Γραφικό Περιβάλλον Μοντελοποίησης Οντολογιών και Μεταδεδοµένων RDF στο Σηµασιολογικό ιαδίκτυο

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Γραφικό Περιβάλλον Μοντελοποίησης Οντολογιών και Μεταδεδοµένων RDF στο Σηµασιολογικό ιαδίκτυο"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Γραφικό Περιβάλλον Μοντελοποίησης Οντολογιών και Μεταδεδοµένων RDF στο Σηµασιολογικό ιαδίκτυο ιπλωµατική Εργασία της Καλλιόπης Κράβαρη (ΑΕΜ: 758) Επιβλέπων Καθηγητής: Νικόλαος Βασιλειάδης Θεσσαλονίκη 2006

2 2

3 Στο Στράτο το για την υποµονή του. 3

4 4

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το Σηµασιολογικό ιαδίκτυο αποτελεί εξέλιξη και επέκταση του υπάρχοντος διαδικτύου. Η βασική ιδέα πίσω από αυτό είναι η οργάνωση και η διασύνδεση όλης της πληροφορίας που βρίσκεται διασκορπισµένη στο διαδίκτυο, ώστε να µπορεί να χρησι- µοποιηθεί αποτελεσµατικά για την ανακάλυψη, αυτοµατοποίηση, οµαδοποίηση και ε- παναχρησιµοποίηση της από τις διαδικτυακές εφαρµογές. Παρόλο που οι τεχνολογίες του δεν έχουν πλήρως υιοθετηθεί, συνεχώς εξελίσσονται και αποκτούν ολοένα και µεγαλύτερη αποδοχή από τους χρήστες. Τα τελευταία χρόνια η ανάγκη για ύπαρξη πληροφορίας, κατανοητής όχι µόνο από τον άνθρωπο αλλά και από τα προγράµµαταπράκτορες, έστρεψε το ενδιαφέρον στο χώρο του σηµασιολογικού διαδικτύου. Η αρχική δυσπιστία έχει πλεον περιοριστεί και το σηµασιολογικό περιεχόµενο κατακτά συνεχώς έδαφος στο σύνολο των εφαρµογών. Μια σειρά νέων τεχνολογιών και εργαλείων, που συνεχώς αναπτύσσονται, έρχεται να ενισχύσει την προσπάθεια αυτή. Ο κύριος βέβαια όγκος όλων αυτών βρίσκεται ακόµη στους ερευνητικούς και ακαδηµαϊκούς κύκλους, µακριά από τους τελικούς χρήστες, ωστόσο η κινητικότητα, τόσο των ερευνητών όσο και των εταιριών, είναι ση- µαντική µε αποτέλεσµα την συνεχή ανάπτυξη του τοµέα. Το αντικείµενο της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι αφενός η µελέτη του Σηµασιολογικού ιαδικτύου και της φιλοσοφίας που αυτό πρεσβεύει και αφετέρου η ανάπτυξη ενός φιλικού και λειτουργικού εργαλείου που θα προσφέρει στον χρήστη λειτουργίες σύνταξης RDFS εγγράφων µέσα από ένα απλό και εύχρηστο περιβάλλον. Το περιβάλλον αυτό, αφού πρώτα, µέσα από τις εύκολα κατανοητές διαδικασίες του, επιτρέψει στο χρήστη να δηµιουργήσει µια γραφική απεικόνιση του µοντελου που επιθυµεί, επεξεργάζεται το γράφηµα αυτό και παράγει τον αντίστοιχο κώδικα RDF, δηµιουργώντας έτσι ένα RDFS έγγραφο µε τις πληροφορίες του µοντέλου. Η ανάπτυξη της εργασίας έγινε σε συνεργασία µε την ερευνητική οµάδα Intelligent Systems and Knowledge Processing (ISKP) του εργαστηρίου Γλωσσών Προγραµµατισµού και Τεχνολογίας Λογισµικού του τµήµατος Πληροφορικής, της σχολής Θετικών Επιστηµών του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης. 5

6 Στο σηµείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Επίκουρο Καθηγητή του Τµή- µατος Πληροφορικής Νικόλαο Βασιλειάδη, για την εµπιστοσύνη και την ανάθεση της παρούσας πτυχιακής εργασίας, την καθοδήγηση και την βιβλιογραφία που µου διέθεσε. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή και διευθυντή του εργαστηρίου Ιωάννη Βλαχάβα για το ενδιαφέρον και την συνολική καθοδήγηση του. Τέλος, τις θερµές ευχαριστίες µου στον Στράτο Κοντόπουλο για την υποµονή, την κατανόηση και την διαρκή βοήθεια του. Θεσσαλονίκη, 2006 Κράβαρη Καλλιόπη 6

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 9 2 ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ Εισαγωγή Αρχιτεκτονική του Σηµασιολογικού ιαδικτύου Xml Στοιχεία (Elements) Ιδιότητες (Attributes) Ονοµατολογία Στοιχείων (Element Naming) Χώρος Ονοµάτων (Namespaces) Το Μοντέλο εδοµένων Rdf Σύνταξη Βασικές Έννοιες Η Γλώσσα Rdf Schema Κλάσεις - Ιδιότητες Οντολογίες Λογική, Αποδείξεις, Αξιοπιστία (Logic, Proof, Trust) Ψηφιακές Υπογραφές (Digital Signature) 28 3 ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΥΝΤΑΞΗΣ RDFS ΕΓΓΡΑΦΩΝ Εισαγωγή Η Σύνταξη των Rdf Εγγράφων Το Σύστηµα VDR - Device Το Σύστηµα Εξαγωγής Συµπερασµάτων DR-DEVICE Το Εργαλείο Σύνταξης κανόνων αναιρέσιµης λογικής DRRED 36 7

8 4 JENA Εισαγωγη Αρχιτεκτονικη της Jena The Graph Layer The Model Layer The EnhGraph Layer Joseki Το Ερώτηµα στο WebAPI Το RDF WebAPI Λειτουργιες πανω σε Μοντελα Λειτουγιες πανω σε Rdf εδοµενα 45 5 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Γενικά Στοιχεία του Εργαλείου RDFS Editor Η Αναπαράσταση του Μοντέλου Τα Βασικά Στοιχεία : Οι κλάσεις Namespaces (Χώρος Ονοµάτων) Οι Λειτουργίες του RDFS-Editor Το Toolbar Η Αποθήκευση Τα Namespaces Ο Ορισµός Υποκλάσης Mnemonics και Close Τα Popup menus Γενική Επισκόπηση του RDFS-Editor 57 6 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ 59 7 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 61 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 63 8

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το αντικείµενο της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι αφενός η µελέτη του Σηµασιολογικού ιαδικτύου και της φιλοσοφίας που αυτό πρεσβεύει και αφετέρου η ανάπτυξη ενός φιλικού και λειτουργικού εργαλείου που θα προσφέρει στον χρήστη λειτουργίες σύνταξης RDFS εγγράφων µέσα από ένα απλό και εύχρηστο περιβάλλον. Το περιβάλλον αυτό παρέχει στον χρήστη την δυνατότητα να αναπαραστήσει γραφικά το µοντέλο που επιθυµεί χρησιµοποιώντας εξαιρετικά εύκολες και κατανοητές διαδικασίες. Με την ολοκλήρωση του γραφήµατος και µέσα από διαδικασίες αδιαφανείς ως προς τον χρήστη, η εφαρµογή παράγει τον αντίστοιχο κώδικα RDF, δηµιουργώντας έτσι ένα RDFS έγγραφο µε τις πληροφορίες του µοντέλου. Το Σηµασιολογικό ιαδίκτυο αποτελεί εξέλιξη και επέκταση του υπάρχοντος διαδικτύου, στόχος του είναι η οργάνωση και διασύνδεση όλης της πληροφορίας που βρίσκεται διασκορπισµένη στο διαδίκτυο, έτσι ώστε να µπορεί να χρησιµοποιηθεί α- ποτελεσµατικά για την ανακάλυψη, αυτοµατοποίηση, οµαδοποίηση και επαναχρησιµοποίηση της από τις διαδικτυακές εφαρµογές. Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας κάνει την εµφάνιση της µια νέα γενιά γλωσσών, τεχνολογιών και εργαλείων, όπως οι XML, RDF και OWL, που αναπαριστούν την πληροφορία σε µορφή κατανοητή και εύκολα επεξεργάσιµη από τους πράκτορες. Παρόλο που πολύ συχνά αποκαλείται γλώσσα, η RDF στην πραγµατικότητα είναι ένα µοντέλο δεδοµένων. Πιο συγκεκριµένα, το πλαίσιο περιγραφής διαδικτυακών πόρων RDF (Resource Description Framework) είναι ένα µοντέλο για την περιγραφή µεταδεδοµένων (metadata) που αφορούν τους πόρους στο διαδίκτυο. Η RDF Schema (RDFS) µπορεί να θεωρηθεί σαν σηµασιολογική επέκταση της RDF και αυτό γιατί παρέχει τους µηχανισµούς για την περιγραφή συνόλων από σχετικούς µεταξύ τους πόρους και τις σχέσεις που τους συνδέουν. Στα πλαίσια της εφαρµογής που αναπτύχθηκε, δηµιουργήθηκε ένα εύχρηστο και λειτουργικό γραφικό περιβάλλον στο οποίο οι πόροι και οι σχέσεις που τους συνδέουν συντάσσονται µε οπτικό τρόπο µετατρέποντάς τους σε RDFS. Το σύνολο των δοκιµών του συστήµατος πραγµατοποιήθηκε µε επιτυχία καθώς αφενός έγινε σωστά η 9

10 µετατροπή των γραφηµάτων (γραφικών απεικονίσεων του µοντέλου του χρήστη) σε RDF-Schema και κατ επέκταση σε έγκυρα RDFS έγγραφα, έτοιµα για χρήση από ο- ποιοδήποτε σύστηµα και αφετέρου εξακριβώθηκε η ευκολία στη χρήση του εργαλείου. Στα έξι κεφάλαια που ακολουθούν περιγράφονται όλα τα θέµατα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Συγκεκριµένα: Κεφάλαιο 2: Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται το Σηµασιολογικό ιαδίκτυο και αναλύονται όλα τα χαρακτηριστικά της δοµής και της οργάνωσής του. Περιγράφονται, ακόµη, το µοντέλο RDF και η γλώσσα RDF Schema, που χρησιµοποιούνται για την αναπαράσταση των πόρων στο Σηµασιολογικό ιαδίκτυο, καθώς και η XML που έχει σηµαντικό ρόλο στην διακίνηση ποικίλων δεδοµένων (data) στο διαδίκτυο. Κεφάλαιο 3: Στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφονται οι στόχοι της παρούσας εργασίας, οι λόγοι της ανάπτυξης του συγκεκριµένου εργαλείου καθώς και µια σύντοµη παρουσίαση του. Ακόµη, παρουσιάζεται το γραφικό περιβάλλον σύνταξης και εκτέλεσης βάσεων γνώσης αναιρέσιµης λογικής VDR Device. Κεφάλαιο 4: Σε αυτό το κεφάλαιο παρουσιάζεται αναλυτικά η Jena, βιβλιοθήκη της αντικειµενοστραφούς γλώσσας Java, που αποτελεί θεµελιώδες στοιχείο στην ανάπτυξη της εφαρµογής. Έµφαση δίνεται στην αρχιτεκτονική της και τις λειτουργίες πάνω σε µοντέλα και RDF δεδοµένα. Κεφάλαιο 5: Το κεφάλαιο αυτό περιγράφει λεπτοµερώς την παρούσα εφαρµογή. Επεξηγούνται όλα τα στοιχεία που την αποτελούν, αναλύεται η ροή της λειτουργία της, δίνονται παραδείγµατα και επεξηγούνται τα αποτελέσµατα. Κεφάλαιο 6: Τέλος, παρουσιάζονται τα συµπεράσµατα που προέκυψαν κατά την εκπόνηση της παρούσας εργασίας και δίνονται προτάσεις για µελλοντική επέκτασή της. 10

11 2 Σηµασιολογικό διαδίκτυο 2.1 Εισαγωγή Το Σηµασιολογικό ιαδίκτυο αποτελεί εξέλιξη και επέκταση του υπάρχοντος διαδικτύου, στο περιβάλλον του οποίου η πληροφορία ορίζεται έτσι ώστε να µην είναι κατανοητή µόνο από τον άνθρωπο αλλά και από τα προγράµµατα-πράκτορες. Η βασική ιδέα πίσω από το Σ είναι η οργάνωση και η διασύνδεση όλης αυτής της πληροφορίας που βρίσκεται διασκορπισµένη στο διαδίκτυο, ώστε να µπορεί να χρησιµοποιηθεί αποτελεσµατικά για την ανακάλυψη, αυτοµατοποίηση, οµαδοποίηση και επαναχρησι- µοποίηση της από τις διαδικτυακές εφαρµογές. Μια σειρά νέων τεχνολογιών και εργαλείων, που συνεχώς αναπτύσσονται, έρχεται να ενισχύσει την προσπάθεια αυτή. Παραδείγµατα αυτών των τεχνολογιών είναι οι νέες γλώσσες που δηµιουργούνται, όπως είναι οι XML, RDF και OWL, που αναπαριστούν την πληροφορία σε µορφή κατανοητή από τους πράκτορες. Πρέπει να τονισθεί, όµως, πως το σηµασιολογικό διαδίκτυο βρίσκεται ακόµη στους ερευνητικούς και ακαδηµαϊκούς κύκλους, είναι δηλαδή ακόµη κάτι µη ορατό για το ευρύ φάσµα των χρηστών. Υπάρχει όµως σηµαντική κινητικότητα τόσο από ερευνητές όσο και από εταιρίες, µε αποτέλεσµα να υπάρχει µια συνεχής ανάπτυξη των παραπάνω τεχνολογιών αλλά και εφαρµογών πάνω σε αυτές. Μπορεί οι εφαρµογές αυτές να είναι ακόµα περιορισµένες αλλά είναι βέβαιο πως στα αµέσως επόµενα χρόνια η αποδοχή του Σ θα είναι ολοένα και µεγαλύτερη. Τέλος, είναι σηµαντικό να αναφερθεί πως το σηµασιολογικό διαδίκτυο έχει µεγάλη σχέση µε την τεχνητή νοηµοσύνη. Οι σηµαντικότερες συµβολές της τεχνητής νοηµοσύνης στο Σ είναι οι µέθοδοι αναπαράστασης γνώσης και οι ευφυείς πράκτορες. Βέβαια το Σ έχει στόχους περισσότερο τεχνολογικούς και λιγότερο επιστηµονικούς, όπως είναι αυτοί της τεχνητής νοηµοσύνης. Κύριος στόχος του είναι η ανάπτυξη τεχνολογιών που θα οδηγήσουν σε ένα διαδίκτυο µε πληροφορία πλήρως κατανοητή από τους πράκτορες, ώστε να είναι αποτελεσµατική η διαλειτουργικότητα των πληροφοριών και των διαδικτυακών εφαρµογών. [1, 2] 11

12 2.2 Αρχιτεκτονική του σηµασιολογικού διαδικτύου Το σηµασιολογικό διαδίκτυο αναπτύσσεται βήµα-βήµα δηµιουργώντας έτσι έναν αριθµό από διακριτά µεταξύ τους επίπεδα. Το σηµαντικό σε αυτό είναι ότι σε κάθε επίπεδο υλοποιείται µια οµάδα τεχνολογιών η οποία όµως βασίζεται στις τεχνολογίες του προηγούµενου επιπέδου, δηλαδή κάθε νέο επίπεδο συνεχίζει και εξελίσσει τη δουλειά που έγινε στο προηγούµενο. ύο είναι οι βασικότεροι λόγοι αυτής της φιλοσοφίας, ο ένας είναι να επιτευχθεί µερική συµβατότητα ενός επιπέδου µε τα επίπεδα που ιεραρχικά βρίσκονται πιο πάνω από αυτό και ο δεύτερος είναι ότι πριν γίνει η ανάπτυξη κάποιου επιπέδου να κατορθώσει πρώτα το προηγούµενο επίπεδο να γνωρίσει τη µεγαλύτερη δυνατή αποδοχή. Για την καλύτερη κατανόηση των παραπάνω παρατίθεται σχηµατικά η αρχιτεκτονική του σηµασιολογικού διαδικτύου κατά τον Tim Berners-Lee.. [1, 2, 3] Σχήµα 2.1 Η διαστρωµατική αρχιτεκτονική του Σηµασιολογικού ιαδικτύου κατά Τim Berners-Lee. Στο κατώτερο επίπεδο βρίσκονται, το Unicode και το URI. Σ αυτό το επίπεδο βρίσκονται οι ίδιες οι πληροφορίες τόσο σε φυσικό όσο και σε λογικό επίπεδο. Με το Unicode, που είναι το διεθνώς καθιερωµένο πρότυπο κωδικοποίησης χαρακτήρων, γίνεται η κωδικοποίηση των εγγράφων στο φυσικό τους επίπεδο. Ενώ µε το URI, που 12

13 είναι οι Ενιαίοι Προσδιοριστές Πόρων (Uniform Resource Identifiers), γίνεται η διευθυνσιοδότηση των εγγράφων στο διαδίκτυο, ανεξάρτητα από το περιεχόµενο και από το πρωτόκολλο επικοινωνίας. Να σηµειωθεί ότι το Unicode είναι το πρότυπο που καθορίζει το παγκόσµιο σύνολο χαρακτήρων για την κωδικοποίηση απλού κειµένου, καλύπτοντας όλες της γλώσσες τις υφηλίου. Τα URI από την άλλη είναι συµβολοσειρές, οι οποίες χαρακτηρίζουν µοναδικά οποιοδήποτε διαδικτυακό πόρο. Στο σηµείο αυτό να διευκρινιστεί η διαφορά µεταξύ των αναφορών URI από τις γνωστές URL διευθύνσεις ιστοσελίδων και υπηρεσιών. Οι URL διευθύνσεις είναι ειδική περίπτωση των URI που προσδιορίζουν τη δικτυακή τοποθεσία ενός πόρου.[2] Στο αµέσως επόµενο επίπεδο βρίσκεται η αναπαράσταση περιεχοµένου, δηλαδή η λογική αναπαράσταση των εγγράφων στο σηµασιολογικό διαδίκτυο, η οποία βασίζεται στο πρότυπο XML. Η XML (extensible Markup Language Επεκτάσιµη Γλώσσα Σήµανσης) είναι µια µεταγλώσσα αναπαράστασης πληροφοριών στο διαδίκτυο. Επιτρέπει την αναπαράσταση δοµηµένων εγγράφων µε τη χρήση λεξιλογίων που ορίζονται από τους χρήστες και αποτελεί κατάλληλη λύση για διακίνηση εγγράφων στο χώρο του διαδικτύου. [1, 2, 4, 5] Προχωρώντας ένα επίπεδο ακόµη, τίθεται πλέον το ζήτηµα της αναπαράστασης του νοήµατος και αυτό γιατί, ακόµη και αν χρησιµοποιηθεί το ίδιο XML λεξιλόγιο για την ανταλλαγή πληροφοριών, το νοηµατικό περιεχόµενο τους δεν µπορεί να καθοριστεί από την XML. Η λύση στο πρόβληµα αυτό, για το σηµασιολογικό διαδίκτυο, είναι ένα γενικό µοντέλο δηλώσεων. Το µοντέλο αυτό είναι η γλώσσα RDF (Resource Description Framework Πλαίσιο Περιγραφής Πόρων). Η γλώσσα αυτή βασίζεται σε ένα µοντέλο αποτελούµενο από δηλώσεις ή ισχυρισµούς (statements) και αναφορές σχετικές µε αυτούς. Πρέπει να σηµειωθεί πως οι δηλώσεις της RDF κατά κύριο λόγο χρησιµοποιούνται για µεταδεδοµένα (metadata), δηλαδή δεδοµένα που δίνουν πληροφορίες για άλλα δεδοµένα. Όµως, παρόλο που η γλώσσα RDF παρέχει ένα γενικό µοντέλο για την αναπαράσταση των πληροφοριών, δεν παρέχει κανένα εργαλείο για τη δόµηση και την οργάνωση τους. Έτσι για να καλυφθεί αυτή η αδυναµία αναπτύχθηκε η γλώσσα λεξιλογίου δοµής RDF Schema. Αυτή η γλώσσα έδωσε στο Σ τη δυνατότητα αναπαράστασης δοµών που επιτρέπουν τόσο τη δήλωση ιδιοτήτων όσο και τον ορισµό του τρόπου χρήσης τους. Στόχος αυτών είναι η διεξαγωγή στοιχειωδών ελέγχων πάνω σε ένα έγγραφο. 13

14 Η RDF Schema είναι µία αρχική γλώσσα για τη δηµιουργία οντολογιών. Η α- νάγκη όµως για την αναπαράσταση πιο περίπλοκων σχέσεων ανάµεσα στα αντικείµενα του διαδικτύου οδήγησε στο επόµενο επίπεδο, αυτό των οντολογιών, και στη δηµιουργία πιο δυνατών γλωσσών, όπως είναι η OWL (Web Ontology Language), επέκταση ουσιαστικά της RDF Schema. [1, 2, 3] Για να εµπλουτιστούν ακόµη περισσότερο οι γλώσσες οντολογιών το σηµασιολογικό διαδίκτυο προχωρά ένα βήµα ακόµη, στο λογικό επίπεδο (logic layer). Στο επίπεδο αυτό γίνεται η κατανόηση διάφορων δηλώσεων τόσο λογικών περιορισµών, όσο και λογικού περιεχοµένου. Επιπλέον παρέχει δυνατότητα αναπαράστασης της κατηγορηµατικής λογικής καθώς και συσχέτισης των δεδοµένων. Το αλληλένδετο µε αυτό επίπεδο των αποδείξεων (proof) περιλαµβάνει την διαδικασία εξαγωγής συµπερασµάτων που βασίζεται στη γνώση του λογικού επιπέδου καθώς και την αναπαράσταση της µέσω διαδικτυακών γλωσσών. Το σηµαντικό σε αυτό το επίπεδο είναι ότι µε τη χρήση της λογικής µπορεί εύκολα να παρέχει στο χρήστη εξηγήσεις για τα συµπεράσµατα που προέκυψαν. Τέλος, φτάνοντας στο τελευταίο επίπεδο της αρχιτεκτονικής του Σ, αυτό της αξιοπιστίας (trust), πρέπει να αναφερθεί ότι αυτό το επίπεδο δεν έχει ακόµη την βαρύτητα των προηγούµενων επιπέδων. Οι προσπάθειες για έλεγχο της αξιοπιστίας γίνονται κυρίως µε κανόνες περιορισµένης όµως εµβέλειας αλλά και µε τη χρήση ενός σηµαντικού εργαλείου που είναι οι ψηφιακές υπογραφές. Στόχος είναι στο µέλλον η απόδειξη της αξιοπιστίας ενός εγγράφου να είναι ο έλεγχος της ψηφιακής υπογραφής. [1,2] 2.3 XML Η XML (Extensible Markup Language) είναι µια απλή, ευέλικτη γλώσσα που προήλθε από το SGML (Standard Generalized Markup Language), το διεθνές πρότυπο αναπαράστασης πληροφορίας, και ταυτοποιήθηκε µε το ISO Αρχικά σχεδιάστηκε για να αντιµετωπίσει την πρόκληση των µεγάλης κλίµακας ηλεκτρονικών δηµοσιεύσεων, παρόλα αυτά η XML αποκτά συνεχώς ένα ολοένα και περισσότερο αυξανόµενο ρόλο στην διακίνηση ποικίλων δεδοµένων (data) στο διαδίκτυο αλλά και οπουδήποτε αλλού. [4] Το ευέλικτο συντακτικό της επιτρέπει τη δηµιουργία οποιωνδήποτε στοιχείων και την περιγραφή οποιουδήποτε είδους εγγράφου, προσφέροντας µεγάλες δυνατότητες 14

