ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ AHP

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ Δ/ΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΟΥΣΙΟΠΟΥΛΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ AHP ΦΩΤΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ Α.Ε.Μ.: 4914 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ν. ΜΟΥΣΙΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ: ΧΑΡΙΣΙΟΣ ΑΧΙΛΛΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΙΟΥΛΙΟΣ 2014

2

3 1. 2. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 5. Υπεύθυνος: Καθ. Ν. Μουσιόπουλος ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ 6. Αρμόδιος Παρακολούθησης: Χαρίσιος Αχίλλας 7. Τίτλος εργασίας: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ AHP 8. Ονοματεπώνυμο φοιτητή (-ών): ΦΩΤΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ 10. Θεματική περιοχή: Διαχείριση Περιβάλλοντος 11. Ημερομηνία έναρξης: Δεκέμβριος Αριθμός μητρώου: Ημερομηνία παράδοσης: Ιούλιος Περίληψη: Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η αξιολόγηση και μελέτη στρατηγικών για τη βέλτιστη διαχείριση των αποβλήτων που προέρχονται από την κατασκευαστική δραστηριότητα με τη μέθοδο της AHP. Στο 1 ο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας, καθώς επίσης το αντικείμενο, η δομή και η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί στα επόμενα κεφάλαια. Στο 2 ο κεφάλαιο της διπλωματικής εργασίας γίνεται παρουσίαση του προβλήματος που οφείλεται στα ΑΕΚΚ, στο νομικό πλαίσιο που προβλέπεται για τη διαχείρισή τους στην Ελλάδα, καθώς και τρόποι παραγωγής και αξιοποίησης τους. Στο 3 ο κεφάλαιο γίνεται παρουσίαση της πολυκριτηριακής ανάλυσης ως εργαλείο λήψης απόφασης, μέθοδοι και λογισμικά για την εφαρμογή της, ενώ τέλος αναφέρονται παραδείγματα στα οποία αυτή έχει εφαρμοσθεί με στόχο τη διαχείριση απορριμμάτων. Στο 4 ο και 5 ο κεφάλαιο παρουσιάζεται διενεργηθείσα έρευνα για τη βέλτιστη διαχείριση αποβλήτων από την κατασκευαστική δραστηριότητα στον Ν. Θεσσαλονίκης. Αρχικά, καταγράφονται οι πιθανές στρατηγικές διαχείρισης των αποβλήτων, σύμφωνα και με τις τοπικές τεχνικές δυνατότητες. Στη συνέχεια πραγματοποιείται εκλογή των κριτηρίων, βάση των οποίων θα αξιολογηθούν οι στρατηγικές διαχείρισης και η αξιολόγηση των οποίων έγινε με τη συνδρομή επιστημόνων με δραστηριότητα στον σχετικό επαγγελματικό τομέα. Επίσης γίνεται παρουσίαση του λογισμικού MakeItRational με τη βοήθεια του οποίου θα πραγματοποιηθεί η πολυκριτηριακή ανάλυση. Το επόμενο βήμα στη μελέτη, είναι η εφαρμογή του λογισμικού που εφαρμόζει τη μέθοδο της AHP για την ανάδειξη της βέλτιστης στρατηγικής διαχείρισης των αποβλήτων από την κατασκευαστική δραστηριότητα. Προκειμένου να εξεταστούν όλες οι πιθανές καταστάσεις, η πολυκριτηριακή ανάλυση πραγματοποιήθηκε για έναν ποικίλο αριθμό διαφορετικών περιπτώσεων, ανάλογα τις απαντήσεις του κάθε επιστήμονα, αλλά και τις διαφορετικές προτεραιότητες που μπορεί να έχει κάθε φορά ο λήπτης απόφασης. Τέλος στο 6 ο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που προκύπτουν. 13. Αριθμός εργασίας: 15. Στοιχεία εργασίας: Αρ. Σελίδων: 238 Αρ. Εικόνων: 26 Αρ. Διαγραμμάτων: Αρ. Πινάκων: 30 Αρ. Παραρτημάτων: 2 Αρ. Παραπομπών: Λέξεις κλειδιά: 17. Σχόλια: 18. Συμπληρωματικές παρατηρήσεις: 19. Βαθμός:

4

5 1. ARISTOTLE UNIVERSITY OF THESSALONIKI Supervisor: N. Moussiopoulos Ch. Achillas DEPARTMENT OF MECHANICAL ENGINEERING 3. ENERGY SECTOR 4. LABORATORY OF HEAT TRANSFER AND ENVIRONMENTAL ENGINEERING 6. Undergraduate dissertation title: ASSESSMENT OF STRATEGIES FOR THE OPTIMAL CONSTRCUCTION AND DEMOLITION WASTE MANAGEMENT WITH THE USE OF AHP 7. Student name: FOTIOU IOANNIS 9. Topic area: ENIRONMENTAL MANAGEMENT 10. Start date: December Summary: The aim of the present study is the assessment of strategies for the optimal construction and demolition waste management with the use of AHP. In brief, in Chapter 1 the goal and the object of the present study are set. Moreover, the methodology used in order to achieve the goal is described. Respectively, in Chapter 2 the various problems that C&D waste can cause are presented alongside with the legislation that supervises their management in Greece, while means of generating and exploiting are being indicated. In Chapter 3, reference is made to multicriteria analysis as a decision making tool, while methods and software for its application is presented. Moreover, reference is made to older studies concerning the management of various waste streams. In Chapter 4 and 5, a case study is being presented for the assessment of strategies for the optimal C&D waste management in Thessaloniki, Greece. Primarily, the alternative management scenarios are presented, according to local technical capabilities. Those scenarios will be evaluated in the context of various criteria with the help from scientists specialized in the relative professions. Multicriteria analysis will be applied with the aid of MakeItRational software, which is a software that uses the AHP method. In order to getting better and all around results, the multicriteria analysis is performed for a number of different circumstances, depending on each scientist s opinion and every decision maker s possible priorities. 8. Student Registration No: Presentation date: 12.Dissertation No. July 2014 In Chapter 6, the conclusions are quoted. 17. Additional notes: 18. Grade: 10. The dissertation comprises of: No. of pages: 238 No. of pictures: 26 No. of figures: No. of tables: 30 No. of annexes: 2 No. of references: Keywords: 16. Comments:

6

7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτελεί η αποτίμηση των στρατηγικών διαχείρισης αποβλήτων που προέρχονται από κατεδάφιση κτιρίου με τη βοήθεια του εργαλείου της πολυκριτηριακής ανάλυσης. Η διαχείριση των αποβλήτων εκσκαφών, κατεδαφίσεων και κατασκευών αποτελεί σημαντικό ζήτημα, λόγω κυρίως της επικίνδυνης φύσης τους, αλλά και λόγω του μεγάλου όγκου τους. Η μέχρι πρόσφατα συνηθισμένη πρακτική διαχείρισης ήταν η απόρριψη των ΑΕΚΚ σε χωματερές, ίδιες με αυτές για την απόρριψη των αστικών στερεών αποβλήτων, γεγονός που επιβαρύνει σημαντικά τόσο τη χωρητικότητα των χωματερών, αλλά προκαλεί επίσης και σημαντική αισθητική υποβάθμιση. Το γεγονός ότι η αξιοποίηση του συγκεκριμένου ρεύματος αποβλήτων, με πρακτικές ανάκτησης δεν είναι ακόμα ευρέως διαδεδομένη, αποτελεί ακόμα ένα παράγοντα λανθασμένης διαχείρισης. Πιο αναλυτικά, στο Κεφάλαιο 1 τίθεται ο στόχος και το αντικείμενο της παρούσας μελέτης ενώ ακόμη περιγράφεται η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε, προκειμένου να επιτευχθεί αυτός. Αντίστοιχα, στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται περιγραφή του ρεύματος των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) και των ομάδων υλικών στις οποίες αναφέρεται. Στη συνέχεια επεξηγείται η επικινδυνότητα των ΑΕΚΚ, παρουσιάζεται η νομοθεσία που προβλέπεται από το Ελληνικό κράτος, η οποία σε πολλές περιπτώσεις ταυτίζεται με τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τη διαχείριση τόσο των ΑΕΚΚ, αλλά και γενικότερα των στερεών αποβλήτων, ενώ τέλος καταγράφονται τρόποι παραγωγής και αξιοποίησης των ΑΕΚΚ. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η πολυκριτηριακή ανάλυση ως εργαλείο λήψης απόφασης, τα στάδια αυτής, καθώς επίσης και τα στάδια που θα ακολουθηθούν στη συγκεκριμένη διπλωματική εργασία. Επιπλέον, στο ίδιο κεφάλαιο, πραγματοποιείται μία ιστορική αναδρομή με την εξέλιξη της, παρουσιάζονται μέθοδοι και λογισμικά που χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή της, ενώ επίσης γίνεται και αναφορά σε παλαιότερες μελέτες που εφήρμοσαν την πολυκριτηριακή ανάλυση για προβλήματα διαχείρισης απορριμμάτων. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα δεδομένα του υπό εξέταση προβλήματος, ενώ ακόμα παρουσιάζεται αναλυτικά η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί με στόχο τον προσδιορισμό της βέλτιστης διαχείρισης των αποβλήτων, που παράγονται κατά την κατασκευαστική δραστηριότητα, ενώ τέλος γίνεται αναλυτική παρουσίαση του λογισμικού που εφαρμόσθηκε για την πολυκριτηριακή ανάλυση καθώς και της μεθόδου AHP που αυτό χρησιμοποιεί για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων. Στο πέμπτο κεφάλαιο περιγράφεται η εφαρμογή του λογισμικού MakeItRational καθώς και όλες οι περιπτώσεις που εξετάστηκαν για τη σφαιρική αντιμετώπιση του προβλήματος, ενώ αναδεικνύονται και σχολιάζονται τα αποτελέσματα της πολυκριτηριακής ανάλυσης. Στο Κεφάλαιο 6 παρατίθενται τα συμπεράσματα της επισκόπησης που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της εργασίας.

8

9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η προβληματική εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από κατασκευαστική δραστηριότητα αποτελεί σημαντικό ζήτημα, που απασχολεί, πέρα από την Ελλάδα, και τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, και η δυνατότητα ολοκληρωμένης μελέτης αυτού του προβλήματος από όλες τις πιθανές οπτικές γωνίες, αποτέλεσε γεγονός που προσέλκυσε το ενδιαφέρον μου για την ενασχόληση με το συγκεκριμένο θέμα. Η σημαντική αυτή δουλειά δε θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την καθοριστική συμβολή κάποιων ανθρώπων. Θα ήθελα να εκφράσω τις ειλικρινείς μου ευχαριστίες σε όσους με βοήθησαν στα πλαίσια της διπλωματικής εργασίας μου: Τον καθηγητή, κ. Νικόλαο Μουσιόπουλο, διευθυντή του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής της Πολυτεχνικής σχολής του ΑΠΘ, για την ανάθεση της παρούσας διπλωματικής εργασίας, καθώς και για τις σημαντικές γνώσεις που μου πρόσφερε κατά τη διάρκεια των σπουδών μου. Το συνεργάτη του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής και αρμόδιο παρακολούθησης της διπλωματικής εργασίας, κ. Χαρίσιο Αχίλλα, για την πολύτιμη στήριξη και προσφορά γνώσεων, αλλά και για το γεγονός ότι έδειξε εμπιστοσύνη στο πρόσωπό μου και μου εμπιστεύθηκε τη συγκεκριμένη εργασία. Οφείλω να τονίσω ότι η συνεργασία μας ήταν άριστη. Τους συνεργάτες του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής κ. Γεώργιο Μπανιά και κ. Γεώργιο Περκουλίδη για την πολύτιμη στήριξή τους και την προσφορά γνώσεων κατά τη διάρκεια εκπόνησης της εργασίας, τον κ. Χρήστο Βλαχοκώστα και την κ. Αλεξάνδρα Μηχαηλίδου για την πολύτιμη βοήθειά της σε τεχνικά ζητήματα που προέκυψαν σχετικά με τη χρήση του λογισμικού MakeItRational, που χρησιμοποιήθηκε στα πλαίσια της παρούσας εργασίας. Τους υπόλοιπους διδάσκοντές μου για τις γνώσεις που μου παρείχαν καθ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου.

10

11 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 Εισαγωγή 1.1 Γενικά 1.2 Σκοπός 1.3 Αντικείμενο Δομή 1.4 Μεθοδολογία 2 Απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις 2.1 Ορισμός 2.2 Επικινδυνότητα των ΑΕΚΚ 2.3 Νομικό πλαίσιο διαχείρισης Στερεών Απόβλήτων στην Ελλάδα Διαχείριση στερεών αποβλήτων Εθνικός Σχεδιασμός: Γενικές κατευθύνσεις για τη διαχείριση στερεών Αποβλήτων Κύριες πρακτικές και κύριοι στόχοι Αδρανή ΑΕΚΚ 2.4 Νομικό πλαίσιο διαχείρισης ΑΕΚΚ στην Ελλάδα Υπουργική απόφαση 36259/1757/Ε Πρόγραμμα εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ Διαχείριση ΑΕΚΚ Ποσοτικοί στόχοι για τη συλλογή-αξιοποίηση των ΑΕΚΚ 2.5 Παραγωγή και αξιοποίηση ΑΕΚΚ Εισαγωγή Απόβλητα από κατασκευές Απόβλητα από κατεδαφίσεις Απόβλητα από εκσκαφές Επαναχρησιμοποίηση υλικών Επεξεργασία αδρανών αποβλήτων 3 Η Πολυκριτηριακή ανάλυση ως εργαλείο λήψης απόφασης 3.1 Γενικά 3.2 Ιστορική αναδρομή χρήσεως της πολυκριτηριακής ανάλυσης σε προβλήματα διαχείρισης απορριμμάτων Η εξέλιξη της πολυκριτηριακής ανάλυσης 3.3 Μέθοδοι και λογισμικά πολυκριτηριακής ανάλυσης Μορφές πολυκριτηριακής ανάλυσης Μέθοδοι πολυκριτηριακής ανάλυσης

12 3.3.3 Επισκόπηση λογισμικών πολυκριτηριακής ανάλυσης 3.4 Βιβλιογραφική καταγραφή μελετών με αντικείμενο την πολυκριτηριακή ανάλυση Καταγραφή παλαιότερων μελετών αναφορικά με απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) Συνοπτική καταγραφή των υπολοίπων ρευμάτων αποβλήτων για τα οποία έχει εφαρμοσθεί η πολυκριτηριακή ανάλυση 4 Ανάλυση σεναρίων και κριτήριων 4.1 Χαρακτηριστικά του υπό μελέτη κτιρίου 4.2 Εναλλακτικές πρακτικές διαχείρισης 4.3 Παρουσίαση των κριτηρίων που εφαρμόσθηκαν στην πολυκριτηριακή ανάλυση Οικονομικά κριτήρια Τεχνικά κριτήρια Κοινωνικά κριτήρια Περιβαλλοντικά κριτήρια 4.4 Αξιολόγηση των κριτηρίων 4.5 Η πολυκριτηριακή ανάλυση και το λογισμικό MakeItRational Analytical Hierarchy Process (AHP) Το λογισμικό MakeItRational 5 Εύρεση βέλτιστου τρόπου διαχείρισης αποβλήτων από κατεδάφιση κτιρίου 5.1 Παρουσίαση μεθοδολογίας πολυκριτηριακής ανάλυσης που ακολουθείται 5.2 Παρουσίαση διαδικασίας εισαγωγής δεδομένων στο λογισμικό MakeItRational 5.3 Παρουσίαση αποτελεσμάτων λογισμικού MakeItRational 5.4 Παρουσίαση αποτελεσμάτων των άλλων δυο περιπτώσεων για τον ίδιο λήπτη απόφασης Περίπτωση κυριαρχίας οικονομικών κριτηρίων έναντι περιβαλλοντικού Περίπτωση κυριαρχίας περιβαλλοντικού κριτηρίου έναντι οικονομικών 5.5 Παρουσίαση συγκεντρωτικών αποτελεσμάτων πολυκριτηριακής ανάλυσης 6 Συμπεράσματα Βιβλιογραφία Παράρτημα I Παράρτημα II

13

14 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Γενικά Τα απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) αποτελούν ένα μεγάλο μέρος της συνολικής σύστασης των αποβλήτων στη σημερινή εποχή και για αυτό το λόγο η ορθολογική διαχείρισή τους είναι πλέον ένα μεγάλο ζητούμενο των ημερών μας. Κύριες πηγές προέλευσης των ΑΕΚΚ αποτελούν: Οι κατεδαφίσεις κτιρίων που βρίσκονται στο τέλος της ωφέλιμης ζωής τους. Οι ανακαινίσεις κτιρίων για την αισθητική και λειτουργική αναβάθμισή τους. Οι καταστροφές που οφείλονται σε ακραία καιρικά φαινόμενα. Η απόρριψη των οικοδομικών αποβλήτων σε χώρους εναπόθεσης απορριμμάτων, καθώς επίσης και σε ανεξέλεγκτους χώρους διάθεσης, αποτελεί σήμερα την κυρίαρχη πρακτική στον τομέα της διαχείρισης των ΑΕΚΚ. Είναι φανερό, ότι η συγκεκριμένη πρακτική δεν μπορεί να θεωρηθεί ως οικολογικά ορθή πρακτική διαχείρισης απορριμμάτων, καθώς συμβάλλει στη μόλυνση του περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, σημαντική πρόκληση αποτελεί η ελαχιστοποίηση των συγκεκριμένων αποβλήτων που καταλήγουν σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) ή σε ανεξέλεγκτους χώρους διάθεσης με την ανάπτυξη κατάλληλων πολιτικών διαχείρισης του συγκεκριμένου ειδικού ρεύματος αποβλήτων. Στην Ελλάδα η εφαρμογή της πρόληψης δεν περιλαμβάνεται, μέχρι σήμερα, στη διαδικασία του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και στην κατασκευαστική πρακτική που εφαρμόζεται. Η μόνη επομένως διέξοδος στο πρόβλημα από πλευράς διαχείρισής των δημιουργουμένων αποβλήτων είναι η επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση (Ταρσένης, 2008) Σκοπός Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας, είναι η ανάδειξη της βέλτιστης στρατηγικής διαχείρισης αποβλήτων που προέρχονται από κατεδάφιση κτιρίου στην Ελλάδα. Το πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων είναι ένα πολυδιάστατο πρόβλημα το οποίο μπορεί να έχει αρκετές προεκτάσεις και για αυτό το λόγο θα πρέπει να εξεταστούν διάφορα σενάρια τα οποία στη συνέχεια να αξιολογηθούν σε έναν αριθμό κριτηρίων, έτσι ώστε να προκύπτει η βέλτιστη λύση που να ανταποκρίνεται σε όλες τις πλευρές του προβλήματος. Συνολικά μελετώνται εννέα διαφορετικοί τρόποι διαχείρισης των αποβλήτων και για την αξιολόγηση αυτών των σεναρίων θα χρησιμοποιηθούν έντεκα διαφορετικά κριτήρια τα οποία θα εξετάσουν διαφορετικές διαστάσεις του προβλήματος. Τα κριτήρια αυτά μπορούν να χωριστούν σε τέσσερις ομάδες, τα οικονομικά, τα τεχνικά, τα κοινωνικά και τα περιβαλλοντικά και αξιολογούνται από επιστήμονες με γνώση και εμπειρία στον σχετικό 1

15 επαγγελματικό τομέα, ενώ για την εξαγωγή αποτελεσμάτων θα χρησιμοποιηθεί η μέθοδος της πολυκριτηριακής ανάλυσης. Τα τελικά αποτελέσματα της πολυκριτηριακής ανάλυσης μπορεί να διαφέρουν ανάλογα την αξιολόγηση κάθε επιστήμονα καθώς οι απαντήσεις είναι υποκειμενικές και για αυτό το λόγο θα διεξαχθεί μελέτη για τον κάθε ειδικό ξεχωριστά σύμφωνα και με τις προσωπικές αξιολογήσεις του. Επιπλέον, επειδή τα αποτελέσματα μπορούν να διαφέρουν ανάλογα την οπτική γωνία του κάθε λήπτη απόφασης, κρίνεται σκόπιμο να μελετηθούν τρεις διαφορετικές περιπτώσεις. α) Στην πρώτη περίπτωση το συνολικό βάρος των οικονομικών κριτηρίων θα είναι περίπου ίσο με το βάρος του περιβαλλοντικού κριτηρίου. Αυτή η περίπτωση αποσκοπεί στην επίλυση του προβλήματος όταν ο λήπτης απόφασης θέλει να λάβει υπόψη του το οικονομικό σκέλος χωρίς όμως να υποβαθμίσει την επίδραση στο περιβάλλον. β) Στη δεύτερη περίπτωση το συνολικό βάρος των οικονομικών κριτηρίων θα είναι μεγαλύτερο από το βάρος του περιβαλλοντικού κριτηρίου. Αυτή η περίπτωση δίνει μία εικόνα ή μία προτίμηση στην περίπτωση που το πρόβλημα εξετάζεται από τον λήπτη απόφασης με κύριο γνώμονα το οικονομικό όφελος. γ) Στην τρίτη περίπτωση το βάρος του περιβαλλοντικού κριτηρίου είναι μεγαλύτερο από το συνολικό βάρος των οικονομικών κριτηρίων. Σε αυτή τη περίπτωση εξετάζεται το ενδεχόμενο ο λήπτης απόφασης να θέτει ως προτεραιότητα τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, ανεξάρτητα από το οικονομικό κόστος. Με το συγκεκριμένο πλάνο μελέτης επιδιώκεται μια πιο ολοκληρωμένη ανάλυση στο ζήτημα της διαχείρισης των αποβλήτων που βρίσκεται υπό εξέταση, με στόχο την κατάληξη σε περισσότερο αξιόπιστα και ολοκληρωμένα αποτελέσματα Αντικείμενο - Δομή Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται μία περιγραφή του ρεύματος των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ), σε ποιες ομάδες υλικών αυτό αναφέρεται, καθώς και η ποσοστική του σύσταση. Στη συνέχεια επεξηγείται η επικινδυνότητα των ΑΕΚΚ, τα υλικά που θεωρούνται σήμερα επικίνδυνα, όπως επίσης και ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής τους. Επίσης, στο ίδιο κεφάλαιο παρουσιάζεται η νομοθεσία που προβλέπεται από το Ελληνικό κράτος, η οποία σε πολλές περιπτώσεις ταυτίζεται με τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τη διαχείριση τόσο των ΑΕΚΚ, αλλά και γενικότερα των στερεών αποβλήτων, ενώ το κεφάλαιο ολοκληρώνεται καταγράφοντας τρόπους παραγωγής και αξιοποίησης των ΑΕΚΚ. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η πολυκριτηριακή ανάλυση ως εργαλείο λήψης απόφασης, τα στάδια αυτής, καθώς επίσης και τα στάδια που θα ακολουθηθούν στη 2

16 συγκεκριμένη διπλωματική εργασία. Στη συνέχεια του κεφαλαίου, πραγματοποιείται μία ιστορική αναδρομή με την εξέλιξη της πολυκριτηριακής ανάλυσης, καθώς επίσησης γίνεται και αναφορά σε παλαιότερες μελέτες που εφήρμοσαν την πολυκριτηριακή ανάλυση σε προβλήματα διαχείρισης απορριμμάτων. Στο ίδιο κεφάλαιο, παρουσιάζονται ακόμα μέθοδοι και λογισμικά που εφαρμόζονται για την πολυκριτηριακή ανάλυση, ενώ ακόμα γίνεται αναφορά σε παλαιότερες μελέτες που εφήρμοσαν αυτή τη μέθοδο αναφορικά τόσο στα ΑΕΚΚ, όσο και σε άλλα ρεύματα αποβλήτων. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται μία χρονική και λογική σύνδεση με τη διπλωματική εργασία στην οποία στηρίχθηκε η παρούσα και παρουσιάζει τα δεδομένα του προβλήματος για το οποίο καλείται να βρεθεί η λύση. Στη συνέχεια του κεφαλαίου πραγματοποιείται παρουσίαση των κριτηρίων βάση των οποίων θα αξιολογηθούν τα εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης, καθώς επίσης και ο τρόπος αξιολόγησής τους, μέσω και της συνδρομής επιστημόνων έμπειρων στον σχετικό επαγγελματικό χώρο. Επίσης, γίνεται αναλυτική παρουσίαση του λογισμικού που εφαρμόσθηκε για την πολυκριτηριακή ανάλυση καθώς και της μεθοδολογίας που αυτό χρησιμοποιεί για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων. Στο πέμπτο κεφάλαιο περιγράφεται η εφαρμογή του λογισμικού MakeItRational καθώς και όλες οι περιπτώσεις που εξετάστηκαν για την αντιμετώπιση του προβλήματος από όλες τις οπτικές γωνίες. Ακόμα, αναδεικνύονται τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα όλων των εξεταζόμενων περιπτώσεων και παρουσιάζεται ο βέλτιστος τρόπος διαχείρισης των αποβλήτων από κατεδάφιση κτιρίου, το οποίο είναι και το αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας. Στο έκτο κεφάλαιο αποτυπώνονται τα συμπεράσματα της μελέτης και γίνεται ο σχολιασμός τους, εξηγώντας τα τελικά αποτελέσματα και δικαιολογώντας τη τελική προτεινόμενη λύση για το πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων Μεθοδολογία Για την εφαρμογή της πολυκριτηριακής ανάλυσης, χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό MakeItRational. Το λογισμικό MakeItRational έχει ενσωματωμένη και δουλεύει με την μέθοδο της AHP (Analytical Hierarchy Process), ενώ οργανώνει τη διαδικασία της πολυκριτηριακής ανάλυσης χωρίζοντάς την σε μια σειρά από αξιολογήσεις. Κάθε αξιολόγηση αναφέρεται σε ένα μικρό, αλλά καλά ορισμένο απόσπασμα του προβλήματος απόφασης. Οι αξιολογήσεις γίνονται υπό διαφορετικές οπτικές γωνίες και καθορίζουν τη βαρύτητα των κριτηρίων, ενώ ακόμα αυτές μπορούν να γίνουν είτε με την μορφή της ανά ζεύγους σύγκρισης, είτε δίνοντας διακριτές τιμές. Πρώτο βήμα της πολυκριτηριακής ανάλυσης είναι ο καθορισμός των εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης, από τα οποία θα προκύψει και η βέλτιστη λύση με το πέρας της ανάλυσης. Στη 3

17 συγκεκριμένη εργασία ο βέλτιστος τρόπος διαχείρισης προκύπτει ύστερα από την εξέταση εννιά διαφορετικών μεθόδων διαχείρισης τα οποία και αξιολογούνται βάσει των διαφορετικών χαρακτηριστικών τους. Η αξιολόγηση αυτών των διαφορετικών χαρακτηριστικών τους, γίνεται μέσω της θέσπισης κριτηρίων τα οποία θα βοηθήσουν στην αξιολόγησή τους, αφού πρώτα ποσοτικοποιηθούν με συγκεκριμένες τιμές για κάθε πιθανό σενάριο. Οι αποκλίσεις των τιμών που παίρνουν τα κριτήρια ως προς τα εναλλακτικά σενάρια, είναι αυτές που υπογραμμίζουν τη διαφορά του καθενός σεναρίου από τα υπόλοιπα. Για την σωστή αξιολόγηση των κριτηρίων συνέβαλλαν επιστήμονες με τις γνώσεις και την εμπειρία τους στον σχετικό τομέα και όλες αυτές οι ενέργειες μαζί αποτελούν το δεύτερο βήμα της πολυκριτηριακής ανάλυσης. Το τρίτο βήμα είναι ο ορισμός βαρύτητας του εκάστοτε κριτηρίου. Όλα τα κριτήρια δεν είναι δυνατό να έχουν την ίδια βαρύτητα (σημαντικότητα) για κάθε λήπτη απόφασης και η επιλογή τους είναι σε μεγάλο βαθμό υποκειμενική. Για την εξασφάλιση έγκυρων αποτελεσμάτων το πρόβλημα μελετήθηκε υπό τρεις διαφορετικές οπτικές πλευρές, τη πλευρά του επενδυτή που έχει ως στόχο καθαρά το οικονομικό κέρδος, τη πλευρά του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου επενδυτή και την ουδέτερη πλευρά η οποία δεν παρουσιάζει κάποια προτίμηση, ενώ επίσης πραγματοποιήθηκε μελέτη για κάθε επιστήμονα ξεχωριστά. Τελευταίο βήμα της πολυκριτηριακής ανάλυσης, αποτελεί η εξαγωγή των αποτελεσμάτων που βασίστηκαν στα προηγούμενα βήματα. Στα αποτελέσματα περιλαμβάνονται διαγράμματα με τη σειρά προτίμησης των σεναρίων με το τέλος της ανάλυσης, ανάλογα τις επιδόσεις τους, καθώς και διαγράμματα με την ανάλυση ευαισθησίας κάθε κριτηρίου, αλλά και διαγράμματα με την επίδοση όλων των σεναρίων σε κάθε κριτήριο ξεχωριστά. Επίσης στο τέλος παρουσιάζονται συγκεντρωτικά τα αποτελέσματα από όλες τις περιπτώσεις που πραγματοποιήθηκε η μελέτη για τη διευκόλυνση εξαγωγής ασφαλών συμπερασμάτων. Όλη η διαδικασία και τα αποτελέσματα αυτής, παρουσιάζονται αναλυτικά σε επόμενα κεφάλαια. 4

18 2. ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΑΠΟ ΕΚΣΚΑΦΕΣ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΙΣ 2.1 Ορισμός Mε το «Πρόγραμμα Ρευμάτων Αποβλήτων Προτεραιότητας» (1991) της Γενικής Διεύθυνσης ΧΙ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το περιβάλλον, την πυρηνική ασφάλεια και την αστική προστασία (Directorate General XI), τα Απόβλητα από Κατασκευές και Κατεδαφίσεις αναγνωρίστηκαν ως ρεύμα αποβλήτων προτεραιότητας (primary waste stream). Τα απόβλητα από κατασκευές και κατεδαφίσεις είναι ένα από τα μεγαλύτερα ρεύματα αποβλήτων στην Ε.Ε. καθώς η ποσότητά τους εκτιμάται ότι αποτελεί το 25 % της συνολικής ποσότητας των στερεών αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ 2009). Ο όρος Απόβλητα από Εκσκαφές, Κατασκευές και Κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) αναφέρεται σε μια ευρεία ομάδα υλικών, η οποία χωρίζεται σε τέσσερις κύριες κατηγορίες ανάλογα με την προέλευσή τους (ΕΕΔΣΑ, 2009). Πιο συγκεκριμένα: (α) Στα Υλικά Εκσκαφών: Τα υλικά αυτά είναι δυνατόν να είναι μητρικά χώματα εκσκαφών, άμμος, χαλίκι, πέτρες, άργιλος και οποιαδήποτε άλλα υλικά που μπορεί να προκύψουν από εκσκαφές. Τα άχρηστα υλικά εκσκαφών υπάρχουν σχεδόν σε κάθε κατασκευαστική δραστηριότητα και ιδιαίτερα στις υπόγειες κατασκευές και σε έργα της γεωτεχνικής μηχανικής. Τα υλικά αυτά μπορούν να προέλθουν και από φυσικά φαινόμενα, όπως για παράδειγμα από υπερχειλίσεις χειμάρρων, κατολισθήσεις σε δρόμους κ.λπ. Η σύσταση των υλικών εκσκαφών εξαρτάται σημαντικά από τα γεωλογικά δεδομένα (ΕΕΔΣΑ, 2009). (β) Στα Υλικά Οδοποιίας: Τα συγκεκριμένα υλικά μπορεί να είναι άσφαλτος και οποιαδήποτε άλλα υλικά οδοστρώματος, υλικά βάσεων και υποβάσεων, δηλαδή χαλίκι, άμμος, σκύρα και γενικά υλικά που προκύπτουν από την αποξήλωση και ανακαίνιση οδών. Τα άχρηστα υλικά οδοποιίας προέρχονται όχι μόνο από την αποξήλωση και τη συντήρηση των δρόμων αλλά και από τις υπόγειες υδραυλικές και ηλεκτρικές εγκαταστάσεις πόλεων καθώς και από έργα επιδιόρθωσης αυτών (ΕΕΔΣΑ, 2009). (γ) Στα Υλικά Κατεδαφίσεων: Τα υλικά μπορεί να είναι χώματα, χαλίκι, κομμάτια ή στοιχεία από μπετόν (σκυροδέματα), επιχρίσματα, πλίνθοι (τούβλα), πλάκες επιστρώσεως, γύψος, άμμος, λαξευμένες πέτρες, θρίμματα ειδών υγιεινής κ.λπ. Τα υλικά κατεδαφίσεων χαρακτηρίζονται από μεγάλη ανομοιογένεια και προκύπτουν από την εξολοκλήρου ή επιμέρους κατεδάφιση των κατασκευών. Η σύσταση των υλικών αυτών ποικίλλει ανάλογα με το είδος, την ηλικία, τη μορφή, τη χρήση και το μέγεθος του κτιρίου/κατασκευής, ενώ για την κατεδάφιση σημαντικό ρόλο παίζει η ιστορική πολιτιστική και οικονομική αξία της κατασκευής (ΕΕΔΣΑ, 2009). 5

