Τ.Ε.Ι. Ηπείρου Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και.πρόνοιας Τμήμα Λογοθεραπείας

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. Ηπείρου Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και.πρόνοιας Τμήμα Λογοθεραπείας Πτυχιακή Εργασία με Θέμα: Μαθησιακές Δυσκολίες σε μαθητές Δημοτικού: Κατάρτιση και Πιλοτική Εφαρμογή Προγράμματος Παρέμβασης με έμφαση στην Ορθογραφημένη Γραφή Φοιτήτρια:: Λαθύρη Ευτυχία (Α.Μ. : 9027) Επιβλέπουσα: Καλυβιώτη Κατερίνα Ιωάννινα, 2010

2 - 2 -

3 Πρόλογος Σν θαηλφκελν ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ, ηα ηειεπηαία ρξφληα, απνηέιεζε αληηθείκελν έληνλνπ πξνβιεκαηηζκνχ θαη εξεπλεηηθψλ αλαδεηήζεσλ, θπξίσο απφ κειεηεηέο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηηο επηζηήκεο ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο. Παιηφηεξα ηα παηδηά πνπ δελ είραλ ηελ αλακελφκελε επηηπρία ζην ζρνιείν, ραξαθηεξίδνληαλ σο «έμππλα, αιιά ηεκπέιηθα» ή «αδηάθνξα γηα ηα καζήκαηα». Σα παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο αλαγθάδνληαη λα κείλνπλ παζεηηθνί αθξναηέο κέζα ζηε ζρνιηθή ηάμε θαη λα βηψλνπλ θαζεκεξηλά ηελ απνηπρία. Έηζη δεκηνπξγείηαη ζηα παηδηά ην αίζζεκα ηεο ρακειήο απηνεθηίκεζεο. Δπίζεο νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο δελ παίξλνπλ ηα θαηάιιεια εθφδηα κάζεζεο θαη αληηκεησπίδνπλ πνιιέο δπζθνιίεο ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία. Απηφ ζπκβαίλεη, φρη γηαηί δελ δηαβάδνπλ, αιιά γηαηί έρνπλ καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη δελ κπνξνχλ λα κάζνπλ φπσο νη άιινη ζπκκαζεηέο ηνπο θαη επνκέλσο ρξεηάδνληαη δηαθνξεηηθφ ηξφπν δηδαζθαιίαο. Αλακθηζβήηεηα νη καζεζηαθέο δπζθνιίεο έρνπλ ζεκαληηθέο θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο επηπηψζεηο ζηελ ςπρνινγία ησλ παηδηψλ (Φισξάηνπ, 2002). Οη καζεζηαθέο δπζθνιίεο, σο ζνβαξή δπζθνιία εθκάζεζεο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, απνηέιεζαλ αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο κειέηεο απφ ζχγρξνλεο επηζηεκνληθέο κεζφδνπο. Οη επηζηήκνλεο θαη νη εξεπλεηέο πξνζπαζνχλ λα κειεηήζνπλ δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, φπσο είλαη ε αηηηνινγία, ε δηάγλσζε, ε αμηνιφγεζε θαη ε απνθαηάζηαζε. Με ην ζέκα ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ έρνπλ αζρνιεζεί επηζηήκνλεο απφ ηνλ θιάδν ηεο Ηαηξηθήο, ηεο Φπρνινγίαο, ηεο Παηδαγσγηθήο, ηεο Κνηλσληνινγίαο θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη ηεο Λνγνζεξαπείαο (Μαπξνκάηε, 2004). Έηζη, ην απνηέιεζκα είλαη λα ππάξρνπλ πνιινί θαη δηαθνξεηηθνί νξηζκνί, νη νπνίνη πξνζπαζνχλ λα πεξηγξάςνπλ θαη λα θαηαζηήζνπλ θαηαλνεηή ηελ πεξηγξαθή, αηηηνινγία, δηάγλσζε, αμηνιφγεζε θαη αληηκεηψπηζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ. Γηα λα αληηκεησπηζηνχλ νη δπζθνιίεο κάζεζεο ελφο καζεηή, ζα πξέπεη λα ππάξρεη δηεπθξίληζε ηεο θχζεο θαη ηεο αηηίαο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ. Δπνκέλσο ν ζσζηφο νξηζκφο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ είλαη πξνυπφζεζε γηα κηα απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε. Έηζη ζα πξέπεη λα απνζαθεληζηνχλ ηνπιάρηζηνλ ηξία πεδία πνπ αθνξνχλ ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ηα νπνία είλαη ε ζπκπησκαηνινγία, ε αηηηνινγία θαη ε αληηκεηψπηζε (Φισξάηνπ, 2002)

4 Περιεχόμενα Δηζαγσγή 5 Μέξνο Πξώην: Θεσξεηηθό ππόβαζξν 6 Κεθάιαην 1: Δλλνηνινγηθνί πξνζδηνξηζκνί ησλ Μαζεζηαθώλ Γπζθνιηώλ Ζ ηζηνξηθή εμέιημε ηεο έξεπλαο γηα ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Οη ελλνηνινγηθνί πξνζδηνξηζκνί ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ Σα είδε θαη νη επηκέξνπο ζηφρνη ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ Σα αίηηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ Σα ζπκπηψκαηα θαη νη πξψηκεο ελδείμεηο ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ Ζ ζπρλφηεηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ Ζ αμηνιφγεζε ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ Ο ξφινο ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηνπ ζρνιείνπ γηα ηνπ καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο.47 Κεθάιαην 2: Οη δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή ζηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή Υαξαθηεξηζηηθέο δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή Γπζθνιίεο ζε ξήκαηα, νπζηαζηηθά, επίζεηα θαη άξζξα Αμηνιφγεζε ησλ δπζθνιηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή Παξέκβαζε ησλ δπζθνιηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή Κεθάιαην 3: Οη ΣΠΔ θαη νη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Οη ΣΠΔ θαη ε Δηδηθή Αγσγή Οη ΣΠΔ θαη νη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Κξηηηθή ζεψξεζε ησλ ΣΠΔ ζηελ Δηδηθή Αγσγή Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο.92 Μέξνο Γεύηεξν: Ζ Έξεπλα 97 Κεθάιαην 4: Ζ κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο.98 Κεθάιαην5: Παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ..109 Κεθάιαην 6: πδήηεζε πκπεξάζκαηα Βηβιηνγξαθία.161 Παξάξηεκα

5 Εισαγωγή Απηή ε εξγαζία αθνξά ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη θπξίσο ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δπζθνιηψλ καζεηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή θαη πεξηέρεη ην ζεσξεηηθφ κέξνο, ηελ θαηαζθεπή πιηθνχ θαη ηελ ρνξήγεζε ηνπ πιηθνχ πνπ θαηαζθεπάζηεθε, ζε παηδηά δεκνηηθνχ. Ζ εξγαζία απνηειείηαη απφ ηξία κέξε: 1 ν κέξνο: Θεσξεηηθό ππόβαζξν. ε απηφ ην κέξνο ππάξρνπλ ηξία θεθάιαηα, ηα νπνία αθνξνχλ ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο δηαθφξσλ επηζηεκφλσλ θαη εξεπλεηψλ. Σν πξψην θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηελ ηζηνξηθή αλαδξνκή ηεο γεληθήο έλλνηαο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, ζηνλ νξηζκφ, ηελ αηηηνινγία, ηα ζπκπηψκαηα, ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ αληηκεηψπηζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ. Σν δεχηεξν θεθάιαην αθνξά ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη καζεηέο κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή, δειαδή ηα ζπκπηψκαηα, ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δπζθνιηψλ απηψλ. Σν ηξίην θεθάιαην αλαθέξεηαη ζην ξφιν ησλ Ζ/Τ ζηελ εηδηθή αγσγή, αιιά θαη αληηκεηψπηζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ησλ καζεηψλ. 2 ν κέξνο: Ζ πηινηηθή εθαξκνγή Σν θνκκάηη απηφ αθνξά ηελ πηινηηθή εθαξκνγή, δειαδή ηελ εθαξκνγή ηνπ πιηθνχ παξέκβαζεο πνπ θαηαζθεπάζηεθε. Απνηειείηαη απφ ηξία θεθάιαηα: ην πξψην θεθάιαην πνπ αθνξά ηε κεζνδνινγία ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο, πνπ γξάθνληαη ηα βήκαηα, ηα νπνία αθνινπζήζεθαλ γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο έξεπλαο. ην δεχηεξν θεθάιαην γξάθνληαη ηα απνηειέζκαηα ησλ καζεηψλ κεηά ηελ αμηνιφγεζε, ηε δηδαζθαιία θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο παξέκβαζεο. Σέινο ζην ηξίην θεθάιαην βξίζθνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ κεηά ην ηέινο ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο. Παξάξηεκα ην παξάξηεκα πεξηέρεηαη φιν ην πιηθφ πνπ θαηαζθεπάζηεθε θαη ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο. Τπάξρνπλ γηα θάζε θαηεγνξία παξέκβαζεο νη κέζνδνη παξέκβαζεο καδί κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο παξέκβαζεο θαη ηνπο πίλαθεο θαηαγξαθήο ησλ απνηειεζκάησλ. Δπίζεο ζε απηφ ην θεθάιαην βξίζθνληαη θαη ηα ηεζη αμηνιφγεζεο θαη επαλαμηνιφγεζεο πνπ ρνξεγήζεθαλ ζηνπο καζεηέο

6 Μέρος Πρώτο Θεωρητικό Υπόβαθρο - 6 -

7 Κεφάλαιο 1 ο Οι εννοιολογικοί προσδιορισμοί των Μαθησιακών Δυσκολιών 1.1 Ζ ηζηνξηθή εμέιημε ηεο έξεπλαο γηα ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Ζ ηζηνξία ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ εκθαλίδεηαη ζρεηηθά αξγά κέζα ζηα γεληθφηεξα πιαίζηα ησλ αλάινγσλ επηζηεκψλ. Απηφ ην γεγνλφο νθείιεηαη ζε δχν θπξίσο ιφγνπο: Ο πξψηνο ιφγνο πνπ ζπληειεί ζην λα κε γίλνπλ αληηιεπηά ηα ζπκπηψκαηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ, είλαη ην γεληθφηεξν κνξθσηηθφ επίπεδν θαη ε γεληθφηεξε εθπαηδεπηηθή θαηάζηαζε, ε νπνία εμειίζζεηαη θάπνπ ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ θαη αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα. Ο δεχηεξνο ιφγνο δεκηνπξγείηαη απφ ηηο απνδεδεηγκέλεο πιένλ κειέηεο θαη έξεπλεο, νη νπνίεο δίλνπλ λέα ψζεζε θαη πλνή κε ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο επηζηήκεο, ηεο Νεπξνςπρνινγίαο, κε ηελ αλαθνξά ηνπ Broca, ζηελ Αλζξσπνινγηθή Δηαηξία Παξηζίσλ (Καξπαζίνπ, 1994). Ζ ρξήζε ησλ φξσλ «Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο» θαη «Γπζιεμία» έρεη ηηο πεγέο ηνπ ζε πεξηπηψζεηο εγθεθαιηθψλ ηξαπκαηηζκψλ. Απφ παιηά είρε παξαηεξεζεί φηη ε αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα ηνπ αλζξψπνπ ή ε απφθηεζε απηήο ηεο ηθαλφηεηαο επεξεαδφηαλ αξλεηηθά απφ εγθεθαιηθέο αξξψζηηεο ή ηξαχκαηα θαη αξγφηεξα κε ηελ αλαγλψξηζε ηεο θαηάζηαζεο ηεο αθαζίαο, δηαπηζηψζεθε φηη ε αθαζία ήηαλ ελδερφκελν λα ζπλδπαζηεί κε δηάθνξεο δηαηαξαρέο ζηελ πξνθνξηθή ή/ θαη γξαπηή γιψζζα (Πφξπνδαο, 1981). Έρεη αλαθεξζεί φηη ν γηαηξφο Johannes Schmidt, ππήξμε έλαο απφ ηνπο πξψηκνπο κειεηεηέο πνπ πεξηέγξαςε κε ζαθήλεηα ηελ απψιεηα ηεο αλαγλσζηηθήο ηθαλφηεηαο ελφο αηφκνπ (ηαζηλφο, 2003). Σν 1861, ν Γάιινο ρεηξνχξγνο Broca, άξρηζε κηα εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα πνπ επξφθεηην λα απνηειέζεη ηε βάζε γηα ηε κειέηε ησλ δηάθνξσλ γισζζηθψλ δπζθνιηψλ. Ο Broca αλαθάιπςε φηη ππάξρεη κηα πεξηνρή ηνπ εγθεθάινπ πξννξηζκέλε απνθιεηζηηθά γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ θαη βξίζθεηαη ζην νπίζζην ηξίην ηνπ δεχηεξνπ θαη ηξίηνπ εκπξφζζηνπ έιηθα. Απηή ε ηδηαίηεξε πεξηνρή ηνπ εγθεθάινπ, ε νπνία θαίλεηαη θαη ζηελ Δηθφλα 1.1, νλνκάζηεθε «πεξηνρή Broca» (ηαζηλφο, 2003). Απηή ε δηαπίζησζε ηνπ Broca ζπγθέληξσζε ηελ πξνζνρή θαη ην ελδηαθέξνλ πνιιψλ εξεπλεηψλ ζε δηάθνξεο ρψξεο, φπσο ησλ Bastian, Kussmaul, - 7 -

8 Jackson, νη νπνίνη άξρηζαλ λα κειεηνχλ δηάθνξεο γισζζηθέο παζήζεηο ζε κηα πξνζπάζεηα λα θαζνξίζνπλ κε αθξίβεηα ηηο πεξηνρέο ηνπ εγθεθάινπ πνπ θαηεπζχλνπλ ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξαθήο (Πφξπνδαο, 1981). Δηθόλα 1.1: Απεηθόληζε ησλ ινβώλ θαη ηεο πεξηνρήο Broca ηνπ αξηζηεξνύ εγθεθαιηθνύ εκηζθαηξίνπ. (Πεγή: ηαζηλφο, 2003: ζ. 28) Μεηά απφ εξεπλεηηθέο πξνζπάζεηεο ηεζζάξσλ ρξφλσλ εμαθξηβψζεθε ην 1865 φηη νξγαληθέο βιάβεο ζηε κεζαία πεξηνρή ηνπ θπξίαξρνπ εγθεθαιηθνχ εκηζθαηξίνπ κπνξνχζαλ λα πξνμελήζνπλ φρη κφλν εκηπιεγία, αιιά θαη δπζθνιίεο ζηε γισζζηθή επηθνηλσλία (Πφξπνδαο, 1981). Ζ δηαπίζησζε απηψλ ησλ δπζθνιηψλ ζηε γισζζηθή επηθνηλσλία άξρηζε λα πξνμελεί κεγάιν ελδηαθέξνλ κε απνηέιεζκα πνιινί εξεπλεηέο λα αξρίζνπλ λα θαηαγξάθνπλ ηηο παξαηεξήζεηο ηνπο. Σν 1869 ν Bastian ππνζηήξημε φηη ε αληθαλφηεηα αλαγλψξηζεο ησλ γξαπηψλ ιέμεσλ απφ άηνκα κε θαιή φξαζε νθεηιφηαλ ζε εγθεθαιηθέο βιάβεο, εληνπηζκέλεο ζηελ «πεξηνρή Broca» (Πφξπνδαο, 1981). Ο Γεξκαλφο γηαηξφο Kussmaul ην 1877, παξαηήξεζε πξψηνο φηη ζε κεξηθνχο αθαζηθνχο αζζελείο νη γισζζηθέο αλσκαιίεο πεξηνξίδνληαλ απνθιεηζηηθά ζην γξαπηφ ιφγν, αθνχ πξψηα πεξηέγξαςε έλαλ άληξα, ν νπνίνο δελ κπνξνχζε λα κάζεη λα δηαβάδεη, παξφιν πνπ είρε θπζηνινγηθή λνεκνζχλε θαη επαξθή εθπαίδεπζε (ηαζηλφο, 2003). Ο Kussmaul νλφκαζε απηφ ην θαηλφκελν «Λεθηηθή ηχθισζε» ή «αλαγλσζηηθή ηχθισζε» θαη ηε δηέθξηλε ζε δχν θαηεγνξίεο: ηελ πξψηε νη αζζελείο κπνξνχζαλ λα εθθξάζνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο γξαπηά, αιιά δελ κπνξνχζαλ λα δηαβάζνπλ νχηε κία ιέμε αθφκα θαη απφ απηέο πνπ είραλ γξάςεη

9 ηε δεχηεξε θαηεγφξηα, νη αζζελείο δελ κπνξνχζαλ νχηε λα γξάςνπλ νχηε λα δηαβάζνπλ (Πφξπνδαο, 1981). Ζ λεθξνςία ηνπ εγθεθάινπ ηέηνησλ αζζελψλ έδεημε φηη ππήξραλ νξγαληθέο βιάβεο ζηελ πίζσ θξνηαθηθή ρψξα ηνπ αξηζηεξνχ εγθεθαιηθνχ εκηζθαηξίνπ. Λίγα ρξφληα αξγφηεξα, ην 1887, ν Γεξκαλφο γηαηξφο ηεο ηνπηγάξδεο Berlin, αληί ηνπ φξνπ «ιεμηθή ηχθισζε» επέιεμε ηνλ ειιελνγελή φξν «δπζιεμία» γηα λα πεξηγξάςεη θαιχηεξα απηφ ην θαηλφκελν (ηαζηλφο, 2003). Απηφο ν φξνο γλψξηζε πνιινχο θαη δηαθνξεηηθνχο νξηζκνχο θαη ρξεζηκνπνηήζεθε ιαλζαζκέλα απφ θάπνηνπο «γεληθνχο γηαηξνχο». Απφ ηφηε δηάθνξνη γηαηξνί αλέθεξαλ πεξηπηψζεηο παηδηψλ πνπ ελψ παξνπζίαδαλ παξφκνηα θιηληθά ραξαθηεξηζηηθά κε εθείλα ησλ αθαζηθψλ αζζελψλ, σζηφζν δελ είραλ ππνζηεί θαλέλαλ εγθεθαιηθφ ηξαπκαηηζκφ ή αξξψζηηα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην 1895, ν θνηζέδνο ρεηξνπξγφο νθζαικίαηξνο ζην Οθζαικηαηξηθφ Ννζνθνκείν ηεο Γιαζθφβεο θαη θαζεγεηήο ηεο Ηαηξηθήο ρνιήο ηνπ νκψλπκνπ Παλεπηζηεκίνπ, Hinshelwood, δεκνζίεπζε ζε θεκηζκέλα ηαηξηθά πεξηνδηθά κειέηεο ηνπ, νη νπνίεο αλέθεξαλ ηελ πεξίπησζε ελφο 14ρξνλνπ επθπνχο αγνξηνχ, πνπ παξφιε ηε λνεηηθή ηνπ ηθαλφηεηα δελ είρε θαηαθέξεη λα κάζεη λα δηαβάδεη. Πηζαλφλ απηή ε πεξίπησζε λα ήηαλ ε πξψηε δηαπίζησζε θαη αλαθνίλσζε γηα ηελ εηδηθή αλαγλσζηηθή δπζθνιία πνπ έγηλε γλσζηή σο «ζχκθπηε ιεμηθή ηχθισζε» (Πφξπνδαο, 1981). Μεηά απφ απηέο ηηο αλαθνηλψζεηο, αξθεηνί νθζαικίαηξνη ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξψπεο θαη ζηηο ΖΠΑ, άξρηζαλ λα αλαθέξνπλ πεξηπηψζεηο παηδηψλ κε ζχκθπηε αλαγλσζηηθή αληθαλφηεηα. Απηέο νη πεξηπηψζεηο ζπλδέζεθαλ κε πεξηπηψζεηο παηδηψλ πνπ έπαζραλ απφ «ζχκθπηε αθαζία» θαη θαηά ζπλέπεηα απνδφζεθαλ ζε εγθεθαιηθέο βιάβεο παξφκνηεο κε εθείλσλ ησλ αθαζηθψλ ελειίθσλ πνπ είραλ ράζεη ηελ ηθαλφηεηα αλάγλσζεο ή/ θαη γξαθήο. Κάπνηνη εξεπλεηέο ππνζηήξημαλ φηη ε «ζχκθπηε αθαζία» ήηαλ ε θπξηφηεξε αηηία ηεο «ζχκθπηεο ιεμηθήο ηχθισζεο», φκσο απηέο νη εξκελείεο ήηαλ αζπκβίβαζηεο κε παξαηεξήζεηο πνπ πηζηνπνηνχζαλ ηελ χπαξμε αδηακθηζβήηεησλ πεξηπηψζεσλ θαζαξήο ιεμηθήο ηχθισζεο (Πφξπνδαο, 1981). Σν 1896, δχν Άγγινη επηζηήκνλεο, ν Pringle Morgan θαη ν James Kerr, παξαηήξεζαλ θαη πεξηέγξαςαλ ηα ζπκπηψκαηα ηεο Γπζιεμίαο, μερσξηζηά ν θαζέλαο, ηελ ίδηα επνρή, θαη πξνζπάζεζαλ λα δψζνπλ θάπνηα εξκελεία θαη λα κπνξέζνπλ λα κειεηήζνπλ ηηο παζνινγηθέο απηέο θαηαζηάζεηο. Σα ζπκπηψκαηα πνπ πεξηέγξαςαλ ήηαλ παξφκνηα κε απηά ηεο «ιεθηηθήο ηχθισζεο» ζε ελήιηθεο θαη έδσζαλ ζε απηά ηα - 9 -

10 παζνινγηθά ζπκπηψκαηα ηνλ φξν «θιεξνλνκηθή ιεθηηθή ηχθισζε» (Καξπαζίνπ, 1994). Μεξηθά ρξφληα αξγφηεξα, ην 1906, ν Jackson παξαηήξεζε παζνινγηθά ζπκπηψκαηα, παξφκνηα κε ηα ήδε παξαηεξεζέληα απφ ηνπο δχν Άγγινπο επηζηήκνλεο, πνπ ηα νλφκαζε απιά θαη κφλν «αιεμία», δειαδή αδπλακία αλάγλσζεο ζε γεληθέο γξακκέο, ρσξίο βέβαηα λα ηα δηαρσξίδεη ζε πην εμεηδηθεπκέλεο κνξθέο. Σελ ίδηα επνρή, δχν Γάιινη επηζηήκνλεο, νη Variot & Lecompte, παξαηήξεζαλ φκνηα παζνινγηθά ζπκπηψκαηα κε ηνπο άιινπο επηζηήκνλεο, ηα νπνία ηα νλφκαζαλ «ηπθινιεμία» απφ ηηο ειιεληθέο ιέμεηο «ηπθιφο» θαη «ιέμε» (Καξπαζίνπ, 1994). Σν 1917, ν Hinshelwood, χζηεξα απφ ζπζηεκαηηθέο παξαηεξήζεηο, πξνρψξεζε ζηελ εμήγεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ θαη ηεο Γπζιεμίαο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο δελ ήηαλ απνηέιεζκα νξγαληθήο εγθεθαιηθήο βιάβεο, αιιά νθεηιφηαλ ζε ειιηπή αλάπηπμε ησλ εγθεθαιηθψλ θέληξσλ πνπ δηεπζχλνπλ ηε ιεηηνπξγία ηεο νπηηθήο κλήκεο ησλ γξακκάησλ θαη ιέμεσλ, ε νπνία φκσο ζα είρε επεξεάζεη ηηο ηθαλφηεηεο ζπιινγηζκνχ θαη ηεο αθνπζηηθήο κλήκεο (Πφξπνδαο, 1981). Ζ εξκελεία ηνπ Hinshelwood παξέκεηλε αλαληίξξεηε κέρξη ην εθείλε ηε ρξνληά ν Ακεξηθαλφο λεπξνιφγνο Samuel Orton δηαθνξνπνηήζεθε απφ ηνλ Hinshelwood ζε φ,ηη αθνξά ηε ρξεζηκνπνηνχκελε νηθεία νξνινγία (ηαζηλφο, 2003). Ο Orton πξνζπάζεζε λα εξκελεχζεη θάπνηα ζπγθεθξηκέλα θαη πεξίεξγα θαηλφκελα, πνπ αθνξνχζαλ ηε θνξά ησλ γξακκάησλ θαηά ηε γξαθή, δειαδή ηε ζπρλή γξαθή εθ κέξνπο ησλ αηφκσλ απηψλ ζαλ ζε θαζξέθηε, αιιά θαη ην ζέκα ηεο αξηζηεξνρεηξίαο, πξνζπαζψληαο λα ην ζπλδπάζεη κε ηηο ζπγθεθξηκέλεο καζεζηαθέο δπζρέξεηεο. Ο Orton ηφληζε φηη ηα δχν εγθεθαιηθά εκηζθαίξηα, ζηελ πεξίπησζε απηψλ ησλ καζεζηαθψλ δπζρεξεηψλ, ζπγθξνχνληαη κε απνηέιεζκα απηέο ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Ζ θαζνξηζηηθή πεξίνδνο γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηεο νξνινγίαο ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ, ήηαλ απφ ην 1937 κέρξη ην 1943, ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ν Γάιινο Obredane κειέηεζε ηηο ζρέζεηο ησλ καζεζηαθψλ απηψλ δπζρεξεηψλ κε ηηο έλλνηεο αιιά θαη ηηο αλψηεξεο ιεηηνπξγίεο πνπ είλαη ν ρψξνο θαη ν ρξφλνο (Καξπαζίνπ, 1994). χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλψλ θαη ηεο κειέηεο ησλ δηαθφξσλ θαηλνκέλσλ, ν Obredane ην 1937 πξφηεηλε ηνλ φξν «δπζιεμία», ν νπνίνο ζήκαηλε δπζθνιία ζηελ αλάγλσζε

11 Ο φξνο «Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο» ρξεζηκνπνηήζεθε ην 1962 απφ ηνλ Sammuel Kirk γηα λα πεξηγξάςεη ηε ρακειή ζρνιηθή επίδνζε αηφκσλ κε θαλνληθφ δείθηε λνεκνζχλεο (Κνπξάθεο, 1997) Ο φξνο «Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο»ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηφηε επξέσο ζην ρψξν ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο γηα λα πεξηγξάςεη δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νξηζκέλνη καζεηέο ζηα καζήκαηα ηνπ ζρνιείνπ, παξφιν πνπ ε λνεκνζχλε ηνπο είλαη θπζηνινγηθή

12 1.2 Οη ελλνηνινγηθνί πξνζδηνξηζκνί ησλ Μαζεζηαθώλ Γπζθνιηώλ Ο φξνο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα αλαθεξζεί ζε κηα μερσξηζηή θαηεγνξία δπζθνιηψλ πνπ αθνξνχλ ηε κάζεζε. Οη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο εθθξάδνληαη κε έληνλε θαη αζπλήζηζηα επίκνλε αδπλακία ηνπ καζεηή ζηελ απφθηεζε ησλ ηθαλνηήησλ ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο (Μαπξνκάηε, 1995). Οη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο είλαη ε έθθξαζε κηαο δπζιεηηνπξγίαο ησλ καζεζηαθψλ κεραληζκψλ ζηελ επεμεξγαζία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ (ζπκβνιηθνχ ιφγνπ), πνπ ραξαθηεξίδεη ή φρη έλα άηνκν απφ ηε γέλλεζή ηνπ σο ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ. Οη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο δελ δεκηνπξγνχληαη μαθληθά κεηά απφ θάπνην έηνο ηεο ειηθίαο θαη δελ εμαθαλίδνληαη κεηά απφ ρξφληα. (Μαπξνκάηε, 1995). Γελ είλαη, δειαδή, δπλαηφλ λα απνδνζνχλ ζε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ε θαθή επίδνζε ελφο καζεηή ζην γισζζηθφ κάζεκα, φηαλ είλαη γλσζηφ φηη πξηλ απφ θαηξφ ν ίδηνο καζεηήο είρε θηάζεη ζην επίπεδν ην αλάινγν κε ηελ ειηθία θαη ηε λνεκνζχλε ηνπ θαη φηη παξνπζίαζε ηηο δπζθνιίεο μαθληθά, κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν, εθηφο αλ απηφ ζπλέβε κεηά απφ αηχρεκα (χπαξμε επίθηεησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ). Σα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο είλαη έλαο κεηθηφο πιεζπζκφο απφ παηδηά κε θαθή ζρνιηθή επίδνζε γηα δηάθνξεο αηηίεο (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 1997). Γη απηφ ην ιφγν ν φξνο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο δελ κπνξεί λα νξηζηεί εχθνια, έηζη ψζηε λα θαιχπηεη ην ζχλνιν ησλ ζρεηηθψλ πεξηπηψζεσλ (Μαξηδάθε - Καζζσηάθε, 2005). Δμάιινπ δελ ππάξρεη νκνθσλία κεηαμχ ησλ εηδηθψλ σο πξνο ηνλ φξν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα πξνζδηνξίζεη ζπλνιηθά ην θάζκα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ. Ζ εχξεζε θαη ζηνηρεηνζέηεζε ελφο θνηλά απνδεθηνχ νξηζκνχ ησλ εηδηθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ έλαληη ησλ γεληθφηεξσλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ γεληθφηεξα απνηειεί κέρξη ζήκεξα κία πξαγκαηηθή πξφθιεζε γηα ηνπο εηδηθνχο. Όπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη ζην ηαζηλφ (2003) γηα ηελ πεξίπησζε ηεο εηδηθήο καζεζηαθήο δπζθνιίαο ηεο δπζιεμίαο είλαη: «πνιχ πην εχθνιν λα νξίζεη θαλείο ηη δελ είλαη παξά λα ζπκθσλήζεη ηη είλαη επαθξηβψο ε δπζιεμία»(ζ.41). Αληίζηνηρε ηνπνζέηεζε ππάξρεη ζε πεξηνξηζκέλε νκνινγνπκέλσο, μέλε θπξίσο βηβιηνγξαθία, γηα ηελ πεξίπησζε ηεο εηδηθήο καζεζηαθήο δπζθνιίαο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή ηε δπζνξζνγξαθία. Παξά ηηο φπνηεο δηαθσλίεο ησλ εηδηθψλ πάλσ ζην δήηεκα ηνπ νξηζκνχ ησλ εηδηθψλ απηψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ε εξγαζία απηή επηρεηξεί λα

13 πξνζεγγίζεη ηηο δπζθνιίεο απηέο φζν ην δπλαηφλ πην νινθιεξσκέλα σο πξνο ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ παξέκβαζή ηνπο. Κιείλνληαο, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο βηβιηνγξαθηθψλ αλαθνξψλ ζηηο εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο γίλεηαη ιφγνο θαη θάπνηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά πνπ έρνπλ ηα άηνκα απηά ζε ζρέζε κε ηα άηνκα πνπ εκθαλίδνπλ γεληθεπκέλεο καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Έηζη φπσο αλαθέξεηαη ηα άηνκα κε εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο νη νπνίεο δελ κπνξνχλ λα απνδνζνχλ ζε λεπξναηζζεηήξηα ειιείκκαηα (αθνή, φξαζε), ςπρνινγηθά θαη ςπρηαηξηθά αίηηα, λνεηηθή αδπλακία θαη επθαηξίεο ζηελ εθπαίδεπζε (Π.Ο.Τ, 1993, Νηθνιφπνπινο θαη ζπλ., 2008). Ζ ηνπνζέηεζε απηή έξρεηαη ζε ζπκθσλία κε αληίζηνηρεο ηνπνζεηήζεηο γηα ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο (learning disabilities) γεληθφηεξα, φπνπ φπσο, είλαη επξχηεξα απνδεθηφ πξφθεηηαη γηα έλαλ φξν ν νπνίνο αθνξά ζηε κεησκέλε ζρνιηθή επίδνζε ελφο καζεηή ζηα δηάθνξα δηδαζθφκελα γλσζηηθά αληηθείκελα (Παληειηάδνπ 2000, Σζηάληεο θαη Μαλσιφπνπινο 1998). Υαξαθηεξηζηηθφο θαη ελδεηθηηθφο είλαη ν «δηα απνθιεηζκνχ» θαη λνκηθά ρξεζηκνπνηνχκελνο νξηζκφο ησλ Σζηάληε θαη Μαλσιφπνπινπ (1998) θαη είλαη ν αθφινπζνο: «Οη καζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη έλαο γεληθόο όξνο πνπ αλαθέξεηαη ζε κία αλνκνηνγελή νκάδα δηαηαξαρώλ νη νπνίεο εθδειώλνληαη κε ζεκαληηθέο δπζθνιίεο ζηελ πξόζθηεζε θαη ρξήζε ηθαλνηήησλ αθξόαζεο, νκηιίαο, αλάγλσζεο, γξαθήο, ζπιινγηζκνύ ή καζεκαηηθώλ ηθαλνηήησλ. Οη δηαηαξαρέο απηέο είλαη εγγελείο ζηα άηνκα θαη απνδίδνληαη ζε δπζιεηηνπξγία ηνπ θεληξηθνύ λεπξηθνύ ζπζηήκαηνο. Αλ θαη κηα καζεζηαθή δπζθνιία κπνξεί λα εκθαλίδεηαη κε άιιεο κεηνλεμίεο (π.ρ. αηζζεηεξηαθή βιάβε, λνεηηθή θαζπζηέξεζε, θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο δηαηαξαρέο) ή πεξηβαιινληηθέο επηδξάζεηο (π.ρ. πνιηηηζηηθέο δηαθνξέο, αλεπαξθήο/ αθαηάιιειε δηδαζθαιία, ςπρνγελείο παξάγνληεο), δελ είλαη ην άκεζν απνηέιεζκα απηώλ ησλ θαηαζηάζεσλ ή επηδξάζεσλ»(ζ.68). Ζ πξψηε θνξά πνπ ν φξνο Μαζεζηαθή Γπζθνιία εκθαλίδεηαη ζηε βηβιηνγξαθία ηεο εηδηθήο αγσγήο είλαη ην 1962 απφ ην Samuel Kirk. Ο Kirk ρξεζηκνπνίεζε απηφλ ηνλ φξν γηα λα αλαθεξζεί ζηελ πεξίπησζε ελφο παηδηνχ θαη ηελ αλαληηζηνηρία αλάκεζα ζηηο εκθαλείο ηθαλφηεηέο ηνπ λα κάζεη θαη ηελ ηειηθή ηνπ απφδνζε. Απφ ηφηε έρεη παξαρζεί έλα κεγάιν ζχλνιν νξηζκψλ αλάινγα κε ηελ θπξίαξρε αληίιεςε θάζε επνρήο ζρεηηθά κε ηε θχζε ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ ( Σν 1968 νη Kirk θαη Bateman φξηζαλ ηε Μαζεζηαθή Γπζθνιία σο «κία αλώκαιε ή θαζπζηεξεκέλε αλάπηπμε ζε κηα ή πεξηζζόηεξεο ιεηηνπξγηθέο δηαδηθαζίεο ηεο γιώζζαο