15 στους χρήστες της. Επιπλέον, ένα έγγραφο XML µπορεί εύκολα να επεκταθεί ώστε να µεταφέρει περισσότερες πληροφορίες χωρίς να επηρεασθεί η λειτουργικότητα του. Ένα παράδειγµα εγγράφου, το οποίο περιγράφει ένα βιβλίο, δίνεται στο Σχήµα 2.2. <BOOK> <TITLE> My First XML book</title> <AUTHOR>Alan Parker</AUTHOR> <PRICE> 20.50</PRICE> <PRODUCT ID="22-758"></PRODUCT> </BOOK> <CHAPTER>Introduction to XML</CHAPTER> <PAGES>125</PAGES> <CHAPTER> XML Syntax </CHAPTER> <PAGES>76</PAGES> Σχήµα 2.2 Παράδειγµα Εγγράφου XML Στοιχεία (Elements) Τα στοιχεία (Elements) είναι αυτά που συνθέτουν ένα XML έγγραφο, αναπαριστούν τη λογική δοµή του και περιέχουν όλες τις πληροφορίες του. Κάθε XML έγγραφο παρουσιάζει µια µορφή δένδρου ιεραρχικά δοµηµένη. Στην κορυφή αυτής της δοµής υπάρχει το βασικό στοιχείο (root element) ή αλλιώς η ρίζα του εγγράφου, η οποία και περιέχει όλα τα στοιχεία που υπάρχουν στο συγκεκριµένο έγγραφο. Κάθε στοιχείο έχει τρία µέρη, την ετικέτα αρχής (start tag), το περιεχόµενο (content) και την ετικέτα τέλους (end tag). Ένα στοιχείο ουσιαστικά είναι οτιδήποτε υπάρχει ανάµεσα στην ετικέτα αρχής και την ετικέτα τέλους συµπεριλαµβανοµένων και των δύο αυτών ετικετών. Το περιεχόµενο στα στοιχεία της XML µπορεί να είναι ένα άλλο στοιχείο (element content), ένα σύνολο απλών δεδοµένων (simple content), συνδυασµός των δυο προηγούµενων (mixed content) ή να είναι απλά κενό (empty content). [1, 2, 4, 5] Μια εφαρµογή όλων αυτών αποτελεί το παραπάνω παράδειγµα (Σχήµα 2.2), όπου το BOOK είναι το βασικό στοιχείο (root element). Τα στοιχεία TITLE, AUTHOR, PRICE, PRODUCT, CHAPTER είναι παιδιά του BOOK και εποµένως το BOOK είναι πατέρας αυτών. Όλα αυτά τα στοιχεία είναι µεταξύ τους αδέρφια καθώς 15

16 έχουν όλα τον ίδιο πατέρα. Ακόµη, στο παράδειγµα αυτό το BOOK έχει για περιεχόµενο άλλα στοιχεία (element content), το CHAPTER έχει τόσο κείµενο όσο και στοιχεία (mixed content), ενώ το TITLE έχει απλό κείµενο (simple content/ text content). Τέλος, το PRODUCT είναι κενό (empty content) και αυτό γιατί δεν µεταφέρει καµία απολύτως πληροφορία Ιδιότητες (Attributes) Τα στοιχεία µπορούν ακόµη να έχουν και ιδιότητες. Οι ιδιότητες αυτές ορίζονται µέσα στην ετικέτα αρχής (start tag) του στοιχείου και παίρνουν µόνο απλές τιµές, δηλαδή χωρίς να έχουν κάποια εσωτερική δοµή. Η σύνταξη τους είναι name = value, η παράµετρος name είναι το όνοµα της ιδιότητας και η value είναι η τιµή που έχει η ιδιότητα στο στοιχείο αυτό. [1, 2, 5] Στο προηγούµενο παράδειγµα µόνο το στοιχείο PRODUCT έχει ιδιότητες. Αυτή µε το όνοµα (name) ID που έχει τιµή (value) "22-758". Στο σηµείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι για να αποδοθεί κάποια πληροφορία σε ένα στοιχείο υπάρχουν δυο τρόποι, ο ένας είναι να προστεθούν ιδιότητες στο στοιχείο και ο άλλος να προστεθούν στοιχεία-παιδιά σε αυτό. εν υπάρχει κανόνας για το πότε πρέπει να χρησιµοποιείται ο ένας ή ο άλλος τρόπος, συνήθως εάν δεν είναι επιθυ- µητό να εµφανίζεται η πληροφορία χρησιµοποιούνται οι ιδιότητες Ονοµατολογία Στοιχείων (Element Naming) Τα στοιχεία της XML πρέπει να ακολουθούν ορισµένους κανόνες όσον αφορά στην ονοµατολογία τους. Οι κανόνες αυτοί είναι οι εξής : Τα ονόµατα µπορούν να περιέχουν γράµµατα, αριθµούς και άλλους χαρακτήρες. Τα ονόµατα δεν πρέπει να αρχίζουν µε κάποιο αριθµό ή σηµείο στίξης. Επίσης, τα ονόµατα δεν πρέπει να αρχίζουν µε τα γράµµατα xml (ή XML ή Xml..) Τέλος, τα ονόµατα δεν πρέπει να περιέχουν κενά διαστήµατα. 16

17 Πέραν αυτών όµως υπάρχουν και κάποιοι ακόµα απλοί και πρακτικοί κανόνες. Όταν κανείς γράφει ένα όνοµα για κάποιο στοιχείο θα πρέπει να θυµάται ότι µπορεί να χρησιµοποιήσει οποιοδήποτε όνοµα, καθώς δεν υπάρχουν δεσµευµένες λέξεις, αλλά το όνοµα αυτό θα πρέπει να είναι ευανάγνωστο και χαρακτηριστικό για το στοιχείο. Μια καλή λύση για αυτό είναι η χρήση του _ (underscore). Π.χ. <first_name>, <last_name>. Επίσης, στα ονόµατα πρέπει να αποφεύγονται τα "." και "-". Για παράδειγµα, εάν ονοµαστεί κάτι "first.name," η εφαρµογή µπορεί να θεωρήσει ότι το "name" είναι ιδιότητα του αντικειµένου "first". Ακόµη, αν και επιτρέπεται να δηµιουργούνται όσο µεγάλα ονόµατα θέλουµε, δεν πρέπει κανείς να το παρακάνει. Τα ονόµατα θα πρέπει να είναι απλά και µικρά. Π.χ. <book_title> και όχι <the_title_of_the_book>. Τέλος το ":" δεν θα πρέπει να χρησιµοποιείται στα ονόµατα των στοιχείων καθώς έχει δεσµευτεί για κάτι άλλο που καλείται χώρος ονοµάτων (namespaces) και περιγράφεται στην επόµενη ενότητα. [5] Χώρος Ονοµάτων (Namespaces) Η XML όπως έχει ήδη αναφερθεί είναι µια γλώσσα πολύ ευέλικτη, αυτό πρακτικά ση- µαίνει ότι οι χρήστες της έχουν την ελευθερία να χρησιµοποιήσουν δικές τους ετικέτες και ιδιότητες. Αυτό, όµως, άµεσα οδηγεί σε δυσκολίες τόσο στην ανταλλαγή των πληροφοριών, όσο και στη διαλειτουργικότητα µεταξύ των διαδικτυακών εφαρµογών. Η XML, ωστόσο για να αντιµετωπίσει αυτό το πρόβληµα παρέχει ακόµη µια δυνατότητα, επιτρέποντας τον ορισµό ενός λεξιλογίου ετικετών και ιδιοτήτων µέσω εγγράφων δο- µής XML (δηλαδή εγγράφου DTD ή XML Schema). Σε αυτά τα έγγραφα δοµής ορίζονται τα επιτρεπόµενα στοιχεία που µπορεί να έχει το XML έγγραφο καθώς και ο τύπος των δεδοµένων τους. υστυχώς, όµως αυτό δε λύνει όλα τα προβλήµατα. Ένα έγγραφο XML µπορεί να χρησιµοποιεί περισσότερα από ένα έγγραφα δοµής για να καθορίσει το περιεχόµενο του. Τα έγγραφα αυτά, όπως είναι φυσικό, θα είναι διαφορετικά µεταξύ τους και θα έχουν δηµιουργηθεί εντελώς ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Με µαθηµατική ακρίβεια λοιπόν οδηγούµαστε στη λεγόµενη σύγκρουση ονοµάτων (name clashes). Για να γίνει κατανοητό αυτό παρατίθεται ένα παράδειγµα. Έστω ότι ένα XML έγγραφο που περιέχει το στοιχείο item. Αυτό το στοιχείο ορίζεται κατά διαφορετικό 17

18 τρόπο από δυο έγγραφα δοµής το Alpha και το Beta. Όταν ο parser θα προσπαθήσει να εγκυροποιήσει το XML έγγραφο θα πρέπει να ξέρει ποιο έγγραφο δοµής να χρησιµοποιήσει (το Alpha ή Beta). Παρόλο που µπορεί να φαίνεται πολύπλοκο η λύση του είναι απλή. Για να διευκρινιστεί ποιο είναι το κατάλληλο έγγραφο δοµής, απλά χρησιµοποιείται ένα διαφορετικό πρόθεµα για κάθε διαφορετική δοµή. Το πρόθεµα αυτό θα χωρίζει τα τοπικά ορίσµατα µε το σύµβολο :. Π.χ. Prefix : item. Έτσι οι χώροι ονοµάτων (Namespaces) ορίζονται µέσα στο στοιχείο και µπορούν να χρησιµοποιηθούν τόσο από το ίδιο το στοιχείο όσο και από τα στοιχεία-παιδιά του. Για να δηλωθεί ένα namespace πρέπει να γραφεί η εντολή xmlns : prefix = location, όπου location είναι η διεύθυνση του εγγράφου δοµής. Τέλος να σηµειωθεί ότι εάν ένα πρόθεµα δεν καθορίζεται, όπως π.χ. xmlns = location, τότε η τοποθεσία αυτή θεωρείται ως η προκαθορισµένη (default) τοποθεσία για κάθε πρόθεµα που δεν θα ορίζει κάποια άλλη δικιά του. [2, 5] Το παρακάτω είναι ένα παράδειγµα ορισµού namespace, το οποίο συσχετίζει το πρόθεµα (prefix) edi µε το όνοµα του χώρου ονοµάτων (namespace) <x xmlns:edi=' <!-- the "edi" prefix is bound to for the "x" element and contents --> </x> Σχήµα 2.3 Παράδειγµα ορισµού namespace. 2.4 Το µοντέλο δεδοµένων RDF Παρόλο που πολύ συχνά αποκαλείται γλώσσα, η RDF στην πραγµατικότητα είναι ένα µοντέλο δεδοµένων. Πιο συγκεκριµένα, το πλαίσιο περιγραφής διαδικτυακών πόρων RDF (Resource Description Framework) είναι ένα µοντέλο για την περιγραφή µεταδεδοµένων (metadata) που αφορούν τους πόρους στο διαδίκτυο. Παραδείγµατα τέτοιων πληροφοριών (µεταδεδοµένων) είναι ο τίτλος ή η ηµεροµηνία τελευταίας ενηµέρωσης µιας ιστοσελίδας ή ακόµη και η άδεια χρήσης ενός εγγράφου στο διαδίκτυο. 18

19 Ένα σηµαντικό πλεονέκτηµα της RDF είναι ότι παρέχει τη δυνατότητα αναπαράστασης πληροφοριών όχι µόνο για υπαρκτούς πόρους αλλά ακόµη και για εικονικούς, έστω και αν δεν είναι εφικτή ή άµεση η ανάκτηση τους. Ένα τέτοιο παράδειγµα είναι οι πληροφορίες για προϊόντα διαθέσιµα µέσω των ηλεκτρικών καταστηµάτων (όπως πληροφορίες για την τιµή και την διαθεσιµότητα τους). Να σηµειωθεί ότι η RDF προορίζεται κυρίως για τις περιπτώσεις εκείνες, όπου τις πληροφορίες τις επεξεργάζονται εφαρµογές, και όχι τόσο για αυτές όπου οι πληροφορίες πρόκειται να παρουσιαστούν άµεσα στους χρήστες. Το σηµαντικότερο, ίσως όλων, είναι λοιπόν ότι η RDF παρέχει ένα κοινό πλαίσιο εργασίας (common framework), το οποίο έχει καταστήσει εφικτή την ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των ε- φαρµογών χωρίς απώλεια νοήµατος. Αυτό ουσιαστικά, έχει σαν αποτέλεσµα να µπορούν οι ίδιες πληροφορίες να είναι διαθέσιµες και σε εφαρµογές πολύ διαφορετικές από αυτές για τις οποίες είχαν αρχικά δηµιουργηθεί. [1, 2, 3] Σύνταξη Βασικές Έννοιες Τρία είναι τα βασικά στοιχεία της RDF, οι πόροι (resources), οι ιδιότητες (properties) και οι δηλώσεις (statements). Οι πόροι µπορούν να θεωρηθούν σαν ένα αντικείµενο, κάτι δηλαδή για το οποίο θέλουµε πληροφορίες. Πόρος δηλαδή µπορεί να είναι ένας συγγραφέας, ένας εκδότης, ένα βιβλίο, µια τοποθεσία ή ακόµη και ένα ερώτηµα αναζήτησης. Κάθε πόρος έχει ένα URI (Unified Resource Identifier). Το URI αυτό µπορεί να είναι ένα URL (Unified Resource Locator ή µια web διεύθυνση) ή κάποιο άλλο είδος µοναδικού προσδιοριστικού, το οποίο όµως δεν προϋποθέτει απαραίτητα πρόσβαση στον πόρο. Οι ιδιότητες είναι ένα ιδιαίτερο είδος πόρων, µόνο που αυτές περιγράφουν σχέσεις µεταξύ των πόρων. Τέτοιες σχέσεις µπορεί να είναι η σύνδεση µιας ηλικίας µε ένα άτοµο ή ενός βιβλίου µε το συγγραφέα του. Οι ιδιότητες, όντας ένα είδος πόρων, αναγνωρίζονται και αυτές µε URIs. Η χρήση URIs ως αναγνωριστικό των πόρων αλλά και των ιδιοτήτων τους είναι εξαιρετικά σηµαντική, γιατί παρέχει ένα παγκόσµιο, µοναδικό πλαίσιο ονοµασίας. Με τη χρήση ενός τέτοιου πλαισίου µειώνεται αισθητά το πρόβλη- µα που πραγµατικά µάστιζε την κατανεµηµένη αναπαράσταση δεδοµένων. Οι δηλώσεις (ή ισχυρισµοί ή προτάσεις) τέλος είναι τριάδες πόρων-ιδιοτήτωντιµών, που ουσιαστικά συνδέουν τα στοιχεία µεταξύ τους. Οι τιµές µπορεί να είναι είτε πόροι είτε σταθερές (literals/strings). Ο πόρος για τον οποίο γίνεται λόγος καλείται υ- 19

20 ποκείµενο (subject), ο πόρος που προσδιορίζει µια ιδιότητα ή ένα χαρακτηριστικό του υποκειµένου ονοµάζεται κατηγόρηµα (predicate) και το στοιχείο που δίνει τιµή σε αυτή την ιδιότητα καλείται αντικείµενο (object). Σε αυτό το σηµείο πρέπει να σηµειωθεί ότι στην RDF υπάρχουν τρεις τρόποι για να αποδοθεί αυτή η τριάδα. Για να γίνει καλύτερα κατανοητό αυτό παρατίθεται ένα παράδειγµα και οι τρεις τρόποι αναπαράστασης του. Έστω ότι κάποιος David Billington δηµιούργησε µια ιστοσελίδα, την Αυτό θα µπορούσε να εκφραστεί στα αγγλικά µε την απλή φράση David Billington is the owner of the Web page Στην RDF η διεύθυνση URL θα είναι το υποκείµενο, η λέξη owner το κατηγόρηµα και η συµβολοσειρά David Billington το αντικείµενο. 1. Ο πιο απλός τρόπος αναπαράστασης αυτής της δήλωσης είναι να χρησιµοποιηθεί η δήλωση ( David Billington, και να θεωρηθεί αυτή η τριάδα (x, P, y) σαν ένας λογικός κανόνας P(x,y), όπου το δυαδικό κατηγόρηµα P συσχετίζει το αντικείµενο x µε το αντικείµενο y. Στην πραγµατικότητα, η RDF προσφέρει µόνο δυαδικά κατηγορήµατα (ιδιότητες). Να σηµειωθεί ότι η ιδιότητα site-owner και το ένα από τα δυο αντικείµενα αναγνωρίζονται µέσω URLs, ενώ το άλλο αντικείµενο αναγνωρίζεται απλά µε ένα string (συµβολοσειρά). 2. Γραφικά, οι δηλώσεις της RDF µοντελοποιούνται για το αντικείµενο και το υποκεί- µενο µε έναν κόµβο, ενώ για το κατηγόρηµα µε ένα τόξο, κατευθυνόµενο από τον κόµβο του υποκειµένου στον κόµβο του αντικειµένου. Στο σχήµα 2.5 φαίνεται ο γράφος για την δήλωση του παραπάνω παραδείγµατος. Είναι ένας κατευθυνόµενος γράφος, µε ετικέτες στους κόµβους και τα τόξα του. Το τόξο κατευθύνεται από τον πόρο (το υποκείµενο της δήλωσης) στην τιµή (το αντικείµενο της δήλωσης). Αυτό το είδος γράφου είναι γνωστό στο χώρο της τεχνητής νοηµοσύνης σαν σηµασιολογικό δίκτυο (semantic net). Τέλος, όπως ήδη αναφέρθηκε, η τιµή µιας δήλωσης µπορεί να είναι έ- νας πόρος, για το λόγο αυτό µπορεί να συνδεθεί και µε άλλους πόρους. 20

21 Σχήµα 2.4 (i) Γραφική αναπαράσταση τριάδας (ii) ηλώσεις RDF που αναπαριστούν ένα Σηµασιολογικό ίκτυο 3. Παρόλο που οι γράφοι αποτελούν ένα ισχυρό εργαλείο για την ανθρώπινη κατανόηση, το όραµα του Σ απαιτεί αναπαραστάσεις κατάλληλες για πρόσβαση και επεξεργασία µέσω µηχανών. Για το λόγο αυτό υπάρχει ακόµη µια αναπαράσταση βασισµένη στην XML.Σύµφωνα µε αυτή, ένα RDF έγγραφο αναπαρίσταται µε ένα XML στοιχείο (element) µε την ετικέτα rdf:rdf. Το περιεχόµενο αυτού του στοιχείου είναι ένα σύνολο από περιγραφές (descriptions), που χρησιµοποιούν rdf:description ετικέτες. Κάθε περιγραφή αποτελεί µία δήλωση για έναν πόρο, ο οποίος αναγνωρίζεται µε έναν από τους παρακάτω τρεις, διαφορετικούς τρόπους: Μια about ιδιότητα, αναφερόµενη σε υπάρχοντα πόρο. Μια ID ιδιότητα, που δηµιουργεί νέο πόρο. Χωρίς όνοµα, δηµιουργώντας έναν ανώνυµο πόρο. Όσον αφορά τώρα στο παράδειγµα που µελετάται η τρίτη αυτή αναπαράσταση έχει την εξής µορφή: <?xml version= 1.0 encoding= UTF-16?> <rdf:rdf xmlns:rdf= xmlns:mydomain= > <rdf:description 21

22 rdf:about= > <mydomain:site-owner> David Billington </mydomain:site-owner> </rdf:description> </rdf:rdf> Η πρώτη γραµµή καθορίζει ότι χρησιµοποιούµε XML. Είναι σηµαντικό να τονισθεί ότι η παρουσία αυτής της δήλωσης είναι απαραίτητη σε κάθε RDF έγγραφο µε συντακτικό XML. Το rdf:description στοιχείο αποτελεί µια δήλωση για τον πόρο Μέσα στην περιγραφή η ιδιότητα χρησι- µοποιείται σαν ετικέτα, µε το περιεχόµενο να είναι η τιµή της ιδιότητας. Οι περιγραφές δίνονται µε συγκεκριµένη σειρά. Με άλλα λόγια το XML συντακτικό επιβάλλει µια σειριακή διάταξη (serialization). Η σειρά των περιγραφών (ή των πόρων) δεν είναι σηµαντική σύµφωνα µε το αφηρηµένο µοντέλο της RDF. Αυτό για ακόµη µια φορά δείχνει, πως το µοντέλο των γράφων είναι το πραγµατικό µοντέλο δεδοµένων της RDF και πως το XML συντακτικό είναι απλώς µία πιθανή σειριακή α- ναπαράσταση του γράφου. Κλείνοντας, να σηµειωθεί ότι το µοντέλο RDF είναι ανεξάρτητο του πεδίου χρήσης. Η RDF, δηλαδή, είναι µία γλώσσα γενικής χρήσης, που επιτρέπει στους χρήστες να περιγράφουν πόρους, χρησιµοποιώντας το δικό τους λεξιλόγιο. Παρόλα αυτά η RDF δε µπορεί να κάνει συµπερασµούς για οποιοδήποτε πεδίο εφαρµογών, ούτε µπορεί να προσδιορίσει τη σηµασιολογία οποιουδήποτε πεδίου. Αυτό είναι θέµα του χρήστη να το κάνει µέσω του RDF Schema (RDFS). 2.5 Η γλώσσα RDF Schema Η RDF Schema (RDFS) µπορεί να θεωρηθεί σαν σηµασιολογική επέκταση της RDF και αυτό γιατί παρέχει τους µηχανισµούς για την περιγραφή συνόλων από σχετικούς µεταξύ τους πόρους και τις σχέσεις που τους συνδέουν. [1, 2, 3] Στην RDF Schema τα περιγραφικά λεξιλόγια είναι γραµµένα σε RDF και επιτρέπουν τον καθορισµό των χαρακτηριστικών των πόρων, όπως είναι το πεδίο ορισµού 22