19 (δ) Στα Απόβλητα από Εργοτάξια: Τα απόβλητα αυτά μπορεί να είναι ξύλο, πλαστικό, χαρτί, γυαλί, μέταλλα, καλώδια, χρώματα, βερνίκια, στοιχεία επικαλύψεων προσόψεων, κόλλες και γενικά όλα τα υλικά που προέρχονται από τη λειτουργία εργοταξίων κατασκευής, κατεδάφισης, επισκευής, ενίσχυσης, προσθήκης, επέκτασης και ανακαίνισης. Πρέπει να σημειωθεί ότι μεγάλες ποσότητες άχρηστων υλικών στα εργοτάξια αποτελούν τα υλικά συσκευασίας οικοδομικών υλικών (ΕΕΔΣΑ, 2009). Η σύσταση των υλικών κατεδάφισης δεν είναι πάντα σταθερή αλλά αντιθέτως ποικίλει για διάφορους λόγους, όπως ο χρόνος κατασκευής ή η μορφή της κατασκευής κ.λπ. Η σύσταση των ΑΕΚΚ σήμερα είναι άμεσα εξαρτημένη με τα υλικά τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στον κατασκευαστικό κλάδο τα προηγούμενα χρόνια, είναι επομένως λογικό να περιμένει κανείς ότι όποια διαφοροποίηση στα δομικά υλικά αυτά μέσα στα επόμενα χρόνια αναπόφευκτα θα φέρει διαφοροποίηση και στη σύσταση των ΑΕΚΚ στο μέλλον. Ως εκ τούτου τα υλικά κατεδαφίσεων στο μέλλον θα αποτελούνται από αυξημένες ποσότητες σκυροδέματος το οποίο θα αντικαταστήσει τα τούβλα και το ασβεστοκονίαμα, προϊόντα από ατσάλι, περισσότερα μονωτικά υλικά αλλά και άλλα υλικά που θα απαιτούν πιο προσεκτική διαχείριση για τη σωστή επεξεργασία και πιθανόν ανακύκλωση αυτών όπως επιτάσσεται σήμερα και από τη νομοθεσία. Αναφορικά με τα απόβλητα που παράγονται στα εργοτάξια, αυτά αποτελούνται κυρίως από υλικά συσκευασίας, κατεστραμμένα υλικά καθώς και αχρησιμοποίητα υλικά. Στον Πίνακα 2.1 απεικονίζεται η μέση σύσταση των ΑΕΚΚ. Πίνακας 2.1: Μέση σύσταση ΑΕΚΚ (Crowe et al.,2002) Σύσταση ΑΕΚΚ 5% 11% 5% 5% Αδρανή, (τσιμέντο, τούβλα κ.α.) Γυαλί/Πλαστικά/Μονωτικ ά Ξύλο 74% Μέταλλα Άλλα 6

20 2.2 Επικινδυνότητα των ΑΕΚΚ Το κυριότερο υλικό που μπορεί να συμμετέχει στις κατασκευαστικές δραστηριότητες και μπορεί να χαρακτηριστεί επικίνδυνο είναι ο αμίαντος, καθώς και όποια μονωτικά υλικά που τον περιέχουν. Υπάρχουν βέβαια και άλλα υλικά που δεν θεωρούνται από μόνα τους επικίνδυνα στην τελική τους μορφή (όπως κόλλες, επικαλύψεις, υλικά στεγανοποίησης κ.λπ.) αλλά είναι δυνατόν να μετατραπούν σε επικίνδυνα στο χώρο μέσω αντιδράσεων με άλλα επικίνδυνα υλικά. Τα επικίνδυνα υλικά που απαντώνται στα εργοτάξια κατασκευών είναι (ΕΕΔΣΑ 2009): i) πρόσθετα σκυροδέματος με βάση διαλύτες, ii) χημικές ουσίες για προστασία από την υγρασία, iii) κόλλες, iv) γαλακτώματα με βάση την πίσσα, v) υλικά με βάση τον αμίαντο, vi) ίνες ορυκτών (μόνωση), vii) βαφές και στρώματα επικάλυψης, viii) επεξεργασμένη ξυλεία, ix) ρητίνες, x) γυψοσανίδες. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε χώρους όπου λαμβάνει χώρα κατεδάφιση και στην περίπτωση που υπάρχουν επικίνδυνα υλικά στα προς κατεδάφιση κτίρια, τότε η καλύτερη μέθοδος αντιμετώπισής τους είναι η απομάκρυνση αυτών των υλικών πριν την έναρξη της διαδικασίας κατεδάφισης. Τα επικίνδυνα υλικά που δύναται να βρεθούν στους χώρους κατεδάφισης είναι (ΕΕΔΣΑ 2009): i) υλικά που περιέχουν αμίαντο, ii) επεξεργασμένη ξυλεία, iii) ορυκτές ίνες, iv) ηλεκτρικός εξοπλισμός που πιθανόν να περιέχει τοξικές ουσίες, v) ψυκτικές μηχανές που περιέχουν χλωροφθοράνθρανκες, vi) συστήματα πυροπροστασίας που περιέχουν χλωροφθοράνθρακες, vii) ραδιονουκλίδια viii) υλικά με ιδιότητες που μπορεί να προκαλέσουν βιολογικούς κινδύνους (biohazards). Γενικά πάντως είναι αρκετά πιο εύκολος ο εντοπισμός των επικίνδυνων υλικών κατά τη φάση της κατασκευής από ότι κατά τη φάση της κατεδάφισης για αυτό και η βέλτιστη αντιμετώπιση των επικίνδυνων υλικών θεωρείται η πρόληψη στη φάση της κατασκευής και όχι η απομάκρυνση στη φάση της κατεδάφισης. Επίσης, υπάρχουν και υλικά που αυτούσια μπορεί να είναι μη επικίνδυνα ή και αδρανή, όμως μετά από κάποιο στάδιο επεξεργασίας να μετατραπούν σε επικίνδυνα. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το επεξεργασμένο η επικαλυμμένο ξύλο το οποίο μπορεί να δημιουργήσει τοξική αιθάλη αν αποτεφρωθεί. Το ξύλο που δεν έχει υποστεί κάποια επεξεργασία, αν δεν δύναται να αποτεφρωθεί, να ανακυκλωθεί ή να επαναχρησιμοποιηθεί, ενδείκνυται να απομακρυνθεί από το ρεύμα των αδρανών καθώς η παρουσία του μειώνει την ποιότητα του παραγόμενου ανακυκλωμένου προϊόντος. Το ίδιο ισχύει και για τα πλαστικά αλλά και τα υφάσματα που μπορούν να υπάρξουν σε χώρους κατασκευής. Επίσης υπάρχουν και μη αδρανή υλικά και προϊόντα τα οποία προτείνονται για ξεχωριστή διαλογή καθαρά για οικονομικούς λόγους, όπως για παράδειγμα τα σμιλευμένα ξύλινα πλαίσια, πόρτες, υαλοπίνακες με σκληρό ξύλινο σκελετό ή σκελετό από PVC. 7

21 Στο παράρτημα I παρατίθενται ο Ευρωπαϊκός κατάλογος αποβλήτων, καθώς επίσης και τα πιθανά επικίνδυνα συστατικά στο ρεύμα των αποβλήτων από κατασκευές και κατεδαφίσεις. 2.3 Νομικό πλαίσιο διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων στην Ελλάδα Διαχείριση στερεών αποβλήτων Η υπουργική απόφαση 50910/2727/2003 περιλαμβάνει τα μέτρα και τους όρους για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων καθώς και τον εθνικό και περιφερειακό σχεδιασμό διαχείρισης τους. Με την απόφαση αυτή επιτυγχάνεται η εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 12 του Νόμου 1650/1986 και η πλήρης συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 91/156/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 18 ης Μαρτίου 1991 «τροποποίηση της οδηγίας 75/442/ΕΟΚ περί των στερεών αποβλήτων». Ο καθορισμός κατευθύνσεων, μέτρων, όρων και διαδικασιών για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων έχει ως σκοπό την πρόληψη ή την μείωση κατά το δυνατόν των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον ώστε να εξασφαλίζεται έτσι ένα υψηλό επίπεδο προστασίας τόσο του περιβάλλοντος όσο και της δημόσιας υγείας. Εικόνα 2.1: Ιεράρχηση επιλογών για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων (Χατζηγεωργιάδου, 2008) Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων πραγματοποιείται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν τίθεται σε κίνδυνο, άμεσα ή έμμεσα, η υγεία του ανθρώπου και ότι δεν χρησιμοποιούνται διαδικασίες ή μέθοδοι που ενδέχεται να βλάψουν το περιβάλλον. 8

22 Συγκεκριμένα, λαμβάνονται μέτρα που έχουν ως στόχο να μην δημιουργούνται κίνδυνοι για το νερό, τον αέρα, το έδαφος, τη χλωρίδα, την πανίδα καθώς και την εν γένει βιώσιμη ανάπτυξη, να μην προκαλούνται ενοχλήσεις από το θόρυβο ή τις οσμές και να μην προκαλείται αλλοίωση του τοπίου και των περιοχών που παρουσιάζουν ιδιαίτερο οικολογικό, πολιτιστικό και αισθητικό ενδιαφέρον (αρχαιολογικοί χώροι, ευαίσθητα οικοσυστήματα κ.λπ.). Παράλληλα, υπάρχουν ορισμένες αρχές από τις οποίες διέπεται η διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Αυτές είναι: α) η αρχή της προφύλαξης και της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων, σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται ο περιορισμός του συνολικού όγκου των αποβλήτων και η μείωση των επιβλαβών συνεπειών για την υγεία και το περιβάλλον. Κάτι τέτοιο είναι δυνατόν να επιτευχθεί μέσω της επαναχρησιμοποίησης, της ανάκτησης υλικών και της ανακύκλωσης καθώς και της ανάκτησης ενέργειας χωρίς ρύπανση του περιβάλλοντος, ώστε να μειωθεί η ποσότητα αποβλήτων προς τελική διάθεση, λαμβάνοντας υπόψη το οικονομικό και κοινωνικό κόστος. β) η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» η οποία βασίζεται στην αυξημένη ευθύνη του παραγωγού των αποβλήτων. γ) η αρχή της εγγύτητας σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται τα απόβλητα, όσο είναι δυνατόν, να οδηγούνται σε μια από τις πλησιέστερες εγκεκριμένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας ή/και διάθεσης, εφόσον αυτό είναι περιβαλλοντικά αποδεκτό και οικονομικά εφικτό. δ) η αρχή της επανόρθωσης των ζημιών στο περιβάλλον Εθνικός Σχεδιασμός: Γενικές κατευθύνσεις για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων Για να επιτευχθεί η υλοποίηση των παραπάνω στόχων και αρχών υπάρχουν αρμόδιες αρχές οι οποίες καταρτίζουν Εθνικό Σχεδιασμό και Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Ο εθνικός σχεδιασμός διαχείρισης μη επικίνδυνων στερεών αποβλήτων, όπως προβλέπεται στο Παράρτημα II Α της Υπουργικής Απόφασης 50910/2727/2003, στοχεύει στη λήψη των αναγκαίων μέτρων για την ορθολογική και ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων και τη βιώσιμη ανάπτυξη ώστε: α) να εξασφαλίζεται ένα υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας β) να εξοικονομούνται πρώτες ύλες, νερό, ενέργεια, επιφάνεια γης γ) να επιτυγχάνεται μείωση των αέριων εκπομπών που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου 9

23 δ) τα δευτερογενή υλικά από την αξιοποίηση να μην παρουσιάζουν μεγαλύτερη βλαπτικότητα από τα συγκρίσιμα πρωτογενή υλικά ή από τα τελικά προϊόντα αυτών ε) να επιμηκύνεται ο διαθέσιμος χρόνος ζωής των χώρων υγειονομικής ταφής των αποβλήτων (ΧΥΤΑ) στ) η τελική διάθεση όσων αποβλήτων είναι αδύνατη η αξιοποίησή τους να μην αποτελεί κίνδυνο για τις επόμενες γενιές. Ακόμη, δεδομένου ότι η παραγωγή στερεών αποβλήτων αποτελεί μορφή ρύπανσης και ταυτόχρονα πραγματική ή εν δυνάμει σπατάλη φυσικών πόρων, η πολιτική διαχείρισης στερεών απόβλητων στοχεύει πρώτον στην πρόληψη ή μείωση της παραγωγής αποβλήτων (ποσοτική μείωση) καθώς και στη μείωση της περιεκτικότητας αυτών σε επικίνδυνες ουσίες (ποιοτική βελτίωση), δεύτερον στην αξιοποίηση των υλικών που προέρχονται από τα απόβλητα με τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης και την ανάκτηση προϊόντων και ενέργειας και τρίτον στην τελική διάθεση των αποβλήτων που δεν υπόκεινται σε διεργασίες αξιοποίησης και των υπολειμμάτων της επεξεργασίας των αποβλήτων, κατά τρόπο περιβαλλοντικά αποδεκτό, στοχεύοντας στην αειφορία Κύριες πρακτικές και κύριοι στόχοι Επιπλέον, όσον αφορά τον εθνικό σχεδιασμό, αυτός προσδιορίζεται μέσα από μια σειρά στόχων και δράσεων (οι οποίες συνάδουν με τις αρχές που αναφέρθηκαν πιο αναλυτικά παραπάνω) και ταυτόχρονα λαμβάνονται υπόψη η κοινοτική και εθνική πολιτική για το περιβάλλον, οι εθνικές ανάγκες και προτεραιότητες καθώς και αυστηρά περιβαλλοντικά πρότυπα με οικονομική εφικτότητα για όλες τις εγκαταστάσεις διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Οι στόχοι και οι δράσεις αυτές, όπως αυτές παρατίθενται στο Παράρτημα II Β της παραπάνω Υπουργικής Απόφασης, αναφέρονται κυρίως: α) Στην εξάλειψη του φαινομένου της ανεξέλεγκτης διάθεσης με τη παύση λειτουργίας των χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης στερεών αποβλήτων σε συνδυασμό με έργα αποκατάστασής τους. β) Στην περιβαλλοντικά ασφαλή και οικονομικά συμφέρουσα μεταφορά αποβλήτων, με τη δημιουργία, όπου κρίνεται σκόπιμο, δικτύων σταθμών μεταφόρτωσης. γ) Στην αξιοποίηση αποβλήτων συσκευασίας και άλλων προϊόντων (οχήματα, ελαστικά, απόβλητα κατεδαφίσεων και κατασκευών, ηλεκτρικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός) με την καθιέρωση και εφαρμογή συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης των υλικών αυτών. δ) Στον καθορισμό τεχνικών προδιαγραφών για την εκπόνηση μελετών οργάνωσης και λειτουργίας των συστημάτων συλλογής και μεταφοράς καθώς και των εγκαταστάσεων και 10

24 των χώρων προσωρινής αποθήκευσης, μεταφόρτωσης, διάθεσης και αξιοποίησης των στερεών αποβλήτων. ε) Στην προώθηση προγραμμάτων διαλογής των αστικών στερεών αποβλήτων στην πηγή. στ) Στη σταδιακή διαχρονική μείωση της ποσότητας των βιοαποδομήσιμων υλικών που οδηγούνται προς υγειονομική ταφή, με τη δημιουργία σύγχρονων και οικονομοτεχνικά κατάλληλων εγκαταστάσεων επεξεργασίας και αξιοποίησης αστικών στερεών αποβλήτων. ζ) Στην κάλυψη του συνόλου της χώρας με σύγχρονες και ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις τελικής διάθεσης αποβλήτων. η) Στην ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης επικοινωνιακής στρατηγικής που θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος της διαχείρισης αποβλήτων θ) Στην συνεχή και επιστημονικά τεκμηριωμένη πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση του κοινού ως προϋπόθεση για την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής οποιουδήποτε σχεδιασμού (εθνικού περιφερειακού). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι κύριο στόχοι του εθνικού σχεδιασμού σχετικά με τη διαχείριση των μη επικίνδυνων βιομηχανικών. Αυτοί είναι: i) η μείωση του όγκου των παραγόμενων αποβλήτων, ii) η αύξηση του ποσοστού αξιοποίησης των αποβλήτων, iii) η διάθεση των αποβλήτων που δεν μπορούν να αξιοποιηθούν με περιβαλλοντικά και τεχνικοοικονομικά αποδεκτό τρόπο σε ειδικές εγκαταστάσεις και iv) η σταδιακή μείωση εξάλειψη των ποσοτήτων που διατίθενται σε ανεξέλεγκτους χώρους διάθεσης Αδρανή ΑΕΚΚ Από την πλευρά τους, οι βιομηχανικές μονάδες στον ελληνικό χώρο ακολουθούν ορισμένες πρακτικές για τη διαχείριση των παραγόμενων μη επικίνδυνων στερεών αποβλήτων. Οι κύριες πρακτικές που ακολουθούνται είναι οι εξής : η ανακύκλωση, ως πρόσθετο στην τσιμεντοβιομηχανία, η ενεργειακή αξιοποίηση, η διάθεση αποθήκευση στο χώρο των εγκαταστάσεων και η τελική διάθεση σε ΧΥΤΑ ή σε ανεξέλεγκτους χώρους διάθεσης. Όσον αφορά τα αδρανή απόβλητα από κατασκευές, εκσκαφές και κατεδαφίσεις και σύμφωνα με την υφιστάμενη κατάσταση, για τη διαχείριση των υλικών αυτών δεν υπάρχει ένα οργανωμένο δίκτυο συλλογής και αξιοποίησης τους. Οι ενέργειες που πραγματοποιούνται χαρακτηρίζονται αποσπασματικές, εξαρτώμενες από την βούληση και τις δυνατότητες του εκάστοτε εργολάβου. Συνήθως αξιοποιούνται χρήσιμα υλικά όπως καλώδια, κουφώματα, γυαλιά και μπάζα τα οποία χρησιμοποιούνται για εργασίες επιχωματώσεων. Οι ποσότητες που δεν αξιοποιούνται οδηγούνται προς ταφή σε ΧΥΤΑ ή χωματερές. Σύμφωνα με τους στόχους και δράσεις, στόχος είναι η αύξηση του ποσοστού των υλικών που αξιοποιούνται, γεγονός που μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ανάπτυξης οργανωμένων δικτύων 11

25 συλλογής, διαλογής και αξιοποίησης των υλικών που προέρχονται από τις κατασκευές, κατεδαφίσεις και εκσκαφές, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στον Ν.2939/2001 και σύμφωνα με τους ειδικότερους όρους που περιλαμβάνονται στο κατ εξουσιοδότηση του προαναφερόμενου νόμου Προεδρικό Διάταγμα για την εναλλακτική διαχείριση των εν λόγω υλικών. Στα πλαίσια αυτά τέθηκαν οι παρακάτω ποσοτικοί στόχοι για την συλλογή αξιοποίηση των αδρανών αποβλήτων από κατασκευές, κατεδαφίσεις και εκσκαφές, μη συμπεριλαμβανόμενων των χωμάτων και των μπαζών από εκσκαφές, όπως αναφέρονται στο Παράρτημα II B III της Υ.Α /2727/2003: Μέχρι την 1/1/2006 θα έπρεπε να αξιοποιείται κατ ελάχιστο το 30% κατά βάρος των παραγόμενων αποβλήτων από το οποίο θα ανακυκλώνεται τουλάχιστον το 50%. Μέχρι την 1/1/2008 θα έπρεπε να αξιοποιείται κατ ελάχιστο το 50% κατά βάρος των παραγόμενων αποβλήτων από το οποίο θα ανακυκλώνεται τουλάχιστον το 50%. Μέχρι την 1/1/2015 θα αξιοποιείται κατ ελάχιστο το 80% κατά βάρος των παραγόμενων αποβλήτων από το οποίο θα ανακυκλώνεται τουλάχιστον το 50%. Οι στόχοι αυτοί θα υλοποιηθούν μέσω της κατάρτισης και εφαρμογής προγραμμάτων εναλλακτικής διαχείρισης για τα απόβλητα από κατασκευές, εκσκαφές και κατεδαφίσεις. Τα προγράμματα αυτά περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: Μεθόδους για την οργάνωση της εναλλακτικής διαχείρισης των εν λόγω αποβλήτων Μέτρα για την ενθάρρυνση της αξιοποίησης ανακύκλωσης αυτών Μέτρα για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του καταναλωτή ή του τελικού χρήστη 2.4 Νομικό πλαίσιο διαχείρισης ΑΕΚΚ στην Ελλάδα Υπουργική απόφαση 36259/1757/Ε103 Στην Υπουργική Απόφαση υπ αριθμόν 36259/1757/Ε103 καθορίζονται τα μέτρα, οι όροι και το πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων, συγκεκριμένα όσων προέρχονται από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ). Σκοπός της απόφασης αυτής είναι με την κατά προτεραιότητα πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων από οικοδομικές εργασίες, έργα τεχνικών υποδομών, εκσκαφές, φυσικές και πάσης φύσεως καταστροφές και επιπροσθέτως την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και τις άλλες μορφές αξιοποίησης, να μειώνεται η ποσότητα και η επικινδυνότητα των προς διάθεση αποβλήτων καθώς και να βελτιώνεται η περιβαλλοντική επίδοση όλων των οικονομικών παραγόντων που συμμετέχουν σε οικοδομικές εργασίες και τεχνικά έργα και κυρίως των φορέων που συμμετέχουν άμεσα στη διαχείριση των υλικών αυτών. Ο σκοπός αυτός είναι σύμφωνος με τους στόχους και τις γενικές αρχές του Ν.2939/2001, νόμος που αναφέρεται στην εναλλακτική διαχείριση των 12

26 συσκευασιών και άλλων προϊόντων και ο οποίος αποτέλεσε βάση για την προαναφερθείσα Υ.Α. Η παραπάνω απόφαση έχει ως πεδίο εφαρμογής (άρθρο 1 και 2) τα απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) ανεξάρτητα από τη μορφή τους, τον όγκο, το βάρος ή τα επιμέρους υλικά από τα οποία συντίθενται καθώς και τα στερεά απόβλητα που προκύπτουν από την κοπή μαρμάρων που προορίζονται για οικοδομικές εργασίες και περίσσεια σκυροδέματος (εφόσον δεν καλύπτονται από άλλες νομοθετικές πράξεις). Εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής τα ΑΕΚΚ που χαρακτηρίζονται ως επικίνδυνα, υλικά εκσκαφών και κατεδαφίσεων που προέρχονται από βιομηχανικές ή άλλες περιοχές και έχουν ρυπανθεί σε προηγούμενη χρήση από επικίνδυνες ουσίες ή ύλες και χαρακτηρίζονται ως επικίνδυνα, τα απόβλητα που προκύπτουν από εργασίες έρευνας, εξαγωγής, επεξεργασίας και εναποθήκευσης των μεταλλευτικών πόρων και των βιομηχανικών ορυκτών, καθώς και από την εκμετάλλευση των λατομείων και χώμα και άλλα φυσικά υλικά που έχουν εκσκαφθεί κατά τη διάρκεια κατασκευαστικών δραστηριοτήτων, εφόσον είναι βέβαιο ότι τα υλικά αυτά θα χρησιμοποιηθούν στη φυσική τους κατάσταση στο χώρο από τον οποίο έγινε η εκσκαφή. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως η απόφαση αυτή εφαρμόζεται με την επιφύλαξη της ισχύουσας εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας σχετικά με τις απαιτήσεις ασφαλείας και υγείας, τις εκπομπές στον αέρα και τους ελέγχους θορύβου, καθώς και την προστασία του εδάφους και των νερών (αρ. 2 παρ. 2). Παράλληλα, στο άρθρο 4 της απόφασης ορίζεται πως για να διακινηθούν στην αγορά τα υλικά που προορίζονται για κατασκευές ή οικοδομικές εργασίες πρέπει να πληρούνται οι όροι και οι προϋποθέσεις που προβλέπονται σε ειδικές διατάξεις της εκάστοτε κείμενης νομοθεσίας και αφορούν στη σύνθεση καθώς και στη φύση των υλικών αυτών, καθώς και στη δυνατότητα για επαναχρησιμοποίηση και αξιοποίηση των αποβλήτων από κατασκευές, εκσκαφές και κατεδαφίσεις ώστε όταν γίνονται εργασίες διάθεσης ή αξιοποίησης τους να περιορίζονται στο ελάχιστο οι δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία του ανθρώπου Πρόγραμμα εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ Σκοπός του προγράμματος εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ είναι η πρόληψη ή ο περιορισμός των ζημιογόνων για το περιβάλλον επιπτώσεων που προέρχονται από τις εργασίες διαχείρισής τους, αλλά και η λήψη ενδεδειγμένων μέτρων σύμφωνα με τους στόχους και τις γενικές κατευθύνσεις της υπουργικής απόφασης 36259/1757/Ε103 και του Ν.2939/

27 Το πρόγραμμα εναλλακτικής διαχείρισης αναφέρεται στη θέσπιση ειδικών μέτρων και στον προσδιορισμό συγκεκριμένων δράσεων και διαδικασιών για την εναλλακτική διαχείριση των ΑΕΚΚ. Κατά κύριο λόγο περιλαμβάνει: α) Mέτρα για την οργάνωση της εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ, συμπεριλαμβανομένης της εξεύρεσης χώρων για εγκαταστάσεις μονάδων επεξεργασίας και για την αξιοποίηση ή/και εναπόθεση των ΑΕΚΚ β) Mέτρα για την ενθάρρυνση της αξιοποίησης-ανακύκλωσης των ΑΕΚΚ γ) Mέτρα για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του καταναλωτή ή του τελικού χρήστη δ) Mέτρα για την επίτευξη των ποσοτικών στόχων σύμφωνα με το άρθρο 12 της παρούσας απόφασης ε) Κατευθυντήριες γραμμές και τεχνικές οδηγίες για τη συλλογή και μεταφορά των ΑΕΚΚ στ) Μέτρα για την ενθάρρυνση επαναχρησιμοποίησης υλικών κατά την επισκευή, ανακαίνιση και κατασκευή. Κάθε εργασία διαχείρισης των ΑΕΚΚ πραγματοποιείται σύμφωνα με τη διαδικασία, τους όρους και τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στις σχετικές διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας για τη διαχείριση των μη επικίνδυνων (στερεών) αποβλήτων. Σε περίπτωση που τα απόβλητα αυτά έχουν αναμιχθεί με άλλα επικίνδυνα απόβλητα ή σε κάθε περίπτωση που έχουν καταστεί επικίνδυνα απόβλητα οι εργασίες διαχείρισής τους πραγματοποιούνται σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στις σχετικές διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας για τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί πως κάθε εγκατάσταση που εκτελεί εργασίες εναλλακτικής διαχείρισης των ΑΕΚΚ πρέπει να ενταχθεί ή να συμβληθεί με εγκεκριμένα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης σύμφωνα με το άρθρο 8 της παρούσας απόφασης. Οι διαχειριστές των ΑΕΚΚ, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο άρθρο 7, υπόκεινται σε ορισμένες υποχρεώσεις. Καταρχήν, οι διαχειριστές υποχρεούνται κατά το σχεδιασμού ενός έργου να λαμβάνουν πλήρως υπόψη και να διευκολύνουν την αποξήλωση, την επαναχρησιμοποίηση, την αξιοποίηση και ιδίως την ανακύκλωση των κατασκευαστικών υλικών. Δεύτερον, με τη συνεργασία των προμηθευτών των υλικών και των κατασκευαστών προϊόντων που χρησιμοποιούνται στις οικοδομικές εργασίες, επιβάλλεται να περιορίσουν τη χρήση επικίνδυνων ουσιών στα εν λόγω προϊόντα, προκειμένου να προλαμβάνεται η ελευθέρωσή τους στο περιβάλλον, να καθίσταται η ανακύκλωση ευκολότερη και να αποφεύγεται η ανάγκη διάθεσης επικίνδυνων αποβλήτων. Τρίτον, σε συνεργασία με τους προμηθευτές υλικών, τους κατασκευαστές προϊόντων που προορίζονται για οικοδομικές εργασίες και τους ιδιοκτήτες, να ενσωματώνουν αυξανόμενη ποσότητα ανακυκλωμένου υλικού στα έργα προκειμένου να αναπτύσσονται οι αγορές για ανακυκλωμένα υλικά. Τέλος, 14

28 οι διαχειριστές υποχρεούνται στη σύναψη συμφωνίας με τους διακινητές των προϊόντων που χρησιμοποιούνται σε δομικές κατασκευές για επιστροφή των πλεοναζόντων υλικών που δεν χρησιμοποιήθηκαν στο έργο. Επιπροσθέτως, βάσει του άρθρου 8, οι διαχειριστές των ΑΕΚΚ υποχρεούνται να οργανώνουν ατομικά ή συλλογικά συστήματα ή να συμμετέχουν σε συλλογικά συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων που παράγονται από τη δραστηριότητά τους. Επίσης, ταυτόχρονα προωθούν κατ εφαρμογή του προγράμματος εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ την πλέον ενδεδειγμένη μέθοδο εναλλακτικής διαχείρισης, με την οργάνωση συστημάτων συλλογής, προσωρινής αποθήκευσης, μεταφοράς, ανάκτησης και αξιοποίησης των υλικών εκσκαφών κατασκευών και κατεδαφίσεων, τηρουμένων των διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας για τη διαχείριση των μη επικίνδυνων αποβλήτων, καθώς και συστημάτων επαναχρησιμοποίησης των δυνάμενων να αξιοποιηθούν υλικών. Τα προαναφερόμενα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης αποβλέπουν ειδικότερα : α) στη συλλογή των ΑΕΚΚ από τα εργοτάξια ή τους χώρους που παράγονται προκειμένου να διοχετεύονται προς τις πλέον ενδεδειγμένες λύσεις εναλλακτικής διαχείρισης β) στην επαναχρησιμοποίηση ή στην αξιοποίηση συμπεριλαμβανομένης της ανακύκλωσης των συλλεγόμενων υλικών γ) στη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις που αναφέρονται σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας και ασφάλειας των καταναλωτών και των εργαζομένων στο σύστημα, προστασίας των δικαιωμάτων βιομηχανικού και εμπορικού απορρήτου και αποφυγής εμποδίων στο εμπόριο ή στρεβλώσεων στον ανταγωνισμό για τα εισαγόμενα προϊόντα. Δυο θέματα θα πρέπει, ακόμη, να σημειωθούν τα οποία είναι σχετικά με τα ΑΕΚΚ. Πρώτον, σε ανενεργά μεταλλεία και λατομεία και σε λατομεία για τα οποία δόθηκε στο παρελθόν παράταση λειτουργίας για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος και για τα οποία είχε χορηγηθεί έγκριση επέμβασης επιτρέπεται η απόθεση, επεξεργασία και αξιοποίηση αποβλήτων που προέρχονται από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις από εγκεκριμένο σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης στο πλαίσιο της αποκατάστασης και αναδάσωσης των εκτάσεων αυτών και κατά τους όρους της οικείας απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Οι εγκαταστάσεις για τη λειτουργία του συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης έχουν προσωρινό χαρακτήρα και απομακρύνονται με την ολοκλήρωση του έργου της αποκατάστασης (αρ. 181 παρ.2 Ν.4001/2011). Δεύτερον, είναι επιτρεπτή η εγκατάσταση μονάδων επεξεργασίας ΑΕΚΚ σε ανενεργά λατομεία ανεξαρτήτως του ιδιοκτησιακού καθεστώτος τους. Η λειτουργία των εγκαταστάσεων επεξεργασίας των ΑΕΚΚ σε λατομεία δεν πρέπει να παρατείνεται πέραν του χρόνου αποκατάστασης του λατομείου που ορίζεται με τη σύμβαση ανάθεσης του αναδόχου. 15

29 Σε ανενεργά λατομεία, επίσης, επιτρέπεται η απόθεση προϊόντων εκσκαφών από την κατασκευή δημοσίων έργων (στα οποία περιλαμβάνονται και τα έργα με σύμβαση παραχώρησης) για τη μερική ή ολική αποκατάστασή τους μετά από εκπόνηση μελέτης αποκατάστασης που περιλαμβάνει και τη φυτοτεχνική μελέτη καθώς και έκδοση Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) (αρ.40 παρ.1,2 του Ν.4030/2011) Διαχείριση ΑΕΚΚ Για τη συλλογή και μεταφορά των ΑΕΚΚ, κάθε συλλέκτης ΑΕΚΚ υποχρεούται να είναι κάτοχος άδειας συλλογής/μεταφοράς (σύμφωνα με τις διατάξεις του αρ.8 της υπ αριθμόν 50910/2727/2003 κοινής υπουργικής απόφασης) και να μεταφέρει σε τακτά διαστήματα τα ΑΕΚΚ και να τα παραδίδει σε εγκεκριμένες μονάδες επεξεργασίας ή σε συγκεκριμένους χώρους αξιοποιήσεως ή διάθεσης. Αξίζει, ακόμη να σημειωθεί ότι πριν από τις εργασίες κατεδάφισης λαμβάνονται μέτρα για την επιλεκτική αποξήλωση των τμημάτων και υλικών που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν είτε στο εργοτάξιο είτε σε άλλες παρεμφερείς εργασίες ενώ μέτρα λαμβάνονται και για την κατά προτεραιότητα διαλογή των αδρανών και των ανακυκλώσιμων υλικών στο εργοτάξιο και τη χωριστή συλλογή τους, ώστε να καθίσταται ευκολότερη η αξιοποίησή τους. Παράλληλα, οι κάδοι συλλογής επιτηρούνται κατά τη διάρκεια της ημερήσιας εργασίας και στο τέλος αυτής προστατεύονται με κατάλληλο κάλυμμα, ώστε να αποφεύγεται η απόρριψη ξένων αντικειμένων και η ανάμειξη με άλλα απόβλητα ενώ η μεταφορά των αποβλήτων σε συγκεκριμένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας ή στους χώρους αξιοποίησης και διάθεσης γίνεται με μεταφορικά μέσα που διαθέτουν κατάλληλα καλύμματα, ώστε να αποτρέπεται η διασπορά ή η διάχυσή τους στους δρόμους. Όσον αφορά την επεξεργασία και αξιοποίηση των ΑΕΚΚ, κάθε εγκατάσταση επεξεργασίας και αξιοποίησης ΑΕΚΚ υποχρεούται να έχει λάβει τις απαιτούμενες εγκρίσεις ή/και άδειες που προβλέπονται στις σχετικές διατάξεις και να συμβάλλεται με εγκεκριμένα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ. Οι εγκαταστάσεις αυτές αποτελούνται από χώρους υποδοχής των ΑΕΚΚ, χώρους διαλογής και αποθήκευσης των ανακτημένων υλικών, χώρους επεξεργασίας/ανακύκλωσης και αποθήκευσης των δευτερογενών προϊόντων, καθώς και τον απαραίτητο τεχνικό και μηχανολογικό εξοπλισμό. Οι χώροι είναι περιφραγμένοι, προκειμένου να προστατεύονται από την απόρριψη άλλου τύπου αποβλήτων και πρέπει να πληρούν όλες τις απαιτήσεις για τη υγιεινή και την ασφάλεια. Όλοι οι χώροι διαθέτουν συστήματα πυρανίχνευσης-πυρόσβεσης, σύμφωνα με τον ισχύοντα κανονισμό πυροπροστασίας και λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα εξουδετέρωσης των οσμών. Η επεξεργασία των ΑΕΚΚ λαμβάνει χώρα σε χώρους εγκρίνονται ως κατάλληλοι ή σε χώρους ανενεργών ή και ενεργών λατομείων, με την σύμπραξη των εκμεταλλευτών των 16