14 (νκηιίαο, αλάγλσζεο, γξαθήο), ηεο αξηζκεηηθήο, ή ηεο καζεζηαθήο δξαζηεξηόηεηαο, ε νπνία είλαη απνηέιεζκα εγθεθαιηθήο δπζιεηηνπξγίαο ή ζπλαηζζεκαηηθήο δηαηαξαρήο» (Πφξπνδαο, 1981, ζ. 25). ηε ζηελφηεξε έλλνηά ηνπ, ν φξνο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο αλαθέξεηαη ζηελ απνηπρία ηνπ παηδηνχ λα απνθηήζεη κηα δεμηφηεηα πνπ ζπλδέεηαη κε ηε ζρνιηθή κάζεζε, παξφιν πνπ νη δηάθνξνη παξάγνληεο ηνπο κάζεζεο είλαη ηθαλνπνηεηηθνί. ηα ηέιε ηνπο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ε Κνηλή Δζληθή Δπηηξνπή γηα ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο (National Joint Committee on Learning Disabilities N. J. C. L. D.) ησλ Ζ. Π. Α. δηαηχπσζε ηνλ εμήο νξηζκφ: Έλαο άιινο νξηζκφο ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ, ν νπνίνο δηαηππψζεθε απφ ην αθθά (2002), πεξηγξάθεη ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο σο «θάζε είδνπο πξνβιήκαηα πνπ νδεγνύλ ζηε ζρνιηθή ππνεπίδνζε ή απνηπρία, ζε παηδηά πνπ έρνπλ θαλνληθή θνίηεζε, παξαθνινπζνύλ ην πξόγξακκα ηνπο ηάμεο ηνπο θαη δελ θαηαηάζζνληαη ζηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο, δελ παξνπζηάδνπλ δειαδή ζπγθεθξηκέλα θαη ζνβαξά λνεηηθά, ςπρνινγηθά ή ζσκαηηθά πξνβιήκαηα». Ο νξηζκφο ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ θαη ν θαζνξηζκφο ηεο θχζεο ηνπο είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ δελ έρεη πεξαησζεί αθφκε, αθνχ ε επηζηεκνληθή θνηλφηεηα βξίζθεηαη ζε κηα δηαξθή πξνζπάζεηα γηα ηε βειηίσζε ηνπ νξηζκνχ

15 1.3 Καηεγνξίεο θαη είδε Μαζεζηαθώλ Γπζθνιηώλ Οη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο είλαη δχζθνιν λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ θαη απηφ ζπκβαίλεη επεηδή δελ ππάξρεη νκνθσλία κεηαμχ ησλ εηδηθψλ σο πξνο ηελ θαηεγνξηνπνίεζή ηνπο. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη έρνπλ δηαηππσζεί πνιινί θαη δηαθνξεηηθνί νξηζκνί γηα ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο απφ ηνπο δηάθνξνπο κειεηεηέο, νη νπνίνη έρνπλ πηνζεηήζεη θαη δηαθνξεηηθά θξηηήξηα ηαμηλφκεζεο. Δπίζεο, κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, παξαηεξείηαη αιιαγή ησλ φξσλ κε ηνπο νπνίνπο ππνδειψλνληαη θαη θαηεγνξηνπνηνχληαη νη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θαη απηφ νθείιεηαη ζηελ πξφνδν ησλ δηαθφξσλ επηζηεκψλ πνπ αζρνινχληαη κε απηέο, φζν θαη εμαηηίαο ηεο κεηαβνιήο ησλ θνηλσληθψλ αληηιήςεσλ γηα ηα ζρεηηθά ζέκαηα (Μαξηδάθε - Καζζσηάθε, 2005). Ο φξνο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θαιχπηεη πνιιέο δηαηαξαρέο κε δηαθνξεηηθέο αηηίεο, ζε δηαθνξεηηθέο κνξθέο, κε δηαθνξεηηθή ζπκπησκαηνινγία, κε δηαθνξεηηθφ βαζκφ έθπησζεο ηεο ιεηηνπξγηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ θαη ηεο πνηφηεηαο δσήο ηνπ, κε δηαθνξεηηθή πξφγλσζε θαη δηαθνξεηηθέο δπλαηφηεηεο εμέιημεο ( Γη απηφ ην ιφγν νη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ρσξίδνληαη ζηα εμήο είδε ψζηε λα δηαθνξνπνηνχληαη κεηαμχ ηνπο: Γπζιεμία: χκθσλα κε ην Βξεηαληθφ Παγθφζκην χλδεζκν Γπζιεμίαο, «ε Γπζιεμία είλαη κηα δηαηαξαρή ζε παηδηά, πνπ αλ θαη αθνινπζνχλ ηε ζπκβαηηθή δηδαζθαιία ηνπ ζρνιείνπ, παξνπζηάδνπλ εκθαλείο αληθαλφηεηεο ζηηο γισζζηθέο δηεξγαζίεο ηεο αλάγλσζεο, ηεο γξαθήο θαη ηεο νξζνγξαθίαο. Μηα αληθαλφηεηα πνπ δελ αληηζηνηρεί ζηηο λνεηηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο. Ζ Γπζιεμία δελ είλαη αξξψζηηα, αιιά ζχκπησκα» (Μπέιια, 2007). Ζ Γπζιεμία ρσξίδεηαη ζε δχν θαηεγνξίεο (Εαθνπνχινπ, 2002): Πεξηθεξεηαθή Γπζιεμία: Σν παηδί κε πεξηθεξεηαθή δπζιεμία παξνπζηάδεη αδπλακίεο ζηελ νπηηθή αληίιεςε, δειαδή δπζθνιίεο ζηελ αλαγλψξηζε ηεο κνξθήο θαη ηεο ζέζεο ησλ γξακκάησλ θαη ηεο νκαδνπνίεζήο ηνπο ζε ιέμεηο. Ζ πεξηθεξεηαθή δπζιεμία πεξηιακβάλεη: Γπζιεμία «δηαγξαθώλ», ζηελ νπνία ην παηδί παξαιείπεη θαη αληηθαζηζηά αξρηθά θαη ηειηθά γξάκκαηα θαη ζπγρέεη θαη παξαπνηεί γξάκκαηα θαη ζπλδπαζκφ απηψλ. Δπίζεο παξαηεξνχληαη δηαγξαθέο νιφθιεξνπ ή κέξνπο ηεο ιέμεο, θπξίσο ηνπ αξρηθνχ, απφ ηελ αξηζηεξή πιεπξά θαη ζπαληφηεξα ηνπ ηειηθνχ

16 Γπζιεμία «πξνζνρήο». ηε δπζιεμία «πξνζνρήο» παξαηεξνχληαη ζπγρχζεηο θαη αλακείμεηο γξακκάησλ δηαθφξσλ ιέμεσλ, νη νπνίεο παξνπζηάδνληαη ζπγρξφλσο ζην παηδί. Γπζιεμία «αλάγλσζεο γξάκκα γξάκκα». Σν παηδί παξνπζηάδεη αδπλακία αλαγλψξηζεο φισλ ησλ γξακκάησλ ηαπηφρξνλα κέζα ζηε ιέμε. Κεληξηθή (Δζηηαθή) Γπζιεμία: παξνπζηάδνληαη αδπλακίεο ζηελ αλάγλσζε, ζηελ θαηαλφεζε, ζηελ ερεξή αλάγλσζε ιέμεσλ θαη ζηε δηαδηθαζία αλάγλσζεο άγλσζησλ θαη αλχπαξθησλ ιέμεσλ (ςεπδνιέμεσλ). Ζ Κεληξηθή δπζιεμία πεξηιακβάλεη: εκαζηνινγηθνύ ηύπνπ Γπζιεμία: ηα παηδηά κε δπζιεμία ζεκαζηνινγηθνχ ηχπνπ πξνζπαζνχλ λα δηαβάζνπλ ηε ιέμε κφλν απφ ην λφεκά ηεο θαη πνιιέο θνξέο θαηεγνξηνπνηνχλ ζεκαζηνινγηθά ηηο ιέμεηο. Γη απηφ ζπρλά απνδίδνπλ ην λφεκα θαη φρη ηελ νπηηθή απεηθφληζε ηεο ιέμεο π.ρ. «θαξάβη» αληί γηα «πινίν». ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ε αδπλακία πθίζηαηαη κεηαμχ ηνπ νπηηθνχ πξνζιακβαλφκελνπ γισζζηθνχ πιηθνχ θαη ηνπ ζεκαζηνινγηθνχ ζπζηήκαηνο επεμεξγαζίαο ηνπ πιηθνχ απηνχ. Βαζηά Γπζιεμία (Deep Dyslexia): ηα παηδηά κε Βαζηά Γπζιεμία θάλνπλ πνιιά ιάζε ζην ζεκαζηνινγηθφ επίπεδν ηεο γιψζζαο. Γελ κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ θαη λα επαλαιάβνπλ άγλσζηεο ζεκαζηνινγηθά γη απηά ιέμεηο. Δπηθαλεηαθή (Surface), ή Οπηηθή (Visual), ή Γπζεηδπηηθή (Dyseidetic) Γπζιεμία: ην παηδί πνπ έρεη απηή ηε κνξθή Γπζιεμίαο, δηαβάδεη ζσζηά ηηο νξζνγξαθεκέλεο ιέμεηο, θαη δελ πξνζπαζεί λα ηηο θαηαλνήζεη ζεκαζηνινγηθά, αιιά δελ κπνξεί λα ηηο δηαβάζεη αλνξζφγξαθα. Δπηπιένλ ην παηδί κπνξεί λα ζπγρέεη ιέμεηο πνπ έρνπλ φκνηνπο ήρνπο. Φσλνινγηθή ή αθνπζηηθή ή δπζθσλεηηθή Γπζιεμία: ην παηδί δελ δηαρσξίδεη ήρνπο θαη γξάκκαηα. Μπνξεί λα δηαβάδεη κε επθνιία ηηο ιέμεηο πνπ είλαη γλσζηέο, αιιά ζπλαληά πξνβιήκαηα θαηά ηελ αλάγλσζε ησλ άγλσζησλ ιέμεσλ

17 Γπζνξζνγξαθία: Ζ δπζνξζνγξαθία είλαη εηδηθή δηαηαξαρή ηεο κάζεζεο ηεο νξζνγξαθίαο πνπ ζπλαληάηαη ζε παηδηά κε θπζηνινγηθή λνεκνζχλε. Υαξαθηεξίδεηαη απφ εμαηξεηηθή δπζθνιία ζηελ νξζνγξαθία ηε ζηηγκή πνπ ε αλάγλσζε κπνξεί λα είλαη θαιή. Δίλαη θη απηή κηα εηδηθή αλαπηπμηαθή καζεζηαθή δπζθνιία θαη δελ νθείιεηαη ζε άιινπο ιφγνπο φπσο είλαη ε έιιεηςε εθπαίδεπζεο, ηα ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα, ε αδηαθνξία, ε ρακειή λνεηηθή δπλαηφηεηα ή άιια πξνβιήκαηα. Σα παηδηά κε δπζνξζνγξαθία δπζθνιεχνληαη ζηελ απνκλεκφλεπζε ηεο νξζνγξαθίαο θαη ηαιαηπσξνχληαη απφ ηε δπζθνιία ηνπο. Δλψ γλσξίδνπλ ηνπο θαλφλεο ηεο νξζνγξαθίαο θαη ηεο γξακκαηηθήο, δελ ηνπο εθαξκφδνπλ απηφκαηα φηαλ γξάθνπλ θαη φηαλ δελ κπνξνχλ λα ζπγθεληξψζνπλ ηε ζθέςε ηνπο ζε φζα έρνπλ δηδαρηεί θάλνπλ πνιιά νξζνγξαθηθά ιάζε (Μαπξνκάηε, 2004). Ζ δπζνξζνγξαθία πνιχ ζπρλά ζπλνδεχεη ηε δπζιεμία, αιιά κπνξεί λα ππάξρεη θαη κφλε ηεο ρσξίο εκθαλείο δηαηαξαρέο ζηελ αλάγλσζε ( Οξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά νξζνγξαθηθά ιάζε είλαη ζχγρπζε ιέμεσλ, αληηζηξνθή, αληηθαηάζηαζε, παξάιεςε γξακκάησλ ή ιέμεσλ θαζξεπηηθή γξαθή θ.α. Αγξαθία θαη δπζγξαθία: Αγξαθία είλαη ε άξλεζε ηεο γξαθήο, αιιά θαη ε απφιπηε αδπλακία θαηάθηεζεο ηεο γξαθήο, ελψ δπζγξαθία είλαη ε αδπλακία θαηάθηεζεο ηεο ζσζηήο γξαθήο. Τπάξρνπλ δχν είδε δπζγξαθίαο, ε νπηηθή δπζγξαθία, ζηελ νπνία ην παηδί αδπλαηεί λα ζπκεζεί ην γξάκκα κε ην νπνίν πξέπεη λα ζπκβνιίζεη έλα ζπγθεθξηκέλν θζφγγν θαη ηελ θαζξεθηηθή δπζγξαθία, ζηελ νπνία ην παηδί γξάθεη απφ ηα δεμηά πξνο ηα αξηζηεξά (Μπέιια, 2007). Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ζηα Μαζεκαηηθά (Γπζαξηζκεζία): Σν παηδί κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ζηα Μαζεκαηηθά παξνπζηάδεη ζνβαξή αλεπάξθεηα ζηελ εμέιημε ησλ αξηζκεηηθψλ δεμηνηήησλ, ε νπνία δελ εμεγείηαη απφ λνεηηθή πζηέξεζε, αλεπαξθή εθπαίδεπζε, αθνπζηηθά ή νπηηθά πξνβιήκαηα (Μπέιια, 2007). Σν παηδί, ζχκθσλα κε ηνλ Παπαζεκειή Γ. ζην άξζξν Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, κπνξεί λα παξνπζηάδεη δπζθνιίεο ζηνπο εμήο ηνκείο: ηνλ ηνκέα ησλ πξνκαζεκαηηθψλ δεμηνηήησλ, δειαδή δπζθνιίεο ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ηελ αληίιεςε πνζφηεηαο, νκαδνπνηήζεηο, ζεηξηνζεηήζεηο, ηαμηλνκήζεηο, δηάθξηζε ησλ αξηζκψλ φηαλ πξνθέξνληαη σο

18 ιέμεηο, γλψζε ηεο ζεηξάο ησλ αξηζκψλ, αξίζκεζε κέηξεζε αληηθεηκέλσλ. ε θαζ απηνχ αξηζκεηηθέο δεμηφηεηεο, νη νπνίεο εθδειψλνληαη κε πξφβιεκα ζηελ αληηζηνίρηζε ηνπ αξηζκνχ θαη ηεο πνζφηεηαο πνπ εθθξάδεη, ζηελ θαηαλφεζε ηνπ ζπζηήκαηνο αξίζκεζεο θαη ηελ αμία ησλ ςεθίσλ ελφο αξηζκνχ, αλάινγα κε ηε ζέζε ηνπ. Δπίζεο αγλννχληαη αξηζκεηηθά δεδνκέλα, ρξήζηκα ζε πνιιέο αξηζκεηηθέο δηαδηθαζίεο ή ππάξρεη ειιηπήο θαη ιαζεκέλε ρξήζε ηνπο. Έηζη είλαη δχζθνιε ε ρξήζε ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ «αλεβαίλσ» δχν δχν ή πέληε πέληε ή δέθα δέθα θιπ θαζψο θαη ε θαηαλφεζε ηεο πνζφηεηαο ηνπ κεδέλ. ηελ εθηέιεζε ησλ ηεζζάξσλ πξάμεσλ, δειαδή ζηελ πξφζζεζε, ηδηαίηεξα ζην επίπεδν ππέξβαζεο ηεο δεθάδαο, ζηελ αθαίξεζε, ζηνλ πνιιαπιαζηαζκφ θαη ηε δηαίξεζε. ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ, δειαδή ην παηδί έρεη δπζθνιία ζηελ θαηαλφεζε ζπλνιηθά ηνπ πξνβιήκαηνο. Αιεμία: Ζ Αιεμία είλαη κηα δηαηαξαρή ηεο αλάγλσζεο γξακκάησλ ή ιέμεσλ, παξφιν πνπ ε νπηηθή ηθαλφηεηα ηνπ αζζελνχο είλαη θπζηνινγηθή (γξακκαηηθή ή ιεθηηθή ηχθισζε), νθείιεηαη θπξίσο ζε βιάβεο ηεο γσληψδνπο έιηθαο ηνπ θάησ βξεγκαηηθνχ ινβνχ ζην επηθξαηνχλ εκηζθαίξην θαη εκθαλίδεηαη 2 3 θνξέο ζπρλφηεξα ζηα αγφξηα απ φηη ζηα θνξίηζηα (Μπέιια, 2007). Τπάξρνπλ ηξία είδε Αιεμίαο: Ζ Φσλεηηθή Αιεμία, ζηελ νπνία ην παηδί δπζθνιεχεηαη ζηελ αλάγλσζε ησλ κεκνλσκέλσλ γξακκάησλ θαη ζηε ζχλδεζή ηνπο γηα ηε δεκηνπξγία ζπιιαβψλ θαη ιέμεσλ. Ζ Οπηηθή Αιεμία, ζηελ νπνία ην παηδί αδπλαηεί λα θαηαλνήζεη φηη ηα γξάκκαηα αληηζηνηρνχλ ζε ζπγθεθξηκέλα θσλνινγηθά ζχλνια. Ζ Οπηηθή Αιεμία έρεη δχν κνξθέο, ηε γξακκαηηθή κνξθή, πνπ ην παηδί αλαγλσξίδεη κεκνλσκέλα ηα γξάκκαηα θαη ηε ιεθηηθή κνξθή, πνπ ην παηδί αλαγλσξίδεη ηα γξάκκαηα, αιιά δελ κπνξεί λα ηα ζπλζέζεη ζε ιέμεηο. Ζ Καζξεπηηθή Αιεμία, θαηά ηελ νπνία ην παηδί δηαβάδεη θαζξεπηηθά, δειαδή απφ ηα δεμηά ζηα αξηζηεξά θαη θχξηα αηηία απηήο είλαη ε αδπλακία πξνζαλαηνιηζκνχ ζην ρψξν (Μπέιια, 2007)

19 1.4 Αίηηα Μαζεζηαθώλ Γπζθνιηώλ Σα αίηηα ησλ «Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ» έρνπλ αλαδεηεζεί απφ αξθεηνχο εξεπλεηηθνχο θαη επηζηεκνληθνχο ρψξνπο ελψ έρνπλ γίλεη δεθάδεο έξεπλεο θαη πξνηάζεηο γηα ηνπο αηηηνινγηθνχο παξάγνληεο ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ (Κνπξάθεο, 1997). Ζ αηηηνινγία ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ ππήξμε έλα ζέκα πνπ ζπδεηήζεθε πάξα πνιχ θαη κε αξθεηά έληνλεο δηακάρεο απφ δηάθνξνπο εθπξνζψπνπο δηαθφξσλ επηζηεκψλ. Απηέο νη δηακάρεο είραλ θάπνηα ζρέζε κε ηα ζπκπηψκαηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ, αιιά θπξίσο κε ηα δεπηεξνγελή ζπκπηψκαηα (Καξπαζίνπ, 1994). Μφλν ζηνλ αγγινζαμνληθφ ρψξν (ΖΠΑ, Καλαδά, Αγγιία) έρνπλ δεκνζηεπηεί, απφ ην 1960 κέρξη ην 1990, πεξίπνπ 9500 ζπκπεξάζκαηα απφ έξεπλεο πάλσ ζηα αίηηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ (Μάξθνπ, 1998). Οη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ζε παηδηά πνπ δελ έρνπλ πξφβιεκα Ννεηηθήο Τζηέξεζεο, νθείινληαη ζε αηειείο αληηιεπηηθέο ηθαλφηεηεο ή δπζιεηηνπξγίεο ηνπ εγθεθάινπ, νη νπνίεο επεξεάδνπλ ηελ θσδηθνπνίεζε θαη απνθσδηθνπνίεζε ησλ εξεζηζκάησλ θαη παξνπζηάδνληαη σο δηαηαξαρέο ηεο ζθέςεο, ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ, ηεο αλάγλσζεο, ηεο γξαθήο, ηεο νξζνγξαθίαο, ηεο θαηαλφεζεο θαη ηεο καζεκαηηθήο ζθέςεο ( Δίλαη πιένλ απνδεδεηγκέλν φηη ηα θαηλφκελα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ, πξνέξρνληαη απφ ζπγθεθξηκέλε εγθεθαιηθή δπζιεηηνπξγία, πνπ εληνπίδεηαη ζε θαζνξηζκέλεο πεξηνρέο ζηνλ εγθέθαιν (Καξπαζίνπ, 1994). Ζ δηεξεχλεζε ζε απηφ ην επίπεδν έρεη γίλεη κε ηελ εμέηαζε εγθεθάισλ αηφκσλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, κεηά ην ζάλαηφ ηνπο θπξίσο απφ ηνλ Galaburda θαη ηνπο επηζηεκνληθνχο ζπλεξγάηεο ηνπ, θαζψο θαη απφ άιινπο εξεπλεηέο. Οη έξεπλεο απηέο έδεημαλ δηάθνξεο αλσκαιίεο ζηε δνκή ηνπ εγθεθάινπ φπσο εθηνπίεο θαη δπζπιαζίεο (Μαπξνκάηε, 2004). Σα πξφζθαηα ρξφληα ε πξφνδνο ηεο ηερλνινγίαο καο επέηξεςε λα κπνξνχκε λα θάλνπκε παξαηεξήζεηο φρη κφλν ζηε δνκή αιιά θαη ζηε ιεηηνπξγία ηνπ εγθεθάινπ θαηά ηε δηάξθεηα δηαθφξσλ γλσζηηθψλ δηαδηθαζηψλ. Με ηε ρξήζε εηδηθψλ ηερληθψλ ζε δψληεο δπζιεμηθνχο, φπσο ε Μαγλεηηθή Σνκνγξαθία Λεηηνπξγίαο (fmri: functional Magnetic Resonance Imaging) θαη ην PET scan (Positron Emission Tomography) έρεη δηεξεπλεζεί ε εγθεθαιηθή ιεηηνπξγία ζηελ πεξίπησζε θάπνησλ αλαπηπμηαθψλ δηαηαξαρψλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ θαη ηεο δπζιεμίαο (Μαπξνκάηε, 2004)

20 Οη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο είλαη κηα απνδηνξγαλσκέλε εθκεηάιιεπζε ησλ ιεθηηθψλ ζηνηρείσλ, ζε επίπεδν ηνπ θινηνχ ηνπ εγθεθάινπ, φζνλ αθνξά ηε ιήςε απηψλ ησλ ιεθηηθψλ ζηνηρείσλ, αιιά ζηε ζπλέρεηα θαη ζηελ εθκεηάιιεπζή ηνπο θαη έθθξαζή ηνπο, είηε πξνθνξηθά είηε γξαπηά (Καξπαζίνπ, 1994). Σα αίηηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ νθείινληαη θαη ζε δηάθνξνπο παξάγνληεο πνπ επηδξνχλ θαηά ηελ εγθπκνζχλε, ζην ρξνληθφ δηάζηεκα ηνπ 5 νπ ή 6 νπ κήλα ηεο εγθπκνζχλεο, ή ζε παξάγνληεο πνπ επηδξνχλ κεηά ηε γέλλα. Απηνί νη παξάγνληεο ζε κεγάιν κέξνο είλαη άγλσζηνη θαη δηαθνξεηηθνί ζηα δηάθνξα παηδηά, άξα ε αηηηνινγία ηνπο δελ είλαη εκθαλήο. Δπίζεο ηα αίηηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ δελ είλαη κνλνζήκαληα, αθνχ δηαπιέθνληαη κεηαμχ ηνπο θαη αιιεινεπεξεάδνληαη, κε απνηέιεζκα λα είλαη πνιχ δχζθνιε ε εμ νινθιήξνπ απφδνζε κηαο δπζρέξεηαο ζε έλα ζπγθεθξηκέλν αίηην, έζησ θαη αλ θάπνην απφ απηά ζεσξείηαη θπξίαξρν (Καζζσηάθε, 2005). Παξφια απηά, ζε πξφζθαηεο έξεπλεο, έρεη δηαπηζησζεί ε ππφζεζε φηη ζην ρξνληθφ δηάζηεκα ηνπ 5 νπ ή 6 νπ κήλα ηεο εγθπκνζχλεο ηα εγθεθαιηθά θχηηαξα δελ κεηαλαζηεχνπλ κέρξη ηα αθξφηαηα ζεκεία ηνπ θινηνχ θαη έηζη δεκηνπξγνχληαη αλσκαιίεο θαη δπζπιαζίεο, θπξίσο ζην αξηζηεξφ εκηζθαίξην, φπνπ σο γλσζηφ, βξίζθεηαη ην γισζζηθφ θέληξν, κε ζπλέπεηα ηελ θαζπζηέξεζε ζηε γισζζηθή αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ (Μάξθνπ, 1998). Μηα άιιε ζεσξία πνπ αθνξά ηελ αηηηνινγία ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ είλαη ε γελεηηθή βάζε ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ. Σν 1987, νη Ακεξηθαλνί γηαηξνί Pennington θαη Smith, δηαηχπσζαλ ηε ζεσξία φηη νη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο έρνπλ γελεηηθή βάζε. ην ρξσκφζσκα 15 βξήθαλ ζεκάδηα θπξίαξρνπ ρξσκνζψκαηνο ζε άηνκα κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, ηα νπνία πξνέξρνληαλ απφ νηθνγέλεηεο ζηηο νπνίεο ππήξραλ άηνκα κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θαζψο θαη βιάβεο ζηε δνκή ηεο πιεπξίσζεο. Ο Galaburda, ηελ ίδηα ρξνληά, ζε απηνςία εγθεθάισλ αλδξψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, δηαπίζησζε κηα βιάβε ζηε ζπλήζε αζπκκεηξία ησλ δχν εγθεθαιηθψλ εκηζθαηξίσλ θαη θπξίσο ζην γισζζηθφ θέληξν (Μάξθνπ, 1998). Οη παξαπάλσ εξεπλεηέο δελ ηζρπξίδνληαη φηη ππάξρεη θάπνην «γνλίδην» γηα ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, αιιά έλα «ζθάικα» πνπ κπνξεί λα πξνθαιεί βιάβε ζηελ θηλεηηθφηεηα θαη ηελ εμέιημε ηεο πιεπξίσζεο, κε ζπλέπεηα ηελ αξλεηηθή γισζζηθή εμέιημε ζην παηδί θαη ζηε ζπλέρεηα αδπλακία θαη πξνβιήκαηα ζηελ θαηαλφεζε, αλάιπζε θαη ζχλζεζε ησλ θσλεκάησλ. Όια απηά νδεγνχλ ζηελ εκθάληζε ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ, δειαδή ζηε δπζθνιία εθκάζεζεο αλάγλσζεο θαη νξζήο γξαθήο (Μάξθνπ, 1998)

21 Καηά ηε δηάξθεηα ηεο αλάπηπμεο ηνπ παηδηνχ, νπζηαζηηθφ ξφιν παίδεη ην νηθνγελεηαθφ θαη ζρνιηθφ πεξηβάιινλ. Οη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ζε παηδηά ζην λεπηαγσγείν θαη ην δεκνηηθφ, κεξηθέο θνξέο δελ είλαη εχθνιν λα εληνπηζηνχλ θαη ζε άιιεο πεξηπηψζεηο ρξεηάδεηαη πεξηζζφηεξνο ρξφλνο θαη ζε άιιεο πεξηπηψζεηο ιηγφηεξνο ρξφλνο γηα λα γίλνπλ αληηιεπηέο. Δηθόλα 1.3: Μαζεηήο πνπ δπζθνιεύεηαη λα δηαβάζεη κέζα ζηελ ηάμε. Γηα ηελ αηηηνινγία ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ ππάξρεη θαη ε ζεσξία ηεο θιεξνλνκηθφηεηαο κε θχξηνπο εθπξνζψπνπο ηνπο Laubenthal θαη Hallgren, ελψ ζηε ζπλέρεηα ππάξρνπλ κειεηεηέο φπσο νη Vernon, Critchley θαη Adlergrinberg, νη νπνίνη κεηαζέηνπλ ηελ αηηηνινγία ζε κηα γελεηηθήο θχζεσο πξνδηάζεζε (Καξπαζίνπ, 1994). Σα ηειεπηαία ρξφληα ε γελεηηθή έρεη παξνπζηάζεη εθπιεθηηθή πξφνδν θαη ππάξρνπλ πνιιέο κειέηεο πνπ είλαη ελδεηθηηθέο ηεο θιεξνλνκηθήο θχζεο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, απφ ηηο νπνίεο νη θπξηφηεξεο έγηλαλ ζε δηδχκνπο. Μία εξεπλεηηθή κειέηε, ζρεηηθή κε ην ξφιν ηεο θιεξνλνκηθφηεηαο ζηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ην Colorado Learning Disabilities Research Centre, φπνπ εμεηάζηεθε έλα πνιχ κεγάιν δείγκα απφ κνλνδπγσηηθνχο θαη εηεξνδπγσηηθνχο δηδχκνπο θαη έδεημε φηη αλάκεζα ζηνπο κνλνδπγσηηθνχο δηδχκνπο θαηά πνζνζηφ 68% παξνπζίαδαλ θαη νη δχν καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ελψ ην πνζνζηφ ησλ δηδπγσηηθψλ δηδχκσλ πνπ είραλ θαη νη δχν καζεζηαθέο δπζθνιίεο ήηαλ κφλν 38% (Μαπξνκάηε, 2004). Άιινη επηζηήκνλεο κειέηεζαλ ηηο δηαηαξαρέο ή αλσκαιίεο, νη νπνίεο παξαηεξνχληαη ζην ειεθηξνεγθεθαινγξάθεκα (Roudinesco et. al, Sclar et. al, Hanley & Sclar). Μηα άιιε άπνςε γηα ηε ζπκπησκαηνινγία ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ είλαη εθείλε ησλ Dossedor & Papaioannou, νη νπνίνη ζέηνπλ πξνβιεκαηηζκνχο φζνλ αθνξά ηε ιεηηνπξγηθφηεηα ηνπ εγθεθαιηθνχ θινηνχ θαη κάιηζηα ζε ζπγθεθξηκέλεο

22 πεξηνρέο ή θέληξα. Σελ αηηηνινγία ησλ θαηλνκέλσλ ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ ηελ εληνπίδνπλ ζε δπζρέξεηεο πνπ αθνξνχλ ηελ εγθεθαιηθή πιεπξίσζε, ζπλδπάδνληάο ηεο κε ηηο θινηψδεηο δπζρέξεηεο (Καξπαζίνπ, 1994). Σέινο κηα άιιε ζεψξεζε γηα ηελ αηηηνινγία ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ, ππήξμε ε κειέηε ησλ νθζαικηθψλ θηλήζεσλ, δπζρέξεηεο ζηελ πξνζήισζε, πνπ νθείινληαη ζηελ θιεξνλνκηθή νπηηθνθηλεηηθή απξαμία, ηελ ςπρηθή παξάιπζε ηνπ βιέκκαηνο, ην ζχλδξνκν Balint θηι (Καξπαζίνπ, 1994). Απηφ πνπ είλαη επξέσο απνδεθηφ απφ ηνπο επηζηήκνλεο είλαη φηη ε αηηηνινγία ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ είλαη ε απνδηνξγαλσκέλε εθκεηάιιεπζε ησλ ιεθηηθψλ ζηνηρείσλ, φζνλ αθνξά ηε ιήςε θαη ηελ έθθξαζή ηνπο ζην θινηφ ηνπ εγθεθάινπ (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000)

23 1.5 Σα ζπκπηώκαηα θαη νη πξώηκεο ελδείμεηο ησλ Μαζεζηαθώλ Γπζθνιηώλ Σα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο εκθαλίδνπλ έλα ζχλνιν ζπκπησκάησλ θαη ζπκπεξηθνξψλ, πνπ γίλνληαη εχθνια αληηιεπηά απφ ηα άηνκα πνπ αζρνινχληαη θαζεκεξηλά καδί ηνπο (Φισξάηνπ, 2002). ηα ζπκπηψκαηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ πεξηιακβάλνληαη κηα κεγάιε γθάκα απφ ραξαθηεξηζηηθά πνπ επεξεάδνπλ ηελ αλάπηπμε θαη ηα επηηεχγκαηα ηνπ παηδηνχ. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη θάπνηα απφ απηά ηα ζπκπηψκαηα κπνξεί λα παξνπζηαζηνχλ ζε φια ηα παηδηά ζε θάπνην ζηάδην ηεο αλάπηπμήο ηνπο. Δπίζεο ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ην άηνκν κε Δηδηθή Μαζεζηαθή Γπζθνιία εκθαλίδεη κηα νκάδα απφ ζπκπηψκαηα πνπ ζπλνδεχνπλ ην παηδί ζηελ εμειηθηηθή ηνπ πνξεία θαη δελ εμαθαλίδνληαη κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ. Σα πην ζπρλά ζπκπηψκαηα είλαη: δηάζπαζε πξνζνρήο, θησρή κλήκε, δπζθνιία ζην λα αθνινπζεί νδεγίεο, δπζθνιία ζην λα μερσξίδεη κεηαμχ ηνπο ηα γξάκκαηα, ηνπο αξηζκνχο θαη ηνπο ήρνπο, πεξηνξηζκέλε αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα, πξνβιήκαηα ζηνλ νπηηθνθηλεηηθφ ζπληνληζκφ, δπζθνιία ζηε ζεηξνζέηεζε, απνδηνξγάλσζε θαη πνιιά άιια πξνβιήκαηα πνπ κπνξεί λα ην επεξεάζνπλ ( Έλα παηδί κε Μαζεζηαθή Γπζθνιία ζπλαληά ηηο πεξηζζφηεξεο δπζθνιίεο ζην λα απνθηήζεη θαη λα θαιιηεξγήζεη ηηο ηθαλφηεηεο αλάγλσζεο θαη νξζνγξαθίαο, αιιά ζπλαληά δπζθνιίεο θαη ζην λα απηνκαηνπνηήζεη ηηο γλψζεηο πνπ απνθηά θαη πνπ αθνξνχλ ηε ζσζηή γξαθή ησλ ιέμεσλ. Ζ δπζθνιία ηνπ παηδηνχ ζε απηνχο ηνπο ηνκείο έρεη σο απνηέιεζκα θαη θάπνηνπ βαζκνχ δπζθνιία θαη ζηα ππφινηπα καζήκαηα (Μαπξνκάηε, 1995). Δηθόλα 1.4: Απνγνεηεπκέλνο καζεηήο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα γξάςεη Σα ζπκπηψκαηα ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο πνπ πεξηγξάθνληαη απφ ηνπο γνλείο είλαη πνιχ ζεκαληηθά θαη ρξήζηκα γηα ηε δηαγλσζηηθή δηαδηθαζία θαη βνεζνχλ ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηνπ παηδηνχ. Οη δπζθνιίεο πνπ έρνπλ αλαθεξζεί απφ γνλείο είλαη: αδηαθνξία γηα ην ζρνιείν θαη ηα καζήκαηα, θαζψο θαη