23 (domain) και το πεδίο τιµών (range) των ιδιοτήτων. Σηµαντικό είναι επίσης να σηµειωθεί, ότι στην RDFS χρησιµοποιείται ένα σύστηµα κλάσεων και ιδιοτήτων ανάλογο µε εκείνο που χρησιµοποιούν οι αντικειµενοστραφείς γλώσσες προγραµµατισµού, όπως π.χ. η Java. Παρόλα αυτά όµως η RDFS διαφοροποιείται σηµαντικά από αυτές τις γλώσσες. Εδώ µια κλάση δεν περιγράφεται σαν ένα σύνολο από ιδιότητες αλλά για τα χαρακτηριστικά χρησιµοποιούνται οι ιδιότητες domain και range. Επιπλέον, στην RDFS οι περιγραφές των ιδιοτήτων είναι εξ ορισµού ανεξάρτητες από τους ορισµούς των κλάσεων και γι αυτό το λόγο είναι καθολικές (αν και είναι δυνατό να δηλωθεί ότι απευθύνονται σε συγκεκριµένες κλάσεις). Έτσι, λόγω των παραπάνω, η RDFS έχει τη δυνατότητα να ορίσει µια ιδιότητα, χωρίς όµως να ορίσει πεδίο ορισµού. Η ιδιότητα αυτή τότε θα χρησιµοποιείται για την περιγραφή στιγµιότυπων οποιασδήποτε κλάσης. Το πλεονέκτηµα από αυτή την προσανατολισµένη στις ιδιότητες προσέγγιση είναι ότι είναι πλέον δυνατή η επέκταση της χρήσης των ορισµών των ιδιοτήτων πέρα από αυτή που είχε αρχικά προβλεφθεί. Ωστόσο πρέπει να δοθεί η κατάλληλη προσοχή ώστε να µην γίνει κατάχρηση αυτού του πλεονεκτήµατος και καταλήξουν να τοποθετούνται ιδιότητες σε µη-επιθυµητές θέσεις. Ένα ακόµη αποτέλεσµα της καθολικότητας στην περιγραφή των ιδιοτήτων είναι ότι δεν γίνεται στην RDFS να οριστεί µια ιδιότητα µε τέτοιο τρόπο ώστε να έχει διαφορετικούς τύπους τιµών ανάλογα µε την κλάση στην οποία βρίσκεται. Επιπλέον, οποιαδήποτε τιµή της ιδιότητας, µπορεί να χρησιµοποιηθεί παντού, γι αυτό και χρειάζεται µεγάλη προσοχή. Τέλος να σηµειωθεί ότι στην RDFS οι περιορισµοί δεν είναι ιδιαίτερα δεσµευτικοί όπως είναι π.χ. στις αντικειµενοστραφείς γλώσσες. Συνοψίζοντας, στην RDFS οι δηλώσεις είναι πάντα περιγραφικές και περιλαµβάνουν περιορισµούς µόνο όταν η εφαρµογή µπορεί να τους χειριστεί. Στην ουσία, αυτό που κάνει η RDF Schema είναι να παρέχει τον τρόπο για να δηλωθούν τέτοιου είδους πληροφορίες. Ο τρόπος όµως διαχείρισης των µεταδεδοµένων εξαρτάται αποκλειστικά από την εκάστοτε εφαρµογή Κλάσεις - Ιδιότητες Οι διαδικτυακοί πόροι µπορούν να χωριστούν σε οµάδες, οι οµάδες αυτές καλούνται κλάσεις (classes). Μια κλάση δηλαδή µπορεί να θεωρηθεί σαν ένα σύνολο στοιχείων. Τα µοναδικά αντικείµενα που ανήκουν σε µία κλάση, αναφέρονται σαν στιγµιότυπα (instances) της κλάσης αυτής. Οι κλάσεις θεωρούνται και αυτές πόροι οπότε αποτελούν 23

24 και αυτές στιγµιότυπα της προκαθορισµένης κλάσης όλων των κλάσεων rdfs:class, όπου rdfs η διεύθυνση του εγγράφου που ορίζονται οι κλάσεις και οι ιδιότητες της RDF Schema. Γενικά η σχέση µεταξύ στιγµιότυπων και κλάσεων στην RDF προσδιορίζεται µε τη χρήση της ετικέτας rdf:type. Η RDF ξεχωρίζει µια κλάση από το σύνολο των στιγµιότυπων της, το οποίο ονοµάζεται επέκταση της κλάσης (class extension). Είναι δυνατό να υπάρχουν δύο διαφορετικές κλάσεις, µε τα ίδια όµως στιγµιότυπα. Για παράδειγµα, έστω ότι οι άνθρωποι που µένουν στην ίδια πολυκατοικία συγγράφουν ένα άρθρο. Μπορεί να οριστεί µια κλάση για να περιγράψει τους συγγραφείς αυτού του άρθρου. Μπορεί να οριστεί όµως µια άλλη κλάση για να περιγράψει τους ίδιους ανθρώπους, επειδή µένουν στην ίδια διεύθυνση. Να σηµειωθεί σε αυτό το σηµείο ότι στην RDF επιτρέπεται σε µια κλάση να είναι µέλος της επέκτασης της και στιγµιότυπο του εαυτού της. Ακόµη, αν µια κλάση είναι υποκλάση µιας άλλης, τότε όλα τα στιγµιότυπα της πρώτης είναι στιγµιότυπα και της άλλης. Επιπλέον, στην RDF ακόµη και οι τύποι δεδοµένων είναι και αυτοί κλάσεις, µε όλα τα στιγµιότυπα µιας τέτοιας κλάσης να ανήκουν στο διάστηµα τιµών του. Μια σηµαντική χρήση των κλάσεων είναι η επιβολή περιορισµών πάνω σε ότι µπορεί να οριστεί σε ένα RDF έγγραφο χρησιµοποιώντας τη δοµή του εγγράφου RDF schema. Στις γλώσσες προγραµµατισµού, το συντακτικό (typing) χρησιµοποιείται για να αποτρέψει τη δηµιουργία των χωρίς νόηµα εκφράσεων (όπως για παράδειγµα την Α + 1, όπου Α ένας πίνακας, ενώ τα ορίσµατα του + πρέπει να είναι αριθµοί). Το ίδιο χρειαζόµαστε και στην RDF. Εξάλλου θα θέλαµε να αποφύγουµε δηλώσεις του τύπου Discrete Mathematics is taught by Concrete Mathematics. Room MZH5760 is taught by David Billington. Η πρώτη δήλωση δεν έχει νόηµα, γιατί τα µαθήµατα διδάσκονται από λέκτορες. Αυτό θέτει ένα περιορισµό στις τιµές της ιδιότητας is taught by. Με µαθηµατικούς όρους, περιορίζουµε την εµβέλεια/ πεδίο τιµών (range) της ιδιότητας. Η δεύτερη δήλωση δεν έχει νόηµα, γιατί µόνο τα µαθήµατα µπορούν να διδαχθούν. Αυτό θέτει ένα περιορισµό στα αντικείµενα στα οποία µπορεί η ιδιότητα να ε- φαρµοστεί. Με µαθηµατικούς όρους, περιορίζουµε το πεδίο ορισµού (domain) της ιδιότητας. 24

25 Πέρα λοιπόν από την περιγραφή συγκεκριµένων κλάσεων οι χρήστες έχουν α- κόµη τη δυνατότητα να περιγράψουν και συγκεκριµένες ιδιότητες (properties) των στιγµιότυπων αυτών των κλάσεων. Στην RDF, ιδιότητα είναι η σχέση µεταξύ ενός πόρου-υποκειµένου και ενός πόρου-αντικειµένου. Για την περιγραφή των ιδιοτήτων, στην RDF Schema, χρησιµοποιείται η κλάση rdf:property και οι ιδιότητες rdfs:domain, rdfs:range και rdfs:propertyof. Ένα παράδειγµα χρήσης των παραπάνω ιδιοτήτων είναι το εξής: 1. author rdf:type rdf:property 2. author rdfs:domain book 3. author rdfs:range person Στη γραµµή 1 δηλώνεται ότι το author είναι µια ιδιότητα. Οι επόµενες δύο γραµµές δηλώνουν ότι οι δηλώσεις προτάσεις που χρησιµοποιούν αυτήν την ιδιότητα έχουν υποκείµενο κάποιο στιγµιότυπο του book (γραµµή 2) και αντικείµενο κάποιο στιγµιότυπο του person. Η ιδιότητα rdfs:subpropertyof χρησιµοποιείται για να ορίσει ότι µια ιδιότητα είναι υπο-ιδιότητα µιας άλλης. Αν η Κ είναι υπο-ιδιότητα της Λ, τότε όλα τα ζεύγη των πόρων που σχετίζονται µε την Κ σχετίζονται και µε την Λ. Χρησιµοποιείται και ο όρος υπερ-ιδιότητα για να δηλώσει, όπως και παραπάνω, την αντίθετη έννοια της υποιδιότητας. Ένα παράδειγµα είναι: father subpropertyof parent και σηµαίνει ότι η ιδιότητα father είναι υπο-ιδιότητα της ιδιότητας parent. 2.6 Οντολογιες Όπως ήδη αναφέρθηκε µια σηµαντική συµβολή της τεχνητής νοηµοσύνης στο σηµασιολογικό διαδίκτυο είναι οι µέθοδοι αναπαράστασης γνώσης. Εδώ για την αναπαράσταση γνώσης χρησιµοποιούνται οι οντολογίες, δοµηµένες αναπαραστάσεις που χρησι- µεύουν κυρίως για τον ορισµό κοινών λεξιλογίων. Τι είναι όµως η οντολογία; Γενικά οντολογία είναι η µαθηµατικά αυστηρή περιγραφή ενός πεδίου γνώσης και περιλαµβάνει ένα σύνολο από όρους και τις σηµασιολογικές συσχετίσεις µεταξύ τους, όπως ορίζεται στην τεχνητή νοηµοσύνη. Οι όροι περιγράφουν κλάσεις αντικειµένων και οι συσχετίσεις ιεραρχικές εξαρτήσεις µεταξύ των όρων. Ακόµη, µια οντολογία µπορεί να περιέχει και άλλα στοιχεία, όπως είναι οι ιδιότητες των όρων, κάποιοι περιορισµοί σχετικά µε αυτές, σχέσεις ισοδυναµίας και διαχωρισµού αλλά και σηµασιολογικές συσχετίσεις µεταξύ των όρων µε τη χρήση της λο- 25

26 γικής. Να σηµειωθεί σε αυτό το σηµείο πως τα πιο πολύπλοκα συστήµατα εξαγωγής συµπερασµάτων διαχωρίζονται από τις οντολογίες. Σηµαντικό πλεονέκτηµα των οντολογιών είναι πως παρέχουν µια σειρά από δυνατότητες για εξαγωγή συµπερασµάτων, όπως είναι οι παρακάτω: 1. υνατότητα ελέγχου αν κάποιο αντικείµενο ή διαδικτυακός τόπος ανήκει σε κάποια κλάση ή όχι. 2. υνατότητα ελέγχου ισοδυναµίας µεταξύ κλάσεων. 3. υνατότητα ελέγχου ασυνέπειας της οντολογίας, σε περίπτωση ύπαρξης αλληλοαναιρούµενων περιορισµών και δηλώσεων. 4. Τέλος παρέχει και τη δυνατότητα να γίνει κατηγοριοποίηση αντικειµένων ή πόρων στην ιεραρχία των κλάσεων ακόµη και αν είναι γνωστές µόνο οι ιδιότητες τους και όχι η ίδια η κλάση στην οποία ανήκουν. Ποια είναι όµως η θέση των οντολογιών µέσα στα πλαίσια του σηµασιολογικού διαδικτύου; Είναι βέβαιο πως όσο θα εξελίσσεται το σηµασιολογικό διαδίκτυο τόσο οι χρήστες θα αναπτύσσουν ολοένα και περισσότερες οντολογίες. Το σηµαντικό σε αυτό είναι πως, καθώς οι χρήστες στην πλειοψηφία τους δεν θα τηρούν την αυστηρή οργάνωση που απαιτεί ο ορισµός της οντολογίας, θα δηµιουργηθούν πολλές µικρού µεγέθους οντολογίες. Εφόσον λοιπόν δεν θα υπάρχουν οι λίγες µεγάλες και αυστηρά οργανωµένες οντολογίες είναι πολύ πιθανό να επικρατήσει αναρχία στην οργάνωση και στη διασύνδεση τους. Αναµένεται στο άµεσο µέλλον οργανισµοί όπως είναι τα πανεπιστήµια, οι εταιρίες και οι κρατικές υπηρεσίες να στραφούν σε µια προσπάθεια να συσχετίσουν τους διαδικτυακούς τόπους που έχουν αναπτύξει µε οντολογίες, ώστε να επιτύχουν διαλειτουργικότητα µε άλλες εφαρµογές του διαδικτύου. Τέτοιες εφαρµογές είναι οι µηχανές αναζήτησης, οι διαδικτυακές πύλες πληροφοριών, οι ευφυείς πράκτορες και οι διαδικτυακές υπηρεσίες. Σήµερα οι µηχανές αναζήτησης βασίζονται στις λέξεις-κλειδιά κάτι που µειώνει αισθητά την ποιότητα και την ακρίβεια των αποτελεσµάτων, καθώς κάθε λέξη µπορεί να έχει διάφορες ερµηνείες πολλές φορές άσχετες µε αυτό που αναζητά ο χρήστης, Ό- ταν όµως η αναζήτηση θα βασίζεται στις οντολογίες κάθε λέξη θα συνδέεται µε το νόηµα που επιθυµεί ο χρήστης και έτσι θα επιτυγχάνεται η µέγιστη ακρίβεια των αποτελεσµάτων. Ένα ακόµη σηµαντικό πλεονέκτηµα είναι το γεγονός ότι ανάµεσα στα αποτελέσµατα θα εµφανίζονται και έγγραφα που δεν έχουν τη λέξη-κλειδί αλλά κάποια άλλη συνώνυµη της. 26

27 Όσον αφορά τις πύλες πληροφοριών, µπορούν να χαρακτηριστούν ως ένα είδος πρωτόγονης οντολογίας και αυτό γιατί εµφανίζουν τόσο τα έγγραφα όσο και τους συνδέσµους κατηγοριοποιηµένα βάσει κάποιας ιεραρχίας. Είναι κατανοητό λοιπόν πως µε τις οντολογίες θα είναι εφικτή η συλλογή και η επεξεργασία των πληροφοριών του διαδικτύου µε βάση το νόηµα τους. Αυτό πέραν των άλλων θα οδηγήσει και σε πραγµατικά ουσιαστική χρήση των πρακτόρων. Για να γίνει πραγµατικότητα το όραµα αυτό πρέπει αφενός να πεισθούν οι χρήστες και αφετέρου να υπάρξουν οι απαραίτητοι πόροι. Οι µεν χρήστες για να επεκτείνουν προς αυτή την κατεύθυνση τις σελίδες και τις διαδικτυακές υπηρεσίες τους και οι δε πόροι για να κατορθώσουν να αναπτυχθούν τα κατάλληλα εργαλεία. Για το σκοπό αυτό το Υπουργείο Άµυνας των ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηµατοδοτούν οµάδες ερευνητών, τόσο για την ανάπτυξη εργαλείων όσο και υλικού για το χειρισµό τους. Απώτερος σκοπός όλου αυτού είναι να πείσουν τις εταιρίες και τους οργανισµούς πως το σηµασιολογικό διαδίκτυο είναι πράγµατι εφαρµόσιµο και δεν είναι απλώς µια ανέφικτη ιδέα. Ένα αποτέλεσµα όλων αυτών των προσπαθειών είναι η ανάπτυξη της γλώσσας οντολογιών διαδικτύου OWL. Εξίσου σηµαντικό όµως είναι να µπορέσουν οι ίδιοι οι χρήστες που δεν είναι ειδικοί και γνώστες του αντικειµένου από µόνοι τους να δηµιουργούν τέτοιου είδους περιεχόµενο για το διαδίκτυο. Με το ιδανικό σενάριο να θέλει τους χρήστες αυτούς να µην γνωρίζουν καν την ύπαρξη του σηµασιολογικού διαδικτύου. Τέλος να σηµειωθεί ότι το Σ φιλοδοξεί να περιλαµβάνει όχι µόνο σελίδες µε συνδέσµους που θα αναφέρονται σε πολλές διαφορετικές οντολογίες αλλά και οντολογίες που θα διασυνδέονται µεταξύ τους ώστε να αλληλοσυµπληρώνονται. Είναι αυτή η διασύνδεση των οντολογιών που θα αποτελέσει το ισχυρό εργαλείο που θα διαθέτουν οι χρήστες. Με αυτό θα µπορούν να επαναχρησιµοποιήσουν µερικά ή ακόµη και ολικά κάποιες ήδη προϋπάρχουσες γενικές οντολογίες αλλά θα µπορούνε ακόµα και να επαναχρησιµοποιήσουν µόνο κάποιους όρους µιας οντολογίας. [1,2, 3] 2.7 Λογική, Αποδείξεις, Αξιοπιστία (Logic, Proof, Trust) Τρία από τα σηµαντικά επίπεδα του σηµασιολογικού διαδικτύου είναι αυτά της λογικής, των αποδείξεων και της αξιοπιστίας. 27

28 Η λογική (logic) στο Σ κατέχει σηµαντική θέση καθώς η χρησιµότητα της είναι αδιαµφισβήτητη. Με βάση αυτή γίνονται κατανοητές διάφορες δηλώσεις όπως είναι οι κανόνες µετατροπής των εγγράφων από ένα τύπο σε έναν άλλο ή ο έλεγχος ενός εγγράφου ως προς τη συνέπεια του. Επιπλέον, παρέχει και τη δυνατότητα αναπαράστασης της κατηγορηµατικής λογικής και της συσχέτισης των δεδοµένων. Έτσι µε σηµασιολογικές συσχετίσεις υπό τη µορφή κανόνων γίνεται η επεξεργασία των δεδοµένων όλων των επιπέδων που βρίσκονται κάτω από το επίπεδο της λογικής. Οι κανόνες αυτοί, προκύπτουν κάθε φορά από το πεδίο της εκάστοτε εφαρµογής. Αλληλένδετες µε την λογική είναι και οι αποδείξεις (proof). Εδώ περιλαµβάνονται οι µηχανισµοί και οι διαδικασίες εξαγωγής συµπερασµάτων, που χρησιµοποιούν τη γνώση της λογικής και αναπαριστούν τις διαδικασίες απόδειξης σε γλώσσες όπως οι RDF και XML. Όλα αυτά οδηγούν σε ένα σηµαντικό πλεονέκτηµα. Με τη λογική είναι εύκολη η δηµιουργία εξηγήσεων προς το χρήστη σχετικά µε τα συµπεράσµατα στα οποία κατέληξε. Στην πραγµατικότητα, οι εξηγήσεις δεν είναι τίποτα άλλο από τα διαδοχικά βή- µατα του µηχανισµού εξαγωγής συµπερασµάτων. Τα συµπεράσµατα αυτά µπορούν να παρουσιαστούν στον χρήστη µε δύο τρόπους, είτε µε απλή παράθεση των λογικών προτάσεων και των δεδοµένων που χρησιµοποιήθηκαν, είτε µε τη χρήση εξελιγµένων τεχνικών παραγωγής εξηγήσεων σε φυσική γλώσσα. Τέλος. η αξιοπιστία (trust) αν και ιδιαίτερα σηµαντική δεν έχει ακόµη την βαρύτητα και την ανάπτυξη των άλλων τοµέων του Σ. Για την πλειονότητα των εφαρ- µογών, η απόδειξη της αξιοπιστίας δεν είναι τίποτα περισσότερο από µερικούς κανόνες περιορισµένης εµβέλειας που απλά ζητούν από την άλλη πλευρά µόνο κάποιες γενικές αποδείξεις. Ένα σηµαντικό εργαλείο όµως, που ολοένα και περισσότερο χρησιµοποιείται, αυτό των ψηφιακών υπογραφών έρχεται να δώσει νέα ώθηση στον τοµέα της αξιοπιστίας. [1, 2, 5] 2.8 Ψηφιακές Υπογραφές (Digital Signature) Οι ψηφιακές υπογραφές (Digital Signature) είναι ένα εξαιρετικά σηµαντικό εργαλείο για τον έλεγχο της αξιοπιστίας στα συλλογιστικά συστήµατα. Για να µπορέσει όµως ο µηχανισµός εξαγωγής συµπερασµάτων να επεκταθεί, ώστε να συµπεριλάβει και την απόδειξη της αξιοπιστίας, πρέπει και το λογικό µοντέλο να επεκταθεί επίσης. Και αυτό για να µπορέσει να συµπεριλάβει κλειδιά για τον έλεγχο της προέλευσης των εγ- 28

29 γράφων που φέρουν ψηφιακές υπογραφές, αλλά και για την ίδια την πιστοποίηση της αυθεντικότητας της υπογραφής. Έτσι, η µηχανή εξαγωγής συµπερασµάτων θα είναι συνδεδεµένη µε το σύστηµα επαλήθευσης της υπογραφής. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσµα τα έγγραφα να αναλύονται όχι µόνο σε δένδρα συλλογισµών, αλλά και σε δένδρα µε βάση το ποιος υπέγραψε αυτούς τους συλλογισµούς. Στόχος δηλαδή είναι στο µέλλον η απόδειξη της αξιοπιστίας ενός εγγράφου να είναι ο έλεγχος της ψηφιακής υπογραφής. [1, 2, 5] 29

30 30

31 3 Εργαλείο σύνταξης RDFS εγγράφων O σηµασιολογικός ιστός, όπως έχει ήδη αναφερθεί, αποτελεί το επόµενο σηµαντικό βήµα στην εξέλιξη του υπάρχοντος ιστού. Βασικός στόχος αυτής της προσπάθειας είναι η βελτίωση της επικοινωνίας τόσο σε επίπεδο ανθρώπων-υπολογιστών όσο και σε επίπεδο καθαρά υπολογιστών. Ο µόνος τρόπος για να καταστεί αυτό εφικτό είναι να δοθεί σε κάθε πληροφορία στον ιστό ένα καλά ορισµένο νόηµα, και για να γίνει αυτό το W3C 1 πρότεινε τα µεταδεδοµένα. Με τα µεταδεδοµένα θα µπορούν να περιγραφούν αποτελεσµατικά οι πληροφορίες του παγκόσµιου ιστού και η διαχείριση τους θα είναι πλέον πιο εύκολη. Ωστόσο, η νοοτροπία του διαδικτύου δεν έχει ακόµη αλλάξει και είναι µέχρι και σήµερα στραµµένη κυρίως στην παρουσίαση των πληροφοριών στους χρήστες, µη δίνοντας ιδιαίτερη σηµασία στην κατανόηση τους από τις µηχανές. Ένας ακόµη λόγος που δεν έχουνε γίνει µεγάλα βήµατα προς την κατεύθυνση αυτή είναι και το γεγονός ότι η αυτοµατοποίηση των διαδικασιών στον ιστό είναι πραγµατικά πολύ δύσκολη λόγω του τεράστιου όγκου των δεδοµένων. Ο τεράστιος λοιπόν όγκος δεδοµένων και η αδυναµία διαχείρισης τους µε συµβατικούς τρόπους οδήγησαν στα µεταδεδοµένα και κατ επέκταση στην RDF (Resource Description Framework). Η RDF δηµιουργήθηκε για να καλύψει αυτήν ακριβώς την αδυναµία, προσφέροντας αποτελεσµατική επεξεργασία µεταδεδοµένων και διαλειτουργικότητα µεταξύ εφαρµογών σε επίπεδο µηχανών. Σήµερα αποτελεί µια από τις σηµαντικότερες γλώσσες περιγραφής µεταδεδοµένων και ένα από τα σηµαντικότερα εργαλεία στην προσπάθεια για την στροφή του ιστού προς την κατεύθυνση του Σηµασιολογικού Ιστού (ΣΙ). 1 Η Κοινοπραξία του Παγκοσµίου Ιστού: World Wide Web Consortium (W3C),ιδρύθηκε το 1994 και είναι µια διεθνής κοινοπραξία όπου οι Οργανισµοί Μέλη, το προσωπικό πλήρους απασχόλησης και το κοινό δουλεύουν µαζί για να αναπτύξουν πρότυπα του Παγκοσµίου Ιστού. Η αποστολή του W3C είναι: Να οδηγήσει τον Παγκόσµιο Ιστό στο µέγιστο των δυνατοτήτων του, αναπτύσσοντας πρωτόκολλα και οδηγίες που εξασφαλίζουν µακροπρόθεσµη ανάπτυξη του Παγκοσµίου Ιστού. 31

