Ένας αιώνας αγώνες ενάντια στην καταπίεση, για ν αλλάξουμε τον κόσμο. Οι γυναίκες ενάντια στον πόλεμο

Transcript

1 Ένας αιώνας αγώνες ενάντια στην καταπίεση, για ν αλλάξουμε τον κόσμο Οι γυναίκες ενάντια στον πόλεμο Δεν υπάρχει επαναστατική στιγμή στην ιστορία που οι γυναίκες να μην μπήκαν στην πρώτη γραμμή. Από την Ρώσικη Επανάσταση, τα κινήματα της αντίστασης κόντρα στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο, τα κινήματα του Μάη του 68 και της Μεταπολίτευσης στην Ελλάδα, μέχρι το νέο αντικαπιταλιστικό και αντιπολεμικό κίνημα σήμερα. Οι γυναίκες της εργατικής τάξης βγήκαν μπροστά σε όλες τις μεγάλες στιγμές του κινήματος, γκρεμίζοντας τις σεξιστικές διακρίσεις και προκαταλήψεις με τις οποίες το σύστημα τις ανάγκαζε να μείνουν στο περιθώριο. Οι γυναίκες, το μεγαλύτερο πιο καταπιεσμένο κομμάτι της κοινωνίας μέσα στον καπιταλισμό, είναι η πιο ριζοσπαστική δύναμη που μπορεί να τραβήξει μπροστά όλο το εργατικό κίνημα και να απελευθερώσει την κοινωνία από τα δεσμά του πολέμου, της βαρβαρότητας, της φτώχειας και της καταπίεσης. Από τον Πόλεμο στην Επανάσταση Η 8 Μάρτη του 1908 ήταν η μέρα που εργάτριες της κλωστοϋφαντουργίας της Ν. Υόρκης κατέβηκαν σε μαζική απεργία και ανάγκασαν την εργοδοσία να δεχτεί το αίτημα για μείωση των ωρών εργασίας και αυξήσεις στους μισθούς, σε μια εποχή που ο συνδικαλισμός ήταν απαγορευμένος. Η 8 Μάρτη έγινε από τότε σύμβολο της πάλης των γυναικών της εργατικής τάξης, που αποφασίστηκε επίσημα το 1910, στη Δεύτερη Συνδιάσκεψη Σοσιαλιστριών Γυναικών ύστερα από πρόταση της Γερμανίδας σοσιαλίστριας Κλάρα Τσέτκιν. Από την επόμενη χρονιά εκείνη την ημέρα οργανώνονταν διαδηλώσεις γυναικών σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος έσπρωξε χιλιάδες γυναίκες να βγουν στην παραγωγή. Οι γυναίκες που αποτελούσαν τη νέα ανειδίκευτη εργατική τάξη άρχισαν να δίνουν τις μάχες για ίση αμοιβή και ενάντια στη σκληρή εκμετέλευση. Ο καπιταλισμός είχε ανάγκη από την ένταξη των γυναικών στην παραγωγή αλλά την ίδια στιγμή διατηρούσε όλες τις προκαταλήψεις ότι η ο βασικός προορισμός της γυναίκας ήταν το σπίτι. Ετσι οι εργοδότες μπορούσαν να πληρώνουν με κατώτερους μισθούς τη νέα εργατική τάξη παρόλο που έπαιζε τον ίδιο ακριβώς ρόλο στην παραγωγή με αυτό των αντρών. Οι γυναίκες άρχισαν να δίνουν τη μάχη για το χτίσιμο σωματείων. Οταν ξέσπασε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος είχαν ήδη ξεκινήσει οι πρώτες μάχες για το δικαίωμα της ψήφου. Στην Αγγλία οι Σουφραζέτες ήταν ένα αστικό κίνημα στην πλειοψηφία του. Οι Φεμινιστικές οργανώσεις που συγκροτήθηκαν είχαν σαν στόχο να λειτουργήσουν σαν ομάδες πίεσης απέναντι στα κόμματα να υιοθετήσουν το αίτημα της ψήφου. Η άρχουσα τάξη της εποχής απαγόρευε κάθε πολιτική δραστηριότητα για τις γυναίκες. Οι Σουφραζέτες έφτασαν να υιοθετούν ακόμα και βίαιες ενέργειες αλλά παρόλο 1

