εμφυτευμάτων στα ζώα που μελετήθηκαν το 2011 ξεκίνησε το δεύτερο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου και σταδιακά συνεχίστηκε μέχρι το δεύτερο δεκαήμερο του Μαΐου. Στα ζώα το 2012 η τοποθέτηση των εμφυτευμάτων ξεκίνησε από το δεύτερο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου και σταδιακά ολοκληρώθηκε μέχρι και το δεύτερο δεκαήμερο του Απριλίου. Τέλος το 2013 η τοποθέτηση των εμφυτευμάτων στα ζώα πραγματοποιήθηκε όπως και το Τα αρσενικά απομακρύνθηκαν από το ποίμνιο για 42 ημέρες. Απομονώθηκαν σε χώρο μακριά από το στάβλο και έτσι δεν υπήρχε οπτική και οσφρητική επαφή με τα θηλυκά ζώα. Επισημάνθηκε ιδιαίτερα στον κτηνοτρόφο πως μαζί με τα αρσενικά δεν πρέπει να σταβλίζονται νεαρά θηλυκά 6-8 μηνών, μια πρακτική που συνηθίζεται στην περιοχή για λόγους εξυπηρέτησης. Επίσης και στην ομάδα των θηλυκών δεν επιτρέπεται η παρουσία νεαρών αρσενικών 6-8 μηνών.to πρωτόκολλο που εφαρμόστηκε, φαίνεται στο παρακάτω σχήμα (εικόνα 6). Εικόνα 6: σχήμα εφαρμογής εμφυτεύματος Regulin σε αρσενικά και θηλυκά ζώα [27]

28 Η τοποθέτηση έγινε με ειδική συσκευή χορήγησης υποδόρια, στη βάση του αριστερού αυτιού. Το εμφύτευμα είναι σχεδιασμένο να απελευθερώνει υψηλές συγκεντρώσεις μελατονίνης, για 60 τουλάχιστον ημέρες, αν και έχει αποδειχτεί πως η λειτουργικότητά τους επεκτείνεται για πάνω από 100 ημέρες (Forcada, Abecia, Zuniga, & Lozano, 2002). Κατά τη διαδικασία της εφαρμογής η βελόνα της συσκευής χορήγησης (Vazquez M.I., 2008) ξεπλενόταν από ζώο σε ζώο, για να παραμένει καθαρή και λεία η βελόνα του. Σε περίπτωση που δεν είναι λείο το εσωτερικό της βελόνας, τότε τραυματίζεται το περικάλυμμα του εμφυτεύματος (microfilm) με αποτέλεσμα να απελευθερώνεται με γρηγορότερους ρυθμούς η μελατονίνη. Τo ίδιο μπορεί να συμβεί στην περίπτωση που η βελόνα της συσκευής χορήγησης δεν είναι αιχμηρή. Πραγματοποιήθηκε μια νέα επίσκεψη σε όλες τις εκτροφές, 85 ημέρες μετά την είσοδο των κριών και μετά την ολοκλήρωση των συζεύξεων, προκειμένου να γίνει έλεγχος με υπέρηχο όλων των θηλυκών ζώων της εκτροφής. Και αυτών που είχαν συμπεριληφθεί στο πρωτόκολλο τοποθέτησης των εμφυτευμάτων, αλλά και των υπολοίπων ζώων της εκτροφής που δεν είχαν δεχτεί εμφύτευμα. Σε μία τελευταία επίσκεψη που πραγματοποιήθηκε αφού ολοκληρώθηκε η περίοδος των τοκετών, καταγράφηκαν τα ζώα που γέννησαν και ο αριθμός των αρνιών που γεννήθηκαν. Επιπλέον σε κάθε επίσκεψη γινόταν επικαιροποίηση του ερωτηματολογίου, όπου κρινόταν σκόπιμο ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΟΣ ΜΕΛΑΤΟΝΙΝΗΣ Στους πίνακες 1, 2 και 3 παρουσιάζονται αναλυτικά στοιχεία για την εφαρμογή του πρωτοκόλλου τοποθέτησης του Regulin, καθώς και τη σύνθεση του ζωικού κεφαλαίου που χρησιμοποιήθηκε σε κάθε ένα από τα ποίμνια και στα τρία χρόνια εφαρμογής. Πίνακας 1. Αναλυτικά στοιχεία για το πρωτόκολλο εφαρμογής του Regulin το 2011 Θηλυκά [28]

29 α/α Ημερομ. τοποθέτ. Regulin σύνολο ενήλικα μηλιόρα ζυγούρια ΔΘΚ Αρσενικά Regulin / 1 13 Φεβ ,5 5 14, Φεβ ,5 3 20, Φεβ , , Φεβ ,5 4 36, Φεβ ,0 4 13, Φεβ ,0 4 21, Φεβ ,0 5 12, Φεβ ,5 5 16, Φεβ ,5 4 12, Μαρτ ,5 4 13, Μαρτ ,0 4 18, Μαρτ ,0 3 17, Μαρτ ,0 2 9, Μαρ ,5 1 24, Μαρ , , Μαρ ,5 8 13, Μαρ , , Απρ ,0 2 16, Απρ , , Απρ ,5 2 16, Μαϊ ,0 5 16, Μαϊ , , , ,0 Πίνακας 2. Αναλυτικά στοιχεία για το πρωτόκολλο εφαρμογής του Regulin το 2012 α/α Ημερομ. τοποθέτ. Regulin σύνολο ενήλικα Θηλυκά μηλιόρα ζυγούρια ΔΘΚ Αρσενικά Regulin 1 17 Φεβ ,5 3 15, Φεβ ,5 5 18, Φεβ ,0 4 19,0 4 5 Μαρτ ,0 6 14, Μαρ ,0 2 17, Μαρ ,5 2 22, Μαρ ,5 3 10, Μαρ ,5 2 13, Απρ ,5 7 16, , ,2 / Πίνακας 3. Αναλυτικά στοιχεία για το πρωτόκολλο εφαρμογής του Regulin το 2013 α/α Ημερομ. τοποθέτ. Regulin Θηλυκά σύνολο ενήλικα μηλιόρα ζυγούρια [29] ΔΘΚ Αρσενικά Regulin 1 16 Φεβ , , Φεβ , , Φεβ ,0 1 23, Φεβ ,5 2 22,0 /

30 5 12 Μαρ ,5 2 17, Μαρ , ,5 7 7 Απρ , , Μαρ , ,0 9 7 Απρ ,5 3 17, Μαρ ,5 2 15, Μαρ ,5 4 6, Μαρ ,0 2 21, Μαρ ,5 2 16, Φεβ ,0 5 16, Μαρ ,0 3 19, Απρ ,5 2 17, Μαρτ ,5 6 8, ,5 2 20, Φεβ ,0 5 16, Μαϊ ,5 2 20, Μαρ ,5 2 15, Μαρ ,5 2 14, , ,7 Όπως προκύπτει από τα στοιχεία των τριών πινάκων (1,2,3), η σύνθεση του ζωικού κεφαλαίου των θηλυκών ζώων στα οποία τοποθετήθηκε το Regulin περιελάμβανε σημαντικό αριθμό ενήλικων ζώων (81.2% και 83.3% ), μηλιόριων (14.3% 2011 και 13.2% ) και μικρότερο αριθμό ζυγουριών (4.6% 2011 και 4.6% 2012). Το 2012 επειδή τα στοιχεία ήταν σχετικά ελλειπή ως προς τη σύνθεση των θηλυκών ζώων δεν μπορεί να γίνει αναλυτική περιγραφή. Παρόλα αυτά με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία φαίνεται πως ο αριθμός των ενήλικων ζώων υπερτερεί με 62%, ακολουθεί ο αριθμός των μηλιόρων με 23% και τέλος των ζυγουριών με 15%. Θα πρέπει να τονιστεί εδώ ότι ο βασικότερος λόγος αποκλεισμού των ζυγουριών σε αρκετά ποίμνια ήταν ο χαμηλός δείκτης θρεπτικής κατάστασης (ΔΘΚ) που διαπιστώθηκε κατά την ημέρα που είχε προγραμματιστεί να γίνει η τοποθέτηση του εμφυτεύματος. Βασικό μας κριτήριο στην επιλογή ζώων ήταν ο συνδυασμός της εκτίμησης του ΔΘΚ των θηλυκών ζώων με τη γενικότερη μορφολογική τους διάπλαση Για το λόγο αυτό επιλέχτηκαν ζώα τα οποία έδωσαν μέση τιμή του ΔΘΚ > 2,4 (mean±sd: ζώα το ±0.31, ζώα το ±0.23, ζώα το ±0.22), γεγονός που αναφέρεται στη βιβλιογραφία ως προϋπόθεση επιτυχούς εφαρμογής του Regulin (Abecia A. J. et al, 1999). [30]

31 Επίσης όπως προκύπτει από τους παραπάνω πίνακες (1,2,3) η αναλογία θηλυκών/αρσενικών στις τρείς ομάδες που μελετήθηκαν ήταν παρόμοια (mean±sd): ±.3.0, ±3.2 και ±4.1. Η σταθερή αναλογία και οι μικρές σχετικά αποκλίσεις μας επιτρέπουν να θεωρήσουμε ότι ο συγκεκριμένος παράγοντας δεν μπορεί να επέδρασε στο αποτέλεσμα της μελέτης. Σχήμα 1. Γραφική απεικόνιση της χρονικής εξέλιξης της τοποθέτησης εμφυτευμάτων Regulin στα ποίμνια του [31]