30 λατομείων αυτών, των οποίων δεν πρέπει να παρεμποδίζεται η εκμετάλλευση, ούτε να δεσμεύονται αποθέματα των κοιτασμάτων. Τα ανάμικτα απόβλητα δεν μπορούν να παραμένουν, πριν τη διαλογή τους, στους χώρους υποδοχής περισσότερο από 30 ημέρες από την άφιξή τους σε αυτούς, ενώ για τα αδρανή υλικά ο χρόνος παραμονής τους στους χώρους υποδοχής παρατείνεται μέχρι 6 μήνες. Σε εγκεκριμένες εγκαταστάσεις ανακύκλωσης ή στην αγορά θα πρέπει να έχουν διατεθεί τα ανακτημένα υλικά σε χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει τους 12 μήνες. Μετά την επεξεργασία τους, τα επεξεργασμένα αδρανή δηλαδή, χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες για την παραγωγή τσιμέντου ή άλλων υλικών και ως «προϊόντα δομικών κατασκευών» σε έργα που καλύπτουν τόσο τα κτίρια όσο και τα έργα υποδομής, εφόσον είναι κατάλληλα για τη χρήση για την οποία προορίζονται και πληρούν τις τεχνικές προδιαγραφές, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. Από την άλλη, τα αδρανή κατάλοιπα που προκύπτουν από την επεξεργασία των ΑΕΚΚ, καθώς και τα χώματα και πέτρες και μπάζα εκσκαφών αξιοποιούνται με τη χρήση τους, σε εργασίες επιχωματώσεων, αποκαταστάσεις ανενεργών και εν ενεργεία λατομείων, ανεξέλεγκτων χωματερών, επικαλύψεις χώρων υγειονομικής ταφής και εν γένει αναμόρφωση υποβαθμισμένων τοπίων ή αναπλάσεων χώρων. Τέλος, οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας και αξιοποίησης των ανάμικτων ΑΕΚΚ μπορούν να εισάγουν πιστοποιημένα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ.761/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19 ης Μαρτίου 2001, για την εκούσια συμμετοχή οργανισμών σε κοινοτικό σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού ελέγχου (EMAS) Ποσοτικοί στόχοι για τη συλλογή-αξιοποίηση των ΑΕΚΚ Οι ποσοτικοί στόχοι για την αξιοποίηση των αποβλήτων από κατασκευές, εκσκαφές και κατεδαφίσεις, εξαιρουμένων των κατηγοριών και του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (δηλαδή χώματα, πέτρες και μπάζα εκσκαφών) είναι οι εξής : Μέχρι την 1 η Ιανουαρίου 2012, η επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση άλλων υλικών αποβλήτων και αξιοποίηση θα έπρεπε να είναι κατ ελάχιστον στο 30% ως προς το συνολικό βάρος των παραγόμενων ΑΕΚΚ στη χώρα. Μέχρι την 1 η Ιανουαρίου 2015, η επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση άλλων υλικών αποβλήτων και αξιοποίηση πρέπει να ανέλθει κατ ελάχιστον στο 50 ως προς το συνολικό βάρος των παραγόμενων ΑΕΚΚ στη χώρα. Μέχρι την 1 η Ιανουαρίου 2020 η επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση άλλων υλικών αποβλήτων και αξιοποίηση πρέπει να ανέλθει κατ ελάχιστον στο 70%, ως προς το συνολικό βάρος των παραγόμενων ΑΕΚΚ στη χώρα. 17

31 2.5 Παραγωγή και αξιοποίηση ΑΕΚΚ Εισαγωγή Τα απόβλητα από κατασκευές και κατεδαφίσεις περιλαμβάνουν ποικίλα υλικά. Ένα μέρος αυτών των υλικών μπορεί με κατάλληλο διαχωρισμό να επαναχρησιμοποιηθεί ή να ανακυκλωθεί, το αδρανές μίγμα (τούβλα, πλακάκια κ.λπ.) δύναται να οδηγηθεί σε ειδικούς θραυστήρες και να αξιοποιηθεί ως δευτερεύουσα ύλη, κάποια υλικά (π.χ. ξύλα) μπορούν να αποτεφρωθούν με παράλληλο ενεργειακό κέρδος, ενώ ένα μικρό ποσοστό δεν μπορεί να αξιοποιηθεί και πρέπει αφού υποστεί επεξεργασία να οδηγηθεί σε ειδικούς χώρους υγειονομικής ταφής (Ταρσένης 2008) Απόβλητα από κατασκευές Μια βασική διαφορά ανάμεσα στα απόβλητα που προκύπτουν από τα εργοτάξια όπου λαμβάνει χώρα κατασκευαστική δραστηριότητα και στα απόβλητα από κατεδαφίσεις είναι ότι ο εργολάβος στο εργοτάξιο γνωρίζει (ή οφείλει να γνωρίζει) ακριβώς τη σύσταση των υλικών που χρησιμοποιούνται. Έχει τη δυνατότητα να οργανώσει καλύτερα τη διαχείριση των αποβλήτων που προκύπτουν, καθώς και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που πιθανόν να προκύψουν κατά το σχεδιασμό διαχείρισης. Ο εργολάβος οφείλει να διατηρεί αποθέματα υλικών για την αποφυγή τυχόν καθυστερήσεων στην ολοκλήρωση της κατασκευής. Στα εργοτάξια που λαμβάνει χώρα κατασκευαστική δραστηριότητα, εξαιτίας των δύσκολων εργασιακών συνθηκών, κάποια δομικά υλικά αναπόφευκτα καταστρέφονται. Σε αυτή την περίπτωση ο εργολάβος οφείλει να προμηθευτεί νέα ποσότητα υλικών αλλά και να διαχειριστεί τα κατεστραμμένα υλικά που χαρακτηρίζονται ως απόβλητα (ΕΕΔΣΑ 2008). Συνοψίζοντας, τα απόβλητα από κατασκευές χωρίζονται στις εξής κατηγορίες: κατεστραμμένα υλικά, υλικά που δεν χρησιμοποιήθηκαν, υλικά συσκευασίας και άλλα βοηθητικά υλικά. Όσον αφορά στις δύο πρώτες κατηγορίες, οι ποσότητες των αποβλήτων μπορούν να περιορισθούν με καλύτερο έλεγχο στη διαχείριση των αποθεμάτων και την αρτιότερη εκπαίδευση των εργαζομένων, με στόχο τη μείωση πρόκλησης φθορών στα δομικά υλικά. Η θέσπιση ενός εσωτερικού δικτύου ώστε τα υλικά που περισσεύουν να επιστρέφονται στον παροχέα ή να μεταφέρονται σε άλλο κατασκευαστικό χώρο μπορεί να είναι επίσης χρήσιμη. Η έλλειψη οργάνωσης σε αυτό τον τομέα έχει ως αποτέλεσμα την απόθεση υλικών από κατασκευές καλής ποιότητας, ως μικτά απόβλητα κατασκευών σε χώρους διάθεσης. 18

32 2.5.3 Απόβλητα από κατεδαφίσεις Μέθοδοι Κατεδάφισης Γενικά, σε κάθε κατεδάφιση το οικοδόμημα και οι εξωτερικοί χώροι του κτιρίου μετατρέπονται σε απόβλητα. Η σύσταση των αποβλήτων εξαρτάται τόσο από τη μέθοδο κατεδάφισης όσο και από το είδος του κτιρίου. Για παράδειγμα, εάν επιτραπεί σε κάποιο συνεργείο να έχει πρόσβαση στο κτίριο πριν από το κύριο στάδιο της κατεδάφισης τότε μπορεί να ανακτηθεί μεγάλη ποσότητα επαναχρησιμοποιήσιμων υλικών, όπως ξυλεία και μέταλλα. Αντίθετα, εάν η κατεδάφιση πραγματοποιηθεί με έκρηξη ή χρήση βαριών μηχανικών μέσων, τότε τα απόβλητα που παράγονται είναι μικτά. Τονίζεται ότι πριν από την έναρξη των εργασιών κατεδάφισης, είναι απαραίτητη η απομάκρυνση των επικίνδυνων υλικών (π.χ. ΡCΒs, αμίαντος κ.α.) η οποία πρέπει να πραγματοποιείται από ειδικά συνεργεία και τα συλλεχθέντα υλικά οδηγούνται προς περαιτέρω ασφαλή διαχείριση. Ένα κτίριο μπορεί να κατεδαφιστεί με διάφορες μεθόδους όπως με ελεγχόμενη έκρηξη, με μπάλα γκρεμίσματος, με υδραυλικό θραυστήρα και με τη μέθοδο από πάνω προς τα κάτω (top-down method). Σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, όπου η χρήση μεγάλων γερανών είναι δύσκολη, συνιστάται η χρήση της μεθόδου top-down. Κατά τη μέθοδο αυτή, η κατεδάφιση αναπτύσσεται από την οροφή προς το έδαφος, σταδιακά ανά όροφο (Χατζηγεωργιάδου 2008). (α) Μέθοδος συμβατικής κατεδάφισης Τα βήματα που ακολουθούνται σε μια κατεδάφιση με συμβατικές μεθόδους είναι τα εξής : 1. Αποσύνδεση όλων των υπηρεσιών: ηλεκτρικό, νερό, φυσικό αέριο, τηλέφωνο, αποχέτευση και απομάκρυνση ανακυκλώσιμων και επικίνδυνων υλικών 2. Δημιουργία ζώνης ασφαλείας γύρω από την οικοδομή πριν το κύριο στάδιο της κατεδάφισης 3. Τοποθέτηση συστήματος από σκαλωσιές και προστατευτική σήτα γύρω από το κτίριο 4. Δημιουργία οπής διέλευσης των αποβλήτων 2-3 τετραγωνικών μέτρων σε κάθε όροφο του κτιρίου 5. Ανύψωση μηχανής εκσκαφής με υδραυλικό κρουστικό θραυστήρα στην οροφή του κτιρίου 6. Κατεδάφιση των δοκαριών, των κολώνων και της πλάκας στην οροφή και στη συνέχεια σε ένα-ένα όροφο κατεβαίνοντας προς τα κάτω 7. Ξερίζωμα πασάλων, δοκών εδάφους και σωλήνων 8. Συλλογή υλικών στο επίπεδο του εδάφους διαμέσου των οπών που έχουν δημιουργηθεί στο βήμα 4 19

33 9. Διαχωρισμός των υλικών που είναι κατάλληλα για ανακύκλωση από τα απόβλητα 10. Απομάκρυνση των αποβλήτων από τον χώρο και μεταφορά αυτών ανάλογα με τη σύσταση τους σε μονάδες ανακύκλωσης, χώρους επαναχρησιμοποίησης ή σε χώρους τελικής διάθεσης. (β) Μέθοδος επιλεκτικής κατεδάφισης Από τα προηγούμενα γίνεται φανερό ότι χρησιμοποιώντας συμβατικές μεθόδους κατεδάφισης είναι αδύνατο να επιτευχθεί υψηλός βαθμός ανάκτησης υλικών από μια οικοδομή. Για τον λόγο αυτό τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται μια νέα μέθοδος, η επιλεκτική κατεδάφιση η οποία παρέχει υψηλούς ρυθμούς ανάκτησης υλικών. Ο λόγος για τον οποίο υπάρχει αυτή η διαφορά μεταξύ συμβατικής και επιλεκτικής κατεδάφισης είναι γιατί στην επιλεκτική κατεδάφιση οι εργάτες χρησιμοποιούν χειροκίνητα μηχανικά εργαλεία με στόχο να ανακτηθεί το μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό των υλικών που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, ενώ στη συμβατική κατεδάφιση χρησιμοποιείται βαρύς εξοπλισμός (εκρηκτικά, μπάλες γκρεμίσματος, μπουλντόζες) και το απόβλητο που παράγεται είναι ανάμικτο με αποτέλεσμα η ανάκτηση των υλικών που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν να είναι πιο δύσκολη. Η επιλεκτική κατεδάφιση πραγματοποιείται ακολουθώντας αντίστροφα τα βήματα που εφαρμόζονται κατά την κατασκευή του κτιρίου. Λόγω του γεγονότος ότι η απομάκρυνση των διαφόρων υλικών γίνεται χειρωνακτικά, η τεχνική αυτή απαιτεί μεν περισσότερο χρόνο εργασίας και προσωπικό, αλλά το απόβλητο που προκύπτει είναι απαλλαγμένο από επικίνδυνα υλικά ή μη ανακυκλώσιμα υλικά. Επιπρόσθετα, η επιλεκτική κατεδάφιση επιμερίζεται σε διάφορες φάσεις έτσι, ώστε σε κάθε φάση να απομακρύνεται και να συλλέγεται ένα είδος υλικού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται πολύ το ποσοστό των υλικών που ανακυκλώνονται. Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι η επιλεκτική κατεδάφιση πραγματοποιείται συνήθως σε συνδυασμό με τη μέθοδο top-down κατά την οποία το κτίριο κατεδαφίζεται διαδοχικά από τη στέγη προς τους κάτω ορόφους και τα υλικά που προκύπτουν καταλήγουν στο επίπεδο του εδάφους μέσα από χοάνες ειδικές για μπάζα (Χατζηγεωργιάδου 2008). Κατά την επιλεκτική κατεδάφιση ενός κτιρίου λαμβάνουν χώρα οι παρακάτω εργασίες με τη σειρά που αναφέρονται : 1. Απομάκρυνση των εναπομεινάντων επίπλων και αντικειμένων 2. Απομάκρυνση όλων των αποβλήτων που απαιτούν ιδιαίτερη επεξεργασία, όπως ο αμίαντος, χημικά απόβλητα κ.λπ. 20

34 3. Απομάκρυνση υλικών που αφαιρούνται εύκολα και έχουν αξία πώλησης, όπως αρχιτεκτονικά υλικά (τζάκι, γυαλί, βιτρό, πόρτες ασφαλείας, διακοσμητικός σφυρήλατος σίδηρος, πλακάκια), κεραμίδια, πόρτες αλουμινίου με διπλά τζάμια, ηλεκτρικές συσκευές, μέταλλα. και πατώματα. 4. Επιλεκτική απομάκρυνση υλικών που αν δεν απομακρυνθούν θα μειωθεί η αξία των υλικών που θα παραχθούν από το απόβλητο. Τέτοια υλικά είναι: ξύλινα αντικείμενα, πλαστικά αντικείμενα, μεγάλοι όγκοι γυαλιού, γύψος, μονωτικά υλικά 5. Αποσυναρμολόγηση της κατασκευής της οροφής και απομάκρυνση των υλικών με στόχο την επαναχρησιμοποίηση 6. Κατεδάφιση των τοίχων και διαλογή των μπαζών 7. Διαχωρισμός των μπαζών από ακαθαρσίες όπως χαρτιά, ξύλο και πλαστικά 8. Χημική επεξεργασία on site των υλικών του κτιρίου που έχουν μολυνθεί κατά τη διάρκεια ζωής του κτιρίου (επιφάνειες από οροφές, τοίχους και πατώματα που έχουν υποστεί χημικές αλλοιώσεις) ακολουθούμενη από απομάκρυνση των υλικών αυτών εφόσον είναι απαραίτητο Τα μεγαλύτερα εμπόδια για τη διάδοση της επιλεκτικής κατεδάφισης, είναι η απαίτηση για ταχύτητα στην κατεδάφιση και η αβεβαιότητα όσον αφορά στη ζήτηση συγκεκριμένων υλικών που θα επαναχρησιμοποιηθούν. (γ) Μέθοδος μερικώς επιλεκτικής κατεδάφισης Εκτός από τη συμβατική και την επιλεκτική κατεδάφιση υφίσταται και μια τρίτη μέθοδος κατεδάφισης, η μερικώς επιλεκτική κατεδάφιση, η οποία είναι συνδυασμός της επιλεκτικής και της συμβατικής κατεδάφισης. Κατά την μερικώς επιλεκτική κατεδάφιση αρχικά χρησιμοποιούνται συνεργεία με μηχανικά εργαλεία για την απομάκρυνση των υλικών με τη μεγαλύτερη αξία (δίνεται περισσότερος χρόνος και εργατοώρες στις εργασίες αυτές σε σχέση με τη συμβατική και λιγότερος σε σχέση με την επιλεκτική κατεδάφιση) και στη συνέχεια η κατεδάφιση ολοκληρώνεται με συμβατικά μέσα. Τα απόβλητα που προκύπτουν από αυτήν τη μέθοδο κατεδάφισης είναι καλύτερης ποιότητας από ότι της συμβατικής όχι όμως τόσο απαλλαγμένα από επικίνδυνα συστατικά όσο της επιλεκτικής κατεδάφισης. Με βάση τη μέθοδο κατεδάφισης που εφαρμόζεται καθορίζεται και η ευκολία διαχωρισμού των αποβλήτων on-site. Ροή δραστηριοτήτων κατά τις κατεδαφίσεις και κατασκευές Οι απαιτούμενες δραστηριότητες κατά τις κατασκευές και κατεδαφίσεις παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες. Οι πιο βασικές από αυτές παρουσιάζονται στην Εικόνα

35 Εικόνα 2.2: Βασικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα κατά τις κατασκευές(α) και κατεδαφίσεις κτιρίων(β) (Symonds Group 1999) Απόβλητα από εκσκαφές Τα απόβλητα εκσκαφών αφορούν συνήθως χώματα και πετρώματα, ενώ σε ελάχιστες περιπτώσεις εμφανίζονται και άλλα υλικά όπως σκυρόδεμα, ξύλα, άσφαλτος ή διάφορα μέταλλα που έχουν θαφτεί κάτω από το έδαφος, ή σχετίζονται με κάποια υπόγεια κατασκευή. Τα καθαρά χώματα των εκσκαφών δηλαδή αυτά που δεν έχουν ρυπανθεί λόγω ύπαρξης επικίνδυνων υλικών και προσμίξεων, χρησιμοποιούνται για τις λειτουργικές ανάγκες των χώρων διάθεσης, όπως για παράδειγμα για επιχωματώσεις, ή και για την αποκατάσταση παλαιότερων χώρων διάθεσης ή και λατομείων. Τα προβλήματα όσον αφορά τη διαχείρισή τους, αφορούν το μεγάλο όγκο των συγκεκριμένων αποβλήτων και το αντίστοιχα υψηλό κόστος μεταφοράς τους (Ταρσένης, 2008). Για την επεξεργασία χώματος από ρυπασμένα εδάφη, έχουν αναπτυχθεί διάφορες τεχνικές, με στόχο τη διάσπαση-εξουδετέρωση των ουσιών που προκάλεσαν τη ρύπανση (ΕΕΔΣΑ, 2008). Οι τεχνικές επεξεργασίας των ρυπασμένων χωμάτων ταξινομούνται ως εξής: Βιολογικές μέθοδοι: Πραγματοποιούνται με διάσπαση των οργανικών ρυπαντών για τη μετατροπή τους σε ακίνδυνα προϊόντα για το περιβάλλον. Φυσικές μέθοδοι: Είναι μέθοδοι που βασίζονται στις διαφορετικές φυσικές ιδιότητες του ρυπαντή και των χωμάτων, όπως πυκνότητα, ηλεκτρικό δυναμικό, διαλυτότητα κ.α. Οι μέθοδοι αυτοί συνδυάζονται με μεθόδους διαχωρισμού ώστε να επιτευχθεί η επιθυμητή ανάκτηση. 22

36 Χημικές μέθοδοι: Είναι μέθοδοι που πραγματοποιείται ανάμειξη των χωμάτων με χημικές ουσίες, με στόχο τη μείωση της τοξικότητάς τους. Θερμικές μέθοδοι: Πρόκειται για μεθόδους που βασίζονται στη θέρμανση των χωμάτων και στοχεύουν στη διάσπαση των ρύπων σε υψηλές θερμοκρασίες. Μέθοδοι επεξεργασίας/σταθεροποίησης: Οι μέθοδοι αυτοί μειώνουν ή και εξαφανίζουν τη ρυπογόνο δραστηριότητα του ρύπου, χωρίς να αλλάζουν τη χημική του φύση. Αυτό επιτυγχάνεται συνήθως με τη χρήση σταθεροποιητών, όπως τσιμέντο Επαναχρησιμοποίηση υλικών Ορισμένα υλικά που υπάρχουν στα απόβλητα από κατασκευές και κατεδαφίσεις μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν. Για το λόγο αυτό απαιτείται η απομάκρυνσή τους πριν την έναρξη της κατεδάφισης ή της κατασκευής, διαδικασία πιο επίπονη άλλα και με υψηλότερο κόστος σε σύγκριση με τη συμβατική κατεδάφιση. Επιπλέον είναι απαραίτητος ο προσεκτικός διαχωρισμός, η ταυτοποίηση καθώς και ο έλεγχος των υλικών που προκύπτουν. Για τους παραπάνω λόγους το κόστος ανάκτησης υλικών χαμηλής αξίας όπως τούβλα και πλακάκια είναι συνήθως πολύ μεγαλύτερο από αυτό της αγοράς νέων υλικών. Σε αντίθεση προϊόντα υψηλότερης αξίας όπως διάφορα μέταλλα και η ξυλεία ήδη ανακτώνται σε κάποιο βαθμό. Για ένα χρησιμοποιημένο προϊόν πρέπει εμπειρικά να αποδειχθεί, ότι μπορεί να επιτελέσει τους σκοπούς για τους οποίους κατασκευάστηκε. Στην περίπτωση που δεν είναι γνωστή η ακριβής χρονική διάρκεια χρήσης ενός υλικού αλλά και πώς αυτό χρησιμοποιήθηκε, τότε είναι απαραίτητη η διεξαγωγή ελέγχων απόδοσης (performance test), δραστηριότητα με υψηλό κόστος που κρίνεται ασύμφορη ειδικά για μικρές ποσότητες υλικών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αφορά στην επαναχρησιμοποίηση των τούβλων που έχουν ψηθεί σε χαμηλές θερμοκρασίες και θεωρούνται ακατάλληλα για εξωτερική χρήση. Η εμφάνισή τους μοιάζει με αυτή των τούβλων που έχουν κατασκευαστεί για εξωτερική χρήση καθιστώντας δύσκολο το διαχωρισμό τους οπτικά (ΕΕΔΣΑ, 2009). Το μεγαλύτερο μέρος των μετάλλων που περιέχονται στα απόβλητα από διεργασίες κατασκευών και κατεδαφίσεων συνηθίζεται να ανακτάται λόγω της οικονομικής του αξίας και να οδηγείται στην ανακύκλωση. Εξαίρεση αποτελούν οι καλωδιώσεις, οι σκελετοί στήριξης παραθύρων κατασκευασμένοι από αλουμίνιο και άλλα υλικά, τα οποία παρουσιάζουν υψηλό κόστος ανακύκλωσης. Τα τμήματα ξυλείας (δοκάρια υποστήριξης στέγης, πόρτες κ.λπ.) συχνά επαναχρησιμοποιούνται. Τροχοπέδη στην επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση της ξυλείας, αποτελεί το γεγονός ότι συνήθως έχει ρυπανθεί από πολλά υλικά όπως βίδες, καρφιά, μπογιές και συντηρητικά. 23

37 2.5.6 Επεξεργασία αδρανών αποβλήτων Ως εργασίες αξιοποίησης, θεωρούνται (σε σχέση πάντα με τα αδρανή απόβλητα) οι εξής: i) ανακύκλωση ή ανάκτηση μετάλλων ή μεταλλικών ουσιών, ii) ανακύκλωση ή ανάκτηση άλλων ανόργανων ουσιών, iii) κύρια χρήση ως καύσιμο ή άλλο μέσο ανάκτησης ενέργειας, iv) χρησιμοποίηση αποβλήτων που λαμβάνονται από τις παραπάνω εργασίες, v) ανταλλαγή αποβλήτων προκειμένου να υποβληθούν σε μία από τις παραπάνω εργασίες, vi) αποθήκευση υλικών προκειμένου να υποβληθούν σε μία από τις παραπάνω εργασίες, εκτός από την προσωρινή αποθήκευση, πριν από τη συλλογή τους στο χώρο που παράγονται Στον Πίνακα 2.1 παρουσιάζονται μερικά από τα βασικότερα στοιχεία των ΑΕΚΚ, καθώς και ο τρόπος αξιοποίησής τους. Πίνακας 2.2: Αξιοποίηση των ΑΕΚΚ (European Commission DGXI, 1999) Υλικά Σκυρόδεμα Τούβλα Κεραμικά Ξύλο Γυαλί Πλαστικό Άσφαλτος Χώματα Πέτρες Μέταλλα Υλικά με βάση το γύψο Αξιοποίηση Δεν επαναχρησιμοποιείται άμεσα, μπορεί όμως να ανακυκλωθεί προς παρασκευή υποκατάστατων χαλικιών,άμμου,κτλ. Χρήση στην οδοποιία. Μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν ανάλογα με την κατάσταση και την ηλικία, καθώς και να ανακυκλωθούν προς παρασκευή αδρανών. Δεν επαναχρησιμοποιούνται, μόνο ανακυκλώνονται. Επαναχρησιμοποιείται αλλά και ανακυκλώνεται αρκεί να είναι καθαρό από προσμίξεις όπως βαφές, βίδες, καρφιά κλπ. Μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί εφόσον αφαιρεθεί πριν την κατεδάφιση, αλλά και να ανακυκλωθεί. Μπορεί μόνο να ανακυκλωθεί. Μπορεί να ανακυκλωθεί σε υλικά επιχωματώσεων για οδοποιία. Μπορούν να ανακυκλωθούν σε υλικά επιχωματώσεων για οδοποιία. Μπορούν να ανακυκλωθούν, ενώ κάποια συγκεκριμένα όπως ο χαλκός, ο μπρούτζος, ο χάλυβας, μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν. Μπορούν να ανακυκλωθούν εφόσον είναι καθαρά. 24

38 3. Η ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ 3.1 Γενικά Η πολυκριτηριακή ανάλυση αποφάσεων αποτελεί ένα εξελιγμένο πεδίο της επιχειρησιακής έρευνας, το οποίο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες έχει γνωρίσει ιδιαίτερη άνθηση τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Βασικό ρόλο στην ανάπτυξη και διάδοση της πολυκριτηριακής ανάλυσης αποτέλεσε η απλή διαπίστωση ότι η επίλυση πολύπλοκων και ιδιαίτερα σημαντικών προβλημάτων λήψης αποφάσεων δεν είναι δυνατό να πραγματοποιείται μέσω μιας μονόπλευρης και μονοδιάστατης ανάλυσης (Δούμπος, 2006). Κατά την εξέταση όλων των παραμέτρων ενός προβλήματος και των κριτηρίων-παραγόντων που επηρεάζουν τη λήψη της κατάλληλης απόφασης, γεννάται ένα ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα, το οποίο ορισμένες φορές αποθαρρύνει τους αποφασίζοντες και αναλυτές από την υιοθέτηση αυτής της πιο ρεαλιστικής προσέγγισης. Το πρόβλημα αυτό αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο μπορεί να πραγματοποιηθεί η σύνθεση όλων των παραμέτρων ώστε να επιτευχθεί η λήψη ορθολογικών αποφάσεων. Η αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού αποτελεί το βασικό αντικείμενο της πολυκριτηριακής ανάλυσης αποφάσεων. Η κύρια όμως ειδοποιός διαφορά της πολυκριτηριακής ανάλυσης από άλλες εναλλακτικές προσεγγίσεις, δεν είναι η απλή σύνθεση όλων των παραμέτρων ενός προβλήματος. Αυτή πραγματοποιείται και μέσω άλλων μεθοδολογικών προσεγγίσεων. Το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της πολυκριτηριακής ανάλυσης είναι η πραγματοποίηση της αναγκαίας σύνθεσης υπό το πρίσμα της πολιτικής λήψης των αποφάσεων και του συστήματος προτιμήσεων και αξιών, το οποίο συνειδητά ή ασυνείδητα χρησιμοποιεί ο αποφασίζων. Το χαρακτηριστικό αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στο χώρο της λήψης αποφάσεων. Όπως είναι κατανοητό, το αποτέλεσμα της όποιας ανάλυσης πραγματοποιείται με σκοπό την αντιμετώπιση ενός προβλήματος λήψης αποφάσεων, έχει ως τελικό αποδέκτη τον ίδιο τον αποφασίζοντα. Συνεπώς, η ανάπτυξη υποδειγμάτων λήψης αποφάσεων μέσω μεθοδολογικών προσεγγίσεων που δεν είναι σε θέση να ενσωματώσουν τον αποφασίζοντα και τις προτιμήσεις του στη διαδικασία ανάπτυξης των υποδειγμάτων αυτών, ουσιαστικά προσδίδουν στον αποφασίζοντα έναν παθητικό ρόλο, ο οποίος περιορίζεται στην παρακολούθηση και εφαρμογή των αποτελεσμάτων μαθηματικών υποδειγμάτων. Υπό το πρίσμα των παρατηρήσεων αυτών, η πολυκριτηριακή ανάλυση έχει δώσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην έρευνα θεμάτων που σχετίζονται με την ανάλυση, μαθηματική μοντελοποίηση και αναπαράσταση των προτιμήσεων που διέπουν την πολιτική λήψης αποφάσεων από τη πλευρά του εκάστοτε αποφασίζοντα. Απώτερος στόχος είναι η παροχή 25

39 των απαραίτητων πληροφοριών για την υποστήριξη της διαδικασίας λήψης των αποφάσεων, συμβάλλοντας στον εντοπισμό των βασικών χαρακτηριστικών του εξεταζόμενου προβλήματος καθώς και των ιδιαιτεροτήτων των διαθέσιμων εναλλακτικών λύσεων. Οι μεθοδολογικές εξελίξεις που έχουν πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια της ιστορικής πορείας του χώρου της πολυκριτηριακής ανάλυσης, καλύπτουν, όλα τα είδη των προβλημάτων λήψης αποφάσεων (επιλογή, κατάταξη, ταξινόμηση, περιγραφή). Όπως προαναφέρθηκε η λήψη μιας απόφασης είναι στη βάση της το αποτέλεσμα των αναλύσεων των συγκρουόμενων θεμάτων και στόχων κοινωνικοπολιτικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής φύσεως, δημιουργώντας έτσι ένα πολυδιάστατο πρόβλημα που χρήζει ιδιαίτερης αντιμετώπισης. Η πολυδιάστατη και πολύπλοκη αυτή φύση των προβλημάτων λήψης μιας απόφασης καθιστά δύσκολη την αναπαράστασή τους σε περιγραφικά μοντέλα. Επομένως, η αβεβαιότητα και η ανακρίβεια είναι αναφαίρετα στοιχεία της δομής τους. Η επιλογή των κριτηρίων, αλλά και η περιγραφή των χαρακτηριστικών τους, όπως η βαθμονόμηση, ο καθορισμός συντελεστών βαρύτητας, η βαθμολόγηση σε συνδυασμό πάντα με τα εναλλακτικά σενάρια, συνθέτουν σε γενικές γραμμές τη λύση του προβλήματος. Στην Εικόνα 3.1 αποτυπώνεται μια τυπική μορφή ενός πολυκριτηριακού πίνακα, καθώς και η φιλοσοφία που τον χαρακτηρίζει. Ο υπολογισμός των επιδόσεων των εναλλακτικών σεναρίων γίνεται με την κατάλληλη επιλογή πολυκριτηριακής μεθόδου. Εικόνα 3.1: Πολυκριτηριακός πίνακας (Χατζηγεωργιάδου, 2008) 26

40 Σύμφωνα με τους Georgopoulou et al., (1997), τα στάδια μιας πολυκριτηριακής ανάλυσης είναι τα εξής: i) Ορισμός του προβλήματος και ο προσδιορισμός των ενδεχόμενων περιορισμών για το σχηματισμό ρεαλιστικών σεναρίων. ii) Κατασκευή του μητρώου επεξεργασίας και αξιολόγησης, η οποία περιλαμβάνει: Τον ορισμό των εμπλεκομένων στη διαδικασία. Το σχηματισμό εναλλακτικών στρατηγικών. Την επιλογή των κριτηρίων αξιολόγησης και τέλος Την αξιολόγηση των διαθέσιμων εναλλακτικών σε σχέση με τα κριτήρια. iv) Καθορισμός του συντελεστή βαρύτητας των κριτηρίων. v) Υπολογισμός των επιμέρους επιδόσεων των εναλλακτικών σεναρίων με την επιλογή της κατάλληλης πολυκριτηριακής μεθόδου. vi) Κατάταξη όλων των εφικτών εναλλακτικών με φθίνουσα σειρά επίδοσης. vii) Διεξαγωγή της ανάλυσης ευαισθησίας προκειμένου να διερευνηθούν οι διάφοροι παράμετροι που επηρεάζουν την ταξινόμηση των εναλλακτικών σεναρίων. viii) Προτάσεις και συστάσεις επί των αποτελεσμάτων. Έτσι λοιπόν τα βήματα που πρόκειται να ακολουθηθούν είναι τα εξής: α) Καθορισμός εναλλακτικών τρόπων διαχείρισης των αποβλήτων από κατεδάφιση β) Καθορισμός των κριτηρίων και περιγραφή των χαρακτηριστικών τους γ) Καθορισμός των συντελεστών βαρύτητας των κριτηρίων και βαθμολόγηση των κριτηρίων για κάθε εναλλακτικό τρόπο διαχείρισης δ) Εξαγωγή αποτελεσμάτων ε) Φθίνουσα σειρά κατάταξης εναλλακτικής διαχείρισης στ) Ανάλυση ευαισθησίας ζ) Επιλογή βέλτιστης μεθόδου διαχείρισης Τα βήματα παρουσιάζονται και στην Εικόνα 3.2: 27