2 το ριζοσπαστισμό τους δεν είχαν ιδιαίτερη επαφή με τις γυναίκες της εργατικής τάξης που έδιναν τη δικιά τους μάχη κόντρα στην εκμετάλλευση των αφεντικών. Το ξέσπασμα του Α ΠΠ ήταν η μεγάλη καμπή για όλη την αριστερά της εποχής. Η διαχωριστική γραμμή ήταν η υποστήριξη ή η εναντίωση στον πόλεμο. Οι Σουφραζέτες στην πλειοψηφία τους πήγαν με την πλευρά των υποστηριχτών, υπηρετώντας στην ουσία τους στόχους της αστικής τάξης. Το έντυπό τους η «Σουφραζέτα», μετονομάστηκε το 1915 σε «Μπριτάνια» και υποστήριζε τη στράτευση για τους άντρες και την πολιτική επιστράτευση για τις γυναίκες. Όμως για τις γυναίκες της εργατικής τάξης ο πόλεμος δε σήμαινε τίποτε άλλο παρά φτώχεια και δυστυχία. Ετσι ο αγώνας ενάντια στην εκμετάλλευση των αφεντικών έπαιρνε όλο και περισσότερο πολιτικά χαρακτηριστικά όπως το σταμάτημα του πολέμου. Σωματεία Παράλληλα με το ζήτημα της αντίστασης στον πόλεμο μπήκε και το ζήτημα της σύστασης μεικτών σωματείων. Η Γερμανίδα Κλάρα Τσέτκιν, έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ένταξη των γυναικών στα συνδικάτα. Η Τσέτκιν μέσα από την εφημερίδα «Ισότητα», που έφτασε λίγο πριν τον πόλεμο να πουλάει φύλλα, έδινε την μάχη ενάντια στην στρατηγική των φεμινιστικών οργανώσεων που συγκροτούσαν ξεχωριστές γυναικείες ομάδες. Ο στόχος των εργαζόμενων γυναικών δεν είναι ο ανταγωνισμός με τους άντρες αλλά να ενισχύσουν την δύναμη της εργατικής τάξης. Χέρι χέρι με τους άντρες της τάξης της, η γυναίκα της εργατικής τάξης παλεύει ενάντια στην καπιταλιστική κοινωνία. Η Τσέτκιν έλεγε ότι οι σοσιαλίστριες δεν θα πρέπει να παλεύουν μόνο για το αίτημα της ψήφου, αλλά για το δικαίωμα στη δουλειά, στην ίση αμοιβή, στην άδεια μητρότητας, και πρόσβαση στην μόρφωση. Η μεγάλη έκπληξη ήρθε από τη Ρωσία. Στις 8 Μάρτη του 1917 (23 Φλεβάρη με το παλιό ημερολόγιο) οι εργάτριες στην κλωστοϋφαντουργία της Πετρούπολης οργάνωσαν απεργία και διαδήλωση για να «γιορτάσουν» τη μέρα της γυναίκας. Αυτή η διαδήλωση ήταν και το ξεκίνημα της Ρώσικης Επανάστασης. Οι γυναίκες βγήκαν στους δρόμους μαζικά, αποφασισμένες να διεκδικήσουν «ψωμί και ειρήνη». Το κάλεσμα των γυναικών βρήκε ανταπόκριση γυναίκες διαδήλωσαν εκείνη την ημέρα. Αυτό ήταν ουσιαστικά και το πρώτο μεγάλο βήμα για την επανάσταση, που έδιωξε τον Τσάρο και έβαλε τέλος στο σφαγείο του πολέμου. Οι γυναίκες της Ρωσίας έδωσαν την απάντηση για το πώς μπορεί να αλλάξει η θέση των γυναικών. Μετά τη νίκη της επανάστασης το σοβιέτ επέβαλε δια νόμου την ίση αμοιβή για ίση εργασία, την προστασία της μητρότητας και μια σειρά κατακτήσεις που έδιναν τη δυνατότητα στην γυναίκα της εργατικής τάξης να αποβάλει τα βάρη του νοικοκυριού και να «μπορεί να κυβερνά» μέσα από τη συμμετοχή της στα σοβιέτ. Αυτό άλλαξε τα δεδομένα για το κίνημα των γυναικών σε όλη την Ευρώπη. Το ζήτημα πια για της γυναίκες δεν ήταν η 2