32 Σχήμα 2. Γραφική απεικόνιση της χρονικής εξέλιξης της τοποθέτησης εμφυτευμάτων Regulin στα ποίμνια του Σχήμα 3. Γραφική απεικόνιση της χρονικής εξέλιξης της τοποθέτησης εμφυτευμάτων Regulin στα ποίμνια του Στα σχήματα 1,2,3 παρουσιάζονται οι ημερομηνίες τοποθέτησης του Regulin με βάση τα δεδομένα που υπήρχαν από τα προηγούμενα χρόνια. Επίσης στην επιλογή των ημερομηνιών τοποθέτησης λήφθηκε υπόψη ο χρόνος που η πλειοψηφία των κτηνοτρόφων εφαρμόζουν το πρωτόκολλο Regulin. Το 2011 και το 2013 παρουσιάστηκε η μεγαλύτερη διασπορά τοποθέτησης εμφυτευμάτων (από τις αρχές Φεβρουαρίου μέχρι τα τέλη Μαϊου), ενώ το 2012 η διασπορά ήταν πολύ μικρή (από τα μέσα Φεβρουαρίου μέχρι τα μέσα Απριλίου). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι διαφορετικές ημερομηνίες τοποθέτησης των εμφυτευμάτων συμβάλλουν και στη σωστή παρακολούθηση των αποτελεσμάτων της δράσης τους, αφού με αυτόν τον τρόπο είναι η δυνατός ο έλεγχος της εξέλιξης του συνόλου των ζώων από τον ερευνητή. [32]

33 Σχήμα 4. Γραφική απεικόνιση των θηλυκών ζώων στα ποίμνια του 2011, όπου έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σχήμα 4α. Γραφική απεικόνιση των θηλυκών ζώων στα ποίμνια του 2011 με βάση την ηλικία τους, όπου έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. [33]

34 Σχήμα 5. Γραφική απεικόνιση των θηλυκών ζώων στα ποίμνια της 2012, όπου έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σχήμα 5α. Γραφική απεικόνιση των θηλυκών ζώων στα ποίμνια του 2012 με βάση την ηλικία τους, όπου έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. [34]

35 Σχήμα 6. Γραφική απεικόνιση των θηλυκών ζώων στα ποίμνια του 2013, όπου έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σχήμα 6α. Γραφική απεικόνιση των θηλυκών ζώων στα ποίμνια του 2013 με βάση την ηλικία τους, όπου έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. [35]

36 Στα σχήματα 4,5,6 παρουσιάζεται ο συνολικός αριθμός των θηλυκών ζώων ανά ποίμνιο που συμμετείχαν στον πειραματισμό μας. Στα σχήματα 4α,5α,6α αντίστοιχα παρουσιάζεται η ηλικιακή σύνθεση των ζώων αυτών. Όπως φαίνεται, και στις τρεις ομάδες στο σύνολο των θηλυκών ζώων κυρίως χρησιμοποιήθηκαν ενήλικα, στη συνέχεια μηλιόρια και πολύ λιγότερα ζυγούρια. Συνολικά ενήλικα ζώα χρησιμοποιήθηκαν σε όλα σχεδόν τα ποίμνια με εξαίρεση ενός το Μηλιόρια επίσης χρησιμοποιήθηκαν στο σύνολο των ποιμνίων με εξαίρεση ενός το 2011, ενώ το 2013 σε ένα ποίμνιο χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά μηλιόρια. Τέλος, ζυγούρια χρησιμοποιήθηκαν στο 34% των ποιμνίων. Σε ένα ποίμνιο το 2013 χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά ζυγούρια. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η μελέτη πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια τριών ετών (2011, 2012, 2013) όπου το μέσο μέγεθος (mean±sd) του ποιμνίου ήταν 156±100 για το 2011, 144±108 για το 2012 και 100±72 για το 2013 με σημαντικές διακυμάνσεις. Ο αριθμός των κοπαδιών στα οποία πραγματοποιήθηκε η έρευνα ήταν 22 για το 2011, 9 για το 2012 και 22 για το Είναι χαρακτηριστικό ότι το μικρότερο κοπάδι αποτελούνταν από 30 ζώα (2013) και το μεγαλύτερο από 400 ζώα (2011). Η αναλογία αρσενικών/θηλυκών ήταν 17 για το 2011, 16,2 για το 2012 και 16,7 για το Η μέση ηλικία των παραγωγών ήταν 47,4 ετών για το 2011, 47,8 ετών για το 2012 και 49,5 για το Ο μέσος χρόνος ενασχόλησής τους με την αιγοπροβατοτροφία ήταν 22,3 έτη, 23,3 έτη και 26,3 έτη αντίστοιχα. Πίνακας 4. Αναλυτικά στοιχεία από την εφαρμογή του Regulin στις εκτροφές του α/α θετικά υπερήχου % γονιμότητας διάρκεια περιόδου τοκετών σύνολο ζώων που γέννησαν σύνολο αρνιών που γεννήθηκαν θηλυκά αρνιά αρσενικά αρνιά δείκτης πολυδυμίας 1-97,2 17, , ,1 17, , ,2 21, , ,7 20, ,98 δείκτης πολυδυμίας προηγούμενο υ έτους [36]

37 ,7 16, , ,9 20, , , , , , , , , , ,1 18, , , , ,4 18, , ,5 16, , ,7 17, , , , ,3 18, , ,9 21, , ,7 17, , ,8 19, , ,5 18, , ,3 17, ,79 91,9 18, ,93 Πίνακας 5. Αναλυτικά στοιχεία από την εφαρμογή του Regulin στις εκτροφές του α/α θετικά υπερήχου % γονιμότητας διάρκεια περιόδου τοκετών σύνολο ζώων που γέννησαν σύνολο αρνιών που γεννήθηκαν θηλυκά αρνιά αρσενικά αρνιά δείκτης πολυδυμίας ,4 28, , ,2 20, , ,0 19, , ,5 17, , ,0 17, , ,6 18, , ,3 24, , ,9 21, ,0 9-81,9 12, ,8 20, ,0 δείκτης πολυδυμίας προηγούμενο υ έτους Πίνακας 6. Αναλυτικά στοιχεία από την εφαρμογή του Regulin στις εκτροφές του α/α θετικά υπερήχου % γονιμότητας διάρκεια περιόδου τοκετών σύνολο ζώων που γέννησαν σύνολο αρνιών που γεννήθηκαν [37] θηλυκά αρνιά αρσενικά αρνιά δείκτης πολυδυμίας 1 92,6 18, ,85 δείκτης πολυδυμίας προηγούμενο υ έτους

38 2 97,7 17, , , , ,6 19, , , , , , ,8 17, , , , ,4 18, , ,2 17, , , , ,5 21, , , , ,3 15, , ,9 20, , , , , , , ,8 18, , ,7 18, , ,36 83,7 18, ,88 Από τους πίνακες 5,6,7 προκύπτει πως το 2011 το 92%±7.7 (mean±sd) των ζώων γέννησαν, το 2012 το ποσοστό των ζώων που γέννησαν ήταν 86,75%±8.0 και τέλος το 2013 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 83,7%±14.1. Όπως προκύπτει ενώ τα δύο πρώτα έτη δεν εμφανίζουν μεγάλη απόκλιση στις τιμές, το 2013 παρατηρήθηκε μία σχετικά σημαντική απόκλιση που οφείλεται σε ένα από τα κοπάδια που εμφάνισε ποσοστό γονιμότητας μόλις 35%, καθώς και ήταν ένα από τα ποίμνια όπου η αναλογία ενήλικων ζώων και μηλιόρων ήταν 1,8 όταν στα περισσότερα ποίμνια η αναλογία ήταν πολύ υψηλότερη. Ο δείκτης πολυδυμίας ήταν περίπου σταθερός και στις τρεις ομάδες (mean±sd): ±0.18, ±0.21, ±0.32. Όπως φαίνεται ο δείκτης πολυδυμίας στις τρεις ομάδες διαφοροποιείται όχι όπως θα αναμένονταν αυξητικά με την πάροδο των χρόνων και είναι ένα αποτέλεσμα που χρειάζεται διερεύνηση. Στη μελέτη που πραγματοποιήθηκε ανάμεσα σε τρία ποίμνια που ελέγχθηκαν και στα τρία χρόνια, τα αποτελέσματα είναι παρόμοια. Παρόλα αυτά σημαντικό στοιχείο αποτελεί ότι ο δείκτης πολυδυμίας σε σχέση με τους μάρτυρες είναι έτσι πολύ υψηλός, ενώ οι μικρές αποκλίσεις που εμφανίζονται δεν επιτρέπουν να σχετιστούν οι τιμές με λάνθασμένη μεθοδολογική προσέγγιση. Είναι χαρακτηριστικό ότι το ποσοστό [38]

39 γονιμότητας των μαρτύρων δεν ξεπέρασε το 20% εκτός από μία περίπτωση που ξεπέρασε το 40%. Ο τύπος των πολυδυμιών είναι περίπου ομοιόμορφος, αφού στις περισσότερες γέννες υπερτερούν οι διδυμίες και ακολουθούν οι μονοδυμίες και οι τριδυμίες. Σε λίγες περιπτώσεις εμφανίζονται και τετραδυμίες (σχήματα 13 α, 14 α, 15 α ) Ο συνολικός αριθμός των αρνιών που γεννήθηκαν και στις τρεις ομάδες ήταν 5305 και ο σχετικός δείκτης πολυδυμίας για το σύνολο των ζώων ήταν Μικρές διαφοροποιήσεις παρατηρήθηκαν και στο ποσοστό του τύπου τοκετού στις εκτροφές του πειραματισμού. Συγκεκριμένα το 2011 το ποσοστό των θηλυκών αρνιών ήταν 46.3%±7.0, το %±6 και το %±7,2. Από το αποτέλεσμα αυτό και με δεδομένο ότι οι αποκλίσεις στα ποσοστά είναι πολύ μικρές και ομοιόμορφες, δεν μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι η τοποθέτηση του εμφυτεύματος Regulin επηρεάζει με κάποιον τρόπο τον τύπο του τοκετού. Σημαντικό στοιχείο στην έρευνα αποτελεί η διάρκεια τοκετού η οποία από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι μειώνεται σημαντικά και σε κάθε περίπτωση γίνεται ουσιαστικά ελεγχόμενη. Πιο συγκεκριμένα η διάρκεια τοκετού των ζώων στα οποία τοποθετήθηκαν εμφυτεύματα Regulin και στις τρεις ομάδες ήταν (mean±sd): το ,5±1.3, το ±4.3 και το ±2.2. Όπως φαίνεται η διάρκεια του τοκετού ρυθμίζεται περίπου στις 19 ημέρες χωρίς ουσιαστικές αποκλίσεις στο σύνολο των ποιμνίων. Στα σχήματα που ακολουθούν (7 21) παρουσιάζονται αναλυτικά τα στοιχεία των ποιμνίων σε κάθε μία από τις ομάδες. [39]