24 ηελ αλάγλσζε εμσζρνιηθψλ βηβιίσλ. Σα παηδηά ηνπο αξγνχλ πνιχ λα εηνηκάζνπλ ηα καζήκαηά ηνπο θαη ε απφδνζή ηνπο ζην ζρνιείν είλαη πνιχ ρακειή, θαζψο θαη ε πξνζνρή ηνπο απνζπάηαη πνιχ εχθνια θαηά ηε κειέηε. Έλα άιιν ραξαθηεξηζηηθφ πνπ πεξηγξάθνπλ νη γνλείο είλαη φηη ελψ ηα παηδηά ζην ζπίηη θαίλεηαη λα ζπκνχληαη φια φζα κειέηεζαλ, ζην ζρνιείν ηα έρνπλ μεράζεη φια. Δπίζεο ζέινπλ λα έρνπλ ην γνληφ ζπλέρεηα δίπια ηνπο γηαηί πηζηεχνπλ πσο κφλα ηνπο δελ κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ. πρλά μερλνχλ εξγαζίεο, δελ μέξνπλ ηη κάζεκα έρνπλ θαη δελ ζπκνχληαη ηηο αλαθνηλψζεηο ζην ζρνιείν. Όηαλ ηα θαηαθέξλνπλ ζηα ζεσξεηηθά καζήκαηα ζπκβαίλεη γηαηί ηα θαηαλφεζαλ ζηε δηάξθεηα ηεο παξάδνζεο θαη φρη γηαηί ηα δηάβαζαλ κφλα ηνπο. Μεξηθέο θνξέο δελ θαηαλννχλ ην πεξηερφκελν ελφο θεηκέλνπ παξφιν πνπ δελ έρνπλ άγλσζηεο ιέμεηο (Μαπξνκάηε, 2004). ηα καζεκαηηθά κπνξεί λα δπζθνιεπηνχλ λα ιχζνπλ έλα πξφβιεκα θαη λα θάλνπλ ιάζνο ζηε ιχζε ηνπ είηε απφ ιάζε ζηηο πξάμεηο είηε γηαηί δελ έρνπλ θαηαιάβεη ηελ εθθψλεζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Δπίζεο δπζθνιεχνληαη πνιχ λα κάζνπλ ηελ πξνπαίδεηα, αιιά αθφκα θαη ζε κεγαιχηεξε ειηθία κπνξεί λα ζπλεζίδνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηα δάρηπιά ηνπο ή άιια ζπγθεθξηκέλα αληηθείκελα γηα λα ιχζνπλ απιέο αξηζκεηηθέο πξάμεηο (Μαπξνκάηε, 2004). Αξθεηφ ελδηαθέξνλ έρεη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν πεξηγξάθνπλ νη δάζθαινη ηηο δπζθνιίεο ησλ παηδηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα κε ηε κάζεζε, αθνχ ζπλαλαζηξέθνληαη κε απηνχο ηνπο καζεηέο αξθεηέο ψξεο ηελ εκέξα θη έηζη παξαηεξνχλ ηελ αληαπφθξηζή ηνπο ζηα δηάθνξα καζήκαηα πνπ δηδάζθνληαη. Οη παξαηεξήζεηο ηνπο αθνξνχλ θπξίσο ηα καζήκαηα ηεο αλάγλσζεο, ηεο γξαθήο θαη ηεο νξζνγξαθίαο (Μαπξνκάηε, 2004). Σα γεληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ παηδηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, φπσο πεξηγξάθνληαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, είλαη ηα εμήο: ηελ αξρή ηεο πξψηεο ηάμεο ηνπ δεκνηηθνχ ηα παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζπλαληνχλ κεγάιε δπζθνιία λα κάζνπλ ηα γξάκκαηα ηεο αιθαβήηνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ ήρν πνπ αληηπξνζσπεχεη ην θαζέλα (Μαπξνκάηε, 2004). Γπζθνιία ζηελ αλαγλψξηζε ησλ γξακκάησλ, παξφιν πνπ ηα έρνπλ ήδε κάζεη θαη ζπλήζσο ηα ιάζε παξαηεξνχληαη είηε ζε ζπγγεληθνχο θζφγγνπο (π.ρ. β θ, γ ρ, δ ζ, θιπ) είηε ην ζρήκα ηνπο είλαη κνξθνινγηθά παξφκνην (Φισξάηνπ, 2002)

25 Γπζθνιία ζην λα απνθηήζνπλ ην κεραληζκφ ηεο ζχλζεζεο δχν γξακκάησλ ζε ζπιιαβή θη έηζη δελ κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ ηηο ζπιιαβέο ζσζηά θαη κε άλεζε (Μαπξνκάηε, 1995). Όζν κεγαιψλνπλ μεπεξλνχλ ηηο δπζθνιίεο ηνπο ζηελ αλάγλσζε θαη ηε γξαθή, αιιά ζπλερίδνπλ λα παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθέο δπζθνιίεο ζε ζρέζε κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο θαη πνιιέο θνξέο παξαηεξνχληαη θνκπηάζκαηα θαη δηζηαγκφο (Φισξάηνπ, 2002). ηελ νξζνγξαθία ζπλαληψληαη πνιιέο δπζθνιίεο, αθνχ ηα παηδηά ζπλερίδνπλ λα γξάθνπλ αλνξζφγξαθα θαη ν γξαπηφο ηνπο ιφγνο είλαη αζαθήο, θησρφο θαη κε πνιιά ζπληαθηηθά θαη ζεκαζηνινγηθά ιάζε, ελψ ν πξνθνξηθφο ιφγνο είλαη κνλνιεθηηθφο. Γπζθνιίεο ζπλαληψληαη θαη ζηελ έθζεζε, αθνχ ππάξρεη δπζθνιία ζην λα βξνπλ ηα παηδηά ηα θαηάιιεια ιφγηα γηα λα δηαηππψζνπλ ηηο ηδέεο θαη ηηο ζθέςεηο πνπ έρνπλ ζην λνπ ηνπο (Φισξάηνπ, 2002). ε άιια καζήκαηα, φπσο ηζηνξία γεσγξαθία θιπ, ππάξρεη δπζθνιία ζην λα απνκλεκνλεπζνχλ νλφκαηα, πεξηνρέο, εκεξνκελίεο, ρξνλνινγίεο θιπ (Φισξάηνπ, 2002). Καηά ηελ αλάγλσζε ηα παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ράλνπλ εχθνια ηε ζεηξά ηνπ ζεκείνπ ζην νπνίν δηαβάδνπλ φηαλ θάπνηνο ηνπο δηαθφςεη θαη κπνξεί λα δείρλνπλ κε ην δάρηπιν ή ην κνιχβη ηε ζεηξά θαη ηηο ιέμεηο (Μαπξνκάηε, 2004). Γηαθνξά αλάκεζα ζηελ επίδνζε ηνπ παηδηνχ ζε έλα γισζζηθφ κάζεκα θαη ζε εθείλε πνπ πεξηκέλνπκε λα έρεη ην παηδί βάζεη ηεο λνεηηθήο ηνπ ηθαλφηεηαο. Πηζαλή δπζθνιία ζηνλ ρσξνρξνληθφ πξνζαλαηνιηζκφ (Μαπξνκάηε, 2004). Πεξηνξηζκέλε ή αδχλακε ζπγθέληξσζε πξνζνρήο ησλ παηδηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ζε κηα ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηφηεηα θαη άξα θνπξάδνληαη πην εχθνια απφ ηνπο ππφινηπνπο ζπκκαζεηέο ηνπο. Δπίζεο ραξαθηεξίδνληαη απφ παξνξκεηηθφηεηα ζηνλ ηξφπν πνπ αληηδξνχλ ή αληαπνθξίλνληαη (Φισξάηνπ, 2002). Πηζαλή ζπλχπαξμε Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ θαη ζηελ αξηζκεηηθή, αθφκα θη αλ έρνπλ θαιή καζεκαηηθή ζθέςε. Γπζθνιεχνληαη λα θάλνπλ απιέο πξάμεηο λνεξά θαη ρξεζηκνπνηνχλ ηα δάρηπιά ηνπο ή άιια αληηθείκελα (Μαπξνκάηε, 2004). Γελ ππάξρεη θαλέλα πξφβιεκα ζηελ άξζξσζε θαη ηελ νκηιία, εθηφο αλ ζπλππάξρεη ηπραία άιιε δηαηαξαρή. Όκσο ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο

26 Γπζθνιίεο δελ εθθξάδνληαη κε πνιιέο πξνηάζεηο φηαλ πεξηγξάθνπλ εκπεηξίεο, ζπλαηζζήκαηα θαη ζθέςεηο. Σν ιεμηιφγηφ ηνπο είλαη θησρφ θαη απαληνχλ κνλνιεθηηθά ή κε κηθξέο θξάζεηο. Μεξηθέο θνξέο παξαηεξνχληαη θαη ιάζε ζπληαθηηθνχ θαη ζεκαζηνινγηθνχ ηχπνπ (Μαπξνκάηε, 1995). Γπζθνιία ζηελ ηαμηλφκεζε, απνζήθεπζε θαη νξγάλσζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ δέρνληαη ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ζην κπαιφ ηνπο. Γπζθνιία ζηελ αληίιεςε δηαδνρήο θαη αιιεινπρίαο (κέξεο, εβδνκάδεο, κήλεο, επνρέο). Αδηαθνξία γηα ηα βηβιία θαη γηα νηηδήπνηε ζην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη ν γξαπηφο ιφγνο (Μαπξνκάηε, 2004). Έιιεηςε ζηνραζηηθφηεηαο, δειαδή ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο απαληνχλ ζρεδφλ απηφκαηα ζε εξσηήζεηο θαη πξνβιήκαηα θαη θαηά θαλφλα δίλνπλ ιαζεκέλεο απαληήζεηο, αθνχ δελ έρνπλ θαζφινπ ζθεθηεί πξηλ απαληήζνπλ (Φισξάηνπ, 2002). Δκθάληζε «αλψξηκεο θαη αλνξγάλσηεο ζπκπεξηθνξάο» πνπ θάλεη ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο λα μερσξίδνπλ απφ ηνπο ππφινηπνπο ζπκκαζεηέο ηνπο. Ζ έιιεηςε νξγάλσζεο είλαη εκθαλήο ζηε κειέηε, ηελ εξγαζία ηνπο, ζηε ζρνιηθή ηνπο ηζάληα, αιιά θαη ζηνλ πξνζσπηθφ ηνπο ρψξν, δειαδή ζην δσκάηηφ ηνπο, ζηα ζπξηάξηα ηεο ληνπιάπαο ηνπο θαη ζηα παηρλίδηα ηνπο (Φισξάηνπ, 2002). Πνιιά απφ ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο είλαη πνιχ ηθαλά ζε θάπνηεο ζπγθεθξηκέλεο δεμηφηεηεο. Παξφιν πνπ ππάξρεη αδπλακία ζηελ έθθξαζε, ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο έρνπλ πινχζην ζπλαηζζεκαηηθφ θφζκν, θαιή θξηηηθή ηθαλφηεηα, ζπιινγίδνληαη θαη πξνβιεκαηίδνληαη γηα δηάθνξα θνηλσληθά ζέκαηα, δηακνξθψλνπλ ηηο πξνζσπηθέο ηνπο απφςεηο θαη ζέζεηο, αηζζάλνληαη φκσο ζαλ λα κελ κπνξνχλ λα βξνπλ ιφγηα γηα λα πεξηγξάςνπλ φινλ απηφλ ηνλ πινχην ησλ ηδεψλ πνπ θξχβνπλ (Μαπξνκάηε, 1995). Γπζθνιία αθνινπζίαο πεξίπινθσλ νδεγηψλ. Απνδηνξγάλσζε ζε αηκφζθαηξα άγρνπο θαη έληαζεο. Γπζθνιία αλαγλψξηζεο ηεο νκνηνθαηαιεμίαο αλάκεζα ζε δχν ιέμεηο πνπ ζπλαληηνχληαη είηε κεκνλσκέλα, είηε ζε ζηξνθή πνηήκαηνο ή ζε θείκελν (Μαπξνκάηε, 1995)

27 εκαληηθή δπζθνιία ζηελ επεμεξγαζία ηνπ θσλνινγηθνχ επηπέδνπ ηεο γιψζζαο, κε απνηέιεζκα λα γίλνληαη ιάζε ζε αζθήζεηο θαηάηκεζεο ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ, ζπγθεξαζκνχ γισζζηθψλ θζφγγσλ, ζρέζεηο ζπκβφινπ αθνχζκαηνο θαη αλαγλψξηζεο θαη εληφπηζεο θζφγγσλ ζηε ζσζηή ηνπο ζέζε κέζα ζε ιέμε ή ζε πξφηαζε (Μαπξνκάηε, 1995). εκαληηθή δπζθνιία νπηηθήο θαη αθνπζηηθήο κλήκεο, ελψ παξακέλεη ε ηθαλφηεηα νπηηθήο θαη αθνπζηηθήο αληίιεςεο. Απνγνήηεπζε θαη απξνζπκία γηα ζρνιηθή εξγαζία κε απνηέιεζκα ηε ρακειή απηνεθηίκηζε. Δκθάληζε αλψξηκεο θηλεηηθφηεηαο θαη αδεμηφηεηα ζηηο θηλήζεηο. Δπεηδή ην ΚΝ έρεη θαζπζηεξήζεη ζηελ αλάπηπμε, ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο παξακέλνπλ γηα πεξηζζφηεξν ρξφλν απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, ζην ζηάδην ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζθέςεο, ην νπνίν ζχκθσλα κε ηνλ J. Piajet, πξνεγείηαη ηεο αθεξεκέλεο ζθέςεο (Φισξάηνπ, 2002). Γπζθνιία ζηε κάζεζε νξηζκψλ θαη ζηε απνκλεκφλεπζε εκεξνκεληψλ, καρψλ, ζπλζεθψλ, νλνκάησλ θιπ. Γπζθνιία ζηελ θαηαλφεζε γξαθηθψλ παξαζηάζεσλ. Ηδηαίηεξε δπζθνιία ζηελ αληηγξαθή απφ ηνλ πίλαθα ή ζηε γξαθή θαζ ππαγφξεπζε, γηαηί ν ξπζκφο ππαγφξεπζεο είλαη ζπλήζσο πην γξήγνξνο απφ απηφλ πνπ κπνξνχλ λα αθνινπζήζνπλ ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο (Φισξάηνπ, 2002). Σα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θξαηάλε πνιχ ζθηρηά ην κνιχβη, κε απνηέιεζκα λα θνπξάδεηαη ην ρέξη ηνπο ή κπνξεί λα ην θξαηάλε ιάζνο. Πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί φηη εάλ θάπνην άηνκν παξνπζηάδεη κφλν κεξηθά απφ απηά ηα ζπκπηψκαηα δελ ζεκαίλεη απαξαίηεηα φηη έρεη εηδηθή Μαζεζηαθή Γπζθνιία, αθνχ νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη εκθαλίδνπλ πεξηζηαζηαθά ιίγα απφ απηά ηα ζπκπηψκαηα θάπνηα ζηηγκή ηεο δσήο ηνπο. Όηαλ φκσο θάπνηνο παξνπζηάδεη αξθεηά απφ ηα παξαπάλσ ζπκπηψκαηα, ηφηε ίζσο ρξεηάδεηαη λα εμεηαζηεί ην ελδερφκελν ηεο Μαζεζηαθήο Γπζθνιίαο (

28 1.6 Ζ ζπρλόηεηα ησλ Μαζεζηαθώλ Γπζθνιηώλ Ζ ζπρλφηεηα εκθάληζεο ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ είλαη δχζθνιν λα πξνζδηνξηζηεί κε απφιπηε αθξίβεηα θαη ζαθήλεηα. Σν πνζνζηφ εκθάληζήο ηνπο κπνξεί λα πνηθίιεη απφ ρψξα ζε ρψξα θαη κάιηζηα κε κεγάιεο δηαθνξέο, εμαηηίαο ηνπ δηαθνξεηηθνχ γισζζηθνχ πεξηβάιινληνο πνπ ππάξρεη ζηηο ρψξεο απηέο, αιιά θαη απφ ηα δηαγλσζηηθά εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. Οη ζπγθεθξηκέλεο απαηηήζεηο ηεο θάζε γιψζζαο θαη ηα ζπζηήκαηα δηδαζθαιίαο ηεο πξψηεο αλάγλσζεο πνπ αθνινπζνχληαη, έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα άιινηε λα επηηξέπνπλ λα εθδειψλνληαη αθφκα θαη νη πην ειαθξέο πεξηπηψζεηο Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ θαη άιινηε λα δηεπθνιχλνπλ θαη λα πξνιαβαίλνπλ ηα ζπκπηψκαηα, έηζη ψζηε ην πνζνζηφ απφ ρψξα ζε ρψξα λα είλαη άιινηε κηθξφηεξν θαη άιινηε κεγαιχηεξν. Φαίλεηαη πσο δελ ππάξρεη θακία ζρέζε αλάκεζα ζην πιήζνο ησλ αηφκσλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θαη ζην θνηλσληθφ νηθνλνκηθφ πνιηηηθφ επίπεδν ελφο ιανχ (Μαπξνκάηε, 1995). Όκσο, θαίλεηαη λα παίδεη ζπνπδαίν ξφιν ζην ηειηθφ απνηέιεζκα ηεο ζπρλφηεηαο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ην πεξηβάιινλ, ην νπνίν επηδξά αθφκα θαη ζηελ νξγαληθφηεηα κηαο θαηάζηαζεο. Ζ δηαηξνθή θαη ε αηκφζθαηξα κπνξνχλ λα επηδξάζνπλ ζηε δσή ησλ αλζξψπσλ, ζηελ εγθπκνζχλε ζην έκβξπν κε πνιινχο ηξφπνπο (Μαπξνκάηε, 2004). Σν πνζνζηφ ησλ αηφκσλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη ηδηαίηεξα κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή ζηελ Διιάδα, δελ είλαη απηή ηε ζηηγκή γλσζηφ γηαηί δελ ππάξρεη επίζεκε έξεπλα πνπ λα ην δείρλεη (Μαπξνκάηε, 2004). Δηθόλα 1.5: Μαζεηήο πνπ δπζθνιεύεηαη λα κεηαθέξεη ηνπο ηόκνπο ησλ βηβιίσλ. Αλάινγα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηνπ Κέληξνπ Φπρηθήο Τγηεηλήο δίλνληαη απφ ηνλ Πίλαθα 1.1, ζηνλ νπνίν νη εηδηθέο εμειηθηηθέο δηαηαξαρέο (καζεζηαθέο δπζθνιίεο) θαηαιακβάλνπλ κε δηαθνξά ηελ πξψηε ζέζε ζηα πξνβιήκαηα ηεο παηδηθήο θαη εθεβηθήο ειηθίαο. Δπίζεο, ν αλαγλψζηεο κπνξεί λα δεη πην πξφζθαηα ζηνηρεία (ΤΠΔΠΘ, 2005) γηα ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη ηνπο καζεηέο κε ηδηαίηεξεο αλάγθεο πνπ θνηηνχλ ζηα Δηδηθά ρνιεία ζηνλ Πίλαθα 1.2. ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη ηνληζηεί φηη γεληθφηεξα νη επηδεκηνινγηθέο κειέηεο γηα ηνπο παηδηθνχο απηνχο

29 πιεζπζκνχο είλαη νιηγάξηζκεο ζηνλ Διιαδηθφ ρψξν (κία απφ απηέο ησλ Βνγηλδξνχθα θαη Γξεγνξηάδνπ παξνπζηάδεηαη εθηελέζηεξα ζηελ Δλφηεηα 2.3 ηνπ Κεθαιαίνπ 2). Πίλαθαο 1.1: Δηήζην Σηαηηζηηθό Γειηίν (1986) Ηαηξνπαηδαγσγηθήο Υπεξεζίαο Κέληξνπ Χπρηθήο Υγηεηλήο Θεζζαινλίθεο. (Πεγή: Μαξθνβίηεο θαη Τδνπξηάδνπ, 1991, ζ.19)

30 Πίλαθαο 1.2: Αξηζκόο καζεηώλ κε ηδηαίηεξεο αλάγθεο πνπ θνηηνύλ ζηα Δηδηθά Σρνιεία. (Πεγή: ΥΠΔΠΘ, Ηνύληνο 2005)

31 χκθσλα κε εξεπλεηηθέο καξηπξίεο, ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, ζηελ πιεηνςεθία ηνπο είλαη αγφξηα, ζε αλαινγία 1-4 θνξέο πεξηζζφηεξα ζε ζχγθξηζε κε ηα θνξίηζηα θαη έρνπλ ηδηαίηεξα δπζθνιίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο, κε ηε ζπκπεξηθνξά θαη ηε κάζεζε ηεο γιψζζαο, γηαηί είλαη πην επάισηα ζε πξνγελλεηηθέο, πεξηγελλεηηθέο θαη κεηαγελλεηηθέο βιάβεο. Δπίζεο ζπνπδαίν ξφιν ζηε δηαθνξά απηψλ ησλ δχν θχιισλ δηαδξακαηίδνπλ νη επηδξάζεηο ηνπ πεξηβάιινληνο, νη νπνίεο μεθηλνχλ απφ ηε ζηάζε ησλ γνληψλ απέλαληη ζην παηδί (αλάινγα κε ην θχιν) θαη ηειεηψλνπλ κέζα απφ ηε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, πνπ επηβξαβεχεη ζπκπεξηθνξά, ε νπνία αληαπνθξίλεηαη πεξηζζφηεξν ζην ζειπθφ πξφηππν ( Οη πην πνιιέο έξεπλεο πνπ αθνξνχλ ηε ζπρλφηεηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ, έρνπλ γίλεη ζε ζρνιεία ησλ ΖΠΑ, ηεο Μ. Βξεηαλίαο, ηεο Απζηξαιίαο θαη ζε ζρνιεία άιισλ επξσπατθψλ ρσξψλ. χκθσλα κε ηηο πην πξφζθαηεο έξεπλεο ηεο θπβέξλεζεο ησλ ΖΠΑ, δεκφζηα ζρνιεία έρνπλ αλαγλσξίζεη ζρεδφλ καζεηέο ειηθηψλ απφ 6 κέρξη 21 εηψλ, νη νπνίνη είραλ καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Έλα πνζνζηφ καζεηψλ ησλ ζρνιηθψλ εηψλ (ειηθηψλ 6 17 εηψλ) πνπ ρξεηάδεηαη εηδηθή εθπαίδεπζε, ιφγσ ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ πιεζηάδεη ην 5,5%. πγθεθξηκέλα, φκσο, απηή ε αλαινγία είλαη ειαθξψο ππνηηκεκέλε ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, γηαηί ν αξηζκεηήο δείρλεη ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο πνπ αλαγλσξίζηεθαλ κφλν ζε δεκφζηα ζρνιεία, ελψ ν παξνλνκαζηήο πεξηιακβάλεη φινπο ηνπο αλζξψπνπο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ησλ ΖΠΑ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ καζεηψλ ησλ ηδησηηθψλ ζρνιείσλ. Δπεηδή ππάξρνπλ αλακθίβνια καζεηέο ζε ηδησηηθά ζρνιεία, νη νπνίνη έρνπλ καζεζηαθέο δπζθνιίεο, αιιά δελ αλαγλσξίδνληαη ζαλ απηνχο ησλ δεκφζησλ ζρνιείσλ, κπνξνχκε λα κε ιακβάλνπκε ππφςε ηνλ αξηζκφ ηνπ αξηζκεηή λα αληηπξνζσπεχεη φινπο ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο (Hallahan, Lloyd, Kauffman, Weis & Martinez, 2005). Άιια απνηειέζκαηα απφ έξεπλεο είραλ σο εμήο: Σν 15% πεξίπνπ ησλ παηδηψλ ησλ ζρνιείσλ ησλ ΖΠΑ παξνπζηάδνπλ ζνβαξέο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, πνπ αληηζηνηρεί ζε έλαλ πιεζπζκφ πεξίπνπ 8 εθαηνκκπξίσλ παηδηψλ. Αλάινγα απνηειέζκαηα είραλ βξεζεί θαη ζηνλ Καλαδά, ηε Μ. Βξεηαλία, ηε Γαιιία θαη ηε Γαλία (ηαζηλφο, 2003). Σα πνζνζηά απηά είλαη πνιχ αλεζπρεηηθά γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηνπ ελδηαθεξφκελνπο γνλείο. Απφ ην 1976/ 1977, φηαλ ε θπβέξλεζε ησλ ΖΠΑ άξρηζε λα θξαηά δεδνκέλα απφ καζεηέο ηεο εηδηθήο αγσγήο, ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ πνπ αλαγλσξίζηεθαλ λα έρνπλ

32 καζεζηαθά πξνβιήκαηα, ήηαλ ζρεδφλ ν ηξηπιάζηνο. Οη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο αληηπξνζσπεχνπλ πεξηζζφηεξνπο απφ ηνπο κηζνχο καζεηέο πνπ έρνπλ αλαγλσξηζηεί σο κε ηθαλνί (Hallahan, Lloyd, Kauffman, Weis & Martinez, 2005). Σν παξαθάησ δηάγξακκα δείρλεη ηελ αχμεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ζε ζρέζε κε άιια πξνβιήκαηα πνπ έρνπλ δηαπηζησζεί ζε άιια παηδηά. Ποζοζηό ΜΔ ζηιρ ΗΠΑ ηο Σοβαπα ζςναιζθημαηικά πποβλήμαηα Μαθηζιακέρ δςζκολίερ Νοηηική ςζηέπηζη Άλλερ δςζκολίερ Δςζκολίερ λόγος & ομιλίαρ Γηάγξακκα 1.1: Τν πνζνζηό ησλ Μαζεζηαθώλ Γπζθνιηώλ ζηηο ΖΠΑ ηα έηε Ποζοζηό ΜΔ ζηιρ ΗΠΑ ηο Σοβαπα ζςναιζθημαηικά πποβλήμαηα Μαθηζιακέρ δςζκολίερ Νοηηική ςζηέπηζη Άλλερ δςζκολίερ Δςζκολίερ λόγος & ομιλίαρ Γηάγξακκα 1.2: Ζ ζεκαληηθή αύμεζε ηνπ πνζνζηνύ ησλ Μαζεζηαθώλ Γπζθνιηώλ ζηηο ΖΠΑ ηα έηε

33 Ποζοζηό ΜΔ ζηιρ ΗΠΑ ηο Σοβαπα ζςναιζθημαηικά πποβλήμαηα Μαθηζιακέρ δςζκολίερ Νοηηική ςζηέπηζη Άλλερ δςζκολίερ Δςζκολίερ λόγος & ομιλίαρ Φέηα 6 Φέηα 7 Γηάγξακκα 1.3: Τν πνζνζηό ησλ Μαζεζηαθώλ Γπζθνιηώλ ζηηο ΖΠΑ ηα έηε Ζ ζπρλφηεηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ εμαξηάηαη επίζεο θαη απφ ηνλ νξηζκφ, ηνλ νπνίν πηνζεηνχλ νη δηάθνξνη κειεηεηέο θαη εξεπλεηέο ηνπ πξνβιήκαηνο. Δπίζεο πξνζδηνξίδεηαη απφ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν γίλεηαη ε πξνζέγγηζε θαη ε δηεξεχλεζή ηνπο, θαζψο θαη ηα δείγκαηα πνπ ζπιιέγνληαη κέζα απφ ηηο εκπεηξηθέο έξεπλεο. Οξηζκέλνη εξεπλεηέο ηζρπξίδνληαη φηη ην πιήζνο ησλ αηφκσλ πνπ εκθαλίδνπλ κηθξέο, κέηξηεο ή κεγάιεο δπζθνιίεο ζηε κάζεζε αληηπξνζσπεχεη πνζνζηφ ηεο ηάμεο ηνπ 10% - 20% ηνπ γεληθνχ πιεζπζκνχ, ελψ άιινη εξεπλεηέο αλεβάδνπλ απηφ ην πνζνζηφ ζε πνιχ πςειφηεξα επίπεδα. Οη Adelman θαη Taylor ππνζηεξίδνπλ φηη ην 30% πεξίπνπ ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ αληηκεησπίδεη πξνβιήκαηα κάζεζεο. Απηφ ην πνζνζηφ αλαθέξεηαη φρη κφλν γηα ηα άηνκα πνπ αληηκεησπίδνπλ γεληθέο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, αιιά αλαθέξεηαη θαη ζε πνηθίια καζεζηαθά πξνβιήκαηα πνπ νθείινληαη ζε δηάθνξα αίηηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ αηηηψλ ςπρνζπλαηζζεκαηηθνχ, πνιηηηζκηθνχ θαη εθπαηδεπηηθνχ ραξαθηήξα (Μαξηδάθε - Καζζσηάθε, 2005). Απηά ηα κεγάια πνζνζηά καζεηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο δείρλνπλ ηελ αλάγθε λα ιεθζνχλ κέηξα γηα ηελ έγθαηξε δηάγλσζε θαη αληηκεηψπηζε ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ, έηζη ψζηε λα βνεζεζνχλ ηα άηνκα πνπ αληηκεησπίδνπλ απηέο ηηο δπζθνιίεο

34 1.7 Ζ Αμηνιόγεζε ησλ Μαζεζηαθώλ Γπζθνιηώλ Ζ αμηνιφγεζε ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ είλαη κία πνιχ ζεκαληηθή θαη απαξαίηεηε δηαδηθαζία, κε ηελ νπνία εληνπίδνληαη νη ηνκείο, ε θχζε θαη ην κέγεζνο ησλ αλεπαξθεηψλ θαη δπζθνιηψλ. Δπίζεο κε ηελ αμηνιφγεζε θαζνξίδεηαη ε παξέκβαζε πνπ ρξεηάδεηαη ν θάζε καζεηήο (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). Μηα έγθπξε θαη ιεπηνκεξήο αμηνιφγεζε κπνξεί λα βνεζήζεη ζην λα αληηκεησπηζηεί κε επηηπρία ην θαηλφκελν ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ (ηαζηλφο, 2003). Όηαλ δηεμάγεηαη ε αμηνιφγεζε, ν εμεηαζηήο αλαδεηά έλα ζπγθεθξηκέλν κνηίβν δπζθνιηψλ, φπσο δπζθνιίεο ζηελ νξγάλσζε, ηελ αιιεινπρία, ηε θσλνινγηθή ελεκεξφηεηα, ηελ αλαγλψξηζε ησλ ιέμεσλ θαη πξνβιήκαηα ζηε κλήκε. Σαπηφρξνλα ε αμηνιφγεζε επηθεληξψλεηαη ζην πξφγξακκα ηνπ ζρνιείνπ θαη αλαδεηά ηνπο ιφγνπο πνπ ην παηδί έρεη δπζθνιίεο ζε θάπνηνλ ή θάπνηνπο ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο. Μέζα απφ ηελ αμηνιφγεζε κπνξεί λα βξεζνχλ ηξφπνη θαη ζηξαηεγηθέο πνπ ζα κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηελ πξφζβαζε ηνπ παηδηνχ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζην ζρνιηθφ πξφγξακκα (Reid, 2003). Ο ιφγνο πνπ δηεμάγεηαη κία αμηνιφγεζε είλαη γηα λα παξέρνληαη πιεξνθνξίεο, νη νπνίεο ζα κπνξνχλ λα εμεγήζνπλ ηηο δπζθνιίεο ηνπ παηδηνχ ζηε κάζεζε, ελψ ηαπηφρξνλα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο κέζν πξφβιεςεο ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν ζα αληηκεησπηζηνχλ ζπγθεθξηκέλεο δπζθνιίεο ηνπ παηδηνχ ζην ζρνιηθφ ηνπ πξφγξακκα. Δπηπιένλ κε ηελ αμηνιφγεζε κπνξεί λα ζπγθξηζεί ε απφδνζε ηνπ παηδηνχ κε ηελ απφδνζε ησλ ζπλνκειίθσλ ηνπ, αιιά θαη λα γίλεηαη κέηξεζε ησλ απνηειεζκάησλ δηδαζθαιίαο θαη θαηαγξαθή ηεο πξνφδνπ ηνπ καζεηή (Reid, 2003). Ζ αμηνιφγεζε ησλ εηδηθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηηο ηξεηο πιεπξέο-δπζθνιίεο, απνθιίζεηο θαη δηαθνξέο. Ζ θεληξηθή δπζθνιία ζρεηίδεηαη μεθάζαξα κε απνθσδηθνπνίεζε ή ηελ θσδηθνπνίεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ θαη απηφ κπνξεί λα είλαη ην απνηέιεζκα δηαθφξσλ παξαγφλησλ. Γηα παξάδεηγκα, θάπνηεο δπζθνιίεο κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ ηε θσλνινγηθή επεμεξγαζία, ηα πξνβιήκαηα κλήκεο, δπζθνιίεο νξγάλσζεο θαη δηαδνρήο, θηλεηηθφο ζπληνληζκφο, γισζζηθά πξνβιήκαηα ή δπζθνιίεο αληίιεςεο νπηηθήο ή αθνπζηηθήο θχζεο. Οη απνθιίζεηο κπνξεί λα γίλνληαη θαλεξέο φηαλ ζέηνπκε ζε ζχγθξηζε ηελ απνθσδηθνπνίεζε θαη ηελ αλαγλσζηηθή /αθνπζηηθή θαηαλφεζε αλάκεζα ζε πξνθνξηθέο θαη γξαπηέο απαληήζεηο θαη ζηελ επίδνζε ζε δηαθνξεηηθά καζήκαηα ηνπ ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο

35 Δίλαη επίζεο ζεκαληηθφ λα αλαγλσξίδνπκε ηηο αηνκηθέο δηαθνξέο κεηαμχ καζεηψλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ παηδηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Μηα αμηνιφγεζε, επνκέλσο, πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε επίζεο ηα καζεζηαθά θαη γλσζηηθά ζηπι, ελψ παξάιιεια ε εθηίκεζε απηψλ κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ πην απνηειεζκαηηθή ζχλδεζε ηεο αμηνιφγεζεο θαη ηεο δηδαζθαιίαο, ε νπνία πξέπεη λα απνηειεί έλα πξψηηζην ζθνπφ ζηελ αμηνιφγεζε ησλ εηδηθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ. Μηα επξεία θιίκαθα ζηξαηεγηθψλ αμηνιφγεζεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα βνεζήζεη ηελ αλαγλψξηζε ησλ δπζθνιηψλ ησλ αληηθάζεσλ θαη ησλ δηαθνξψλ πνπ επηδεηθλχνπλ νη καζεηέο. Οη θχξηνη ζηφρνη ηεο αμηνιφγεζεο είλαη νη εμήο: Να πξνζδηνξηζηνχλ ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηνπ καζεηή γεληθά, θαζψο θαη ην επίπεδν επίδνζήο ηνπ ζε δηάθνξα επηηεχγκαηα (Reid, 2003). Να δηαγλσζηεί αλ ππάξρεη ή αλ δελ ππάξρεη καζεζηαθφ πξφβιεκα. ε πεξίπησζε πνπ ππάξρεη πξέπεη λα πξνζδηνξίδεηαη ν ηνκέαο θαη ην κέγεζνο ηνπ πξνβιήκαηνο (ηαζηλφο, 2003). Δπίζεο ζα πξέπεη λα δίλεηαη εμήγεζε γηα ηελ έιιεηςε πξνφδνπ πνπ παξνπζηάδεη ν καζεηήο (Reid, 2003). Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ αλαγλψξηζε ελφο παηδηνχ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, είλαη ν απνθιεηζκφο άιισλ παζνινγηθψλ θαηαζηάζεσλ, φπσο λνεηηθή πζηέξεζε, ρακειέο καζεζηαθέο επηδφζεηο, δπζθνιίεο πξνζαξκνγήο ή/ θαη αηζζεηεξηαθήο θχζεο ειιείκκαηα (ηαζηλφο, 2003). Να εληνπηζηνχλ ηα παηδηά πνπ είλαη αλαγθαία ε θνίηεζε θαη παξαθνινχζεζή ηνπο ζε εηδηθά ζρνιεία (Φισξάηνπ, 2002). Να εληνπηζηνχλ νη πιεπξέο ηεο επίδνζεο ηνπ καζεηή ζηελ αλάγλσζε, ηε γξαθή θαη ηελ νξζνγξαθία, νη νπνίεο ζα κπνξνχλ λα ζπλζέζνπλ έλα κνηίβν ιαζψλ (Reid, 2003). Οη ηνκείο πνπ ην παηδί ζα έρεη ρακειή απφδνζε ζα έρνπλ πξνηεξαηφηεηα ζην ζρεδηαζκφ πξνγξάκκαηνο (Φισξάηνπ, 2002). Να ζπληεζεί ην πξνθίι ησλ εηδηθψλ δπζθνιηψλ ηνπ παηδηνχ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηελ επεμεξγαζία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, θαζψο θαη ησλ γλσζηηθψλ ηνπ ηθαλνηήησλ θαη δπλαηνηήησλ γηα ηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ηνπ ζρνιείνπ. Απηέο νη δπζθνιίεο κπνξεί λα αθνξνχλ δπζθνιίεο ζηελ αθνπζηηθή κλήκε, ηε ζχλζεζε νπηηθψλ θαη αθνπζηηθψλ πιεξνθνξηψλ ή ηελ νπηηθή αληίιεςε (ηαζηλφο, 2003)