3 κατάκτηση της ψήφου σε μια αστική κοινωνία αλλά ήταν η επανάσταση και μια νέα κοινωνία χωρίς καταπίεση. Οι γυναίκες στην Αντίσταση Το επόμενο μεγάλο κίνημα που έβγαλε χιλιάδες γυναίκες στο δρόμο του αγώνα ήταν το κίνημα της Αντίστασης στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη οι γυναίκες πρωτοστατούν στον αντιφασιστικό αγώνα. Μια πολύ χαρακτηριστική γεύση από τη συμμετοχή των γυναικών στο κίνημα της Αντιστασης στην Ελλάδα μπορούμε να πάρουμε από το βιβλίο της Τασούλας Βερβενιώτη Η γυναίκα της Αντίστασης, που δείχνει πολύ ανάγλυφα το πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι γυναίκες σε εκείνο τον κίνημα, παλεύοντας και ενάντια στον πόλεμο και ενάντια στις προκαταλήψεις και τις κυρίαρχες ιδέες, που τις ήθελαν μέσα στο σπίτι. Η συμμετοχή στις οργανώσεις και ειδικότερα η ενασχόληση με την πολιτική δεν άνηκε στη σφαίρα δράσης, στις αρμοδιότητες και το ρόλο που ήταν κοινωνικά καθορισμένος για τις γυναίκες. Επιπλέον, επειδή οι άνθρωποι τείνουν να ζουν με βάση τις προσδοκίες των άλλων, οι γυναίκες ήταν αποκλεισμένες από αυτόν τον χώρο που εθεωρείτο κατεξοχήν ανδρικός...στην κατοχή όμως τα πράγματα αλλάζουν. Οι αντιστασιακές οργανώσεις χρειάζονται τις γυναίκες. Η κοινωνική προσδοκία μεταβάλλεται χωρίς να ανατραπεί. Αυτή η μεταβολή ξεκινά αργά, περνά πολλά στάδια και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις προηγείται η δράση των γυναικών και έπονται οι αποφάσεις του κόμματος και των οργανώσεων. Κρίση Ο Μεσοπόλεμος είχε σημάνει για τις γυναίκες ένα τεράστιο πισωγύριμα στις κατακτήσεις τους. Η οικονομική κρίση οδήγησε χιλιάδες γυναίκες ξανά πίσω στο σπίτι, αντιμέτωπες με τη φτώχεια και τις σεξιστικές προκαταλήψεις. Αρχισαν ξανά να κερδίζουν έδαφος όλες οι αντιδραστικές ιδέες που έχουν σαν στόχο να προσαρμόσουν τη ζωή των γυναικών στις ανάγκες των καπιταλιστών, που είναι παραγωγή και αναπαραγωγή της εργατικής τάξης μέσα στο σπίτι. Ωστόσο η ριζοσπαστικοποίηση που έφερε το νέο κίνημα αντίστασης στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο, οδήγησε σιγά σιγά στην αλλαγή της θέσης της γυναίκας. Στην αρχή η μόνη προσφορά των γυναικών στην Αντίσταση ήταν το πλέξιμο ζεστών ρούχων για τους αντάρτες και η περιθαλψη των τραυματιών. Αυτό όμως άλλαξε πολύ γρήγορα. Η πρώτη γυναικεία οργάνωση που φτιάχθηκε μέσα στην κατοχή ήταν η Λεύτερη Νέα ή αλλιώς η ΛΝ, που μέσα σε λίγους μήνες έφτασε να αριθμεί χιλιάδες μέλη, που προέρχονται κυρίως από το χώρο της νεολαίας, μαθήτριες 3

4 και σπουδάστριες. Τα μέλη της παράνομης οργάνωσης έγραφαν συνθήματα στους τοίχους, μοίραζαν παράνομο Τύπο και προκηρύξεις που πολλές φορές έγραφαν μόνες τους με το χέρι. Στους στόχους της ΛΝ εκτός από τον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας συμπεριλαμβάνονταν και ο «ξεσκλαβισμός» τους απ τον εργοδότη και τον άντρα. Συμμετέχουν ενεργά στις απεργίες και στις διαδηλώσεις, των δημοσίων υπαλλήλων, των τροχιοδρομικών, των εργοστασίων. Οι γυναίκες παίρνουν μέρος στην επαναστατική δράση, συμμετέχουν σε συμπλοκές με απίστευτο θάρρος αποδεικνύοντας ότι δεν είναι το «αδύνατο φύλο». Το Φλεβάρη του 43 όταν ιδρύθηκε η ΕΠΟΝ η «Λεύτερη Νέα» εντάσσεται στις γραμμές της με στόχο να αγωνιστεί πιο μαχητικά. Οι γυναίκες παίρνουν μέρος στο αντάρτικο, κάτω από δική τους πρωτοβουλία και δημιουργούν Ομάδες και