32 Ένα ακόµη ενδιαφέρον βήµα στην προσπάθεια αυτή είναι και η γλώσσα RDF Schema, που στην πραγµατικότητα είναι µια σηµασιολογική επέκταση της RDF. Η RDF Schema παρέχει όλους τους µηχανισµούς που χρειάζονται για την περιγραφή συνόλων από σχετικούς µεταξύ τους πόρους καθώς και τις σχέσεις που συνδέουν αυτούς τους πόρους. Παρά όµως την εξαιρετική σηµαντικότητα των RDF και RDFS, υπάρχει ακόµη έλλειψη εργαλείων τόσο για την γραφική αναπαράσταση των RDF και RDFS εγγράφων, όσο και για την σύνταξη τέτοιων εγγράφων µε γραφικό ή οπτικό τρόπο. ύο από τα εργαλεία που βρίσκονται σήµερα διαθέσιµα είτε για σύνταξη είτε για οπτικοποίηση RDF και RDFS εγγράφων είναι το MR3 που αναπτύχθηκε στο Shizuoka University της Ιαπωνίας και το Semantics Works της Altova. Το MR3 καθώς και πληροφορίες για αυτό και το MMM Project, τµήµα του οποίου αποτελεί το MR3, µπορούν να βρεθούν στην σελίδα του project, Αντίστοιχα το Semantic Works της Altova µαζί µε όλες τις σχετικές πληροφορίες βρίσκεται στη σελίδα της εταιρίας, Το πρώτο, ό- µως, δεν µπορεί να θεωρηθεί ιδιαίτερα εύχρηστο, ενώ το δεύτερο, αν και εµπορικό προϊόν, είναι υπερβολικά πολύπλοκο για τους µη εξοικειωµένους χρήστες. Αυτή η έλλειψη εργαλείων για RDF/RDFS έγγραφα αλλά και η γενικότερη έλλειψη εργαλείων και εφαρµογών για το Σηµασιολογικό Ιστό έχουν σαν αποτέλεσµα ο τελικός χρήστης, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας απλός χρήστης χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις, να αποµακρύνεται από αυτόν. Αντίθετα, εάν υπήρχε µια ποικιλία εργαλείων, ο Σηµασιολογικός Ιστός θα ήταν σίγουρα πιο προσιτός. Αναµφισβήτητα ο ΣΙ για κάποιον µη ειδικό δεν είναι κατανοητός. Εάν όµως αυτός ο µη-ειδικός χρήστης είχε στη διάθεση του έναν αριθµό εργαλείων που θα του προσέφεραν ένα απλό και εύχρηστο περιβάλλον, επιτρέποντας του να αντιλαµβάνεται τα στοιχεία του ΣΙ µε µια αφαιρετική εικόνα, όπως π.χ. µια γραφική αναπαράσταση, χωρίς πολλές τεχνικές λεπτοµέρειες, τότε θα ήταν σε θέση να συµµετέχει και αυτός στην νέα εποχή, την εποχή του Σηµασιολογικού Ιστού. Στα πλαίσια της εργασίας αυτής στόχος είναι να αναπτυχθεί ένα φιλικό και λειτουργικό εργαλείο που θα προσφέρει στο χρήστη λειτουργίες σύνταξης RDFS εγγράφων µέσα από ένα απλό και εύχρηστο περιβάλλον. Το εργαλείο αυτό θα είναι γραµµένο σε Java και για τις ανάγκες της ανάπτυξης του θα χρησιµοποιηθεί η Jena, µια βιβλιοθήκη της Java που παρουσιάζεται στο επόµενο κεφάλαιο. 32

33 3.2 Η Σύνταξη των Rdfs Εγγράφων Όπως έχει ήδη σηµειωθεί, στόχος κάθε RDF Editor είναι να παρέχει στον χρήστη την δυνατότητα να γράφει και να χειρίζεται RDF έγγραφα. Έτσι και στην εργασία αυτή ε- πιδιώκεται να αναπτυχθεί ένας editor που θα είναι εύκολος στη χρήση και θα παρέχει την δυνατότητα συγγραφής και αποθήκευσης τριπλετών σε οποιαδήποτε πλατφόρµα. Για το λόγο αυτό επιλέχθηκε ως γλώσσα ανάπτυξης η Java (της εταιρίας Sun Micro- Systems) µε την χρησιµοποίηση και της Jena. Είναι ήδη γνωστό από το προηγούµενο κεφάλαιο ότι η πληροφορία στην RDF οργανώνεται µε βάση την δοµή των δηλώσεων. Μια δήλωση είναι ουσιαστικά µια τριπλέτα, µια τριάδα δηλαδή πόρων - ιδιοτήτων τιµών, όπου συνδέονται τα στοιχεία µεταξύ τους. Οι δύο σηµαντικότερες αναπαραστάσεις είναι η γραφική αναπαράσταση, εξαιρετικά κατανοητή από τους ανθρώπους, και η αναπαράσταση βασισµένη στην XML, που απευθύνεται για επεξεργασία της πληροφορίας µέσω µηχανών. Επιδιώκεται, λοιπόν, στο εργαλείο αυτό να µπορεί ο χρήστης να δηµιουργεί σχηµατικά τις πληροφορίες του και να του επιστρέφεται το µοντέλο αυτών των πληροφοριών γραµµένο σε RDF. Σηµαντικό, σε αυτό το σηµείο, είναι να τονισθεί ότι στην παρούσα εργασία γίνεται µια προσπάθεια µε βάση την αντικειµενοστρέφεια που προσφέρεται από την γλώσσα υλοποίησης να δηµιουργηθεί ένα απλό περιβάλλον όπου τα υποκείµενα και αντικείµενα θα αποτελούν κόµβους κλάσεις που θα παρουσιάζουν ίσως και κάποιες ιδιότητες και θα συνδέονται µεταξύ τους µε ένα απλό βέλος, παρουσιάζοντας έτσι τη σχέση υποκείµενο κατηγόρηµα αντικείµενο. Αποφεύγοντας, λοιπόν, τα πολλά και πολύπλοκα σχήµατα θα είναι εφικτή η δηµιουργία ενός απλού γραφικού µοντέλου, α- πόλυτα κατανοητού ακόµη και από τον µη εξοικειωµένο χρήστη. Πρέπει ωστόσο να σηµειωθεί ότι παρ όλο που η RDFS δεν υποστηρίζει ένα πλήρως αντικειµενοστραφές µοντέλο, παραδείγµατος χάρη οι ιδιότητες είναι καθολικές και ανήκουν σε όλες τις κλάσεις µέσα στο RDFS έγγραφο και όχι σε κάποια συγκεκριµένη κλάση, η γραφική µοντελοποίηση της RDFS οντολογίας θα ακολουθεί το πλήρως αντικειµενοστραφές µοντέλο, οι ιδιότητες δηλαδή θα αντιστοιχίζονται σε κλάσεις, για λόγους ευχρηστίας και καλύτερης κατανόησης από τους χρήστες. Το τελικό RDFS έγγραφο φυσικά που παράγεται είναι πλήρως συµβατό µε τις προδιαγραφές τις γλώσσας RDFS. 33

34 Συνοψίζοντας, σύνταξη RDF εγγράφων δηλαδή σηµαίνει ότι θα αποτυπώνει ο χρήστης RDF σε µορφή γράφου και το εργαλείο θα τον επεξεργάζεται και θα δηµιουργεί τελικά ένα RDF έγγραφο, το οποίο, τέλος, θα αποθηκεύεται σε ένα αρχείο. 3.3 Το Σύστηµα VDR - Device Στο σηµείο αυτό πρέπει να σηµειωθεί ότι το περιβάλλον αυτό θα αναπτυχθεί µε την προοπτική τόσο να είναι ανεξάρτητο εργαλείο όσο και να ενσωµατωθεί στο γραφικό περιβάλλον σύνταξης και εκτέλεσης βάσεων γνώσης αναιρέσιµης λογικής VDR Device. Το σύστηµα VDR-Device αποτελείται από δύο θεµελιώδη συστατικά : 1. Το DR-Device, το σύστηµα συλλογιστικής που εκτελεί την επεξεργασία RDF και παράγει τα συµπεράσµατα. 2. Το DRRED (Defeasible Reasoning Rule Editor), ο συντάκτης κανόνων (rule editor), που λειτουργεί και σαν εργαλείο συγγραφής κανόνων αλλά και σαν γραφικό κέλυφος για τον πυρήνα του συστήµατος συλλογιστικής. Αξίζει να σηµειωθεί ότι αυτά τα δυο υποσυστήµατα αν και χρησιµοποιούν διαφορετικές τεχνολογίες και έχουν αναπτυχθεί ανεξάρτητα, επικοινωνούν µεταξύ τους αποτελεσµατικά, δηµιουργώντας ένα ευέλικτο και ισχυρό περιβάλλον. [6, 7] 34

35 Γραφικά το σύστηµα VDR-Device παρουσιάζεται στο σχήµα που ακολουθεί : Internet Results - RDF/XML DRREd RuleML document USER RDF/XML documents ARP RDF/XML RDF/N-triple Documents Local Disk RuleML documents RDF/XML RDF/ N-triples Input RDF document URI RDF triple Loader RDF triples RDF triple Translator COOL Objects DR-DEVICE Logic Program Loader Results - RDF/XML RDF Extractor DR-DEVICE Rulebase Results - Objects RuleML documents DR-DEVICE Rulebase RuleML/DR-DEVICE Rulebase Rule Translator Defeasible Rule Translator Deductive Rule Translator CLIPS Rules Xalan XSLT Processor Local Disk DR-DEVICE XSLT stylesheet CLIPS / COOL Results - Objects Σχήµα 3.4 Η αρχιτεκτονική του VDR-Device Το Σύστηµα Εξαγωγής Συµπερασµάτων DR-DEVICE Το DR-Device είναι κατάλληλο για RDF µεταδεδοµένα για πολλαπλούς πόρους του διαδικτύου χρησιµοποιώντας κανόνες αναιρέσιµης λογικής. Το σύστηµα αυτό έχει α- ναπτυχθεί πάνω στο σύστηµα κανόνων CLIPS και βασίστηκε στο R-DEVICE, ένα παλαιότερο παραγωγικό σύστηµα κανόνων για RDF µεταδεδοµένα. Εδώ οι κανόνες µπορούν να εκφραστούν είτε σε κάποια γλώσσα βασισµένη στο CLIPS είτε σε µια επέκταση του OO-RuleML συντακτικού. Πρέπει να σηµειωθεί ότι η αναιρέσιµη συλλογιστική βασίζεται στους κανόνες και είναι η πλέον αποτελεσµατική συλλογιστική για ελλειπή και ασυνεπή πληροφορία. Τέτοιου είδους συλλογιστική είναι, εκτός των άλλων, ιδιαίτερα χρήσιµη για περιπτώσεις όπως αυτές της ένωσης οντολογιών, όπου όπως είναι φυσικό παρουσιάζονται συγκρούσεις µεταξύ των πληροφοριών τους, και της µοντελοποίησης κανόνων και πολιτικών, όπου εµφανίζονται συχνά κανόνες µε εξαιρέσεις. Μπορεί λοιπόν να αναπαραστήσει γεγονότα, κανόνες και ιδιότητες µεταξύ των κανόνων. Το κύριο πλεονέκτηµα που παρουσιάζει αυτή η συλλογιστική είναι ότι αφενός επιτρέπει τον χειρισµό ελλει- 35

36 πούς και ασαφούς πληροφορίας και αφετέρου παρουσιάζει µικρή υπολογιστική πολυπλοκότητα. Σε αυτό το σηµείο αξίζει να σηµειωθεί ότι το DR-DEVICE παρουσιάζει µια σειρά χαρακτηριστικών, τα ποιο σηµαντικά από τα οποία είναι: i. η υποστήριξη πολλαπλών τύπων κανόνων αναιρέσιµης λογικής. ii. iii. iv. η υποστήριξη επίσης τόσο της κλασσικής αναίρεσης όσο και της αναίρεσης ως αποτυχία (negation- as - failure) άµεση εισαγωγή RDF οντολογιών και δεδοµένων από το διαδίκτυο ως γεγονότα στο πρόγραµµα αναιρέσιµης λογικής. άµεση εισαγωγή προγραµµάτων αναιρέσιµης λογικής από το διαδίκτυο µε το RuleML, ένα συντακτικό κανόνων σύµφωνο µε το XML. v. άµεση εξαγωγή των αποτελεσµάτων του προγράµµατος σαν ένα RDF έγγραφο στο διαδίκτυο. [6, 7] Το Εργαλείο Σύνταξης Κανόνων Αναιρέσιµης Λογικής DRRED Γράφοντας κανόνες σε RuleML µπορεί µερικές φορές να είναι πολύ κουραστική εργασία. Έτσι η ανάγκη για εργαλεία συγγραφής που θα επιτρέπουν στους τελικούς χρήστες να γράφουν και να εκφράζουν αποτελεσµατικά κανόνες είναι πλέον επιτακτική. Το σύστηµα VDR-Device είναι εξοπλισµένο µε το DRRED ένα γραφικό συντάκτη κανόνων, γραµµένο σε Java, που στοχεύει στο να παρέχει στους χρήστες ένα φιλικό και εύχρηστο εργαλείο για την ανάπτυξη των VDR-Device RuleML εγγράφων. Η υλοποίηση του είναι προσανατολισµένη τόσο προς την απλότητα της χρήσης όσο και προς την οικειότητα που θα εµφανίζει το interface. Ορισµένα από τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά κλειδιά του συστήµατος είναι : 1. η λειτουργική ευελιξία, καθώς οι λειτουργίες µπορούν να πυροδοτηθούν από µια ποικιλία µενού ενεργειών, συντοµεύσεων πληκτρολογίου αλλά και αναδυό- µενων µενού. 2. η βελτιωµένη ταχύτητα ανάπτυξης, καθώς οι βάσεις κσνόνων µπορούν να αναπτυχθούν µε λίγα απλά βήµατα. 3. οι ισχυροί µηχανισµοί ασφάλειας, καθώς το σωστό συντακτικό είναι διασφαλισµένο και ο χρήστης προστατεύεται από συντακτικά ή σχετικά µε την RDF Schema σηµασιολογικά λάθη. [6, 7] 36

37 4 Jena Το πολύ µεγάλο ενδιαφέρον που δηµιουργήθηκε για την RDF (Resource Description Framework), οδήγησε στην ανάπτυξη ενός αριθµού εργαλείων και βιβλιοθηκών για την διαχείριση της. Μια τέτοια βιβλιοθήκη είναι η Jena. [11] Η Jena αναπτύχθηκε από µια οµάδα επιστηµόνων µεταξύ των οποίων ο Brian McBride και ο Jeremy Carroll στα εργαστήρια της Hewlett-Packard και αποτελεί πλέον ένα από τα σηµαντικότερα εργαλεία, που έχουν στη διάθεση τους οι προγραµµατιστές, για το Σηµασιολογικό ιαδίκτυο. Να σηµειωθεί πως είναι διαθέσιµη στον ιστό, καθώς πρόκειται για ένα λογισµικό ανοικτού κώδικα (open-source project), υλοποιηµένο σε Java. Η τελευταία έκδοση της διατίθεται ελεύθερα στον δικτυακό τόπο Στην καρδία του Σ βρίσκεται ο RDF γράφος (RDF Graph), σαν µια καθολική δοµή δεδοµένων. Έτσι και η Jena έχει ως βασικό πυρήνα της τον γράφο (Graph), γύρω από τον οποίο χτίζονται όλα τα υπόλοιπα συστατικά. Η Jena λοιπόν περιλαµβάνει τον de facto RDF/XML parser και παρέχει RDF/XML έξοδο χρησιµοποιώντας ολόκληρο το εύρος της πραγµατικά πλούσιας RDF/XML γραµµατικής. Ακόµη υποστηρίζεται τόσο είσοδος όσο και έξοδος (I/O) N3, δηλαδή τριπλετών. Τέλος να τονισθεί ότι η Jena για τις υλοποιήσεις του γράφου παρέχει δυνατότητες αποθήκευσης τόσο στην κύρια µνήµη (in-memory) όσο και σε βάσεις δεδοµένων (databases) [8,9,11]. Η πρώτη έκδοση της Jena, η Jena1 εµφανίστηκε για πρώτη φορά το Στην έκδοση αυτή υποστηρίζονται διάφορα εργαλεία για την RDF αλλά η υποστήριξη RDQL (RDF Data Query Language) είναι περιορισµένη. Σήµερα είναι διαθέσιµη η δεύτερη έκδοση, η Jena2, πρωτοεµφανίστηκε τον Αύγουστο του 2003 και βρίσκεται πλέον στην έκδοση 2.3. Στη νέα έκδοση έχουν προστεθεί λειτουργίες υποστήριξης για οντολογίες (Ontology API) και την γλώσσα OWL. Η Jena λοιπόν είναι ένα Java API το οποίο µπορεί να χρησιµοποιηθεί τόσο για δηµιουργία όσο και για χειρισµό RDF γράφων, παρέχοντας κλάσεις αντικειµένων για την αναπαράσταση πόρων αλλά και ιδιοτήτων. Έτσι η Jena καθορίζει ένα αριθµό από interfaces για την πρόσβαση και τον χειρισµό των RDF δηλώσεων όπως φαίνεται στο σχήµα που ακολουθεί..[11,12] 37

38 <<interface>> RDFNode <<interface>> Resource <<interface>> Literal <<interface>> Property <<interface>> Statement <<interface>> Container <<interface>> Alt <<interface>> Bag <<interface>> Seq Σχήµα 4.1 The Jena API Όπως φαίνεται και από το παραπάνω σχήµα το RDFNode interface παρέχει µια κοινή βάση για όλα τα στοιχεία που µπορούν να αποτελέσουν µέρος µίας δήλωσης (τριπλέτας). Πιο συγκεκριµένα το Literal interface αναπαριστά αλφαριθµητικά όπως παλτό και 1984, όλα αυτά δηλαδή που µπορούν να πάρουν θέση αντικειµένου (object) σε µια τριπλέτα. Επιπλέον, το interface αυτό παρέχει και µεθόδους για την µετατροπή τους σε διάφορους τύπους της Java, όπως String, int και double. Από την άλλη, στοιχεία που υλοποιούν το Property interface µπορούν να συµ- µετέχουν σε µια τριπλέτα καταλαµβάνοντας θέση ιδιότητας σε αυτή (subject, predicate, object). Πρέπει να σηµειωθεί ακόµη ότι το Statement interface αναπαριστά µια ολόκληρη τριπλέτα, αλλά υπάρχει η δυνατότητα να χρησιµοποιηθεί και σαν αντικείµενο σε µια άλλη τριπλέτα καθώς η RDF επιτρέπει την εµφώλευση τριπλετών. Τέλος, στοιχεία που υλοποιούν τα Container, Alt, Bag και Seq προορίζονται για τη θέση του αντικείµένου στην δήλωση (υποκείµενο, ιδιότητα, αντικείµενο) [8, 11, 12]. 38

39 4.2 Αρχιτεκτονική της Jena2 Όπως έχει ήδη αναφερθεί η Jena έχει σαν κεντρική δοµή της τον RDF γράφο, παρέχοντας έτσι ένα πλούσιο API για το χειρισµό του. Κάτω από το API αυτό ο χρήστης µπορεί να επιλέξει είτε αποθήκευση του γράφου στη µνήµη είτε σε βάσεις δεδο- µένων. Επιπλέον παρέχονται και δυνατότητες υποστήριξης τόσο RDF Schema όσο και OWL. Η Jena2 έχει δύο βασικούς αρχιτεκτονικούς στόχους. Ο πρώτος είναι να παρέχει στον προγραµµατιστή ευέλικτες αναπαραστάσεις των RDF γράφων. Αυτό επιτρέπει εύκολη πρόσβαση και χειρισµό των δεδοµένων στους γράφους δίνοντας έτσι την δυνατότητα στους προγραµµατιστές να πλοηγούνται εύκολα στην δοµή της τριπλέτας. Ο δεύτερος αρχιτεκτονικός της στόχος είναι να παρέχει µια απλή αφαιρετική όψη του γράφου για να διευκολύνει τον προγραµµατιστή που θέλει να δει τα δεδοµένα του σαν τριπλέτες. Πιο συγκεκριµένα, η αρχιτεκτονική της Jena υλοποιείται σε τρία επίπεδα, το Graph layer, Model Layer και το EnhGraph layer, όπως φαίνεται και στο σχήµα 4.2. Στο πρώτο από αυτά αναπαρίσταται ο RDF γράφος, ένα σύνολο τριπλετών από κόµβους. Αυτό το επίπεδο ακολουθώντας το αφαιρετικό συντακτικό της RDF είναι πολύ λιτό στο σχεδιασµό του, έτσι εάν είναι δυνατό, οι λειτουργίες αφήνονται για υλοποίηση σε κάποιο άλλο επίπεδο. Το EnhGraph layer είναι το σηµείο επέκτασης όπου χτίζονται τα APIs, στην Jena2 η λειτουργικότητα αυτού του επίπεδου χρησιµοποιείται για την υλοποίηση του Model API της Jena1 και των οντολογιών για OWL και RDFS αναβαθµίζοντας το DAML API της Jena1. Οι διαδικασίες εισόδου / εξόδου (I/O) γίνονται στο Model layer, κυρίως για ι- στορικούς λόγους. Επιπλέον, η αρχιτεκτονική της Jena2 υποστηρίζει και fast path query, το οποίο διατρέχει όλα τα επίπεδα από την κορυφή έως το τέλος (από RDQL έως την SQL βάση δεδοµένων) επιτρέποντας έτσι στα ερωτήµατα του χρήστη να βελτιστοποιούνται από τον SQL query optimizer. 39