36 Να εληνπηζηνχλ ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο ηθαλφηεηαο ηνπ καζεηή, λα θαηαλνεζεί ν ηξφπνο κάζεζήο ηνπ θαη λα αλαδεηρηνχλ πιεπξέο ηνπ ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο πνπ κπνξεί λα ελδηαθέξνπλ θαη λα θηλεηνπνηνχλ ην καζεηή (Reid, 2003). Να θαηαξηηζζεί έλα θαηάιιειν πξφγξακκα παξέκβαζεο, ην νπνίν ζα αλαγλσξίδεη ηηο ηδηαίηεξεο καζεζηαθέο δπζθνιίεο ηνπ παηδηνχ θαη ζα ζέηεη θαηάιιεινπο θαη ζπγθεθξηκέλνπο δηδαθηηθνχο ζηφρνπο. Θα πξέπεη λα πεξηγξαθεί ην δηδαθηηθφ πξφγξακκα πνπ ζα αθνινπζεζεί, ην ζεκείν εθθίλεζεο, ην νπνίν ζα είλαη αλάινγν κε ηε δπζθνιία ηνπ παηδηνχ. Αθφκε πεξηγξάθεηαη ην πξφγξακκα πνπ ζα αθνινπζεζεί θαη νη ηερληθέο θαη ζηξαηεγηθέο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ παξέκβαζε (ηαζηλφο, 2003). Με βάζε απηνχο ηνπο ζηφρνπο θαη ιφγσ ησλ πνιιαπιψλ θαη πνιχπινθσλ παξαγφλησλ πνπ εκπιέθνληαη ζηε κάζεζε, γηα ηε δηαγλσζηηθή αμηνιφγεζε επηβάιιεηαη δηεπηζηεκνληθή νκάδα, ε νπνία απνηειείηαη απφ: παηδνςπρίαηξν, πνπ αμηνινγεί πηζαλή χπαξμε άιισλ δηαηαξαρψλ ή πξνβιεκάησλ παηδίαηξν, πνπ αμηνινγεί ηε ζσκαηηθή πγεία ηνπ παηδηνχ ινγνπεδηθφ / ινγνζεξαπεπηή, ν νπνίνο αμηνινγεί ηελ αλάπηπμε ηνπ ιφγνπ (Μαπξνκάηε, 2004) νθζαικίαηξν θαη ΧΡΛ ζε πεξίπησζε πνπ ππάξρνπλ ακθηβνιίεο γηα ηελ επάξθεηα ηεο νπηηθήο ή αθνπζηηθήο ηθαλφηεηαο ηνπ παηδηνχ (ηαζηλφο, 2003) παηδνλεπξνιφγν, γηα λα δηαπηζηψζεη πηζαλά πξνβιήκαηα νξγαληθήο αηηηνινγίαο (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000) εηδηθφ παηδαγσγφ θνηλσληθφ ιεηηνπξγφ Οη εθηηκήζεηο πνπ γίλνληαη ζην θάζε παηδί εμαξηψληαη απφ ηα θπξίαξρα πξνβιήκαηα θαη δπζθνιίεο πνπ εκθαλίδεη ην παηδί. Τπνζηεξίδεηαη φηη είλαη πξνηηκφηεξν ε εμέηαζε ηνπ παηδηνχ λα έρεη παξαπάλσ πιεξνθνξίεο απφ απηέο πνπ ρξεηάδνληαη, παξά λα παξαιεηθζνχλ πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ην νξγαληθφ θαη ςπρνινγηθφ ππφζηξσκα, νη νπνίεο δίλνπλ αξθεηά ρξήζηκα ζηνηρεία γηα ηνπο ηνκείο επαξθεηψλ θαη αλεπαξθεηψλ ηνπ παηδηνχ (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000)

37 Πεξηνρέο πνπ αμηνινγνχληαη θαηά ηε δηάγλσζε ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ Γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθφ έλα πξφγξακκα αληηκεηψπηζεο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, ζα πξέπεη λα ιεθζεί ζνβαξά ππφςε ε ηδηαίηεξε θχζε ηνπ πξνβιήκαηνο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ θαη ηνλ πνιχ ηδηαίηεξν ηξφπν κε ηνλ νπνίν ιεηηνπξγνχλ νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηνλ ηνκέα ηεο κάζεζεο θαη επεμεξγαζίαο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ. Δπνκέλσο γηα ηε δηαθνξηθή δηάγλσζε ζα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε ε γλψκε ηνπ νηθνγελεηαθνχ γηαηξνχ γηα ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ καζεηή θαη ην ηαηξηθφ ηζηνξηθφ ηνπ, πνπ ζα πεξηιακβάλεη θαη ηελ θαηάζηαζε ησλ αηζζεηεξίσλ ηεο φξαζεο θαη αθνήο. Διέγρεηαη ε πηζαλφηεηα λεπξνινγηθήο θαη εγθεθαιηθήο βιάβεο θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ δηαηαξαρψλ. Δπίζεο ιακβάλεηαη θαη ην εθπαηδεπηηθφ ηζηνξηθφ ηνπ παηδηνχ γηα λα δηαπηζησζεί αλ ε εθπαίδεπζε ηνπ παηδηνχ ήηαλ θαλνληθή. Δπηπιένλ ειέγρνληαη νη ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηελ νηθνγέλεηα θαη ζην επξχηεξν πεξηβάιινλ ηνπ παηδηνχ θαζψο θαη ηελ ςπρνινγηθή ηνπ θαηάζηαζε. Αθφκε γίλεηαη θαη εθηίκεζε ηνπ γλσζηαθνχ πξνθίι κε ηε ρξήζε εηδηθψλ δνθηκαζηψλ (Μαπξνκάηε, 1995). Οη πεξηνρέο νη νπνίεο ζε θάζε δηαγλσζηηθή εμέηαζε ζα πξέπεη λα ειέγρνληαη είλαη νη αθφινπζεο: λνεηηθή ηθαλφηεηα γξαθνθηλεηηθή ηθαλφηεηα νπηηθνθηλεηηθφο ζπληνληζκφο νπηηθή δηάθξηζε αθνπζηηθή δηάθξηζε εξκελεία πξνθνξηθνχ ιφγνπ εξκελεία νπηηθψλ παξαζηάζεσλ εθθξαζηηθή ηθαλφηεηα ηθαλφηεηα ζπζρέηηζεο ελλνηψλ νινθιήξσζε νπηηθψλ, ειιηπψλ παξαζηάζεσλ νινθιήξσζε ειιηπψλ πξνηάζεσλ θαη ιέμεσλ κλήκε νπηηθψλ αθνινπζηψλ κλήκε αθνπζηηθψλ αθνινπζηψλ ηθαλφηεηα θαηάηκεζεο ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ ηθαλφηεηα ζπγθεξαζκνχ γισζζηθψλ θζφγγσλ ζρέζε ζπκβφινπ αθνχζκαηνο

38 ηθαλφηεηα γξαθεκηθήο θσλεκηθήο κεηάθξαζεο θαη ην αληίζηξνθν θσλνινγηθή ελεκεξφηεηα γεληθά δηάθξηζε νκνηνθαηαιεμίαο πξνζαλαηνιηζκφο αίζζεζε ηνπ ρψξνπ αίζζεζε ηνπ ρξφλνπ δηαδνρή ηεο αιιεινπρίαο αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα ηθαλφηεηα γηα γξαθή θαη νξζνγξαθία απζφξκεηε γξαθή θαη γξαπηή έθθξαζε αξηζκεηηθή ηθαλφηεηα γισζζνινγηθή ηθαλφηεηα Σα ρξεζηκνπνηνχκελα κέζα δηάγλσζεο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ πξνζθέξνπλ αληηθεηκεληθή αμηνιφγεζε ηεο γλσζηηθήο θαη γισζζηθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ηθαλφηεηαο ησλ καζεηψλ θαη ηαπηφρξνλα παξέρνπλ θξηηήξηα κε ηα νπνία δηαθξίλεηαη ε νκαιή απφ ηε κε νκαιή ιεηηνπξγία ησλ παηδηψλ απηψλ (ηαζηλφο, 2003). Δάλ δηαπηζησζνχλ δπζθνιίεο ηνπ παηδηνχ ζηελ αλάγλσζε θαη ηε γξαθή, κε ζπλχπαξμε θπζηνινγηθήο λνεκνζχλεο, ζπλαηζζεκαηηθήο ζηαζεξφηεηαο, αξθεηψλ θηλήηξσλ γηα εθκάζεζε αλάγλσζεο θαη νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο θαη απνπζία επαξθψλ νπηηθψλ ή αθνπζηηθψλ ειιεηκκάησλ πνπ πξνθαινχλ αλαγλσζηηθή απνηπρία, ηφηε πηζαλφλ ην παηδί λα έρεη καζεζηαθέο δπζθνιίεο (ηαζηλφο, 2003). Σα δηαγλσζηηθά εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αμηνιφγεζεο είλαη: 1. Σν ηζηνξηθό ηνπ παηδηνύ: πεξηιακβάλεη α) ην εμειηθηηθό ηζηνξηθό, ην νπνίν παξέρεη πιεξνθνξίεο γηα ηελ θχεζε, ηνλ ηνθεηφ, ηελ πεξηγελλεηηθή πεξίνδν, ηελ θηλεηηθή θαη γισζζηθή αλάπηπμε, πιεξνθνξίεο γηα αλαπλεπζηηθέο κνιχλζεηο, σηίηηδεο, πηζαλή πξψηκε βαξεθνΐα, αιιεξγίεο θιπ, πηζαλή παζνινγηθή πιαγίσζε ησλ εκηζθαηξίσλ κεηά απφ νξγαληθή βιάβε, φπσο θαη άιιεο επηπξφζζεηεο πιεξνθνξίεο, φπσο λα εθηειεί απιέο νδεγίεο θαη εληνιέο, λα δέλεη ηα παπνχηζηα ηνπ, λα ζπκάηαη ηε δηεχζπλζή ηνπ, λα ιέεη ηελ ψξα, λα ιέεη ηελ αιθαβήηα, λα αλαγλσξίδεη ηνπο δξφκνπο γηα ην ζπίηη ηνπ, λα

39 ινγαξηάδεη πεξηζζφηεξν απφ πέληε θιπ (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). β) ην ηζηνξηθό ηεο εθπαίδεπζήο ηνπ, ζην νπνίν θαηαγξάθνληαη ζηνηρεία θαη πιεξνθνξίεο φπσο: ην φλνκα θαη ε δηεχζπλζε ηνπ ζρνιείνπ, ηνπ δηεπζπληή θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε δηαδηθαζία εθπαίδεπζεο ηνπ παηδηνχ. Αθφκε θαηαγξάθεηαη ε ρξνλνινγηθή ζεηξά ησλ ηάμεσλ θαη ελδερφκελεο επαλαιήςεηο ηάμεσλ θαζψο θαη ε ειηθία εηζφδνπ ηνπ παηδηνχ ζην ζρνιείν. Δπηπξφζζεηα ζεκεηψλεηαη ν ρξφλνο πνπ εκθαλίζηεθε γηα πξψηε θνξά ην καζεζηαθφ θαη ζπλαηζζεκαηηθφ πξφβιεκα, αλ ππάξρεη ζην αξρείν πξνγελέζηεξε εμέηαζε ή δηάγλσζε θαη ζε πεξίπησζε πνπ ππάξρεη ηη πεξηγξάθεη. εκεηψλνληαη επίζεο ε ζρνιηθή ζηαζκηζκέλε αλαθνξά, ππνθεηκεληθέο εληππψζεηο ηνπ δαζθάινπ θαη θιίκαθεο βαζκνινγίαο, αιιαγέο ζρνιείσλ θαη ηνπο ιφγνπο απηψλ ησλ αιιαγψλ, ην επίπεδν επηθνηλσλίαο κεηαμχ ζρνιείνπ θαη γνλέσλ, ηε ζηάζε ηνπ παηδηνχ πξνο ην ζρνιηθφ έξγν, αλ ε θνίηεζε είλαη θαλνληθή ή ειιηπήο ή αλ είλαη ή φρη ζε εηδηθή ηάμε, αλ έρνπλ ιεθζεί κέηξα γηα ελζάξξπλζε θαη πνηα είλαη θαη ηα κέξε ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, ζην νπνίν αιινχ ην παηδί έρεη επηηπρίεο θαη αιινχ παξνπζηάδεη δπζθνιίεο θαη αδπλακίεο (Μηρειηγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). γ) ην νηθνγελεηαθό ηζηνξηθό, ην νπνίν παξέρεη πιεξνθνξίεο γηα ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ θαη ην θιίκα ζην νπνίν δεη ην παηδί κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Οη πιεξνθνξίεο πνπ θαηαγξάθνληαη ζην νηθνγελεηαθφ ηζηνξηθφ αθνξνχλ δεηήκαηα φπσο ηηο πξνζδνθίεο ησλ γνληψλ γηα ην παηδί ηνπο, πνηεο είλαη νη ζηάζεηο, νη απφςεηο θαη νη θηινδνμίεο πνπ έρνπλ γηα ηελ αλαηξνθή θαη ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ηνπο, θαζψο θαη αλ ππάξρνπλ νηθνγελεηαθά πξνβιήκαηα φπσο δηαδχγην, ρσξηζκφο, παξακνλή ηνπ παηδηνχ ζε ίδξπκα, θπξίσο φηαλ απηή έγηλε θαηά ηελ πξνζρνιηθή ή πξψηε ζρνιηθή ειηθία ηνπ παηδηνχ (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). 2. Σεζη Ννεκνζύλεο θαη αμηνιόγεζεο ηνπ Γλσζηηθνύ πξνθίι (WISC ΗΗΗ): ην ηεζη λνεκνζχλεο απνζθνπεί ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ γλσζηηθνχ πεδίνπ ηνπ παηδηνχ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Σν πην επξέσο δηαδεδνκέλν ηεζη λνεκνζχλεο είλαη ε Κιίκαθα Ννεκνζχλεο ηνπ Wechler γηα Παηδηά (Wechler Intelligence Scale for Children, WISC R) θαη ρνξεγείηαη ζε αηνκηθή βάζε (ηαζηλφο, 2003). Σν WISC III πεξηιακβάλεη έμη θιίκαθεο ιεθηηθήο λνεκνζχλεο, πιεξνθνξίεο, νκνηφηεηεο, αξηζκεηηθή, ιεμηιφγην, θαηαλφεζε θαη κλήκε αξηζκψλ θαη εθηά θιίκαθεο γηα ζπκπιήξσζε εηθφλσλ, θσδηθνπνίεζε,

40 ζεηξηνζέηεζε, ζρέδηα κε θχβνπο, ζπλαξκνιφγεζε, ζχκβνια θαη ιαβπξίλζνπο. Δθηφο απφ ηε ιεθηηθή θαη πξαθηηθή λνεκνζχλε, νη δείθηεο κπνξνχλ λα δψζνπλ δείθηεο ζε ζρέζε κε ηε ιεθηηθή θαηαλφεζε, ηελ αληηιεπηηθή νξγάλσζε, ηελ ηθαλφηεηα ζπγθέληξσζεο θαη ηελ ηαρχηεηα αληίιεςεο (Reid, 2003). Καηά ηε ρνξήγεζε ηνπ WISC III πξνζδίδεηαη έκθαζε ζηε ζχγθξηζε ησλ επηδφζεσλ ηνπ παηδηνχ ζηε ιεθηηθή ηνπ λνεκνζχλε θαη ζηελ πξαθηηθή ηνπ λνεκνζχλε, θαζψο θαη ησλ επηδφζεψλ ηνπ ζηα έμη επηκέξνπο ηεζη πνπ πξναλαθέξζεθαλ, ηα νπνία ζπλζέηνπλ ηελ θαζεκηά απφ ηηο δχν απηέο κνξθέο λνεκνζχλεο (ηαζηλφο, 2003). 3. Σεζη αμηνιόγεζεο ηεο αλαγλσζηηθήο ηθαλόηεηαο: Ζ δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ηεο αλάγλσζεο πεξηιακβάλεη ηξία ηεζη αμηνιφγεζεο α) ην ηεζη αλαγλώξηζεο κεκνλσκέλσλ ιέμεσλ, ην νπνίν κεηξά ηνλ αξηζκφ ιέμεσλ πνπ ην παηδί κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο δηάβαζε ζσζηά θαη δείρλεη ην επίπεδν ηεο αλαγλσζηηθήο ηθαλφηεηαο ηνπ παηδηνχ, θαζψο θαη ην είδνο δηδαζθαιίαο θαη εθπαίδεπζεο πνπ ρξεηάδεηαη ην παηδί β) ην ηεζη θσλαρηήο αλάγλσζεο, πνπ πεξηέρεη πξνηάζεηο πνπ παξνπζηάδνπλ δηαβαζκηζκέλα επίπεδα δπζθνιίαο ζε φ,ηη αθνξά ηελ πξνθνξά θαη ηελ θαηαλφεζή ηνπο θαη γ) ην ηεζη ζησπεξήο αλάγλσζεο, θαηά ην νπνίν ην παηδί θαιείηαη λα απαληήζεη γξαπηά ζε εξσηήζεηο θαηαλφεζεο ελφο θεηκέλνπ είηε γξάθνληαο νξηζκέλεο θξάζεηο είηε επηιέγνληαο ηε ζσζηή ιέμε απφ κηα πξνθαζνξηζκέλε νκάδα ιέμεσλ (ηαζηλφο, 2003). 4. Σεζη αμηνιόγεζεο ηεο γξαθήο θαη ηεο νξζνγξαθίαο: Ζ αμηνιφγεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ πνηθίιεη απφ ην λα γξάθεη ην παηδί γξάκκαηα ηεο αιθαβήηνπ κέρξη λα θάλεη δεκηνπξγηθέο δεμηφηεηεο ζηε γξαθή (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). Σα ηεζη αμηνιφγεζεο ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο ειέγρνπλ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ παηδηνχ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο λα νξγαλψλεη ηελ θηλαηζζεηηθή ηνπ ζπκπεξηθνξά ζηε γξαπηή έθθξαζε, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ ρξήζε ηεο ιεπηήο θηλεηηθφηεηαο ησλ ρεξηψλ ηνπ θαη επηζεκαίλνπλ ηνπο ηχπνπο νξζνγξαθηθψλ ιαζψλ ηνπ παηδηνχ. Γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο ηθαλφηεηαο ηεο νξζνγξαθίαο ππάξρνπλ δηάθνξα ζηαζκηζκέλα ηεζη, ηα νπνία έρνπλ δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο εμέηαζεο ηεο νξζνγξαθίαο. Κάπνηα απφ απηά ρνξεγνχλ ιέμεηο, νη νπνίεο ζπλαπνηεινχλ κέξνο ηνπ νπηηθνχ ιεμηινγίνπ, άιια ειέγρνπλ ηελ νξζνγξαθία απφ ππαγφξεπζε θαη άιια ζπκπεξηιακβάλνπλ

41 αλαγλψξηζε αλ κηα ηππσκέλε ιέμε έρεη ζσζηή νξζνγξαθία ή φρη (ηαζηλφο, 2003). 5. Σεζη αμηνιόγεζεο καζεκαηηθώλ ηθαλνηήησλ: Σα ηεζη αμηνιφγεζεο ησλ καζεκαηηθψλ ηθαλνηήησλ αμηνινγνχλ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ παηδηνχ λα θάλεη ππνινγηζκνχο κέρξη λα γξάθεη καζεκαηηθά παξαδείγκαηα πξννδεπηηθά δπζθνιφηεξα, ζπκπεξηιακβάλνληαο δηάθνξεο ζηξαηεγηθέο. Δμεηάδνληαο ηηο καζεκαηηθέο έλλνηεο, αμηνινγείηαη ε θαηαλφεζε ηνπ παηδηνχ ζε καζεκαηηθέο έλλνηεο, φπσο ν ρξφλνο, ε κέηξεζε, ηα ρξήκαηα, ε αιιεινπρία, ε καζεκαηηθή νξνινγία θαη ε ηθαλφηεηα λα κεηαηξέπεη ην παηδί ιέμεηο ζε αξηζκνχο, ζχγθξηζε πνζνηήησλ, θιάζκαηα, ηδηφηεηεο ζηηο καζεκαηηθέο πξάμεηο θαη αληηζηξεςηκφηεηα, δειαδή πξνζζέζεηο, αθαηξέζεηο, πνιιαπιαζηαζκφο, δηαηξέζεηο. Δπίζεο αμηνινγείηαη θαη ε ηθαλφηεηα ηνπ παηδηνχ λα επηιχεη πξνβιήκαηα ζηα καζεκαηηθά εθαξκφδνληαο ηηο γλψζεηο ηνπ θαη ζπλδπάδνληαο πξάμεηο θαη έλλνηεο (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). 6. Σεζη αμηνιόγεζεο εθθνξάο πξνθνξηθνύ θαη γξαπηνύ ιόγνπ: Ζ αμηνιφγεζε ηεο εθθνξάο ηνπ πξνθνξηθνχ θαη ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ απνζθνπεί ζηελ αλίρλεπζε ιαζψλ πνπ επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηε κάζεζε θαη θπξίσο ηελ αλάγλσζε θαη ηελ νξζνγξαθία. Τπάξρνπλ αξθεηά ηεζη γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ θσλνινγηθψλ δπζθνιηψλ θαη εθαξκφδνπλ δηαθνξεηηθέο ηερληθέο αμηνιφγεζεο. Κάπνηα απφ απηά ρξεζηκνπνηνχλ ηεζη παξήρεζεο, νκνηνθαηαιεμίαο, ηαρχηεηαο νλνκαζίαο θ.α., ελψ άιια κεηξνχλ ηελ έθηαζε ζηελ νπνία ηα παηδηά κπνξνχλ λα ρεηξίδνληαη ηνπο ήρνπο κέζα ζηηο ιέμεηο θαη ρξεζηκνπνηνχλ ζπλδπαζκφ ζπιιαβψλ, θσλεκάησλ, νκνηνθαηαιεμία θ.α. Δπίζεο ππάξρνπλ θαη ηεζη πνπ παξέρνπλ ιεπηνκεξείο αλαιχζεηο ηεο θσλνινγηθήο ελεκεξφηεηαο (Reid, 2003). 7. Σεζη αμηνιόγεζεο απζόξκεηεο έθθξαζεο 8. Σεζη αμηνιόγεζεο ηνπ ηξόπνπ νξγάλσζεο ηεο κειέηεο θαη ησλ ζηξαηεγηθώλ πνπ αθνινπζεί ην παηδί Σα πην πνιιά ζηαζκηζκέλα ηεζη αμηνιφγεζεο πνπ αθνξνχλ ην ζέκα ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, δεκηνπξγήζεθαλ ζηε δεθαεηία ηνπ 1980 απφ δηάθνξνπο εξεπλεηέο, ελψ παξάιιεια γίλνληαλ κειέηεο πνπ αθνξνχζαλ ην αληηθείκελν, ην είδνο θαη ηα κέζα αμηνιφγεζεο. Απηά ηα ηεζη ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηε δηάγλσζε θαη ηελ θαηάηαμε ησλ καζεηψλ ζε θαηεγνξίεο εηδηθψλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ (Γεκάθνο, ρ.ρ.)

42 Σα ζηαζκηζκέλα ηεζη αμηνιφγεζεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα παξέρνπλ κηα βαζκνινγία ή κέγεζνο, ην νπνίν ζπγθξίλεηαη κε ην κέζν φξν ησλ βαζκψλ απηνχ ηνπ ζηαζκηζκέλνπ ηεζη. Έηζη κπνξεί θαλείο λα ζπκπεξαίλεη πνιιά πξάγκαηα γηα ην παηδί θαη λα παξέρεηαη κία έλδεημε πξνφδνπ ηνπ παηδηνχ ζε ζρέζε κε ηνπο ππφινηπνπο ζπκκαζεηέο ηνπ. Οη πιεξνθνξίεο πνπ παξέρνληαη απφ ηα ηεζη αμηνιφγεζεο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα δηαγλσζηηθά θαη παξεκβαηηθά ζέκαηα (Reid, 2003). Έλα ζσζηφ εξγαιείν αμηνιφγεζεο ζα πξέπεη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ αμηνπηζηία, δηαθξηηηθή ηθαλφηεηα κεηαμχ καζεηψλ δηαθνξεηηθψλ επηπέδσλ ηθαλφηεηαο, εγθπξφηεηα θαη ηθαλφηεηα αλίρλεπζεο ηεο πξνφδνπ ηνπ καζεηή ζηε δηάξθεηα ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο (Γεκάθνο, ρ.ρ.). Ζ αμηνπηζηία αλαθέξεηαη ζηε ζηαζεξφηεηα ησλ απνηειεζκάησλ ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ ηεζη, δειαδή λα ιακβάλνληαη θάζε θνξά νη ίδηεο απαληήζεηο απφ ην ίδην άηνκν, φηαλ ην ηεζη ρνξεγείηαη επαλαιεπηηθά θάησ απφ παξφκνηεο ζπλζήθεο (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). Ζ εγθπξφηεηα αλαθέξεηαη ζην ζρεδηαζκφ ησλ ηεζη θαη ζηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα κεηξνχλ απηφ γηα ην νπνίν είλαη θαηαζθεπαζκέλα (Reid, 2003). Ζ αμηνπηζηία θαη ε εγθπξφηεηα ελφο ηεζη ειέγρνληαη κε ηε βνήζεηα ηεο ζηαηηζηηθήο θαη ηεο ζπζρέηηζεο ησλ απνηειεζκάησλ. Ο έιεγρνο ζα πξέπεη λα γίλεηαη δχν θνξέο. Ζ ζπζρέηηζε ηεο κηαο εμέηαζεο κε ηελ άιιε εμέηαζε κε ην ίδην ηεζη, θάλεη ην ηεζη αμηφπηζην, αθνχ ηα απνηειέζκαηα έρνπλ κεγάιε ζπζρέηηζε (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). Όκσο θάπνηνη εηδηθνί θαη εξεπλεηέο είραλ επηθξίλεη ηε ρξήζε ησλ ζηαζκηζκέλσλ ηεζη αμηνιφγεζεο ησλ καζεηψλ, εμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη είλαη απνκαθξπζκέλα απφ ηε ζεηξά ησλ καζεκάησλ θαη απφ ηελ θαζεκεξηλή εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή. Τπνζηήξημαλ πσο ε εηθφλα ησλ καζεηψλ πνπ θαηαγξάθεηαη απφ απηά ηα ηεζη είλαη πεξηνξηζκέλε θαη αλαθξηβήο ησλ δπλαηνηήησλ θαη ησλ δπζθνιηψλ ηνπ καζεηή, θαζψο θαη πεξηνξίδνπλ ζην ειάρηζην ην ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Γεκάθνο, ρ.ρ.). Σα ηεζη δελ κπνξεί λα είλαη ιεπηνκεξή θαη λα ηα πεξηιακβάλνπλ φια. ηα ηεζη γηα ηα νπνία ππάξρεη αξθεηή εκπεηξία, έρνπλ γίλεη πξνζπάζεηεο λα βξεζεί έλαο κέζνο φξνο γηα ηα παηδηά πνπ είλαη αλάγθε λα εθηηκεζνχλ. Έηζη δηαθεχγνπλ ιηγφηεξα παηδηά απφ απηά πνπ ζα έρνπλ αξγφηεξα δπζθνιίεο ζην ζρνιείν (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). Ζ εθηίκεζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ζηξαηεγηθέο αμηνιφγεζεο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ λα αλαγλσξηζηνχλ νη δπζθνιίεο ησλ καζεηψλ (Reid, 2003). Απηέο νη ζηξαηεγηθέο πεξηιακβάλνπλ: ηαζκηζκέλεο δηαγλσζηηθέο αμηνινγήζεηο, νη νπνίεο παξέρνπλ κηα βαζκνινγία πνπ ζπγθξίλεηαη κε ην κέζν φξν ησλ βαζκψλ ελφο ζηαζκηζκέλνπ

43 δείγκαηνο. Σα ηεζη απηνχ ηνπ ηχπνπ είλαη ηα εμήο: Weschler Intelligence Scale (WISC III), Weschler Objective Language Dimensions (WOLD), Weschler Objective Number Dimensions (WOND), Weschler Objective Reading Dimensions (WORD), British Ability Scales, New McMillan, Neale Analysis, Aston Index, As above, Miscue Analysis, Bury Infant Check, Reading Assessment for Teachers. Γηαγλσζηηθά Σεζη Οξζνγξαθίαο, πνπ είλαη Boder Test of Reading and Spelling Patterns, Slingerland, Adult Assessment (Klein, 1993). Σεζη ιεπηνκεξνχο εμέηαζεο, πνπ είλαη Congitive Profiling System (COPS), Dyslexia Screening Test (Fawcett and Nicolson, 1996), Quest Reading and Number Screening Tests, Bangor Dyslexia Test, Checklists. Φσλνινγηθά Σεζη Αμηνιφγεζεο, πνπ είλαη Phonological Assessment Battery (Ph AB,1996), Soynd Linkage (Hatcher, 1994) Phonological Awareness Producers (Corrie and Parkinson, 1995), Lindamood Ayditory Conceptualisation Test (LAC Test), Phonological Abilities Test,(Muter, Hulme and Snowling, 1997). Σεζη Αμηνιφγεζεο ηεο Πξνζέγγηζεο ησλ ζπζηαηηθψλ ζηνηρείσλ, πνπ είλαη Decoding/listening comprehension. Non-word Reading (Snowling). Σεζη Αμηνιφγεζεο ηεο Παξαηεξεηηθφηεηαο, πνπ είλαη Observational Survey/Running Record (Clay). Observational Framework (Reid, 1994) Μεηαγλσζηηθά Σεζη Αμηνιφγεζεο, πνπ είλαη Assisted Assessment (Campione and Brown), Pass Model (Das et al., 1994), Portfolio Assessment, Multiple Intelligences Approaches (Lazear, 1994). ηελ Διιάδα ηα ζηαζκηζκέλα δηαγλσζηηθά εξγαιεία γηα ηελ αλίρλεπζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ είλαη ηα εμήο (Εαθνπνχινπ, 2008): Αζελά Σεζη (δηάγλσζεο Γπζθνιηψλ Μάζεζεο): Παξαζθεπφπνπινο, Η, Καιαλδηή Αδίδη, Α. & Γηαλλίηζαο, Ν., 5-9 εηψλ, Διιεληθά Γξάκκαηα. Διιεληθφ WISC III: Γεψξγαο, δ., Παξαζθεπφπνπινο, Η, Μπεδεβέγθεο, Ζ. & Γηαλλίηζαο, Ν., 6 16 εηψλ, Διιεληθά Γξάκκαηα. Δξσηεκαηνιφγην Γηαπξνζσπηθήο θαη Δλδνπξνζσπηθήο Πξνζαξκνγήο (ΔΓΔΠ): Παξαζθεπφπνπινο, Η,Γηαλλίηζαο, Ν., λεπηαγσγείν ζρνιηθή ειηθία, Διιεληθά Γξάκκαηα

44 Δξσηεκαηνιφγην Γηαζηάζεηο Πξνζσπηθφηεηαο Παηδηψλ θαη Δθήβσλ γηα παηδηά 2 4 εηψλ (Δ-ΓΗΠΡΟΠΔ 3): Μπεδεβέγθεο, Ζ., Παπιφπνπινο, Β., (ζπκπιεξψλεηαη απφ γνλείο), 2 4 εηψλ, Φπρνκεηξηθφ Δξγαζηήξην, Σνκέαο Φπρνινγίαο, Παλ/κην Αζελψλ. Δξσηεκαηνιφγην Γηαζηάζεηο Πξνζσπηθφηεηαο Παηδηψλ θαη Δθήβσλ γηα παηδηά 5 7 εηψλ (Δ-ΓΗΠΡΟΠΔ) 6): Μπεδεβέγθεο, Ζ., Παπιφπνπινο, Β., (ζπκπιεξψλεηαη απφ γνλείο), 5 7 εηψλ, Φπρνκεηξηθφ Δξγαζηήξην, Σνκέαο Φπρνινγίαο, Παλ/κην Αζελψλ. Σεζη Αλαγλψξηζεο θαη Ολνκαζίαο Αληηθεηκέλσλ ζε Δηθφλεο: (αμηνιφγεζε ηεο αληηιεπηηθήο αλαγλσξηζηηθήο θαη γισζζηθήο ηθαλφηεηαο) Μάληνπ Βαθάιε, Μ., 2 7 εηψλ, Σκήκα Φπρνινγίαο, Αξηζηνηέιεην Παλ/κην Θεο/θεο. Σεζη Πξψηκεο Αλίρλεπζεο ηεο Γπζιεμίαο ζην Νεπηαγσγείν: Εαθνπνχινπ, Β., 5-6 εηψλ, Διιεληθά Γξάκκαηα. Διιεληθή ADHD Rating Scale IV (Κιίκαθα Βαζκνιφγεζεο ηεο Γηαηαξαρήο Διιεηκκαηηθήο Πξνζνρήο Τπεξθηλεηηθφηεηαο [ΓΔΠ-Τ] θαηά DSM-IV: Καιαληδή Αδίδη, Α., λεπηαγσγείν Γ Λπθείνπ, Διιεληθά Γξάκκαηα. Σν ΜΔΣΑΦΧΝ (ηνπ ΠΛ), Μέηαθσλ Σεζη (Π..Λ.: Γηαλλεηνπνχινπ & Κηξπφηηλ, 1997). Πξφθεηηαη γηα έλα ζηαζκηζκέλν εξγαιείν αμηνιφγεζεο ησλ δεμηνηήησλ θσλνινγηθήο επίγλσζεο γηα ηελ αλίρλεπζε πηζαλψλ δπζθνιηψλ ζηελ αλάγλσζε θαη ζηε γξαθή. Σν ηεζη απνηειείηαη απφ δχν κέξε: α) ην Αλαπηπμηαθφ ΜΔΣΑΦΧΝ ηεζη γηα ειηθίεο 3,10 6,6 εηψλ θαη β) ην Αληρλεπηηθφ ΜΔΣΑΦΧΝ ηεζη γηα ειηθίεο 5;0-7;0 εηψλ. Δηθόλα 1.6: Μέηαθσλ Τεζη (πεγή: Ζ Γνθηκαζία Γισζζηθήο Αληίιεςεο θαη Έθθξαζεο (Βνγηλδξνχθαο & Γξεγνξηάδνπ, 2009). Απηή ε δνθηκαζία είλαη έλα εχρξεζην εξγαιείν, πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ φινπ ηνπο εηδηθνχο πνπ αζρνινχληαη κε