41 Εικόνα 3.2: Βήματα πολυκριτηριακής ανάλυσης Η λήψη μιας απόφασης είναι η μελέτη προσδιορισμού και επιλογής των εναλλακτικών λύσεων βασισμένων στις προτιμήσεις της απόφασης του λήπτη. Η λήψη απόφασης υπονοεί ότι υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές οι οποίες εξετάζονται. Σε αυτή την περίπτωση στόχος είναι όχι μόνο να προσδιοριστούν όσο το δυνατόν περισσότερες από τις εναλλακτικές λύσεις, αλλά να επιλεγεί αυτή που συμβαδίζει βέλτιστα με τους στόχους και τις επιθυμίες του λήπτη απόφασης (Harris, 1998). 28

42 Αξίζει να τονισθεί σε αυτό το σημείο, ότι η αξιολόγηση των κριτηρίων για κάθε εναλλακτικό σενάριο, πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια ανθρώπων επιστημόνων, που έχουν γνώση ή/και έχουν εργαστεί στο συγκεκριμένο επαγγελματικό χώρο και είναι σε θέση να δώσουν μία πιο αξιόπιστη και ρεαλιστική εικόνα. Οι εμπειρογνώμονες που συνεισέφεραν στην συμπλήρωση του ερωτηματολογίου και στην αξιολόγηση των κριτηρίων με αλφαβητική σειρά είναι οι εξής: Αχίλλας Χ., Δρ., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Καρκανιάς Χ., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Μαλαμάκης Α., Δρ., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Μιχαϊλίδου Α., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Μπανιάς Γ., Δρ., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Πεδιαδίτη Κ., Περιβαλλοντολόγος Περκουλίδης Γ., Δρ., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 3.2 Ιστορική αναδρομή χρήσεως της πολυκριτηριακής ανάλυσης σε προβλήματα διαχείρισης απορριμμάτων Η πολυκριτηριακή ανάλυση έχει βρει ευρέως εφαρμογή σε θέματα διαχείρισης απορριμμάτων, με στόχο τη διευκόλυνση εύρεσης της βέλτιστης επιλογής ανάμεσα στα εναλλακτικά σενάρια. Λόγω της τεχνολογικής ανάπτυξης σήμερα θα πρέπει να εξετάζεται ένας υπολογίσιμος αριθμός εναλλακτικών σεναρίων από τα οποία θα προκύπτει η πραγματική βέλτιστη λύση και για αυτό το λόγο η χρήση πολυκριτηριακής ανάλυσης για την λήψη αποφάσεων κρίνεται σήμερα ολοένα και περισσότερο επιτακτική. Παρακάτω θα γίνει εκτενή αναφορά στις παλαιότερες μελέτες που αφορούν τη διαχείριση αποβλήτων από ΑΕΚΚ, το οποίο είναι και το αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας, ενώ επίσης θα παρουσιασθούν και συνοπτικά παλαιότερες μελέτες που αφορούν τα υπόλοιπα ρεύματα αποβλήτων Η εξέλιξη της πολυκριτηριακής ανάλυσης Ως πρώτη τεκμηριωμένη προσπάθεια επιστημονικής αντιμετώπισης του προβλήματος της σύνθεσης πολλαπλών κριτηρίων μπορεί να θεωρηθεί η εργασία του Pareto (1896), ο οποίος έθεσε τις απαραίτητες αξιωματικές βάσεις, με την παράλληλη εισαγωγή μιας εκ των πλέον βασικών εννοιών της σύγχρονης πολυκριτηριακής ανάλυσης, την έννοια της αποτελεσματικότητας (efficiency). Μεταπολεμικά, ο Koopmans (1951) επέκτεινε την έννοια της αποτελεσματικότητας του Pareto εισάγοντας την έννοια του αποτελεσματικού συνόλου, δηλαδή του συνόλου των εναλλακτικών δραστηριοτήτων οι οποίες δεν κυριαρχούνται από καμία άλλη εναλλακτική δραστηριότητα (non-dominated set of alternatives). Κατά την ίδια 29

43 περίπου χρονική περίοδο ( ) οι Von Neumann και Morgenstern (1944) αναπτύσσουν τη θεωρία χρησιμότητας, η οποία αποτελεί τη βάση ενός εκ των κυριότερων μεθοδολογικών ρευμάτων της πολυκριτηριακής ανάλυσης αποφάσεων. Στη δεκαετία του 1960 όλες οι προαναφερθείσες «προκαταρκτικές» ερευνητικές εργασίες αποτέλεσαν το έναυσμα για την πραγματοποίηση περαιτέρω έρευνας από τους Charnes και Cooper (1961) όσον αφορά τη σύνδεση της θεωρίας του γραμμικού προγραμματισμού και της πολυκριτηριακής ανάλυσης (προγραμματισμός στόχων goal programming), καθώς και από τον Fishburn (1965) όσον αφορά την επέκταση της θεωρίας χρησιμότητας σε προβλήματα λήψης αποφάσεων υπό καθεστώς πολλαπλών κριτηρίων. Περί τα τέλη της δεκαετίας του 1960 η πολυκριτηριακή ανάλυση άρχισε να απασχολεί και τους Ευρωπαίους επιχειρησιακούς ερευνητές. Πρωτοπόρος μεταξύ αυτών υπήρξε ο Roy (1968) ο οποίος ανέπτυξε τη θεωρία των σχέσεων υπεροχής (outranking relations) και θεωρείται ο ιδρυτής της «Ευρωπαϊκής σχολής» της πολυκριτηριακής ανάλυσης. Τις επόμενες δυο δεκαετίες ( ) η πολυκριτηριακή ανάλυση αναπτύχθηκε ραγδαία σε θεωρητικό επίπεδο αλλά και σε θέματα πρακτικών εφαρμογών για την αντιμετώπιση διαφόρων πολύπλοκων πραγματικών προβλημάτων λήψης αποφάσεων. Προς την κατεύθυνση αυτή σημαντική υπήρξε η συμβολή της πληροφορικής και της επιστήμης των υπολογιστών. Η ταχύτατη τεχνολογική πρόοδος που συντελέστηκε στους χώρους αυτούς, κυρίως κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, έδωσε τα απαραίτητα μέσα για την υλοποίηση των μεθοδολογικών εξελίξεων της πολυκριτηριακής ανάλυσης σε ολοκληρωμένα πληροφορικά συστήματα (πολυκριτηριακή συστήματα υποστήριξης αποφάσεων), τα οποία παράλληλα συνέβαλλαν και στην προώθηση των πρακτικών εφαρμογών της πολυκριτηριακής ανάλυσης. 3.3 Μέθοδοι και λογισμικά πολυκριτηριακής ανάλυσης Μορφές πολυκριτηριακής ανάλυσης Η επιστημονική περιοχή της πολυκριτηριακής ανάλυσης περιλαμβάνει κατ αρχήν ένα θεωρητικό υπόβαθρο, στο οποίο αναπτύσσεται η βασική λογική για την προσέγγιση τέτοιου είδους προβλημάτων. Ακόμη προσδιορίζονται τα κύρια δομικά στοιχεία του προβλήματος και αναλύονται οι βασικές τους ιδιότητες. Με βάση αυτό το θεωρητικό υπόβαθρο έχει αναπτυχθεί ένα πλήθος τεχνικών, κατάλληλων για την αντιμετώπιση ενός μεγάλου εύρους προβλημάτων που προκύπτουν στην πράξη. Αν και η ταξινόμηση των τεχνικών αυτών σε ιδιαίτερες κατηγορίες δεν είναι αυστηρή, διακρίνονται τρεις βασικές ομάδες μεθόδων: i) πολυκριτηριακή ιεράρχηση επιλογών, ii) πολυκριτηριακός μαθηματικός προγραμματισμός, iii) πολυκριτηριακή θεωρία χρησιμότητας. 30

44 Το βασικό στοιχείο που διαφοροποιεί τις δύο πρώτες κατηγορίες είναι το είδος του συνόλου των επιλογών. Συγκεκριμένα, η πρώτη κατηγορία εφαρμόζεται σε προβλήματα που εξετάζουν ένα πεπερασμένο σύνολο διακριτών επιλογών, ενώ η δεύτερη σε προβλήματα με συνεχές σύνολο άπειρου αριθμού επιλογών, στα οποία κατ αναλογία με τα προβλήματα γραμμικού μονοκριτηριακού προγραμματισμού, οι μεταβλητές απόφασης μπορεί να παίρνουν οποιαδήποτε τιμή εντός ενός καθορισμένου πεδίου. Τέλος, η τρίτη κατηγορία μεθόδων εφαρμόζεται και σε συνεχές και σε διακριτό σύνολο επιλογών και στηρίζεται στη λογική της αναγωγής του πολυκριτηριακού σε μονοκριτηριακό πρόβλημα μέσω του προσδιορισμού μιας συνολικής συνάρτησης χρησιμότητας που συνθέτει τις επιμέρους (ανά κριτήριο) προτιμήσεις του αποφασίζοντα σε ένα ενιαίο μέτρο με βάση το οποίο προχωράει στη λήψη της απόφασης Μέθοδοι πολυκριτηριακής ανάλυσης Οι πιο συνηθισμένες και πιο διαδεδομένες μέθοδοι πολυκριτηριακής ανάλυσης είναι οι εξής : Analytic hierarchy process (AHP) Analytic network process (ANP) Inner product of vectors (IPV) Multi-attribute value theory (MAVT) Multi-attribute utility theory (MAUT) Multi-Attribute Global Inference of Quality (MAGIQ) Goal programming ELECTRE (Outranking) PROMETHÉE (Outranking) Data envelopment analysis The evidential reasoning approach Dominance-based Rough Set Approach (DRSA) Aggregated Indices Randomization Method (AIRM) Nonstructural Fuzzy Decision Support System (NSFDSS) Grey relational analysis (GRA) Superiority and inferiority ranking method (SIR method) Potentially All Pairwise RanKings of all possible Alternatives (PAPRIKA) Value Engineering (VE) Value analysis (VA) 31

45 3.3.3 Επισκόπηση λογισμικών πολυκριτηριακής ανάλυσης Τα λογισμικά MCDA έχουν κατηγοριοποιηθεί σε 7 ομάδες με κριτήριο τον τύπο του προβλήματος στο οποίο αυτά χρησιμοποιούνται. Οι κατηγορίες λογισμικών πολυκριτηριακής ανάλυσης είναι οι ακόλουθες : Qualitative Problem Structuring το οποίο χρησιμοποιείται στα αρχικά στάδια της ανάλυσης και έχει ως στόχο την διερεύνηση και τον σχηματισμό του προς επίλυση προβλήματος. Multiple Attribute Decision Making το οποίο χρησιμοποιείται όταν ο DM έχει να επιλέξει την βέλτιστη απόφαση μέσα από ένα σύνολο πεπερασμένων αποφάσεων. Multiple Objective Decision Making το οποίο χρησιμοποιείται όταν ο DM έχει στόχο την βελτιστοποίηση μίας αντικειμενικής συνάρτησης, τα ορίσματα των διανυσμάτων της οποίας αποτελούν μεταβλητές απόφασης και είναι θεωρητικά άπειρα σε αριθμό. Παράλληλα, η αντικειμενική συνάρτηση καθώς και οι περιορισμοί της μπορεί να είναι είτε γραμμικοί είτε όχι. Ακόμη, οι μεταβλητές απόφασης μπορεί να είναι πραγματικοί ή ακέραιοι αριθμοί. Multiple Criteria Sorting Problems Portfolio Analysis το οποίο χρησιμοποιείται όταν στόχος είναι η εύρεση μίας λύσης χωρίς αυτή να είναι απαραίτητα βέλτιστη. Group Decision Support το οποίο χρησιμοποιείται όταν ο αριθμός των DMs είναι μεγαλύτερος από ένας. Application Specific Software τα οποία αποτελούν λογισμικά για συγκεκριμένα προς επίλυση προβλήματα. Στον Πίνακα 3.1 έχουν συμπεριληφθεί ενδεικτικά μερικά λογισμικά πολυκριτηριακής ανάλυσης ανά κατηγορία. 32

46 Πίνακας 3.1 : Λογισμικά MCDA στην αγορά (Χρυσουλίδου 2012) Κατηγορία Qualitative Problem Structuring Multiple Attribute Decision Making Multiple Objective Decision Making Λογισμικό Decision Explorer Criterium Decision Plus, Decision Lab, ELECCALC, ELECTRE IS, ELECTRE III-IV, Equity, Expert Choice, HIVIEW, Logical Decisions, MACBETH, M&P MacModel, MIIDAS, MINORA, MUSTARD, NAIADE, OnBalance, VISA,WebHIPRE, WINPRE ADBASE, Feasible Goals Method, Feasible Set in Criterion Space, MOMHLib++, MultiGen, SOLVEX, TOMMIX, TRIMAP, Multistat Optimizer Multiple Criteria Sorting Problems ELECTRE TRI, IRIS, PREFDIS, PROAFTN, TOMASO Portfolio Analysis Group Decision Support Application Specific Software HiPriority AGAP, ARGOS, CTLite, GMCR, Joint Gains, MEDIATOR, SCDAS, WINGDSS ACADEA, AgentAllocator, AutoMan, BANKADVISOR, CASTART, CGX, DIDASN++, DIMITRA, Electrical Power Districting, ESY, FINCLAS, FINEVA, INVEX, MARKEX, MEDICS, MOIRA, SANEX, Skills Evaluator, Steel Mill Scheduling, TELOS, Water Quality Plan 33

47 3.4 Βιβλιογραφική καταγραφή μελετών με αντικείμενο την πολυκριτηριακή ανάλυση Καταγραφή παλαιότερων μελετών αναφορικά με απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) Τα απόβλητα από εργασίες κατασκευών αποτελούν σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του μαζικού κλάσματος των στέρεων αποβλήτων στις αστικές περιοχές. Ακόμη, είναι ευρέως αποδεκτό ότι το κλάσμα αυτό αποτελείται μεταξύ άλλων και από επικίνδυνα υλικά, όπως τα μονωτικά υλικά, τα πλαστικά πλαίσια από πόρτες και παράθυρα κ.α. (Fatta et al., 2003). Για αυτό το λόγο τα Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) αποτελούν πρώτης προτεραιότητας ρεύμα αποβλήτων με συνέπεια να έχει μελετηθεί ιδιαίτερα τα τελευταία έτη. Παρακάτω θα παρουσιαστούν μερικές χαρακτηριστικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν με σκοπό την βέλτιστη διαχείρισή τους. Ο Nicolas Roussat et al., χρησιμοποίησε την πολυκριτηριακή ανάλυση προκειμένου να βρεθεί η βέλτιστη στρατηγική διαχείρισης των αποβλήτων παραγόμενων από την κατεδάφιση 25 κτιρίων σε μια παλιά στρατιωτική βάση στην πόλη της Λυών στη Γαλλία. Ο σκοπός της μελέτης είναι να εξασφαλιστεί η βιώσιμη ανάπτυξη λαμβάνοντας υπόψη οικονομικούς παράγοντες, περιβαλλοντικές αλλά και κοινωνικές επιπτώσεις. Εννιά εναλλακτικά σενάρια για την διαχείριση των αποβλήτων από κατεδάφιση συγκρίνονται με τη βοήθεια οκτώ κριτηρίων που συμπεριλαμβάνουν την κατανάλωση ενέργειας, ελάττωση των αβιοτικών πόρων, υπερθέρμανση του πλανήτη, διασπορά επικίνδυνων ουσιών στο περιβάλλον, οικονομική δραστηριότητα, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και ποιότητα ζωής της τοπικής κοινωνίας. Κάθε εναλλακτικό σενάριο περιλαμβάνει και διαφορετικό τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων, όπως ανάκτηση υλικών, ανακύκλωση, υγειονομική ταφή και ανάκτηση ενέργειας. Στην Εικόνα 3.3 και στον Πίνακα 3.2 παρουσιάζονται τα κριτήρια και οι δραστηριότητες που περιλαμβάνει κάθε εναλλακτικό σενάριο διαχείρισης αποβλήτων όπως ακριβώς αυτά δημοσιοποιήθηκαν. 34

48 Εικόνα 3.3: Κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη για μία αειφόρα στρατηγική διαχείρισης ΑΕΚΚ (Roussat et al., 2009). Πίνακας 3.2: Δραστηριότητες που περιλαμβάνονται σε καθένα από τα εννιά εναλακτικά σενάρια διαχείρισης (Roussat et al., 2009) Criterion Demolition Deconstruction Sorting Platform Illegal dump Inert waste in landfill Inert wastes in road engineering Inert wastes in concrete blocks Non-hazardous wastes in landfill Non-hazardous wastes in incinerator Recycling of metals Recycling of flat glass and glass wool Recycling of PVC Wood wastes in particles boards Wood wastes used to district heating Hazardous wastes in sanitary landfill Specific treatment for hazardous wastes A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Η μελέτη κλείνει με την παρουσίαση του αποτελέσματος αναδεικνύοντας σαν βέλτιστη λύση την εφαρμογή του σεναρίου σύμφωνα με το οποίο πραγματοποιείται επιλεκτική απομάκρυνση υλικών πριν την κατεδάφιση με τοπική απομάκρυνση των αδρανών αποβλήτων προς χρησιμοποίηση σε εφαρμογές οδοποιίας, τοπική ανάκτηση ενέργειας από την αξιοποίηση ξύλου και συγκεκριμένη μεταχείριση των επικίνδυνων υλικών. 35

49 Ο Banias et al., το 2010 χρησιμοποιεί την πολυκριτηριακή μέθοδο για τον προσδιορισμό της βέλτιστης θέσης για την ανάπτυξη μιας νέας μονάδας διαχείρισης ΑΕΚΚ. Πιο αναλυτικά στην συγκεκριμένη έρευνα εξετάζονται πέντε πιθανές περιοχές στην κεντρική Μακεδονία για την ανάπτυξη της νέας μονάδας διαχείρισης ΑΕΚΚ. Οι πέντε περιοχές που εξετάζονται είναι το Λιτόχωρο, ο Γάζωρος, το Πολύκαστρο, τα Βασιλικά και η Βέροια όπως φαίνονται και στην Εικόνα 3.4. Εικόνα 3.4: Τα 5 πιθανά σενάρια χωροθέτησης της μονάδας ΑΕΚΚ (Banias et al.,2010) Το επόμενο βήμα της έρευνας είναι να βρεθούν τα κατάλληλα κριτήρια πάνω στα οποία θα αξιολογηθούν τα εναλλακτικά σενάρια. Τα κριτήρια χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες, τα οικονομικά, τα τεχνικά, τα περιβαλλοντικά και τα τεχνικά. Στα οικονομικά κριτήρια που εξετάζονται συγκαταλέγονται η αξία της γης, η οικονομική υποβάθμιση της περιοχής και οι επιδοτήσεις επένδυσης. Το περιβαλλοντικό κριτήριο που επιλέχθηκε είναι αυτό της όχλησης του τοπικού οικοσυστήματος, ενώ τα κοινωνικά κριτήρια 36

50 περιλαμβάνουν αισθητική υποβάθμιση/υποβάθμιση φυσικού τοπίου, αντίκτυπο στο εργατικό δυναμικό, την ηχητική όχληση και τη δημιουργία τοπικής κυκλοφοριακής συμφόρησης. Τέλος τα τεχνικά κριτήρια που μελετήθηκαν είναι οι ποσότητες των παραγόμενων ΑΕΚΚ, η απόσταση από τις πηγές των ΑΕΚΚ, η απόσταση από τη ζήτηση δευτερογενών προϊόντων, η ύπαρξη ανταγωνιστικών εταιριών, η ύπαρξη κατάλληλου οδικού δικτύου, η απόσταση από σιδηροδρομικό σταθμό, η ανάγκη δημιουργίας ή ανακατασκευής οδικού δικτύου, η απόσταση από τα διοικητικά κέντρα αποφάσεων, η απόσταση από ΧΥΤΑ, η ύπαρξη υποδομών και η μορφολογία εδάφους. Συγκεντρωτικά τα προαναφερθέντα κριτήρια παρουσιάζονται στην Εικόνα 3.5. Εικόνα 3.5: Κατάταξη των ειδικών κριτηρίων στις γενικότερες κατηγορίες τους Η έρευνα ολοκληρώνεται πραγματοποιώντας την πολυκριτηριακή ανάλυση τρεις φορές, κάθε φορά υπό διαφορετική σκοπιά, αυτήν του κράτους, αυτήν του επενδυτή και αυτήν του 37

51 περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου επενδυτή. Έτσι λοιπόν την πρώτη φόρα στην οποία εξετάζεται το πρόβλημα από την πλευρά του κράτους το αποτέλεσμα της πολυκριτηριακής ανάλυσης αναδεικνύει σαν βέλτιστη λύση την χωροθέτηση της μονάδας στο Λιτόχωρο. Αξίζει να τονισθεί ότι όταν εξετάζεται το πρόβλημα από την πλευρά του κράτους, δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στα «κοινωνικο-περιβαλλοντικά» κριτήρια. Εξετάζοντας το πρόβλημα από την πλευρά του επενδυτή που έχει ως στόχο το οικονομικό κέρδος, βέλτιστη λύση παρουσιάζεται η περιοχή της Βέροιας ενώ στην περίπτωση που εξεταστεί το πρόβλημα από την πλευρά του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου επενδυτή, τότε η βέλτιστη επιλογή είναι η χωροθέτηση στην περιοχή του Γαζώρου. Το 2008 ο B. Kourmpanis et al., ερεύνησε την παραγωγή και διαχείριση αποβλήτων από διαδικασίες κατεδάφισης στην Κύπρο. Αντικείμενο της έρευνας ήταν ο καταρχήν ποσοτικός υπολογισμός των παραγόμενων αποβλήτων στην Κύπρο και εν συνεχεία η χρησιμοποίηση της πολυκριτηριακής ανάλυσης για την εύρεση της βέλτιστης μεθόδου για τη διαχείρισή τους. Τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν είναι «κοινωνικό-νομοθετικά», περιβαλλοντικά, οικονομικά και τεχνικά και στο σύνολό τους είναι δεκαεφτά. Στα κοινωνικά κριτήρια συγκαταλέγονται αυτά της εναρμόνισης με την υπάρχουσα νομοθεσία, η ταύτιση με τις πρόνοιες του νομικού πλαισίου, η κοινωνική αποδοχή και η δημιουργία νέων εργατικών θέσεων. Το βάρος του συνόλου των κοινωνικών κριτηρίων ανέρχεται στο 15%. Τα περιβαλλοντικά κριτήρια εξετάζουν τις αέριες εκπομπές, την παραγωγή των υγρών και στερεών αποβλήτων, την ηχητική μόλυνση και την αισθητική μόλυνση. Το βάρος των περιβαλλοντικών κριτηρίων αντιστοιχεί στο 30% του συνολικού. Τα οικονομικά κριτήρια περιλαμβάνουν, το συνολικό κόστος επένδυσης, το κόστος λειτουργίας και συντήρησης και την αγορά γης. Το βάρος των οικονομικών κριτηρίων αντιστοιχεί στο 30% του συνολικού. Τα τεχνικά κριτήρια περιλαμβάνουν την λειτουργικότητα, την υπάρχουσα εμπειρία/αξιοπιστία, προσαρμοστικότητα στις τοπικές συνθήκες και την ευελιξία. Τα ο βάρος των τεχνικών κριτηρίων αντιστοιχεί στο υπόλοιπο 25%. Στον Πίνακα 3.3 παρουσιάζονται συγκεντρωτικά τα κριτήρια και τα βάρη τους. 38

52 Πίνακας 3.3: Επιλογή κριτηρίων και τα βάρη τους Criteria group Group weight Criteria description Weight of criterion in group (%) Social % Harmonisation with the existing legislative framework Application of priorities of legislation Social acceptance % % % Possibilities of new job positions Subtotal Level of possible environmental repercussions % % % Environmental % Air emissions Product of humid waste Product of solid outcast Noise pollution Aesthetic harmful effect Subtotal % % % % 5.00 % % Total investment cost % Economic % Operation and maintenance cost % Land requirement % Subtotal Functionality Existing experience-reliability % % % Technical % Adaptability in the local conditions Flexibility Subtotal % % % Total % Τα εναλλακτικά σενάρια που μελετήθηκαν έχουν να κάνουν με τις διαφορετικές μεθόδους που τα απόβλητα από τις κατεδαφίσεις μπορούν να διαχειριστούν. Στο σύνολό τους μελετήθηκαν εννιά διαφορετικά σενάρια και οι διαφορετική τρόποι διαχείρισής τους φαίνονται στην Εικόνα 3.6. Εικόνα 3.6: Εναλλακτικοί τρόποι διαχείρισης αποβλήτων από κατεδάφιση 39

53 Η μελέτη ολοκληρώνεται με την ανάδειξη της επιλεκτικής απομάκρυνσης υλικών πριν την κατεδάφιση και τη μεταφορά των ανακυκλώσιμων υλικών στα κέντρα ανακύκλωσης και των μη ανακυκλώσιμων σε χώρους υγειονομικής ταφής. Το 2009 ο Davide Geneletti δημοσιοποίησε την έρευνα του σχετικά με τη εύρεση βέλτιστης τοποθεσίας χώρου υγειονομικής ταφής αδρανών αποβλήτων στην περιοχή του νοτιοδυτικού Τρεντίνο στην βόρεια Ιταλία στην πεδιάδα Sarca. Η μελέτη περιλαμβάνει δυο μέρη, στο πρώτο γίνεται η προσπάθεια να βρεθούν οι πιθανές τοποθεσίες στην ευρύτερη περιοχή ενώ στο δεύτερο μέρος πραγματοποιείται η πολυκριτηριακή ανάλυση για να αξιολογηθούν αυτές οι πιθανές τοποθεσίες. Στην Εικόνα 3.7 φαίνεται ο χάρτης της περιοχής που εξετάστηκε καθώς και η έντονη μορφολογία της που περιλαμβάνει δασικές περιοχές, περιοχές καλυμμένες με νερό, αστικές περιοχές και γεωργικές περιοχές παρουσιάζοντας συγχρόνως και το υψόμετρο στο οποίο βρίσκονται αυτές. 40

54 Εικόνα 3.7: Χάρτης της πεδιάδας Sarca στη βόρεια Ιταλία καθώς και οι χρήσεις της γης της. Λόγω της έντονης μορφολογίας της περιοχής στην αρχή έγινε εντοπισμός των πιθανών θέσεων για την τοποθεσία του χώρου υγειονομικής ταφής, λαμβάνοντας υπόψη και ρωτώντας ειδικούς. Από το πρώτο κομμάτι της μελέτης προκρίθηκαν συνολικά οκτώ ικανές και πιθανές περιοχές οι οποίες παρουσιάζονται στην Εικόνα

55 Εικόνα 3.8: Παρουσίαση των οκτώ πιθανών τοποθεσιών για την προετοιμασία χώρου υγειονομικής ταφής και του υψομέτρου στο οποίο βρίσκονται 42

56 Στη συνέχεια και στο δεύτερο κομμάτι της μελέτης γίνεται αξιολόγηση αυτών των πιθανών τοποθεσιών με την εφαρμογή της πολυκριτηριακής ανάλυσης. Στην συγκεκριμένη μελέτη αξιολογήθηκαν τρία κριτήρια, αυτά της μόλυνσης από την παρουσία σκόνης(πόσους ανθρώπους ενδέχεται να επηρεάσει), η ορατότητα της τοποθεσίας(από πόσους ανθρώπους είναι ορατό) καθώς και η προσβασιμότητα στο χώρο(απόσταση από κάποια κύρια οδική αρτηρία). Τα κριτήρια και τα βάρη τους όπως δημοσιοποιήθηκαν παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.4. Πίνακας 3.4: Παρουσίαση των κριτηρίων και των επιδόσεων των εναλλακτικών σεναρίων. Factor (unit of measurement) Dust (No. of people) Visibility (No. of people) Accessibility (m) Weight 0,397 0,317 0,286 Site 1 Site 2 Site 3 Site 4 Site 5 Site 6 Site 7 Site Στην συνέχεια πραγματοποιείται η πολυκριτηριακή ανάλυση και η μελέτη κλείνει παραδίδοντας τα αποτελέσματά της μετά και το πέρας της ανάλυσης ευαισθησίας, τα οποία φαίνονται στην Εικόνα 3.9 Εικόνα 3.9: Αξιολόγηση των εναλλακτικών και η συνεισφορά των κριτηρίων στο εκάστοτε σενάριο. Όπως φαίνεται και από την Εικόνα 3.9 η καλύτερη επιλογή φαίνεται να είναι η τοποθεσία οκτώ η οποία επιβεβαιώνεται και από την ανάλυση ευαισθησίας στην οποία παρουσιάζεται ως η πιο σταθερά καλή επιλογή. 43

57 3.4.2 Συνοπτική καταγραφή των υπολοίπων ρευμάτων αποβλήτων για τα οποία έχει εφαρμοσθεί η πολυκριτηριακή ανάλυση Αντίστοιχες μελέτες έχουν διεξαχθεί και για άλλα ρεύματα αποβλήτων όπως τα αστικά απόβλητα, τα υγρά απόβλητα, τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, τα πυρηνικά/ραδιενεργά απόβλητα αλλά και άλλα απόβλητα με σκοπό την βέλτιστη διαχείρισή τους. Αστικά απόβλητα Η διαχείριση των αστικών στερεών απορριμμάτων έχει αποκτήσει κρίσιμη σημασία τις τελευταίες δεκαετίες. Λόγω της πολυπλοκότητας του ρεύματος έχει παρουσιασθεί μεγάλος αριθμός πρακτικών διαχείρισης εναλλακτικών. Η αποτελεσματική διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων περιλαμβάνει τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων, όπως τις βέλτιστες χρησιμοποιούμενες τεχνολογίες, τη βέλτιστη τοποθεσία εγκατάστασης κ.ά. Έτσι, οι μέθοδοι πολυκριτηριακής ανάλυσης αποτελούν αξιόλογα εργαλεία για τους λήπτες αποφάσεων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων με τις οποίες πραγματεύονται. Οι πρώτες αναφορές χρήσης μεθόδων πολυκριτηριακής ανάλυσης σε προβλήματα διαχείρισης απορριμμάτων δημοσιεύτηκαν το 1991, από τους Erkut and Moran (1991), Massam (1991), και Vuk and Kozelj (1991). Η χρήση πολυκριτηριακών μεθόδων σε προβλήματα διαχείρισης ΑΣΑ εστιάζεται σε δύο κυρίως θέματα: (α) τη βέλτιστη επιλογή θέσης για την ανάπτυξη εγκαταστάσεων διαχείρισης ΑΣΑ, και (β) τη βέλτιστη στρατηγική διαχείρισης των ΑΣΑ. Τα προβλήματα εύρεσης τοποθεσίας συχνά προέρχονται από το σύνδρομο Not in my Back Yard (NIMBY) και συχνά επηρεάζονται από γεωγραφικούς, πολιτικούς, περιβαλλοντικούς και οικονομικούς παράγοντες. Τις περισσότερες φορές οι μέθοδοι πολυκριτηριακής ανάλυσης, χρησιμοποιούνται με σκοπό να εντοπιστούν νέες τοποθεσίες απόθεσης, νέοι σταθμοί μεταφόρτωσης απορριμμάτων ή εργοστάσια θερμικής επεξεργασίας. Υγρά απόβλητα Η ποιότητα των υγρών αποβλήτων επηρεάζεται από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες και αποτελούνται από πληθώρα πιθανών μολυσματικών στοιχείων. Πριν επιστρέψουν οι ποσότητες αυτές στη φύση, κλείνοντας έτσι τον υδρολογικό κύκλο, πρέπει να επεξεργασθούν κατάλληλα. Ομοίως με τα ΑΣΑ, οι πολυκριτηριακές μέθοδοι εφαρμόσθηκαν σε περιπτώσεις αποτίμησης βέλτιστων λύσεων σε πρακτικά προβλήματα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων. Οι περισσότερες μελέτες έχουν ως θέμα τον εντοπισμό των βέλτιστων στρατηγικών για την περίπλοκη επεξεργασία του νερού λαμβάνοντας υπόψη πολλούς περιορισμούς όπως το ph, τα 44