40 Σχήμα 7. Γραφική απεικόνιση του ποσοστού γονιμότητας των θηλυκών ζώων στα ποίμνια του 2011, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σχήμα 8. Γραφική απεικόνιση του ποσοστού γονιμότητας των θηλυκών ζώων στα ποίμνια του 2012, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. [40]

41 Σχήμα 9. Γραφική απεικόνιση του ποσοστού γονιμότητας των θηλυκών ζώων στα ποίμνια του 2013, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σχήμα 10. Γραφική απεικόνιση της διάρκειας της περιόδου τοκετών στα ποίμνια του 2011, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σχήμα 11. Γραφική απεικόνιση της διάρκειας της περιόδου τοκετών στα ποίμνια του 2012, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. [41]

42 Σχήμα 12. Γραφική απεικόνιση της διάρκειας της περιόδου τοκετών στα ποίμνια του 2013, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σχήμα 13. Γραφική απεικόνιση του δείκτη πολυδυμίας στα ποίμνια του 2011, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. [42]

43 Σχήμα 13α. Γραφική απεικόνιση του αριθμού πουλυδυμιών στα ποίμνια του 2011, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σχήμα 14. Γραφική απεικόνιση του δείκτη πολυδυμίας στα ποίμνια του 2012, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. [43]

44 Σχήμα 14α. Γραφική απεικόνιση του αριθμού πουλυδυμιών στα ποίμνια του 2012, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin.. Σχήμα 15. Γραφική απεικόνιση του δείκτη πολυδυμίας στα ποίμνια του 2013, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. [44]

45 Σχήμα 15α. Γραφική απεικόνιση του αριθμού πουλυδυμιών στα ποίμνια του 2013, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σχήμα 16. Γραφική απεικόνιση του αριθμού των αρνιών που γεννήθηκαν στα ποίμνια 2011, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. [45]

46 Σχήμα 17. Γραφική απεικόνιση του αριθμού των αρνιών που γεννήθηκαν στα ποίμνια του 2012, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σχήμα 18. Γραφική απεικόνιση του αριθμού των αρνιών που γεννήθηκαν στα ποίμνια του 2013, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σχήμα 19. Γραφική απεικόνιση του τύπου τοκετού στα ποίμνια του 2011, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. [46]

47 Σχήμα 20. Γραφική απεικόνιση του τύπου τοκετού στα ποίμνια του 2012, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σχήμα 21. Γραφική απεικόνιση του τύπου τοκετού στα ποίμνια του 2013, στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin. Σε τρία ποίμνια πραγματοποιήθηκε η μελέτη κατά τη διάρκεια και των τριών ετών τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάζονται στους πίνακες 7,8 και τα σχήματα Πίνακας 7. Αναλυτικά στοιχεία για το πρωτόκολλο εφαρμογής του Regulin στα τρία ποίμνια τα οποία μελετήθηκαν για τρία συνεχή έτη Θηλυκά ποίμνιο έτος Ημερομ. τοποθέτ. Regulin υπέρηχος σύνολο ενήλικα [47] μηλιόρα ζυγούρια ΔΘΚ μάρτυρες Αρσενικά Regulin /2/ /2/2012 5/7/ /2/ /2/ /3/ /7/ /2/ /3/ /3/ /7/ /

48 /2/ Πίνακας 8. Αναλυτικά στοιχεία από την εφαρμογή του Regulin στα τρία ποίμνια τα οποία μελετήθηκαν για τρία συνεχή έτη α/α έτος Συνολικός αριθμός ζώων % γονιμότητας διάρκεια περιόδου τοκετών σύνολο ζώων που γέννησαν σύνολο αρνιών που γεννήθηκαν θηλυκά αρνιά αρσενικά αρνιά δείκτης πολυδυμίας δείκτης πολυδυμίας προηγούμενο υ έτους Από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι στα δύο πρώτα ποίμνια, ενώ ο αριθμός των ζώων στα οποία τοποθετήθηκε εμφύτευμα Regulin αυξήθηκε κατά τη διάρκεια των τριών ετών, τόσο το ποσοστό γονιμότητας, όσο και ο δείκτης πολυδυμίας διατηρήθηκαν σχετικά σταθεροί και με υψηλές τιμές. Στο τρίτο ποίμνιο παρατηρήθηκαν αυξομειώσεις στον αριθμό των ζώων στα οποία τοποθετήθηκαν εμφυτεύματα Regulin με σημαντικές αποκλίσεις τόσο στα ποσοστά γονιμότητας (κύρια το 2013) όσο και με τον δείκτη πολυδυμίας. Οι μεταβολές αυτές οφείλονται πιθανώς στην εφαρμογή του εμφυτεύματος σε μεγαλύτερο ποσοστό ζυγουριών. Η διάρκεια τοκετού στα δύο πρώτα ποίμνια διατηρήθηκε σταθερή, κοντά στις 20 ημέρες, ενώ στο τρίτο ποίμνιο εμφανίστηκε μία διαφοροποίηση το δεύτερο χρόνο (2012, 24.4 ημέρες). Σχήμα 22. Γραφική απεικόνιση της χρονικής εξέλιξης της τοποθέτησης εμφυτευμάτων Regulin στα τρία ποίμνια που μελετήθηκαν (τα τρία ποίμνια: κόκκινο, μπλε, κίτρινο). [48]

49 Σχήμα 23. Γραφική απεικόνιση του δείκτη θρεπτικής κατάστασης στα ποίμνια που τοποθετήθηκαν εμφυτεύματα Regulin (τα τρία ποίμνια: κόκκινο, μπλε, κίτρινο). Σχήμα 24. Γραφική απεικόνιση των θηλυκών ζώων στα ποιμνία όπου έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin (τα τρία ποίμνια: κόκκινο, μπλε, κίτρινο). Σχήμα 25. Γραφική απεικόνιση των θηλυκών ζώων στα ποίμνια με βάση την ηλικία τους, όπου έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin (ποίμνια 1-3, 4-6, 7-9). [49]

50 Σχήμα 26. Γραφική απεικόνιση της διάρκειας της περιόδου τοκετών στα ποίμνια στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin (τα τρία ποίμνια: κόκκινο, μπλε, κίτρινο). Σχήμα 27. Γραφική απεικόνιση του δείκτη πολυδυμίας στα ποίμνια στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin (τα τρία ποίμνια: κόκκινο, μπλε, κίτρινο). Σχήμα 28. Γραφική απεικόνιση του αριθμού των αρνιών που γεννήθηκαν στα ποίμνια στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin (τα τρία ποίμνια: κόκκινο, μπλε, κίτρινο). [50]

51 Σχήμα 29. Γραφική απεικόνιση του αριθμού πολυδυμιών στα ποίμνια στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin (ποίμνια 1-3, 4-6, 7-9). Σχήμα 30. Γραφική απεικόνιση του τύπου τοκετού στα ποίμνια στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin (ποίμνια 1-3, 4-6, 7-9). Σημαντικό στοιχείο στην έρευνά μας αποτελεί η σύγκριση που έγινε μεταξύ ζώων στα οποία τοποθετήθηκαν εμφυτεύματα Regulin και σε αυτά που δεν τοποθετήθηκαν (μάρτυρες) και ανήκουν στα ίδια ποίμνια. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στον πίνακα 9 και στα σχήματα Στη μελέτη συμμετείχε μεγάλος αριθμός ζώων σε κάθε ποίμνιο (συνολικά 1246 θηλυκά ζώα) το 40% των οποίων αποτέλεσαν τους μάρτυρες. Η κατανομή των ζώων που αποτέλεσαν τους μάρτυρες και αυτών στα οποία τοποθετήθηκε το εμφύτευμα σε κάθε ποίμνιο έγινε με τυχαίο τρόπο. Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι η μελέτη της σύγκρισης με τους μάρτυρες πραγματοποιήθηκε σε ποίμνια τόσο το 2011 (ποίμνια 1 4), όσο και το 2012 (ποίμνια 5 9) με σκοπό να εξαλείφουν όσο το δυνατό εξωγενείς [51]