45 δηαηαξαρέο επηθνηλσλίαο ζε παηδηά. Ζ δεκηνπξγία απηνχ ηνπ εξγαιείνπ βαζίζηεθε ζηηο βαζηθέο αξρέο αμηνιφγεζεο έγθπξσλ θαη δνθηκαζκέλσλ ηεζη απφ ην δηεζλή ρψξν. ηφρνο απηήο ηεο δνθηκαζίαο είλαη ε αμηνιφγεζε ησλ γισζζηθψλ δεμηνηήησλ αηφκσλ κε δπζθνιίεο ζηελ επηθνηλσλία θαη ηε γισζζηθή αλάπηπμε. Σα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζην ζρεδηαζκφ ζεξαπεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Δηθόλα 1.7: Ζ Γνθηκαζία Γισζζηθήο Αληίιεςεο & Έθθξαζεο (πεγή: Δηθόλα 1.8: Ζ Γνθηκαζία Δθθξαζηηθνύ Λεμηινγίνπ (πεγή: Ζ Γνθηκαζία Δθθξαζηηθνχ Λεμηινγίνπ (Βνγηλδξνχθαο, Πξσηφπαπαο & ηδεξίδεο, 2009) Ζ Γνθηκαζία Δθθξαζηηθνχ Λεμηινγίνπ, απνηειεί ηελ ειιεληθή έθδνζε ηνπ Word Finding Vocabulary Test (4ε έθδνζε) ηεο C. Renfrew. Ζ δνθηκαζία απνηειείηαη απφ 50 εηθφλεο πνπ απεηθνλίδνπλ νπζηαζηηθά. Οη εηθφλεο απηέο επηιέρζεθαλ θαη θαηαηάρζεθαλ ζε αλαπηπμηαθή ζεηξά γηα παηδηά ειηθίαο 4 έσο 8 εηψλ θαη νη έλλνηεο πνπ απεηθνλίδνληαη πξνέξρνληαη απφ θαζεκεξηλά αληηθείκελα, γλσζηέο θαηεγνξίεο αληηθεηκέλσλ, έλλνηεο απφ παηδηθά παξακχζηα θαη παηδηθά ηειενπηηθά πξνγξάκκαηα. Ζ έθδνζε ηεο Γνθηκαζίαο Δθθξαζηηθνχ Λεμηινγίνπ, δνθηκαζίαο ζηαζκηζκέλεο γηα ηελ Διιεληθή, ζπλνδεχεηαη απφ ιεπηνκεξή ςπρνκεηξηθή αλάιπζε ελψ παξάιιεια είλαη απιή ζηε ρξήζε θαη ζχληνκε. Μπνξεί λα απνηειέζεη, θαηά ζπλέπεηα, αμηφπηζην εξγαιείν γισζζηθήο αμηνιφγεζεο, θαζηζηψληαο εθηθηή ηελ αθξηβή κέηξεζε ησλ ιεμηινγηθψλ ηθαλνηήησλ παηδηψλ ειηθίαο 4-8. Ζ δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο πεξηιακβάλεη, φπσο πξναλαθέξζεθε, εθηίκεζε απφ δηάθνξεο εηδηθφηεηεο (ηαηξηθή, ςπρνινγηθή, εθπαηδεπηηθή εθηίκεζε), ιφγσ ηεο πνιππινθφηεηαο ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο

46 Πξηλ ηελ έλαξμε ηεο εμέηαζεο ηεο αμηνιφγεζεο, γίλεηαη κηα ζπδήηεζε κεηαμχ ηνπ εμεηαζηή θαη ηνπ ίδηνπ ηνπ παηδηνχ γηα ηηο δπζθνιίεο πνπ απηφ αληηκεησπίδεη ζην ζρνιείν. Αξρηθά δεηείηαη ζην παηδί λα ζθεθηεί θαη λα πεη πνηα καζήκαηα ηνπ αξέζνπλ πεξηζζφηεξν θαη πηα δελ ηνπ αξέζνπλ. Απηή ε εξψηεζε είλαη πνιχ ζεκαληηθή, γηαηί ηα καζήκαηα πνπ δελ αξέζνπλ ζην παηδί είλαη απηά ζηα νπνία δπζθνιεχεηαη θαη δελ κπνξεί λα ηα θαηαθέξεη. Δπνκέλσο απηά ηα καζήκαηα ζα πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε θαη λα δνζεί ε αλάινγε ζεκαζία. ηε ζπλέρεηα ν εμεηαζηήο εμεγεί ζην παηδί ηη ζα αθνινπζήζεη θαη ζέηεη θάπνηεο εξσηήζεηο γηα λα βξεη ηη δελ έρεη θαηαιάβεη ην παηδί θαη λα ην βνεζήζεη (Φισξάηνπ, 2002). Καηά ηε δηάξθεηα ηεο εμέηαζεο, ν εμεηαζηήο δελ ζα πξέπεη λα βνεζάεη θαζφινπ ην παηδί λα απαληήζεη ζσζηά θαη δελ ζρνιηάδεη, αιιά παξακέλεη νπδέηεξνο. Ο εμεηαζηήο ζα πξέπεη λα θαηαγξάθεη φρη κφλν ηηο απαληήζεηο ηνπ παηδηνχ ζε θάζε εξψηεζε αιιά φιεο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ κπνξνχλ λα ηνπ θαλνχλ ρξήζηκεο γηα ην ζρεδηαζκφ ηνπ πξνγξάκκαηνο παξέκβαζεο. Δπίζεο θάζε εμεηαζηήο ζα πξέπεη λα είλαη πξνζεθηηθφο ζην ιεμηιφγην πνπ ρξεζηκνπνηεί θαη λα είλαη ζίγνπξνο φηη ην παηδί θαηαλνεί απηφ πνπ ηνπ δεηείηαη θαη ζα πξέπεη λα δίλεηαη θαη ν θαηάιιεινο ρξφλνο πνπ ρξεηάδεηαη ην θάζε παηδί, ψζηε λα κελ πηεζηεί λα δψζεη γξήγνξεο απαληήζεηο. Μεηά ην ηέινο ηεο εμέηαζεο ν εμεηαζηήο ζα πξέπεη λα ζπδεηάεη κε ην παηδί ηελ απφδνζή ηνπ, δειαδή πνχ πήγε θαιά θαη πνχ είρε δπζθνιίεο, θαζψο θαη λα θαζεζπράδεη θαη λα ελζαξξχλεη ην παηδί. Σν παηδί ζα πξέπεη λα θαηαλνήζεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα βνεζεζεί, γηα λα κελ θνπξάδεηαη ζην κάζεκα πνπ δπζθνιεχεηαη θαη λα εθθξάδεη ηε γλψκε ηνπ γηα ηε ζπλεξγαζία ηνπ κε ην ζεξαπεπηή (Φισξάηνπ, 2002)

47 1.8 Ο ξόινο ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηνπ ζρνιείνπ γηα ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο Δηθόλα 1.9: Ζ ζπκβνπιεπηηθή ζην ζρνιείν. (πεγή: Οη γνλείο θαη νη δάζθαινη είλαη πνιχηηκνη βνεζνί ζηελ πνξεία ελφο παηδηνχ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Όηαλ ηα παηδηά απνγνεηεχνληαη θαη απνζαξξχλνληαη εμαηηίαο ηεο δπζθνιίαο ηνπο νη γνλείο ζα πξέπεη λα είλαη απηνί πνπ ζα ηα ζηεξίμνπλ γηα λα κε ράζνπλ ην θνπξάγην ηνπο θαη λα ζπλερίζνπλ λα πηζηεχνπλ ζηηο δπλαηφηεηέο ηνπο (Μαπξνκάηε, 2004). Γηα λα θαηαθέξνπλ νη γνλείο λα αληεπεμέιζνπλ ζε απηφ ην ξφιν, ζα πξέπεη λα ελεκεξσζνχλ αξθεηά θαιά γηα ην ζέκα ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, ηνπο ηξφπνπο αληηκεηψπηζεο, ηνπο ρεηξηζκνχο ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ παηδηψλ ηνπο, ηνλ ηξφπν πνπ ζα αληηκεησπίζνπλ ηηο δπζθνιίεο θαη πνιιά άιια. Ζ θαιή γλψζε θέξλεη ηελ θαηαλφεζε θαη επνκέλσο αιιάδεη ζηγά ζηγά κε ην ρξφλν θαη ηε ζηάζε ηνπο απέλαληη ζην παηδί (Μαπξνκάηε, 2004). Απηή ε ελεκέξσζε κπνξεί λα γίλεη είηε κε ηελ αλάγλσζε εηδηθψλ βηβιίσλ θαη άξζξσλ γηα ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, είηε κε ηελ ελεκέξσζε απφ εηδηθνχο επαγγεικαηίεο. Δπίζεο νη γνλείο κπνξνχλ λα παξαθνινπζήζνπλ έλα πξφγξακκα ελεκέξσζεο ζρεηηθφ κε ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο πξνζαξκνζκέλν ζηηο αλάγθεο θαη ηηο δπλαηφηεηέο ηνπο. Παιηφηεξα, νη επαγγεικαηίεο αγλννχζαλ ηα αηηήκαηα θαη ηα εξσηήκαηα ησλ γνλέσλ, ή αθφκα ρεηξφηεξα ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ηνπο θαηεγνξνχζαλ γηα ηα καζεζηαθά θαη θνηλσληθά πξνβιήκαηα ησλ παηδηψλ ηνπο. Δπηπρψο, φκσο, ζήκεξα νη απφςεηο ησλ επαγγεικαηηψλ γηα ην ξφιν ησλ γνληψλ ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο έρνπλ αιιάμεη εληππσζηαθά. Αλαγλσξίδνληαο φηη ε ζπκκεηνρή ησλ γνληψλ ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη απφιπηα ζεηηθή γηα ηα παηδηά απηά, νη επαγγεικαηίεο είλαη πην ζεηηθνί απ φηη ήηαλ παιηφηεξα ζην λα ζπκπεξηιακβάλνπλ ηνπο γνλείο, φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν, ζηε ζεξαπεπηηθή δηαδηθαζία. Οη ελεκεξσκέλνη επαγγεικαηίεο θαηαλννχλ φηη νη γνλείο κπνξνχλ λα παίμνπλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζην λα βνεζήζνπλ λα θαιπθζνχλ νη αλάγθεο ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο (Hallahan, Lloyd, Kauffman, Weis & Martinez, 2005). Ζ ηδέα

48 ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γνληψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία δελ είλαη θαηλνχξγηα, αιιά έρεη ζπδεηεζεί αξθεηά ηηο ηειεπηαίεο δχν δεθαεηίεο (Φισξάηνπ, 2002). πρλά νη γνλείο ζεσξνχλ ην παηδί ηνπο πνπ έρεη καζεζηαθέο δπζθνιίεο σο «απξφζπκν» θαη «αδηάθνξν» γηα ηα καζήκαηα, ηεκπέιηθν θιπ, κε απνηέιεζκα λα ρεηξίδνληαη ιάζνο ηελ θαηάζηαζε ζην ζπίηη θαη λα πξνθχπηνπλ θσλέο, θιάκαηα θαη ηζαθσκνί κεηαμχ ηνπ γνληνχ θαη ηνπ παηδηνχ. Απηή ε δπζάξεζηε θαηάζηαζε θνξηίδεη ηελ νηθνγελεηαθή αηκφζθαηξα κε έληαζε θαη άγρνο θαη δηαηαξάζζεη ηε ζρέζε κεηαμχ γνλέα θαη παηδηνχ θαη ίζσο ηξαπκαηίδεη θαη ηε ζρέζε ηνπ παηδηνχ κε ηα βηβιία θαη γεληθφηεξα ηε κάζεζε (Φισξάηνπ, 2002). Ο ξφινο ησλ γνληψλ είλαη λα μέξνπλ ην εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα πνπ αθνινπζείηαη γηα λα αληηκεησπηζηνχλ νη δπζθνιίεο ηνπ παηδηνχ ηνπο, έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα παξαθνινπζήζνπλ ην παηδί ηνπο ζ απηφ ην πξφγξακκα θαη λα ην βνεζήζνπλ κε ην ζσζηφ ηξφπν, ζπκβάιινληαο έηζη ζηελ πξφνδφ ηνπ. Θα πξέπεη νη γνλείο λα γλσξίδνπλ θαιά ηη θαη πψο δηδάζθεηαη ην παηδί ζην πξφγξακκα αληηκεηψπηζεο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ θαη λα παξαθνινπζνχλ θαιά φια φζα γξάθεη ζην ζρνιείν, έηζη ψζηε λα εθαξκφδεη παληνχ ηε ζσζηή νξζνγξαθία θαη φρη κφλν θαηά ηε δηδαζθαιία παξέκβαζεο (Μαπξνκάηε, 2004). Με ηελ παξνπζία ηνπ γνληνχ θνληά ζην παηδί, ην παηδί αηζζάλεηαη φηη έρεη έλα ζεκείν αλαθνξάο γηα λα κπνξέζεη λα ρξεζηκνπνηήζεη φζα καζαίλεη θαη ζην ζρνιείν θαη φπνπ αιινχ ρξεηάδεηαη λα γξάθεη, αθφκα θαη ζηα θαζεκεξηλά ζεκεηψκαηά ηνπ. πκβνπιεπηηθή γηα δαζθάινπο ζε δεκνηηθά ζρνιεία Αξθεηνί δάζθαινη ξσηάλε ζπρλά πψο κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ζηελ ηάμε έλαλ καζεηή κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Οη δάζθαινη ζα πξέπεη λα ζπκνχληαη φηη νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θνπξάδνληαη πην γξήγνξα απφ έλαο «θαλνληθφο» καζεηήο θαη πξέπεη λα θαηαβάιινπλ κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα θαη ζπγθέληξσζε. Έλαο καζεηήο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο δελ έρεη ζηαζεξή απφδνζε δπζθνιεχεηαη λα θαηαλνήζεη έλα θείκελν θαη εκθαλίδεη κεγάιν πξφβιεκα ζηελ αξηζκεηηθή, ηελ αλάγλσζε ηεο κνπζηθήο θαη γεληθά φ,ηη απαηηεί ηελ εξκελεία ζπκβφισλ. Δπίζεο νη δάζθαινη ζα πξέπεη λα ζπκνχληαη φηη έλα παηδί κε δπζθνιίεο ζηε κάζεζε πάζρεη απφ ζπλερή γθξίληα ιφγσ αλαζθάιεηαο, θαζψο θαη ζα είλαη πηζαλφηαηα αλνξγάλσην, αδέμην θαη λα μερλάεη πξάγκαηα φζν θη αλ πξνζπαζεί λα βειηησζεί. Σν παηδί δελ κπνξεί λα θξαηήζεη θαιέο ζεκεηψζεηο, γηαηί δελ κπνξεί λα αθνχεη θαη λα γξάθεη ηαπηφρξνλα. Καηά ηελ αλάγλσζε, αλ απνκαθξχλεη ην βιέκκα ηνπ γηα ιίγν απφ ην

49 βηβιίν πνπ δηάβαδε ή απφ ηνλ πίλαθα πνπ αληέγξαθε, ζα έρεη κεγάιε δπζθνιία λα μαλαβξεί ζε πνην ζεκείν ήηαλ. Δπίζεο ην παηδί πηέδεηαη αξθεηά απφ ην ρξφλν, γηαηί δηαβάδεη αξγά ιφγσ ησλ δπζθνιηψλ ηνπ (Μπέιια, 2007). Παξαθάησ δίλνληαη θάπνηεο πξνηάζεηο αληηκεηψπηζεο ησλ πξνβιεκάησλ ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο κέζα ζηελ ηάμε, φκσο ην ηειηθφ απνηέιεζκα ζα εμαξηεζεί απφ ηηο ζπλζήθεο θαη ηελ εθεπξεηηθφηεηα ηνπ δαζθάινπ (Μπέιια, 2007). Οη δάζθαινη ζα ΠΡΔΠΔΗ: Να επηδνθηκάδνπλ ην παηδί φζν γίλεηαη Να ην ελζαξξχλνπλ Να βξίζθνπλ πξάγκαηα ζηα νπνία είλαη θαιφ Να ηνπ βάδνπλ ιηγφηεξε δνπιεηά γηα ην ζπίηη (π.ρ. λα ηνπ βάδνπλ κηθξφηεξεο εξγαζίεο ή λα επηζεκαίλνπλ ηα πξάγκαηα πνπ πξέπεη λα κάζεη) Όηαλ ην παηδί δηαβάδεη κεγάιεο ιέμεηο, λα ηηο ρσξίδνπλ ζε ζπιιαβέο κε κηα γξακκή Να ην βνεζνχλ λα πξνθέξεη ζσζηά ηηο ιέμεηο Να ην βάδνπλ λα θαζίζεη ζην κπξνζηηλφ κέξνο ηεο ηάμεο γηα λα ην βνεζάλε Να βεβαηψλνληαη φηη ην παηδί θαηάιαβε θαη απνκλεκφλεπζε ηηο νδεγίεο Να αθήλνπλ ην παηδί λα έρεη αλνηρηφ ην βηβιίν Να γξάθνπλ θαζαξά ζηνλ πίλαθα ηηο ζεκαληηθέο ιέμεηο Να αθήλνπλ ζην παηδί πνιχ ρξφλν γηα λα αληηγξάςεη απφ ηνλ πίλαθα θαη ζα ήηαλ θαιφ αλ ρξεζηκνπνηνχζαλ δηαθνξεηηθφ ρξψκα θηκσιίαο γηα θάζε γξακκή θεηκέλνπ ζηνλ πίλαθα Να ειέγρνπλ αλ ην παηδί έρεη κάζεη ην αιθάβεην, αλ κπνξεί λα πεη ηηο εκέξεο ηεο εβδνκάδαο θαη ηνπο κήλεο κε ηε ζσζηή ζεηξά θαη αλ κπνξεί λα δηαβάζεη ηελ ψξα. Οη δάζθαινη ΓΔΝ ΠΡΔΠΔΗ: Να ππνρξεψλνπλ έλα παηδί κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο λα δηαβάδεη δπλαηά κπξνζηά ζε άιινπο, αλ δελ ην ζέιεη Να γεινηνπνηνχλ ην παηδί ή λα ην εηξσλεχνληαη Να δηνξζψλνπλ ζηα γξαπηά ηνπ παηδηνχ φια ηα ιάζε, γηαηί είλαη απνζαξξπληηθφ

50 Να δίλνπλ ζην παηδί θαηαιφγνπο κε ιέμεηο γηα νξζνγξαθία. Θα ηα θαηαθέξεη θαιχηεξα κφλν αλ ηνπ δψζνπλ δχν ηξεηο ιέμεηο θαη θαιχηεξα λα κνηάδνπλ, φπσο θχιν μχιν ζθχινο θιπ Να ππνρξεψλνπλ ην παηδί λα μαλαγξάθεη ηηο εξγαζίεο ηνπ Να ζπγθξίλνπλ ην παηδί κε άιινπο καζεηέο Να ππνρξεψλνπλ ην παηδί λα αιιάμεη ην γξαθηθφ ηνπ ραξαθηήξα. Οη δάζθαινη πνπ έρνπλ παηδηά κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθία, ζα πξέπεη λα κελ πηέδνπλ θαη εμαλαγθάδνπλ ηνπο καζεηέο, γηαηί κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ ζηα παηδηά απηά απέρζεηα ζηελ έθθξαζε κε γξαπηφ ιφγν. ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο θαιφ είλαη ην παηδί λα έρεη βνήζεηα κε ρξήζε ιεμηθψλ, θαηαιφγσλ ιέμεσλ θαη εθθξάζεσλ ζρεηηθψλ κε ην ζέκα ηεο γξαπηήο έθθξαζεο, θαζψο θαη κε ηελ αλάπηπμε ηερληθψλ απηνδηφξζσζεο ησλ ιαζψλ. Με ηε ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ ππάξρνπλ πξνγξάκκαηα ζηνπο Ζ/Τ πνπ βνεζνχλ ηα ελ ιφγσ παηδηά

51 Κεφάλαιο 2 ο Χαρακτηριστικά και δυσκολίες που αφορούν την Ορθογραφημένη γραφή 2.1 Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε Γξαπηή Έθθξαζε θαη ηελ Οξζνγξαθεκέλε Γξαθή Ζ γξαπηή έθθξαζε είλαη ε δεμηφηεηα ηνπ αηφκνπ λα εθθξάζεη ηηο ζθέςεηο ηνπ κε ην γξαπηφ ιφγν. Οη ιεηηνπξγίεο πνπ επηηεινχληαη κε ηε γξαπηή έθθξαζε είλαη πνιχ ζεκαληηθέο, γηαηί κε ην γξαπηφ ιφγν κπνξεί θαλείο λα εθθξάζεη βηψκαηα θαη ζπλαηζζήκαηα, λα επηθνηλσλήζεη, λα εμηζηνξήζεη, λα αλαθνηλψζεη θαη λα πεξηγξάςεη εκπεηξίεο, ζθέςεηο θιπ. Σε δεμηφηεηα ηεο γξαπηήο έθθξαζεο ηελ απνθηά ην άηνκν θαηά ηε ζρνιηθή ειηθία (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). Σα πξνβιήκαηα ησλ καζεηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε γξαθή, καδί κε ηα πξνβιήκαηα αλάγλσζεο, ζπγθαηαιέγνληαη ζηηο πην ζεκαληηθέο δπζθνιίεο ηεο ζρνιηθήο κάζεζεο. Ζ ζρνιηθή εθπαίδεπζε βαζίδεηαη θπξίσο ζηε ιεηηνπξγία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, επνκέλσο πξνβιήκαηα ζηε γξαθή θαη ηελ αλάγλσζε επεξεάδνπλ φρη κφλν ηε κάζεζε ηεο γιψζζαο, αιιά θαη ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα δηδαζθφκελα ζην ζρνιείν γλσζηηθά αληηθείκελα (Μαξηδάθε - Καζζσηάθε, 2005). Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ε κελ αλάγλσζε απνηειεί καδί κε ηελ πξνθνξηθή δηδαζθαιία, ην θχξην κέζν γηα ηελ απφθηεζε ησλ αλαγθαίσλ ζρνιηθψλ γλψζεσλ, ε δε γξαθή είλαη αλαγθαία γηα ηελ εθηέιεζε ησλ αζθήζεσλ ζηα πεξηζζφηεξα καζήκαηα, γηα ηε γξαπηή δηαηχπσζε ησλ γλψζεσλ πνπ απνθηήζεθαλ θαη γηα ηελ έθθξαζε ζθέςεσλ θαη ηδεψλ ζρεηηθά κε δηάθνξνπο ηνκείο. χκθσλα κε έξεπλεο ζηελ Αγγιία, ην πνζνζηφ παηδηψλ, ειηθίαο απφ 9 έσο 11 ρξνλψλ, κε δπζρέξεηεο ζην γξαπηφ ιφγν, θπκαίλεηαη απφ 7% κέρξη 20%, ελψ νη πην ζνβαξέο πεξηπηψζεηο θπκαίλνληαη κεηαμχ 3% θαη 10%. ηελ Διιάδα, ζχκθσλα κε άξζξν ησλ Καξιαηήξα θαη Πεηξνπνχινπ (2000), ην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή είλαη αξθεηά πςειφ θαη θηάλεη ην 10%. Σν πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή είλαη ην πςειφηεξν ζε ζρέζε κε ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη καζεηέο κε δπζθνιίεο ζηε κάζεζε

52 Οξζνγξαθία είλαη ε ζσζηή γξαθή ησλ ιέμεσλ, ζχκθσλα κε ηνπο γξακκαηηθνχο θαλφλεο θαη ηελ εηνηκνινγία ηεο ιέμεο (Μπακπηληψηεο, 2002). Ζ δεμηφηεηα απηή αλαθέξεηαη ζην γξαπηφ ιφγν, δειαδή ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα γξάθεη ιέμεηο πνπ ηνπ ππαγνξεχνληαη, ρσξίο ιάζε θαη λα γξάθεη απφ νξζνγξαθηθήο άπνςεο ζσζηά ζε δηάθνξεο πεξηπηψζεηο, απφ ηελ απιή αληηγξαθή κέρξη ηε δηθή ηνπ δεκηνπξγηθή γξαπηή έθθξαζε (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). Σε δεμηφηεηα απηή άιια παηδηά ηελ απνθηνχλ εχθνια θαη άιια θάλνπλ πνιιά ιάζε. Ζ εηδηθή δπζθνιία Οξζνγξαθεκέλεο Γξαθήο κπνξεί λα νξηζζεί σο κηα αλεμήγεηε δπζθνιία πνπ αθνξά ηελ ηθαλφηεηα ηνπ παηδηνχ λα αληηζηνηρεί κε επρέξεηα θσλήκαηα ή γξάκκαηα (ηαζηλφο, 2003). Ζ δπζθνιία ζηε κάζεζε ηεο νξζνγξαθίαο αλαθέξεηαη ζπρλά θαη κε ηνλ φξν Γπζνξζνγξαθία. Γπζνξζνγξαθία είλαη ε Δηδηθή Μαζεζηαθή Γπζθνιία πνπ εθδειψλεηαη κε αζπλήζηζηα επίκνλε δπζθνιία ζηελ απφθηεζε κφλν ηεο ηθαλφηεηαο γηα νξζνγξαθεκέλε γξαθή, ελψ ε ηθαλφηεηα αλάγλσζεο θαιιηεξγείηαη απνηειεζκαηηθά θαη θηάλεη ζην αλακελφκελν επίπεδν, βάζεη ηεο ειηθίαο θαη ηεο λνεηηθήο ηθαλφηεηαο ηνπ θάζε καζεηή (Μαπξνκάηε, 1995). χκθσλα κε ηνλ Καιαληδή (1985), ε Γπζνξζνγξαθία είλαη κηα δηαηαξαρή ηεο νινθιήξσζεο ηεο γξαπηήο ιεθηηθήο κνξθήο θαη ηεο πηζηφηεηαο γξαπηήο απφδνζεο. Ζ βαζηθή αλεπάξθεηα εδψ είλαη κηα έιιεηςε ηθαλφηεηαο ηνπ αηφκνπ λα ζπζρεηίδεη ζχκβνια, λα ζπλδέεη ην θαηάιιειν θψλεκα κε ηελ θαηάιιειε ζρεκαηηθή κνξθή, ή κηα έιιεηςε ηθαλφηεηαο λα ζπληαηξηάδεη κηα νπηηθή αθνινπζία κε κηα αθνπζηηθή (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). Ζ Γπζνξζνγξαθία ραξαθηεξίδεηαη απφ νξζνγξαθηθά ιάζε, φπσο ζχγρπζε ιέμεσλ, αληηζηξνθή, αληηθαηάζηαζε ή παξάιεςε ζπιιαβψλ ή ιέμεσλ. Απηά ηα ιάζε είλαη ηθαλά λα νδεγνχλ ζε παξακνξθψζεηο ελλνηψλ, ζηε δεκηνπξγία αληηθαηηθψλ ελλνηψλ ή ζε κηα κεξηθή ή νιηθή δπζρέξεηα ηνπ θεηκέλνπ (Μπέιια, 2007).. Ζ θχζε ησλ ιαζψλ ζπρλά θαλεξψλεη ηηο αηηίεο πνπ θξχβνληαη πίζσ απφ ηηο εθδειψζεηο απηέο, π. ρ. ε ζχγρπζε αλάκεζα ζηα ξήκαηα «έρσ» θαη «είκαη», αλάκεζα ζην γέλνο θαη ηνλ αξηζκφ, είλαη δπλαηφλ λα ππνδειψλεη πξνβιήκαηα ηαπηφηεηαο θαη πξνζσπηθφηεηαο ηνπ παηδηνχ

53 2.2 Υαξαθηεξηζηηθέο δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή Όηαλ γίλεηαη ιφγνο γηα δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή, πξφθεηηαη θαηά θχξην ιφγν γηα ηα νξζνγξαθηθά ιάζε, ζηα νπνία έρεη επηθεληξσζεί έλα κεγάιν κέξνο ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο θαη ησλ νπνίσλ ν ραξαθηήξαο ππεξηνλίδεηαη ζπρλά. Απηφ δελ αλαηξεί, βέβαηα, ην γεγνλφο φηη ε νξζνγξαθία απνηειεί έλα πεδίν ζην νπνίν ν ρξήζηεο ηεο γιψζζαο πξέπεη λα αζθεζεί. Δηθόλα 2.1 Μαζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. (πεγή: Σα νξζνγξαθηθά ιάζε νθείινληαη ζηε ιεγφκελε "ηζηνξηθή νξζνγξαθία" θαη είλαη ζέκα αηεινχο εθκάζεζεο ή θαη ζπλεηδεηνπνίεζεο ησλ θαλφλσλ πνπ ηε δηέπνπλ (ιχλεηε αληί ηνπ ιχλεηαη θαη αληηζηξφθσο ακθηζβεηείζηε αληί ακθηζβεηήζηε). Άιια ιάζε πνπ κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ζε απηή ηελ θαηεγνξία νθείινληαη ζην φηη απηφο πνπ γξάθεη δελ "πεξλάεη" απφ ηελ ακεζφηεηα ηνπ πξνθνξηθνχ γξαπηνχ ιφγνπ. Γελ θάλεη, δειαδή, ηελ αλαγθαία αθαίξεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ ζπζηήλνπλ ηνλ πξνθνξηθφ ιφγν, ψζηε λα κεηαβεί ζηα αλάινγα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ γξαπηνχ. Με απηφ ην πξίζκα ζα κπνξνχζαλ λα ηδσζνχλ ηα πξνβιήκαηα ζηε ζηίμε, ε έιιεηςε ππφηαμεο, αιιά θαη ε θαηαζθεπή κε απηφλνκσλ πιεξνθνξηαθά θεηκέλσλ, πνπ ζεσξνχλ ηνλ απνδέθηε παξφληα θαη ζαλ λα μέξεη πεξί ηίλνο πξφθεηηαη ( ). Σα παηδία πνπ έρνπλ δπζθνιίεο θαη πξνβιήκαηα ζηελ Οξζνγξαθεκέλε Γξαθή παξνπζηάδνπλ νξηζκέλα ζπκπηψκαηα θαη ραξαθηεξηζηηθά απφ ηα νπνία ηα θπξηφηεξα είλαη πνιιά νξζνγξαθηθά ιάζε, αθφκα θαη ζε ιέμεηο πνπ έρνπλ ζπζηεκαηηθά δηδαρζεί, παξαιείςεηο, πξνζζέζεηο, αληηκεηαζέζεηο θαη αληηθαηαζηάζεηο γξακκάησλ, ζπιιαβψλ θαη ιέμεσλ, θαζξεθηηθή γξαθή, φπσο θαη θαθνγξαθία, αθαηαζηαζία, κνπληδνχξεο ζην γξαπηφ, αδηθαηνιφγεηα θελά θαη θαηάξγεζε ησλ δηαζηεκάησλ, απνπζία ζεκείσλ ζηίμεο, απνπζία θεθαιαίσλ ή παξεκβνιή ηνπο αλάκεζα ζηα κηθξά (Μαπξνκάηε, 1995)

54 Πην αλαιπηηθά ε Φισξάηνπ (2002) θαη ε Μαπξνκάηε (1995), αλαθέξνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ παξνπζηάδνληαη ζηα παηδηά κε δπζθνιίεο ζηελ Οξζνγξαθεκέλε Γξαθή. Απηέο νη δπζθνιίεο είλαη νη εμήο: Παξάιεςε γξακκάησλ, ζπιιαβψλ ή θαη ιέμεσλ, π. ρ. κιη αληί κέιη ή παξαξν αληί παξάζπξν. Πξφζζεζε ζπιιαβψλ ή ιέμεσλ εθεί πνπ δελ ρξεηάδεηαη. Αληηθαηάζηαζε γξακκάησλ ζε ιέμεηο, γηαηί ζπγρένληαη φζα κνηάδνπλ αθνπζηηθά, π. ρ. ζ δ, β θ, γ ρ. Γελ ρξεζηκνπνηνχληαη ηα θεθαιαία ή ρξεζηκνπνηνχληαη εθεί πνπ δελ ρξεηάδεηαη, π. ρ. εγψ Πήγα ζην ζρνιείν. Γελ ηνλίδνληαη νη ιέμεηο ή ηνλίδνληαη ζε ιάζνο ζπιιαβή ή δελ ρξεζηκνπνηνχληαη θαζφινπ ηα ζεκεία ζηίμεο. Γελ δηαηεξνχληαη νη απνζηάζεηο κεηαμχ ησλ ιέμεσλ, π. ρ. ζήκεξαζην ζρνιείν δηαβάζακεελαπνηεκα αληί ήκεξα ζην ζρνιείν δηαβάζακε έλα πνίεκα. Οη πξνηάζεηο δελ είλαη πάληα ζσζηά δνκεκέλεο θαη πνιχ ζπρλά είλαη πεξηνξηζκέλεο ζε ιεμηιφγην θαη εθθξαζηηθή ηθαλφηεηα. ην «ζθέθηνκαη θαη γξάθσ» ην γξαπηφ ηνπο είλαη ηφζν πεξηνξηζκέλν ζε λνήκαηα θαη ηδέεο πνπ κπνξεί λα πεξηγξαθεί ζαλ «ηειεγξάθεκα», ελψ ην πεξηερφκελφ ηνπ δελ αληαπνθξίλεηαη πάληα ζην ζέκα πνπ δίλεηαη. Σα γξάκκαηα ησλ παηδηψλ κε δπζθνιίεο ζηε γξαθή θαη ηελ νξζνγξαθία ζπρλά δελ δηαβάδνληαη Καηά ηε γξαθή, δελ ηεξνχληαη νη βαζηθνί θαλφλεο νξζνγξαθίαο θαη κπνξεί λα είλαη ην παηδί ζε κεγάιε ηάμε ηνπ Γεκνηηθνχ θαη λα κελ μερσξίδεη έλα νπζηαζηηθφ απφ έλα ξήκα. Γελ γίλεηαη γελίθεπζε ηεο εθαξκνγήο ελφο θαλφλα εχθνια, αλ δελ γίλεη εηδηθή εμάζθεζε, π. ρ. ηα ξήκαηα ζε ψλσ γξάθνληαη κε σ, ην νπνίν δηαηεξείηαη ζε φινπο ηνπο ρξφλνπο θαη ηα παξάγσγα νπζηαζηηθά θαη αλ δελ δνζνχλ εηδηθέο αζθήζεηο γηα θαζεκηά απφ ηηο πεξηπηψζεηο, ην παηδί ζην ξήκα «απιψλσ» δελ ζα γξάςεη ζσζηά ην «άπισκα» ή ην «έρνπκε απιψζεη». Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δπζθνιηψλ, αιιά θαη ηα ιάζε πνπ θάλνπλ νη καζεηέο κε πξνβιήκαηα ζηελ Οξζνγξαθεκέλε Γξαθή κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε θαηεγνξίεο,