58 επίπεδα μόλυνσης κ.ά. ενώ άλλες έχουν σαν αντικείμενο την εύρεση βέλτιστης τοποθεσίας για εγκαταστάσεις επεξεργασίας υγρών αποβλήτων. Απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού Τα ΑΗΗΕ αποτελούν ένα ρεύμα των ΑΣΑ που ολοένα και αυξάνεται. Οι ποσότητες αυτές αναμένεται στο μέλλον να αυξηθούν ακόμα περισσότερο (Achillas et al., 2010a). Ο εξοπλισμός αυτός στο τέλος της ζωής του αποτελεί μια σημαντική πηγή πολύτιμων ακατέργαστων υλικών (βλ. Iakovou et al., 2009; Zuidwijk and Krikke, 2008), αλλά και ένα κρίσιμης σημασίας ρεύμα λόγω των επικίνδυνων και τοξικών συστατικών του (βλ. Dimitrakakis et al., 2009; Nnorom and Osibanjo, 2009). Η ολοκληρωμένη διαχείριση του συγκεκριμένου ρεύματος των ΑΗΗΕ είναι τεχνικά εφικτή παρά την πολυπλοκότητά του. Ωστόσο, η αποτελεσματική διαχείριση των ΑΗΗΕ προϋποθέτει τη μελέτη ενός μεγάλου αριθμού οικονομικών, περιβαλλοντικών, τεχνικών και κοινωνικών κριτηρίων, ενώ απαιτεί την απόλυτη συνεργασία όλων των ενδιαφερόμενων φορέων και την πολιτική θέληση και ικανότητα (Achillas et al., 2010b). Το αντικείμενο των σχετικών μελετών θέτουν σαν στόχο την αξιολόγηση τοποθεσιών ανάπτυξης μονάδων επεξεργασίας ΑΗΗΕ, σύμφωνα με τις συνδυασμένες επιπτώσεις των περιβαλλοντικών και οικονομικών πτυχών των εκάστοτε σεναρίων (Achillas et al., 2010c; Queiruga et al., 2008; Walther et al., 2008). Οι Rousis et al. (2008) χρησιμοποίησαν την πολυκριτηριακή μελέτη για την διερεύνηση της βέλτιστης διαχείρισης των ΑΗΗΕ στην Κύπρο, όπου αποδείχθηκε ότι η προώθηση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης των ΑΗΗΕ πρέπει να ενθαρρύνεται και να προτιμάται από τις κλασικές εναλλακτικές διαχείρισης των ΑΗΗΕ, όπως είναι η απόθεση σε ΧΥΤΑ, η θερμική επεξεργασία και η εξαγωγή τους σε τρίτες χώρες. Αξίζει να τονισθεί ότι οι πολυκριτηριακές μέθοδοι χρησιμοποιούνται σε προβλήματα διαχείρισης των ΑΗΗΕ μόλις από το 2008, λόγω της αυξανόμενης ποσότητας του συγκεκριμένου ρεύματος αποβλήτων και του περιεχομένου του αλλά και λόγω της νομοθεσίας (EU Directive 2002/96/EC). Αποτελεί ισχυρή πεποίθηση ότι το πεδίο των ΑΗΗΕ αναμένεται να διεγείρει την επιστημονική ανησυχία στο κοντινό μέλλον με αποτέλεσμα περισσότερες δημοσιεύσεις να πραγματοποιηθούν στον τομέα αυτό (Χρυσουλίδου 2012). Πυρηνικά/ραδιενεργά απόβλητα Η κατηγορία των ραδιενεργών και πυρηνικών αποβλήτων αποτελεί την πιο δύσκολη, από άποψη διαχείρισης, κατηγορία απορριμμάτων. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι ότι η ραδιενεργός δράση του ρεύματος αυτού φθίνει με την πάροδο του χρόνου. Έτσι, το ρεύμα αυτό πρέπει να απομονωθεί για κάποια χρονική περίοδο έως ότου να μειωθεί η 45

59 επικινδυνότητα του. Η διάρκεια της ασφαλούς απόθεσης πυρηνικών αποβλήτων κυμαίνεται από μερικές ώρες, όπως ισχύει για τα κοινά ιατρικά ή βιομηχανικά ραδιενεργά απόβλητα, έως χιλιάδες χρόνια, όπως ισχύει για τα απόβλητα πυρηνικών εργοστασίων και πυρηνικών όπλων. Γενικά, η χρησιμοποιούμενη πρακτική περιλαμβάνει την απομόνωση και την αποθήκευση των απορριμμάτων αυτού του είδους είτε κοντά στην επιφάνεια της γης, για χαμηλού επιπέδου ραδιενεργά απόβλητα για μικρό σχετικά χρονικό διάστημα, είτε σε μεγάλο βάθος για μεγάλο χρονικό διάστημα για απόβλητα υψηλού ραδιενεργού επιπέδου. Το πιο συχνό ερώτημα στο οποίο οι μελέτες κλίθηκαν να δώσουν απάντηση ήταν η αξιολόγηση τοποθεσιών για τη μόνιμη απόθεση πυρηνικών και άλλων υψηλού επιπέδου ραδιενεργών αποβλήτων ενώ κάποιες άλλες μελέτες έθεσαν σαν στόχο την εύρεση της βέλτιστης στρατηγικής διαχείρισης. Άλλα ρεύματα αποβλήτων Εκτός από τα προαναφερθέντα ρεύματα απορριμμάτων, την δημοσιότητα έχουν δει και μελέτες με διαφορετικό περιεχόμενο όπως είναι αυτές που εξετάζουν νοσοκομειακά και βιομηχανικά απόβλητα. Όσων αφορά τα νοσοκομειακά απόβλητα σκοπός αυτών των ερευνών είναι να βρεθεί η βέλτιστη στρατηγική διαχείρισης τους, όπως για παράδειγμα η ελαχιστοποίηση του ρίσκου μόλυνσης σε τριτοκοσμικές χώρες (Brent et al., 2007), η επιλογή βέλτιστου συστήματος απόθεσης (Karamouz et al., 2007) αλλά και η βέλτιστη στρατηγική αποστείρωσης νοσοκομειακών υλικών (Karagiannidis, 2009).Χαρακτηριστικό παράδειγμα σχετικά με τα βιομηχανικά απόβλητα αποτελεί η μελέτη των Geldermann et al. (2000), στην οποία παρουσιάζεται η περιβαλλοντική αποτίμηση των τεχνικών διαχείρισης τέφρας και υπολειμμάτων καύσης στη βιομηχανία σιδήρου και αλουμινίου. 46

60 4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΚΑΙ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ 4.1 Χαρακτηριστικά του υπό μελέτη κτιρίου Πρώτο στάδιο και πριν γίνει η ανάλυση των σεναρίων και των κριτηρίων, παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά του κτιρίου το οποίο προβλέπεται να κατεδαφιστεί και του οποίου τα παραγόμενα απόβλητα είναι υπό εξέταση ως προς τη βέλτιστη διαχείρισή τους, όπως φαίνονται στον Πίνακα 4.1. Πίνακας 4.1: Χαρακτηριστικά κτιρίου (Banias et al., 2009). ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΟΥ Αριθμός ορόφων πάνω από το επίπεδο εδάφους 5 Αριθμός διαμερισμάτων 15 Συνολική επιφάνεια οικοδομής 1020 m 2 Έτος κατασκευής 2005 Περιοχή κατασκευής Δήμος Καλαμαριάς, Θεσσαλονίκη Επίσης, στον Πίνακα 4.2, παρατίθενται οι ποσότητες και η σύσταση των αποβλήτων προς διαχείριση για το συγκεκριμένο κτίριο. 47

61 Πίνακας 4.2: Ποσότητες αποβλήτων προς διαχείριση από κατεδάφιση οικοδομής (Roussat et al., 2009). Material Produced quantity (t) Concrete 1778,8 Bricks 90,3 Ceramic tiles 15,8 Sanitary ware 1,4 Marbles 8,4 Wood 4,1 Glass 2,5 Plastic (pipes) 0,3 Aluminium 8,6 Iron and steel (heating coil) 1,1 Iron and steel (boiler) 0,3 Iron and steel (pipes) 1,5 Cables 0,2 Insulation materials 1,5 4.2 Εναλλακτικές πρακτικές διαχείρισης Εννέα εναλλακτικές πρακτικές διαχείρισης αποβλήτων κατεδάφισης κτιρίων, που θα αναλυθούν στη συνέχεια, αναπτύχθηκαν και συγκρίθηκαν με τη βοήθεια διαφορετικού είδους κριτηρίων. Οι εννέα εναλλακτικές αντιπροσωπεύουν τις διαφορετικές πιθανές στρατηγικές για διαχείριση αποβλήτων που προκύπτουν ύστερα από τη διαδικασία της κατεδάφισης. Με βασικό πυρήνα τη συμβατική αλλά κυρίως την επιλεκτική κατεδάφιση ως μεθόδους διαλογής των αποβλήτων, η φιλοσοφία που διέπει τις εννέα πρακτικές διαχείρισης επικεντρώνεται προς την κατεύθυνση είτε της επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης ποσοστού του ρεύματος ΑΕΚΚ, είτε προς την κατεύθυνση της ανάκτησης ενέργειας, είτε προς την τελική τους διάθεση σε χωματερές. Κάθε εναλλακτική έχει διαφορετικές περιβαλλοντικές, αλλά και κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Όλες οι εναλλακτικές είναι πραγματικές και τεχνικά δυνατές (Ροΐδη, 2014). 48

62 Πρακτική Ι Στην πρώτη πρακτική διαχείρισης προτείνεται η ολοκληρωτική κατεδάφιση της οικοδομής, χωρίς να λαμβάνει χώρα διαδικασία διαχωρισμού των παραγόμενων αποβλήτων (συμβατική κατεδάφιση). Το σύνολο των παραγόμενων, από τη δραστηριότητα, αποβλήτων μεταφέρονται σε ειδικούς χώρους υποδοχής ΑΕΚΚ (πχ λατομείο) Πρακτική ΙΙ Στη δεύτερη πρακτική διαχείρισης προτείνεται η διαδικασία διαχωρισμού των υλικών να πραγματοποιείται μετά την κατεδάφιση της οικοδομής στην πηγή παραγωγής των αποβλήτων. Μετά το διαχωρισμό των διαφορετικών κλασμάτων αποβλήτων, τα μέταλλα μεταφέρονται σε ανακυκλωτές, ενώ τα εναπομείναντα εναποτίθενται σε ΧΥΤΑ ως υλικό ενδιάμεσης επίστρωσης. Πρακτική ΙΙΙ Πρώτο στάδιο της τρίτης πρακτικής διαχείρισης, αποτελεί η ολοκληρωτική κατεδάφιση της οικοδομής με τη διαδικασία διαχωρισμού των υλικών να πραγματοποιείται στην πηγή παραγωγής των αποβλήτων. Παράλληλα, τα μέταλλα μεταφέρονται σε ανακυκλωτές, ενώ τα στερεά απόβλητα όπως ξύλο και πλαστικό μεταφέρονται σε εγκαταστάσεις αποτέφρωσης για την ανάκτηση ενέργειας. Η ουσιαστική διαφορά της συγκεκριμένης πρακτικής έγκειται στη μεταφορά του κλάσματος των αδρανών σε μονάδες εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ για την περαιτέρω αξιοποίησής τους σε εφαρμογές οδοποιίας. Πρακτική ΙV Στην τέταρτη πρακτική πραγματοποιείται αρχικά επιλεκτική αποδόμηση της οικοδομής πριν την ολοκληρωτική κατεδάφιση του, με το διαχωρισμό να λαμβάνει χώρα στην πηγή. Το σύνολο των διαφορετικών κλασμάτων αποβλήτων μεταφέρονται και απορρίπτονται από τον παραγωγό του συγκεκριμένου ρεύματος σε ΧΥΤΑ, εκτός από τα μέταλλα και το γυαλί τα οποία μεταφέρονται σε ανακυκλωτές. Πρακτική V Σε αντιστοιχία με την τέταρτη, έτσι και στην πέμπτη πρακτική, η επιλεκτική αποδόμηση προηγείται της ολοκληρωτικής κατεδάφισης. Τα αδρανή μεταφέρονται σε μονάδες εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ για την περαιτέρω αξιοποίηση τους σε εφαρμογές οδοποιίας, ενώ μέταλλα, γυαλί και μονωτικά υλικά μεταφέρονται σε ανακυκλωτές. Όσον αφορά στα απόβλητα ξύλου, αξιοποιούνται ως καύσιμη ύλη για θέρμανση, ενώ τα υπόλοιπα κλάσματα αποβλήτων μεταφέρονται και απορρίπτονται σε ΧΥΤΑ (υλικό επίστρωσης). 49

63 Πρακτική VI Η διαφορά της έκτης σε σχέση με την Πέμπτη πρακτική έγκειται στη μεταφορά των αδρανών σε μονάδες παραγωγής τσιμέντου για την περαιτέρω αξιοποίησή τους ως πρώτη ύλη. Οι διαδικασίες που υιοθετούνται από τον παραγωγό του ρεύματος ΑΕΚΚ, στη συγκεκριμένη πρακτική για τη διαχείριση των κλασμάτων των αδρανών, των μετάλλων, του γυαλιού, των μονωτικών υλικών και του ξύλου είναι αντίστοιχες με τις διαδικασίες που υιοθετούνται στην πέμπτη. Πρακτική VII Στην έβδομη πρακτική η ολοκληρωτική κατεδάφιση της οικοδομής πραγματοποιείται μετά την επιλεκτική αποδόμηση, όπου τα αδρανή μεταφέρονται σε μονάδες εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ για την περαιτέρω αξιοποίησή τους σε εφαρμογές οδοποιίας, ενώ τα μέταλλα, το γυαλί, το πλαστικό και τα μονωτικά υλικά μεταφέρονται σε ανακυκλωτές. Όσον αφορά στα απόβλητα ξύλου, μεταφέρονται σε βιομηχανίες επεξεργασίες ξύλου για την περαιτέρω αξιοποίηση τους για την παραγωγή μοριοσανίδων (κοντραπλακέ). Πρακτική VIII Η όγδοη πρακτική περιλαμβάνει τις ίδιες διαδικασίες διαχείρισης των διαφορετικών κλασμάτων αποβλήτων με την έβδομη. Η μόνη διαφορά έγκειται στη διαχείριση των αδρανών, τα οποία προτείνεται να μεταφέρονται σε μονάδες παραγωγής τσιμέντου για την περαιτέρω αξιοποίηση τους ως πρώτη ύλη. Πρακτική IX Η ένατη πρακτική περιλαμβάνει τις ίδιες διαδικασίες διαχείρισης των διαφορετικών κλασμάτων αποβλήτων με την έβδομη, με τη μόνη διαφοροποίηση να εστιάζεται στην ενεργειακή αξιοποίηση των αποβλήτων ξύλου όπου χρησιμοποιούνται ως καύσιμη ύλη για θέρμανση. Αξίζει να σημειωθεί ότι, τα υλικά προς ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση μεταφέρονται στην Ανακύκλωση Αδρανών Μακεδονίας ΑΕ στην περιχοή της Σίνδου, Θεσσαλονίκη και η απόσταση υπολογίζεται περίπου στα 20 km, ενώ τα υλικά προς διάθεση σε ΧΥΤΑ μεταφέρονται στην περιοχή των ΧΥΤΑ Μαυρορράχης, κοντά στην Άσσυρο και η απόσταση υπολογίζεται στα 40 km. Επιπλέον, επειδή στην περιοχή της Θεσσαλονίκης δεν λειτουργεί ακόμα μονάδα καύσης για ανάκτηση ενέργειας, υιοθετήθηκε η παραδοχή μονάδας στην περιοχή της Σίνδου, περίπου 20 km από την υπό μελέτη οικοδομή. 50

64 4.3 Παρουσίαση των κριτηρίων που εφαρμόσθηκαν στην πολυκριτηριακή ανάλυση Για την αξιολόγηση και την ιεράρχηση των εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης, χρησιμοποιείται ένας αριθμός από κριτήρια, τα οποία μπορούν να παίξουν ρόλο στη διαδικασία λήψης απόφασης και για αυτό πρέπει να αξιολογηθούν προκειμένου να δοθεί μια ολοκληρωμένη εικόνα. Τα κριτήρια μπορούν να θεωρηθούν σαν παράμετροι οι οποίοι χρησιμεύουν στην αποτίμηση της συνεισφοράς κάποιου έργου, έτσι ώστε αυτό να φτάσει στο επιθυμητό στόχο. Δεν υπάρχει κάποιος τρόπος ως προς τον ακριβή προσδιορισμό του αριθμού και των κατηγοριών των κριτηρίων που χρησιμοποιούνται για την αποτίμηση της διαδικασίας. Υπάρχουν κριτήρια τα οποία είναι γενικής χρήσης, δηλαδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν για οποιοδήποτε είδος έργου, αλλά και άλλα που εξαρτώνται άμεσα από το είδος του έργου (Munier, 2004). Η ομαδοποίηση αυτών έχει καθοριστεί σε τέσσερις κατηγορίες κατάταξης, τα τεχνικά, τα περιβαλλοντικά, τα οικονομικά και τα κοινωνικά κριτήρια Οικονομικά κριτήρια Κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης: Σε αυτό το κριτήριο λαμβάνεται υπόψη το κόστος του συνόλου των διεργασιών που διενεργούνται κατά τη διάρκεια της φάσης της αποδόμησης, αλλά και της πιθανής αποθήκευσης υλικών. Όσο πιο πολλές και πιο σύνθετες οι διεργασίες αποδόμησης, τόσο αυξημένο αναμένεται να είναι το κόστος τους, κάνοντας λιγότερο επιθυμητό εν συνεχεία και το σχετικό σενάριο διαχείρισης. Για τη βαθμολογία του συγκεκριμένου κριτηρίου χρησιμοποιούνται βαθμοί από το 1 έως το 7, όπου το 1 αντιπροσωπεύει το πάρα πολύ υψηλό κόστος, ενώ το 7 το αμελητέο κόστος. Κόστος μεταφοράς αποβλήτων: Τα απόβλητα που θα παραχθούν από την κατεδάφιση της πολυκατοικίας θα πρέπει,σύμφωνα με το εκάστοτε σενάριο, ένα κλάσμα τους να μεταφερθεί και σε διαφορετική μονάδα διαχείρισης. Η αύξηση της απόστασης της μονάδας από το σημείο παραγωγής αυξάνει και το κόστος μεταφοράς κάνοντας τη συγκεκριμένη λύση λιγότερο θελκτική. Οι χιλιομετρικές αποστάσεις που πρέπει να διανυθούν σε κάθε εναλλακτικό σενάριο παρουσιάστηκαν ήδη στην παράγραφο 4.2, ενώ το κόστος μεταφοράς υπολογίζεται σε /t μεταφερόμενων αποβλήτων και στόχος είναι η ελαχιστοποίηση του κριτηρίου. Για τη βαθμολογία του συγκεκριμένου κριτηρίου χρησιμοποιούνται βαθμοί από το 1 έως το 7, όπου το 1 αντιπροσωπεύει το πάρα πολύ υψηλό κόστος μεταφοράς των αποβλήτων από κατεδάφιση ενώ το 7 το αμελητέο κόστος μεταφοράς τους. Κόστος τελικής διάθεσης: Στο κριτήριο αυτό εκτιμάται το κόστος του εκάστοτε σεναρίου όσον αφορά στο κομμάτι της τελικής διάθεσης των αποβλήτων. Διαφορετικός τρόπος τελικής 51

65 διάθεσης για κάθε διαφορετικό τύπο αποβλήτου σημαίνει και διαφορετικό κόστος, ανάλογα τις υποδομές και την κατάληξη των αποβλήτων. Για τη βαθμολογία του κριτηρίου χρησιμοποιούνται βαθμοί από το 1 έως το 7, όπου το 1 αντιπροσωπεύει το πάρα πολύ υψηλό κόστος τελικής διάθεσης, ενώ το 7 το αμελητέο κόστος τελικής διάθεσης. Κέρδος από την επαναχρησιμοποίηση προϊόντων: Κατά την διαδικασία διαχωρισμού υλικών μπορούν να ανακτηθούν χρήσιμα υλικά τα οποία είτε να επαναχρησιμοποιηθούν σε διαφορετικές εφαρμογές, είτε να οδηγηθούν προς την ανακύκλωση. Κάποια από τα υλικά που θα προκύψουν κατά τον διαχωρισμό είναι πιο συνηθισμένα, ενώ κάποια άλλα πιο σπάνια, με αποτέλεσμα η τιμή της μεταπώλησης του να μεταβάλλεται ανάλογα τον τύπο του υλικού αλλά και της ποσότητας του. Το κέρδος λοιπόν από την επαναχρησιμοποίηση προκύπτει ως συνάρτηση του βαθμού παλαιότητας, της αρχικής τιμής πώλησης του υλικού και της ποσότητας που τίθεται τελικά για επαναχρησιμοποίηση (Λούλος, 2011). Για τη βαθμολογία του συγκεκριμένου κριτηρίου χρησιμοποιούνται βαθμοί από το 1 έως το 7, όπου το 1 αντιπροσωπεύει το αμελητέο κέρδος από την επαναχρησιμοποίηση προϊόντων, ενώ το 7 το πάρα πολύ υψηλό κέρδος. Κόστος απόθεσης: Το κριτήριο αυτό εξετάζει το κόστος για την απόθεση των αποβλήτων στον τελικό προορισμός τους. Η διακύμανση του κόστους αυτού του κριτηρίου εξαρτάται από το χώρο στον οποίο προορίζεται να πραγματοποιηθεί η εναπόθεση των αποβλήτων και για τη βαθμολογία του κριτηρίου χρησιμοποιούνται βαθμοί από το 1 έως το 7, όπου το 1 αντιπροσωπεύει το πάρα πολύ υψηλό κόστος, ενώ το 7 το αμελητέο κόστος απόθεσης. Συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος: Το κριτήριο αυτό δίνει ουσιαστικά μια ολοκληρωμένη αποτίμηση του κόστους του εκάστοτε σεναρίου διαχείρισης. Πέραν των προαναφερθέντων κριτηρίων που περιλαμβάνονται στο συνολικό κόστος, εδώ λαμβάνονται υπόψη και όλες οι άλλες παράμετροι που δεν ήταν δυνατό να εκτιμηθούν με τη βοήθεια των παραπάνω κριτηρίων. Για τη βαθμολογία του συγκεκριμένου κριτηρίου χρησιμοποιούνται βαθμοί από το 1 έως το 7, όπου το 1 αντιπροσωπεύει το πάρα πολύ υψηλό κόστος, ενώ το 7 το αμελητέο κόστος Τεχνικά κριτήρια Ύπαρξη κατάλληλων υποδομών επεξεργασίας: Είναι απαραίτητο να ληφθεί υπόψη το γεγονός εάν υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές τις οποίες προβλέπουν τα εναλλακτικά σενάρια για την διαχείριση αποβλήτων. Τυχόν απουσία των κατάλληλων υποδομών ανεβάζει κατακόρυφα το αρχικό κόστος επένδυσης με αποτέλεσμα να κάνει το σενάριο λιγότερο ελκυστικό. Πέραν από την ύπαρξη ή μη ελέγχεται και η λειτουργικότητα των μονάδων, εάν είναι δηλαδή σε πλήρη, σε μερική ή σε μη λειτουργία. Για τη βαθμολογία του συγκεκριμένου 52

66 κριτηρίου χρησιμοποιούνται βαθμοί από το 1 έως το 7, όπου το 1 αντιπροσωπεύει την απουσία λειτουργικών υποδομών επεξεργασίας, ενώ το 7 προβλέπει την ύπαρξη και πλήρη λειτουργικότητα των κατάλληλων υποδομών επεξεργασίας Κοινωνικά κριτήρια Κοινωνική αποδοχή: Ο βαθμός κοινωνικής αποδοχής του προτεινόμενου σεναρίου εξετάζεται και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των υπαρχουσών πρακτικών στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία, αλλά και τα οφέλη που προβλέπεται ότι θα προκύψουν από την υιοθέτηση μιας διαφορετικής πρακτικής διαχείρισης, από τη περιβαλλοντική ευαισθησία του κοινωνικού συνόλου, το μορφωτικό του επίπεδο και την πιθανή επιβολή φόρου από την υιοθέτηση κάποιου σεναρίου. Επιπρόσθετα, σημαντικό ρόλο παίζει και η πλήρης εναρμόνιση των εφαρμοζόμενων πρακτικών με την ισχύουσα νομοθεσία. Για τη βαθμολογία του συγκεκριμένου κριτηρίου χρησιμοποιούνται βαθμοί από το 1 έως το 7, όπου το 1 αντιπροσωπεύει τη μη αποδοχή του κοινωνικού συνόλου, ενώ το 7 την πάρα πολύ υψηλή κοινωνική αποδοχή. Αισθητική όχληση: Η διαδικασία της κατεδάφισης και μάλιστα στη συγκεκριμένη περίπτωση που η υπό μελέτη οικοδομή βρίσκεται σε πυκνοκατοικημένη περιοχή μπορεί να προκαλέσει έντονη αισθητική όχληση. Οι απαραίτητες διαδικασίες απαιτούν την παρουσία ογκωδών οχημάτων στο σημείο κατεδαφίσεως και σε δρόμους στους οποίους δεν προβλέπεται η κυκλοφορία τους, με αποτέλεσμα να προκαλούν έντονη κυκλοφοριακή και αισθητική όχληση για τις ημέρες τις οποίες πραγματοποιείται η κατεδάφιση. Επιπλέον, παράγοντα αποτελεί και η αισθητική όχληση που προκαλείται με την ύπαρξη μονάδων τελικής διάθεσης, ενώ σχετικά με το υπό εξέταση σενάριο, όσο πιο σύνθετο είναι και όσες περισσότερες διεργασίες προβλέπονται σε αυτό, τόσο πιο έντονη θα είναι και η όχληση καθώς θα πρέπει να παρευρίσκονται στο σημείο παραγωγής και περισσότερα οχήματα για τη μεταφορά και διαχείριση των διαφορετικών αποβλήτων. Για τη βαθμολογία του συγκεκριμένου κριτηρίου χρησιμοποιούνται βαθμοί από το 1 έως το 7, όπου το 1 αντιπροσωπεύει την πάρα πολύ υψηλή αισθητική όχληση ενώ το 7 την αμελητέα όχληση Περιβαλλοντικά κριτήρια Επιβάρυνση του περιβάλλοντος: Σε αυτό το κριτήριο αξιολογείται η συνεισφορά του κάθε σεναρίου και των διεργασιών διαχείρισης που αυτά περιλαμβάνουν στην επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα αξιολογούνται οι αέριες εκπομπές που προκύπτουν από την λειτουργία της εκάστοτε μονάδας διαχείρισης, η μόλυνση των υδάτινων αποθεμάτων, υπογείων ή μη, αλλά και του υπεδάφους. Για τη βαθμολογία του συγκεκριμένου κριτηρίου χρησιμοποιούνται βαθμοί από το 1 έως το 7, όπου το 1 αντιπροσωπεύει τη πάρα πολύ υψηλή 53

67 επιβάρυνση του περιβάλλοντος, ενώ το 7 την αμελητέα επιβάρυνση του περιβάλλοντος από την υιοθέτηση του εκάστοτε σεναρίου. Η επιλογή των κριτηρίων συνοψίζεται στον Πίνακα 4.3, ενώ αξίζει να σημειωθεί ακόμη ότι παρόλο που υπάρχει ποσοτικοποιημένη εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από προηγούμενη εργασία (Ροΐδη, 2014), επιλέχθηκε το κριτήριο να εκτιμηθεί ποιοτικά από τους εμπειρογνώμονες για λόγους ομοιομορφίας. Παρ όλα αυτά οι εκτιμήσεις συγκρίθηκαν με τις ποσοτικοποιημένες τιμές και η αίσθηση είναι ότι αυτές συμβαδίζουν. Πίνακας 4.3: Επιλογή κριτηρίων για την εφαρμογή της πολυκριτηριακής ανάλυσης ΚΡΙΤΗΡΙΑ Οικονομικά Τεχνικά Κοινωνικά Περιβαλλοντικά Κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης Κόστος μεταφοράς Κόστος τελικής διάθεσης Κέρδος από ανάκτηση υλικών Κόστος απόθεσης Συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος Ύπαρξη υποδομών Κοινωνική αποδοχή Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας Αισθητική όχληση Επιβάρυνση του περιβάλλοντος 4.4 Αξιολόγηση των κριτηρίων Η αξιολόγηση των παραπάνω κριτηρίων έγινε εφικτή χάρη στην συνδρομή των εμπειρογνώμων. Η βοήθεια αυτή, έγινε υπό τη μορφή συμπλήρωσης ενός ερωτηματολογίου, του οποίου το αντικείμενο είναι η αξιολόγηση όλων των προαναφερθέντων κριτηρίων και για τα εννιά εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης. Στην Εικόνα 4.1 φαίνεται η μορφή του ερωτηματολογίου που οι εμπειρογνώμονες κλήθηκαν να συμπληρώσουν ενώ στην Εικόνα 4.2 παρουσιάζεται και ένα παράδειγμα με τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιήθηκε η αξιολόγηση των κριτηρίων. 54

68 Εικόνα 4.1: Παρουσίαση ερωτηματολογίου που απεστάλη στους εμπειρογνώμονες Εικόνα 4.2: Παράδειγμα συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου 4.5 Η πολυκριτηριακή ανάλυση και το λογισμικό MakeItRational Analytical Hierarchy Process (AHP) Η ιδέα της αναλυτικής ιεραρχικής μεθόδου (Analytic Hierarchy Process AHP) παρουσιάστηκε το 1977 από έναν Αμερικανό μαθηματικό, τον Thomas L. Saaty (1926). Διακεκριμένος καθηγητής στο University of Pittsburgh, είναι ο εφευρέτης, αρχιτέκτονας και 55

69 πρωταρχικός θεωρητικός της Analytic Hierarchy Process, μιας πλατφόρμας λήψης αποφάσεων για μεγάλης κλίμακας, πολλών μεταβλητών και πολλών κριτηρίων προβλήματα ανάλυσης αποφάσεων. Ο Dr. Saaty, το 1977 όταν και δημοσίευσε τη μέθοδο, ήταν καθηγητής στατιστικής και επιχειρησιακής έρευνας στο Wharton School του University of Pennsylvania. Βασισμένη στα μαθηματικά και την ψυχολογία, αναπτύχθηκε από τον Thomas L. Saaty στη δεκαετία του 1970 και έχει μελετηθεί εκτενώς και αναπροσαρμοστεί από τότε. Η AHP παρέχει ένα ολοκληρωμένο και ορθολογικό πλαίσιο για τη διαμόρφωση ενός προβλήματος απόφασης, για την αναπαράσταση και την ποσοτικοποίηση των στοιχείων του, για να συνδέσει αυτά τα στοιχεία με γενικότερους στόχους, και για την αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων. Χρησιμοποιείται σε όλο τον κόσμο σε μια ευρεία ποικιλία καταστάσεων απόφασης, σε τομείς όπως η κυβέρνηση, επιχειρήσεις, βιομηχανία, υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση. Με βάση τα μαθηματικά και τη ψυχολογία, αναπτύχθηκε από τον Thomas L. Saaty στη δεκαετία του 1970 και έχει μελετηθεί εκτενώς και εξευγενισμένα από τότε. Η ΑΗΡ παρέχει ένα ολοκληρωμένο και ορθολογικότερο πλαίσιο για τη διαμόρφωση ενός προβλήματος απόφασης για την αναπαράσταση και την ποσοτικοποίηση των στοιχείων του, για να συνδέσει αυτά τα στοιχεία με τους συνολικούς στόχους και για την αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων. Χρησιμοποιείται σε όλον τον κόσμο σε μία ευρεία ποικιλία καταστάσεων απόφασης, σε τομείς όπως η κυβέρνηση, επιχειρήσεις, βιομηχανία, υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση (Ταρσένης, 2008). Μαθηματικό υπόβαθρο Η αρχή των συγκριτικών κρίσεων αφορά στη δημιουργία ενός πίνακα προκειμένου να πραγματοποιηθούν κατά ζεύγη συγκρίσεις της σχετικής σημασίας των στοιχείων στο δεύτερο επίπεδο σχετικά με το γενικό στόχο του πρώτου επιπέδου. Επιπρόσθετα πίνακες συγκρίσεως χρησιμοποιούνται προκειμένου να συγκριθούν τα στοιχεία του τρίτου επιπέδου αναφορικά με τα αντίστοιχα στοιχεία του δεύτερου επιπέδου, κ.ο.κ. καθώς κατεβαίνουμε στην ιεραρχία. Η είσοδος κάθε πίνακα ανήκει σε μία θεμελιώδη κλίμακα που χρησιμοποιείται στις συγκρίσεις. Αυτές οι είσοδοι χρησιμοποιούνται προκειμένου να παραχθεί μία αναλογία. Το επόμενο βήμα αφορά στη σύνθεση αυτής της αναλογίας. Οι προτεραιότητες συντίθενται από το δεύτερο μέρος της ιεραρχίας και κάτω πολλαπλασιάζοντας τις τοπικές προτεραιότητες με την προτεραιότητα του αντίστοιχού τους κριτηρίου στο ανώτερο επίπεδο και προσθέτοντάς αυτές για κάθε στοιχείο σε ένα επίπεδο σύμφωνα με τα κριτήρια που επηρεάζει. Με αυτό τον τρόπο διαμορφώνεται η συνολική προτεραιότητα αυτού του στοιχείου η οποία έπειτα χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό των τοπικών προτεραιοτήτων των στοιχείων στο επίπεδο από κάτω (Saaty, 1986). Μία ιεραρχία συνιστά ένα αξιόπιστο μοντέλο μιας πραγματικής κατάστασης. Αντιπροσωπεύει μία ανάλυση των σημαντικότερων στοιχείων στην κατάσταση και της σχέσης τους. Με τη μέθοδο AHP οι προτεραιότητες αποδίδονται στα στοιχεία των διαφόρων 56