52 παράγοντες που σχετίζονται με κλιματολογικές συνθήκες, συνθήκες βλάστησης κ.λ.π. που μπορούν να διαμορφωθούν σε διαφορετικά έτη. Πίνακας 9. Συνολικός αριθμός ζώων στα ποίμνια της έρευνας και ποσοστά κυοφορίας κατά την εξέταση με υπέρηχο 1 σε ζώα στα οποία είχε τοποθετηθεί εμφύτευμα μελατονίνης (Regulin ) καθώς και σε ζώα που χρησιμοποιήθηκαν ως μάρτυρες. α/α έτος σύνολο θηλυκών ζώων ζώα με Regulin μάρτυρες ζώα έγκυα με Regulin Ποσοστά κυοφορία ς με Regulin έγκυα μάρτυρες Ποσοστά κυοφορία ς χωρίς % 21 50% % % % % % % % % % % % % % % % 0 0% % % Από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι τα ζώα στα οποία τοποθετήθηκε εμφύτευμα Regulin παρουσίασαν αυξημένα ποσοστά κυοφορίας με πολύ μικρή απόκλιση ανάμεσα στα ποίμνια (mean±sd 91.3%±8.23).Τα ζώα αυτά εμφάνισαν οίστρο νωρίτερα και πραγματοποιήθηκαν οι επιβάσεις. Στα ζώα μάρτυρες το ποσοστό κυοφορίας ήταν μόλις 18.15%±14.37, με σημαντική απόκλιση (κύρια λόγω του μεγάλου ποσοστού στο πρώτο ποίμνιο). Από τη μελέτη των ποιμνίων στα δύο διαφορετικά έτη προκύπτει ότι το 2011 το ποσοστό κυοφορίας για τα ζώα στα οποία χορηγήθηκε το Regulin ήταν 95.04%±3.12 και για το 2012 ήταν 88.01±9.6 μία διαφορά της τάξης του 10% που οφείλεται στην ανομοιομορφία του δείγματος και κυρίως στο γεγονός ότι το 2012 ο αριθμός των ζώων ήταν μικρότερος. Αντίστοιχα στους μάρτυρες οι τιμές ήταν οι ακόλουθες: 28.79±12.73 για το 2011 και 7.77±6.77 για το Συνολικά από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι στα ζώα στα οποία τοποθετήθηκε εμφύτευμα Regulin παρουσίασαν μία σημαντική αύξηση στη γονιμότητα. 1 Η εξέταση με υπέρηχο έγινε 45 ημέρες μετά την απομάκρυνση των αρσενικών από το ποίμνιο [52]

53 ζώα με regulin έγκυα ζώα με regulin Σχήμα 31. Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα κυοφορίας στα διαφορετικά ποίμνια στα οποία τοποθετήθηκαν εμφυτεύματα Regulin. ζώα χωρίς regulin έγκυα ζώα χωρίς regulin Σχήμα 32. Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα κυοφορίας στα διαφορετικά ποίμνια στα οποία δεν τοποθετήθηκαν εμφυτεύματα Regulin. [53]

54 ποσοστό επιτυχίας regulin ποσοστό επιτυχίας χωρίς regulin 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0, Σχήμα 33. Σύγκριση του ποσοστού εγκυμοσύνης μεταξύ των ζώων του ίδιου ποιμνίου στα οποία τοποθετήθηκαν εμφυτεύματα Regulin και σε αυτά που δεν τοποθετήθηκαν. Το σύνολο της μελέτης πραγματοποιήθηκε και σε δύο ποίμνια γιδιών κατά τη διάρκεια και δύο ετών τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάζονται στους πίνακες 10, 11 και στο σχήμα 34. Τα δύο ποίμνια είχαν ίδιο αριθμό ζώων θηλυκών (τα περισσότερα από τα οποία ήταν ενήλικα) και αρσενικών, με δείκτη ΔΘΚ 2,5. Η διάρκεια τοκετού στο πρώτο ποίμνιο ήταν 20,4 ημέρες (στα θηλυκά υπήρχαν 20% μηλόρια) και στο δεύτερο 12,5 ημέρες (τα θηλυκά ήταν αποκλειστικά ενήλικα). Το ποσοστό γονιμότητας ήταν 91,3% και 81,9% αντίστοιχα. Πίνακας 10. Αναλυτικά στοιχεία για το πρωτόκολλο εφαρμογής του Regulin στα δύο ποίμνια γιδιών τα οποία μελετήθηκαν σε δύο διαφορετικά έτη Θηλυκά ποίμνιο έτος Ημερομ. τοποθέτ. Regulin υπέρηχος σύνολο ενήλικα μηλιόρα ζυγούρια ΔΘΚ μάρτυρες τράγοι Regulin /3/2011 1/8/ , /4/ /8/ ,5 7 16,5 Πίνακας 11. Αναλυτικά στοιχεία από την εφαρμογή του Regulin στα δύο ποίμνια γιδιών τα οποία μελετήθηκαν σε δύο διαφορετικά έτη α/α έτος Συνολικός αριθμός ζώων % γονιμότητας διάρκεια περιόδου τοκετών σύνολο ζώων που γέννησαν σύνολο γιδιών που γεννήθηκαν θηλυκά αρσενικά δείκτης πολυδυμίας / δείκτης πολυδυμίας προηγούμενο υ έτους [54]

55 ,3 20, , ,9 12, Ο δείκτης πολυδυμίας και στα δύο ποίμνια ήταν 1,91 και 2,08 αντίστοιχα. Από τα ζώα που γεννήθηκαν τα μισά ήταν θηλυκά και τα μισά αρσενικά. Ο δείκτης πολυδυμίας προκύπτει από μεγάλο αριθμό διδυμιών και περίπου ίσο αριθμό μονοδυμιών, τριδυμιών και τετραδυμιών και για στα δύο ποίμνια. Σχήμα 34. Γραφική απεικόνιση του αριθμού πολυδυμιών στα ποίμνια γιδιών στα οποία έγινε τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin Οικονομική προσέγγιση των αποτελεσμάτων Μεταξύ των εκτροφών στις οποίες εφαρμόστηκε το εμφύτευμα, επιλέχθηκε τυχαία μία για να γίνει μια οικονομική προσέγγιση, με τη μέθοδο του μερικού προϋπολογισμού, και κατά συνέπεια της αποτελεσματικότητας της πειραματικής διαδικασίας σε σχέση και με το τελικό οικονομικό αποτέλεσμα. Το Φεβρουάριο του 2013 (15/2) έγινε η εφαρμογή του εμφυτεύματος σε 80 πρόβατα. Στις 28 Μαρτίου έγινε η είσοδος των κριαριών και περίπου στις Απριλίου έγινε η αποκορύφωση των οίστρων. Από τα 80 πρόβατα, γέννησαν τα 73, 4 από τα 80 απεβίωσαν το καλοκαίρι και τα 3 από τα 80 είναι έγκυα για να γεννήσουν αργότερα. Τα 73 ζώα γέννησαν 148 αρνιά. Μετά τον απογαλακτισμό 8 ζώα προσβλήθηκαν από μαστίτιδα. Έτσι [55]

56 έμειναν 65 ζώα για γαλακτοπαραγωγή. Αυτά τα ζώα ξεκίνησαν να αρμέγονται από τις 11/10 και θα αρμέγονται μέχρι τις 15/7 περίπου. Με μια απλή εκτίμηση υπολογίσθηκε πως μέχρι το τέλος της γαλακτοπαραγωγής θα φτάσει τους 24 περίπου τόνους (πίνακας 10). Το κόστος της διατροφής των προβατίνων είναι αυξημένο κατά τη φάση γαλακτοπαραγωγής (200 ημέρες) και κατά το τελευταίο στάδιο της κυοφορίας (40 ημέρες πριν από τον τοκετό). Σε αυτά τα στάδια οι απαιτήσεις του οργανισμού είναι αυξημένες και θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στη σύνθεση του σιτηρεσίου ως αναφορά τα θρεπτικά συστατικά και την ενέργεια (περίοδος υψηλών όσον αφορά διατροφικών απαιτήσεων). Μη ισόρροπη διατροφή επηρεάζει αρνητικά την κυοφορία και τη γαλακτοπαραγωγή. Οι τελευταίες ημέρες της αρμεκτικής περιόδου και οι πρώτες 105 ημέρες τις εγκυμοσύνης, θεωρείται μια περίοδος χαμηλότερων διατροφικών απαιτήσεων, όπου όμως επίσης πρέπει τα ζώα να τρέφονται με ισορροπημένο σιτηρέσιο. Ο ίδιος κτηνοτρόφος την περσινή χρονιά είχε 30 τοκετούς περίπου στο τέλος του Οκτωβρίου και τους υπόλοιπους τοκετούς τέλος Δεκέμβρη με αρχές Ιανουαρίου. Έσφαξε τα αρνιά του περίπου την εποχή των Χριστουγέννων όπου οι τιμές των αρνιών μειώνονται. Οι τιμές των αρνιών την εποχή των Χριστουγέννων είναι περίπου 3,5 4 ευρώ/κιλό, λόγω της μεγάλης προσφοράς. Επιπλέον τα αρνιά που γεννιούνται αργά το χειμώνα είναι πιο ευπαθή και παρουσιάζουν χαμηλότερη βιωσιμότητα με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές απώλειες πριν από την περίοδο της σφαγής. Στην περίπτωση αυτή συρρικνώνεται και η γαλακτική περίοδος, αφού ξεκίνησε η άμελξη των πρώτων 30 προβατίνων το Δεκέμβριο και οι υπόλοιπες αρμέχτηκαν τον Φεβρουάριο. ΕΞΟΔΑ Διατροφή προβατίνων (υψηλών απαιτήσεων, 240 ημέρες) 65 προβατίνες x 0,40 ευρώ μίγμα x200 ημέρες 65 προβατίνες x 0,20 ευρώ σανόςx200 ημέρες Διατροφή προβατίνων (χαμηλών απαιτήσεων, 125 ημέρες) ~5200 ευρώ το μίγμα γαλακτοπαραγωγής ~2600 ευρώ ο σανός [56]