Διμοιρίες Ανταρτισσών. Η επιθυμία τους αυτή συνδέεται άμεσα με την προσωπική και κοινωνική τους απελευθέρωση. Μετά τον πόλεμο οι γυναίκες μπήκαν μαζικά στην παραγωγή και στα πανεπιστήμια. Σε μαζικότερη κλίμακα η ριζοσπαστικοποίηση των ιδεών σε σχέση με το ρόλο των γυναικών ήρθε στις δεκαετίες 60-70, όταν το νέο αντιπολεμικό κίνημα κατά του πολέμου του Βιετνάμ ξεσήκωσε τη νεολαία και τη νέα εργατική τάξη. Από τις καταλήψεις των πανεπιστημίων στις ίδιες της ΗΠΑ μέχρι το Μάη του 68 στο Παρίσι, την Επανάσταση στην Πορτογαλία, το Πολυτεχνείο στην Ελλάδα. Η ορμή του νέου κινήματος είχε σαν αποτέλεσμα να αλλάξουν οι ιδέες των ανθρώπων σε μαζικό επίπεδο. Το κίνημα του 68 μετατράπηκε πολύ γρήγορα σε αντικαπιταλιστικό, γκρεμίζοντας συντηρητικές ιδέες και προκαταλήψεις αιώνων. Στη δεκαετία του 70 έγιναν οι μεγαλύτερες κινητοποιήσεις ενάντια στη γυναικεία καταπίεση. Η νεολαία και η νέα εργατική τάξη δεν έβαλαν μόνο σε αμφισβήτηση τον πόλεμο, αλλά και όλες τις κυρίαρχες αντιλήψεις του συστήματος. Οι γυναίκες πρωτοστάτησαν στα νέα κινήματα και επέβαλαν στις άρχουσες τάξεις όλα τα αιτήματα που πρόβαλλαν στην αρχή του αιώνα. Από την κατάκτηση του δικαιώματος της ψήφου, μέχρι το δικαίωμα της πρoστασία της μητρότητας και τη σεξουλικής απελευθέρωσης, από τη νομιμοποίηση των εκτρώσεων, μέχρι το ελεύθερο διαζύγιο, το δικαίωμα στην αντισύλληψη, την ίση αμοιβή για ίση εργασία. Δυναμώνει ξανά η ελπίδα Φέτος εκατοντάδες γυναικείες οργανώσεις σε όλο τον κόσμο καλούν η 8 Μάρτη να γιορταστεί με αντιπολεμικές συγκεντρώσεις, κάνοντας έκκληση να γυρίσει πίσω ο στρατός κατοχής από το Ιράκ. Η Οργάνωση CodePink: Γυναίκες για την ειρήνη στις ΗΠΑ, που είναι από τα πιο ενεργά κομμάτια του αντιπολεμικού κινήματος, συγκέντρωσε υπογραφές κάτω από το σχετικό κάλεσμα και καλεί να παραδοθεί σε όλες τις πρεσβείες των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο την ημέρα της Γυναίκας. Στην Ουάσιγκτον οι γυναίκες για την ειρήνη οργανώνουν μια μεγάλη διαδήλωση κατά της κατοχής στο Ιράκ, που θα ξεκινήσει από την Ιρακινή Πρεσβεία και θα καταλήξει στο Λευκό Οίκο. 4

5 Οι γυναίκες στην Αμερική είναι στην πρώτη γραμμή του αντιπολεμικού κινήματος. Η Σίντι Σίχαν, η μητέρα του στρατιώτη Κέισι Σίχαν που σκοτώθηκε στο Ιράκ, έχει ξεσηκώσει χιλιάδες κόσμο, όταν το περασμένο καλοκαίρι έστησε την σκηνή της έξω από το ράντζο του Μπους. Οχι μόνο δεν τόλμησε κανείς να την απομακρύνει αλλά αυτή της η πράξη έγινε η αφορμή να ξεσηκωθεί ξανά το αντιπολεμικό κίνημα. Το μήνυμα της πράξης της μεταφέρθηκε σε όλο τον πλανήτη, δείχνοντας ότι ο Μπους δεν είναι ανίκητος. Κίνημα Εκατομμύρια γνωστές και άγνωστες γυναίκες είναι σήμερα στην πρώτη γραμμή του αντιπολεμικού και αντικαπιταλιστικού κινήματος σε όλο τον πλανήτη. Από τις μανάδες των αμερικανών φαντάρων που βρίσκονται στο Ιράκ, μέχρι τις φτωχές γυναίκες των μπάριος της Βενεζουέλας, τις μουσουλμάνες στις χώρες της Μέσης Ανατολής που αντιστέκονται στην ισλαμοφοβία, τις νέες και εργαζόμενες γυναίκες που πρωτοστατούν