70 επιπέδων της ιεραρχίας ως εξής: δεδομένων των στοιχείων ενός επιπέδου μίας ιεραρχίας, έστω του τέταρτου, και ενός στοιχείου, e, του επόμενου υψηλότερου επιπέδου γίνεται σύγκριση των στοιχείων του επιπέδου 4 ανά δύο σε ό,τι αφορά τη δύναμη της επίδρασής τους στο στοιχείο e. Τα αποτελέσματα που αντανακλούν τη σύγκριση εισάγονται σε έναν πίνακα και το επόμενο βήμα είναι να βρεθεί το ιδιοδιάνυσμα με τη μεγαλύτερη ιδιοτιμή. Το ιδιοδιάνυσμα παρέχει την κατάταξη προτεραιότητας (priority ordering) και η ιδιοτιμή συνιστά το μέτρο της συνέπειας (measure of consistency) της κρίσης. Γενικά με τον όρο συνέπεια (consistency) εννοούμε ότι όταν έχουμε ένα βασικό ποσοστό δεδομένων μιας σειράς του πίνακα, όλα τα υπόλοιπα δεδομένα μπορούν να συναχθούν λογικά από αυτό. Σε ό,τι αφορά τις συγκρίσεις ανά δύο στοιχείων ως προς το συσχετισμό n δραστηριοτήτων έτσι ώστε κάθε μία να αντιπροσωπεύεται στα δεδομένα τουλάχιστον μία φορά, χρειαζόμαστε n-1 συγκρίσεις. Σε μαθηματικούς όρους, υπολογίζεται το πρωτεύον ιδιοδιάνυσμα, ήτοι το ιδιοδιάνυσμα που αντιστοιχεί στη μεγαλύτερη ιδιοτιμή - πρωτεύουσα ιδιοτιμή. Όταν αυτό κανονικοποιείται γίνεται το διάνυσμα των προτεραιοτήτων (Saaty, 1996). Δεδομένου ενός πίνακα A=(a ij ), ένας πίνακας καλείται πολλαπλασιαστικός A (r) - πίνακας του Α (reciprocal matrix κατά Saaty) όταν για κάθε στοιχείο του a ισχύει a 1/ a. ( r) ij ij Η συνέπεια ενός θετικά ορισμένου Α (r) - πίνακα είναι ισοδύναμη με την απαίτηση ότι η μέγιστη ιδιοτιμή λ max πρέπει να είναι ίση με n. Είναι, επίσης, δυνατό να εκτιμηθεί η παρέκκλιση από τη συνέπεια με τη διαφορά λ max n διαιρούμενη με n-1. Σημειώνεται ότι max n ισχύει πάντα. Η απόκλιση από τη συνέπεια (λ max n)/(n-1) καλείται δείκτης συνέπειας (consistency index (C.I.)). Ο δείκτης συνέπειας ενός τυχαία παραγόμενου Α r - πίνακα με διαβάθμιση από το 1 έως το 9 όπως όρισε ο Saaty στην ομώνυμη κλίμακα Saaty (επεξηγείται στον πίνακα 5.2) καλείται τυχαίος δείκτης (random index (R.I.)). Ο πίνακας 4.4. δίνει το μέγεθος του πίνακα και τον αντίστοιχο μέσο R.I.: (r ) ij Πίνακας 4.4. Τυχαίος δείκτης R.I. Μέγεθος πίνακα R.I. 0,00 0,00 0,58 0,90 1,12 1,24 1,32 1,41 1,45 1,49 Πηγή: Saaty,

71 Ο λόγος του C.I. προς το μέσο R.I. για τον πίνακα ίδιας τάξης καλείται λόγος συνέπειας - consistency ratio (C.R.) - (Saaty, 1996). Αν ο λόγος συνέπειας C.R. είναι μεγαλύτερος από 0,10, τότε ο πίνακας θεωρείται ασυνεπής και ο αποφασίζων πρέπει να αναθεωρήσει τις εισόδους του πίνακα (Saaty, 1980). Η μέθοδος AHP, επομένως, περιλαμβάνει ένα φυσικό μέτρο ασυνέπειας για κάθε πίνακα και για ολόκληρη την ιεραρχία. Η γνώση της ασυνέπειας επιτρέπει την αναγνώριση των κρίσεων για τις οποίες απαιτείται αναθεώρηση (Saaty και Vargas, 1994). Με αυτό τον τρόπο, μάλιστα, η μέθοδος AHP αποκλίνει ριζικά από τις πιο παραδοσιακές αναλυτικές μεθόδους αποφάσεων, στο ό,τι δηλαδή οι τελευταίες δεν έχουν κανέναν επίσημο τρόπο αντιμετώπισης της ασυνέπειας. Αντίθετα, αυτές οι μέθοδοι στηρίζονται σε ad hoc κανόνες των αναλυτών αποφάσεων για τη διαχείριση των ασυνεπειών στις κρίσεις (Harker και Vargas, 1987). Θεμελιώδη σημασία για τη μέθοδο AHP συνιστά το σύνολο του Saaty. Αποτελεί ένα πεπερασμένο σύνολο θετικών πραγματικών αριθμών, καθένας από τους οποίους δίνει ένα μέτρο της σχετικής σημασίας δύο παραγόντων στη γνώμη του αποφασίζοντα. Εξ ορισμού, αν a ij η σχετική σημασία του παράγοντα i συγκριτικά με τον παράγοντα j, τότε η σχέση a ij = 1 σημαίνει ότι οι παράγοντες i και j είναι ίσης σημασίας, a ij = 3 (ή ισοδύναμα a ji = 1/3) ότι ο παράγοντας i είναι ελαφρώς πιο σημαντικός από τον παράγοντα j κ.ο.κ. Το σύνολο S που επελέγη από το Saaty είναι πεπερασμένο, όχι μόνο για τους σκοπούς προτυποποίησης και της μελέτης μέσω σύγκρισης, αλλά επίσης για την αποφυγή δημιουργίας της παραπλανητικής εντύπωσης ότι η ποσοτικοποιημένη άποψη μπορεί να κάνει ευπαθείς διακρίσεις στη σημασία. Λαμβάνοντας υπ όψιν τα παραπάνω, o Saaty προτείνει ότι το σύνολο S = {1/9, 1/7, 1/5, 1/3, 1, 3, 5, 7, 9} είναι επαρκές αλλά επιτρέπει για βελτίωση επεκτείνοντας το σύνολο σε (Donegan et al., 1992): {1/9, 1/8, 1/7, 1/6, 1/5, 1/4, 1/3, 1/2, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} Στον Πίνακα 4.5 περιγράφεται αναλυτικά η προτεινόμενη κλίμακα. 58

72 Πίνακας 4.5: Η θεμελιώδης κλίμακα των απόλυτων αριθμών. Ένταση σχετικής σημασίας Ορισμός 1 Ίση βαρύτητα 3 5 Μέτρια βαρύτητα ενός στοιχείου πάνω σε άλλο Σημαντική βαρύτητα ενός στοιχείου πάνω σε άλλο 7 Εκδηλωμένη βαρύτητα 9 Μέγιστη βαρύτητα 2, 4, 6, 8 Αντίστροφοι των παραπάνω μημηδενικών αριθμών Ρητοί αριθμοί Πηγή: Saaty, Ενδιάμεσες τιμές ανάμεσα σε δύο παρακείμενες κρίσεις. Αν σε μία δραστηριότητα αντιστοιχίζεται ένας από τους παραπάνω αριθμούς, όταν αυτή συγκρίνεται με μία δεύτερη δραστηριότητα, τότε η δεύτερη δραστηριότητα έχει την αντίστροφη τιμή όταν συγκρίνεται με την πρώτη. Αναλογίες που προκύπτουν από την κλίμακα. Εξήγηση Δύο δραστηριότητες συνεισφέρουν εξίσου στο στόχο. Η εμπειρία και η κρίση ευνοούν ελαφρώς μία δραστηριότητα αντί της άλλης. Η εμπειρία και η κρίση ευνοούν σθεναρά μία δραστηριότητα αντί της άλλης. Μία δραστηριότητα ευνοείται σθεναρά και η κυριαρχία της εκδηλώνεται στην πράξη. Οι ενδείξεις που ευνοούν τη μία δραστηριότητα αντί της άλλης είναι του υψηλότερου δυνατού βαθμού επιβεβαίωσης. Όταν απαιτείται συμβιβασμός. Αν επιβαλλόταν η συνέπεια λαμβάνοντας n αριθμητικές τιμές για το σχηματισμό του πίνακα. Για τον υπολογισμό των βαρών των εναλλακτικών μέσω της διαδικασίας της AHP έχουν περιγραφεί διάφορες μέθοδοι, οι κυριότερες εκ των οποίων είναι οι εξής: Μέθοδος του ιδιοδιανύσματος Μέθοδος του γεωμετρικού μέσου Μέθοδος συνάθροισης ατομικών κρίσεων και προτεραιοτήτων 59

73 Στη συνέχεια παρουσιάζεται το μαθηματικό υπόβαθρο για τη μέθοδο του ιδιοδιανύσματος. Η πρώτη μέθοδος που αναπτύχθηκε για τον υπολογισμό των βαρών των εναλλακτικών μέσω της διαδικασίας AHP είναι η μέθοδος του ιδιοδιανύσματος. Η μέθοδος αυτή προβλέπει ότι το ιδιοδιάνυσμα w είναι εκείνο που δίνει τη σειρά κατάταξης των προτεραιοτήτων, το οποίο προκύπτει από τη σχέση Aw = λ max w, όπου A ο πίνακας των κατά ζεύγη συγκρίσεων (pairwise comparison matrix) και λ max η πρωτεύουσα ιδιοτιμή του. Το ιδιοδιάνυσμα w υπολογίζεται ως εξής: 1. Υπολογίζεται το άθροισμα κάθε γραμμής του πίνακα A : 2. Για κάθε γραμμή του πίνακα A υπολογίζεται το πηλίκο n s i a ij j 1 w i s. i n i, j 1 προκύπτει το εκτιμώμενο κανονικοποιημένο διάνυσμα ŵ. Ισχύει w 1 n i 1 i a ij, από το οποίο 3. Υψώνεται ο πίνακας A στο τετράγωνο και η διαδικασία επαναλαμβάνεται από το βήμα ένα μέχρι δύο διαδοχικές εκτιμήσεις του ŵ να μη διαφέρουν. Μετά τον υπολογισμό του ιδιοδιανύσματος για κάθε πίνακα των κατά ζεύγη συγκρίσεων ακολουθεί ο υπολογισμός των γενικών προτεραιοτήτων των εναλλακτικών λύσεων. Ο υπολογισμός αυτός προκύπτει από πράξεις πολλαπλασιασμού μεταξύ πινάκων βαρών από κάτω προς τα πάνω, δηλαδή από το κατώτερο προς το ανώτερο αρχικό επίπεδο. Με αυτό τον τρόπο παίρνουμε τα τελικά βάρη για το σύνολο των υπό εξέταση εναλλακτικών Το λογισμικό MakeItRational Επόμενο βήμα μετά την αξιολόγηση των κριτηρίων, είναι η εφαρμογή της πολυκριτηριακής ανάλυσης. Για την εφαρμογή αυτή και την εξαγωγή αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό MakeItRational που είναι ένα λογισμικό το οποίο οργανώνει την αξιολόγηση πολλαπλών κριτηρίων και απλοποιεί την λήψη απόφασης. Το λογισμικό MakeItRational έχει ενσωματωμένη και δουλεύει με την μέθοδο της AHP (Analytical Hierarchy Process) και περιλαμβάνει μηχανισμούς για την εξάλειψη των μειονεκτημάτων της. Επιπλέον, το λογισμικό αυτό οργανώνει τη διαδικασία πολυκριτηριακής ανάλυσης χωρίζοντάς την σε μια σειρά από αξιολογήσεις. Κάθε αξιολόγηση αναφέρεται σε ένα μικρό αλλά καλά ορισμένο απόσπασμα του προβλήματος απόφασης. Οι αξιολογήσεις γίνονται υπό διαφορετικές οπτικές γωνίες και καθορίζουν τη βαρύτητα των κριτηρίων, ενώ 60

74 ακόμα αυτές μπορούν να γίνουν είτε με την μορφή της ανά ζεύγους σύγκρισης, είτε δίνοντας διακριτές τιμές. Οι ανά ζεύγη συγκρίσεις είναι ο πυρήνας της AHP και μία πολύ διαισθητική και ακριβής μέθοδος για την ανάπτυξη ενός λογισμικού λήψης απόφασης το οποίο βασίζεται στις αξιολογήσεις του ιδίου του λήπτη απόφασης. Αυτή η μέθοδος επιτρέπει στον λήπτη απόφασης να συγκεντρώνεται κάθε φορά σε ένα μικρό αλλά καλά ορισμένο πρόβλημα, αυτό της σύγκρισης δυο μόνο στοιχείων. Η ανά ζεύγη σύγκριση περιλαμβάνει την ταυτοποίηση του κυρίαρχου στοιχείου (μία καλύτερη εναλλακτική ή ένα πιο σημαντικό κριτήριο) και καθορίζει το βαθμό κυριαρχίας σε μία εννιαβάθμια σκάλα (όπου το 1 είναι η ισότητα ενώ το 9 είναι η απόλυτη κυριαρχία), όπως παρουσιάζεται στην Εικόνα 4.3. Η ανά ζεύγη σύγκριση είναι καλά υποστηριζόμενη στο λογισμικό MakeItRational και μπορεί αυτή να γίνει με τη βοήθεια ενός ειδικά ανεπτυγμένου γραφήματος, το οποίο είναι δυνατό να ελέγξει την συνοχή των συγκρίσεων του λήπτη απόφασης και να αναδείξει πιθανά λάθη. Επιπλέον το λογισμικό είναι ικανό να προβλέψει το αποτέλεσμα κάποιων συγκρίσεων βασιζόμενο σε αυτές που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί και να παράγει αποτελέσματα της διαδικασίας αξιολόγησης πριν ακόμα ολοκληρωθούν όλες οι ανά ζεύγη συγκρίσεις. Εικόνα 4.3: Τρόπος σύγκρισης δυο στοιχείων όπου το 1 δηλώνει ισότητα, ενώ το 9 απόλυτη κυριαρχία Επιπλέον, το λογισμικό MakeItRational παρουσιάζει τα αποτελέσματα της πολυκριτηριακής ανάλυσης με τη βοήθεια τεσσάρων γραφημάτων. α) Γράφημα για την αξιολόγηση των εναλλακτικών σεναρίων. Είναι το πιο σημαντικό γράφημα το οποίο αναδεικνύει την συνολική αξιολόγηση των εναλλακτικών σεναρίων και το οποίο περιλαμβάνει συγκεντρωτικές πληροφορίες για την σημαντικότητα των κριτηρίων και τις επιμέρους επιδόσεις των εναλλακτικών. Έτσι λοιπόν η επίδοση μιας εναλλακτικής σε ένα κριτήριο με υψηλή βαρύτητα είναι πιο σημαντική για την τελική κατάταξή του, από ότι η επίδοση σε ένα κριτήριο με μικρότερη βαρύτητα. β) Σύγκριση εναλλακτικών σεναρίων. Σε αυτό το γράφημα παρουσιάζονται οι δυνάμεις και οι αδυναμίες των εναλλακτικών σεναρίων με τη βοήθεια ενός γραφήματος radar. Αυτό το γράφημα δεν λαμβάνει υπόψη τις βαρύτητες των κριτηρίων. γ) Βάρη κριτηρίων. Σε αυτό το γράφημα περιλαμβάνονται πληροφορίες για τα βάρη των κριτηρίων, τα οποία χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση και τον υπολογισμό της τελικής κατάταξης των σεναρίων. 61

75 δ) Ανάλυση ευαισθησίας. Το γράφημα αυτό παρέχει πληροφορίες για την αλλαγή της τελικής κατάταξης, λόγω πιθανής αλλαγής του βάρους κάποιου κριτηρίου. Το γράφημα αυτό είναι πολύ σημαντικό για την επιλογή εναλλακτικού σεναρίου γιατί ακόμα και μία μικρή αλλαγή στο βάρος ενός κριτηρίου μπορεί να αλλάξει όλη την τελική κατάταξη των σεναρίων. Στη συνέχεια παρουσιάζεται ένας αριθμός από εικόνες που καταδεικνύουν το λογισμικό και τον τρόπο εφαρμογής του, ενώ στο επόμενο κεφάλαιο αναλύεται διεξοδικά όλη η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τη διεκπεραίωση της πολυκριτηριακής ανάλυσης, καθώς και τα αποτελέσματά της. Εικόνα 4.4: Εισαγωγική καρτέλα λογισμικού Στην πρώτη σελίδα, ανοίγοντας το λογισμικό ο χρήστης λήπτης απόφασης καλείται να δώσει ένα όνομα στην ανάλυση και μελέτη που επακολουθεί, καθώς επίσης και να γράψει κάποιες σχετικές σημειώσεις εάν αυτό κρίνεται σκόπιμο, όπως φαίνεται στην Εικόνα 4.4, ενώ στη δεύτερη σελίδα, Εικόνα 4.5, ο χρήστης καταχωρεί στο λογισμικό τα εναλλακτικά σενάρια που θα εξεταστούν προκειμένου να επιλεγεί το βέλτιστο. 62

76 Εικόνα 4.5: Τρόπος καταχώρησης εναλλακτικών σεναρίων Επίσης σε αυτή τη δεύτερη σελίδα πέρα από τη δυνατότητα της προσθαφαίρεσης των εναλλακτικών σεναρίων, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να ονομάσει τα σενάρια που αυτός επέλεξε, μπορεί να ενεργοποιήσει ή να απενεργοποιήσει κάποια σενάρια της επιλογής του προκειμένου να ξανατρέξει το λογισμικό με λιγότερες εναλλακτικές και να κάνει σύγκριση αποτελεσμάτων, καθώς επίσης και να προσθέσει και σχόλια, όπου αυτό κρίνεται σκόπιμο. Στην Εικόνα 4.6 παρουσιάζεται η επόμενη σελίδα που ο χρήστης καλείται να συμπληρώσει και στην οποία μπορεί να περιγράψει τον στόχο της πολυκριτηριακής ανάλυσης, να προσθαφαιρέσει κριτήρια, να τα κατονομάσει, καθώς επίσης και να επιλέξει εάν θέλει να απενεργοποιήσει κάποια από τα κριτήρια και να ξανατρέξει το λογισμικό για σύγκριση αποτελεσμάτων. 63

77 Εικόνα 4.6: Τρόπος καταχώρησης κριτηρίων αξιολόγησης Ίσως όμως η πιο σημαντική επιλογή σε αυτή τη σελίδα τονίζεται στην Εικόνα 4.7, κατά την οποία ο χρήστης καλείται να επιλέξει την μέθοδο σύγκρισης, τόσο των εναλλακτικών σεναρίων, όσο και των κριτηρίων μεταξύ τους. Οι επιλογές είναι δυο, είτε ανά ζεύγη σύγκριση, είτε ορίζοντας τιμές. Επισημαίνεται ότι δεν υπάρχει καμία διαφορά ανάμεσα στους δυο αυτούς τρόπους, καθώς η μέθοδος της AHP προβλέπει τον υπολογισμό τόσο ποσοτικών, όσο και ποιοτικών δεδομένων. 64

78 Εικόνα 4.7: Επιλογή σύγκρισης εναλλακτικών σεναρίων και κριτηρίων Επιπροσθέτως, μια τελευταία επιλογή υπάρχει στην ίδια σελίδα και είναι αυτή της προεπισκόπησης της ιεραρχίας των κριτηρίων και του στόχου, που ο χρήστης έχει ήδη καταγράψει, όπως φαίνεται στην Εικόνα 4.8. Εικόνα 4.8: Προεπισκόπηση ιεραρχίας Στη συνέχεια του λογισμικού και αφού οι προηγούμενες σελίδες έχουν συμπληρωθεί, ο χρήστης προχωράει στην αξιολόγηση τόσο των εναλλακτικών σεναρίων, όσο και των κριτηρίων. Στις Εικόνες 4.9 και 4.10 παρουσιάζονται η σελίδα και ο τρόπος αξιολόγησης τόσο των κριτηρίων όσο και των σεναρίων. Να τονισθεί ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση τα κριτήρια αξιολογούνται με βάση την ανά ζεύγη σύγκριση, ενώ τα εναλλακτικά σενάρια για κάθε κριτήριο συγκρίνονται με τη βοήθεια καταχώρισης αριθμητικών τιμών. 65

79 Εικόνα 4.9: Σύγκριση των κριτηρίων με βάση την ανά ζεύγη σύγκριση Εικόνα 4.10: Σύγκριση των εναλλακτικών σεναρίων για το κριτήριο 2 με τη βοήθεια καταχώρισης αριθμητικών τιμών Αξίζει να σημειωθεί, ότι δίπλα στο στόχο που έχουμε θέσει και μέσα στην παρένθεση, πάνω αριστερά όπως φαίνεται στις Εικόνες 4.9 και 4.10, εμφανίζεται το consistency ratio το οποίο μας δείχνει κατά πόσο συνεπής ή σταθερή είναι η ανάλυση και θα πρέπει αυτή η τιμή να είναι κάτω από 10% για να θεωρηθεί αυτή αξιόπιστη. 66

80 Αυτή ήταν και η τελευταία σελίδα που ο χρήστης-λήπτης απόφασης καλείται να συμπληρώσει, καθώς στην επόμενη σελίδα του λογισμικού παρουσιάζονται τα αποτελέσματα, τα οποία αναλύονται διεξοδικά στο επόμενο κεφάλαιο για την περίπτωση της βέλτιστης διαχείρισης των αποβλήτων από κατεδάφιση κτιρίου στη Θεσσαλονίκη, που είναι και ο στόχος αυτής της εργασίας. 67

81 68

82 5. Εύρεση βέλτιστου τρόπου διαχείρισης αποβλήτων από κατεδάφιση κτιρίου 5.1 Παρουσίαση μεθοδολογίας πολυκριτηριακής ανάλυσης που ακολουθείται Σκοπός αυτής της διπλωματικής εργασίας, όπως έχει ήδη αναφερθεί, είναι ο προσδιορισμός της βέλτιστης διαχείρισης των αποβλήτων που προέρχονται από κατεδάφιση κτιρίου στη. Για την εύρεση της βέλτιστης λύσης, εξετάζονται εννιά διαφορετικά σενάρια διαχείρισης, των οποίων η επίδοση αξιολογείται σε έντεκα διαφορετικά κριτήρια. Η αξιολόγηση των σεναρίων στα εκάστοτε κριτήρια έγινε με τη βοήθεια εφτά εμπειρογνώμων και το επόμενο βήμα είναι η εφαρμογή της πολυκριτηριακής ανάλυσης, η οποία με τη σειρά της πραγματοποιείται μέσω του λογισμικού MakeItRational. Κρίθηκε σκόπιμο η πολυκριτηριακή ανάλυση να πραγματοποιηθεί σύμφωνα με την αξιολόγηση του κάθε επιστήμονα ξεχωριστά, δηλαδή, εξετάζεται η αξιολόγηση του κάθε εμπειρογνώμονα σαν μία αξιολόγηση ενός πιθανού λήπτη απόφασης (Decision-Maker). Επιπλέον, εξετάζεται ακόμη μία περίπτωση λήπτη απόφασης, αυτή του οποίου οι αξιολογήσεις των κριτηρίων προέκυψαν από τον συνδυασμό όλων των εμπειρογνώμων. Αυτή η επιλογή αποσκοπεί στην ελαχιστοποίηση της υποκειμενικότητας, που περιλαμβάνεται στην αξιολόγηση του κάθε εμπειρογνώμονα ξεχωριστά, καθώς με αυτόν τον τρόπο δύναται να ληφθούν υπόψη όλες οι επιστημονικές απόψεις με τη μορφή μίας μοναδικής. Για να ισχυροποιηθεί ακόμη περισσότερο η θέση της τελικής απόφασης, οι αξιολογήσεις των εμπειρογνώμων δοκιμάζονται σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις. Όπως έχει ήδη αναφερθεί τα κριτήρια στα οποία αξιολογήθηκαν τα εναλλακτικά σενάρια είναι έντεκα και χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες (οικονομικά, τεχνικά, κοινωνικά και περιβαλλοντολογικά), επομένως κρίνεται σκόπιμο οι αποφάσεις των ληπτών απόφασης να δοκιμαστούν στα ίδια κριτήρια αλλά με διαφορετικά βάρη κάθε φορά. Έτσι λοιπόν οι τρεις διαφορετικές περιπτώσεις που οι αποφάσεις των εμπειρογνώμων εξετάζονται είναι οι εξής: α) Στην πρώτη περίπτωση το συνολικό βάρος των οικονομικών κριτηρίων είναι περίπου ίσο με το βάρος του περιβαλλοντικού κριτηρίου. Αυτή η περίπτωση αποσκοπεί στην επίλυση του προβλήματος όταν ο λήπτης απόφασης θέλει να λάβει υπόψη του το οικονομικό σκέλος χωρίς όμως να υποβαθμίσει την επίδραση στο περιβάλλον. Αναλυτικά το βάρος όλων των οικονομικών κριτηρίων ανέρχεται στην συγκεκριμένη περίπτωση στο 40%, του τεχνικού κριτηρίου στο 5%, των κοινωνικών στο 20% και του περιβαλλοντικού στο 35%. β) Στη δεύτερη περίπτωση το συνολικό βάρος των οικονομικών κριτηρίων είναι μεγαλύτερο από το βάρος του περιβαλλοντικού κριτηρίου. Αυτή η περίπτωση διαμορφώνει μία εικόνα ή μία προτίμηση στην περίπτωση που το πρόβλημα εξετάζεται από τον λήπτη απόφασης με κύριο γνώμονα το οικονομικό όφελος. Αναλυτικά τα βάρη των οικονομικών κριτηρίων 69

83 αθροιστικά φτάνει στο 60%, του τεχνικού κριτηρίου στο 5%, των κοινωνικών στο 20% και του περιβαλλοντικού στο 15%. γ) Στην τρίτη περίπτωση το βάρος του περιβαλλοντικού κριτηρίου είναι μεγαλύτερο από το συνολικό βάρος των οικονομικών κριτηρίων. Σε αυτή τη περίπτωση εξετάζεται το ενδεχόμενο ο λήπτης απόφασης να θέτει ως προτεραιότητα τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, ανεξάρτητα από το οικονομικό κόστος. Αναλυτικά το αθροιστικό βάρος των οικονομικών κριτηρίων φτάνει στο 30%, του τεχνικού στο 5%, των κοινωνιών στο 20% και του περιβαλλοντικού στο 45%. Αξίζει να σημειωθεί, ότι λαμβάνοντας υπόψη τις απαντήσεις των εμπειρογνωμόνων, εξάγουμε το συμπέρασμα ότι το τεχνικό κριτήριο φέρει πάντα μικρή βαρύτητα στις προτιμήσεις τους σχετικά με τα υπόλοιπα και για αυτό το λόγο και στις τρεις προαναφερθείσες περιπτώσεις το τεχνικό κριτήριο έχει πάντα σταθερά μικρή συνεισφορά στο 5%. Επιπλέον, τα κοινωνικά κριτήρια επιλέγονται να έχουν πάντα σταθερή βαρύτητα στο 20% για την αποφυγή ανισορροπιών ανάμεσα στις συγκρίσεις των διάφορων περιπτώσεων. Όπως προαναφέρθηκε, οι εμπειρογνώμονες είναι εφτά στον αριθμό, όμως λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων στην αξιολόγηση ενός λήπτη απόφασης, οι απαντήσεις των υπολοίπων έξι είναι αυτές που λαμβάνονται υπόψη στις τρεις ξεχωριστές περιπτώσεις. Αντιθέτως, όμως, τα στοιχεία του εβδόμου εμπειρογνώμονα λαμβάνονται υπόψη στη τελευταία συγκεντρωτική αξιολόγηση όπου συνυπολογίζεται η άποψη και των εφτά επιστημόνων, προκειμένου να εξαχθεί ο μέσος όρος απαντήσεων ο οποίος στη συνέχεια δοκιμάζεται στις τρεις διαφορετικές προαναφερθείσες περιπτώσεις. Συνοψίζοντας, οι φορές που θα εφαρμόζεται το λογισμικό MakeItRational είναι 6 (λήπτες απόφασης) x 3 (τρεις διαφορετικές περιπτώσεις) + 1 ( μέσος όρος ληπτών απόφασης) x 3 (τρεις διαφορετικές περιπτώσεις) = 21. Στη συνέχεια του κεφαλαίου αναλύεται διεξοδικά η πολυκριτηριακή ανάλυση που βασίστηκε στην αξιολόγηση του λήπτη απόφασης που συνυπολογίζει όλες τις αξιολογήσεις των εμπειρογνωμόνων και για τις τρεις περιπτώσεις, γίνεται η σύγκριση και η επεξήγηση των τριών αποτελεσμάτων ενώ στο τέλος παρουσιάζονται συγκεντρωτικά τα αποτελέσματα που προέκυψαν και από τις είκοσι μία φορές που πραγματοποιήθηκε η πολυκριτηριακή ανάλυση. 5.2 Παρουσίαση διαδικασίας εισαγωγής δεδομένων στο λογισμικό MakeItRational Πρώτο βήμα της πολυκριτηριακής ανάλυσης είναι η εισαγωγή δεδομένων στο λογισμικό και για να επιτευχθεί αυτό πρέπει πρώτα οι απαντήσεις των ληπτών απόφασης να μεταφερθούν από την επταβάθμια κλίμακα (κλίμακα ερωτηματολογίου όπου οι εμπειρογνώμες αξιολόγησαν τα σενάρια διαχείρισης από το 1 έως το 7), στην εννιαβάθμια κλίμακα (κλίμακα 70

84 μεθόδου AHP και κλίμακα λογισμικού). Αυτό επιτυγχάνεται με γραμμικό τρόπο και συγκεκριμένα οι μεταβολές παρουσιάζονται στον Πίνακα 5.1. Πίνακας 5.1: Μετατροπή απαντήσεων ερωτηματολογίου σε δεδομένα λογισμικού Κλίμακα αξιολόγησης ερωτηματολογίου Κλίμακα λογισμικού Η αριστερή στήλη είναι η κλίμακα του ερωτηματολογίου ενώ η δεξιά στήλη αυτή του λογισμικού. Μετά από αυτήν τη μετατροπή είναι πλέον δυνατή η εισαγωγή των δεδομένων στο λογισμικό. Ξεκινώντας, στην πρώτη σελίδα συμπληρώνεται ο τίτλος της μελέτης που ακολουθεί, όπως φαίνεται στην Εικόνα 5.1, ενώ στη συνέχεια καταγράφεται ο αριθμός των εναλλακτικών σεναρίων τα οποία αξιολογούνται προκειμένου να προκύψει ο βέλτιστος τρόπος διαχείρισης των αποβλήτων, όπως φαίνεται στην Εικόνα 5.2. Εικόνα 5.1: Ξεκινώντας το λογισμικό και ορίζοντας τίτλο μελέτης 71

85 Εικόνα 5.2: Καταγραφή αριθμού εναλλακτικών σεναρίων προς αξιολόγηση Στο επόμενο βήμα ακολουθεί η καταγραφή των κριτηρίων, ο τρόπος με τον οποίο επιλέγεται να γίνεται η σύγκριση (είτε των κριτηρίων μεταξύ τους προς διαμόρφωση του βάρους τους, είτε των εναλλακτικών σεναρίων μέσα στο ίδιο κριτήριο), καθώς δίνεται επίσης και η δυνατότητα οπτικοποίησης του δένδρου ιεραρχίας που ο ίδιος ο χρήστης έχει εισάγει στο λογισμικό. Στην Εικόνα 5.3. φαίνεται ο τρόπος καταγραφής των κριτηρίων καθώς επίσης και η επιλογή, η σύγκριση των σεναρίων στο κριτήριο της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας να γίνεται με βάση την αριθμητική καταχώρηση. Τονίζεται ότι και σε όλα τα υπόλοιπα κριτήρια η σύγκριση γίνεται με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή την καταχώριση αριθμητικών τιμών καθώς κρίθηκε ως ο πιο αξιόπιστος τρόπος εισαγωγής των πρωτογενών δεδομένων στο λογισμικό. Εικόνα 5.3: Καταγραφή κριτηρίων και επιλογή μεθόδου σύγκρισης 72

86 Εικόνα 5.4: Καθορισμός στόχου και κριτηρίων Στην Εικόνα 5.4 παρουσιάζονται τα κριτήρια και η σχέση τους με τον βασικό στόχο της μελέτης μετά και την εισαγωγή των κριτηρίων στο λογισμικό όπως παρουσιάστηκε στην Εικόνα 5.3. Αμέσως επόμενο βήμα είναι η αξιολόγηση, η οποία επιλέχθηκε να γίνει με την καταχώριση αριθμητικών τιμών. Στην Εικόνα 5.5 φαίνεται η επιλογή του βάρους των κριτηρίων αξιολόγησης, η οποία γίνεται με αυτόν τον τρόπο. Επίσης στην Εικόνα 5.6 παρουσιάζεται ένα παράδειγμα αξιολόγησης κριτηρίου, αυτού του κόστους μεταφοράς ενώ οι αριθμοί που καταχωρήθηκαν αντιστοιχούν στις απαντήσεις του συγκεκριμένου λήπτη απόφασης που παρουσιάζεται ως παράδειγμα. Εικόνα 5.5: Καταχώριση του βάρους των κριτηρίων με τη μορφή αριθμητικών τιμών Εικόνα 5.6: Παράδειγμα αξιολόγησης κριτηρίου με τη μέθοδο καταχώρισης αριθμητικών τιμών 73

87 Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να ελέγξει άμεσα τα αποτελέσματα της καταχώρισης του βάρους του εκάστοτε κριτηρίου, όπως αυτό φαίνεται στην Εικόνα 5.5, μέσα από την Εικόνα 5.7 όπου το βάρος των κριτηρίων παρουσιάζεται σε ποσοστό επί τοις εκατό πλέον. Τα βάρη των κριτηρίων μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι στο συγκεκριμένο παράδειγμα μελετάται η πρώτη περίπτωση, δηλαδή τα οικονομικά κριτήρια είναι περίπου ισοβαρή με το περιβαλλοντικό. Εικόνα 5.7: Ποσοστό επί τοις εκατό των υπό εξέταση κριτηρίων 5.3 Παρουσίαση αποτελεσμάτων λογισμικού MakeItRational Εφόσον έχει γίνει η καταγραφή των πρωτογενών δεδομένων, το τελευταίο βήμα είναι η ανάλυση των αποτελεσμάτων. Στην Εικόνα 5.8 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των επιδόσεων των σεναρίων στο κριτήριο του κόστους μεταφοράς. Τα ποσοστά που διακρίνονται στο κριτήριο αυτό προκύπτουν έπειτα από την ομαλοποίηση των δεδομένων, όπως αυτά καταχωρήθηκαν στα προηγούμενα βήματα και εκφράζουν ουσιαστικά το ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο εκάστοτε κριτήριο. Το σενάριο με το μεγαλύτερο ποσοστό έχει και την καλύτερη επίδοση για το συγκεκριμένο κριτήριο. 74