57 65προβατίνες x 0,20 ευρώ μίγμα x 125 ημέρες 65προβατίνες x 0,10 ευρώ σανός x 125 ημέρες ~1625 ευρώ το μίγμα ~812.5 ευρώ ο σανός Κόστος βοσκής (λιπάσματα, σπόροι, τρακτέρ) ~650 ευρώ Διατροφή κριαριών 6 κριοί x 0.35 ευρώ( σάνος+καρποί) x 365 ημέρες ~767 ευρώ Κόστος κτηνιατρικών (~7ευρώ/ζώο) ~500 ευρώ Λοιπές δαπάνες( ΔΕΗ, κ.λ.π.) ~500 ευρώ Σύνολο ~12655 ευρώ ΕΣΟΔΑ Πώληση γάλακτος ~22000 ευρώ 65 x 1.5 Kg γάλα x 250 ημέρες x 0,93 ευρώ Πώληση αρνιών ~4160 ευρώ (80 αρνιά x 8 κιλά κρέας μ.ο. x 65 ευρώ) Ζώα αντικατάστασης και πώληση γεννητόρων ~6000 ευρώ Σύνολο ~32160 ευρώ Πίνακας 10. Οικονομική προσέγγιση με τη μέθοδο μερικού προϋπολογισμού, εκτροφής στην οποία πραγματοποιήθηκε εμφύτευση Regulin 2.3 ΣΥΖΗΤΗΣΗ Στην παρούσα έρευνα έγινε προσπάθεια να μελετηθούν τα αποτελέσματα τοποθέτησης εμφυτευμάτων Regulin με βάση αντικειμενικούς δείκτες. Το σύνολο του πειραματισμού πραγματοποιήθηκε υπό συνεχή κτηνιατρική παρακολούθηση, ώστε να αποφευχθούν ή να αξιολογηθούν με τον σωστό τρόπο παράγοντες που μπορεί να επιδράσουν ανεξάρτητα από την εφαρμογή του πρωτοκόλλου. Στο μεγαλύτερο μέρος των ζώων πραγματοποιήθηκε και υπέρηχος για τη διάγνωση της κυοφορίας σε πρώιμο στάδιο. Με αυτόν τον τρόπο έγινε δυνατή η καλύτερη παρακολούθηση του πειραματισμού και συγκεκριμένα της επίδρασης της τοποθέτησης των εμφυτευμάτων Regulin, στα διαφορετικά στάδια της κυοφορίας. Οι εκτροφές επιλέχθηκαν, λόγω και του μεγάλου μεγέθους τους (53 εκτροφές με σύνολο ζώων 3566) από την περιοχή του Ν. Ηλείας. Η συγκεκριμένη επιλογή εξασφάλισε την γνώση και τις ομοιόμορφες συνθήκες του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο εκτρέφονται και αναπτύσσονται τα ζώα αλλά και τη συνεχή παρακολούθησή τους από τον ερευνητή. Η συνεντεύξεις με τους κτηνοτρόφους, που προηγήθηκαν της μελέτης, εξασφάλισαν την ομοιομορφία της χρήση του πρωτοκόλλου από αυτούς. [57]

58 Η επιλογή των προβατίνων στις οποίες τοποθετήθηκε το εμφύτευμα Regulin ακολούθησε συγκεκριμένα χαρακτηριστηκά που σχετίζονται με την ηλικία, τη διατροφή και το περιβάλλον (Gimenez D. et all, 2007). Ενώ για την καλή κατάσταση της υγείας τους ελέγχονται και τα αντίστοιχα αρσενικά ζώα. Το μεγαλύτερο μέρος των προβάτων στα οποία χορηγήθηκε εμφύτευμα ήταν ενήλικα ζώα. Σύμφωνα με τον Abecia J.A. (1999) ο δείκτης θρεπτικής κατάστασης πρέπει να είναι μεγαλύτερος από 2,4 κάτι που εφαρμόστηκε για το σύνολο των κοπαδιών των προβάτων, ενώ για τα δύο κοπάδια με κατσίκες οι ΔΘΚ ήταν χαμηλότερος (2,08 και 1,98 αντίστοιχα). Η πιο κατάλληλη περίοδος έναρξης της τοποθέτησης των εμφυτευμάτων μελατονίνης είναι τα μέσα του Φεβρουαρίου (Johnson M.H. et al., 1999, Gomez-Brunet A. et all, 2008), ενώ από τις πρώτες ημέρες του Ιουνίου πραγματοποιούνταν υπερηχογραφικός έλεγχος για την εξακρίβωση εγκυμοσύνης. Με το ίδιο τρόπο πραγματοποιήθηκε και η παρέμβαση στα δύο κοπάδια με κατσίκες. Σημαντικό στοιχείο για την πειραματική διαδικασία αποτέλεσε και η μελέτη τριών κοπαδιών κατά τη διάρκεια και των τριών ετών, που σκοπό είχε την εξάλειψη παραγόντων του περιβάλλοντος που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη γονιμότητα των ζώων. Τέλος, από τη σύγκριση ζώων στα οποία τοποθετήθηκαν εμφυτεύματα Regulin και ζώων των ίδιων κοπαδιών στα οποία δεν τοποθετήθηκαν εμφυτεύματα Regulin, προέκυψε ότι οι εκτροφές και άλλα χαρακτηριστικά των κοπαδιών επιδρούν μέχρι ενός ορισμένου σημείου στη γονιμότητα. Σύμφωνα με δεδομένα του Μπιζέλη Ι. για τις ελληνικές φυλές ο δείκτης πολυδυμίας για τα πρόβατα σε φυσιολογικές συνθήκες είναι περίπου κυμαίνεται από 1,05 έως και 1,8 ανάλογα με τη φυλή. Από τα αποτελέσματα μας προέκυψε ότι ο δείκτης πολυδυμίας και για τα τρία χρόνια στα οποία πραγματοποιήθηκε η μελέτη ήταν 1,93 το 2011, 2,0 το 2012 και 1,88 το 2013, αρκετά δηλαδή υψηλότερος από τη μέση τιμή, χωρίς μάλιστα να εμφανίζονται μεγάλες διακυμάνσεις μεταξύ των κοπαδιών. Εκτός όμως από τον αυξημένο δείκτη πολυδυμίας, η χρήση των εμφυτευμάτων Regulin φαίνεται πως περιόρισε και την διάρκεια των τοκετών, αφού κυμάνθηκε περίπου στις 18 με 20 ημέρες. [58]

59 2.4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Η χορήγηση εξωγενούς μελατονίνης είναι μια σύγχρονη και ασφαλής μέθοδος για τη βελτίωση των αναπαραγωγικών αποδόσεων των μικρών μηρυκαστικών, με υψηλά ποσοστά επιτυχίας και απόλυτη συμμόρφωση στις απαιτήσεις των κανόνων καλής διαβίωσης των ζώων (José A. Abecia etal). Η εφαρμογή του εμφυτεύματος δεν μπορεί να προκαλέσει τραυματισμούς, η εφαρμογή της είναι εξαιρετικά απλή, τα ζώα δεν καταπονούνται. Επίσης δεν αφήνει κατάλοιπα στα τρόφιμα, επομένως διαφυλάσσεται η δημόσια υγεία. Κύριο συμπέρασμα από την τοποθέτηση των εμφυτευμάτων Regulin στα ζώα είναι η σημαντική αύξηση του ποσοστού γονιμότητας τους. Από τα αποτελέσματα προέκυψε σημαντική αύξηση του ποσοστού εγκυμοσύνης κατά (μέση τιμή 91.3% από 18,2% στα ζώα που δεν είχαν εμφυτεύματα) μετά από επιβάσεις που πραγματοποιήθηκαν σε άνοιστρη περίοδο. Το ποσοστό αυτό διατηρείται στο σύνολο των ποιμνίων. Η μελέτη με υπέρηχους της γονιμότητας σε πρώιμα στάδια έδειξε πως το ποσοστό επιτυχίας διατήρησης του εμβρύου ήταν πάρα πολύ μεγάλο. Δεύτερο σημαντικό αποτέλεσμα αφορά στη διάρκεια της περιόδου των τοκετών, που με την τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin μειώθηκε σε διάρκεια και περιορίστηκε σε 20 περίπου ημέρες. Ο έλεγχος της περιόδου των τοκετών είναι πάρα πολύ σημαντικός για την κτηνοτροφία, αφού εξασφαλίζει ομοιομορφία στα επίπεδα μιας εκτροφής, αλλά και στις εκτροφές ολόκληρων περιοχών. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ορθολογική κατανομή των εργατοωρών, αποφεύγεται η κόπωση των εκτροφέων. Τέλος, ο καθορισμός της διάρκειας των τοκετών συμβάλλει με ποικίλους τρόπους και στον προγραμματισμό της λειτουργίας εντατικών και ημιεντατικών εκτροφών. Τρίτο στοιχείο είναι ότι η τοποθέτηση των εμφυτευμάτων Regulin που πραγματοποιήθηκε στους πειραματισμούς μας, επιδρά με τον ίδιο τρόπο τόσο σε πρόβατα όσο και σε γίδια ντόπιων, ξενικών αλλά και μιγάδικων φυλών. Σημαντικό αποτέλεσμα μπορεί να χαρακτηριστεί και το γεγονός ότι η τοποθέτηση εμφυτευμάτων Regulin επέδρασε σε σημαντικό βαθμό θετικά και σε ζώα που είχαν χαμηλό σχετικά ΔΘΚ. Κατά συνέπεια μπορούμε να συμπεράνουμε πως το Regulin μπορεί να συμβάλλει στο ξεπέρασμα και προβλημάτων που προκύπτουν από την διατροφή των εκτροφών. [59]