40 Σχήµα 4.2 Η Αρχιτεκτονική της Jena2 Τέλος, σηµειώνονται συνοπτικά τα περιεχόµενα της Jena και κατά επέκταση της Jena2. Η Jena περιλαµβάνει συστατικά όπως: ARP: πρόκειται για έναν RDF parser. Ένα API για την RDF. Ακόµη ένα API για οντολογίες (ontologies) µε υποστήριξη για OWL, DAML και RDF Schema. RDQL: πρόκειται για µια γλώσσα ερωτήσεων RDF Καθώς και υποστήριξη αποθηκευτικών λειτουργιών Ειδικότερα για το API RDF της Jena να σηµειωθεί ότι επιτρέπει την δηµιουργία και το χειρισµό RDF Μοντέλων (RDF Models) από εφαρµογές Java. Για το σκοπό αυτό παρέχονται Java κλάσεις για αναπαραστάσεις µοντέλων (Models), πόρων (Re- 40

41 sources), ιδιοτήτων (Properties), αλφαριθµητικών (Literals) και δηλώσεων (Statements).[8, 9, 14] The Graph Layer Η κεντρική ιδέα στο επίπεδο αυτό είναι οι τριπλέτες ως η καθολική δοµή δεδοµένων. Το πρώτο επίπεδο λοιπόν, το Graph layer, βασίζεται στο αφηρηµένο συντακτικό της RDF. Προορίζεται για την υλοποίηση της αποθήκευσης των τριπλετών, είτε στην κύρια µνήµη είτε για µόνιµη αποθήκευση όπως αυτή σε βάσεις δεδοµένων. Ακόµη στο επίπεδο αυτό δεδοµένα, που στην πραγµατικότητα δεν παρουσιάζουν µορφή τριπλέτας, εµφανίζονται ως τριπλέτες σε όψη. Τέτοια δεδοµένα µπορεί να είναι κάποια από αυτά που εντοπίζονται σε σελίδες του παγκόσµιου ιστού. Τέλος, να σηµειωθεί ότι οι υλοποιήσεις αυτού του επιπέδου (Graph layer) που διατίθενται µε την Jena2 παρέχουν ένα πλήθος διακριτών (υλοποιηµένων) τριπλετών αποθήκευσης και κάποιων πιο υποθετικών, κυρίως για RDFS και για ένα υποσύνολο της OWL The Model Layer Κεντρική ιδέα του επιπέδου αυτού είναι οι όψεις για τους προγραµµατιστές εφαρµογών. Στην πραγµατικότητα η Jena2 διατήρησε το Model API της Jena1 σαν την πρωταρχική αφαιρετική µορφή του RDF γράφου, που χρησιµοποιείται από τους προγραµ- µατιστές. Αυτό επιτρέπει ένα πολύ πιο πλούσιο σύνολο µεθόδων για το χειρισµό τόσο του γράφου του ίδιου σαν σύνολο όσο και των µεµονωµένων κόµβων του γράφου αυτού. Επιπλέον, το DAML API αναβαθµίστηκε και, βελτιωµένο πλέον, προστέθηκε στην Jena The EnhGraph Layer Στο τρίτο και τελευταίο επίπεδο σαν κεντρική ιδέα θεωρήθηκαν οι πολλαπλές ταυτόχρονες όψεις. Τόσο το επίπεδο του Μοντέλου (Model) όσο και αυτό της οντολογίας (Ontology) βρίσκονται στην κορυφή του πρώτο επιπέδου, του Graph layer, µέσω ενός ενδιάµεσου επιπέδου, αυτού του EnhGraph layer. Έτσι παρέχεται ένα σηµείο επέκτασης για την παροχή όψεων του γράφου, καθώς και όψεων για τους κόµβους του γράφου. Το EnhGraph layer λοιπόν είναι σχεδιασµένο για να επιτρέπει πολλαπλές όψεις του γράφου και των κόµβων του, οι οποίες µπορούν να χρησιµοποιούνται ταυτόχρονα. Επιπλέον, η απλή κληρονοµικότητα της Java επιτρέπει την δηµιουργία πολυµορφικών 41

42 αντικειµένων στο EnhGraph layer. Αυτό επιτρέπει η πολλαπλή κληρονοµικότητα και η σύνταξη RDFS να αντικατροπτίζονται στη Java. 4.3 JOSEKI Ένα σηµαντικό και εξαιρετικά χρήσιµο χαρακτηριστικό της Jena, το οποίο και αναµένεται να πρωτυποποιηθεί σύντοµα, είναι το WebAPI. [8] Πρόκειται ουσιαστικά για τον RDF Server της Jena, ένα API για αποµακρυσµένα ερωτήµατα και αναβάθµιση των RDF µοντέλων. Το joseki είναι ένα σηµαντικό κοµµάτι στην εξέλιξη του Σ, επιτρέπει πρόσβαση, σε επίπεδο εφαρµογών, σε RDF δεδοµένα που βρίσκονται δηµοσιευµένα στο διαδίκτυο. Το joseki λοιπόν παίρνει τον RDF γράφο σαν πρωταρχική σχεδιαστική ιδέα και το καθιστά προσπελάσιµο για αποµακρυσµένους πελάτες (clients) και εφαρµογές. Έτσι το WebAPI προσφέρει ένα απλό και παγκόσµιο µηχανισµό πρόσβασης επιτρέποντας σε µια εφαρµογή να εξάγει πληροφορίες από µια RDF πηγή που φιλοξενείται σε κάποιο άλλο µηχάνηµα. Ο µηχανισµός πρόσβασης είναι ένα graph-based ερώτηµα, όπου η πρόσβαση στην αποµακρυσµένη βάση δεδοµένων είναι ένα ερώτηµα και τα αποτελέσµατα επιστρέφονται µε όρους απλού γράφου Το ερώτηµα στο WebAPI Ο λόγος για τον οποίο το WebAPI αποτελεί χαρακτηριστικό της Jena είναι ότι παρέχει πρόσβαση σε κάποιο γράφο. Αυτός ο γράφος µπορεί ένας γράφος δεδοµένων αλλά µπορεί και να είναι ένας γράφος όπου τα συµπεράσµατα εξάγονται για να αποδώσουν συνεπαγωγικές τριπλέτες. Αυτό όµως δεν είναι ορατό από την εφαρµογή του αποµακρυσµένου χρήστη. Η σύµβαση µεταξύ αυτού που δηµοσιεύει και αυτού που λαµβάνει την πληροφορία είναι ότι ο γράφος είναι ένα σύνολο τριπλετών που εκφράζουν κάποια πληροφορία. Τώρα ο τρόπος µε τον οποίο αυτή η πληροφορία µεταδίδεται είναι περισσότερο θέµα αυτού που παρέχει την πληροφορία και δεν έχει σχέση µε την σύµβαση µεταξύ του παροχέα (provider/publisher) και της εφαρµογής του πελάτη. Σε αυτό το σηµείο πρέπει να σηµειωθεί ότι το ερώτηµα (query) χρησιµοποιείται για την πρόσβαση γιατί δεν είναι επιθυµητό να αντιγράφονται τέτοιες βάσεις δεδοµένων πάνω από δίκτυα. Αυτό συµβαίνει γιατί αυτές οι βάσεις είναι µεγάλες και επιπλέον η εφαρµογή του χρήστη ενδιαφέρεται µόνο για ένα µικρό µέρος του συνολικού γράφου. Ένας ακόµη λόγος είναι γιατί τέτοιες βάσεις αλλάζουν πολύ συχνά, κάνοντας την 42

43 τοπική αποθήκευση στην προσωρινή µνήµη πραγµατικά αδύνατη. Έτσι ένα ερώτηµα επιστρέφει µόνο έναν απλό υπογράφο. Αξίζει να σηµειωθεί ότι, εκτός και εάν έχει ορισθεί διαφορετικά µε πρόσθετες παραµέτρους, ο υπογράφος που επιστρέφεται πρέπει να υποκύπτει στα ίδια αποτελέσµατα όπως θα προέκυπταν αν το πρωταρχικό ερώτηµα εφαρµοζόταν σε ολόκληρη τη βάση δεδοµένων. Ο µικρότερος τέτοιος γράφος είναι ο ελάχιστος πλήρης υπογράφος Το RDF WebAPI Για να είναι οι RDF πηγές διαθέσιµες µέσω του διαδικτύου (internet), το RDF WebAPI απαιτεί κάθε γράφος να έχει ένα URL, αυτό πρόκειται να χρησιµοποιηθεί για την ονοµασία και την δροµολόγηση της κίνησης των ερωτηµάτων στην πηγή που παρέχει αυτόν το γράφο. Μια πηγή φιλοξενίας µπορεί να έχει διαθέσιµους αρκετούς RDF γράφους, γι αυτό είναι σηµαντικό να µπορεί να κατευθύνει τα ερωτήµατα στο σωστό γράφο µε βάση την ονοµασία και την τοποθεσία του δικτύου. Τα URLs λοιπόν είναι που παρέχουν το µηχανισµό για αυτή την λειτουργία. Το πρωτόκολλο που χρησιµοποιείται για τα ερωτήµατα είναι το HTTP, και πιο συγκεκριµένα η εντολή GET. Επιπλέον, για να παρέχεται συµβατότητα µε την συνήθη χρήση του διαδικτύου, µια απλή εντολή GET (δεν παρέχει δηλαδή ερωτήµατα αλφαριθµητικών) ερµηνεύεται για ολόκληρο τον RDF γράφο. Ένα αλφαριθµητικό ερώτηµα (query string) παρέχει ένα φιλτράρισµα της εντολής GET για να εξάγει ένα υπογράφο από τον γράφο στόχο. Το ερώτηµα αυτό (query string) αποτελείται από την αναγνώριση της γλώσσας ερωτηµάτων (query language) και από ένα ειδικό αλφαριθµητικό που δίνει το ερώτηµα το ίδιο. [8,13] 4.4 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΜΟΝΤΕΛΑ Ένα µοντέλο είναι ένα σύνολο δηλώσεων. Η Jena παρέχει τρεις λειτουργίες για το χειρισµό των µοντέλων (Models) σαν ένα σύνολο. Αυτές οι λειτουργίες είναι η Έ- νωση (Union), η Τοµή (Intersection) και η ιαφορά (Difference). [12, 14] Η Ένωση (Union) δύο µοντέλων είναι η ένωση συνόλων δηλώσεων το κάθε ένα από τα οποία αναπαριστούν ένα Μοντέλο. Η λειτουργία αυτή αποτελεί µια τις σηµαντικότερες λειτουργίες κλειδιά που υποστηρίζεται από την RDF. Επιτρέπει δεδοµένα από ξεχωριστές πηγές δεδοµένων να συγχωνευτούν. Η µέθοδος της Java που χρησιµοποιείται για την υλοποίηση αυτής της λειτουργίας είναι η model1.union(model2), όπως 43

44 στο σχήµα 4.3. H Τοµή (Intersection) και η ιαφορά (Difference) των µοντέλων υλοποιούνται ανάλογα χρησιµοποιώντας αντίστοιχα τις µεθόδους της Java model1.intersection(model2) και model1.difference(model2). // read the RDF/XML files model1.read (new InputStreamReader (in1), ); model2.read (new InputStreamReader (in2), ); // merge the Models Model model = model1.union (model2); // print the Model as RDF/XML model.write (system.out, RDF/XML - ABBREV ); Σχήµα 4.3 ιαβάζονται 2 RDF έγγραφα (in1 και in2) και εκτυπώνεται στην οθόνη η ένωση τους. Επιπλέον, η Jena παρέχει και ορισµένες λειτουργίες για το χειρισµό των µοντέλων. οθέντος του URI ενός πόρου, το αντικείµενο του πόρου µπορεί να εξαχθεί χρησιµοποιώντας την µέθοδο Model.getResource(String uri). Αυτή η µέθοδος έχει ορισθεί έτσι ώστε να επιστρέφει έναν πόρο εάν αυτός υπάρχει, διαφορετικά τον δηµιουργεί. Γενικά το αντικείµενο µιας δήλωσης µπορεί να είναι ένας πόρος ή ένα αλφαριθµητικό, έτσι ο κώδικας της εφαρµογής ξέροντας ότι η τιµή που αναζητά πρέπει να είναι ένας πόρος, ε- λέγχει την επιστρεφόµενη τιµή. Ένα από τα πράγµατα που προσπαθεί να κάνει η Jena είναι να παρέχει ορισµένους ειδικούς τύπους έτσι ώστε οι εφαρµογές να µην χρειάζεται να ελέγχουν την επιστρεφόµενη τιµή, καθώς ο έλεγχος για τον τύπο της θα γίνεται κατά τη διάρκεια της µεταγλώττισης. Πρέπει να σηµειωθεί όµως πως σε περίπτωση που υπάρχουν δυο αντικείµενα που πληρούν τις προϋποθέσεις, η Jena δεν καθορίζει ποιο από τα δυο θα επιστραφεί. Η Jena λοιπόν θα επιστρέψει µόνο το ένα από τα δυο, µην παρέχοντας την εγγύηση βέβαια ότι δυο διαφορετικές κλήσεις θα επιστρέψουν την ίδια τιµή. Πέρα όµως από την χειρισµό ενός µοντέλου µε βάση ένα γνωστό URI, υπάρχει και η δυνατότητα για αναζήτηση του µοντέλου. Η Jena υποστηρίζει όµως περιορισµένες λειτουργίες για αυτό. Μια µέθοδος που παρέχεται για το σκοπό αυτό είναι η Model.listStatements(), η µέθοδος αυτή επιστρέφει µια λίστα µε όλες τις δηλώσεις του µοντέλου. Θα πρέπει όµως να χρησιµοποιείται µε προσοχή καθώς δεν ενδείκνυται για 44

45 πολύ µεγάλα σε µέγεθος µοντέλα. Παρόµοια µέθοδος µε την παραπάνω είναι και η Model.listSubjects(), µε την διαφορά ότι επιστρέφει µόνο όσους από τους πόρους έχουν ιδιότητες, π.χ. τα υποκείµενα ορισµένων δηλώσεων. Αξίζει να σηµειωθεί σε αυτό το σηµείο ότι οι λειτουργίες που παρέχει η Jena επιτρέπουν τον εύκολο χειρισµό ολόκληρων των µοντέλων, παρέχουν όµως και ορισµένες εξαιρετικά χρήσιµες µεθόδους για το χειρισµό RDF δεδοµένων και δίνουν νέες δυνατότητες προς αυτή την κατεύθυνση. 4.5 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΓΙΑ RDF Ε ΟΜΕΝΑ Η Jena παρέχει µια σειρά µεθόδων για ανάγνωση και εγγραφή RDF σαν XML. Αυτές οι µέθοδοι µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την αποθήκευση ενός RDF µοντέλου σε ένα αρχείο έτσι ώστε αργότερα να είναι δυνατή η επανάγνωση της. Εφόσον λοιπόν έχει δηµιουργηθεί το µοντέλο (µε τη µορφή τριπλετών) µε την µέθοδο model.write µπορεί να αποθηκευτεί στην προκαθορισµένη έξοδο. Πρέπει ωστόσο να σηµειωθεί πως ορισµένες φορές το συντακτικό RDF/XML δεν είναι πάντα κατάλληλο την αναπαράσταση των µοντέλων. Το συντακτικό αυτό δεν µπορεί να αναπαραστήσει ένα κενό κόµβο ο οποίος θα είναι αντικείµενο δυο δηλώσεων. Σε κάθε κενό κόµβο (black node) λοιπόν θα δώσει µια URI αναφορά, έτσι ο κόµβος πλέον δεν θα είναι κενός. Για το λόγο αυτό η Jena παρέχει µια εξαιρετικά ευέλικτη διεπαφή (interface) επιτρέποντας την εύκολη προσθήκη διάφορων γλωσσών και µεθόδων για τον χειρισµό RDF. Μια τέτοια προσθήκη που λύνει το παραπάνω πρόβληµα των κενών κόµβων είναι ο PrettyWriter, που επιτρέπει την αναπαράσταση κενών κόµβων όπου αυτό είναι εφικτό. Παρόλα αυτά δεν ενδείκνυται για την συγγραφή µεγάλων µοντέλων, καθώς οι επιδόσεις σε µια τέτοια περίπτωση θα ήταν απογοητευτικές. Αντίστοιχα υπάρχει και η µέθοδος model.read() µε την οποία γίνεται η ανάγνωση των RDF δεδοµένων του µοντέλου. Παίρνει σαν όρισµα ένα URI το οποίο και θα χρησιµοποιηθεί για να βρεθούν όλα τα συσχετιζόµενα µε αυτό URI s, εάν δεν υ- πάρχουν σχετικά URI τότε δεν θα επιστρέψει τίποτα. Τέλος αξίζει να σηµειωθεί ότι η σηµαντικότητα όλων αυτών των µεθόδων είναι εξαιρετικά µεγάλη και αυτό γιατί η RDF είναι πολύ χρήσιµη για τα µεταδεδοµένα (metadata) του διαδικτύου. Όλες αυτές οι λειτουργίες επιτρέπουν έτσι σε µια µηχανή αναζήτησης να µπορεί να χρησιµοποιήσει τα µεταδεδοµένα αυτά και να παράγει περισσότερο σχετικά αποτελέσµατα [11, 12]. 45

46 46

47 5 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Στην παρούσα διπλωµατική εργασία, όπως έχει ήδη αναφερθεί, γίνεται µια προσπάθεια να αναπτυχθεί ένα εργαλείο σύνταξης RDFS εγγράφων µέσω ενός εύχρηστου και α- πλού γραφικού περιβάλλοντος. Ο RDFS Editor που θα περιγραφεί παρακάτω, µπορεί να λειτουργήσει ως ανεξάρτητη εφαρµογή, αλλά θα µπορούσε και να ενσωµατωθεί στο γραφικό περιβάλλον σύνταξης και εκτέλεσης βάσεων γνώσης αναιρέσιµης λογικής VDR Device, που περιγράφηκε σε προηγούµενη ενότητα. 5.1 Γενικά Στοιχεία του εργαλείου RDFS Editor Το περιβάλλον σύνταξης RDFS εγγράφων, RDFS Editor, αναπτύχθηκε µε τη χρήση της γλώσσας Java. Μεταξύ άλλων, τα χαρακτηριστικά που οδήγησαν στην υιοθέτηση αυτής της γλώσσας είναι η αντικειµενοστρέφεια της, που διευκολύνει τόσο την επαναχρησιµοποίηση τµηµάτων κώδικα όσο και την δοµηµένη ανάπτυξη της εφαρµογής, η πληθώρα στοιχείων που επιτρέπουν την δηµιουργία συγκροτηµένου γραφικού περιβάλλοντος, καθώς και οι πολλές βιβλιοθήκες που παρέχει η γλώσσα. Μια εκ των ο- ποίων θα αποτελέσει θεµελιώδες στοιχείο στην ανάπτυξη της εφαρµογή αυτής, η βιβλιοθήκη αυτή είναι η Jena και παρουσιάστηκε λεπτοµερώς στην προηγούµενη ενότητα. Έτσι το περιβάλλον σύνταξης RDF Schema εγγράφων που αναπτύχθηκε, παρουσιάζει µια σειρά χαρακτηριστικών, τα σηµαντικότερα εκ των οποίων είναι το φιλικό και εύχρηστο περιβάλλον χρήσης του (User friendly Interface), η αποδοτικότητα του (Efficiency) και η δυνατότητα χρήσης του ακόµη και από µη εξοικειωµένους χρήστες. 5.2 Η Αναπαράσταση του Μοντέλου Ο RDFS-Editor από το πρώτο ακόµη στάδιο της ανάπτυξης του προσανατολίστηκε στην φιλικότητα και την ευκολία χρήσης του, κατά συνέπεια ακολούθησε µια πορεία διαφορετική από αυτή των υπόλοιπων εφαρµογών της κατηγορίας του, όπως το MR3 και το Semantic Works, που παρουσιάζουν ένα πολύπλοκο και δύσκολο ως προς την χρήση περιβάλλον. 47

48 Στόχος ήταν να δοθεί στον χρήστη η δυνατότητα να αναπαριστά µε γραφικό τρόπο το µοντέλο που επιθυµεί και η εφαρµογή στη συνέχεια να δηµιουργεί τον κώδικα RDF αδιαφανώς στο background χωρίς να χρειάζεται ο χρήστης να εµπλακεί σε τεχνικές λεπτοµέρειες. Η λειτουργία αυτή παρατίθεται σχηµατικά παρακάτω. Σχήµα 3.3 Παράδειγµα σύνταξης RDFS εγγράφων µε οπτικό τρόπο. Για να είναι, λοιπόν, το περιβάλλον αυτό φιλικό και να µπορεί ο χρήστης να αποτυπώνει το σχήµα των πληροφοριών του µε απλές διαδικασίες δηµιουργήθηκε ένα toolbar. Σε αυτό θα υπάρχουν διαθέσιµα για χρήση όλα τα σύµβολα που απαιτούνται για την µοντελοποίηση και που υποστηρίζει φυσικά το εργαλείο. Επιπλέον, για να είναι ακόµη πιο απλό και εύχρηστο το περιβάλλον θα γίνεται χρήση popup menus για όλες τις υπόλοιπες εργασίες, πέραν αυτών που θα είναι διαθέσιµες στο toolbar. Θα µπορεί έτσι ο χρήστης µέσα από εξαιρετικά απλές διαδικασίες να δηµιουργεί το µοντέλο του. Λεπτοµερής παρουσίαση των στοιχείων αυτών παρατίθεται στην συνέχεια Τα Βασικά Στοιχεία : Οι κλάσεις Κατά τον χρόνο σχεδιασµού θεωρήθηκε πρακτικό κάθε συστατικό της RDF να αναπαριστάται µε κάποιο αντιπροσωπευτικό γεωµετρικό σχήµα. Η τακτική αυτή υιοθετήθηκε τελικά και κατά το χρόνο της υλοποίησης ορίστηκαν πλήρως τα σύµβολα που θα υποστηρίζονται ώστε να καλύπτεται κάθε πτυχή του RDF µοντέλου. Ορίστηκε, για παράδειγµα, η κάθε κλάση να αναπαριστάται µε ένα ξεχωριστό ορθογώνιο παραλληλόγραµµο όπου µέσα σε αυτό θα παρουσιάζονται και οι ιδιότητες που ενδεχοµένως θα εµφανίζει η κλάση. Προτιµήθηκε η αναπαράσταση τον ιδιοτήτων να γίνει µέσα στο πλαίσιο της κλάσης και όχι σε κάποιο άλλο σχήµα, όπως µια έλλειψη για παράδειγµα, τόσο για λόγους απλότητας, να παραµείνει δηλαδή το επίπεδο ευκολίας ως προς την χρήση υψηλό, αλλά και για λόγους αντικειµενοστρέφειας. Γενικότερα πρέπει να ση- µειωθεί ότι η ανάπτυξη της εφαρµογής ακολούθησε το µονοπάτι της αντικειµενοστρέφειας µε αποτέλεσµα πολλά χαρακτηριστικά εκ πρώτης όψεως να φαίνονται εντελώς 48