55 αλάινγα κε ηε θχζε θαη ην είδνο ησλ ιαζψλ. Ο ηαζηλφο (2003) ηαμηλνκεί ηα ιάζε ηεο Οξζνγξαθεκέλεο Γξαθήο ελφο παηδηνχ κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθία ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: Φσλεηηθά ή Αθνπζηηθά ιάζε, ηα νπνία είλαη θνηλά ζε παηδηά κε εηδηθέο δπζθνιίεο ζηελ Οξζνγξαθεκέλε Γξαθή. Απηά ηα ιάζε κπνξεί λα έρνπλ θάπνηα νπηηθή νκνηφηεηα κε ηε ζσζηή νξζνγξαθεκέλε γξαθή, αιιά ερνχλ δηαθνξεηηθά φηαλ δηαβάδνληαη, π. ρ. ην παηδί κπνξεί λα γξάθεη «δβψινο» αληί «ζβψινο» ή «πίζκα» αληί «πείζκα». Απηή ε θαηεγνξία ιαζψλ δείρλεη φηη ην θσλνινγηθφ ζχζηεκα ηνπ παηδηνχ κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή δελ ιεηηνπξγεί θαηάιιεια θαη ζπρλά παξνπζηάδνληαη θαη δπζθνιίεο ζηελ αλάγλσζε. Οπηηθά ιάζε, ηα νπνία ερνχλ ζσζηά, αιιά γξάθνληαη ιάζνο, δειαδή ην παηδί κπνξεί λα γξάςεη «εβεξγέηεο» αληί «επεξγέηεο» ή «αβγή» αληί «απγή». Σα ιάζε απηά δείρλνπλ φηη ην θσλνινγηθφ ζχζηεκα ηνπ παηδηνχ κε δπζθνιίεο ζηελ Οξζνγξαθεκέλε Γξαθή δελ είλαη αμηφπηζην, εμαηηίαο ηνπ ειιείκκαηφο ηνπ ζην ιεμηθφ ζχζηεκα, δειαδή εμαηηίαο ηεο δπζθνιίαο ηνπ κε ηελ νπηηθή αλάθιεζε γλσζηψλ ιέμεσλ. Λάζε Αληηθαηάζηαζεο γξακκάησλ, ζην νπνία ην παηδί γξάθεη ιέμεηο, φπσο «θιψζζα» αληί «γιψζζα», «βνιή» αληί «ρνιή» ή «νδείινληαη» αληί «νθείινληαη». Απηά ηα ιάζε κπνξεί λα νθείινληαη ζε πξνβιήκαηα αθνήο, αθνπζηηθήο δηάθξηζεο ή νπηηθήο αληίιεςεο. Λάζε Πξνζζήθεο / Παξάιεηςεο γξακκάησλ, θαηά ηα νπνία ην παηδί πξνζζέηεη ή παξαιείπεη έλα γξάκκα. ηελ πξψηε πεξίπησζε ην παηδί κπνξεί λα γξάςεη «αξζζηξαθηεξφο» αληί «αζηξαθηεξφο» ή «θαξζξέθηεο» αληί «θαζξέθηεο», ελψ ζηε δεχηεξε πεξίπησζε ην παηδί κπνξεί λα γξάςεη «παδί» αληί «παηδί» ή «ζαλίν» αληί «ζξαλίν». Απηά ηα ιάζε κπνξεί λα νθείινληαη ζε ιεμηινγηθά ή θσλνινγηθά πξνβιήκαηα ή ζε ιεπηά αθνπζηηθά ειιείκκαηα ηνπ παηδηνχ. Λάζε Αθνινπζεηηθά / εηξηνζέηεζεο, ηα νπνία είλαη ιάζε ζχγρπζεο ζηε ζεηξά ησλ γξακκάησλ κηαο ιέμεο, φπσο «απηδί» αληί «παηδί» ή «ηειφξεζα» αληί «ηειεφξαζε». Απηά ηα ιάζε νθείινληαη ζε πξνβιήκαηα νξγάλσζεο ηεο ζσζηήο αθνινπζίαο ή ζεηξηνζέηεζεο ησλ γξακκάησλ κηαο ιέμεο. Παξάινγα ιάζε, ηα νπνία νχηε θαίλνληαη νχηε αθνχγνληαη ζσζηά, δειαδή ην παηδί κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεί ηειεγξαθηθφ ιφγν γξάθνληαο «ζγλ» αληί «ζα

56 γίλσ» ή «ζθξηρ» αληί «ζθπξίρηξα». Απηά ηα ιάζε νθείινληαη ζε πξνβιήκαηα ζηε ιεηηνπξγία ηνπ θσλνινγηθνχ θψδηθα θαζψο θαη ζηε νπηηθή κλήκε

57 2.3 Γπζθνιίεο ζε ξήκαηα, νπζηαζηηθά, επίζεηα θαη άξζξα- Δξεπλεηηθά ζηνηρεία γηα ηελ ειιεληθή γιώζζα ε απηή ηελ ελφηεηα ζα αλαθεξζνχλ νη δπζθνιίεο πνπ έρνπλ νη καζεηέο κε Δηδηθέο Δηθόλα 2.2: Μαζεηήο κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. (πεγή: Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ζηελ ηήξεζε ησλ θαλφλσλ γξακκαηηθήο θαη ζπγθεθξηκέλα ηα ραξαθηεξηζηηθά ιάζε πνπ θάλνπλ θαηά νξζνγξαθία ησλ ξεκάησλ. Καηά θαηξνχο έρνπλ γίλεη έξεπλεο ζε καζεηέο ηνπ Γεκνηηθνχ, νη νπνίεο αθνξνχλ ηηο δπζθνιίεο ησλ καζεηψλ κε Δηδηθέο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθία. Μία απφ απηέο ηηο έξεπλεο πξαγκαηνπνηήζεθε ζε ζρνιείν ηεο Θεζζαινλίθεο απφ ηνπο εξεπλεηέο Γηάλλε Βνγηλδξνχθα (Λνγνπεδηθφο) θαη Έκπ Γξεγνξηάδνπ (Λνγνπεδηθφο) θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ «Θέκαηα Δηδηθήο Αγσγήο» ην Ζ έξεπλα είρε ζαλ ζηφρν ηνλ θαζνξηζκφ ησλ νξζνγξαθηθψλ ιαζψλ πνπ θάλνπλ ζπλήζσο ηα παηδηά κε εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, έηζη ψζηε λα βνεζεζεί ε αλαγλψξηζε ησλ δπζθνιηψλ ηεο νξζνγξαθίαο πνπ νθείινληαη ζε αλαπηπμηαθέο δπζθνιίεο θαη λα ζπκβάιεη ζηε βειηίσζε ησλ δπζθνιηψλ κέζσ ηεο εθπφλεζεο ζπγθεθξηκέλσλ ζεξαπεπηηθψλ πξνγξακκάησλ ( Σν δείγκα ηεο έξεπλαο απνηεινχληαλ απφ 10 καζεηέο Γ γπκλαζίνπ, νη νπνίνη παξνπζίαδαλ κέηξηνπ βαζκνχ καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Ζ δηάγλσζε δφζεθε απφ ηε δηεπηζηεκνληθή νκάδα ηνπ Ηαηξνπαηδαγσγηθνχ Κέληξνπ Βνξείνπ Διιάδνο ηνπ Φπρηαηξηθνχ Ννζνθνκείνπ Θεζζαινλίθεο. Σν πιηθφ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε θαηά ηελ εξεπλεηηθή δηαδηθαζία ήηαλ κηα ιίζηα 130 ιέμεσλ, νη νπνίεο αληηζηνηρνχζαλ ζε φιεο ηηο γξακκαηηθέο θαηαιήμεηο πνπ ζπλαληηνχληαη ζηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ζηηο νπνίεο ππάξρεη πηζαλφηεηα νξζνγξαθηθνχ ιάζνπο. Οη ιέμεηο απηέο αθνξνχζαλ φια ηα κέξε ηνπ ιφγνπ (ξήκαηα, νπζηαζηηθά, επίζεηα, άξζξα). Απνθιείζηεθαλ νη ιέμεηο κε θαηαιήμεηο ζηηο νπνίεο δελ ππήξρε πηζαλφηεηα ιάζνπο, φπσο ζειπθά ζε α ή αξζεληθά ζε αο. Δθηφο απφ ηηο γξακκαηηθέο θαηαιήμεηο ησλ ξεκάησλ θαη ησλ νπζηαζηηθψλ ζπκπεξηιήθζεζαλ ζπρλά

58 ρξεζηκνπνηνχκελα ξήκαηα κε ζηφρν λα κειεηεζεί ε ηζηνξηθή ηνπο νξζνγξαθία, ην επίζεην «πνιχο» θαη άξζξα ζηα νπνία ε γξακκαηηθή πνηφηεηα ησλ ιέμεσλ πνπ ζπλνδεχνπλ θαζνξίδεη ηνλ ηξφπν γξαθήο ηνπο ( Σα απνηειέζκαηα πνπ πήξαλ νη εξεπλεηέο απφ ην δείγκα ηεο έξεπλαο ηνπο, έδσζαλ θάπνηεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ηα είδε ησλ ιαζψλ θαη ησλ δπζθνιηψλ πνπ έρνπλ νη καζεηέο κε Δηδηθέο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Γπζθνιίεο ζηα ξήκαηα Σα πεξηζζφηεξα ιάζε, αιιά θαη νη πεξηζζφηεξεο δπζθνιίεο θαη απνθιίζεηο παξαηεξνχληαη ( ηα ξήκαηα πνπ ηειεηψλνπλ ζε ψλσ, -αίλσ θαη εχσ. ηηο γξακκαηηθέο θαηαιήμεηο ηνπ Ανξίζηνπ πνπ ηειεηψλνπλ ζε ήζα, -ίζα θαη ψζα. ηηο θαηαιήμεηο ηεο πξνζηαθηηθήο εζηε. Σα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο κπνξεί λα γξάθνπλ «ηειεθσλείζηε» αληί γηα «ηειεθσλήζηε» ή «ηαρπδξνκείζηε» αληί γηα «ηαρπδξνκήζηε». ηελ θαηάιεμε ηνπ ηξίηνπ εληθνχ πξνζψπνπ ησλ παζεηηθψλ ξεκάησλ. ηελ θαηάιεμε ηεο κεηνρήο ψληαο. ε αλψκαια ξήκαηα, ζπλήζσο πνπ πηζαλφλ κνηάδνπλ ερεηηθά, αληηζηξέθνληαο ηνλ ηξφπν γξαθήο ηνπο, π.ρ. ήπηα είπα. ε νκψλπκα θαη παξψλπκα ξήκαηα, φπσο θιείλσ θιίλσ, ζήθσ ζχθν, πίλσ πεηλψ, παίξλσ πεξλψ, νθείισ σθειψ. ε ξήκαηα κε δηπιά ζχκθσλα. Σα ξήκαηα πνπ ζηνλ Δλεζηψηα γξάθνληαη κε /ιι/, φπσο βάιισ, θαηαγγέιισ, αλαζηέιισ, ζηνλ Αφξηζην γξάθνληαη κε /ι/, δειαδή γίλνληαη έβαια, θαηήγγεηια, αλέζηεηια. ην ξήκα «δίλσ», ην νπνίν ζηελ Δλεξγεηηθή Ανξίζηνπ γξάθεηαη κε /σ/, δειαδή έδσζα δψζακε θιπ, ελψ ν Παζεηηθφο Αφξηζηνο γξάθεηαη κε /ν/, δειαδή π.ρ. δφζεθα θιπ. φπσο θαη παξάγσγα φπσο δφζε, παξάδνζε, απφδνζε θιπ. ην ξήκα «ζπκβαίλεη», ην νπνίν ζηνλ Αφξηζην γξάθεηαη κε /ε/, δειαδή γίλεηαη «ζπλέβε». Αληηζέησο ηα ιηγφηεξα ιάζε γίλνληαη ( ηηο θαηαιήμεηο ηνπ πξψηνπ θαη δεχηεξνπ πιεζπληηθνχ {-κε θαη ηε}

59 ηελ θαηάιεμε ηεο κεηνρήο νληαο. Απηφ δε ζπκβαίλεη επεηδή ηα παηδηά κε Δηδηθέο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο γλσξίδνπλ ηε γξαθή απηψλ ησλ ξεκάησλ, αιιά γηαηί ηείλνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ππεξβνιηθά ηα γξαθήκαηα {ν θαη ε} θαη ιηγφηεξν έσο θαη θαζφινπ ηα γξαθήκαηα {σ θαη αη}, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αλαπαξάζηαζε ησλ ίδησλ θσλεκάησλ. Απηά ηα ιάζε δελ δείρλνπλ κφλν δπζθνιίεο ησλ παηδηψλ ζηε ρξήζε ησλ γξακκαηηθψλ θαλφλσλ, αιιά θαη δπζθνιία απηψλ ησλ παηδηψλ λα ρεηξηζηνχλ ηαπηφρξνλα φιεο ηηο απαξαίηεηεο δηαδηθαζίεο πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. Τπνζηεξίδεηαη επίζεο θαη ε δπζθνιία ησλ παηδηψλ κε Δηδηθέο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο λα θαηαζθεπάζνπλ έλα νπηηθφ νξζνγξαθηθφ ιεμηθφ, πνπ ζα ηα βνεζνχζε λα αλαθαινχλ γξήγνξα θαη ζσζηά ηελ θαηάιιειε ιέμε, κε απνηέιεζκα λα θαηαθεχγνπλ θάζε θνξά ζηελ αθνινπζία φιεο ηεο δηαδηθαζίαο ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο, απμάλνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηελ πηζαλφηεηα ιάζνπο (Frith, 1980). Γπζθνιίεο ζηα νπζηαζηηθά Όπσο θαη ζηα ξήκαηα, έηζη θαη ζηα νπζηαζηηθά νη καζεηέο κε Δηδηθέο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θάλνπλ ιάζε ζηελ νξζνγξαθία θαη δελ ρξεζηκνπνηνχλ ηνπο γξακκαηηθνχο θαλφλεο ( ηα νπζηαζηηθά παξαηεξνχληαη ιάζε ζηηο θαηαιήμεηο πνπ δελ γξάθνληαη κε {-ε, η ή ν}, κηα θαη απηά είλαη γξαθήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη πεξηζζφηεξν γηα ηελ αλαπαξάζηαζε ησλ θσλεκάησλ {-η θαη ν}. Σα νπδέηεξα πνπ ηειεηψλνπλ ζε /η / γξάθνληαη κε γηψηα. Όκσο παξαηεξνχληαη πνιιέο απνθιίζεηο ζηηο εμαηξέζεηο πνπ γξάθνληαη κε χςηινλ: βξάδπ, δφξπ, δάθξπ, δίρηπ, νμχ θαη ζηάρπ. Γηα παξάδεηγκα ηα παηδηά κε Δηδηθέο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θάλνπλ ιάζνο ζηε ιέμε «βξάδπ», ε νπνία ζηε γεληθή ηνπ εληθνχ θαη ζε φιεο ηηο πηψζεηο ηνπ πιεζπληηθνχ γξάθεηαη κε /η / θαη γίλεηαη: βξαδηά βξαδηνχ βξάδηα. Αθφκε πνιιέο απνθιίζεηο έρνπλ παξαηεξεζεί ζε νκψλπκα θαη παξψλπκα νπζηαζηηθά, φπσο: θιήκα θιίκα, ν ηνίρνο ην ηείρνο, ρψξνο ρνξφο, ακπγδαιηά ακπγδαιή θιπ. Σα παηδηά κε Δηδηθέο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο παξνπζηάδνπλ δπζθνιίεο θαη ζε νπζηαζηηθά κε δηπιά ζχκθσλα: γηα παξάδεηγκα ιέμεηο νη νπνίεο γξάθνληαη κε

60 /κκ/. Έηζη ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο γξάθνπλ γξάκα αληί γξάκκα, βιέκα αληί βιέκκα, εθαηνκχξην αληί εθαηνκκχξην θαη άιια. Απηά ηα ιάζε δείρλεη ηελ αλάγθε ησλ παηδηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο γηα απινπνίεζε ηεο γξαπηήο δηαδηθαζίαο πνπ πεγάδεη απφ ηελ αδπλακία ηαπηφρξνλεο επεμεξγαζίαο φισλ ησλ απαηηνχκελσλ πιεξνθνξηψλ γηα ηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. Δπίζεο κπνξεί λα δείρλεη ην κεραληζκφ απινπνίεζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θαη ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ζεσξνχλ ζεκαληηθή ηε θσλνινγηθή γξαθεκηθή αληηζηνηρία, ηελ νπνία θαη θξαηνχλ, κηα θαη έρεη άκεζε ζρέζε κε ηελ θαηαλφεζε ηεο έλλνηαο ηεο ιέμεο, ελψ αθήλνπλ ηνπο θαλφλεο ηεο νξζνγξαθίαο πνπ έρνπλ κηθξφηεξε ζρέζε ζηηο πεξηζζφηεξεο ιέμεηο, κε ηε ζεκαζία ηνπο, αθνχ απηή κπνξεί λα γίλεη θαηαλνεηή απφ ηα ζπκθξαδφκελα ζε κηα πξφηαζε ( Γπζθνιίεο ζηα επίζεηα Ηδηαίηεξα αξθεηέο δπζθνιίεο παξαηεξήζεθαλ απφ ηνπο καζεηέο κε εηδηθή καζεζηαθή δπζθνιία ζηνπο γξακκαηηθνχο ηχπνπο ηνπ επηζέηνπ «πνιχο», γεγνλφο πνπ ζπλαληάηαη θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο καζεηψλ ρσξίο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, κε απνθνξχθσκα ηνλ ηχπν ηνπ ζειπθνχ γέλνπο ηνπ εληθνχ αξηζκνχ «ε πνιιή». Σν εχξεκα απηφ κπνξεί πηζαλφλ λα ππνζηεξίμεη αξρηθά ηελ χπαξμε ηνπ νπηηθνχ νξζνγξαθηθνχ ιεμηθνχ ζηα άηνκα ρσξίο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, κηα θαη ηα άηνκα απηά αλαθαινχλ απηφκαηα απφ ην νπηηθφ ιεμηθφ ηε ζπρλφηεξα ρξεζηκνπνηνχκελε ιέμε, πνπ είλαη ην επίξξεκα «πνιχ» θαη επίζεο λα δηθαηνινγήζεη ην κεραληζκφ δεκηνπξγίαο ιαζψλ πνπ ζπλαληάηαη ζηα παηδηά κε εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, φηαλ δελ ρξεζηκνπνηνχλ φια ηα ζηάδηα δηαδηθαζίαο ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο ( Γπζθνιίεο ζηα άξζξα ε φηη αθνξά ηα άξζξα, θαίλεηαη λα γξάθνπλ ζσζηά ηα νξηζηηθά άξζξα αξζεληθνχ θαη ζειπθνχ γέλνπο, εληθνχ αξηζκνχ, γηαηί φπσο πξναλαθέξζεθε ρξεζηκνπνηνχλ θπξίσο ηα γξαθήκαηα «ε» θαη «ν». Αληίζεηα φπνπ ρξεηάδεηαη λα γίλεη ρξήζε ηνπ γξακκαηηθνχ θαλφλα πνπ αθνξά ηε γξαθή ησλ πηψζεσλ θαη ηνπ αξηζκνχ, ηφηε απμάλνληαη ζεακαηηθά ηα πνζνζηά ιάζνπο (

61 2.4 Ζ Αμηνιόγεζε ησλ δπζθνιηώλ ζηελ Οξζνγξαθεκέλε Γξαθή Ζ αμηνιφγεζε ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο πξαγκαηνπνηείηαη κέζα απφ ζηαζκηζκέλα δηαγλσζηηθά ηεζη, ηα νπνία παξέρνπλ ρξήζηκεο δηαγλσζηηθέο πιεξνθνξίεο. Τπνζηεξίδεηαη φηη έλα ηεζη αμηνιφγεζεο ηεο νξζνγξαθίαο πξέπεη λα πεξηιακβάλεηαη ζρεδφλ πάληα ζηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ηεο αλαγλσζηηθήο ηθαλφηεηαο ηνπ παηδηνχ, γηαηί κε απηφλ ηνλ ηξφπν εθηηκάηαη ε ειηθία ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο ηνπ παηδηνχ θαη επηζεκαίλνληαη νη ηχπνη νξζνγξαθηθψλ ιαζψλ ηνπ παηδηνχ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο (ηαζηλφο, 2003). Υξεζηκνπνηψληαο ηα ηεζη νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο, ειέγρεηαη ε ηθαλφηεηα ηνπ καζεηή κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο λα νξγαλψλεη ηελ θηλαηζζεηηθή ηνπ ζπκπεξηθνξά ζηε γξαπηή έθθξαζε, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηε ρξήζε ησλ ιεπηψλ θηλήζεσλ ησλ ρεξηψλ ηνπ (ηαζηλφο, 2003). Σα ηεζη αμηνιφγεζεο ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο εμεηάδνπλ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ παηδηνχ λα γξάθεη ρσξίο ιάζε ηηο ιέμεηο πνπ ηνπ ππαγνξεχνληαη, λα κπνξεί ην παηδί λα βξίζθεη ηε ιέμε πνπ είλαη ζσζηά γξακκέλε ζε κηα ιίζηα κε ιέμεηο ή αληίζεηα λα βξίζθεη ηηο ιέμεηο πνπ είλαη γξακκέλεο ιάζνο ζε κηα ιίζηα, λα γξάθεη νξζνγξαθεκέλα ζε δηάθνξεο πεξηπηψζεηο, φπσο απιή αληηγξαθή, θαζψο θαη λα κπνξεί λα ζπιιαβίδεη θάζε ιέμε, ιέγνληαο ηελ νξζνγξαθία θάζε ζπιιαβήο (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). Έλα ηεζη αμηνιφγεζεο ηεο γξαθήο θαη ηεο νξζνγξαθίαο ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ππαγφξεπζε ιέμεσλ, πξνηάζεσλ ή ελφο θεηκέλνπ, γηα λα εμεηαζηνχλ ηα ιάζε πνπ γίλνληαη ζηε γξαθή θαη ηελ νξζνγξαθία θαζ ππαγφξεπζε. Δπίζεο ζα πξέπεη λα εμεηάδεηαη θαη ε αληηγξαθή θεηκέλνπ. Σν πιηθφ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί εμαξηάηαη απφ ηελ ειηθία θαη ηελ ηάμε πνπ βξίζθεηαη ην θάζε παηδί. Σα ιάζε ηνπ παηδηνχ θαηαγξάθνληαη ζε πίλαθεο, έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε θαηεγνξίεο θαη λα εληνπηζζνχλ νη δπζθνιίεο, αιιά θαη ηα δπλαηά ζεκεία ηνπ καζεηή θαη λα θαζνξηζηεί ην παξεκβαηηθφ πξφγξακκα (ηαζηλφο, 1999). Σα ιάζε ηνπ παηδηνχ κπνξνχλ λα θαηαγξαθνχλ θαη λα ηαμηλνκεζνχλ ζε πίλαθεο, φπσο είλαη νη παξαθάησ:

62 Πίλαθαο Αμηνιόγεζεο ηεο Γξαθήο Δίδε ιαζώλ Αληηθαηάζηαζε γξάκκαηνο κε νκφερν Αληηθαηάζηαζε γξάκκαηνο κε κε νκφερν Αληηθαηάζηαζε θεθαιαίνπ γξάκκαηνο κε κηθξφ ή θαη αληίζηξνθα Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε λνεκαηηθά ζπλαθή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε λνεκαηηθά άζρεηε ππαξθηή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κε ζεκαζηνινγηθή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά παξφκνηα ππαξθηή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά παξφκνηα κε ζεκαζηνινγηθή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά άζρεηε ππαξθηή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά άζρεηε κε ζεκαζηνινγηθή Παξάιεηςε γξάκκαηνο ή ζπιιαβήο Παξάιεηςε ιέμεο ή ιέμεσλ Παξάιεηςε ζεκείσλ ζηίμεο Πξνζζήθε γξάκκαηνο ή ζπιιαβήο Πξνζζήθε ιέμεο ή ιέμεσλ Καζξεθηηθή γξαθή Μεηαηφπηζε νξίσλ ιέμεο ή ιέμεσλ Αληηκεηάζεζε γξακκάησλ ή ζπιιαβψλ Αληηκεηάζεζε ιέμεσλ Παξαηνληζκφο ιέμεο Υσξίο λφεκα θξάζε ή πξφηαζε ύλνιν Πξαγκαηνπνίεζε ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ Απηφο ν πίλαθαο αθνξά ηελ αμηνιφγεζε ηεο γξαθήο. ε απηφλ ηνλ πίλαθα θαηαγξάθνληαη αληηθαηαζηάζεηο, παξαιείςεηο, πξνζζήθεο θαη αληηκεηαζέζεηο γξακκάησλ, ζπιιαβψλ θαη ιέμεσλ, θαηαγξάθεηαη αλ ππάξρεη θαζξεθηηθή γξαθή, παξαηνληζκφο ή παξάιεηςε ησλ ζεκείσλ ζηίμεο, ράζηκν ηεο ζεηξάο θαη ε γξαθή πξνηάζεσλ ή θξάζεσλ ρσξίο λφεκα (Εάρνο, 1999). Σα ιάζε πνπ αθνξνχλ ηελ νξζνγξαθία είλαη δπλαηφλ λα θαηαγξαθνχλ ζε έλαλ πίλαθα, ν νπνίνο ζα ηαμηλνκεί ηα ιάζε ζε θαηεγνξίεο, φπσο ιάζε ζηηο θαηαιήμεηο ξεκάησλ θαη νλνκάησλ, ζε θαηαιεθηηθά ιάζε γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ γέλνπο,

63 ηνπ αξηζκνχ, ηεο γξακκαηηθήο θαη παξαγσγηθήο θαηάιεμεο θαη γξακκαηηθά ιάζε ζηε δηάθξηζε γέλνπο θαη αξηζκνχ, αιιά θαη ζεκαηηθά ιάζε (Εάρνο, 1999). Πίλαθαο Αμηνιόγεζεο ηεο Οξζνγξαθίαο Δίδε ιαζώλ Καηάιεμε ξήκαηνο Καηάιεμε νλφκαηνο Ρεκαηηθόο ηύπνο ιέμεο Καηαιεθηηθφ ιάζνο θιηηηθήο θαηάιεμεο ξήκαηνο Καηαιεθηηθφ ιάζνο παξαγσγηθήο θαηάιεμεο Δπηζεκαηηθφ ιάζνο ζηε ζπιιαβηθή αχμεζε Ολνκαηηθόο ηύπνο ιέμεο Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ γέλνπο Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ αξηζκνχ Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο γέλνπο θαη αξηζκνχ Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο θαηάιεμεο Καηαιεθηηθφ ιάζνο παξαγσγηθήο θαηάιεμεο Άξζξα Λάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ αξηζκνχ Λάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο γέλνπο αξηζκνχ Άθιηηεο ιέμεηο Καηαιεθηηθφ ιάζνο Λέμεηο όισλ ησλ ηύπσλ Θεκαηηθφ ιάζνο ύλνιν Πξαγκαηνπνίεζε ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ Κάπνηα απφ ηα πην γλσζηά μέλα ηεζη γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο είλαη: ην Σεζη Boder γηα ηα κνληέια αλάγλσζεο θαη νξζνγξαθίαο, ε αμηνιφγεζε Slingerland θαη ε Γηδαζθαιία Αλάγλσζεο κέζα απφ ηελ Οξζνγξαθία. Απηά ηα ηεζη αμηνιφγεζεο ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο ζπλαληψληαη πην ζπρλά ζηε βηβιηνγξαθία (Reid, 2003). ηελ Διιάδα πξνο ην παξφλ δελ ππάξρνπλ ζηαζκηζκέλα ηεζη αμηνιφγεζεο ησλ δπζθνιηψλ ησλ καζεηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. Όκσο ππάξρνπλ άηππεο δνθηκαζίεο Σν ηεζη Boder (Reid, 2003) απνζθνπεί ζηελ ηθαλνπνίεζε ηεο αλάγθεο γηα κηα πξαθηηθή θαη άκεζε δηαγλσζηηθή δηαδηθαζία εμέηαζεο πνπ λα κπνξεί λα δηαθξίλεη ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο απφ ηηο κε ζπγθεθξηκέλεο αλαγλσζηηθέο δηαηαξαρέο θαη έρεη

64 σο ραξαθηεξηζηηθφ λα αλαιχεη απφ θνηλνχ ηελ αλάγλσζε θαη ηελ νξζνγξαθία σο αιιεινεμαξηψκελεο ιεηηνπξγίεο. Σα βαζηθά ζηνηρεία απηνχ ηνπ ηεζη πεξηιακβάλνπλ α) ην ηεζη αλάγλσζεο θαη νξζνγξαθίαο κε ίζν αξηζκφ θσλεηηθψλ θαη κε θσλεηηθψλ ιέμεσλ, β) έλα ηεζη αλάγλσζεο πνπ βαζίδεηαη ζην ιεμηιφγην νπηηθήο επεμεξγαζίαο θαη ζηηο θσλεηηθέο δεμηφηεηεο θαη γ) έλα εμαηνκηθεπκέλν ηεζη γξαπηήο νξζνγξαθίαο βαζηζκέλν ζηα απνηειέζκαηα ηνπ ηεζη κεγαιφθσλεο αλάγλσζεο. ην ηεζη Boder εμεηάδνληαη ηα δχν βαζηθά ζπζηαηηθά ηεο δηαδηθαζίαο ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο νξζνγξαθίαο, πνπ είλαη ε κνξθνινγηθή θαη ε αλαιπηηθή ιεηηνπξγία, νη νπνίεο αληαπνθξίλνληαη ζηηο δχν ηππνπνηεκέλεο κεζφδνπο ηεο πξσηνγελνχο δηδαζθαιίαο ηεο αλάγλσζεο, δειαδή ηε κέζνδν ηεο θαζφινπ ιέμεο πνπ ρξεζηκνπνηεί νπηηθέο/ κνξθνινγηθέο δεμηφηεηεο θαη ηε θσλεηηθή κέζνδν πνπ βαζίδεηαη ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ παηδηνχ λα αλαιχεη ηηο ιέμεηο ζηα θσλεηηθά ηνπο ζπζηαηηθά. Δπίζεο ην ηεζη Boder επηρεηξεί λα θαηαηάμεη ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζε θαηεγνξίεο αλάινγα κε ηα αλαγλσζηηθά θαη νξζνγξαθηθά ηνπο κνληέια, ηα νπνία εκθαλίδνπλ ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ησλ κνξθνινγηθψλ θαη αλαιπηηθψλ ιεηηνπξγηψλ ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο (Reid, 2003). Απηά ηα κνληέια είλαη: Ζ δπζθσλεηηθή νκάδα, ζηελ νπνία ην παηδί έρεη δπζθνιία ζηελ ελζσκάησζε γξαπηψλ ιέμεσλ κε ηνπο ήρνπο ηνπο θαη άξα ζα εκθαλίδνπλ αλεπαξθή αλάιπζε θσλεηηθψλ ιέμεσλ θαη αλεπαξθήο δεμηφηεηεο απνθσδηθνπνίεζεο. Σππηθά ιάζε νξζνγξαθίαο είλαη νη θσλεηηθέο αλαθξίβεηεο θαη ιάζε αλάγλσζεο είλαη νη αληηθαηαζηάζεηο ιέμεσλ, πνπ κπνξεί λα είλαη ζεκαζηνινγηθνχ ηχπνπ, π.ρ. «ιεσθνξείν» αληί γηα «απηνθίλεην» θαη «δέληξν» αληί γηα «μχιν» ή κπνξεί λα είλαη κνξθνινγηθνχ ηχπνπ, π.ρ. «πφδη» αληί γηα «ξφδη». Τπνζηεξίδεηαη φηη ε δπζθσλεηηθή νκάδα κπνξεί λα είλαη ε κεγαιχηεξε αλάκεζα ζηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο (Reid, 2003). Ζ δπζεηδεηηθή νκάδα, ζηελ νπνία παξαηεξείηαη αδπλακία ζηελ νπηηθή αληίιεςε θαη ηε ζπγθξάηεζε ζηε κλήκε γξακκάησλ θαη νιφθιεξσλ ιέμεσλ. Σν παηδί κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο πνπ αλήθεη ζε απηήλ ηελ θαηεγνξία κπνξεί λα κελ έρεη δπζθνιία ζηελ αλάπηπμε θσλεηηθψλ δεμηνηήησλ, αιιά ζα έρεη αδπλακία ζηελ νπηηθή/ κνξθνινγηθή πεξηνρή. Σα ιάζε πνπ παξαηεξνχληαη ζηελ νξζνγξαθία ζε απηήλ ηελ θαηεγνξία είλαη θσλνινγηθά αθξηβήο θαη κπνξνχλ λα θσδηθνπνηεζνχλ, ελψ ηα ιάζε ζηελ αλάγλσζε είλαη

65 ηθαλνπνηεηηθέο θσλεηηθέο πξνζπάζεηεο θαη κε θσλεηηθέο ιέμεηο, θαζψο θαη νπηηθνρσξηθέο αλαζηξνθέο (Reid, 2003). Μεηθηέο δπζθσλεηηθέο θαη δπζεηδεηηθέο νκάδεο. Απηή ε νκάδα παξνπζηάδεη ζπλδπαζκφ ησλ δχν παξαπάλσ νκάδσλ, δειαδή ην παηδί κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζα παξνπζηάδεη δπζθνιίεο θαη ζηελ αλάπηπμε ηνπ νπηηθνχ ιεμηθνχ θαη ζηηο θσλνινγηθέο δεμηφηεηεο (Reid, 2003). Αλάινγα κε ηα είδε ησλ δπζθνιηψλ θαη ηελ νκάδα πνπ αλήθεη ην θάζε παηδί κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, εθαξκφδεηαη ην θαηάιιειν παξεκβαηηθφ θαη δηδαθηηθφ πξφγξακκα, θαζψο θαη ε αλάινγε δηδαζθαιία, κε ζθνπφ λα αληηκεησπηζηνχλ νη αδπλακίεο ηνπ παηδηνχ ζηελ αλάγλσζε θαη ηελ νξζνγξαθία (Reid, 2003). Ζ Αμηνιφγεζε ηνπ Slingerland κπνξεί λα πξνζθέξεη πιεξνθνξίεο θαη ζηνηρεία πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο καζεζηαθέο δεμηφηεηεο ηνπ καζεηή, θαζψο θαη ηηο πξνηηκήζεηο ηνπ γηα ηνλ ηξφπν κάζεζεο ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξαθήο. Σν ηεζη πεξηιακβάλεη ηξία κέξε, ηα νπνία κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη λα εθαξκνζηνχλ ζε δηαθνξεηηθφ ζηάδην, αιιά θαη λα δηεμαρζνχλ ζε αηνκηθή ή νκαδηθή βάζε. Απηά ηα κέξε είλαη: ην Σεζη Α, πνπ απεπζχλεηαη ζε λήπηα, ην Σεζη Β, πνπ απεπζχλεηαη ζηα παηδηά ησλ πξψησλ ηάμεσλ ηνπ Γεκνηηθνχ θαη ην Σεζη Γ, πνπ απεπζχλεηαη ζηα παηδηά ησλ ηειεπηαίσλ ηάμεσλ ηνπ Γεκνηηθνχ. Δπίζεο ππάξρνπλ ελλέα δεπηεξεχνληα ηεζη γηα αμηνιφγεζε θαη ππάξρνπλ θαη πξν αλαγλσζηηθέο δηαδηθαζίεο εμέηαζεο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα θαλεξψζνπλ αθνπζηηθέο, νπηηθέο θαη θηλαηζζεηηθέο δπζθνιίεο. Σν θαζέλα απφ απηά ηα δεπηεξεχνληα ηεζη εθηειεί δηαθνξεηηθή ιεηηνπξγία, αιιά κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη γηα ηελ επαιήζεπζε ησλ ζηνηρείσλ κε ζθνπφ ηελ επηβεβαίσζε ησλ δηαγλσζηηθψλ απφςεσλ (Reid, 2003). Σν ηεζη ηνπ Slingerland πξνζπαζεί λα δείμεη ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηνπ καζεηή κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Σν ηεζη πεξηέρεη έλα ελεκεξσηηθφ θπιιάδην αμηνιφγεζεο ησλ καζεηψλ θαη έλα έληππν παξαηήξεζεο γηα ηνλ εμεηαζηή, ην νπνίν εζηηάδεη ζην εχξνο ηεο πξνζνρήο, ηηο ζπκπεξηθνξηζηηθέο θαη θνηλσληθέο ζρέζεηο, ηε γεληθή σξηκφηεηα θαη ηηο ελδείμεηο λνεηηθήο αλάπηπμεο, ζηνπο γισζζηθνχο παξάγνληεο, ην ζπληνληζκφ ιεπηήο θαη αδξήο θηλεηηθφηεηαο θαη γεληθέο πιεξνθνξίεο ζε ζρέζε κε ηηο αλαθεξφκελεο πξνηηκήζεηο (Reid, 2003). Ζ αμηνιφγεζε ηνπ Slingerland δελ έρεη θαλφλεο, ε ρξήζε ηνπ είλαη δηαγλσζηηθή θαη ε παξνρή ηεο βαζχηεξεο θαηαλφεζεο ησλ δπλαηψλ θαη αδχλαησλ ζεκείσλ ηνπ καζεηή, ησλ αλαθεξφκελσλ πξνηηκήζεψλ ηνπ θαη ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν

66 αθνκνηψλεη κπνξεί λα βνεζήζεη ζην λα εληνπηζηνχλ ηα θαηάιιεια δηδαθηηθά θαη εθπαηδεπηηθά πιηθά θαη βνεζήκαηα γηα ην καζεηή κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Έλα αθφκε ηεζη δηάγλσζεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ δπζθνιηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή είλαη ην Graded Word Spelling Test, ην νπνίν έρεη σο κεηνλέθηεκα φηη αλαγθάδεη ην ρξήζηε ηνπ λα έρεη πεξηζζφηεξεο καξηπξίεο ζρεηηθά κε ηελ νξζνγξαθηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ παηδηνχ, γηα λα αλαιχζεη ηα ηδηαίηεξα ιάζε ηεο νξζνγξαθεκέλεο ηνπ γξαθήο. Δπίζεο ππάξρεη θαη ην ηεζη WRAT-3, ηνπ νπνίνπ νη λφξκεο θαιχπηνπλ ειηθίεο απφ 5 75 εηψλ θαη είλαη αξθεηά γλσζηφ θαη ρξεζηκνπνηείηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν (ηαζηλφο, 2003). Απηέο νη δνθηκαζίεο είλαη ηα πην δηαδεδνκέλα εξγαιεία αμηνιφγεζεο ησλ δπζθνιηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε πνιιέο ρψξεο. Όπσο πξναλαθέξζεθε, ζηελ Διιάδα δελ ππάξρνπλ κέρξη ζηηγκήο θάπνηα επίζεκα θαη ζηαζκηζκέλα ηεζη αμηνιφγεζεο γηα ηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή, αιιά γίλνληαη θάπνηεο άηππεο δνθηκέο. ηελ Διιάδα ππάξρεη κεγάιε αλάγθε γηα πεξηζζφηεξε έξεπλα θαη δεκηνπξγία ζηαζκηζκέλσλ ηεζη αμηνιφγεζεο ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο ζε καζεηέο πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζηε κάζεζε

67 2.5. Παξέκβαζε ησλ δπζθνιηώλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή Οη θαλφλεο ηεο Γξακκαηηθήο θαη ηνπ πληαθηηθνχ, βνεζνχλ αλακθηζβήηεηα έλα παηδί λα αληηιεθζεί ηε δνκή θαη ηε κνξθνινγία ηεο γιψζζαο ηνπ. Μαζαίλνληαο κέζα απ απηνχο ηνπο θαλφλεο ηελ νξζνγξαθία ησλ θαηαιήμεσλ, θαιιηεξγεί ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα γεληθεχεη θαη λα γξάθεη νξζνγξαθεκέλα ηηο ιέμεηο πνπ ππαθνχνπλ ζηνπο θαλφλεο, αθφκα θη αλ δελ ηηο έρεη ζπλαληήζεη ζηα βηβιία ηνπ. Οη θαλφλεο βνεζνχλ ζηελ θαιχηεξε θαη ζπζηεκαηηθφηεξε επεμεξγαζία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, θαζψο θαη ζηελ θαηεγνξηνπνίεζε ησλ ιέμεσλ πνπ ζπλαληά ην παηδί (Μαπξνκάηε, 2004). Γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ θαηάιιεισλ ζηξαηεγηθψλ θαη πξνγξακκάησλ αληηκεηψπηζεο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, ιακβάλνληαη ππφςε θάπνηνη πνιχ ζεκαληηθνί παξάγνληεο, νη νπνίνη είλαη (Reid, 2003): Δηθόλα 2.3: Ζ παξέκβαζε ζε παηδηά κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. (πεγή: Σν πιαίζην Ζ αμηνιφγεζε Σν αλαιπηηθφ πξφγξακκα Ο καζεηήο. Σν πιαίζην αθνξά ηε ζρνιηθή ηάμε, ην ζρνιείν θαη ηε δηδαζθαιία κέζα ζηελ ηάμε. ε πνιιά ζρνιεία νη εηδηθνί παηδαγσγνί ζπλεξγάδνληαη κε ηνπο δαζθάινπο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δπζθνιηψλ ελφο καζεηή. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ ν δάζθαινο λα ρξεζηκνπνηεί ην πεξηβάιινλ ζην κέγηζην βαζκφ πνπ απηφ κπνξεί λα απνβεί σθέιηκν κέζα απφ ηελ παξνρή πιηθψλ θαη δηδαθηηθψλ πξνγξακκάησλ, ηα νπνία κπνξνχλ λα πξνζαξκφδνληαη απνηειεζκαηηθά ζε δηάθνξεο δηδαθηηθέο θαηαζηάζεηο θαη πεξηβάιινληα (Reid, 2003)

68 Ζ αμηνιφγεζε θαη ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα έρνπλ σο ζηφρν λα παξέρνπλ θάπνηα θαζνδήγεζε γηα λα εληνπηζηνχλ ηα δηδαθηηθά πξνγξάκκαηα θαη νη ζηξαηεγηθέο πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί, έηζη ψζηε λα πξνζδηνξηζηνχλ νη δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ πξέπεη λα εθαξκνζηνχλ γηα θάζε καζεηή. Μέζα απφ ηελ αμηνιφγεζε εληνπίδνληαη παξάκεηξνη, φπσο ηα δπλαηά θαη αδχλακα ζεκεία ελφο καζεηή, ην ελδηαθέξνλ ηνπ θαη νη καζεζηαθέο ηνπ πξνηηκήζεηο θαη πνιιά άιια θαη ζπλδένληαη κε έλα θαηάιιειν πξφγξακκα δηδαζθαιίαο (Reid, 2003). Ο καζεηήο είλαη έλαο πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ θαηάιιεινπ πξνγξάκκαηνο δηδαζθαιίαο θαη παξέκβαζεο. Θα πξέπεη λα ππάξρεη κηα γεληθή εηθφλα γηα ηα δπλαηά θαη ηα αδχλακα ζεκεία ηνπ καζεηή, ηηο πξνηηκήζεηο ηνπ, δειαδή θάησ απφ πνηεο ζπλζήθεο είλαη πηζαλφλ λα κάζεη, θαη κε πνην ηξφπν ζα κπνξνχζαλ νη δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο λα δηαηεξήζνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ παηδηνχ ζην πξφγξακκα δηδαζθαιίαο (Reid, 2003). Αξρηθά έλαο πνιχ ζεκαληηθφο ζηφρνο είλαη ε βαζηά θαηαλφεζε ηεο έλλνηαο ησλ βαζηθψλ κεξψλ ηνπ ιφγνπ θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο απφ ην καζεηή, αθηεξψλνληαο θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα γηα λα βνεζεζεί ν καζεηήο λα θαηαλνήζεη ζε βάζνο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν θαηεγνξηνπνηνχληαη νη ιέμεηο ζηα δηάθνξα κέξε ηνπ ιφγνπ. Δηδηθά νη έλλνηεο ηνπ Οπζηαζηηθνχ, ηνπ Ρήκαηνο θαη ηνπ Δπηζέηνπ πξέπεη λα γίλνπλ πνιχ θαιά θαηαλνεηέο απ ηα πξψηα ζηάδηα ηεο παξέκβαζεο (Φισξάηνπ, 2002). Σν παηδί ζα πξέπεη λα θέξεη ζε ζπλεηδεηφ επίπεδν ηηο πνιχ ιεπηέο δηαθνξέο, νη νπνίεο ππάξρνπλ αλάκεζα ζ απηά ηα κέξε ηνπ ιφγνπ, γηα λα απνθηήζεη ηελ εηνηκφηεηα πνπ απαηηείηαη γηα λα ζπλερίζεη θαηφπηλ κε επηηπρία ηε δηδαζθαιία ηεο νξζνγξαθίαο ησλ γξακκαηηθψλ ηνπο θαηαιήμεσλ. Αλ ην παηδί δελ έρεη θαηαλνήζεη θαιά απηέο ηηο έλλνηεο ζα δπζθνιεπηεί λα επηηχρεη ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ γηα εθαξκνγή ησλ νξζνγξαθηθψλ θαλφλσλ (Μαπξνκάηε, 2004). Αξρηθά δηδάζθεηαη ε έλλνηα ηνπ νπζηαζηηθνχ, γηαηί ηα νπζηαζηηθά δειψλνπλ πξφζσπα, δψα θαη πξάγκαηα, ηα νπνία αλήθνπλ ζην νηθείν πεξηβάιινλ ηνπ παηδηνχ. Γειαδή κπνξεί λα εμεγεζεί ζην καζεηή φηη ηα νπζηαζηηθά είλαη «φ,ηη βιέπνπκε, φ,ηη αγγίδνπκε θαη φ,ηη κπνξνχκε λα αγγίμνπκε», δειαδή φινο ν θφζκνο γχξσ καο κπνξεί λα εηπσζεί κε ιέμεηο θαη νη ιέμεηο απηέο ζηε γξακκαηηθή ιέγνληαη «Οπζηαζηηθά» (Μαπξνκάηε, 2004). Αθνχ δηδαρηεί ε έλλνηα ηνπ νπζηαζηηθνχ, ε δηδαζθαιία πξνρσξάεη ζηελ θαηεγνξηνπνίεζε ησλ νπζηαζηηθψλ ζε πξφζσπα, δψα θαη πξάγκαηα, αιιά θαη ζηε δηδαζθαιία δηάθξηζεο ησλ νπζηαζηηθψλ ζε αξζεληθά, ζειπθά θαη νπδέηεξα. Γηα ηε

69 δηδαζθαιία ησλ νπζηαζηηθψλ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο θαη πνιιά αληηθείκελα, φπσο θσηνγξαθίεο, ρξψκαηα, δσγξαθηθή, ρεηξνηερλεία, θάξηεο, αιιά θαη ε δηαδηθαζία ηνπ παηρληδηνχ (Μαπξνκάηε, 2004). Όηαλ ν καζεηήο δηδαρζεί ηελ έλλνηα ηνπ νπζηαζηηθνχ, πξνρσξάεη ε δηδαζθαιία ζηελ έλλνηα ηνπ ξήκαηνο, ην νπνίν δειψλεη ελέξγεηα θαη εθθξάδεηαη σο «θάηη πνπ θάλσ», «θάηη πνπ ληψζσ», «θάηη πνπ κνπ ζπκβαίλεη». Αθφκε, ν καζεηήο κπνξεί λα δηδαρηεί ηελ Δλεξγεηηθή θαη Παζεηηθή Φσλή καδί αξρηθά θαη ζηε ζπλέρεηα ν ζεξαπεπηήο κπνξεί λα βνεζήζεη ηνλ καζεηή λα μερσξίζεη απηέο ηηο δχν θσλέο ρξεζηκνπνηψληαο παξαδείγκαηα, ιίζηεο θ.α. ηε ζπλέρεηα δηδάζθεηαη ζην καζεηή ε νξζνγξαθία ησλ θαηαιήμεσλ ηεο Δλεξγεηηθήο Φσλήο. Γηα θαιχηεξε εκπέδσζε ζα πξέπεη λα γίλνπλ αξθεηέο γξαπηέο αζθήζεηο εθαξκνγήο κε ππαγφξεπζε πξνηάζεσλ ή κηθξψλ θξαζηηθψλ ελνηήησλ κε ξήκαηα ζηα ηξία πξφζσπα ηνπ εληθνχ (Μαπξνκάηε, 2004). Σέινο δηδάζθνληαη νη ρξφλνη ησλ ξεκάησλ, βνεζψληαο ην καζεηή λα θαηαλνήζεη ηηο έλλνηεο «παξφλ», «παξειζφλ» θαη «κέιινλ», αιιά δηδάζθεηαη θαη ε δηάξθεηα ηεο πξάμεο, γηαηί είλαη έλα πνιχ βαζηθφ ζηνηρείν πνπ θαζνξίδεη ην ρξφλν ηνπ ξήκαηνο. ηε ζπλέρεηα ν καζεηήο καζαίλεη ηελ έλλνηα ησλ πηψζεσλ ησλ νπζηαζηηθψλ θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο ζην ιφγν. Δμεγείηαη ζην καζεηή φηη γηα λα βξεζεί ε νλνκαζηηθή, πξέπεη λα απαληεζεί ε εξψηεζε «πνηνο» π.ρ. «Πνηνο ήξζε ζην ζπίηη;» «ν Γηάλλεο». Γηα λα βξεζεί ε γεληθή πξέπεη λα απαληεζεί ε εξψηεζε «πνηνπ», γηα λα βξεζεί ε αηηηαηηθή πξέπεη λα απαληεζεί ε εξψηεζε «πνηνλ». Γηα λα βξεζεί ε θιηηηθή κπνξνχλ λα γίλνπλ εξσηήζεηο ζην παηδί φπσο, π.ρ. «πψο θσλάδνπκε ην γηαηξφ;» «γηαηξέ» (Φισξάηνπ, 2002). Δπίζεο είλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα θαηαλνήζεη ν καζεηήο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ηελ έλλνηα ην επηζέηνπ (Μαπξνκάηε, 2004). Γηα λα γίλεη απηφ, πξέπεη λα εμεγήζνπκε ζην καζεηή φηη ηα επίζεηα είλαη ιέμεηο πνπ πεξηγξάθνπλ ηηο ηδηφηεηεο ησλ νπζηαζηηθψλ, δειαδή κπνξεί λα είλαη ρξψκα, ζρήκα, κέγεζνο, πθή, πιηθφ θ.α. Αθφκε εμεγνχκε πψο θαη ηα επίζεηα έρνπλ ηξία γέλε αξζεληθφ ζειπθφ νπδέηεξν (Φισξάηνπ, 2002). Αθνχ θαηαθέξεη λα θέξεη ν καζεηήο ζε πνιχ ζπλεηδεηφ επίπεδν φιε ηε κέρξη ηψξα απνθηεκέλε γλψζε γηα ηα νπζηαζηηθά, ηα ξήκαηα θαη ηα επίζεηα, κπνξνχκε λα δψζνπκε ζην καζεηή αζθήζεηο εκπέδσζεο θαη θαηαλφεζεο, ζηηο νπνίεο ζηφρνο ζα είλαη λα δηαθξίλεη ν καζεηήο ηα νπζηαζηηθά ζηα δηαθνξεηηθά γέλε θαη πηψζεηο θαη λα ηα ρξεζηκνπνηεί δίπια ζε επίζεηα θαη ξήκαηα, λα μερσξίδεη ηα επίζεηα απφ ηα

70 νπζηαζηηθά ζε πξνηάζεηο πνπ δίλνληαη, λα γξάθεη ζσζηά ζε πξνηάζεηο ηα αξζεληθά ζε εο, ηα ζειπθά ζε ε θαη ηα νπδέηεξα ζε η. Δπίζεο καζαίλεη λα γξάθεη ζσζηά ζε πξνηάζεηο θαη θείκελα ηα άξζξα ηνλ, ζηνλ, ησλ, ζησλ, ηα άξζξα ηεο, ζηεο, ηηο, ζηηο, θαζψο θαη λα κάζεη λα γξάθεη ζσζηά ηα ξήκαηα ζε σ θαη ηα ξήκαηα ζε εη. Αθφκε κπνξεί λα κάζεη λα γξάθεη ζσζηά ηα αξζεληθά θαη ηα ζειπθά νλφκαηα πνπ ζηνλ πιεζπληηθφ ηειεηψλνπλ ζε νη θαη εηο,λα γξάθεη ζσζηά ζε πξνηάζεηο ηνπο ανξίζηνπο θαη ηα παξάγσγα ησλ ξεκάησλ, π.ρ. αλνίγσ - άλνημα άλνηγκα, λα κάζεη λα αλαγλσξίδεη νπζηαζηηθά, επίζεηα, ξήκαηα, επηξξήκαηα, κεηνρέο θαη άξζξα ζε ιέμεηο πνπ δίλνληαη γξαπηά (Φισξάηνπ, 2002). Απηνί νη δηδαθηηθνί ζηφρνη κπνξνχλ λα κάζνπλ ζην παηδί πνιχ απινχο, αιιά ζεκαληηθνχο νξζνγξαθηθνχο θαλφλεο. Με απηέο ηηο αζθήζεηο ν καζεηήο θαιιηεξγεί ηελ παξαηεξεηηθφηεηά ηνπ, ηνλ καζαίλεη λα αλαθαιεί ηνλ θαλφλα, λα ζπγθξίλεη απηφ πνπ ιέεη ν θαλφλαο κε απηφ πνπ είλαη γξακκέλν θαη λα ην δηνξζψλεη ή λα πξνρσξά (Φισξάηνπ 2002). Δπνκέλσο ε αληηκεηψπηζε ησλ δπζθνιηψλ ηνπ καζεηή κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κέζα απφ νξηζκέλεο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο, νη νπνίεο ελδείθλπληαη γηα παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Σα πην γλσζηά θαη δηαδεδνκέλα μέλα παξεκβαηηθά κνληέια πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη επξέσο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ είλαη: Σν πξόγξακκα Letterland. Σν Letterland θαηαζθεπάζηεθε απφ ηε Lyn Δηθόλα 2.4: Τν εμώθπιιν ην πξνγξάκκαηνο Letterland. (πεγή: Wendon θαη ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε δηδαζθαιία αλάγλσζεο, γξαθήο θαη νξζνγξαθίαο, θαζψο θαη ηελ αλάπηπμε θαη δηαηήξεζε ηνπ θηλήηξνπ. Σν πιηθφ ηνπ πξνγξάκκαηνο απνηειείηαη απφ εγρεηξίδηα γηα ην δάζθαιν, θνξλίδεο, θάξηεο κε θαλνληζκνχο, θαξηέιεο, βηβιία κε ιεμηιφγην, θαζέηεο, βηβιία κε ηξαγνχδηα, εγρεηξίδηα γηα αληηγξαθή, βηβιία αζθήζεσλ, παηρλίδηα θαη πεγέο, ινγηζκηθφ, βίληεν θαη πιηθά ζρεδηαζκέλα γηα ρξήζε ζην ζπίηη. Ζ νξζνγξαθία παξνπζηάδεηαη κέζα απφ

71 ηζηνξίεο πνπ εζηηάδνπλ ζηνπο ραξαθηήξεο ηνπ Letterland θαη φρη κέζα απφ θαλφλεο. Ζ ρξήζε ησλ ηζηνξηψλ ηφζν ζηελ νξζνγξαθία φζν θαη ζηελ αλάγλσζε είλαη αξθεηά σθέιηκε γηα ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ησλ νπνίσλ ε καθξφρξνλε κλήκε είλαη γεληθά αδχλακε. Οη δξαζηεξηφηεηεο απηνχ ηνπ πξνγξάκκαηνο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αλαπηχμεη θαληαζία θαη δεκηνπξγηθφηεηα φηαλ ρξεζηκνπνηεί ηα γξάκκαηα θαη ηηο ιέμεηο (Reid, 2003). Σν πξόγξακκα Orton Gillingham. Απηφ ην πξφγξακκα πεξηιακβάλεη αζθήζεηο κε θάξηεο, αζθήζεηο νξζνγξαθίαο θαη αλάγλσζεο θαη πνιιέο άιιεο δξαζηεξηφηεηεο φπσο αζθήζεηο κε θάξηεο, νη νπνίεο είηε θπθινθνξνχλ ζην εκπφξην είηε είλαη θαηαζθεπαζκέλεο απφ ην δάζθαιν θαη πεξηέρνπλ ηα ζρήκαηα ησλ γξακκάησλ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο νπηηθήο νδνχ. Δηθόλα 2.5: Απνζπάζκαηα από ην ηεζη Orton Gillingham (πεγή: Άιιεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ εθαξκφδνληαη είλαη δξαζηεξηφηεηεο κε ιίζηεο ιέμεσλ θαη θξάζεηο, επηινγή πξνθνξηθήο αλάγλσζεο, νξζνγξαθία θσλεηηθψλ θαη κε θσλεηηθψλ ιέμεσλ, δξαζηεξηφηεηεο γξαθηθνχ ραξαθηήξα θαη εθζέζεηο γηα ηελ ελζάξξπλζε ζηελ αλάπηπμε γξαπηψλ πξνηάζεσλ, παξαγξάθσλ θαη κηθξψλ ηζηνξηψλ. Σν Orton Gillingham δίλεη έκθαζε ζηελ εθκάζεζε δεμηνηήησλ ηνπ ιεμηθνχ, αιιά θαη ζηελ αλάπηπμε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ αξρίδνληαο απφ ηα εηθνλίδηα, πεξλψληαο ζηα ηδενγξάκκαηα θαη ηέινο ζηελ αιθαβήηα. Σν πξφγξακκα θαίλεηαη λα είλαη πεξηζζφηεξν θαηάιιειν γηα εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία παξά γηα νκαδηθή φπσο λα εληαρζεί ζην ζρνιηθφ πξφγξακκα (Reid, 2003)

72 Ζ πνιπαηζζεηεξηαθή κέζνδνο ηνπ Hickey. Απηή ε κέζνδνο δίλεη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ αλάγθε λα καζαίλνληαη δηαδνρηθά ηα γξάκκαηα ηεο αιθαβήηνπ θαη βαζίδεηαη ζε πνιπαηζζεηεξηαθέο αξρέο, κε ην αιθάβεην λα παξνπζηάδεηαη κε μχιηλα ή πιαζηηθά γξάκκαηα. Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ πεξηιακβάλνληαη είλαη δηαδνρηθή εθκάζεζε ησλ ιέμεσλ, ε ζέζε θάζε γξάκκαηνο ζηελ αιθάβεην, ε νλνκαζία θαη ε αλαγλψξηζε ηνπ ζρήκαηνο ησλ γξακκάησλ. Με ηε βνήζεηα ηνπ παηρληδηνχ ην παηδί κπνξεί λα κάζεη ηε ζεηξά ησλ γξακκάησλ θαη ηελ θαηεχζπλζε ζηελ νπνία πξέπεη λα θηλεζεί. Ζ κέζνδνο πεξηιακβάλεη καζήκαηα αλάγλσζεο θαη νξζνγξαθίαο, ηα νπνία δίλνπλ ηδηαίηεξε έκθαζε ζηε ζχλδεζε ησλ ήρσλ κε ηα ζχκβνια. Σν κάζεκα ηεο νξζνγξαθίαο, ην νπνίν είλαη παξφκνην κε απηφ ηεο αλάγλσζεο, απνηειείηαη απφ θάξηεο, ζηηο νπνίεο ην κπξνζηηλφ κέξνο ππάξρεη ν ήρνο ηνπ γξάκκαηνο ζε παξέλζεζε, ελψ ζην πίζσ κέξνο ππάξρνπλ ηα γξάκκαηα, θαζψο θαη ππνδεηγκαηηθέο ιέμεηο. Ζ νξζνγξαθία ζην πξφγξακκα αληηκεησπίδεηαη ζαλ κηα «πνιχπιεπξε αληηιεπηηθή εκπεηξία» θαη απηή ε κέζνδνο πεξηιακβάλεη ηελ εμήο δηαδηθαζία: αξρηθά ην παηδί επαλαιακβάλεη ηνλ ήρν πνπ Δηθόλα 2.6: Απόζπαζκα ησλ αζθήζεσλ ηεο κεζόδνπ ηνπ Hickey. (πεγή: Reid, 2003, ζ. 119) άθνπζε, ζηε ζπλέρεηα ληψζεη ην ζρήκα πνπ παίξλεη ν ήρνο ζην ζηφκα, παξάγεη ηνλ ήρν θαη ηνλ αθνχεη θαη ηέινο γξάθεη ην γξάκκα (Reid, 2003). Ζ πνιπαηζζεηεξηαθή κέζνδνο (Multisensory Approach). χκθσλα κε απηή ηε κέζνδν ν καζεηήο ζα πξέπεη λα βηψλεη κε φιεο ηνπ ηηο αηζζήζεηο θάζε ηη πνπ δηδάζθεηαη. Μπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ δηάθνξα κέζα γηα ην ζθνπφ απηφ, φπσο ρξψκαηα θαη άιια θαηαζθεπαζηηθά πιηθά, θισζηέο, θαθέο ή θαζφιηα, πηλέδεο θαη πνιιά άιια κέζα, ηα νπνία ζα πξνζειθχνπλ ην καζεηή θαη ζα θάλνπλ πην επράξηζηε ηε κάζεζε (Μαπξνκάηε, 2004). Ζ κέζνδνο «Κνηηάδσ, Γξάθσ θαη Διέγρσ» ( Look, Write and Check ). ε απηή ηε κέζνδν απαηηείηαη απφ ην καζεηή λα θνηηάδεη πξνζεθηηθά ηε

73 ιέμε ζηελ νπνία πξέπεη λα ζπκάηαη ηελ νξζνγξαθία, ζηε ζπλέρεηα ηε γξάθεη ζε έλα ηεηξάδην ρσξίο λα ηε βιέπεη θαη χζηεξα ειέγρεη αλ ηελ έγξαςε ζσζηά (Μαπξνκάηε, 2004). Ζ κέζνδνο «Κνηηάδσ, Καιύπησ, Λέσ ηα γξάκκαηα έλα έλα δπλαηά» ( Look, Cover and Say ). Απηή ε κέζνδνο απαηηεί απφ ην καζεηή λα θνηηάμεη πξνζεθηηθά ηε ιέμε θαη χζηεξα λα ηελ θαιχςεη θαη λα πεη απ έμσ φια ηα γξάκκαηα ηεο ιέμεο έλα έλα κε ηε ζσζηή ζεηξά (Μαπξνκάηε, 2004). Ζ κέζνδνο ηεο θαηεγνξηνπνίεζεο ησλ ιέμεσλ ζύκθσλα κε ηελ πξνθαηαιεθηηθή ηνπο νξζνγξαθία. ε απηή ηε κέζνδν ν καζεηήο ζα πξέπεη λα θαηεγνξηνπνηήζεη ηηο ιέμεηο ζε ιίζηεο αλάινγα κε γξακκαηηθέο θαηαιήμεηο ηνπο ή κε άιιεο ηδηαηηεξφηεηεο (π. ρ. ξήκαηα ζε ηδσ, -σλσ, - αηλσ θιπ) (Μαπξνκάηε, 2004). Ζ κέζνδνο ηεο νκαδνπνίεζεο ησλ ιέμεσλ ζύκθσλα κε ηελ εηπκνινγηθή ηνπο θαηαγσγή. χκθσλα κε ηελ ηερληθή νη ιέμεηο νκαδνπνηνχληαη αλάινγα κε ηελ εηπκνινγηθή ηνπο θαηαγσγή ζε νηθνγέλεηεο. Ο ηξφπνο απηφο δηεπθνιχλεη ηφζν ηελ εθκάζεζε θαη θαηαλφεζε ηεο νξζνγξαθίαο, φζν θαη ηελ εκπέδσζε ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ θαη ηεο έλλνηαο ησλ ιέμεσλ (Μαπξνκάηε, 2004). ηελ Διιάδα δελ ππάξρνπλ αξθεηέο κέζνδνη παξέκβαζεο ησλ δπζθνιηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. Οη πην γλσζηέο κέζνδνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλφηεξα απφ ηνπο ζεξαπεπηέο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δπζθνιηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή είλαη νη εμήο: Ζ εηθνλνγξαθηθή κέζνδνο ηεο Μαπξνκάηε. Απηή ε ηερληθή βνεζάεη ην καζεηή λα αληηκεησπίζεη ηηο δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή κε ηε βνήζεηα εηθνλνγξαθεκέλσλ ιέμεσλ. Οη ιέμεηο πεξηέρνπλ ήρνπο, νη νπνίνη έρνπλ πάλσ απφ έλα ζχκβνιν πνπ ηνπο αληηπξνζσπεχεη, φπσο είλαη ην /i/, /o/, /e/ θαη άιινη. ηφρνο απηήο ηεο κεζφδνπ είλαη λα απνκλεκνλεπζεί ε νξζνγξαθία ησλ ιέμεσλ κέζα απφ ηελ αληηθαηάζηαζε ησλ γξακκάησλ κε εηθφλεο, νη νπνίεο ζπκίδνπλ έληνλα κφλν ην γξάκκα ηνπ νπνίνπ ε νξζνγξαθία πξέπεη λα απνκλεκνλεπζεί. Ζ αληηθαηάζηαζε ησλ γξακκάησλ κε εηθφλα δελ

74 γίλεηαη ζε φια ηα γξάκκαηα ηεο θάζε ιέμεο, επεηδή δελ παξνπζηάδνπλ φια ηα γξάκκαηα δπζθνιία ζηελ απνκλεκφλεπζή ηνπο (Μαπξνκάηε, 2004). Δηθόλα 2.7: Ζ εηθνλνγξαθηθή κέζνδνο ηεο Μαπξνκάηε. (πεγή: Μαπξνκάηε, 2004, ζ. 299, 303 & 304) ΠξνΑλαΓξάθσ (Εαθνπνύινπ & Σζαξνπρά). Σν πιηθφ απηφ πεξηέρεη αζθήζεηο πνπ ιεηηνπξγνχλ σο κέζν παξέκβαζεο ζε πνιινχο ηνκείο, φπσο ζηνλ ηνκέα ηεο ςπρνθηλεηηθφηεηαο, ζηνλ ηνκέα ηεο κλήκεο θαη ζηνλ ηνκέα ηεο γξαθν-θσλνινγίαο. Ο ηειεπηαίνο ηνκέαο αθνξά ηε γξαθή θαη ηε θσλνινγία θαη ζρεηίδεηαη κε ηε γξαθν θσλνινγηθή ελεκεξφηεηα. ην παθέην απηφ ππάξρνπλ 7 αζθήζεηο γηα ηε δηαδηθαζία ηεο αλάγλσζεο θαη άιιεο 7 αζθήζεηο πνπ αθνξνχλ ηε δηαδηθαζία ηεο γξαθήο. Δπίζεο πεξηέρεηαη θαη θπιιάδην βαζκνιφγεζεο, ην νπνίν ρξεζηκεχεη γηα ηελ θαηαγξαθή θαη αμηνιφγεζε ηεο πξνφδνπ ηνπ καζεηή ζε απηνχο ηνπο ηνκείο. Γεληθά ην ΠξνΑλαΓξάθσ είλαη έλα πνιχ ρξήζηκν ζεξαπεπηηθφ εξγαιείν, ην νπνίν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηείηαη γηα καζεηέο κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή ( Δηθόλα 2.8: Τν πιηθό ηνπ ΠξνΑλαΓξάθσ (Εαθνπνύινπ, Τζαξνπρά) (πεγή:

75 ε απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ε επαλάιεςε ηεο ηάμεο, θάηη ην νπνίν ζπρλά πξνηείλεηαη απφ δαζθάινπο θαη απφ γνλείο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαθηήζεη ην παηδί ηε ζρνιηθή χιε πνπ έρεη δηδαρηεί ηε ρξνληά πνπ πέξαζε, αιιά θαη λα θαιχςεη ηα θελά ηνπ, δελ βνεζάεη θαζφινπ ζηε βειηίσζε ηνπ καζεηή. Αληηζέησο γίλεηαη αηηία γηα ηε δεκηνπξγία ςπρνινγηθψλ πξνβιεκάησλ. Παξά ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδεη έλαο καζεηήο, αληί λα δηδαρηεί μαλά ηελ χιε ηεο πεξζηλήο ρξνληάο θαη ηα καζήκαηα πνπ ηνλ δπζθφιεςαλ, ζα πξέπεη λα γίλεη δηδαζθαιία κε ηέηνηνλ ηξφπν θαη κεζφδνπο, ψζηε λα δηεπθνιπλζεί λα κάζεη φζν πεξηζζφηεξν κπνξεί, αλάινγα κε ηελ πξνζσπηθφηεηα θαη ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ. Δίλαη πνιχ νδπλεξή εκπεηξία λα βιέπεη έλα παηδί ηνπ θίινπο ηνπ θαη ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπ λα πξνρσξνχλ, ελψ απηφ λα μέξεη φηη ζα κείλεη ζηελ ίδηα ηάμε (Μαπξνκάηε, 2004)

76 Κεφάλαιο 3 ο Οι Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) και οι Μαθησιακές Δυσκολίες 3.1 Οη ΣΠΔ θαη ε Δηδηθή Αγσγή Οη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο θεξδίδνπλ θαζεκεξηλά φιν θαη ζεκαληηθφηεξν ξφιν ζηε δσή καο θαη έρνπλ ήδε αιιάμεη ξηδηθά ηνλ ηξφπν πνπ δνχκε θαη δνπιεχνπκε (Mendrinos, 1997). Ζ ινγηθή ζπλέπεηα είλαη λα αιιάμνπλ θαη ηε θχζε ηεο εθπαίδεπζεο θαζψο θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ ρξεηάδεηαη λα αλαπηχζζνπλ νη καζεηέο (Detheridge, 1996). Ζ παξνπζία ησλ ζχγρξνλσλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ θαη πνιπκέζσλ ζην επξχηεξν ηερλνινγηθφ πεδίν ηα ηειεπηαία ρξφληα έδσζαλ αθνξκή γηα λέεο ζθέςεηο θαη πξνζεγγίζεηο ζηνλ ηνκέα απηφ απφ ηελ πιεπξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Σν μεθίλεκα γηα κηα ελεξγφ δηδαζθαιία ησλ παηδηψλ ζην θνηλφ ζρνιείν κε ηε ζπλδξνκή ησλ Ζ/Τ ζπλδέεηαη θαηά θχξην ιφγν κε ηελ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο ησλ κηθξνυπνινγηζηψλ. Μηα ηέηνηα αλάπηπμε είρε σο απνηέιεζκα νη ζπζθεπέο ησλ κηθξνυπνινγηζηψλ λα δηαηίζεληαη ζηελ αγνξά ζε κεγάιεο πνζφηεηεο θαη ζε πξνζηηέο ηηκέο. Οη ζπζθεπέο απηέο ζπκππθλψλνπλ έλα επέιηθην ιεηηνπξγηθφ δπλακηθφ κε ζχλζεηεο ηδηφηεηεο πνπ ηνπ επηηξέπεη λα ην ρξεζηκνπνηεί γηα δηάθνξνπο επσθειείο ζθνπνχο. Γηα παξάδεηγκα, βνεζνχλ έλαλ εθπαηδεπηηθφ λα κπνξεί λα ελζαξξχλεη ην παηδί θαη λα ηνπ παξέρεη επθαηξίεο γηα άκεζε επαλαηξνθνδφηεζε αιιά θαη δπλαηφηεηεο γηα δεκηνπξγία, λα ζρεδηάδεη ηελ εθαξκνγή πξνγξακκαηηζκέλεο δηδαζθαιίαο, λα αλαηξέρεη ζε παθέηα πιεξνθνξηαθψλ ζηνηρείσλ πνπ εκπεξηέρνληαη ζε πξνγξάκκαηα Ζ/Τ ζε πνηθίια θαη ελδηαθέξνληα δπλακηθά δηδαθηηθά ζρήκαηα, λα παξνηξχλεη ην παηδί λα εηζέξρεηαη ζηνλ θφζκν ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο γλψζεο κέζα απφ ηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ, λα πξνάγεη ηελ επηθνηλσλία ηνπ καζεηή θαη ηνπ ηδίνπ θαη λα αμηνπνηεί δεκηνπξγηθά ηνλ ειεχζεξν ρξφλν ελδπλακψλνληαο ηαπηφρξνλα ηελ ςπρηθή πγεία ηφζν ηνπ ηδίνπ φζν θαη ησλ καζεηψλ ηνπ (ηαζηλφο, 1989). Ζ δηδαζθαιία παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο βνεζνχκελε απφ ηηο ΣΠΔ έρεη απνηειέζεη ηειεπηαία κηα απφ ηηο πιένλ ζεκαληηθέο θαη πιαηηά ζπδεηεκέλεο ηερληθέο παξέκβαζεο ζην νηθείν πξφβιεκα (ηαζηλφο, 1989). Σα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ γίλεη