στο αντιπολεμικό κίνημα και στις απεργίες των συνδικάτων στην Ευρώπη. Ολο και περισσότερες γυναίκες κάνουν την σύνδεση ανάμεσα στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας που ξεκίνησε ο Μπους και οι σύμμαχοί του και στην όλο και μεγαλύτερη κρίση του συστήματος που μεγαλώνει τα βάρη που πέφτούν στις πλάτες τους και την καταπίεση. Η οικονομική κρίση και η πίεση για τις κυβερνήσεις να μπουν στην κούρσα των εξοπλισμών για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του πολέμου, χτυπούν είτε άμεσα είτε έμμεσα τις γυναίκες. Η Ελλάδα είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Η ελληνική κυβέρνηση ξοδεύει καθημερινά εκατομμύρια για να στηρίζει την κατοχή στο Αφγανιστάν, αναλαμβάνοντας τη διοίκηση του αεροδρομίου της Καμπούλ και της νοσηλευτικής μονάδας στο Αφγανιστάν, τη στιγμή που αφήνει τα σχολεία, τα νοσοκομεία, τους παιδικούς σταθμούς να διαλύονται. Την ίδια στιγμή αφήνει τα αφεντικά να κλείνουν τα εργοστάσια, τους τραπεζίτες να καταπατούν τις συλλογικές συμβάσεις, ενώ δε διστάζει να βάζει σε αμφισβήτηση βασικές κατακτήσεις των γυναικών όπως τα χαμηλότερα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, τα μειωμένα ωράρια εργασίας για τις μητέρες. Οι γυναίκες υποφέρουν περισσότερο από την οικονομική κρίση επειδή ο καπιταλισμός διαλύοντας το κράτος Πρόνοιας ρίχνει τα βάρη στην εργατική οικογένεια. Οι περισσότερες γυναίκες εργάζονται στα πιο κακοπληρωμένα επαγγέλματα. Η συντριπτική πλειοψηφία των συμβασιούχων, των εμποροϋπαλλήλων, των εργαζόμενων στην καθαριότητα με συμβάσεις έργου, της δουλειάς με το κομμάτι είναι γυναίκες. Λόγω των συνθηκών εργασίας τους είναι οι πρώτες που απολύονται γι αυτό και η ανεργία των γυναικών έχει χτυπήσει κόκκινο. Την ίδια στιγμή η διάλυση των κοινωνικών υπηρεσιών φορτώνει ακόμα περισσότερα βάρη στις πλάτες τους. Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας συνοδεύτηκε με μια εκστρατεία ισλαμοφοβίας που έβαλε ξανά στο στόχαστρο τις γυναίκες. Οι μουσουλμάνες 5

6 ήρθαν αντιμέτωπες με την ρατσιστική εκστρατεία κατά της μαντήλας. Στη Γαλλία έφτασαν να ψηφιστούν νόμοι που απαγόρευαν στις γυναίκες με μαντήλα να πηγαίνουν στο σχολεία ή να εργάζονται στο δημόσιο. Η προσπάθεια της άρχουσας τάξης να διαιρέσει τους λαούς αυτού του πλανήτη ανάλογα με το φύλο, την καταγωγή και το χρώμα μπαίνει ξανά σε εφαρμογή, με στόχο να δικαιολογήσει τις νέες επιθέσεις απέναντι στο εργατικό κίνημα. Ομως οι εμπειρίες από τις μάχες κόντρα στον πόλεμο και στο σύστημα του κέρδους είναι πλέον κοινές για όλες τις γυναίκες και τους άντρες. Στις 18 Μάρτη του 2006 εκατομμύρια άνθρωποι ετοιμάζονται να διαδηλώσουν αντιπολεμικά σε δεκάδες χώρες. Το νέο κίνημα που βγάζει ξανά στη δράση εκατομμύρια άντρες και γυναίκες σε όλο τον πλανήτη, δυναμώνει ξανά την ελπίδα για να απαλλάξουμε την κοινωνία από τις σεξιστικές και ρατσιστικές διακρίσεις, ξαναπιάνοντας το νήμα από τις μεγάλες στιγμές του περασμένου αιώνα. Κατερίνα Θωίδου Δημοσιεύθηκε: Εργατική Αλληλεγγύη No 709, 8 Μάρτη