49 διαφορετικά από τα τετριµµένα του µοντέλου της RDF, ωστόσο αυτό είναι επιφανειακό και γίνεται για λόγους που έχουν να κάνουν µε τους στόχους της εφαρµογής, το τελικό αποτέλεσµα, το έγγραφο RDFS δηλαδή, παραµένει απόλυτα πιστό στις προδιαγραφές του µοντέλου. Μπορεί να ειπωθεί, ουσιαστικά, ότι η αναπαράσταση που υιοθετήθηκε δανείζεται αρκετά στοιχεία από την UML 2. Παρακάτω παρατίθεται ένα ενδεικτικό παράδειγµα µιας κλάσης και ο αντίστοιχος κώδικας που παράγεται. Σχήµα 5.1 Γραφική αναπαράσταση κλάσης και ο αντίστοιχος κώδικας rdf. Στο σηµείο, αυτό να σηµειωθεί ότι τα παραπάνω υλοποιήθηκαν µέσα σε δύο κλάσεις τις java, την ClassRectangle, και την ClassProperty. Η πρώτη υλοποιεί το υποκείµενο του µοντέλου, αυτό που ορίζεται αφαιρετικά, µαζί µε το αντικείµενο, µε τον γενικότερο όρο κλάση. Η δεύτερη υλοποιεί όλα όσα έχουν να κάνουν µε τις ιδιότητες του µοντέλου, να σηµειωθεί ότι παρουσιάζονται µέσα στο σχήµα της κλάσης και όχι σε κάποιο άλλο ειδικά ορισµένο για αυτές. 2 UML (Unified Modeling Language Ενοποιηµένη Γλώσσα Μοντελοποίησης),προτυποποιήθηκε από την OMG (Object Management Group Οµάδα ιαχείρισης Αντικειµένων) και είναι µια γλώσσα µοντελοποίησης γενικού σκοπού που περιλαµβάνει µια προκαθορισµένη γραφική σηµειογραφία, η οποία χρησιµοποιείται για την δηµιουργία ενός αφηρηµένου µοντέλου του συστήµατος, το αποκαλούµενο και UML Μοντέλο. Περισσότερες πληροφορίες µπορούν να αναζητηθούν στη σελίδα της OMG 49

50 5.2.2 Namespaces (Χώρος Ονοµάτων) Ένα εξίσου σηµαντικό θέµα, κατά την συγγραφή των RDFS εγγράφων, είναι τα namespaces, αυτό που καλείται χώρος ονοµάτων. Πέρα από τα προκαθορισµένα namespaces που προβλέπει η RDF πρέπει ο χρήστης να ορίζει και κάποια πρόσθετα που επιθυµεί. Για το λόγο αυτό δηµιουργήθηκε µια ξεχωριστή φόρµα για την εύκολη εισαγωγή των στοιχείων που αφορούν τα namespaces, όπως παρουσιάζεται και στην εικόνα 5.2 παρακάτω. Σχήµα 5.2 Φόρµα ορισµού των namespaces από τον χρήστη. Στο παραπάνω παράθυρο που αφορά τα namespaces, ο χρήστης θα έχει την δυνατότητα να εισάγει τα Prefix και URI που επιθυµεί ορίζοντας έτσι τα δικά του Namespaces, τα οποία και προστίθενται πλέον στην λίστα των ήδη ορισµένων. Επιπλέον, ο χρήστης θα µπορεί να επιλέγει από τη λίστα κάποιο namespace που δεν επιθυµεί πλέον να συµπεριλαµβάνεται στο έγγραφο και µε τη χρήση του πλήκτρου Remove να το αφαιρεί από τη λίστα του. Τέλος να διευκρινισθεί ότι εφόσον δεν επιτρέπονται κενά namespaces, δηλαδή χωρίς prefix ή uri, ούτε φυσικά και όµοια µεταξύ τους namespaces (duplicate namespace), στον RDFS-Editor δεν επιτρέπεται η προσθήκη τους και παράλληλα ενη- µερώνεται ο χρήστης µέσω µηνυµάτων λάθους όπως τα παρακάτω: Το πρώτο είναι το µήνυµα που ενηµερώνει τον χρήστη στην περίπτωση που προσπαθεί να εισάγει όµοιο µε κάποιο ήδη υπάρχον namespace και το δεύτερο αφορά την περίπτωση όπου ο χρήστης έχει ξεχάσει να εισάγει prefix ή uri. 50

51 Σχήµα 5.3 Μηνύµατα λάθους σχετικά µε τον µη κατάλληλο ορισµό namespace. 5.3 Οι Λειτουργίες του RDFS-Editor Όπως έχει ήδη αναφερθεί παραπάνω, για λόγους απλότητας και ευχρηστίας δύο είναι τα βασικά συστατικά που επιλέχθηκαν για να προσφέρουν όλες τις λειτουργίες της ε- φαρµογής αυτής, ένα toolbar και τα popup menus. Έτσι όλες οι λειτουργίες είναι άµεσα διαθέσιµες στο χρήστη χωρίς να χρειάζεται να αποµνηµονεύει πολύπλοκες διαδικασίες Το Toolbar Η ευκολότερη λοιπόν διαδικασία για να επιλέξει ο χρήστης άµεσα κάποια από τις βασικές λειτουργίες της εφαρµογής δεν είναι άλλη από το να βλέπει στο κεντρικό παράθυρο τις διαθέσιµες επιλογές και να επιλέγει κάθε φορά αυτή που επιθυµεί. Έτσι ενσω- µατώθηκε ένα toolbar στο κεντρικό παράθυρο της εφαρµογής όπου και προσφέρονται κάποιες από τις βασικές λειτουργίες, όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήµα. Σχήµα 5.4 Το toolbar της εφαρµογής Η Αποθήκευση Η πρώτη επιλογή είναι αυτή της αποθήκευσης του εγγράφου. Μπορεί να επιλεγεί είτε άµεσα µε τον κέρσορα είτε µε το ορισµένο shortcut Alt + S. Σχήµα 5.5 Το πλήκτρο Save. Επιλέγοντας το παραπάνω πλήκτρο, σχήµα 5.5, εµφανίζεται ένα παράθυρο διαλόγου όπου µπορεί πλέον να γίνει η αποθήκευση του rdfs εγγράφου. Το παράθυρο αυτό παρουσιάζεται στο παρακάτω σχήµα. 51

52 Σχήµα 5.6 Το παράθυρο αποθήκευσης. Έτσι µπορεί πλέον ο χρήστης να ορίσει το όνοµα του νέου αρχείου που θα περιέχει το rdfs έγγραφο, καθώς και το φάκελο στον οποίο θα αποθηκευτεί τελικά το αρχείο. Η εφαρµογή θα δηµιουργήσει έτσι ένα αρχείο τύπου.rdfs στην καθορισµένη από το χρήστη τοποθεσία µε την ονοµασία που ο ίδιος επιθυµεί Τα Namespaces Η επόµενη επιλογή του toolbar είναι αυτή των Namespaces και το ορισµένο για αυτή shortcut είναι το Alt + N. Σχήµα 5.7 Το πλήκτρο Namespaces. Επιλέγοντας το παραπάνω πλήκτρο εµφανίζεται το παράθυρο ορισµού namespace (χώρου ονοµάτων), το οποίο και περιγράφηκε στην ενότητα Ο Ορισµός Υποκλάσης Μια ακόµη επιλογή που βρίσκεται διαθέσιµη στο toolbar είναι αυτή του ορισµού υποκλάσης. Επιλέγοντας το επόµενο πλήκτρο, σχήµα 5.8, µπορεί ο χρήστης να συνδέσει δυο κλάσεις µεταξύ τους µε ένα βέλος ορίζοντας έτσι την σχέση που εµφανίζουν. Η κλάση από την οποία θα ξεκινάει το βέλος θα είναι υποκλάση της άλλης κλάσης, δηλαδή αυτής στην οποία θα καταλήγει το βέλος. Ένα παράδειγµα της απεικόνισης αυτής της σχέσης, όπως εµφανίζεται στην εφαρµογή, παρουσιάζεται στο γράφηµα του σχή- µατος 5.9. Shortcut : Alt + D. Σχήµα 5.8 Το πλήκτρο Define Subclass. 52

53 Σχήµα 5.9 Γραφική αναπαράσταση της σχέσης subclassof Mnemonics και Close Τέλος υπάρχουν ακόµη δυο χρήσιµα πλήκτρα, το πλήκτρο Mnemonics το οποίο εµφανίζει ένα παράθυρο µε µία λίστα των ορισµένων shortcuts, ώστε να µπορεί να ανατρέχει ο χρήστης για υπενθύµιση και φυσικά υπάρχει, τέλος, το πλήκτρο Close ώστε να µπορεί εύκολα ο χρήστης να τερµατίζει την εφαρµογή. Σχήµα 5.10 Το πλήκτρο Mnemonics. Σχήµα 5.11 Το πλήκτρο Close. Σχήµα 5.12 Το παράθυρο µε τη λίστα των shortcuts Τα Popup menus Για τις υπόλοιπες λειτουργίες που έχουν να κάνουν άµεσα µε την σχεδίαση του µοντέλου του χρήστη επιλέχθηκαν δύο popup menus τα οποία και συγκεντρώνουν όλα εκείνα τα στοιχεία που χρειάζεται ο χρήστης ώστε να σχεδιάσει εύκολα και γρήγορα το µοντέλο του. Το πρώτο popup menu εµφανίζεται όταν ο χρήστης επιλέγει το δεξί πλήκτρο του κέρσορα (δεξί κλικ ) σε κάποιο ελεύθερο χώρο µέσα στο panel σχεδιασµού του κεντρικού παραθύρου της εφαρµογής. Έτσι εµφανίζεται ένα µικρό popup menu µε µια µόνο επιλογή, την επιλογή New Class όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήµα. 53

54 Σχήµα 5.13 Η επιλογή New Class. Επιλέγοντας την ο χρήστης, εµφανίζεται ένα παράθυρο διαλόγου, όπου µπορεί να ορίσει το όνοµα µιας καινούργιας κλάσης, η οποία και θα σχεδιαστεί ακριβώς στο σηµείο που επέλεξε αρχικά ο χρήστης (πατώντας µε τον κέρσορα). Να σηµειωθεί ότι εάν ο χρήστης δεν ορίσει όνοµα της µορφής prefix:uri, τότε από την εφαρµογή θεωρείται ως prefix το προκαθορισµένο ex, έτσι τελικά η κλάση που θα σχεδιαστεί θα έχει όνοµα κατάλληλης µορφής (όπως ορίζεται από το συντακτικό της γλώσσας). Παραδείγµατα και των δυο παραπάνω περιπτώσεων εµφανίζονται στο επόµενο σχήµα ό- που παρουσιάζεται το παράθυρο διαλόγου Class Name για τον ορισµό του ονόµατος της καινούργιας κλάσης. Στην πρώτη περίπτωση η κλάση που θα δηµιουργηθεί θα έχει όνοµα ex:example και στη δεύτερη prs:student, όπως έχει ήδη αναλυθεί παραπάνω. Σχήµα 5.14 Ορισµός ονόµατος µιας καινούργιας κλάσης. Φυσικά και στην περίπτωση του ονόµατος της κλάσης όπως και στα namespaces, που αναφέρθηκαν σε προηγούµενη παράγραφο, δεν επιτρέπεται να ορισθεί κενό όνοµα για κάποια κλάση ούτε και να ορισθεί το ίδιο όνοµα για περισσότερες από µια κλάσεις. Έτσι η εφαρµογή δεν επιτρέπει τέτοιου είδους ενέργειες και ταυτόχρονα ενηµερώνει το χρήστη, µε τα αντίστοιχα µηνύµατα που παρουσιάζονται στο παρακάτω σχήµα. Σχ ήµα 5.15 Μηνύµατα λάθους σχετικά µε τον ορισµό ονόµατος καινούργιας κλάσης. Σε αυτό το σηµείο πρέπει να σηµειωθεί ότι ίδιο µε κάποιο άλλο θεωρείται το όνοµα, το οποίο αποτελείται από το ίδιο prefix και το ίδιο uri. Στην περίπτωση όµως 54

55 που υπάρχουν δυο ονόµατα µε το ίδιο uri αλλά διαφορετικά prefix, τότε αυτά τα ονό- µατα είναι διαφορετικά µεταξύ τους. Από τη στιγµή λοιπόν που θα δηµιουργηθεί µια κλάση, ο χρήστης θα πρέπει να µπορεί να τροποποιήσει τα χαρακτηριστικά της ή να δηµιουργήσει κάποια ακόµη, ό- πως παραδείγµατος χάρη να αλλάξει το όνοµα της κλάσης ή να προσθέσει κάποια ιδιότητα. Όλα τα παραπάνω είναι άµεσα διαθέσιµα στο χρήστη. Επιλέγοντας την κλάση που επιθυµεί µε τον κέρσορα, εµφανίζεται ένα δεύτερο popup menu που περιέχει όλες τις απαραίτητες λειτουργίες. Αυτό το popup menu παρουσιάζεται στο παρακάτω σχή- µα. Σχήµα 5.16 Το δεύτερο popup menu. Σ αυτό το δεύτερο menu υπάρχουν τέσσερις επιλογές, οι Class Name, Delete Class, New Property και Property Settings που θα περιγραφούν αναλυτικά στη συνέχεια. Όπως αναφέρθηκε λίγο παραπάνω ο χρήστης µπορεί εύκολα να δηµιουργήσει µια καινούργια κλάση, είναι πιθανό όµως κάποια στιγµή να επιθυµεί να αλλάξει το όνοµα της, δηλαδή να ορίσει ένα διαφορετικό prefix ή uri. Γι αυτό το λόγο επιλέγοντας από το δεύτερο menu την πρώτη επιλογή Class Name εµφανίζεται ένα νέο παράθυρο, σχήµα 5.17, όπου ο χρήστης µπορεί να επιλέξει κάποιο άλλο prefix από τα ήδη ορισµένα ή και να ορίσει ένα καινούργιο uri για την κλάση. Σχήµα 5.16 Η επιλογή Class Name από το popup menu Σχήµα 5.17 Παράθυρο για την αλλαγή ονόµατος της κλάσης Class Name. 55

56 Μια εξίσου χρήσιµη λειτουργία για τον χρήστη είναι και αυτή της διαγραφής µιας κλάσης. Επιλέγοντας αρχικά την κλάση που επιθυµεί να διαγράψει και κατόπιν την επιλογή Delete Class από το popup menu, η κλάση διαγράφεται άµεσα καθώς και όλες οι τυχόν ιδιότητες που µπορεί να περιέχει. Σχήµα 5.18 Η επιλογή Delete Class του popup menu. Οι παραπάνω δύο επιλογές ολοκληρώνουν τις διαδικασίες που αφορούν αποκλειστικά στην κλάση, υπάρχουν όµως και κάποια άλλα επίσης σηµαντικά χαρακτηριστικά, οι ιδιότητες. Για το λόγο αυτό, το popup menu των λειτουργιών διαµόρφωσης περιλαµβάνει ακόµη δύο επιλογές, τις New Property και Property Settings. Η πρώτη επιλογή, New Property, αφορά στη δηµιουργία µιας καινούργιας κλάσης, όπου, όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήµα, ορίζεται το prefix και το uri της ιδιότητας καθώς και το range που αυτή θα έχει. Να σηµειωθεί ότι ως domain θεωρείται το όνοµα της κλάσης, στα πλαίσια της οποίας ορίζεται η ιδιότητα. Σχήµα 5.19 Η επιλογή New Property. Σ χήµα 5.20 Παράθυρο για τον ορισµό ιδιότητας. Η δεύτερη επιλογή, Property Settings, έχει επίσης να κάνει µε τις ιδιότητες και συγκεκριµένα µε την διαµόρφωση κάθε ιδιότητας. Στο σχετικό παράθυρο, σχήµα 5.22, ο χρήστης µπορεί να αλλάξει το όνοµα της ιδιότητας, να ορίσει διαφορετικό range αλλά και να καθορίσει την σχέση subpropertyof µεταξύ της ιδιότητας που επεξεργάζεται ο χρήστης και κάποιας άλλης ή άλλων από το σύνολο των ιδιοτήτων που έχουν ήδη ορισθεί στα πλαίσια του µοντέλου του χρήστη. Να σηµειωθεί σε αυτό το σηµείο ότι η πρώτη ιδιότητα, αυτή που επεξεργάζεται ο χρήστης, εφόσον ορισθεί η σχέση subpropertyof, είναι υπό-ιδιότητα αυτής ή αυτών που ορίζονται στο αντίστοιχο πλαίσιο. Σχήµα 5.21 Η επιλογή Property Settings. 56

57 Σχήµα 5.22 Παράθυρο για την διαµόρφωση ιδιότητας. 5.4 Γενική Επισκόπηση του RDFS-Editor Ολοκληρώνοντας την παρούσα ενότητα, όπου περιγράφηκαν όλες οι ιδιότητες που παρέχει το εργαλείο RDFS-Editor, παρουσιάζεται ένα συγκεντρωτικό παράδειγµα ό- λων των παραπάνω. Στο παράδειγµα αυτό που παρουσιάζεται στο σχήµα 5.23, διακρίνεται η γραφική απεικόνιση ενός µοντέλου χρήστη. Στο κεντρικό, λοιπόν, παράθυρο της εφαρµογής RDFS-Editor υπάρχουν τέσσερις κλάσεις, µια ενδεικτική κλάση, η ex:example και άλλες τρεις που συνδέονται µεταξύ τους µε σχέσεις subclassof. Οι κλάσεις αυτές είναι οι prs:student, prs:teacher και prs:person, οι δύο πρώτες αποτελούν υποκλάσεις της γενικότερης κλάσης person. Επίσης, όπως είναι φανερό και από την γραφική απεικόνιση, καθεµία από τις κλάσεις αυτές περιέχει έναν αριθµό ιδιοτήτων, όπως name, age, city, κ.α., ορισµένες µε τους τρόπους που περιγράφηκαν στις προηγούµενες παραγράφους. Σε αυτό το σηµείο θα πρέπει να σηµειωθεί ότι όλες οι πληροφορίες που απορρέουν από το γράφηµα, αποθηκεύονται σε δυναµικές δοµές δεδοµένων, όπως κάποια vectors, και έπειτα από την κατάλληλη επεξεργασία τους προκύπτει το τελικό αποτέλεσµα, δηλαδή ο κώδικας rdf. Για το παραπάνω παράδειγµα ο κώδικας rdf παρατίθεται στο σχήµα

Γραφικό Περιβάλλον Οπτικής Απεικόνισης Οντολογιών RDF Schema στο Σημασιολογικό Ιστό

Γραφικό Περιβάλλον Οπτικής Απεικόνισης Οντολογιών RDF Schema στο Σημασιολογικό Ιστό ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ (Master in Information Systems) Γραφικό Περιβάλλον Οπτικής Απεικόνισης Οντολογιών RDF Schema στο Σημασιολογικό Ιστό

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Κατάλογος εικόνων 13. Πρόλογος 15. 1 Το όραμα του Σημασιολογικού Ιστού 19

Περιεχόμενα. Κατάλογος εικόνων 13. Πρόλογος 15. 1 Το όραμα του Σημασιολογικού Ιστού 19 Περιεχόμενα Κατάλογος εικόνων 13 Πρόλογος 15 1 Το όραμα του Σημασιολογικού Ιστού 19 1.1 Ο σημερινός Ιστός 19 1.2 Από το σημερινό Ιστό στο Σημασιολογικό Ιστό: παραδείγματα 22 1.3 Τεχνολογίες Σημασιολογικού

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού

Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού Ενότητα 6: RDF Schema (RDFS) Μ.Στεφανιδάκης 21-3-2016. Τι μπορούμε να εκφράσουμε με την RDF; Δηλώσεις σε μορφή τριάδων (s,p,o) Χωρίς οποιαδήποτε έννοια δομής... Παράδειγμα:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΓΝΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΙΣΤΟ

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΓΝΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΙΣΤΟ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΓΝΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΙΣΤΟ RDF (Resource Description Framework) Ι. Χατζηλυγερούδης Ανεπάρκεια της XML Η XML είναι Μετα-γλώσσα ορισμού σήμανσης για ανταλλαγή δεδομένων και μεταδεδομένων μεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στο RDF. Το Resource Description Framework (RDF) Σταύρος Πολυβίου

Εισαγωγή στο RDF. Το Resource Description Framework (RDF) Σταύρος Πολυβίου Εισαγωγή στο RDF Σταύρος Πολυβίου Το Resource Description Framework (RDF) RDF: µία γλώσσα περιγραφής πληροφοριών (metadata) που αφορούν πόρους (resources) στο world wide web. Παραδείγµατα: ο τίτλος, ο

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Συστήματος Διαχείρισης Περιεχομένου με Τεχνολογίες Σημασιολογικού Ιστού και Σημασιολογικής Επιφάνειας Εργασίας

Ανάπτυξη Συστήματος Διαχείρισης Περιεχομένου με Τεχνολογίες Σημασιολογικού Ιστού και Σημασιολογικής Επιφάνειας Εργασίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Ανάπτυξη Συστήματος Διαχείρισης Περιεχομένου με Τεχνολογίες Σημασιολογικού Ιστού και Σημασιολογικής Επιφάνειας Εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Αναπαράσταση Γνώσης και Αναζήτηση στον Σηµασιολογικό Ιστό

Αναπαράσταση Γνώσης και Αναζήτηση στον Σηµασιολογικό Ιστό Αναπαράσταση Γνώσης και Αναζήτηση στον Σηµασιολογικό Ιστό Αλέξανδρος Βαλαράκος (alexv@iit.demokritos.gr) (alexv@aegean.gr) Υποψήφιος ιδάκτορας Τµήµα Μηχανικών Υπολογιστικών και Πληροφοριακών Συστηµάτων.