88 Εικόνα 5.8: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς Με τον ίδιο τρόπο προκύπτουν τα ποσοστά των σεναρίων και για όλα τα υπόλοιπα κριτήρια τα οποία θα παρουσιαστούν στο παράρτημα για λόγους αποσυμφόρησης. Επόμενο βήμα της ανάλυσης αποτελεσμάτων, είναι η συλλογή όλων των ποσοστών, ο πολλαπλασιασμός με το βάρος του εκάστοτε κριτηρίου και η πρόσθεσή τους για να προκύψει η βέλτιστη λύση. Στην Εικόνα 5.9 παρουσιάζεται η τελική κατάταξη της μελέτης. 75

89 Εικόνα 5.9: Τελική κατάταξη σεναρίων Όπως προαναφέρθηκε οι τιμές που προστίθενται για να δώσουν το συνολικό αποτέλεσμα (Total) είναι οι τιμές των ποσοστών, όπως αυτές παρουσιάστηκαν στην Εικόνα 5.8, για κάθε ξεχωριστό κριτήριο πολλαπλασιαζόμενες με το βάρος του κάθε κριτηρίου. Στο παράδειγμα για το κριτήριο κόστους μεταφοράς, που παρουσιάστηκε ήδη, εάν πολλαπλασιάσουμε τις τιμές της Εικόνας 5.8 με το βάρος του κριτηρίου (5% ή 0.05) θα λάβουμε τις τιμές της τέταρτης στήλης (Transportation) για κάθε σενάριο. Αυτές οι τιμές στη συνέχεια προστίθενται με τις τιμές των υπολοίπων κριτηρίων (που έχουν προκύψει με την ίδια μέθοδο) και δίνουν ένα τελικό ποσοστό επί τοις εκατό που παρουσιάζεται στην δεύτερη στήλη (Total) και είναι η συνολική συνεισφορά των σεναρίων και η τελική επίδοσή τους. Όσο μεγαλύτερο προκύπτει το άθροισμα τόσο καλύτερη κατάταξη έχει, ενώ όσο μικρότερο το άθροισμα τόσο λιγότερο ενδείκνυται η εφαρμογή αυτού του σεναρίου. Τα αποτελέσματα της Εικόνας 5.9 δύναται να οπτικοποιηθούν για την διευκόλυνση εξαγωγής συμπερασμάτων. Η Εικόνα 5.10 είναι η τελική και η πιο σημαντική όσον αφορά στην τελική κατάταξη των εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης. 76

90 Εικόνα 5.10: Τελική κατάταξη σεναρίων Στην Εικόνα 5.10 παρουσιάζεται η τελική κατάταξη των σεναρίων συνυπολογίζοντας τη συνεισφορά κάθε κριτηρίου και προσθέτοντας τις διαφορετικές επιδόσεις. Για κάθε σενάριο αντιστοιχεί μία στήλη με την αθροισμένη συνεισφορά όλων των κριτηρίων, ενώ το σενάριο με το μεγαλύτερο ποσοστό είναι και το προτιμότερο στην τελική κατάταξη. Δηλαδή στη συγκεκριμένη περίπτωση την πρώτη και προτιμητέα θέση καταλαμβάνει το σενάριο VII, δηλαδή, η ολοκληρωτική κατεδάφιση της οικοδομής να πραγματοποιείται μετά την επιλεκτική αποδόμηση, όπου τα αδρανή μεταφέρονται σε μονάδες εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ για την περαιτέρω αξιοποίησή τους σε εφαρμογές οδοποιίας, ενώ τα μέταλλα, το γυαλί, το πλαστικό και τα μονωτικά υλικά να μεταφέρονται σε ανακυκλωτές. Όσον αφορά στα απόβλητα ξύλου, να μεταφέρονται σε βιομηχανίες επεξεργασίες ξύλου για την περαιτέρω αξιοποίηση τους για την παραγωγή μοριοσανίδων (κοντραπλακέ). Παρατηρώντας τα 77

91 αποτελέσματα μπορούμε να σχολιάσουμε ότι το σενάριο VII που προτείνεται σαν καταλληλότερο, φέρεται να έχει μια αρκετά καλή και σταθερή επίδοση σε όλα σχεδόν τα κριτήρια, ενώ επίσης φαίνεται να έχει και την καλύτερη επίδοση στο περιβαλλοντικό κριτήριο και για αυτό το λόγο βρίσκεται στην πρώτη θέση της κατάταξης. Το σενάριο IV που προτείνεται σαν δεύτερη καλύτερη επιλογή, ενώ έχει καλύτερη επίδοση στα οικονομικά κριτήρια, υστερεί αρκετά στο περιβαλλοντικό κριτήριο σε σχέση με το σενάριο VII και για αυτό το λόγο απαντάται στη δεύτερη θέση κατάταξης. Επιπλέον, παρατηρείται ότι δυο πρακτικές διαχείρισης (I και II) παρουσιάζουν αισθητά καλύτερη απόδοση από το σενάριο VII στα οικονομικά κριτήρια, αλλά ακριβώς αντίθετη και πολύ χαμηλή επίδοση στο περιβαλλοντικό κριτήριο, κάτι που είναι και ο λόγος της πολύ χαμηλής τελικής τους κατάταξης. Επόμενο βήμα της παρουσίασης των αποτελεσμάτων αποτελεί η ανάλυση ευαισθησίας για κάθε κριτήριο. Με τη διεξαγωγή της ανάλυσης ευαισθησίας είναι δυνατό να διαπιστωθεί εάν η τελική κατάταξη της μελέτης αλλάζει ή όχι με τη μεταβολή του βάρους οποιουδήποτε κριτηρίου. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της μελέτης γιατί δίνει τη δυνατότητα στον λήπτη της απόφασης να αξιολογήσει την ευαισθησία ή όχι της τελικής κατάταξης και να πάρει την καλύτερη δυνατή τελική απόφαση. Είναι πρέπων να υπενθυμίσουμε ότι τα βάρη που θεωρήθηκαν για τα εκάστοτε κριτήρια είναι καθαρά υποκειμενικά και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να θεωρούνται απόλυτα και για αυτό το λόγο η ανάλυση ευαισθησίας κρίνεται απαραίτητη στην τελική λήψη απόφασης. Εφόσον έχει ήδη χρησιμοποιηθεί το κριτήριο του κόστους μεταφοράς ως παράδειγμα, στην Εικόνα 5.11 παρουσιάζεται η ανάλυση ευαισθησίας του συγκεκριμένου κριτηρίου. Εικόνα 5.11: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς Σύμφωνα με την ανάλυση ευαισθησίας παρατηρούμε ότι εάν το βάρος του κριτηρίου αυξηθεί, τότε το τελικό αποτέλεσμα και η τελική κατάταξη μεταβάλλεται. Παρατηρούμε ότι όσο 78

92 αυξάνεται το βάρος του κριτηρίου, τόσο τα τελικά αποτελέσματα αρχίζουν και ομοιάζουν με την επίδοση των σεναρίων στο συγκεκριμένο κριτήριο, κάτι το οποίο είναι απολύτως λογικό. Με αυτό το σκεπτικό, σε μεγάλα βάρη του κριτηρίου κόστους μεταφοράς την καλύτερη επίδοση θα είχε το σενάριο I, ύστερα το II και το IV και τελευταία θα είναι τα σενάρια VII,VI και V, όπως ακριβώς και η κατάταξη των σεναρίων στο συγκεκριμένο κριτήριο. Όλα τα υπόλοιπα γραφήματα ανάλυσης ευαισθησίας μπορούν να βρεθούν στο παράρτημα. 5.4 Παρουσίαση αποτελεσμάτων των άλλων δυο περιπτώσεων για τον ίδιο λήπτη απόφασης Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξέταση των επιλογών του ίδιου λήπτη απόφασης στις υπόλοιπες δυο περιπτώσεις με διαφορετικά βάρη κριτηρίων. Η παρουσίαση που έγινε παραπάνω ήταν για την πρώτη περίπτωση, δηλαδή την περίπτωση ισορροπίας ανάμεσα στα οικονομικά και το περιβαλλοντικό κριτήριο, ενώ στη συνέχεια παρουσιάζονται τα αποτελέσματα για τις υπόλοιπες δυο περιπτώσεις αλλάζοντας μόνο τα βάρη των κριτηρίων Περίπτωση κυριαρχίας οικονομικών κριτηρίων έναντι περιβαλλοντικού Σε αυτήν τη περίπτωση τα νέα βάρη διαμορφώνονται όπως στην Εικόνα 5.12 όπου τα οικονομικά κριτήρια αποκτούν πλέον αθροιστικά 60% βαρύτητα, ενώ το περιβαλλοντικό κριτήριο αποκτά βάρος 15%. Εικόνα 5.12: Ποσοστό επί τοις εκατό των υπό εξέταση κριτηρίων Τα νέα αποτελέσματα της μελέτης εμφανίζονται στην Εικόνα

93 Εικόνα 5.13: Τελική κατάταξη σεναρίων Τα αποτελέσματα παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον, καθώς αυτά διαφέρουν αισθητά από τα αποτελέσματα της πρώτης περίπτωσης. Στην πρώτη θέση προτίμησης εδώ βρίσκεται το σενάριο I, δηλαδή η ολοκληρωτική κατεδάφιση της οικοδομής, χωρίς να λαμβάνει χώρα διαδικασία διαχωρισμού των παραγόμενων αποβλήτων (συμβατική κατεδάφιση), καθώς επίσης και η μεταφορά του συνόλου των παραγόμενων, από τη δραστηριότητα, αποβλήτων σε ειδικούς χώρους υποδοχής ΑΕΚΚ (πχ λατομείο). Χαρακτηριστικό που οδηγεί το σενάριο I στην πρώτη θέση προτίμησης, παρά την πολύ χαμηλή επίδοση στο περιβαλλοντικό κριτήριο, είναι η πολύ καλή επίδοση του στα κριτήρια κόστους, σε αυτά με την μεγαλύτερη βαρύτητα δηλαδή, ενώ στη δεύτερη θέση βρίσκεται το σενάριο II το οποίο έχει αρκετά χαμηλότερη απόδοση στα οικονομικά κριτήρια από το σενάριο I αλλά έχει καλύτερη επίδοση στο περιβαλλοντικό κριτήριο. Το σενάριο VII το οποίο βρέθηκε στην πρώτη θέση κατάταξης 80

94 στην προηγούμενη περίπτωση, απαντάται τώρα μόλις στην έκτη θέση προτίμησης και αυτό λόγω της χαμηλής επίδοσής του στα οικονομικά κριτήρια. Αξίζει να σημειωθεί, ότι το σενάριο I βρισκόταν στη προηγούμενη περίπτωση στην τελευταία θέση προτίμησης, εξαιτίας της πολύ χαμηλής επίδοσής του στο περιβαλλοντικό κριτήριο. Επίσης το σενάριο IV παρουσιάζει μία σταθερά καλή κατάταξη, αφού στην πρώτη περίπτωση κατετάγη δεύτερο, ενώ σε αυτήν την περίπτωση τρίτο. Η σταθερή κατάταξή του οφείλεται στο γεγονός ότι παρουσιάζει σταθερά καλή επίδοση σε όλα τα εξεταζόμενα κριτήρια. Όλοι οι πίνακες με τα αποτελέσματα και τις επιδόσεις των σεναρίων στο κάθε κριτήριο ξεχωριστά δύναται να βρεθούν στο παράρτημα Περίπτωση κυριαρχίας περιβαλλοντικού κριτηρίου έναντι οικονομικών Στη τρίτη περίπτωση μελέτης της αξιολόγησης του συγκεκριμένου λήπτη απόφασης, τα βάρη παίρνουν αυτή τη φορά την εξής μορφή: τα οικονομικά κριτήρια έχουν πλέον αθροιστικό βάρος 30%, ενώ το περιβαλλοντικό κριτήριο 45%, κοινωνικά και τεχνικό κριτήριο παραμένουν τα ίδια, όπως φαίνεται και στην Εικόνα Εικόνα 5.14: Ποσοστό επί τοις εκατό των υπό εξέταση κριτηρίων Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης παρουσιάζονται στην Εικόνα

95 Εικόνα 5.15: Τελική κατάταξη των σεναρίων Τα αποτελέσματα αυτής της περίπτωσης ομοιάζουν αρκετά με τα αποτελέσματα της πρώτης, δηλαδή της περίπτωσης της ισορροπίας. Το σενάριο VII προτείνεται ως η βέλτιστη λύση, ενώ ακολουθεί το σενάριο IV ακριβώς με την ίδια σειρά και στις δυο περιπτώσεις, επομένως υπάρχει συμφωνία στα δυο αποτελέσματα. Αντιθέτως, στη δεύτερη περίπτωση, όπου το οικονομικό σκέλος ήταν πιο σημαντικό, το σενάριο I ήταν το προτιμότερο, ενώ παρατηρούμε ότι σε αυτήν την περίπτωση, το σενάριο I βρίσκεται στην τελευταία θέση προτίμησης, κάτι το οποίο είναι και λογικό καθώς έχει τη χειρότερη απόδοση στο πιο σημαντικό κριτήριο για αυτήν την περίπτωση, αυτό της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος. Στη δεύτερη θέση προτίμησης απαντάται ακόμα μία φορά το σενάριο IV, αποδεικνύοντας τη σταθερότητά του ως μία καλή στρατηγική διαχείρισης των αποβλήτων. 82

96 Συνοψίζοντας, είναι δύσκολο να έχουμε ασφαλή συμπεράσματα για την τελική κατάταξη των σεναρίων, καθώς ακόμα και με την ίδια αξιολόγηση κριτηρίων, τα αποτελέσματα παρουσιάζουν ιδιαίτερη ευαισθησία στην μεταβολή του βάρους του εκάστοτε κριτηρίου. Για αυτό το λόγο στη συνέχεια παρουσιάζονται συγκεντρωτικά τα αποτελέσματα και από τις είκοσι μία φορές που πραγματοποιήθηκε η πολυκριτηριακή ανάλυση για τη διευκόλυνση διεξαγωγής αποτελεσμάτων. Τονίζεται, ότι παρουσιάζεται μόνο η τελική σειρά προτεραιότητας των σεναρίων, ενώ ο αναγνώστης είναι σε θέση να βρει όλα τα απαιτούμενα δεδομένα και αποτελέσματα μέσα από εικόνες που παρατίθενται στο παράρτημα. 5.5 Παρουσίαση συγκεντρωτικών αποτελεσμάτων πολυκριτηριακής ανάλυσης Λόγω αυξημένου μεγέθους περιπτώσεων και αποτελεσμάτων, έγινε μία προσπάθεια συγκέντρωσης όλων των αποτελεσμάτων σε ένα και μόνο πίνακα για τη διευκόλυνση διεξαγωγής συμπερασμάτων. Έτσι λοιπόν, τα αποτελέσματα από τις είκοσι μία διαφορετικές περιπτώσεις, που μελετήθηκαν με τη βοήθεια του λογισμικού MakeItRational, παρουσιάζονται στον Πίνακα 5.2. Πίνακας 5.2: Συγκεντρωτικά αποτελέσματα Decision Maker (DM) DM1 DM2 DM3 DM4 DM5 DM6 Combined Priority Hierarchy (from best to worst) Best option Balance VII,VIII,VI,IX,IV,V,II,III,I VII Cost I,VII,II,VIII,VI,IX,IV,V,III I Environmental VII,VIII,VI,IX,IV,V,II,III,I VII Balance VIII,VII,VI,IX,IV,V,II,III,I VIII Cost I,VIII,VII,II,VI,IX,IV,V,III I Environmental VIII,VII,VI,IX,IV,V,II,III,I VIII Balance VII,VIII,III,IX,VI,II,V,IV,I VII Cost III,II,VI,VII,VIII,V,IV,IX,I III Environmental VII,VIII,IX,III,VI,V,II,IV,I VII Balance IV,VII,II,IX,VIII,I,V,VI,III IV Cost I,IV,II,IX,VIII,III,VII,V,VI I Environmental IV,VII,II,V,VI,IX,VIII,III,I IV Balance IV,VII,II,IX,VIII,I,V,VI,III IV Cost I,IV,II,IX,VIII,III,VII,V,VI I Environmental IV,VII,II,V,VI,IX,VIII,III,I IV Balance II,I,IV,IX,VI,VIII,VII,III,V III Cost I,II,IV,III,IX,VI,VIII,VII,V I Environmental IX,VII,VIII,II,VI,IV,I,III,V IX Balance VII,IV,VIII,VI,IX,II,V,III,I VII Cost I,II,IV,VIII,IX,VII,III,VI,V I Environmental VII,IV,VIII,VI,IX,V,II,III,I VII 83

97 Σε αυτόν τον πίνακα, στη πρώτη στήλη καταγράφεται ο εμπειρογνώμονας (Decision Maker), πάνω στις αξιολογήσεις του οποίου βασίστηκε η πουλκριτηριακή ανάλυση. Έξι λήπτες απόφασης έδωσαν τις δικές τους απόψεις, ενώ ο τελευταίος λήπτης απόφασης δεν είναι άλλος παρά ο συνδυασμός όλων των προηγουμένων (Combined) βγάζοντας τους μέσους όρους όλων των ληπτών απόφασης, σε όλες τις απαντήσεις για όλα τα κριτήρια. Στην δεύτερη στήλη καταγράφεται η προτεραιότητα ή η προτίμηση της μελέτης, η οποία χωρίζεται σε τρεις περιπτώσεις, που επεξηγήθηκαν στην Παράγραφο 5.1. και είναι αυτές της ισορροπίας ανάμεσα στα οικονομικά και στο περιβαλλοντικό κριτήριο, αυτό της κυριαρχίας των οικονομικών κριτηρίων έναντι του περιβαλλοντικού και αυτό της κυριαρχίας του περιβαλλοντικού κριτηρίου έναντι των οικονομικών. Η τρίτη στήλη παρουσιάζει την τελική κατάταξη των σεναρίων για κάθε ξεχωριστή περίπτωση από την καλύτερη στη χειρότερη επίδοση, ενώ η τελευταία στήλη παρουσιάζει μόνο τη βέλτιστη λύση που προτείνει το λογισμικό. Για τη διευκόλυνση διεξαγωγής συμπερασμάτων, κρίθηκε σκόπιμη η δημιουργία κάποιων ακόμη Πινάκων που στηρίχθηκαν στα αποτελέσματα του Πίνακα 5.2. Χαρακτηριστικά, στον Πίνακα 5.3 παρουσιάζεται το ποσοστό των σεναρίων που κατέλαβαν τη πρώτη θέση προτίμησης μέσα στις είκοσι μία δοκιμές τις οποίες έτρεξε το λογισμικό. Πίνακας 5.3: Ποσοστό σεναρίων που κατέλαβαν την πρώτη θέσης προτίμησης Total priority percentage 9% 5% 29% 29% 9% 19% I III IV VII VIII IX Με μία πρώτη ανάλυση, παρατηρείται ότι τα σενάρια I και VII είναι αυτά τα οποία ξεχωρίζουν με την επίδοσή τους, καθώς και τα δυο έχουν έρθει ισάριθμες φορές πρώτα στην αξιολόγηση των σεναρίων, επομένως είναι λογικό να γίνει μία πρώτη σύγκριση όσον αφορά 84

98 στον βέλτιστο τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων από την κατεδάφιση κτιρίου ανάμεσα σε αυτές τις δυο επιλογές. Σημαντικό είναι να εξετάσουμε τη συμπεριφορά των σεναρίων σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά, δηλαδή την επίδοσή τους σε προτεραιότητα κόστους, σε προτεραιότητα περιβάλλοντος, αλλά και σε ισορροπία μεταξύ τους. Έτσι λοιπόν προκύπτουν οι επόμενοι τρεις πίνακες που παρουσιάζουν ουσιαστικά τα σενάρια που κατέλαβαν την πρώτη θέση προτίμησης, για κάθε μία από τις τρεις περιπτώσεις ξεχωριστά. Πίνακας 5.4: Ποσοστό σεναρίων που κατέλαβαν την πρώτη θέση προτίμησης με προτεραιότητα τα οικονομικά κριτήρια Cost priority percentage 14% 86% I III Πίνακας 5.5: Ποσοστό σεναρίων που κατέλαβαν την πρώτη θέση προτίμησης με προτεραιότητα την ισορροπία ανάμεσα σε οικονομικά και περιβαλλοντικό κριτήριο Balance priority percentage 14% 14% 29% 43% III IV VII VIII 85

99 Πίνακας 5.6: Ποσοστό σεναρίων που κατέλαβαν την πρώτη θέση προτίμησης με προτεραιότητα το περιβαλλοντικό κριτήριο Environmental priority percentage 14% 29% 14% 43% IV VII VIII IX Όσο αφορά στον Πίνακα 5.4 και στη προτεραιότητα των οικονομικών κριτηρίων έναντι του περιβαλλοντικού, τα αποτελέσματα είναι ξεκάθαρα καθώς έξι από τις εφτά φορές προτιμότερο σενάριο κρίθηκε το σενάριο I, δηλαδή η ολοκληρωτική κατεδάφιση της οικοδομής, χωρίς να λαμβάνει χώρα διαδικασία διαχωρισμού των παραγόμενων αποβλήτων (συμβατική κατεδάφιση), καθώς επίσης και η μεταφορά του συνόλου των παραγόμενων, από τη δραστηριότητα, αποβλήτων σε ειδικούς χώρους υποδοχής ΑΕΚΚ (πχ λατομείο). Επομένως είναι ασφαλές να ισχυριστούμε ότι στη περίπτωση που ο λήπτης απόφασης θέτει ξεκάθαρη προτεραιότητα στο οικονομικό σκέλος, τότε το σενάριο I είναι η ενδεδειγμένη λύση διαχείρισης των αποβλήτων. Σύμφωνα με τους Πίνακες 5.5 και 5.6, όταν προτεραιότητα είναι η ισορροπία ανάμεσα στα οικονομικά κριτήρια και το περιβαλλοντικό, αλλά και όταν το περιβαλλοντικό κυριαρχεί έναντι των οικονομικών, τότε φαίνεται να υπάρχει ένα προβάδισμα του σεναρίου VII και του σεναρίου IV έναντι των υπολοίπων. Υπάρχει με άλλα λόγια αρκετά ισχυρή ένδειξη ότι ένα εκ των σεναρίων VII και IV αποτελεί το βέλτιστο τρόπο διαχείρισης για τις δυο αυτές περιπτώσεις. Υπενθυμίζεται ότι το σενάριο VII αντιστοιχεί στην ολοκληρωτική κατεδάφιση της οικοδομής η οποία πραγματοποιείται μετά την επιλεκτική αποδόμηση, όπου τα αδρανή μεταφέρονται σε μονάδες εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ για την περαιτέρω αξιοποίησή τους σε εφαρμογές οδοποιίας, ενώ τα μέταλλα, το γυαλί, το πλαστικό και τα μονωτικά υλικά μεταφέρονται σε ανακυκλωτές, ενώ όσον αφορά στα απόβλητα ξύλου, αυτά μεταφέρονται σε 86

100 βιομηχανίες επεξεργασίες ξύλου για την περαιτέρω αξιοποίηση τους για την παραγωγή μοριοσανίδων (κοντραπλακέ). Το σενάριο IV με τη σειρά του αντιστοιχεί στην επιλεκτική αποδόμηση της οικοδομής πριν την ολοκληρωτική κατεδάφιση του, με το διαχωρισμό να λαμβάνει χώρα στην πηγή, ενώ το σύνολο των διαφορετικών κλασμάτων αποβλήτων μεταφέρονται και απορρίπτονται από τον παραγωγό του συγκεκριμένου ρεύματος σε ΧΥΤΑ, εκτός από τα μέταλλα και το γυαλί τα οποία μεταφέρονται σε ανακυκλωτές. Για το προσδιορισμό της βέλτιστης στρατηγικής διαχείρισης αποβλήτων, κρίνεται σκόπιμη η δημιουργία του Πίνακα 5.7. Η διεξαγωγή συμπερασμάτων κρίνοντας μόνο από την πρώτη θέση προτίμησης δε δύναται να θεωρηθεί ακριβής, καθώς και η δεύτερη αλλά ακόμα και η τρίτη θέση στη σειρά κατάταξης συνιστούν αρκετά καλές λύσεις διαχείρισης. Στον Πίνακα 5.7 παριστάνεται το ποσοστό των σεναρίων που κατατάσσονται στις πρώτες τρεις θέσεις προτίμησης για όλες τις περιπτώσεις. Πίνακας 5.7: Ποσοστό σεναρίων που κατατάσσονται στις τρεις πρώτες θέσεις προτίμησης Top 3 options 3% 16% 11% 18% 24% 8% 17% 3% I II III IV VI VII VIII IX Από τα αποτελέσματα του Πίνακα 5.7 προκύπτει ότι η πιο συχνή εμφάνιση στην πρώτη τριάδα κατάταξης προτίμησης, είναι αυτή του σεναρίου VII, ενώ ακολουθούν κατά σειρά τα σενάρια IV και VIII. Εάν στα αποτελέσματα του Πίνακα 5.7 συνυπολογιστούν αυτά του Πίνακα 5.5 και του Πίνακα 5.6, τότε γίνεται ξεκάθαρο ότι τόσο στην περίπτωση που ο λήπτης απόφασης θέτει ίση βαρύτητα ανάμεσα στα οικονομικά κριτήρια και το περιβαλλοντικό, αλλά όσο και στη περίπτωση που η βαρύτητα του περιβαλλοντικού κριτηρίου ξεπερνάει αυτή των οικονομικών, τότε η βέλτιστη στρατηγική διαχείρισης είναι το σενάριο VII. Στην περίπτωση που ο λήπτης απόφασης δεν έχει κάποια ξεκάθαρη προτεραιότητα κριτηρίων, αλλά παρ όλα αυτά επιθυμεί να έχει μία τελική απάντηση όσων αφορά την βέλτιστη λύση διαχείρισης των αποβλήτων, τότε βασιζόμενοι στον Πίνακα 5.3 και με δεδομένο ότι υπάρχει αμφιβολία βέλτιστης λύσης ανάμεσα στα σενάρια I και VII, τότε ενδείκνυται η δημιουργία δυο νέων πινάκων. Στους Πίνακες 5.8 και 5.9 παρουσιάζονται η 87

101 επίδοση (ranking) των δυο πρωταγωνιστικών σεναρίων και στις είκοσι μία μελέτες. Δηλαδή, καταγράφεται αναλυτικά η τελική σειρά προτεραιότητας των σεναρίων I και VII για όλες τις περιπτώσεις που διεξήχθη η πολυκριτηριακή ανάλυση. Πίνακας 5.8: Συνολική κατάταξη του σεναρίου I για όλες τις περιπτώσεις Hierarchy of scenario I Ranking Πίνακας 5.9: Συνολική κατάταξη του σεναρίου VII για όλες τις περιπτώσεις Hierarchy of scenario VII Ranking Εξετάζοντας τον Πίνακα 5.8 και τον Πίνακα 5.9, είναι ευκόλως κατανοητό, ότι το σενάριο VII παρουσιάζει μία σταθερά πολύ καλή κατάταξη στις περισσότερες περιπτώσεις, ενώ το σενάριο I, μπορεί να προτείνεται ως βέλτιστη λύση ισάριθμες φορές με το σενάριο VII, παρ όλα αυτά παρουσιάζεται σχεδόν διπλάσιες φορές ως η χειρότερη λύση (ένατη θέση 88

102 κατάταξης). Η διακύμανση του σεναρίου I είναι πολύ πιο έντονη από τη διακύμανση του σεναρίου VII και αυτό δικαιολογείται από την άρρηκτη εξάρτηση που παρουσιάζει, το συγκεκριμένο σενάριο, από τα οικονομικά κριτήρια και από το περιβαλλοντικό. Δηλαδή, στις περιπτώσεις που κύριος γνώμονας τελικής απόφασης είναι καθαρά το οικονομικό σκέλος, τότε το σενάριο I προτείνεται ως βέλτιστη λύση, λόγω της πολύ καλής επίδοσης στα οικονομικά κριτήρια. Στις περιπτώσεις όμως που το οικονομικό σκέλος δεν έχει τόση μεγάλη βαρύτητα, τότε η κατάταξη του σεναρίου πέφτει δραματικά και απαντάται μάλιστα τις περισσότερες φορές στη τελευταία θέση κατάταξης, εξαιτίας της πολύ χαμηλής επίδοσής του στο περιβαλλοντικό κριτήριο. Έτσι λοιπόν, σε ένα λήπτη απόφασης χωρίς ξεκάθαρη εικόνα, όσον αφορά στην προτεραιότητα που θέτει στην απόφασή του, προτείνεται το σενάριο VII, δηλαδή το σενάριο όπου η ολοκληρωτική κατεδάφιση της οικοδομής πραγματοποιείται μετά την επιλεκτική αποδόμηση, ενώ τα αδρανή μεταφέρονται σε μονάδες εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ για την περαιτέρω αξιοποίησή τους σε εφαρμογές οδοποιίας, ενώ τα μέταλλα, το γυαλί, το πλαστικό και τα μονωτικά υλικά μεταφέρονται σε ανακυκλωτές, ενώ όσον αφορά στα απόβλητα ξύλου, αυτά μεταφέρονται σε βιομηχανίες επεξεργασίες ξύλου για την περαιτέρω αξιοποίηση τους για την παραγωγή μοριοσανίδων (κοντραπλακέ). Αξίζει επίσης να σημειωθεί, ότι με τη μελέτη όλων των αποτελεσμάτων παρατηρείται μία σχέση ανάμεσα στα σενάρια με την πολύ υψηλή επίδοση στα οικονομικά κριτήρια και στα σενάρια με την πολύ υψηλή επίδοση στο περιβαλλοντικό κριτήριο. Τα σενάρια με την υψηλότερη επίδοση στα οικονομικά κριτήρια παρουσιάζουν συνήθως την χαμηλότερη περιβαλλοντική επίδοση, ενώ αντίστοιχα τα σενάρια που εμφανίζουν υψηλή επίδοση στο περιβαλλοντικό κριτήριο, τείνουν να έχουν χαμηλή επίδοση στα οικονομικά κριτήρια, γεγονός που κρίνεται απολύτως λογικό και αναμενόμενο. 89

103 90

104 6. Συμπεράσματα Αντικείμενο της συγκεκριμένης διπλωματικής εργασίας, είναι η βέλτιστη διαχείριση των αποβλήτων που παράγονται από την κατεδάφιση κτιρίου στη Θεσσαλονίκη. Τα απόβλητα από κατεδάφιση ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία αποβλήτων, αυτή των ΑΕΚΚ (απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις) και η εύρεση του βέλτιστου τρόπου διαχείρισης αυτών των αποβλήτων είναι μείζονος σημασίας στις σημερινές κοινωνίες, καθώς αυτά καταλαμβάνουν ένα σημαντικό ποσοστό των σημερινών συνολικών αποβλήτων. Για την αξιολόγηση των εναλλακτικών τρόπων διαχείρισης εφαρμόσθηκε το εργαλείο της πολυκριτηριακής ανάλυσης, καθώς τα διάφορα σενάρια πρέπει να εξεταστούν σε ένα μεγάλο αριθμό ανομοιογενών κριτηρίων. Πριν τη διεξαγωγή της πολυκριτηριακής ανάλυσης, έγινε μία βιβλιογραφική αναζήτηση όσον αφορά παλαιότερες σχετικές δημοσιεύσεις με στόχο τη διαχείριση αποβλήτων, με τη βοήθεια της πολυκριτηριακής ανάλυσης, ενώ ακόμα παρουσιάστηκαν και μέθοδοι μέσω των οποίων μπορεί αυτή να πραγματοποιηθεί. Για τη υλοποίηση της πολυκριτηριακής ανάλυσης συνέβαλλαν εφτά ειδικοί με τις γνώσεις και την εμπειρία τους στην απάντηση ενός ερωτηματολογίου και την αξιολόγηση των εναλλακτικών, ενώ το λογισμικό το οποίο εφαρμόσθηκε είναι το MakeItRational, το οποίο βασίζεται στη μέθοδο AHP (Analytical Hierarchy Process). Εξετάστηκαν οι απόψεις των έξι εμπειρογνώμων (εφόσον η αξιολόγηση του έβδομου κρίθηκε ελλιπής), ενώ δημιουργήθηκε και μία έβδομη αξιολόγηση με βάση όλες τις απαντήσεις και των εφτά επιστημόνων. Αφού πρώτα έγινε μία παρουσίαση του λογισμικού και των δυνατοτήτων του, στη συνέχεια οι εφτά αυτές διαφορετικές αξιολογήσεις τέθηκαν υπό εξέταση τρεις φορές η καθεμία, όπου κάθε φορά άλλαζε το βάρος των οικονομικών και του περιβαλλοντικού κριτηρίου. Η πρώτη περίπτωση είχε αυξημένη αθροιστική βαρύτητα στα οικονομικά κριτήρια, στην δεύτερη τα οικονομικά κριτήρια και το περιβαλλοντικό ήταν ισοβαρή, ενώ στη τρίτη το περιβαλλοντικό κριτήριο ήταν πιο σημαντικό από τα οικονομικά. Έτσι λοιπόν, η πολυκριτηριακή ανάλυση πραγματοποιήθηκε συνολικά για εικοσιμία διαφορετικές περιπτώσεις, ενώ στα αποτελέσματα του λογισμικού συγκαταλέγονται η τελική επίδοση και κατάταξη των σεναρίων, η επίδοση των σεναρίων σε κάθε κριτήριο ξεχωριστά, αλλά και η ανάλυση ευαισθησίας και το κατά πόσο μεταβάλλεται η τελική κατάταξη με την αλλαγή του βάρους του κάθε κριτηρίου. Τα αποτελέσματα με μία πρώτη εκτίμηση ανέδειξαν ως προτιμητέα λύση δυο διαφορετικά σενάρια. Το σενάριο I ισοδυναμεί με την ολοκληρωτική κατεδάφιση της οικοδομής, χωρίς να λαμβάνει χώρα διαδικασία διαχωρισμού των παραγόμενων αποβλήτων (συμβατική κατεδάφιση), καθώς επίσης και η μεταφορά του συνόλου των παραγόμενων, από τη δραστηριότητα, αποβλήτων σε ειδικούς χώρους υποδοχής ΑΕΚΚ (πχ λατομείο). Το σενάριο VII με τη σειρά του αντιστοιχεί στην ολοκληρωτική κατεδάφιση της οικοδομής η οποία 91