60 Στοιχείο της μελέτης που πραγματοποιήσαμε ήταν και η μέτρηση του δείκτη πολυδυμίας, που αναμένονταν να είναι υψηλός. Από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι στα ζώα στα οποία τοποθετήθηκαν εμφυτεύματα Regulin είχαν υψηλούς δείκτες πολυδυμίας (> 1.9). Παρόλα αυτά στη μελέτη που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια τριών συνεχών ετών σε τρεις σταθερές εκτροφές παρουσιάστηκε σταθερότητα ή και μικρή μείωση του δείκτη πολυδυμίας, κάτι που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι χρειάζεται παραπέρα μελέτη για το συγκεκριμένο δείκτη. Παραπέρα μελέτη με μια λίγο διαφορετική μεθοδολογική προσέγγιση χρειάζεται να γίνει για να διαπιστωθεί η επίδραση της τοποθέτησης εμφυτευμάτων Regulin σε θηλυκά ζώα διαφορετικών ηλικιών στις εκτροφές. Οι σύγχρονες τάσεις στον έλεγχο της αναπαραγωγής των εκτρεφόμενων ζώων στοχεύουν (Chemineau, 2012): Την αύξηση της παραγωγικότητας με τη βελτίωση της αναπαραγωγικής απόδοσης Την ανάπτυξη νέων τεχνικών χωρίς ορμόνες Την ανάπτυξη της τεχνητής σπερματέγχυσης Την εφαρμογή της βιοτεχνολογίας στην αναπαραγωγή Μελλοντικοί τομείς επενδύσεων έρευνας στον τομέα της αναπαραγωγής μπορούν να είναι (Chemineau, 2012): Φυσιολογικές και ηθικές βάσεις των κοινωνικοσεξουαλικών σχέσεων των ζώων Γενετικός έλεγχος των αναπαραγωγικών χαρακτηριστικών Αύξηση της αποτελεσματικότητας της βιοτεχνολογίας στην αναπαραγωγή Τεχνικές γενετικής μηχανικής Καινοτόμες τεχνικές αναπαραγωγής Αυτές οι νέες τεχνικές αναπαραγωγής θα πρέπει να αναπτυχθούν με σεβασμό προς τους κανόνες που πρεσβεύει η αειφόρος ανάπτυξη (Chemineau, 2012). Οι τρεις βασικοί πυλώνες της αειφόρου ανάπτυξης είναι ο σεβασμός προς το περιβάλλον, την οικονομία και την κοινωνία. [60]

61 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας του σκευάσματος Regulin στη βελτίωση των αναπαραγωγικών αποδόσεων των προβάτων και γιδιών. Για τις ανάγκες της έρευνας επιλέχτηκαν τυχαία 53 ποίμνια στο νομό Ηλείας. Ο συνολικός αριθμός των ζώων που χρησιμοποιήθηκαν ήταν 3131 θηλυκά και 189 αρσενικά ζώα. Η έρευνα διήρκησε 3 χρόνια( ) και πραγματοποιήθηκε σε δύο στάδια. Στο 1ο στάδιο, σε κάθε εκτροφή γινόταν αξιολόγηση του δείκτη θρεπτικής κατάστασης των εκτρεφόμενων ζώων ώστε να επιλεγούν όσα ήταν κατάλληλα για την τοποθέτηση εμφυτευμάτων. Στη συνέχεια, γινόταν η τοποθέτηση των εμφυτευμάτων σύμφωνα με το πρωτόκολλο της εταιρίας CEVA. Το 2ο στάδιο περιελάμβανε νέα επίσκεψη στις εκτροφές με στόχο τον έλεγχο όλων των θηλυκών ζώων που είχαν συμπεριληφθεί στην έρευνα, με τη βοήθεια υπερήχου, για τη διάγνωση κυοφορίας. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι ο μέσος όρος (%) των ζώων που γέννησαν ήταν 92%, 86,75% και 83,7% για τα έτη 2011,2012 και 2013, αντίστοιχα. Για τα ίδια έτη, η μέση διάρκεια (±SD) της περιόδου των τοκετών ήταν 18,5±1,3, 20,1±4,3 και 18,3±2,2 ημέρες, αντίστοιχα. Συμπερασματικά, παρατηρήθηκε υψηλό ποσοστό γονιμότητας των ζώων, ενώ και η διάρκεια της περιόδου των τοκετών περιορίστηκε σημαντικά, συμβάλλοντας στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των ποιμνίων. Επιπλέον, το υψηλό ποσοστό γονιμότητας των ζώων παρατηρήθηκε και σε επιβάσεις που πραγματοποιήθηκαν σε άνοιστρη περίοδο. [61]

62 ARISTOTLE UNIVERSITY OF THESSALONIKI SCHOOL OF HEALTH SCIENCES FACULTY OF VETERINARY MEDICINE DEPARTMENT OF ANIMAL HUSBANDRY, ICHTHYOLOGY, ECOLOGY ΚΑΙ ENVIRONMENTAL PROTECTION LABORATORY OF ANIMAL HUSBANDRY The efficiency of melatonin on the reproductive performance of dairy sheep and goats in Greece MASTER THESIS BY EFTYCHIA F. FOTIADI SUMMARY Off-season breeding is a valuable management tool in sheep and goat flocks when the aim is the production of milk and meat in high-demand periods. The notion is that melatonin is directly associated with breeding seasonality and its commercial product, Regulin has been available in the Greek market for decades. However, its efficiency has not been assessed in practice. Hence, the objective of this study was to investigate the efficiency of [62]

63 melatonin implementation on reproductive performance of dairy sheep and goats in Greece. Fifty three flocks (50 sheep and 3 goat flocks) were selected from the same geographical area (Peloponnese) in Greece. A total of 3131 sheep and goats were used. Their body condition score was from 2.5 to A single subcutaneous implant (18 mg of melatonin, Regulin, CEVA LLC, Greece) for females and three implants for males were applied according to manufacturer s instructions. Afterwards, rams and bucks were separated from the ewes and the does, respectively, for 42 days. Breeding period lasted 6 weeks. Diagnosis of pregnancy was performed using ultrasound scanning, 124 days after the application of melatonin. The results showed a high pregnancy rate for sheep and goat flocks. Average conception rate for 2011, 2012 and 2013 was 92%, 86.75% and 83.7%, respectively. For the same years, average duration of lambing period was 18.5±1.3, 20.1±4.3 and 18.,3±2.2 days, respectively. In our study, application of melatonin was found to be associated with considerably high pregnancy rates during off-season breeding both for dairy sheep and goats. The results suggest that off-season induction of estrous is feasible in a high range of regions in Greece. The way forward should be the assessment of other indicators of reproductive performance such as, fertility, parturition interval and prolificacy for dairy sheep and goats. [63]

64 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Abecia J. A., Lozano, J. M., Forcada, F. (1999). A Preliminary Study on the Effects of Dietary Energy and Melatonin on the Ex Vivo Production of Progesterone and Prostaglandin F2a by the Corpora Lutea and Endometrial. Veterinary Research Communications, vol. 23 (2): Abecia J. A., (2011) Pharmaceutical control Reproductionin Sheep and goats. Veterinary Clinics of North America: Food Animal Practice, Vol. 27 (1): Avdi, M., Leboeuf, B., Terqui, M. (2004). (a). Advanced breeding and buck effect in indigenous Greek goats. Livest. Prod. Sci. 87: Boundy T. (1992). Routine ram examination. In Practice 14(5): 219 Casao A, Vega S., Palacin I., Perez-Pe R., Lavina A., Quintin F.J., Sevilla E., Abecia J.A., Cebrian-Perez J.A., Forcada F., Muino-Blanco T. (2010). Effects of Melatonin Implants During Non-Breeding Season on Sperm Motility and Reproductive Parameters in Rasa Agagenosa Rams. Reproduction in Domestic Animal, vol. 45 (3): Chemineau P. (2012). A foresight reflection on sustainable methods for controlling mammalian farm animal reproduction. Tropical and Subtropical Agroecosystems, vol. 15: S1-S14. Claustrat B., Brun J., Chazot G. (2005). The basic physiology and pathophysiology of melatonine. Sleep medicine reviews vol. 9 (1): Falcon J., Besseau L., Fuentes M., Sauzet S., Magnanou E., Boeuf G. (2009). Structural and Functional Evolution of the Pineal Melatonin System in Vertebrates. Trends in Comparative Endocrinology and Neurobiology, vol. 1163, pp Forcada F., Abecia J. A., Lozano J. M., Ferrer L. M., & Lacasta D. (1999). The Efects on Reproductive Performance in the Short and Medium Term of the Combined Use of Exogenous Melatonin and Progestagen Pessaries in Ewes with a Short Seasonal Anoestrous Period. Veterinary Research Communications, vol. 23 (4): [64]

65 Forcada F., Abecia J. A., Zuniga O., & Lozano J. M. (2002). Variation in the ability of melatonin implants inserted at two different times after the winter solstice to restore reproductive activity in reduced seasonality ewes. Australian Journal of Agricultural Research 53(2) pp Forcada F., Abecia J. A., Casao, A., Cebrian-Perez, J. A., Muino-Blanco, T., Palacın, I. (2007). Effects of ageing and exogenous melatonin on pituitary responsiveness to GnRH in ewes during anestrus and the reproductive season. Theriogenology vol 67 (4): Forcada F., J. A. (2012). Regulation of LH secretion during seasonal anestrus by dopaminergic pathways in Rasa Aragonesa ewes treated or not with melatonin. Canadian Journal of Animal Science 83(2): Gimenez D., Rodning S. (2007) Reproductive management of sheep and goats. Alabama A&M and Auburn Universities. ANR Gomez-Brunet, A., Santiago-Moreno, J., del Campo, A., Malpaux, B., Chemineau, P., Tortonese, D. J., Gonzalez-Bulnes, A., Lo pez- Sebastia n, A. (2008) Endogenous Circannual Cycles of Ovarian Activity and Changes in Prolactin and Melatonin Secretion in Wild and Domestic Female Sheep Maintained under a Long-Day Photoperiod. Biology of Reproduction 78, Greyling J.P., (2000) Reproduction traits in the Boer goat doe. Small ruminant research 36(2): Johnson, M.H., and Everitt B. (1999) Essential Reproduction. Blackwell Publications Johnson C. G. (1996). Circadian clocks in prokaryotes. Molecular Microbiology, Vol. 21(1): Lerner A. B., Case J. D., Takahashi Y., Lee T. H., & Mori N. (1958). Isolation of melatonin, the pineal gland factor that lightens melanocytes. Journal of the American Chemical Society, Vol 80 (10) pp Rubianes E., Menchaca A. (2003) The pattern and manupulation of ovarian follicular growth in goats. Anim reprod sci 78 (3-4): [65]