Διαβάστε περισσότερα

Aναπαράσταση Γνώσης στο Σημασιολογικό Ιστό

Aναπαράσταση Γνώσης στο Σημασιολογικό Ιστό Aναπαράσταση Γνώσης στο Σημασιολογικό Ιστό Οι γλώσσες RDF(S) και OWL Γ. Στάμου Περιγραφή Μεταδεδομένων με την RDF Η RDF χρησιμοποιείται για την απλή περιγραφή πόρων (resources) του διαδικτύου o Περιγράφει

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 6. Σχήµατα ιαλειτουργικότητας Μεταδεδοµένων. Το RDF Το Warwick Framework. Ιόνιο Πανεπιστήµιο - Τµήµα Αρχειονοµίας - Βιβλιοθηκονοµίας

ΜΑΘΗΜΑ 6. Σχήµατα ιαλειτουργικότητας Μεταδεδοµένων. Το RDF Το Warwick Framework. Ιόνιο Πανεπιστήµιο - Τµήµα Αρχειονοµίας - Βιβλιοθηκονοµίας ΜΑΘΗΜΑ 6 195 Σχήµατα ιαλειτουργικότητας Μεταδεδοµένων Το RDF Το Warwick Framework 196 1 Resource Data Framework RDF Τα πολλαπλά και πολλαπλής προέλευσης σχήµατα παραγωγής δηµιουργούν την ανάγκη δηµιουργίας

Διαβάστε περισσότερα

Μεταδεδομένα στο Ψηφιακό περιβάλλον

Μεταδεδομένα στο Ψηφιακό περιβάλλον Μεταδεδομένα στο Ψηφιακό περιβάλλον Μονάδα Αριστείας Ανοικτού Λογισμικού - Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Ψηφιακό Τεκμήριο Οτιδήποτε υπάρχει σε ηλεκτρονική μορφή και μπορεί να προσπελαστεί μέσω υπολογιστή Μεταδεδομένα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: GoNToggle: ΕΞΥΠΝΗ ΜΗΧΑΝΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΝΤΟΛΟΓΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ: ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ:

ΤΙΤΛΟΣ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: GoNToggle: ΕΞΥΠΝΗ ΜΗΧΑΝΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΝΤΟΛΟΓΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ: ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΤΙΤΛΟΣ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: GoNToggle: ΕΞΥΠΝΗ ΜΗΧΑΝΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΝΤΟΛΟΓΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ: Υπολογιστικά Συστήµατα & Τεχνολογίες Πληροφορικής ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Γιώργος Γιαννόπουλος, διδακτορικός φοιτητής

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρητική προσέγγιση του Σημασιολογικού Ιστού στο χώρο της πολιτισμικής πληροφορίας: μία πρότυπη εφαρμογή στη βιβλιοθηκονομία

Θεωρητική προσέγγιση του Σημασιολογικού Ιστού στο χώρο της πολιτισμικής πληροφορίας: μία πρότυπη εφαρμογή στη βιβλιοθηκονομία Θεωρητική προσέγγιση του Σημασιολογικού Ιστού στο χώρο της πολιτισμικής πληροφορίας: μία πρότυπη εφαρμογή στη βιβλιοθηκονομία Σοφία Ζαπουνίδου, Αρχειονόμος Βιβλιοθηκονόμος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Κεντρική

Διαβάστε περισσότερα

Γλώσσες Σήµανσης (Markup Languages) Τεχνολογία ιαδικτύου και Ηλεκτρονικό Εµπόριο

Γλώσσες Σήµανσης (Markup Languages) Τεχνολογία ιαδικτύου και Ηλεκτρονικό Εµπόριο Γλώσσες Σήµανσης (Markup Languages) Τεχνολογία ιαδικτύου και Ηλεκτρονικό Εµπόριο 1 Γλώσσες Σήµανσης Γλώσσες σήµανσης: Αρχικά για τον καθορισµό εµφάνισης σελίδων, γραµµατοσειρών. Στη συνέχεια επεκτάθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού

Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού Ενότητα 4: Χρησιμοποιώντας Ενιαία Αναγνωριστικά URIs και IRIs Μ.Στεφανιδάκης 28-2-2016. Η έννοια της οντότητας Στον Σημασιολογικό Ιστό οι τριάδες μπορούν να εκληφθούν ως

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδιασµός Ανάπτυξη Οντολογίας

Σχεδιασµός Ανάπτυξη Οντολογίας Σχεδιασµός Ανάπτυξη Οντολογίας ΈλεναΜάντζαρη, Γλωσσολόγος, Ms.C. ΙΑΤΡΟΛΕΞΗ: Ανάπτυξη Υποδοµής Γλωσσικής Τεχνολογίας για το Βιοϊατρικό Τοµέα Τι είναι η οντολογία; Μιαοντολογίαείναιέναλεξικόόρωνπου διατυπώνονται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Σηµασιολογικό ιαδίκτυο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Σηµασιολογικό ιαδίκτυο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 29 29 Σηµασιολογικό ιαδίκτυο "The Semantic Web is an extension of the current web in which information is given well-defined meaning, better enabling computers and people to work in cooperation."

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού

Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού Ενότητα 5: Resource Description Framework (RDF) Μ.Στεφανιδάκης 13-3-2016. Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του

Διαβάστε περισσότερα

Σημασιολογική Ολοκλήρωση Δεδομένων με τη χρήση Οντολογιών

Σημασιολογική Ολοκλήρωση Δεδομένων με τη χρήση Οντολογιών Σημασιολογική Ολοκλήρωση Δεδομένων με τη χρήση Οντολογιών Λίνα Μπουντούρη - Μανόλης Γεργατσούλης Ιόνιο Πανεπιστήμιο 15ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών Διαδίκτυο και Επίπεδα ετερογένειας δεδομένων

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού

Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού Ενότητα 5: Resource Description Framework (RDF) Μ.Στεφανιδάκης 16-3-2015. Τα επίπεδα του Σημασιολογικού Ιστού RDF: Το κύριο πρότυπο του Σημασιολογικού Ιστού, χρησιμοποιεί

Διαβάστε περισσότερα

της πληροφορίας Λίνα Μπουντούρη Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης 13ο ΠανελλήνιοΣυνέδριοΑκαδημαϊκών Βιβλιοθηκών - Κέρκυρα 2004

της πληροφορίας Λίνα Μπουντούρη Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης 13ο ΠανελλήνιοΣυνέδριοΑκαδημαϊκών Βιβλιοθηκών - Κέρκυρα 2004 example Αξιοποιώντας την τεχνολογία XML στη διαχείριση της πληροφορίας Λίνα Μπουντούρη Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης 13ο ΠανελλήνιοΣυνέδριοΑκαδημαϊκών Βιβλιοθηκών - Κέρκυρα 2004 Πρότυπα και XML Πρότυπα ενιαίο

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 9: Διαδίκτυο, Web 2.0 και Web X.0. Εφαρμογές Πληροφορικής Κεφ. 9 Καραμαούνας Πολύκαρπος 1

Κεφάλαιο 9: Διαδίκτυο, Web 2.0 και Web X.0. Εφαρμογές Πληροφορικής Κεφ. 9 Καραμαούνας Πολύκαρπος 1 Κεφάλαιο 9: Διαδίκτυο, Web 2.0 και Web X.0 Καραμαούνας Πολύκαρπος 1 9.1 Ιστορικά Στοιχεία Ξεκίνησε ως ένα μικρό κλειστό στρατιωτικό δίκτυο και ήταν απόρροια του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ. Το 1966

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΛ 012 Εισαγωγή στο Παγκόσμιο Πλέγμα Πληροφοριών

ΕΠΛ 012 Εισαγωγή στο Παγκόσμιο Πλέγμα Πληροφοριών ΕΠΛ 012 Εισαγωγή στο Παγκόσμιο Πλέγμα Πληροφοριών World Wide Web (WWW) Θέματα Επεξεργασία δεδομένων στο Web Δημιουργία απλών σελίδων HTML Περιγραφή κάποιων XHTML στοιχείων (tags) Εξέλιξης του WWW Το WWW

Διαβάστε περισσότερα

Διαδίκτυο: δίκτυο διασυνδεμένων δικτύων Ξεκίνησε ως ένα μικρό κλειστό στρατιωτικό δίκτυο, απόρροια του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ.

Διαδίκτυο: δίκτυο διασυνδεμένων δικτύων Ξεκίνησε ως ένα μικρό κλειστό στρατιωτικό δίκτυο, απόρροια του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Διαδίκτυο: δίκτυο διασυνδεμένων δικτύων Ξεκίνησε ως ένα μικρό κλειστό στρατιωτικό δίκτυο, απόρροια του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ. Το 1966 αρχίζει ο σχεδιασμός του ARPANET, του πρώτου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΛΟΓΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ (III) ΙΖΑΜΠΩ ΚΑΡΑΛΗ ΑΘΗΝΑ 2008 Σύγχρονεςανάγκες για αναπαράσταση γνώσης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ Γ.Τ.Π

ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ Γ.Τ.Π ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ Ε.Α.Π. Γ.Τ.Π. 61 2008 Τσιγώνιας Αντώνης 14/12/2008 Εισαγωγή Το ιαδίκτυο και ο Παγκόσµιος Ιστός ήταν µια επανάσταση για την τεχνολογία της πληροφόρησης

Διαβάστε περισσότερα

Ανάκτηση Πληροφορίας

Ανάκτηση Πληροφορίας Ιόνιο Πανεπιστήμιο Τμήμα Πληροφορικής Ανάκτηση Πληροφορίας Διδάσκων: Φοίβος Μυλωνάς fmylonas@ionio.gr Διάλεξη #02 Ιστορική αναδρομή Σχετικές επιστημονικές περιοχές 1 Άδεια χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α

Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ε Λ Ε Ι Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Σ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΑΓΓΕΛΙΩΝ ΛΑΖΑΡΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΑΕΜ: 1808

Διαβάστε περισσότερα

Διασύνδεση και Άνοιγμα Δεδομένων του Α.Π.Θ. Καραογλάνογλου Κωνσταντίνος Μονάδα Σημασιολογικού Ιστού Α.Π.Θ 18/3/2014

Διασύνδεση και Άνοιγμα Δεδομένων του Α.Π.Θ. Καραογλάνογλου Κωνσταντίνος Μονάδα Σημασιολογικού Ιστού Α.Π.Θ 18/3/2014 Διασύνδεση και Άνοιγμα Δεδομένων του Α.Π.Θ. Καραογλάνογλου Κωνσταντίνος Μονάδα Σημασιολογικού Ιστού Α.Π.Θ 18/3/2014 Ανοικτά και Συνδεδεμένα Δεδομένα Ανοικτά Δεδομένα Πληροφορίες, δημόσιες ή άλλες, στις

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογίες RDF για τον Ιστό Δεδοµένων

Τεχνολογίες RDF για τον Ιστό Δεδοµένων 1 Τεχνολογίες RDF για τον Ιστό Δεδοµένων The Semantic Web is Dead? Hardly! The reports of my death are greatly exaggerated. Mark Twain Διαχείριση δεδοµένων στον Ιστό 2 Έστω ένας φανταστικός ιστός! html

Διαβάστε περισσότερα

Σημασιολογικός Ιστός (Semantic Web) - XML

Σημασιολογικός Ιστός (Semantic Web) - XML Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων Σημασιολογικός Ιστός (Semantic Web) - XML 22/11/2016 Δρ. Ανδριάνα Πρέντζα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια aprentza@unipi.gr Πανεπιστήμιο Πειραιά Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Δομημένη Αναπαράσταση Πληροφοριών

Δομημένη Αναπαράσταση Πληροφοριών Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων Δομημένη Αναπαράσταση Πληροφοριών 27/3/2018 Δρ. Ανδριάνα Πρέντζα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια aprentza@unipi.gr Πανεπιστήμιο Πειραιά Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Οντολογία για την περιγραφή των προσωπικοτήτων της Σάμου, την κατηγοριοποίηση και τις σχέσεις τους

Οντολογία για την περιγραφή των προσωπικοτήτων της Σάμου, την κατηγοριοποίηση και τις σχέσεις τους Οντολογία για την περιγραφή των προσωπικοτήτων της Σάμου, την κατηγοριοποίηση και τις σχέσεις τους Επιμέλεια: Καρανικολάου Θεοδώρα Επιβλέπων καθηγητής: Δενδρινός Μάρκος Αθήνα, 2017 Σκοπός Στόχος της πτυχιακής

Διαβάστε περισσότερα

1 Συστήματα Αυτοματισμού Βιβλιοθηκών

1 Συστήματα Αυτοματισμού Βιβλιοθηκών 1 Συστήματα Αυτοματισμού Βιβλιοθηκών Τα Συστήματα Αυτοματισμού Βιβλιοθηκών χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση καταχωρήσεων βιβλιοθηκών. Τα περιεχόμενα των βιβλιοθηκών αυτών είναι έντυπα έγγραφα, όπως βιβλία

Διαβάστε περισσότερα

Σημασιολογικός Ιστός RDF(S) OWL Οντολογίες. Pervasive Computing Research Group

Σημασιολογικός Ιστός RDF(S) OWL Οντολογίες. Pervasive Computing Research Group Σημασιολογικός Ιστός RDF(S) OWL Οντολογίες Ο Παγκόσμιος Ιστός Εφαρμογή του Internet Δημοσίευση εγγράφων και υπερσύνδεσμοι Δυναμικό περιεχόμενο Αναζήτηση πληροφοριών - Κατανοητός μόνο από ανθρώπους (έμφαση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ: ΜΙΑ ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΣΧΟΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ: ΜΙΑ ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ: ΜΙΑ ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Διπλωματική Εργασία του ΣΥΝΟΠΙΔΗ ΕΥΡΙΠΙΔΗ (ΑΕΜ: 221) Επιβλέπων Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Linked Data for the Masses: Η προσέγγιση και το λογισμικό

Linked Data for the Masses: Η προσέγγιση και το λογισμικό Linked Data for the Masses: Η προσέγγιση και το λογισμικό Γιώργος Αναδιώτης, Πάνος Ανδριόπουλος, Πάνος Αλεξόπουλος, ημήτρης Βεκρής, Αριστοτέλης Ζωσάκης IMC Technologies S.A. 15/05/2010 Linked Data for

Διαβάστε περισσότερα

ιπλωµατική Εργασία του Γεράσιµου Παπαδόπουλου (ΑΕΜ: 295)

ιπλωµατική Εργασία του Γεράσιµου Παπαδόπουλου (ΑΕΜ: 295) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗ» ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ανάπτυξη Συστήµατος Γνώσης βασισµένου σε Οντολογίες

Διαβάστε περισσότερα

World Wide Web: Ο παγκόσµιος ιστός Πληροφοριών

World Wide Web: Ο παγκόσµιος ιστός Πληροφοριών Περιεχόµενα World Wide Web: Ο παγκόσµιος ιστός Πληροφοριών Εισαγωγή Ιστορική Αναδροµή Το ιαδίκτυο και το WWW Υπερκείµενο Εντοπισµός πληροφοριών στο WWW Search Engines Portals Unicode Java Plug-Ins 1 2

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΓΝΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΙΣΤΟ

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΓΝΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΙΣΤΟ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΓΝΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΙΣΤΟ XML (extended Markup Language) Ι. Χατζηλυγερούδης ΕΙΣΑΓΩΓΗ SGML (Standard Generalized Markup Language) Διεθνές πρότυπο ορισμού μεθόδων αναπαράστασης πληροφοριών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Διδακτική της Τεχνολογίας & Ψηφιακών Συστημάτων» Κατεύθυνση: Ηλεκτρονική Μάθηση Τεχνολογίες σημασιολογικής επισημείωσης κειμενικού και πολυμεσικού περιεχομένου

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΗΡΕΣΙΑ «TAXISNET» - ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΥΠΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΗΛΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΔΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΦΟΡΟΥ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΟΥ

ΥΠΗΡΕΣΙΑ «TAXISNET» - ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΥΠΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΗΛΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΔΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΦΟΡΟΥ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ «TAXISNET» - ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΥΠΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΗΛΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΔΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΦΟΡΟΥ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Οδηγίες

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού

Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού Ενότητα 1: Σημασιολογία και Μεταδεδομένα Μ.Στεφανιδάκης 5-2-2016. Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος... 13. Κεφάλαιο 1 ο Αρχές Διαχείρισης πληροφορίας στον Παγκόσμιο Ιστό... 15

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος... 13. Κεφάλαιο 1 ο Αρχές Διαχείρισης πληροφορίας στον Παγκόσμιο Ιστό... 15 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος... 13 Κεφάλαιο 1 ο Αρχές Διαχείρισης πληροφορίας στον Παγκόσμιο Ιστό... 15 1.1 Εισαγωγή... 16 1.2 Διαδίκτυο και Παγκόσμιος Ιστός Ιστορική αναδρομή... 17 1.3 Αρχές πληροφοριακών συστημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Γλώσσες υψηλού επιπέδου Περιέχουν περισσότερες εντολές για την εκτέλεση πολύπλοκων εργασιών Τα προγράµµατα µεταφράζονται σε γλώσσα µηχανής είτε από το

Γλώσσες υψηλού επιπέδου Περιέχουν περισσότερες εντολές για την εκτέλεση πολύπλοκων εργασιών Τα προγράµµατα µεταφράζονται σε γλώσσα µηχανής είτε από το Σηµαντικά σηµεία κεφαλαίου Τα τρία στάδια επίλυσης ενός προβλήµατος: Ακριβής προσδιορισµό του προβλήµατος Ανάπτυξη του αντίστοιχου αλγορίθµου. ιατύπωση του αλγορίθµου σε κατανοητή µορφή από τον υπολογιστή.

Διαβάστε περισσότερα

Α ΤΑΞΗ. 1 η ΕΝΟΤΗΤΑ: Γνωρίζω τον υπολογιστή. Θα παρουσιαστεί µε τρόπο απλό και κατανοητό,

Α ΤΑΞΗ. 1 η ΕΝΟΤΗΤΑ: Γνωρίζω τον υπολογιστή. Θα παρουσιαστεί µε τρόπο απλό και κατανοητό, 1 η ΕΝΟΤΗΤΑ: Γνωρίζω τον υπολογιστή 1. εδοµένα, Πληροφορίες και Υπολογιστές 2. Πώς φτάσαµε στους σηµερινούς υπολογιστές 3. Το υλικό ενός υπολογιστικού συστήµατος 4. Το λογισµικό ενός υπολογιστικού συστήµατος

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση Γνώσης σε Ενδοεπιχειρισιακά ίκτυα και το ιαδίκτυο (ΗΥ-566)

ιαχείριση Γνώσης σε Ενδοεπιχειρισιακά ίκτυα και το ιαδίκτυο (ΗΥ-566) ιαχείριση Γνώσης σε Ενδοεπιχειρισιακά ίκτυα και το ιαδίκτυο (ΗΥ-566) Άσκηση 2 - Αναφορά "Επιλογή Παραδείγµατος Πεδίου Εφαρµογής Περιγραφής Γνώσης, Σύνταξη Σχήµατος σε RDFS (δεδοµένa σε RDF) και Επερωτήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Πολιτισμικών Δεδομένων

Διαχείριση Πολιτισμικών Δεδομένων Διαχείριση Πολιτισμικών Δεδομένων Μάθημα 9 Μεταδεδομένα Τζανέτος Πομόνης ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς Τι είναι τα Μεταδεδομένα; Ο όρος

Διαβάστε περισσότερα

Α. Βαγγελάτος 2, Γ. Ορφανός 2, Χ. Τσαλίδης 2, Χ. Καλαμαρά 3

Α. Βαγγελάτος 2, Γ. Ορφανός 2, Χ. Τσαλίδης 2, Χ. Καλαμαρά 3 Ανάπτυξη Οντολογίας Βιοϊατρικών Όρων Α. Βαγγελάτος 2, Γ. Ορφανός 2, Χ. Τσαλίδης 2, Χ. Καλαμαρά 3 www.iatrolexi.cti.gr 1 Ερευνητικό Ακαδημαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών (ΕΑΙΤΥ) Σελίδα 1 Ημερομηνία:

Διαβάστε περισσότερα

...στις µέρες µας, όσο ποτέ άλλοτε, οι χώρες καταναλώνουν χρόνο και χρήµα στη µέτρηση της απόδοσης του δηµόσιου τοµέα...(oecd)

...στις µέρες µας, όσο ποτέ άλλοτε, οι χώρες καταναλώνουν χρόνο και χρήµα στη µέτρηση της απόδοσης του δηµόσιου τοµέα...(oecd) Κατηγορία Καλύτερης Εφαρµογής 4-delta: ηµιουργία & ιαχείριση ιαδικασιών Αξιολόγησης στο ηµόσιο τοµέα Χονδρογιάννης Θεόδωρος Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Αλεξόπουλος Χαράλαµπος Πανεπιστήµιο

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος των Συγγραφέων

Πρόλογος των Συγγραφέων Πρόλογος των Συγγραφέων Τεχνητή Νοηµοσύνη (ΤΝ) είναι ο τοµέας της επιστήµης των υπολογιστών, που ασχολείται µε τη σχεδίαση ευφυών (νοηµόνων) υπολογιστικών συστηµάτων, δηλαδή συστηµάτων που επιδεικνύουν

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτισμική Τεχνολογία. Πολυμέσα & Διαδίκτυο Παράμετροι Δικαίου Μέρος Α

Πολιτισμική Τεχνολογία. Πολυμέσα & Διαδίκτυο Παράμετροι Δικαίου Μέρος Α Πολιτισμική Τεχνολογία Πολυμέσα & Διαδίκτυο Παράμετροι Δικαίου Μέρος Α Δυνατότητες: Σύλληψη, συντήρηση, ανάδειξη Χρήση : Ψηφιακών βίντεο, ήχων, εικόνων, γραφικών παραστάσεων Οι συλλογές καθίστανται διαθέσιμες

Διαβάστε περισσότερα

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εισαγωγή Η χώρα μας απέκτησε Νέα Προγράμματα Σπουδών και Νέα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΙΔΡΥΜΑΤΙΚΟ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ «ΟΛΥΜΠΙΑΣ» Διαλειτουργικότητα Ιδρυματικών Αποθετηρίων

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΙΔΡΥΜΑΤΙΚΟ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ «ΟΛΥΜΠΙΑΣ» Διαλειτουργικότητα Ιδρυματικών Αποθετηρίων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΙΔΡΥΜΑΤΙΚΟ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ «ΟΛΥΜΠΙΑΣ» Διαλειτουργικότητα Ιδρυματικών Αποθετηρίων Δημητριάδης Σάββας Πληροφορικός, MSc. Συνεργάτης Έργου Το Ιδρυματικό

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Τεχνικές Εξαγωγής Συµφράσεων από εδοµένα Κειµένου και Πειραµατική Αξιολόγηση

ΘΕΜΑ 1 Τεχνικές Εξαγωγής Συµφράσεων από εδοµένα Κειµένου και Πειραµατική Αξιολόγηση ΘΕΜΑ 1 Τεχνικές Εξαγωγής Συµφράσεων από εδοµένα Κειµένου και Πειραµατική Αξιολόγηση Οι συµφράσεις είναι ακολουθίες όρων οι οποίοι συνεµφανίζονται σε κείµενο µε µεγαλύτερη συχνότητα από εκείνη της εµφάνισης

Διαβάστε περισσότερα

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οιμηχανέςαναζήτησηςτουinternet αναπτύχθηκαν για να κάνουν αναζήτηση πληροφοριών σε πολλαπλές τοποθεσίες ιστού.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οιμηχανέςαναζήτησηςτουinternet αναπτύχθηκαν για να κάνουν αναζήτηση πληροφοριών σε πολλαπλές τοποθεσίες ιστού. Τζίτζικας Αγαπητός Τζίτζικας Αγαπητός Σε παγκόσμιο επίπεδο, οιμηχανέςαναζήτησηςτουinternet αναπτύχθηκαν για να κάνουν αναζήτηση πληροφοριών σε πολλαπλές τοποθεσίες ιστού. Δυστυχώς, αυτές οι μηχανές αναζήτησης

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού

Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού Εργαστήριο Σημασιολογικού Ιστού Ενότητα 1: Σημασιολογία και Μεταδεδομένα Μ.Στεφανιδάκης 10-2-2017 Η αρχή: Το όραμα του Σημασιολογικού Ιστού Tim Berners-Lee, James Hendler and Ora Lassila, The Semantic

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση RDF Schema. <book:publisher rdf:id="penguin_pub"> <book:publishes rdf:resource="#book20"/> </book:publisher>