105 πραγματοποιείται μετά την επιλεκτική αποδόμηση, όπου τα αδρανή μεταφέρονται σε μονάδες εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ για την περαιτέρω αξιοποίησή τους σε εφαρμογές οδοποιίας, ενώ τα μέταλλα, το γυαλί, το πλαστικό και τα μονωτικά υλικά μεταφέρονται σε ανακυκλωτές, ενώ όσον αφορά στα απόβλητα ξύλου, αυτά μεταφέρονται σε βιομηχανίες επεξεργασίες ξύλου για την περαιτέρω αξιοποίηση τους για την παραγωγή μοριοσανίδων (κοντραπλακέ). Με μία πιο βαθιά ματιά στα αποτελέσματα, διαπιστώθηκε ότι το σενάριο I κατετάγη πρώτο μόνο στις περιπτώσεις όπου τα οικονομικά κριτήρια είχαν σαφή υπεροχή έναντι του περιβαλλοντικού, ενώ αντιθέτως το σενάριο VII ήρθε πρώτο στη σειρά προτιμήσεων, τόσο σε περιπτώσεις ισορροπίας σεναρίων, όσο και σε περιπτώσεις υπεροχής του περιβαλλοντικού κριτηρίου έναντι των οικονομικών. Ολοκληρώνοντας τη σύγκριση ανάμεσα στα δυο πρωταγωνιστικά αυτά σενάρια, απεδείχθη ότι το σενάριο I μπορεί να καταλαμβάνει τη πρώτη θέση, όταν το πρόβλημα διαχείρισης μελετάται υπό οικονομικής κυρίως πλευράς, αλλά σε κάθε άλλη περίπτωση φαίνεται να καταλαμβάνει την τελευταία θέση προτιμήσεως. Αντιθέτως το σενάριο VII έχει μία πολύ σταθερή εμφάνιση σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, καταλαμβάνοντας τις περισσότερες φορές μία εκ των δυο πρώτων θέσεων προτιμήσεως και για αυτό το λόγο προωθείται ως η βέλτιστη στρατηγική διαχείρισης αποβλήτων. Η διαφορετικότητα των αποτελεσμάτων, πηγάζει από το γεγονός ότι τα σενάρια συγκρίθηκαν: α) για διαφορετικό λήπτη απόφασης κάθε φορά, όσοι και οι ειδικοί που αξιολόγησαν τα σενάρια β) υπό διαφορετική βαρύτητα κριτηρίων Για αυτό το λόγο τα αποτελέσματα έχουν έντονη ευαισθησία και η τελική κατάταξη προτίμησης μπορεί να διαφέρει, ανάλογα με την προτεραιότητα που θα όριζε ο κάθε λήπτης απόφασης. Εν κατακλείδι, εξετάστηκε ένα ευρύ φάσμα περιπτώσεων προς ισχυροποίηση του τελικού αποτελέσματος, καθώς το πρόβλημα από τη φύση του έχει έντονο υποκειμενικό χαρακτήρα και με βάση τα αποτελέσματα φαίνεται πως το σενάριο VII, δηλαδή η ολοκληρωτική κατεδάφιση της οικοδομής η οποία πραγματοποιείται μετά την επιλεκτική αποδόμηση, όπου τα αδρανή μεταφέρονται σε μονάδες εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ για την περαιτέρω αξιοποίησή τους σε εφαρμογές οδοποιίας, ενώ τα μέταλλα, το γυαλί, το πλαστικό και τα μονωτικά υλικά μεταφέρονται σε ανακυκλωτές, ενώ όσον αφορά στα απόβλητα ξύλου, αυτά να μεταφέρονται σε βιομηχανίες επεξεργασίες ξύλου για την περαιτέρω αξιοποίηση τους για την παραγωγή μοριοσανίδων (κοντραπλακέ), αποτελεί τη βέλτιστη στρατηγική διαχείρισης των αποβλήτων που παράγονται από την κατεδάφιση κτιρίου. 92

106 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Α. Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία Δούμπος Μ., Ζοπουνίδης Κ., «Πολυκριτήρια Ανάλυση Αποφάσεων - Μεθοδολογικές Προσεγγίσεις και εφαρμογές», Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών, Μητρόπουλος Παναγιώτης 2007, «Πολυκριτηριακή ανάλυση στη λήψη αποφάσεων για τη χωροθέτηση εγκαταστάσεων και την κατανομή πόρων», Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα διοίκησης επιχειρίσεων. Παπλά Νεκταρία Κονδύλω 2009, «Πολυκριτηριακή ανάλυση και χωροθέτηση τραπεζικών καταστημάτων», Μεταπτυχιακή Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα διοίκησης επιχειρίσεων. Παρτάλης Γεώργιος 2012, «Επιλογή θέσης αεροδρομίου με πολυκριτηριακές μεθόδους ανάλυσης αποφάσεων. Εφαρμογή των τεχνικών δημιουργίας σχέσεων υπεροχής ELECTRE III και PROMETHEE II», Διπλωματική εργασία, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Πολιτικών Μηχανικών. Ταρσένης Σωκράτης 2008, «Εφαρμογή πολυκριτηριακής ανάλυσης για τη χωροθέτηση μονάδας εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ», Διπλωματική εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών. Χατζηγεωργιάδου Μαρία 2008, «Εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις», Διπλωματική εργασία, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών. Χρυσουλίδου Αθηνά 2012, «Ανάλυση και αξιολόγηση των διαθέσιμων πρακτικών διαχείρισης των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού με εφαρμογή μεθόδων πολυκριτηριακής ανάλυσης», Διπλωματική εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών. Β. Ξένη βιβλιογραφία Achillas Ch., Vlachokostas Ch., Aidonis D., Moussiopoulos N., Iakovou E., Banias G., 2010a. Optimising reverse logistics network to support policy-making in the case of electrical and electronic equipment. Waste Management, Volume 30, Issue 12, pp Achillas Ch., Vlachokostas Ch., Moussiopoulos N., Perkoulidis G., Banias G., Mastropavlos M., 2010b. Electronic waste management cost: A scenario-based analysis for Greece. Waste Management & Research, in press. 93

107 Achillas Ch., Vlachokostas Ch., Moussiopoulos N., Banias G., 2010c. Decision support system for the optimal location of electrical and electronic waste treatment plants: A case study in Greece. Waste Management, Volume 30, Issue 5, pp Achillas Ch., Moussiopoulos N., Karagiannidis A., Vlachokostas Ch., Banias G., 2010d. Promoting reuse strategies for electrical/electronic equipment. Waste and Resource Management, Volume 163, Issue WR0, pp Banias G., Achillas Ch., Vlachokostas Ch., Moussiopoulos N., Tarsenis S., Assessing multiple criteria for the optimal location of a construction and demolition waste management facility. Building and Environment, Volume 45, Issue 10, pp Brent A., Rogers D., Ramabitsa-Siimane T., Rohwer M., Application of the analytical hierarchy process to establish health care waste management systems that minimise infection risks in developing countries. European Journal of Operational Research, Volume 181, Issue 1, pp Crowe M., Nolan K., Collins, C., Carty G., Donlon B., Kristoffersen M., European Topic Centre on Waste and Bogger M., Carlsbaek M., Hummelshoj R. M., and Thomsen C. D. (Consultants), (2002), Biodegradable municipal waste management in Europe, European Environment Agency, Part 3: Technology and market issues. Environment Service - Ministry of Agriculture, Natural Resources and Environment, Development of best management practices for high priority waste streams in Cyprus, nd Progress Report. Dimitrakakis E., Janz A., Bilitewski B., Gidarakos E., Small WEEE: Determining recyclables and hazardous substances in plastics. Journal of Hazardous Materials, Volume 161, Issues 2-3, pp Erkut E., Moran S., Locating obnoxious facilities in the public sector: An application of the analytic hierarchy process to municipal landfill siting decisions. Socio-Economic Planning Sciences, Volume 25, Issue 2, pp European Commission DGXI, (1999), Construction and Demolition Waste Management Practices and their economic impacts, Final report. Fatta D., Papadopoulos A., Avramikos E., Sgourou E., Moustakas K., Kourmoussis F., Generation and management of construction and demolition waste in Greece - An existing challenge. Resources, Conservation and Recycling, Volume 40, pp Geldermann J., Spengler T., Rentz O., Fuzzy outranking for environmental assessment. Case study: iron and steel making industry. Fuzzy Sets and Systems, Volume 115, Issue 1, pp

108 Georgopoulou E., Lalas D., Papagiannakis L.,1997. A Multicriteria Decision Aid approach for energy planning problems: The case of renewable energy option. European Journal of Operational Research, Volume 103, Issue 1, pp Harris, R., (1998), Introduction to Decision Making. Iakovou E., Moussiopoulos N., Xanthopoulos A., Achillas Ch., Michailidis N., Chatzipanagioti M., Multicriteria Matrix: A methodology for end-of-life management. Resources, Conservation and Recycling, Volume 53, pp Karagiannidis A., Papageorgiou A., Perkoulidis G., Sanida G., Samaras P., A multicriteria assessment of scenarios on thermal processing of infectious hospital wastes: a case study for Central Macedonia. Waste Management, Volume30, Issue 2, pp Karamouz M., Zahraie B., Kerachian R., Jaafarzadeh N., Mahjouri N., Developing a master plan for hospital solid waste management: A case study. Waste Management, Volume 27, Issue 5, pp Kourmpanis B., Papadopoulos A., Moustakas K., Kourmoussis F., Stylianou M., Loizidou M., An integrated approach for the management of demolition waste in Cyprus. Waste Management & Research., Volume 26, Issue 6, pp Massam B.H., The location of waste transfer stations in Ashdod, Israel, using a multicriteria decision support system. Geoforum, Volume 22, Issue 1, pp Nnorom I.C., Osibanjo O., Toxicity characterization of waste mobile phone plastics. Journal of Hazardous Materials, Volume 161, Issue 1, pp Queiruga D., Walther G., Gonzalez-Benito J., Spengler T., Evaluation of sites for the location of WEEE recycling plants in Spain. Waste Management, Volume 28, pp Rousis K., Moustakas K., Malamis S., Papadopoulos A., Loizidou M., Multi-criteria analysis for the determination of the best WEEE management scenario in Cyprus. Waste Management, Volume 28, Issue 10, pp Roussat N., Dujet C., Méhu J., Choosing a sustainable demolition waste management strategy using multicriteria decision analysis. Waste Management, Volume 29, Issue 1, pp Vuk D., Kozelj B., Application of multicriterional analysis on the selection of the location for disposal of communal waste. European Journal of Operational Research, Volume 55, Issue 2, pp Walther G., Spengler T., Queiruga D., Facility location planning for treatment of large household appliances in Spain. International Journal of Environmental Technology and Management. Volume 8, Number 4, pp

109 Zuidwijk R., Krikke H., Strategic response to EEE returns: Product eco-design or new recovery processes? European Journal of Operational Research, Volume 191, Issue 3, pp Γ. Δικτυακοί τόποι Ελληνική Εταιρεία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, ΕΕΔΣΑ, URL: τελευταία επίσκεψη: Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, URL: τελευταία επίσκεψη: Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, ΥΠΕΚΑ, URL: τελευταία επίσκεψη: European Commission (2012) URL: index_en.htm, τελευταία επίσκεψη: Ο Ελληνικός ορυκτός πλούτος, URL: τελευταία επίσκεψη: Πρόοδος έργου LIFE 2005, URL: KYPROS/PROODOSERGOU.htm, τελευταία επίσκεψη Ιστοσελίδα λογισμικού πολυκριτηριακής ανάλυσης MakeItRational, URL: τελευταία επίσκεψη:

110 Παράρτημα I Ευρωπαϊκός κατάλογος αποβλήτων 97

111 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων, τα ΑEKK ταξινομούνται με τον κωδικό ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΑΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΙΣ(ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΤΑ ΧΩΜΑΤΑ ΕΚΣΚΑΦΩΝ ΑΠΟ ΡΥΠΑΣΜΕΝΑ ΕΔΑΦΗ) 17 ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΑΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΙΣ(ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΔΡΟΜΩΝ) Σκυρόδεμα, τούβλα, πλακάκια και κεραμικά Σκυρόδεμα Τούβλα Πλακάκια και κεραμικά * Μίγμα, ή ξεχωριστό κλάσμα από σκυρόδέμα, τούβλα, κεραμικά και πλακάκια που περιέχουν επικίνδυνα υλικά Μίγμα από σκυρόδεμα, τούβλα, κεραμικά και πλακάκια διαφορετικό από αυτό που αναφέρεται στη Ξύλο, γυαλί και πλαστικό Ξύλο Γυαλί Πλαστικό * Ξύλο, γυαλί, πλαστικό που περιέχει ή έχει μολυνθεί με επικίνδυνα υλικά Μίγματα βιτουμενίου, ανθρακόπισσα και άλλα προϊόντα πίσσας * Μίγματα Βιτουμενίου που περιέχουν ανθρακόπισσα Μίγματα Βιτουμενίου που δεν υπάγονται στην * Ανθρακόπισσα και προϊόντα πίσσας 98

112 17 04 Μέταλλα (περιλαμβάνονται και τα κράματά τους) Χαλκός, Μπρούτζος, ορείχαλκος Αλουμίνιο Μόλυβδος Ψευδάργυρος Σίδηρος και χάλυβας Κασσίτερος Μίγμα υλικών * Απόβλητα μετάλλων ρυπασμένα με επικίνδυνα υλικά * Καλώδια που περιέχουν έλαια, ανθρακόπισσα και άλλα επικίνδυνα υλικά Καλώδια που δεν υπάγονται στην Χώματα (περιλαμβάνονται τα χώματα εκσκαφών από ρυπασμένα εδάφη), πέτρες και μπάζα εκσκαφών * Χώματα και πέτρες που περιλαμβάνουν επικίνδυνα υλικά Χώματα και πέτρες που δεν υπάγονται στην * Μπάζα εκσκαφών που περιέχουν επικίνδυνα υλικά Μπάζα εκσκαφών που δεν υπάγονται στην Άχρηστο φορτίο φορτηγών οχημάτων ( track ballast) που περιέχει επικίνδυνα 07* υλικά Άχρηστο φορτίο οχημάτων που δεν υπάγεται στη Μονωτικά υλικά και κατασκευαστικά υλικά που περιέχουν αμίαντο * Μονωτικά υλικά που περιέχουν αμίαντο * Άλλα μονωτικά υλικά που περιέχουν η αποτελούνται από επικίνδυνα υλικά Μονωτικά υλικά που δεν αναφέρονται στις και * Κατασκευαστικά υλικά που περιέχουν αμίαντο 17 Κατασκευαστικά υλικά με βάση το γύψο 99

113 * Κατασκευαστικά υλικά με βάση το γύψο ρυπασμένα με επικίνδυνα υλικά Κατασκευαστικά υλικά με βάση το γύψο που δεν υπάγονται στη Άλλα υλικά από κατασκευές και κατεδαφίσεις * Απόβλητα από κατασκευές και κατεδαφίσεις που περιέχουν υδράργυρο * * Απόβλητα από κατασκευές και κατεδαφίσεις που περιέχουν PCB (για παράδειγμα υλικά στεγανοποίησης που περιέχουν PCB, ηλεκτρικοί πυκνωτές που περιέχουν PCB ως μέσα πλήρωσης, προστατευτικές επικαλύψεις ξύλων και μετάλλων που περιέχουν PCB) Άλλα απόβλητα από κατασκευές και κατεδαφίσεις (περιλαμβανομένων των αποβλήτων μικτών κατασκευών και κατεδαφίσεων) που περιέχουν επικίνδυνα υλικά Απόβλητα μικτών κατασκευών και κατεδαφίσεων που δεν αναφέρονται στις [Τα απόβλητα που θεωρούνται επικίνδυνα σημειώνονται με αστερίσκο όπως ορίζει η Απόφαση 2000/532/ΕΚ.] 100

114 Παράρτημα II Αποτελέσματα πολυκριτηριακής ανάλυσης για όλες τις περιπτώσεις που μελετήθηκαν 101

115 Εικόνα Π.1: Ποσοστό επί τοις εκατό των υπό εξέταση κριτηρίων, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.2: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.3: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM1 περίπτωση Α) 102

116 Εικόνα Π.4: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.5: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.6: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM1 περίπτωση Α) 103

117 Εικόνα Π.7: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.8: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.9: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM1 περίπτωση Α) 104

118 Εικόνα Π.10: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.11: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.12: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM1 περίπτωση Α) 105

119 Εικόνα Π.13: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.14: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.15: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM1 περίπτωση Α) 106

120 Εικόνα Π.16: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.17: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.18: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM1 περίπτωση Α) 107

121 Εικόνα Π.19: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.20: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.21: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM1 περίπτωση Α) 108

122 Εικόνα Π.22: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.23: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.24: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM1 περίπτωση Α) 109

123 Εικόνα Π.25: Ποσοστό επί τοις εκατό των υπό εξέταση κριτηρίων, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.26: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.27: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM1 περίπτωση Β) 110

124 Εικόνα Π28: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.29: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.30: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM1 περίπτωση Β) 111

125 Εικόνα Π.31: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.32: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.33: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM1 περίπτωση Β) 112

126 Εικόνα Π.34: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.35: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.36: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM1 περίπτωση Β) 113

127 Εικόνα Π.37: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.38: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM1 περίπτωση Α) Εικόνα Π.39: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM1 περίπτωση Β) 114

128 Εικόνα Π.40: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.41: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.42: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM1 περίπτωση Β) 115

129 Εικόνα Π.43: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.44: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.45: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM1 περίπτωση Β) 116

130 Εικόνα Π.46: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.47: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM1 περίπτωση Β) Εικόνα Π.48: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM1 περίπτωση Β) 117

131 Εικόνα Π.49: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.50: Ποσοστό επί τοις εκατό των υπό εξέταση κριτηρίων, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.51: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM1 περίπτωση Γ) 118

132 Εικόνα Π52 : Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.53: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.54: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM1 περίπτωση Γ) 119

133 Εικόνα Π.55: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.56: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.57: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM1 περίπτωση Γ) 120

134 Εικόνα Π.58: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.59: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.60: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM1 περίπτωση Γ) 121

135 Εικόνα Π.61: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.62: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.63: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM1 περίπτωση Γ) 122

136 Εικόνα Π.64: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.65: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.66: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM1 περίπτωση Γ) 123

137 Εικόνα Π.67: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.68: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.69: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM1 περίπτωση Γ) 124

138 Εικόνα Π.70: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.71: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM1 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.72: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM1 περίπτωση Γ) 125

139 Εικόνα Π.73: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM2 περίπτωση A) Εικόνα Π.74: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM2 περίπτωση A) Εικόνα Π75: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM2 περίπτωση A) 126

140 Εικόνα Π.76: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM2 περίπτωση A) Εικόνα Π.77: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM2 περίπτωση A) Εικόνα Π.78: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM2 περίπτωση A) 127

141 Εικόνα Π.79: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM2 περίπτωση A) Εικόνα Π.80: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM2 περίπτωση A) Εικόνα Π.81: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM2 περίπτωση A) 128

142 Εικόνα Π.82: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM2 περίπτωση A) Εικόνα Π.83: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM2 περίπτωση A) Εικόνα Π.84: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM2 περίπτωση A) 129

143 Εικόνα Π.85: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM2 περίπτωση Α) Εικόνα Π.86: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM2 περίπτωση Α) Εικόνα Π.87: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM2 περίπτωση Α) 130

144 Εικόνα Π.88: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM2 περίπτωση Α) Εικόνα Π.89: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM2 περίπτωση Α) Εικόνα Π.90: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM2 περίπτωση Α) 131

145 Εικόνα Π.91: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM2 περίπτωση Α) Εικόνα Π.92: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM2 περίπτωση Α) Εικόνα Π.93: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM2 περίπτωση Α) 132

146 Εικόνα Π.94: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM2 περίπτωση Α) Εικόνα Π.95: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM2 περίπτωση Α) Εικόνα Π.96: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM2 περίπτωση Β) 133

147 Εικόνα Π.97: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.98: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.99: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM2 περίπτωση Β) 134

148 Εικόνα Π.100: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.101: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.102: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM2 περίπτωση Β) 135

149 Εικόνα Π.103: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.104: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.105: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM2 περίπτωση Β) 136

150 Εικόνα Π.106: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.107: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.108: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM2 περίπτωση Β) 137

151 Εικόνα Π.109: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.110: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.111: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM2 περίπτωση Β) 138

152 Εικόνα Π.112: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.113: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.114: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM2 περίπτωση Β) 139

153 Εικόνα Π.115: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.116: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.117: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM2 περίπτωση Β) 140

154 Εικόνα Π.118: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM2 περίπτωση Β) Εικόνα Π.119: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.120: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM2 περίπτωση Γ) 141

155 Εικόνα Π.121: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.122: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.123: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM2 περίπτωση Γ) 142

156 Εικόνα Π.124: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.125: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.126: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM2 περίπτωση Γ) 143

157 Εικόνα Π.127: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.128: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.129: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM2 περίπτωση Γ) 144

158 Εικόνα Π.130: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.131: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.132: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM2 περίπτωση Γ) 145

159 Εικόνα Π.133: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.134: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.135: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM2 περίπτωση Γ) 146

160 Εικόνα Π.136: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.137: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.138: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM2 περίπτωση Γ) 147

161 Εικόνα Π.139: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.140: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM2 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.141: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM2 περίπτωση Γ) 148

162 Εικόνα Π.142: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.143: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.144: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM3 περίπτωση Α) 149

163 Εικόνα Π.145: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.146: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.147: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM3 περίπτωση Α) 150

164 Εικόνα Π.148: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.149: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.150: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM3 περίπτωση Α) 151

165 Εικόνα Π.151: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.152: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.153: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM3 περίπτωση Α) 152

166 Εικόνα Π.154: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.155: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.156: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM3 περίπτωση Α) 153

167 Εικόνα Π.157: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.158: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.159: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM3 περίπτωση Α) 154

168 Εικόνα Π.160: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.161: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.162: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM3 περίπτωση Α) 155

169 Εικόνα Π.163: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.164: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM3 περίπτωση Α) Εικόνα Π.165: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM3 περίπτωση Β) 156

170 Εικόνα Π.166: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π167: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.168: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM3 περίπτωση Β) 157

171 Εικόνα Π.169: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.170: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.171: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM3 περίπτωση Β) 158

172 Εικόνα Π.172: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.173: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.174: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM3 περίπτωση Β) 159

173 Εικόνα Π.175: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.176: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.177: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM3 περίπτωση Β) 160

174 Εικόνα Π.178: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.179: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.180: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM3 περίπτωση Β) 161

175 Εικόνα Π.181: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.182: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.183: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM3 περίπτωση Β) 162

176 Εικόνα Π.184: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.185: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.186: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM3 περίπτωση Β) 163

177 Εικόνα Π.187: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM3 περίπτωση Β) Εικόνα Π.188: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.189: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM3 περίπτωση Γ) 164

178 Εικόνα Π.190: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.191: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.192: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM3 περίπτωση Γ) 165

179 Εικόνα Π.193: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.194: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.195: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM3 περίπτωση Γ) 166

180 Εικόνα Π.196: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.197: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.198: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM3 περίπτωση Γ) 167

181 Εικόνα Π.199: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.200: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.201: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM3 περίπτωση Γ) 168

182 Εικόνα Π.202: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.203: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.204: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM3 περίπτωση Γ) 169

183 Εικόνα Π.205: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.206: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.207: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM3 περίπτωση Γ) 170

184 Εικόνα Π.208: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.209: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM3 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.210: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM3 περίπτωση Γ) 171

185 Εικόνα Π.211: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM4 και DM5 περίπτωση A) Εικόνα Π.212: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM4 και DM5 περίπτωση Α) Εικόνα Π213: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM4 και DM5 περίπτωση Α) 172

186 Εικόνα Π.214: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM4 και DM5 περίπτωση Α) Εικόνα Π.215: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM4 και DM5 περίπτωση Α) Εικόνα Π.216: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM4 και DM5περίπτωση Α) 173

187 Εικόνα Π.217: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM4 και DM5 περίπτωση Α) Εικόνα Π.218: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM4 και DM5 περίπτωση Α) Εικόνα Π.219: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM4 και DM5 περίπτωση Α) 174

188 Εικόνα Π.220: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM4 και DM5 περίπτωση A) Εικόνα Π.221: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM4 και DM5 περίπτωση A) Εικόνα Π.222: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM4 και DM5 περίπτωση Α) 175

189 Εικόνα Π.223: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM4 και DM5 περίπτωση Α) Εικόνα Π.224: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM4 και DM5 περίπτωση Α) Εικόνα Π.225: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM4 και DM5 περίπτωση Α) 176

190 Εικόνα Π.226: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM4 και DM5 περίπτωση A) Εικόνα Π.227: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM4 και DM5 περίπτωση Α) Εικόνα Π.228: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM4 και DM5 περίπτωση Α) 177

191 Εικόνα Π.229: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM4 και DM5 περίπτωση Α) Εικόνα Π.230: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM4 και DM5 περίπτωση Α) Εικόνα Π.231: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM4 και DM5 περίπτωση Α) 178

192 Εικόνα Π.232: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM4 και DM5 περίπτωση Α) Εικόνα Π.233: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM4 και DM5 περίπτωση A) Εικόνα Π.234: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM4 και DM5 περίπτωση Β) 179

193 Εικόνα Π.235: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π236: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.237: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM4 και DM5 περίπτωση Β) 180

194 Εικόνα Π.238: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.239: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM4 και DM5περίπτωση Β) Εικόνα Π.240: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM4 και DM5 περίπτωση Β) 181

195 Εικόνα Π.241: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.242: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.243: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM4 και DM5 περίπτωση Β) 182

196 Εικόνα Π.244: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.245: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.246: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM4 και DM5 περίπτωση Β) 183

197 Εικόνα Π.247: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.248: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.249: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM4 και DM5 περίπτωση Β) 184

198 Εικόνα Π.250: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.251: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.252: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM4 και DM5 περίπτωση Β) 185

199 Εικόνα Π.253: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.254: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.255: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM4 και DM5 περίπτωση Β) 186

200 Εικόνα Π.256: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM4 και DM5 περίπτωση Β) Εικόνα Π.257: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.258: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) 187

201 Εικόνα Π.259: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.260: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.261: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) 188

202 Εικόνα Π.262: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM4 και DM5περίπτωση Γ) Εικόνα Π.263: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.264: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) 189

203 Εικόνα Π.265: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.266: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.267: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) 190

204 Εικόνα Π.268: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.269: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.270: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) 191

205 Εικόνα Π.271: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.272: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.273: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) 192

206 Εικόνα Π.274: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.275: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.276: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) 193

207 Εικόνα Π.277: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.278: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.279: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM4 και DM5 περίπτωση Γ) 194

208 Εικόνα Π.280: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.281: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.282: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM6 περίπτωση Α) 195

209 Εικόνα Π.283: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.284: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.285: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM6 περίπτωση Α) 196

210 Εικόνα Π.286: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.287: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.288: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM6 περίπτωση Α) 197

211 Εικόνα Π.289: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.290: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.291: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM6 περίπτωση Α) 198

212 Εικόνα Π.292: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM6 περίπτωση Α) Πίνακας Π.293: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.294: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM6 περίπτωση Α) 199

213 Εικόνα Π.295: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.296: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.297: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM6 περίπτωση Α) 200

214 Εικόνα Π.298: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.299: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.300: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM6 περίπτωση Α) 201

215 Εικόνα Π.301: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.302: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM6 περίπτωση Α) Εικόνα Π.303: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM6 περίπτωση Β) 202

216 Εικόνα Π.304: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.305: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.306: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM6 περίπτωση Β) 203

217 Εικόνα Π.307: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.308: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.309: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM6 περίπτωση Β) 204

218 Εικόνα Π.310: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.311: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.312: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM6 περίπτωση Β) 205

219 Εικόνα Π.313: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.314: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.315: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM6 περίπτωση Β) 206

220 Εικόνα Π.316: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.317: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.318: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM6 περίπτωση Β) 207

221 Εικόνα Π.319: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.320: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.321: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM6 περίπτωση Β) 208

222 Εικόνα Π.322: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.323: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.324: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM6 περίπτωση Β) 209

223 Εικόνα Π.325: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM6 περίπτωση Β) Εικόνα Π.326: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.327: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, DM6 περίπτωση Γ) 210

224 Εικόνα Π.328: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.329: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.330: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, DM6 περίπτωση Γ) 211

225 Εικόνα Π.331: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.332: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.333: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, DM6 περίπτωση Γ) 212

226 Εικόνα Π.334: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.335: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.336: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, DM6 περίπτωση Γ) 213

227 Εικόνα Π.337: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.338: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.339: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, DM6 περίπτωση Γ) 214

228 Εικόνα Π.340: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.341: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.342: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, DM6 περίπτωση Γ) 215

229 Εικόνα Π.343: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.344: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.345: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM6 περίπτωση Γ) 216

230 Εικόνα Π.346: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.347: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, DM6 περίπτωση Γ) Εικόνα Π.348: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, DM6 περίπτωση Γ) 217

231 Εικόνα Π.349: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, Combined DM περίπτωση Α) Εικόνα Π.350: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, Combined DM περίπτωση Α) Εικόνα Π.351: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, Combined DM περίπτωση Α) 218

232 Εικόνα Π.352: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, Combined DM περίπτωση Α) Εικόνα Π.353: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, Combined DM περίπτωση Α) Εικόνα Π.354: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, Combined DM περίπτωση A) 219

233 Εικόνα Π.355: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, Combined DM περίπτωση Α) Εικόνα Π.356: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, Combined DM περίπτωση Α) Εικόνα Π.357: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, Combined DM περίπτωση A) 220

234 Εικόνα Π.358: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, Combined DM περίπτωση A) Εικόνα Π.359: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, Combined DM περίπτωση A) Εικόνα Π.360: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, Combined DM περίπτωση A) 221

235 Εικόνα Π.361: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, Combined DM περίπτωση A) Εικόνα Π.362: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, Combined DM περίπτωση A) Εικόνα Π.363: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, Combined DM περίπτωση A) 222

236 Εικόνα Π.364: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, Combined DM περίπτωση A) Εικόνα Π.365: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, Combined DM περίπτωση A) Εικόνα Π.366: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, Combined DM περίπτωση A) 223

237 Εικόνα Π.367: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, Combined DM περίπτωση A) Εικόνα Π.368: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, Combined DM περίπτωση A) Εικόνα Π.369: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών,combined DM περίπτωση A) 224

238 Εικόνα Π.370: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, Combined DM περίπτωση A) Εικόνα Π.371: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, Combined DM περίπτωση A) Εικόνα Π.372: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, Combined DM περίπτωση Β) 225

239 Εικόνα Π.373: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.374: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.375: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, Combined DM περίπτωση Β) 226

240 Εικόνα Π.376: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.377: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.378: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, Combined DM περίπτωση Β) 227

241 Εικόνα Π.379: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.380: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.381: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, Combined DM περίπτωση Β) 228

242 Εικόνα Π.382: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.383: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.384: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, Combined DM περίπτωση Β) 229

243 Εικόνα Π.385: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.386: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.387: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, Combined DM περίπτωση Β) 230

244 Εικόνα Π.388: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.389: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.390: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, Combined DM περίπτωση Β) 231

245 Εικόνα Π.391: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.392: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κέρδους από ανάκτηση υλικών,combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.393: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστους μεταφοράς, Combined DM περίπτωση Β) 232

246 Εικόνα Π.394: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους μεταφοράς, Combined DM περίπτωση Β) Εικόνα Π.395: Τελικός πίνακας με την κατάταξη των σεναρίων, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.396: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο αισθητική όχληση, Combined DM περίπτωση Γ) 233

247 Εικόνα Π.397: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου αισθητικής όχλησης, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.398: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.399: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής, Combined DM περίπτωση Γ) 234

248 Εικόνα Π.400: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.401: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους εργασιών αποδόμησης και αποθήκευσης, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.402: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος τελικής διάθεσης, Combined DM περίπτωση Γ) 235

249 Εικόνα Π.403: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους τελικής διάθεσης, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.404: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κόστος απόθεσης, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.405: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου κόστους απόθεσης, Combined DM περίπτωση Γ) 236

250 Εικόνα Π.406: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.407: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.408: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο επιβάρυνσης περιβάλλοντος, Combined DM περίπτωση Γ) 237

251 Εικόνα Π.409: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.410: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο ύπαρξης υποδομών, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.411: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου ύπαρξης υποδομών, Combined DM περίπτωση Γ) 238

252 Εικόνα Π.412: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο συνολικό κόστος διαχείρισης συστήματος, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.413: Ανάλυση ευαισθησίας του κριτηρίου συνολικού κόστους διαχείρισης συστήματος, Combined DM περίπτωση Γ) Εικόνα Π.414: Ποσοστό συμμετοχής του κάθε σεναρίου στο κριτήριο κέρδους από ανάκτηση υλικών, Combined DM περίπτωση Γ) 239