66 Seithikurippu R., Trakht I., Srinivasan V., Spence D.W., Maestroni G. J., Zisapel N., Cardinal D.P. (2008). Physiological effects of melatonin: Role of melatonin receptors and signal transduction pathways. Progress in Neurobiology, vol 85 (3) pp Skene D.J., Papagiannidou E., Hashemi E., Snelling J., Lewis F.V., Fernandez M., Ioannides C. (2001). Contribution of CYP1A2 in the hepatic metabolism of melatonin: studies with isolated microsomal preparations and liver slices. Journal of Pineal Research, vol 31 (4) pp Stellflug J.N., Rodriguez F., LaVoie V.A., Glimp H.A. (1994). Influence of simulated photoperiod alteration and induced estrus on reproductive performance of spring-born Columbia and Targhee ewe lambs. Journal of animal science, vol 72 (1) pp Thiéry J.C., Chemineau P., Hernandez X., Migaud M., Malpaux B. (2002). Neuroendocrine interactions and seasonality. Domestic Animal Endocrinology, vol. 23 (1-2): Τricoire H., Moller M., Chemineau P., Malpaux B. (2003). Origin of cerebrospinal fluid melatonin and possible function in the integration of photoperiod. Reproduction Supplement, vol. 61 pp Vazquez M.I., Forcada F., Casao A., Abecia J.A., Sosa C., PAlacin I. (2008). Undernutrition and Exogenous Melatonin Can Affect the In Vitro Developmental Competence of Ovine Oocytes on a Seasonal Basis. Reproductio in Domestic Animal vol. 45 (4): Vázqueza M.I., Abecia J. A., Forcada F., & Casao A. (2010). Effects of exogenous melatonin on in vivo embryo viability and oocyte competence of undernourished ewes after weaning during the seasonal anestrus. Theriogenology, vol. 74 (4): Williams L.M., Morgan P.J. (1996). The pars tuberalis of the pituitary: a gateway for neuroendocrine output. Reviews of Reproduction, vol. 1: Αληφακιώτης Θ., (1999). Πανεπιστημιακές παραδόσεις Φυσιολογίας Αναπαραγωγής Αγροτικών Ζώων. ΑΠΘ Βαλάση Ε.Ι. (2011). Αναπαραγωγή Μικρών Μηρυκαστικών. (Γ.Χ.Φθενάκης, Επιμ.) Αθήνα: Τζιόλα. [66]

67 Δεληγιάννης Κ. (2008) Καραγκούνικο πρόβατο. ΕΘΙΑΓΕ τεύχος 34 σελ pdf Καρκαλής Δ. (2013) Φυσιολογικά χαρακτηριστικά αναπαραγωγής προβάτων, αναπαραγωγική ικανότητα και παράγοντες που την επηρεάζουν, απαραίτητες εργασίες καθώς και διατροφικοί χειρισμοί πριν και μετά τον τοκετό στα πρόβατα. d=34&itemid=108&lang=el Κατσαούνης Ν.Κ. (1994). Προβατοτροφία. Θεσσαλονίκη: Αδελφοί Κυριακίδη. Λαλιώτης Β., Μενεγάτος Ι., Βοσνιάκου Α., Ξιούφης Α., Τσερτσενές Ν. (1997) Η επίδραση των εμφυτευμάτων μελατονίνης σε συνδυασμό με την επίδραση του κριού στην εμφάνιση των οίστρων και τη γονιμότητα σε προβατίνες βλάχικης φυλής κατά την άνοιστρη περίοδο. Ελληνική Κτηνιατρική Εταιρεία τ. 48 (3) σελ Μιχαήλ Σ. Γ. (1990). Συγκριτική Ανατομική των κατοικιδίων θηλαστικών (Δεύτερη εκδ.). Θεσσαλονίκη: Αδελφοί Κυριακίδη. Μιχαήλ Σ. Γ. (1996). Ιστολογία (Δεύτερη εκδ.). Θεσσαλονίκη: Οίκος Αδελφών Κυριακίδη. Μπιζέλης Ι. Αυτόχθονες φυλές προβάτων στην Ελλάδα. Παρούσα κατάσταση, προβλήματα, προοπτικές. f Σαμαρτζή Φ., Φθενάκης Γ.Χ. (2003) Παρεμβάσεις ρύθμισης του οιστρικού κύκλου των μικρών μηρυκαστικών. Ελληνική Κτηνιατρική Εταιρεία 54 (4): Σμοκοβίτης Α. (1993). Φυσιολογία. Θεσσαλονίκη: Αδελφοί Κυριακίδη. Τσακάλωφ Π. Ν. (1983). Μαιευτική των ζώων. Θεσσαλονίκη: Υπηρεσία Δημοσιευμάτων. Φθενάκης Γ. Χ., Αρσένος Γ., Βαλάση Ε., Γιαδίνης Ν., Γιάννενας Η., Μαυρογιάννη Β., και συν. (2013). Διαχείριση υγείας προβατίνων κατά την εγκυμοσύνη. Αθήνα: Ceva hellas. [67]

68 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΕΛΤΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ Α. ΓΕΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΚΤΡΟΦΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: ΗΛΙΚΙΑ:... ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ:... ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ:. ΓΡΑΜΜΑΤ. ΓΝΩΣΕΙΣ: Καμία Δημοτικό Γυμνάσιο-Λύκειο Α.Ε.Ι.-Τ.Ε.Ι ΚΥΡΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: ΠΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΣΚΕΙ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ:... ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ:. ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΚΤΡΟΦΗΣ:... ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΚΤΡΟΦΗΣ:.. ΖΩΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ - ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΜΕΓΕΘΟΣ ΠΟΙΜΝΙΟΥ: < >400 ΦΥΛΗ ΠΡΟΒΑΤΩΝ :..... Αριθμός προβάτων στην εκτροφή Κριοί Προβατίνες Ζυγούρια Άλλα παραγωγικά ζώα (γίδες /αγελάδες κ.α.): Άλλα ζώα (σκύλοι/γάτες):... ΠΡΟΒΑΤΙΝΕΣ : α) Που γεννούν ανά έτος. β) «Στέρφες»... (αιτ. ) ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΠΡΟΒΑΤΩΝ: Κριοί (kg) Προβατίνες.-.(kg) ΡΥΘΜΟΣ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ: Κριοί... Προβατίνες ΓΑΛΑ / ΠΡΟΒΑΤΙΝΑ / ΕΤΟΣ:... (kg) ΑΡΝΙΑ / ΠΡΟΒΑΤΙΝΑ / ΕΤΟΣ:... ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΤΡΟΦΗ: Γάλα Τυρί Γιαούρτι Άλλο ΖΥΓΟΥΡΕΣ ΓΕΝΝΗΤΟΡΕΣ (προέλευση): Εκτροφή Αγορά [68]

69 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΘΗΛΥΚΩΝ ΓΕΝΝΗΤΟΡΩΝ: ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΚΗ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ΖΥΓΟΥΡΩΝ : ΟΧΕΙΑ... (kg) ΤΟΚΕΤΟ...(kg) Πλεονάζοντα Πώληση αρνάδων μετά Πώληση έγκυων Πώληση αρνάδων για θηλυκά ζώα τον απογαλακτισμό για προβατίνων σφαγή ζωή Αριθμός Ηλικία/Βάρος Πλεονάζοντα Πώληση αρσενικών Πώληση Πώληση ενηλίκων κριών αρσενικά ζώα αρνιών μετά τον αρσενικών για αναπαραγωγή απογαλακτισμό για ζωή αρνιών για σφαγή Αριθμός Ηλικία/Βάρος ΓΑΛΟΥΧΙΑ ΑΡΝΙΩΝ ΠΡΩΤΟΓΑΛΑ: Ποσοστό αρνιών που θηλάζουν από μόνα τους :...% Ποσοστό αρνιών που υποβοηθούνται να θηλάσουν μόνα τους :...% ΠΡΩΤΟ ΓΕΥΜΑ : Ώρα από τοκετό Ποσότητα... Συντήρηση πρωτογάλακτος : Ναι (Μέθοδος)... Όχι ΜΗΤΡΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ: Τοκετό Καλή Μέτρια Κακή ΓαλουχίαΚαλή Μέτρια Κακή ΦΥΣΙΚΗ ΓΑΛΟΥΧΙΑ : Ναι Όχι Τύπος φυσικής γαλουχίας: Ελεύθερη Περιορισμένη ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΓΑΛΟΥΧΙΑΣ :... εβδομάδες ΑΡΜΕΓΜΑ κατά την περίοδο της ΓΑΛΟΥΧΙΑΣ: Ναι Όχι (Κριτήρια): [69]