Άσκηση RDF Schema. <book:publisher rdf:id=penguin_pub> <book:publishes rdf:resource=#book20/> </book:publisher> Άσκηση RDF Schema Να επεκτείνετε το RDF Schema της ερώτησης 4 με σκοπό να αναπαραστήσετε την παρακάτω γνώση: «Ο Εκδότης εκδίδει Βιβλία». Να ορίσετε νέες κλάσεις και ιδιότητες αν χρειαστεί, συσχετίζοντάς

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ONEGEOLOGY - EUROPE ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΧΗ WMS WFS ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ KATA INSPIRE ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ GeoSciML 4.0

ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ONEGEOLOGY - EUROPE ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΧΗ WMS WFS ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ KATA INSPIRE ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ GeoSciML 4.0 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ONEGEOLOGY - EUROPE ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΧΗ WMS WFS ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ KATA INSPIRE ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ GeoSciML 4.0 MSc Αλεξάνδρα Ζερβάκου & Δρ. Ειρήνη Ζανανίρι Ινστιτούτο Γεωλογικών & Μεταλλευτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΝΤUA. Τεχνολογία Πολυμέσων

ΝΤUA. Τεχνολογία Πολυμέσων ΝΤUA Τεχνολογία Πολυμέσων 5. Διάλεξη 5: XML XML Μεταγλώσσα για την κωδικοποίηση δεδομένων Πρόβλημα που επιζητά λύσεις: Kοινή γλώσσα επικοινωνίας των εφαρμογών Σημαίνει extensible Markup Language Σχεδιάστηκε

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδίαση και Ανάπτυξη Ιστότοπων

Σχεδίαση και Ανάπτυξη Ιστότοπων Σχεδίαση και Ανάπτυξη Ιστότοπων Ιστορική Εξέλιξη του Παγκόσμιου Ιστού Παρουσίαση 1 η 1 Βελώνης Γεώργιος Καθηγητής Περιεχόμενα Τι είναι το Διαδίκτυο Βασικές Υπηρεσίες Διαδικτύου Προηγμένες Υπηρεσίες Διαδικτύου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙKH ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ. ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ (MSc) στα ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ. Τσατσανιά Παρασκευή

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙKH ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ. ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ (MSc) στα ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ. Τσατσανιά Παρασκευή ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ (MSc) στα ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙKH ΕΡΓΑΣΙΑ Αξιολόγηση Ποιότητας Μεταδεδομένων Τσατσανιά Παρασκευή Μ313022 ΑΘΗΝΑ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2015 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Α. Ερωτήσεις Ανάπτυξης

Α. Ερωτήσεις Ανάπτυξης οµηµένος Προγραµµατισµός-Κεφάλαιο 7 Σελίδα 1 α ό 10 ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙΙ (ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Είδη, Τεχνικές και Περιβάλλοντα Προγραµµατισµού Α. Ερωτήσεις Ανάπτυξης 1. Τι ονοµάζουµε γλώσσα προγραµµατισµού;

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορικοί χάρτες στον Παγκόσμιο Ιστό

Ιστορικοί χάρτες στον Παγκόσμιο Ιστό Χαρτογραφική Επιστημονική Εταιρεία Ελλάδας Χαρτογραφία στο Διαδίκτυο. Σύγχρονες Τάσεις και Προοπτικές 13 ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Πάτρα, 22-24 Οκτωβρίου 2014 1 Ελένη Γκαδόλου, 2 Εμμανουήλ Στεφανάκης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Παρουσίαση της SPARQL με χρήση του Jena Adapter για Oracle. Αρ. Μητρώου: 04/2566

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Παρουσίαση της SPARQL με χρήση του Jena Adapter για Oracle. Αρ. Μητρώου: 04/2566 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Παρουσίαση της SPARQL με χρήση του Jena Adapter για Oracle Του φοιτητή Επιβλέπων καθηγητής Πατσίκα Κωνσταντίνου Δρ. Ευκλείδης Κεραμόπουλος Αρ. Μητρώου: 04/2566 Θεσσαλονίκη 2011 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Σηµασιολογικό Ιστό. Αλέξανδρος Βαλαράκος (alexv@iit.demokritos.gr) Αιγαίου.

Σηµασιολογικό Ιστό. Αλέξανδρος Βαλαράκος (alexv@iit.demokritos.gr) Αιγαίου. Από τον Παγκόσµιο Ιστό στον Σηµασιολογικό Ιστό Αλέξανδρος Βαλαράκος (alexv@iit.demokritos.gr) Υποψήφιος ιδάκτορας, Τµήµατος Μηχανικών Υπολογιστικών και Πληροφοριακών Συστηµάτων. Παν/µίου Αιγαίου. Συνεργαζόµενος

Διαβάστε περισσότερα

Το µάθηµα Ηλεκτρονική ηµοσίευση

Το µάθηµα Ηλεκτρονική ηµοσίευση Τµήµα Αρχειονοµίας Βιβλιοθηκονοµίας Ιόνιο Πανεπιστήµιο Το µάθηµα Ηλεκτρονική ηµοσίευση Σαράντος Καπιδάκης Επικοινωνία Σαράντος Καπιδάκης Εργαστήριο Ψηφιακών Βιβλιοθηκών και Ηλεκτρονικής ηµοσίευσης sarantos@ionio.gr

Διαβάστε περισσότερα

Ποσοτικές Μέθοδοι στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Ι Σύνολο- Περιεχόμενο Μαθήματος

Ποσοτικές Μέθοδοι στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Ι Σύνολο- Περιεχόμενο Μαθήματος Ποσοτικές Μέθοδοι στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Ι Σύνολο- Περιεχόμενο Μαθήματος Χιωτίδης Γεώργιος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Επιµέλεια Θοδωρής Πιερράτος

Επιµέλεια Θοδωρής Πιερράτος Εισαγωγή στον προγραµµατισµό Η έννοια του προγράµµατος Ο προγραµµατισµός ασχολείται µε τη δηµιουργία του προγράµµατος, δηλαδή του συνόλου εντολών που πρέπει να δοθούν στον υπολογιστή ώστε να υλοποιηθεί

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογή Τεχνολογιών του Σημασιολογικού Ιστού στη Διαχείριση Γνώσης στα Πλαίσια της Ηλεκτρονικής Τραπεζικής

Εφαρμογή Τεχνολογιών του Σημασιολογικού Ιστού στη Διαχείριση Γνώσης στα Πλαίσια της Ηλεκτρονικής Τραπεζικής ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ» Εφαρμογή Τεχνολογιών του Σημασιολογικού Ιστού στη Διαχείριση Γνώσης στα

Διαβάστε περισσότερα

Μαθησιακές δραστηριότητες με υπολογιστή

Μαθησιακές δραστηριότητες με υπολογιστή ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Μαθησιακές δραστηριότητες με υπολογιστή Κατευθυντήριες γραμμές σχεδίασης μαθησιακών δραστηριοτήτων Διδάσκων: Καθηγητής Αναστάσιος Α. Μικρόπουλος Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΙΚΤΥΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΙΚΤΥΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Οόρος TCP/IPχρησιµοποιείται ευρέως σήµερα για να περιγράψει ένα σύνολοαπό διαφορετικές έννοιες. Η περισσότερο διαδεδοµένηχρήση του όρου αναφέρεται σε ένα επικοινωνιακό πρωτόκολλογια τη µεταφορά δεδοµένων.

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στις Αρχές της Επιστήμης των ΗΥ

Εισαγωγή στις Αρχές της Επιστήμης των ΗΥ Εισαγωγή στις Αρχές της Επιστήμης των ΗΥ 2.3.1.1. Παπαγιάννη Νάσια Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Υπολογιστών ΕΜΠ 1 περιλαμβάνει: Η έννοια του προγράμματος Επίλυση προβλήματος 1. Ακριβή προσδιορισμό

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση Απαιτήσεων Απαιτήσεις Λογισµικού

Ανάλυση Απαιτήσεων Απαιτήσεις Λογισµικού ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΜΑΤΙΚΗΣ Ανάλυση Απαιτήσεων Απαιτήσεις Λογισµικού Μάρα Νικολαϊδου Δραστηριότητες Διαδικασιών Παραγωγής Λογισµικού Καθορισµός απαιτήσεων και εξαγωγή προδιαγραφών

Διαβάστε περισσότερα

J-GANNO. Σύντοµη αναφορά στους κύριους στόχους σχεδίασης και τα βασικά χαρακτηριστικά του πακέτου (προέκδοση 0.9Β, Φεβ.1998) Χάρης Γεωργίου

J-GANNO. Σύντοµη αναφορά στους κύριους στόχους σχεδίασης και τα βασικά χαρακτηριστικά του πακέτου (προέκδοση 0.9Β, Φεβ.1998) Χάρης Γεωργίου J-GANNO ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΟ ΠΑΚΕΤΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΕΧΝΗΤΩΝ ΝΕΥΡΩΝΙΚΩΝ ΙΚΤΥΩΝ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ JAVA Σύντοµη αναφορά στους κύριους στόχους σχεδίασης και τα βασικά χαρακτηριστικά του πακέτου (προέκδοση 0.9Β,

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 8. Βασικές Αρχές Αναπαράστασης Γνώσης και Συλλογιστικής. Τεχνητή Νοηµοσύνη - Β' Έκδοση

Κεφάλαιο 8. Βασικές Αρχές Αναπαράστασης Γνώσης και Συλλογιστικής. Τεχνητή Νοηµοσύνη - Β' Έκδοση Κεφάλαιο 8 Βασικές Αρχές Αναπαράστασης Γνώσης και Συλλογιστικής Τεχνητή Νοηµοσύνη - Β' Έκδοση Ι. Βλαχάβας, Π. Κεφαλάς, Ν. Βασιλειάδης, Φ. Κόκκορας, Η. Σακελλαρίου Αναπαράσταση Γνώσης Σύνολο συντακτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Κύκλος Ζωής Εφαρμογών ΕΝΟΤΗΤΑ 2. Εφαρμογές Πληροφορικής. Διδακτικές ενότητες 5.1 Πρόβλημα και υπολογιστής 5.2 Ανάπτυξη εφαρμογών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Κύκλος Ζωής Εφαρμογών ΕΝΟΤΗΤΑ 2. Εφαρμογές Πληροφορικής. Διδακτικές ενότητες 5.1 Πρόβλημα και υπολογιστής 5.2 Ανάπτυξη εφαρμογών 44 Διδακτικές ενότητες 5.1 Πρόβλημα και υπολογιστής 5.2 Ανάπτυξη εφαρμογών Διδακτικοί στόχοι Σκοπός του κεφαλαίου είναι οι μαθητές να κατανοήσουν τα βήματα που ακολουθούνται κατά την ανάπτυξη μιας εφαρμογής.

Διαβάστε περισσότερα

Βάσεις Δεδομένων. Τ.Ε.Ι. Ιονίων Νήσων Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας - Λευκάδα

Βάσεις Δεδομένων. Τ.Ε.Ι. Ιονίων Νήσων Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας - Λευκάδα Βάσεις Δεδομένων Τ.Ε.Ι. Ιονίων Νήσων Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας - Λευκάδα Στέργιος Παλαμάς, Υλικό Μαθήματος «Βάσεις Δεδομένων», 2015-2016 Κεφάλαιο 2: Περιβάλλον Βάσεων Δεδομένων Μοντέλα Δεδομένων 2.1

Διαβάστε περισσότερα

Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η / Δ Ι Π Λ Ω Μ ΑΤ Ι Κ Η Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α

Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η / Δ Ι Π Λ Ω Μ ΑΤ Ι Κ Η Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ε Λ Ε Ι Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Σ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η / Δ Ι Π Λ Ω Μ ΑΤ Ι Κ Η Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Κεφάλαιο 2. Το περιβάλλον του παγκόσμιου Ιστού Επιμέλεια: Καραγιάννης Σπύρος Καθηγητής ΠΕ19 Πλεονεκτήματα παγκόσμιου Ιστού Εξυπηρετητής Ιστού & Ιστοσελίδες Κύριες

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: Δ3. Δίκτυα Γνώσης και Σημασιολογικός Ιστός. Διάλεξη 02 & 03. Δρ. Γεώργιος Χρ. Μακρής

Μάθημα: Δ3. Δίκτυα Γνώσης και Σημασιολογικός Ιστός. Διάλεξη 02 & 03. Δρ. Γεώργιος Χρ. Μακρής ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ στα ΔΙΚΤΥΑ και ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ Μάθημα: Δ3. Δίκτυα Γνώσης και Σημασιολογικός Ιστός Χειμερινό Εξάμηνο Σπουδών Διάλεξη 02 & 03 Δρ. Γεώργιος Χρ. Μακρής Αναπαράσταση

Διαβάστε περισσότερα

Ιόνιο Πανεπιστήμιο - Τμήμα Αρχειονομίας - Βιβλιοθηκονομίας

Ιόνιο Πανεπιστήμιο - Τμήμα Αρχειονομίας - Βιβλιοθηκονομίας Μεταδεδομένα για Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Γ. Δ. Μπώκος Μεταδεδομένα: Ο όρος Μεταδεδομένα: «Δεδομένα σχετικά με Δεδομένα» Αναλυτικότερα: «Το σύνολο όσων θα μπορούσε να πει κανείς για ένα πληροφοριακό αντικείμενο

Διαβάστε περισσότερα

6. Εισαγωγή στον προγραµµατισµό

6. Εισαγωγή στον προγραµµατισµό 6. Εισαγωγή στον προγραµµατισµό 6.1 Η έννοια του προγράµµατος. 6.2 Ιστορική αναδροµή. 6.2.1 Γλώσσες µηχανής. ΗΜ04-Θ1Α 1. Ένα πρόγραµµα σε γλώσσα µηχανής είναι µια ακολουθία δυαδικών ψηφίων. 5. Ένα πρόγραµµα

Διαβάστε περισσότερα

6 ο Πακέτο Εργασίας «Ψηφιακή Βάση ιαχείρισης Γεωγνώσης (e-repository of Geoscience Content)»

6 ο Πακέτο Εργασίας «Ψηφιακή Βάση ιαχείρισης Γεωγνώσης (e-repository of Geoscience Content)» 6 ο Πακέτο Εργασίας «Ψηφιακή Βάση ιαχείρισης Γεωγνώσης (e-repository of Geoscience Content)» Ένα µεγάλο µέρος του Προγράµµατος Σπουδών της Σχολής ΑΤΜ αφορά την εκπαίδευση σε ποικίλα αντικείµενα που άπτονται

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 5. Ιόνιο Πανεπιστήµιο - Τµήµα Αρχειονοµίας - Βιβλιοθηκονοµίας. Tεχνολογίες των Πληροφοριών σε ψηφιακό περιβάλλον: Τα εργαλεία

ΜΑΘΗΜΑ 5. Ιόνιο Πανεπιστήµιο - Τµήµα Αρχειονοµίας - Βιβλιοθηκονοµίας. Tεχνολογίες των Πληροφοριών σε ψηφιακό περιβάλλον: Τα εργαλεία ΜΑΘΗΜΑ 5 161 Tεχνολογίες των Πληροφοριών σε ψηφιακό περιβάλλον: Τα εργαλεία 162 1 Η ανάγκη Η Ιστορία Μεταδεδοµένα στο Συµβατικό Περιβάλλον Ψηφιακό Περιβάλλον: Το πρόβληµα και οι πρώτες απόπειρες Προγράµµατα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΝΤΟΛΟΓΙΕΣ, ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

ΟΝΤΟΛΟΓΙΕΣ, ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΟΝΤΟΛΟΓΙΕΣ, ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΓΟΥΔΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Κ.ΤΑΡΑΜΠΑΝΗΣ ΕΞΕΤΑΣΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόµενα. ΜΕΡΟΣ Α: Επίλυση Προβληµάτων... 17

Περιεχόµενα. ΜΕΡΟΣ Α: Επίλυση Προβληµάτων... 17 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... I ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ...III ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... IX ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... XI 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1.1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ... 1 1.1.1 Ορισµός της Νοηµοσύνης... 2 1.1.2 Ορισµός

Διαβάστε περισσότερα

Εννοιολογική Ομοιογένεια

Εννοιολογική Ομοιογένεια Ιόνιο Πανεπιστήμιο Τμήμα Αρχειονομίας Βιβλιοθηκονομίας Εργαστήριο Ψηφιακών Βιβλιοθηκών και Ηλεκτρονικής Δημοσίευσης Εννοιολογική Ομοιογένεια Αξιοποίηση Ταξινομικών Συστημάτων Γεωργία Προκοπιάδου, Διονύσης

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακή Διατριβή

Μεταπτυχιακή Διατριβή Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Πληροφορικής Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πληροφορική» Μεταπτυχιακή Διατριβή Τίτλος Διατριβής Υπηρεσία Αυτόματης Ανάκτησης Συνδεδεμένης Δομής Θεματικών Επικεφαλίδων μέσω

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογία Διοίκησης Επιχειρησιακών Διαδικασιών

Τεχνολογία Διοίκησης Επιχειρησιακών Διαδικασιών ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Τεχνολογία Διοίκησης Επιχειρησιακών Διαδικασιών Οδηγός Εργαστηρίου:

Διαβάστε περισσότερα

Υποστήριξη στη ιαχείριση Γνώσης

Υποστήριξη στη ιαχείριση Γνώσης Υποστήριξη στη ιαχείριση Γνώσης Νίκος Καρακαπιλίδης Industrial Management & Information Systems Lab MEAD, University of Patras, Greece nikos@mech.upatras.gr Βασικές έννοιες ιάρθρωση ενότητας Γνώση και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Δ.Π.Μ.Σ. ΣΤΑ ΣΤΑΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Δ.Π.Μ.Σ. ΣΤΑ ΣΤΑΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Δ.Π.Μ.Σ. ΣΤΑ ΣΤΑΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ RDF ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΡΧΕΙΑΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ RDF Περιγραφή και Ανάκτηση Αρχειακών Συλλογών με

Διαβάστε περισσότερα

Διαδίκτυο είναι ένα σύστημα διασυνδεδεμένων δικτύων και υπολογιστών που απλώνεται σε όλο τον κόσμο και έχουν πρόσβαση σε αυτό εκατομμύρια χρήστες.

Διαδίκτυο είναι ένα σύστημα διασυνδεδεμένων δικτύων και υπολογιστών που απλώνεται σε όλο τον κόσμο και έχουν πρόσβαση σε αυτό εκατομμύρια χρήστες. Διαδίκτυο είναι ένα σύστημα διασυνδεδεμένων δικτύων και υπολογιστών που απλώνεται σε όλο τον κόσμο και έχουν πρόσβαση σε αυτό εκατομμύρια χρήστες. Για να επιτευχθεί αυτό όλοι οι υπολογιστές και τα επιμέρους

Διαβάστε περισσότερα

Α/Α Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Το λογισµικό Άτλαντας CENTENNIA µπορεί να χρησιµοποιηθεί 1. Α) Στην ιστορία. Σωστό το ) Σωστό το Γ)

Α/Α Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Το λογισµικό Άτλαντας CENTENNIA µπορεί να χρησιµοποιηθεί 1. Α) Στην ιστορία. Σωστό το ) Σωστό το Γ) Α/Α Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Το λογισµικό Άτλαντας CENTENNIA µπορεί να χρησιµοποιηθεί Α) Στην ιστορία. Α) Β) Γ) ) Απλή Β) Στη µελέτη περιβάλλοντος. Γ) Στις φυσικές επιστήµες. ) Σε όλα τα παραπάνω. Είστε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ Β ΣΕ Ε Σ Ι ΟΜΕΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ Β ΣΕ Ε Σ Ι ΟΜΕΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΒΑΣΕΙΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ Βασικές Έννοιες - εδοµένα { Νίκος, Μιχάλης, Μαρία, Θάλασσα, Αυτοκίνητο }, αριθµοί, π.χ. {1, 2, 3, 5, 78}, συµβολοσειρές (strings) π.χ. { Κώστας, 5621, ΤΡ 882, 6&5 #1, +

Διαβάστε περισσότερα

Σημασιολογικός Ιστός (Semantic Web) - XML

Σημασιολογικός Ιστός (Semantic Web) - XML Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων Σημασιολογικός Ιστός (Semantic Web) - XML 4/10/2016 Δρ. Ανδριάνα Πρέντζα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια aprentza@unipi.gr Πανεπιστήμιο Πειραιά Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: Δ3. Δίκτυα Γνώσης και Σημασιολογικός Ιστός. Διάλεξη 01 & 02. Δρ. Γεώργιος Χρ. Μακρής

Μάθημα: Δ3. Δίκτυα Γνώσης και Σημασιολογικός Ιστός. Διάλεξη 01 & 02. Δρ. Γεώργιος Χρ. Μακρής ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ στα ΠΟΛΥΠΛΟΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ και ΔΙΚΤΥΑ Μάθημα: Δ3. Δίκτυα Γνώσης και Σημασιολογικός Ιστός Χειμερινό Εξάμηνο Σπουδών Διάλεξη 01 & 02 Δρ. Γεώργιος Χρ. Μακρής Αναπαράσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ. Μάθημα 1 ο : Εισαγωγή στην γλωσσική τεχνολογία. Γεώργιος Πετάσης. Ακαδημαϊκό Έτος: 2012 2013

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ. Μάθημα 1 ο : Εισαγωγή στην γλωσσική τεχνολογία. Γεώργιος Πετάσης. Ακαδημαϊκό Έτος: 2012 2013 ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Μάθημα 1 ο : Εισαγωγή στην γλωσσική τεχνολογία Γεώργιος Πετάσης Ακαδημαϊκό Έτος: 2012 2013 ΤMHMA MHXANIKΩΝ Η/Υ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ, Πανεπιστήμιο Πατρών, 2012 2013 Τι είναι η γλωσσική τεχνολογία;

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογία Ευφυών Πρακτόρων (Intelligent Software Agents)

Τεχνολογία Ευφυών Πρακτόρων (Intelligent Software Agents) Τεχνολογία Ευφυών Πρακτόρων (Intelligent Software Agents) Ορισµός και θεωρητικές θεµελιώσεις Χαρακτηριστικά Αλληλεπίδραση µε το περιβάλλον Θέµατα αναπαράστασης και επικοινωνίας πρακτόρων Ευφυής Πράκτορας:

Διαβάστε περισσότερα

2.1 Αντικειµενοστρεφής προγραµµατισµός

2.1 Αντικειµενοστρεφής προγραµµατισµός 2.1 Αντικειµενοστρεφής προγραµµατισµός Στον αντικειµενοστρεφή προγραµµατισµό (object oriented programming, OOP) ένα πρόγραµµα υπολογιστή είναι ένα σύνολο αλληλεπιδρώντων αντικειµένων. Μπορεί να ειπωθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΠΤΥΧΙΟΥ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΠΤΥΧΙΟΥ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΠΤΥΧΙΟΥ Για τους φοιτητές που έχουν εισαχθεί στο Τµήµα από το Ακαδηµαϊκό Έτος 1999-2000 έως το Ακαδηµαϊκό Έτος 2003-2004 1 1. Εγγραφή και παρακολούθηση για τουλάχιστον

Διαβάστε περισσότερα