70 ΤΕΧΝΗΤΗ ΓΑΛΟΥΧΙΑ :... ΧΟΡΗΓΗΣΗ-ΛΗΨΗ ΠΡΩΤΟΓΑΛΑΤΟΣ : Ημέρες... Γεύματα... Ποσότητα... ΣΚΕΥΗ: Μπουκάλι με θηλή Κουβάς με θηλή Αυτόματη συσκευή ΕΙΔΟΣ ΓΑΛΑΤΟΣ : Φυσικό Υποκατάστατο ΓΕΥΜΑΤΑ : Αριθμός/ημέρα... Ποσότητα/ γεύμα:... ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΑΛΟΥΧΙΑΣ : Ναι Όχι ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΓΑΛΟΥΧΙΑΣ :... ΣΧΟΛΙΑ :... ΠΑΡΑΘΕΣΗ 1) ΝΕΡΟΥ : Ημέρα... 2) ΜΙΓΜΑΤΟΣ ΣΥΜΠ. ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ : Εβδομάδα... Είδος ) ΠΑΡΑΘΕΣΗΧΟΝΔΡ. ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ : Εβδομάδα... Είδος.. ΣΙΤΗΡΕΣΙΑ ΟΜΑΔΑ Α: (ΑΡΜΕΓΟΜΕΝΕΣ ΠΡΟΒΑΤΙΝΕΣ) Φύραμα 1 ος μήνας 2 ος μήνας 3 ος μήνας 4 ος μήνας 5 ος μήνας 6 ος μήνας 7 ος μήνας 8 ος μήνας Σανό Άχυρο Ώρες βόσκησης Παρατηρήσεις :... [70]

71 ΟΜΑΔΑ Β : (ΠΡΟΒΑΤΙΝΕΣ ΣΤΗΝ ΞΗΡΑ ΠΕΡΙΟΔΟ) Φύραμα Σανό Άχυρο Ξηρά περίοδος Steaming up Ώρες βόσκησης Παρατηρήσεις :... ΟΜΑΔΑ Γ: (ΑΡΝΑΔΕΣ ΖΥΓΟΥΡΕΣ) 2 ος 3 ος 4 ος 5 ος 6 ος 7 ος 8 ος 9 ος 10 ος μήνας μήνας μήνας μήνας μήνας μήνας μήνας μήνας μήνας Φύραμα Σανό Άχυρο Ώρες βόσκησης Παρατηρήσεις :... ΟΜΑΔΑ Δ: (ΚΡΙΟΙ) Συντήρησης Προετοιμασίας Παρτσάλο Φύραμα Σανό Άχυρο Ώρες βόσκησης Παρατηρήσεις :... [71]

72 Σύνθεση φυραμάτων: Ομάδες Ζωοτροφές Αρμεγόμενες Ξηρά περίοδος Αρνάδες-Ζυγούρες Κριοί Καλαμπόκι Κριθάρι Σιτάρι Βρώμη Πίτυρα σιταριού Σογιάλευρο Βαμβακόπιτα Βαμβακόσπορος Πούλπαζαχαροτ. FLUSHING Διάρκεια... STEAMING-UP... Διάρκεια... Ώρες βόσκησης και σύνθεση βοσκότοπου Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαϊ Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Ώρες βόσκησης Απόσταση που διανύουν ημερησίως Σύνθεση βοσκότοπου Γράστη βοσκής Γράστη λειμώνα Πουρνάρι [72]

73 ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ: Τεχνητή σπερματέγχυση Οχεία ΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΟΙΣΤΡΩΝ: Ναι (...%. Ομάδες..) Όχι ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΡΙΩΝ: Μονάδα Αγορά Αναλογία../.. Επίδραση αρσενικού ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΧΕΙΩΝ : Α. Ελεύθερες οχείες στην τύχη Β. Προκαθορισμένες οχείες κατά ομάδες Γ. Τελείως ελεγχόμενες οχείες Γ. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ ΟΙΣΤΡΩΝ:... Γ. ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ ΟΙΣΤΡΩΝ: Παρατήρηση Ανιχνευτές Χρόνος παρατήρησης :... Γ. ΠΡΟΒΛΗΜΑ: Εντοπισμού οίστρων Σύλληψης Όχι ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Έναρξη αναπαραγωγικής περιόδου Προβατίνες Ζυγούρες Λήξη αναπαραγωγικής περιόδου ΗΛΙΚΙΑ ΣΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΤΟΥΣ ΒΙΟΥ: Zυγούρες... Κριοί... ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΤΗΡΗΣΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ: Ναι Όχι [73]

74 ΑΠΟΒΟΛΕΣ:. ΘΝΗΣΙΓΕΝΗ:... ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΗ ΟΜΦΑΛΙΟΥ ΛΩΡΟΥ : Βράχυνση Δέσιμο Απολύμανση Λεπτομέρειες :... ΑΠΟΚΕΡΑΤΩΣΗ : Ναι (Ηλικία :... Μέθοδος :...) Όχι ΚΟΨΙΜΟ ΨΕΥΔΟΘΗΛΩΝ : Ναι (Ηλικία...) Όχι ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΗ ΧΗΛΩΝ : Ναι Όχι ΣΤΕΙΡΕΥΣΗ ΓΑΛΑΚΤΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ : Μείωση τροφής... Μείωση νερού... ΔΙΑΚΟΠΗ ΑΡΜΕΓΜΑΤΟΣ : Απότομη Σταδιακή ΕΚΤΙΜΗΣΗ-ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Ναι (Μέθοδος).. Όχι ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΣΤΑ ΑΡΝΙΑ: Βιταμίνες :... Ανθελμινθικά :... Άλλο :... [74]

75 ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΣΤΙΣ ΠΡΟΒΑΤΙΝΕΣ Βιταμίνες :... Ανθελμινθικά :... Άλλο :... ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ Εντεροτοξιναιμία :.... (πνευμονία?).. Λοιμώδης αγαλαξία : Ενζωοτική αποβολή :... Άλλο :. ΕΝΔΟΜΑΣΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΞΗΡΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ Ναι Όχι ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΑ ΑΡΝΙΑ ΠΑΘΗΣΗ ΗΛΙΚΙΑ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΔΙΑΡΡΟΙΑ ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΑ ΠΡΟΒΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΔΩΔΕΚΑΜΗΝΟ Αποβολές.. Μαστίτιδα.. Λοιμώδης αγαλαξία. Ποδοδερματίτιδα.. Αρθρίτιδα- εγκεφαλίτιδα..... [75]

76 Άλλο ΑΙΤΙΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΡΟΒΑΤΩΝ Αγονιμότητα Μαστίτιδα Χωλότητα.. Άλλο Θάνατοι. ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ : Κρατικός Ιδιώτης ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ : Καλή Μέτρια Κακή ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ : Κτηνοτρόφος Υπάλληλος ΑΝΑΡΡΩΤΗΡΙΟ : Ναι Όχι ΤΗΡΗΣΗ ΑΡΧΕΙΟΥ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ : Ναι Όχι ΣΗΜΑΝΣΗ ΖΩΩΝ ΣΤΑ ΟΠΟΙΑ ΧΟΡΗΓΗΘΗΚΑΝ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ: Όχι Ναι Πληθυσμός των προβάτων ανά νομό ΠΡΟΒΑΤΑ Γεωγραφικό Σύνολο Οικόσιτα Κοπαδιάρικα Νομαδικά διαμέρισμα και νομός Σύνολο Ελλάδος Αττική Νομαρχία Αθηνών Νομαρχία Ανατολικής Αττικής Νομαρχία Δυτικής Αττικής Νομαρχία Πειραιώς Λοιπή Ελλάδα Εύβοια Στερεά και [76]

77 Αιτωλίας Ακαρνανίας και Βοιωτίας Ευβοίας Ευρυτανίας Φθιώτιδος Φωκίδος Πελοπόννησος Αργολίδος Αρκαδίας Αχαϊας Ηλείας Κορινθίας Λακωνίας Μεσσηνίας Ιόνιοι Νήσοι Ζακύνθου Κέρκυρας Κεφαλληνίας Λευκάδος Ήπειρος Άρτης Θεσπρωτίας Ιωαννίνων Πρεβέζης Θεσσαλία Καρδίτσας Λάρισας Μαγνησίας Τρικάλων Μακεδονία Γρεβενών Δράμας [77]

78 Ημαθίας Θεσσαλονίκης Καβάλας Καστοριάς Κιλκίς Κοζάνης Πέλλας Πιερίας Σερρών Φλώρινας Χαλκιδικής Θράκη Έβρου Ξάνθης Ροδόπης Νήσοι Αιγαίου Δωδεκανήσου Κυκλάδων Λέσβου Σάμου Χίου Κρήτη Ηρακλείου Λασιθίου Ρεθύμνης Χανίων Πίνακας Πρόβατα όλων των ηλικιών στις 31/12/2008, κατά γεωγραφικό διαμέρισμαπληροφορίες από Εθνική Στατιστική Υπηρεσία [78]

79 Αίγες Γεωγραφική περιοχή Σύνολο Οικόσιτ Κοπαδιάρικ Νομαδικά α α Ελλάδα Αττική Περιφέρεια Αθήνας Περιφέρεια ανατολικής Αττικής Περιφέρεια δυτικής Αττικής Περιφέρεια Πειραιά Περιοχή κεντρικής Ελλάδας και Ευβοίας Αιτολία και Ακαρνανία Βοιωτοία Εύβοια Ευρητανία Φθοιώτιδα Φωκίδα Θεσπρωτία Ιωάννινα Πρέβεζα Θεσσαλία Καρδίτσα Λάρισα Μαγνησία Τρίκαλα Μακεδονία Γρεβενά Δράμα Ημαθία Θεσσαλονίκη Καβάλα Καστοριά Κιλκίς Κοζάνη [79]

80 Πέλλα Πιερία Σέρρες Φλώρινα Χαλκιδική Θράκη Εύρος Ξάνθη Ροδόπη Νησιά Αιγαίου Δωδεκάνησα Κυκλάδες Λέσβος Σάμος Χίος Κρήτη Ηράκλειο Λασίθι Ρέθυμνο Χανιά Πίνακας Γίδες όλων των ηλικιών στις 31/12/2008, κατά γεωγραφικό διαμέρισμα Πληροφορίες από Εθνική Στατιστική Υπηρεσία [80]

81 [81]