77 πνιιέο έξεπλεο, ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξψπεο, αλάκεζά ηνπο θαη ε Διιάδα, νη νπνίεο ζηφρεπαλ ζηελ εμέηαζε ηνπ επηπέδνπ αλάπηπμεο ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ ζηελ εηδηθή αγσγή (αξάληε, 2004). Σα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλψλ έδεημαλ φηη ε ελζσκάησζε ησλ Ζ/Τ, φρη κφλν σο παξνπζία ζην ρψξν, αιιά θαη σο θαζεκεξηλφ εξγαιείν δνπιεηάο θαη κάζεζεο, ζηηο πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο ρψξεο δελ απέρεη πνιχ απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα. ηε ρψξα καο, φκσο, αλ εμαηξέζνπκε ην κάζεκα ηεο πιεξνθνξηθήο θαζψο θαη θάπνηα κεκνλσκέλα πεηξακαηηθά πξνγξάκκαηα, αθφκε απηή ε εηθφλα αλήθεη ζην κέιινλ (ηαζηλφο, 1989). Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ππάξρνπλ θάπνηα πξνβιήκαηα πνπ εκπνδίδνπλ ην δάζθαιν λα ρξεζηκνπνηήζεη θαη λα εθαξκφζεη ηηο Σερλνινγίεο Πιεξνθνξηψλ θαη Δπηθνηλσλίαο (ΣΠΔ) ζην ρψξν ηεο εηδηθήο αγσγήο (Βιαζζνπνχινπ Κ. Παπαδεκεηξίνπ Μ., ρ.ρ.). Πξψηα απ φια ππάξρεη έιιεηςε απηνπεπνίζεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ εθαξκνγή ΣΠΔ ζηα πξνγξάκκαηα εηδηθήο αγσγήο θαη δελ ππάξρεη αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη θνηλψλ εκπεηξηψλ αλάκεζα ζηηο ζρνιηθέο κνλάδεο. Ζ δπλαηφηεηα ησλ ζρνιείσλ γηα εηδηθφ εμνπιηζκφ θαη ινγηζκηθφ ψζηε λα αλαβαζκηζηεί ην ήδε ππάξρνλ, είλαη πεξηνξηζκέλε θαη νη νξγαλσηηθέο δνκέο ηνπ ζρνιείνπ είλαη αλειαζηηθέο (αξάληε, 2004). Έλα αθφκε πξφβιεκα είλαη φηη νη αληηιήςεηο ησλ πεξηζζφηεξσλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ Διιάδα γηα ηηο Νέεο Σερλνινγίεο δελ είλαη νξζέο, κε απνηέιεζκα λα κελ παίξλνπλ πξσηνβνπιίεο ψζηε λα αλαιάβνπλ αξκνδηφηεηεο ΣΠΔ ζηα ζρνιεία. Δπίζεο ππάξρεη έιιεηςε ζπληνληζκνχ ζηηο πεγέο ππνζηήξημεο, πιεξνθφξεζεο θαη ζπκβνπιεπηηθήο, αιιά ππάξρεη έιιεηςε εκπεηξνγλσκφλσλ ΣΠΔ θαη/ ή ελδηαθέξνληνο ηνπ εηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ ππνζηήξημεο ζηελ εηδηθή αγσγή (π.ρ. ςπρνιφγσλ). Δθηφο φκσο απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ππάξρνπλ θαη πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχλ γεληθά ηνπο ρψξνπο ηεο εηδηθήο αγσγήο (αξάληε, 2004). Σέηνηα πξνβιήκαηα είλαη ε έιιεηςε πνιηηηθήο ζε εζληθφ ή πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, ε έιιεηςε ππνδνκήο ζε κεραληθφ εμνπιηζκφ, ινγηζκηθφ θαη πξφζβαζεο ζην δηαδίθηπν, ε έιιεηςε παηδαγσγηθνχ ζηεξίγκαηνο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ε έιιεηςε ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ θνξέσλ ηεο εηδηθήο αγσγήο γηα ηηο ΣΠΔ ζην ρψξν ηεο εηδηθήο αγσγήο. Γηα λα αληηκεησπηζηνχλ απηά ηα πξνβιήκαηα πξνηείλεηαη έλα ζηαζεξφ πιαίζην ππνζηήξημεο πξνο ηνπο καζεηέο, ηνπο γνλείο, ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηνπο εηδηθνχο πνπ ζα είλαη απνηέιεζκα μεθάζαξεο πνιηηηθήο γηα ηελ ΣΠΔ ζηελ εηδηθή αγσγή

78 Δπίζεο φινη νη καζεηέο ζα πξέπεη λα εθνδηαζηνχλ κε ην απαξαίηεην πιηθφ θαη νη αίζνπζεο πξέπεη λα εμνπιηζηνχλ κε Ζ/Τ, ινγηζκηθφ θαη ζχλδεζε ζην δηαδίθηπν. Πξνηείλεηαη επίζεο λα βξεζνχλ θαηλνχξγηεο ζεσξίεο κάζεζεο πνπ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη λα θαζνξίδνπλ πφηε, πψο θαη γηαηί είλαη ζθφπηκν λα ρξεζηκνπνηνχληαη νη ΣΠΔ θαη πψο κπνξεί ε ρξήζε ηνπο λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο απαηηήζεηο θαη ηνπο αηνκηθνχο ζηφρνπο ησλ καζεηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Παξφια απηά ε επαξθήο ππνδνκή θαη ε χπαξμε θαιήο πνηφηεηαο εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ ΣΠΔ δελ είλαη αξθεηά γηα ηελ εγγχεζε επηηπρίαο ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ ζηα ζρνιεία. Ζ επαξθήο θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη αλαγθαία θαζψο θαη ε θαηαλφεζε ηεο αμίαο ησλ ΣΠΔ απ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, γηα λα πεηχρνπλ ηα πξνγξάκκαηα εθαξκνγήο ησλ ΣΠΔ ζηα ζρνιεία. Αθφκε ζα πξέπεη λα δεκηνπξγεζνχλ εηθνληθά θέληξα πιεξνθνξηψλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ελεκεξψλνπλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα ηα ζρέδηα θαη ηηο εμειίμεηο θαη λα πξνζθέξνπλ παξαδείγκαηα θαηλνηφκσλ πξαθηηθψλ πνπ εθαξκφζηεθαλ. Σέινο ε πεξηζζφηεξε εθαξκνζκέλε έξεπλα πνπ ζα επηθεληξψλεηαη ζε νξζνινγηθή βάζε είλαη αλαγθαία (Κειεζίδεο,1998). Μέζα απ ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία δηαθαίλεηαη ε αλάγθε εμαηνκίθεπζεο ρξήζεο ηνπ Ζ/Τ ζηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, αλαγλσξίδνληαο ηα επεξγεηήκαηά ηνπ. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη θαη ε παξαηήξεζε ελφο καζεηή φηη «ν Ζ/Τ είλαη ε αλαπεξηθή θαξέθια ηνπ κπαινχ. Όπσο δελ πνιιά άηνκα κηα αλαπεξηθή θαξέθια, είλαη ιάζνο λα κνηξάδνληαη πνιιά παηδηά ηνλ Ζ/Τ» (Anderson- Inman, 1999). Οη δπλαηφηεηεο ηεο ηερλνινγίαο κπνξεί λα παξακείλνπλ κηα απιή πξννπηηθή αλ δελ εθαξκνζηεί έλα πην αλνηρηφ, επέιηθην θαη αλαιπηηθφ πξφγξακκα πνπ ζα βνεζήζεη ζηελ νπζηαζηηθή έληαμε ησλ παηδηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ζηελ ηάμε, αιιά θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε εηζαγσγή ησλ Ζ/Τ ζην θαζεκεξηλφ κάζεκα.δπίζεο ζα πξέπεη νη εθπαηδεπηηθνί λα επηκνξθσζνχλ γηα λα κελ αληηκεησπίδνπλ επηθπιαθηηθά ηε ρξήζε ηεο λέαο ηερλνινγίαο ζηελ θαζεκεξηλή ζρνιηθή δηδαζθαιία (Κειεζίδεο,1998). Ζ ρξήζε ηνπ Ζ/Τ γηα λα ζπκβάιιεη ζηελ νιφπιεπξε αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ, πξέπεη λα κεζνδεπηεί θάησ απφ νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο, νη νπνίεο είλαη: α) Αλάπηπμε λέαο θηινζνθίαο ηεο εηδηθήο εθπαίδεπζεο ζε ζπλάξηεζε κε ηε δπλαηφηεηα αμηνπνίεζεο ηνπ Ζ/Τ ζην έξγν ηεο. β) Αλάπηπμε παηδαγσγηθψλ ζεσξηψλ

79 γ) Αλαγθαηφηεηα ζπλεξγαζίαο θαη «ζπκπφξεπζεο» ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο κε νκάδεο ςπρνιφγσλ, παηδαγσγψλ θαη επηζηεκνληθνχ δπλακηθνχ εμεηδηθεπκέλνπ ζηνπο Ζ/Τ (Κειεζίδεο,1998). Όια απηά ηα βήκαηα θαη απηέο νη ηδέεο είλαη πνιχ ζεκαληηθά θαη φηαλ εθαξκνζηνχλ κπνξνχλ λα δψζνπλ πην απνηειεζκαηηθνχο ηξφπνπο γηα λα κπνξέζνπλ νη καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο λα βνεζεζνχλ. Γηαηί ε ηερλνινγία θαη νη Ζ/Τ έρνπλ κεγάιεο δπλαηφηεηεο λα βνεζήζνπλ ζηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο

80 3.2 Οη ΣΠΔ θαη νη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Ζ αλαβάζκηζε θαη αλαδφκεζε ηνπ ζρνιείνπ είλαη έλαο απφ ηνπο πξσηαξρηθνχο ζηφρνπο πνπ ζέηεη ε ζεκεξηλή θνηλσλία. Ζ εθπαίδεπζε, ην πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη ην πεξηβάιινλ κάζεζεο ζα πξέπεη λα αιιάμνπλ θαη λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο αλάγθεο θαη ηηο απαηηήζεηο ησλ καζεηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θαη λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θάζε καζεηή (ηαζηλφο, 1989). Δίλαη δεδνκέλν φηη νη Ζ/Τ δηαζέηνπλ ζην ιεηηνπξγηθφ ηνπο δπλακηθφ ηεξάζηηα επειημία θαη ηαρχηεηα, πξάγκα πνπ ηνπο θάλεη λα πιενλεθηνχλ αδηακθηζβήηεηα ζε ζχγθξηζε κε άιια παξαδνζηαθά δηδαθηηθά εξγαιεία θαη λα εθηεινχλ κε αθξίβεηα θαη ζε πξνγξακκαηηζκέλε βάζε πνιιά θαη δηαθνξεηηθά πξάγκαηα (ηαζηλφο, 1989). Σα ηειεπηαία ρξφληα έρεη γίλεη αξθεηή έξεπλα ζρεηηθά γηα ηελ ππνβνήζεζε ησλ παηδηψλ κε δηαγλσζκέλεο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, ψζηε λα μεπεξαζηνχλ ηα πξνβιήκαηά ηνπο θαη έρνπλ εθαξκνζηεί αξθεηά πξνγξάκκαηα. Έρεη θαλεί φηη ηα νπηηθά θαη αθνπζηηθά εξεζίζκαηα πνπ πξνζθέξεη ν Ζ/Τ, ε θαζαξή θαη ηαθηηθή εκθάληζε ηνπ θεηκέλνπ, ηα δηάθνξα είδε ινγηζκηθνχ γηα ηε δηφξζσζε ησλ ιαζψλ θαη ηελ παξαπνκπή ζε γξακκαηηθνχο θαλφλεο, νη γξακκαηηθέο αζθήζεηο θαη νη επεμεξγαζηέο θεηκέλνπ βνεζνχλ πνιχ ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο (Ράπηεο θαη Ράπηε, 2001). Ζ ρξήζε ησλ ΣΠΔ κπνξεί λα βειηηψζεη πνιχπινθεο γισζζηθέο ή θαη καζεκαηηθέο δεμηφηεηεο ηνπ παηδηνχ, φπσο δεμηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ηε γξαθή, ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ ή ηελ θαηαλφεζε ελφο θεηκέλνπ. Ο Ζ/Τ κπνξεί επίζεο λα βνεζήζεη θαη γηα ηελ αλάπηπμε θη άιισλ δεμηνηήησλ, φπσο ε αλάγλσζε κεκνλσκέλσλ ιέμεσλ κε γξήγνξνπο ξπζκνχο ή ε επίιπζε αξηζκεηηθψλ πξνβιεκάησλ κε επρέξεηα (ηαζηλφο, 1989). Τπάξρεη έλαο αξηζκφο απφ ηερληθέο πνπ κπνξνχλ λα είλαη πιένλ πξνζηηέο θαη νη νπνίεο κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ πξαθηηθά ηνπο καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο, φκσο, εμαξηάηαη απφ ηε θχζε θαη ηελ έθηαζε ηεο αλαπηπμηαθήο δηαηαξαρήο ( Απηέο νη ηερληθέο πεξηιακβάλνπλ: Οξζνγξαθηθφ θαη γξακκαηηθφ έιεγρν. Οη πεξηζζφηεξνη θαηλνχξγηνη ππνινγηζηέο έρνπλ πιένλ ηελ επθνιία λα δηαζέηνπλ νξζνγξαθηθφ έιεγρν, ηνλ νπνίν πνιινί καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ηνλ βξίζθνπλ αλεθηίκεην. Μεξηθνί ππνινγηζηέο δηαζέηνπλ επίζεο θαη γξακκαηηθφ έιεγρν (

81 Ζιεθηξνληθά ιεμηθά. Απηά πξνζθέξνπλ ηηο εξκελείεο ησλ ιέμεσλ θαζψο θαη ηηο ελαιιαθηηθέο ζεκαζίεο ηνπο θαη είλαη πην γξήγνξν λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απ φηη ηα ζπκβαηηθά ιεμηθά ( Πξνγξάκκαηα νξζνγξαθίαο θαη ερνγξάθεζεο. Αλ ε αθνπζηηθή θαηαγξαθή είλαη εθηθηή, ε ρξήζε απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ κπνξεί λα γίλεη αλεθηίκεηε ( Τπνινγηζηηθέο κεραλέο. Αθφκα θη έλα θνκπηνπηεξάθη κπνξεί λα είλαη ζσηήξην γηα θάπνηνλ πνπ έρεη δπζθνιία κε ηνπο αξηζκνχο ( Τπνινγηζηήο κε ελεξγνπνηεηή θσλήο. Απηφ επηηξέπεη πιήξε έιεγρν ηνπ ππνινγηζηή κέζσ ηεο θσλήο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο νξζνγξαθίαο θαη ηεο εθθνξάο ηεο ιέμεο. Παξφια απηά, απηφ ην πξφγξακκα είλαη αξθεηά αθξηβφ ( Ζ κεζνδνινγία ησλ ιέμεσλ ζε καζεηέο κε δπζθνιία ζην γξαπηφ ιφγν Μηα έξεπλα ζρεηηθή κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ κε ζθνπφ ηε βνήζεηα καζεηψλ κε πξνβιήκαηα γξαθήο θαη νξζνγξαθίαο είλαη ε κεζνδνινγία ησλ ιέμεσλ. Ζ κεζνδνινγία ησλ ιέμεσλ είλαη επέιηθηα εξγαιεία γξαθήο πνπ πηζαλφλ βνεζνχλ απηνχο πνπ δπζθνιεχνληαη λα γξάθνπλ κε πνιιέο απφςεηο ζχλζεζεο, ηδηαίηεξα ζηε γξαθή κε ην ρέξη θαη ηε δηφξζσζε. Ζ πηζαλφηεηα λα δηνξζψλνληαη ιάζε θαη λα παξάγεηαη έλα ειθπζηηθφ θείκελν κπνξεί λα είλαη αξθεηά πςειή γηα καζεηέο πνπ βξίζθνπλ ηε γξαθή κε ην ρέξη θαη ηελ νξζνγξαθία δχζθνια. Οη καζεηέο κπνξνχλ λα επηθεληξσζνχλ ζε νπζηαζηηθά γεγνλφηα θαη ελψ γξάθνπλ έλα θείκελν κπνξνχλ λα δηνξζσζνχλ ρσξίο αληαξέο αληηγξαθέο. Ζ ζπληαθηηθή δχλακε ηνπ ππνινγηζηή κπνξεί επίζεο λα δηεπθνιχλεη ηελ νπζηαζηηθή επαλάιεςε. Ζ πιεθηξνιφγεζε κπνξεί λα δηεπθνιχλεη ηελ αληηγξαθή, αιιά είλαη ζεκαληηθφ λα ζεκεησζεί φηη κπνξεί επίζεο λα πξνθαιέζεη λέν θνξηίν αλ ν καζεηήο δελ έρεη ιάβεη νδεγίεο πιεθηξνιφγεζεο (Hallahan, Lloyd, Kauffman, Weis & Martinez, 2005). Απνηειέζκαηα απφ έξεπλεο θαίλεηαη λα δείρλνπλ φηη παξέρνληαο απιά ζηνπο καζεηέο ηε κέζνδν ησλ ιέμεσλ δελ ζα αιιάμνπλ νπζηαζηηθά ηε γξαθή ηνπο, αιιά ε κέζνδνο ησλ ιέμεσλ ζα δηεπθνιχλεη ζηηο νδεγίεο παξαγσγήο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ θαη λα απμήζνπλ ηελ ψζεζε ζε ηξφπνπο πνπ βειηηψλνπλ ην γξαπηφ ιφγν ησλ καζεηψλ θάζε θνξά (Hallahan, Lloyd, Kauffman, Weis & Martinez, 2005)

82 Πξνγξάκκαηα θαη απιέο εθαξκνγέο ηνπ Ζ/Τ πνπ βνεζνχλ καζεηέο κε δπζθνιίεο ζηε γξαθή θαη ηελ νξζνγξαθία Σν γξάςηκν γηα έλα καζεηή κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο είλαη κηα επίπνλε εξγαζία. Σν λα γξάςεη έλα θείκελν ζε ραξηί ζεκαίλεη φηη πξέπεη λα ζπλδπάζεη ηηο δχζθνιεο δηαδηθαζίεο ηνπ γξαςίκαηνο (κε ην ρέξη), ηεο νξζνγξαθίαο θαη ηεο επηινγήο πεξηερνκέλνπ. Έλαο καζεηήο κε θαθφ γξαθηθφ ραξαθηήξα θαη δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθία κπνξεί λα έρεη πνιιέο ελδηαθέξνπζεο ηδέεο, φκσο νη ηδέεο ράλνληαη θαζψο πξνζπαζεί λα μεπεξάζεη ηηο δπζθνιίεο ηνπ κε ην γξάςηκν. Σν απνηέιεζκα ζην ραξηί ζπλήζσο δελ αληηπξνζσπεχεη ηηο πξαγκαηηθέο δπλαηφηεηεο ηνπ καζεηή (Crivelli, 2000). Μέζα ζηα πιαίζηα απηά ε βνήζεηα ηνπ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ ζηνλ Ζ/Τ κπνξεί λα είλαη αλεθηίκεηε. Ο επεμεξγαζηήο θεηκέλνπ (Word) απαιιάζζεη ην παηδί κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο απφ ην άγρνο ηνπ γξαςίκαηνο κε ην ρέξη θαη παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ζ απηφ λα ληψζεη ππεξήθαλν γηα ηε ζσζηή, θαινγξακκέλε εκθάληζε ηεο εξγαζίαο ηνπ (Γηακαληφπνπινο, 2001). Με ηε ρξήζε ηνπ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ, ν καζεηήο κπνξεί λα ζπγθεληξσζεί ζε έλα κηθξφ θνκκάηη δνπιεηάο θάζε θνξά (Thomson and Watkins, 1998) θαη είλαη θαη πην εχθνιν λα βξεη ην ζσζηφ γξάκκα απ ην πιεθηξνιφγην απφ ην λα ην αλαθαιέζεη ζηε κλήκε ηνπ (McKeown, 2000). Δπηπιένλ ν επεμεξγαζηήο θεηκέλνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζην καζεηή λα θάλεη αιιαγέο ζην γξαπηφ ηνπ, λα κεηαθέξεη ιέμεηο θαη πξνηάζεηο, ρσξίο κνπληδνχξεο θαη ζβεζίκαηα. Με απηφλ ηνλ ηξφπν κπνξεί λα εθθξάδεη ηηο ζθέςεηο ηνπ, λα θαλεξψλεη ηηο πξαγκαηηθέο ηνπ ηδέεο θαη λα ηηο αλαπηχζζεη ρσξίο ην θφβν ηεο θαθήο εκθάληζεο ηνπ γξαπηνχ (Deteridge, 1996). Ο θεηκελνγξάθνο είλαη έλα πνιχηηκν εξγαιείν κάζεζεο ηεο νξζνγξαθίαο, θαζψο δηαζέηεη κεραληζκφ πνπ ην βνεζά λα επηζεκάλεη ηα ιάζε ηνπ θαη λα ηα δηνξζψζεη κφλν ηνπ (απηνδηφξζσζε). Βέβαηα ππάξρνπλ πνιινί πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη κε ηνπο δηνξζσηέο θεηκέλνπ ν καζεηήο δελ ζα κάζεη νξζνγξαθία θαη κπνξεί λα εμαξηεζεί πιήξσο απ απηνχο. Παξφια απηά είλαη γεγνλφο φηη νη δηνξζσηέο θεηκέλνπ πξνζθέξνπλ ζηνπο καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο κεγαιχηεξε απηνλνκία (Detheridge, 1996), ελψ ηαπηφρξνλα βειηηψλνπλ θαη ηελ Οξζνγξαθία (McΚeown, 2000). Οη παξαδνζηαθνί δηνξζσηέο δελ κπνξνχλ λα πξνβιέςνπλ φια ηα νξζνγξαθηθά ιάζε (Thomson and Watkins, 1998) αιιά κπνξνχλ λα αλαγλσξίζνπλ θαη λα απνδείμνπλ ζην καζεηή ηηο ιέμεηο πνπ ρξεηάδνληαη δηφξζσζε. Ο ζπλδπαζκφο ησλ ζηξαηεγηθψλ δηφξζσζεο κε ηε κεζνδνινγία ιέμεσλ, κπνξεί λα βειηηψζεη ηε δηφξζσζε ησλ ιαζψλ ησλ καζεηψλ θαη πάλσ απ φια ην γξαπηφ ηνπο ιφγν. Σα

83 καζήκαηα δηφξζσζεο δελ απνθαιχπηνπλ αλ ε ζηξαηεγηθή ζα είρε απνηέιεζκα ρσξίο ηε κέζνδν ησλ ιέμεσλ. Δπηπρψο φκσο θαίλεηαη φηη ε κεζνδνινγία ησλ ιέμεσλ απμάλεη, έζησ θαη ζην ειάρηζην, ηελ ψζεζε γηα δηφξζσζε (Hallahan, Lloyd, Kauffman, Weis & Martinez, 2005). Έλα αθφκε ρξήζηκν θεηκελνγξαθηθφ εξγαιείν κπνξεί λα θαλεί ην Thesaurus, ην νπνίν δίλεη ζπλψλπκα θαη κπνξεί λα εληζρχζεη ηελ θαηαλφεζε λέσλ ιέμεσλ ζρεηίδνληάο ηεο κε ήδε γλσζηέο ιέμεηο (Detheriridge, 1996) Ζ κφλε δπζθνιία κ απηά ηα εξγαιεία είλαη φηη ρξεηάδνληαη ρξφλν θαη πξνζπάζεηα γηα λα δηδαρηνχλ νη καζεηέο ηε ρξήζε ηνπο. Μία αθφκε ρξήζηκε θαη βνεζεηηθή ιεηηνπξγία ησλ ππνινγηζηψλ πξνο ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, είλαη ηα πξνγξάκκαηα πξφβιεςεο ησλ ιέμεσλ. Απηά ηα πξνγξάκκαηα «καληεχνπλ» πνηα ιέμε ζθνπεχεη λα ρξεζηκνπνηήζεη ην άηνκν πνπ γξάθεη, βαζηζκέλε ζηα αξρηθά γξάκκαηα πνπ έρνπλ πιεθηξνινγεζεί. Γηα παξάδεηγκα αλ έλαο καζεηήο γξάςεη: «Πήγα ζην ζ», ην πξφγξακκα κπνξεί λα πξνηείλεη κηα ιίζηα απφ πηζαλέο ιέμεηο, πνπ κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ: ζρνιείν, ζηαζκφ, ζπίηη. Όζα πεξηζζφηεξα γξάκκαηα πξνζζέζεη ν καζεηήο, ηφζν πην ζπγθεθξηκέλεο ζα είλαη νη πξνηεηλφκελεο θαη πξνβιεπφκελεο ιέμεηο. Ο καζεηήο ζα κπνξνχζε λα εληάμεη ηελ ιέμε ζην θείκελν θάλνληαο έλα θιηθ πάλσ ηεο. Οη πξνηεηλφκελεο ιέμεηο βαζίδνληαη είηε κφλν απφ ηηο ζπιιαβέο είηε απφ ηελ νξζνγξαθία θαη ηε ζχληαμε θαη νη ιέμεηο ρξεζηκνπνηνχληαη γξήγνξα απφ ην καζεηή. Ζ έξεπλα ππνζηεξίδεη ηε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ πξφβιεςεο ησλ ιέμεσλ γηα καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, εηδηθά γη απηνχο πνπ έρνπλ πξφβιεκα κε ηελ νξζνγξαθία Ο ζπλδπαζκφο ησλ ζηξαηεγηθψλ δηφξζσζεο κε ηε κεζνδνινγία ιέμεσλ, κπνξεί λα βειηηψζεη ηε δηφξζσζε ησλ ιαζψλ ησλ καζεηψλ θαη πάλσ απ φια ην γξαπηφ ηνπο ιφγν. Σα καζήκαηα δηφξζσζεο δελ απνθαιχπηνπλ αλ ε ζηξαηεγηθή ζα είρε απνηέιεζκα ρσξίο ηε κέζνδν ησλ ιέμεσλ. Δπηπρψο φκσο θαίλεηαη φηη ε κεζνδνινγία ησλ ιέμεσλ απμάλεη, έζησ θαη ζην ειάρηζην, ηελ ψζεζε γηα δηφξζσζε (Hallahan, Lloyd, Kauffman, Weis & Martinez, 2005). Υάξε ζηηο παξαπάλσ δπλαηφηεηεο ελφο θεηκελνγξάθνπ, ην απνηέιεζκα ηεο δνπιεηάο είλαη «θαζαξφ», απαιιαγκέλν απφ αθαηαιαβίζηηθεο ιέμεηο θαη θαθή εκθάληζε. Δίλαη νξγαλσκέλν θαη εππαξνπζίαζην θαη θάλεη ην καζεηή, πνπ, κέρξη ηψξα έρεη ζπλεζίζεη ηελ απνηπρία, λα είλαη πεξήθαλνο γηα ηε δνπιεηά ηνπ (Mckeown, 2000)

84 Έλα άιιν ζεκαληηθφ θνκκάηη ζην νπνίν νη Ζ/Τ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο είλαη ε νξζνγξαθία θαη ε θαηάθηεζε ηεο γξαθήο. Πξνγξάκκαηα εμάζθεζεο κέζσ παηρληδηνχ ή κέζσ αζθήζεσλ κπνξνχλ λα δψζνπλ θίλεηξν ζηα παηδηά απηά λα εμαζθήζνπλ θαη λα βειηηψζνπλ ηελ νξζνγξαθία ηνπο. Δπηπιένλ, νη Ζ/Τ απνηεινχλ έλα πνιπαηζζεηεξηαθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο αθνχ νη καζεηέο βιέπνπλ ηε ιέμε, ηελ αθνχλ θαη κεηά πξέπεη λα ηε γξάςνπλ (Crivelli, 2000). Ζ δαρηπινγξάθεζε κηαο ιέμεο θαίλεηαη πσο είλαη σθέιηκε, θαζψο, νη καζεηέο καζαίλνπλ ππνδεηγκαηηθέο θηλήζεηο ησλ δαρηχισλ, νη νπνίεο ηνπο βνεζνχλ λα ζπκνχληαη ηε ζσζηή νξζνγξαθία, ελψ βνεζάεη ηε ζχλδεζε ήρνπ-γξαθήκαηνο (Thomson and Watkins, 1998). Ζ ρξήζε ηνπ Ζ/Τ θαίλεηαη λα έρεη κεγάιε απνηειεζκαηηθφηεηα ζηε δηδαζθαιία θαη θαηάθηεζε ηεο αλαγλσζηηθήο ηθαλφηεηαο ζε καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ζηελ αλάγλσζε. Καη ζε απηφλ ηνλ ηνκέα νη Ζ/Τ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ζεκαληηθφ θαη απνηειεζκαηηθφ βνήζεκα (Lewin, 2000). Γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθά απηά ηα πξνγξάκκαηα ζηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ζηελ αλάγλσζε είλαη απαξαίηεηε ε αιιειεπίδξαζε κεηαμχ καζεηή θαη Ζ/Τ θαη ε ππνγξάκκηζε ησλ ιέμεσλ πνπ δηαβάδνληαη απ ηνλ εθθσλεηή. Δπίζεο είλαη αλαγθαίνο ν απφιπηνο έιεγρνο απ ηελ πιεπξά ηνπ καζεηή θαη ρξεηάδεηαη λα ππάξρνπλ νπσζδήπνηε νη δσληαλέο εηθφλεο θαη νη ήρνη. Ζ ζχλδεζε θζφγγσλ θαη γξαθεκάησλ δηεπθνιχλεηαη θαζψο νη ιέμεηο ππνγξακκίδνληαη ελψ δηαβάδνληαη. Δπίζεο θάπνηα πξνγξάκκαηα κπνξεί λα επηηξέπνπλ ζην ρξήζηε λα θάλεη θιηθ πάλσ ζε κία άγλσζηε ιέμε, κε ζθνπφ λα αθνχζεη κηα ζπλψλπκε ή κηα επεμήγεζή ηεο, βειηηψλνληαο έηζη ην ιεμηιφγηφ ηνπ (Crivelli, 2000). Σν πην ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ είλαη ην γεγνλφο φηη πξνζθέξνπλ ηελ αλαγλσζηηθή δηαδηθαζία ζε κηθξά βήκαηα, θαζψο θαη φηη δίλνπλ θίλεηξν γηα αλάγλσζε (Lewin, 1995). Λνγηζκηθά πνπ θπθινθνξνχλ ζηελ Διιάδα γηα καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ηελ ειιεληθή αγνξά ππάξρνπλ θάπνηα CD-ROM πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ. Γηαζέζηκν ινγηζκηθφ γηα ηα Διιεληθά είλαη ν «Ζιεθηξνληθφο Λνγνγξάθνο» απφ ηε VoiceIn ΔΠΔ (Speech to Text), ν «Δθθσλεηήο» απφ ην Ηλζηηηνχην Δπεμεξγαζίαο Λφγνπ θαη ν «Αίζσπνο-Διιεληθφο Ζιεθηξνληθφο ζπλζέηεο Φσλήο» απφ ηε MLS Πιεξνθνξηθή (Σφθε, 2004). Απηά ηα πξνγξάκκαηα γηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζαλ εξγαιεία βαζίδνληαη ζηελ ππαγφξεπζε απφ ην άηνκν κε

85 Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο πξνο ηνλ Τπνινγηζηή θαη ν Τπνινγηζηήο λα δηαβάζεη πίζσ φια φζα ππαγνξεχηεθαλ. Άιια πξνγξάκκαηα / ινγηζκηθά πνπ θπθινθνξνχλ ζηελ αγνξά είλαη: Σν ινγηζκηθό «εμαγύς», ην νπνίν απνηειεί ηκήκα ηνπ έξγνπ «Τπεξεζίεο πξνζηηζέκελεο αμίαο ζην ειιεληθφ δίθηπν ζρνιείσλ» ηνπ ΔΠΔΑΔΚ θαη έρεη αλαπηπρζεί απφ ην Ηλζηηηνχην Δπεμεξγαζίαο ηνπ Λφγνπ (ΗΔΛ). Σν πξφγξακκα ζηνρεχεη ζηνλ εληνπηζκφ ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ζε καζεηέο ηεο Πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη ζηελ πηζαλή παξαπνκπή ηνπο εθφζνλ θξηζεί απαξαίηεηε. Μέζσ κίαο απηνκαηνπνηεκέλεο δηαδηθαζίαο αμηνιφγεζεο αηζζεηεξηαθψλ θαη γλσζηηθψλ παξακέηξσλ πνπ ζηνηρεηνζεηνχλ ην πξνθίι ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, εμεηάδνληαη νη αθφινπζνη νθηψ ηνκείο: 1) ε ηαρχηεηα αλάγλσζεο θεηκέλνπ θαη θαηαλφεζή ηνπ, 2) ε δηφξζσζε νξζνγξαθίαο, 3) ν εληνπηζκφο ηφλσλ, 4) ε δηάθξηζε ζπρλνηήησλ, 5) ε επαλάιεςε αιιεινπρηψλ, 6) ε επαλάιεςε ςεπδνιέμεσλ, 7) ε ηαπηνπνίεζε εηθφλαο - ιέμεο 8) ε κλήκε γξακκάησλ. Σν «εμαγχο» είλαη έλα εμεηδηθεπκέλν ινγηζκηθφ ην νπνίν κπνξεί λα απνηειέζεη έλα ηδηαίηεξα ρξήζηκν εξγαιείν γηα ηελ αλίρλεπζε δπζθνιηψλ ησλ καζεηψλ ζε ζρνιεία κε εθπαηδεπηηθνχο πνπ δελ έρνπλ εηδηθέο γλψζεηο θαη ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο κε δχζθνιε πξφζβαζε ζε ηαηξνπαηδαγσγηθέο ππεξεζίεο. (Πξσηφπαπαο θαη ζπλ., 2002 Πξσηφπαπαο θαη ζπλ. 2004, θαινχκπαθαο θαη Πξσηφπαπαο ρ.ρ.). Δηθόλα 3.1: εμαγπο : Λνγηζκηθό εληνπηζκνύ καζεηώλ κε πηζαλά καζεζηαθά πξνβιήκαηα (πεγή:

86 Σν ινγηζκηθό ΒΛΔΜΑ, ε δεκηνπξγία ηνπ νπνίνπ έγηλε απφ ην Ηλζηηηνχην Δπεμεξγαζίαο ηνπ Λφγνπ (ΗΔΛ) θαη θαηαζθεπάζηεθε απφ ηελ θχξηα εξεπλεηηθή νκάδα πνπ αλέπηπμε θαη ην ινγηζκηθφ, ην εμαγχο. Σν λέν ινγηζκηθφ «ΒΛΔΜΑ» απνζθνπεί ζε κία έγθπξε θαη αμηφπηζηε Δηθόλα 3.2: Απόζπαζκα από ην ινγηζκηθό Βιέκα. (πεγή: απηνκαηνπνηεκέλε αλίρλεπζε πηζαλψλ δπζθνιηψλ καζεζηαθψλ ζε καζεηέο ηεο Γ θαη Γ ηάμεο ηνπ Γεκνηηθνχ. Μέζα απφ παηγληψδεηο (ραξαθηήξεοθαξηνχλ), ελδηαθέξνπζεο θαη αιιειεπηδξαζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, νη κηθξνί καζεηέο αμηνινγνχληαη ζε ρξφλν ιηγφηεξν ηεο κίαο ζρνιηθήο ψξαο ζηνπο αθφινπζνπο ηέζζεξηο ηνκείο: α) ζηελ αλάγλσζε θαη ηελ θαηαλφεζε ηνπ θεηκέλνπ, β) ζηελ αλαπαξαγσγή ςεπδνιέμεσλ, γ) ζηελ ηαπηνπνίεζε εηθφλαο-ιέμεο δ) ζηε κλήκε γξακκάησλ. Σν ινγηζκηθφ «ΒΛΔΜΑ» είλαη δπλαηφλ λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηνλ εληνπηζκφ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη δηαζέηεη ηα ζεκαληηθά πξαθηηθά πιενλεθηήκαηα κίαο απηνκαηνπνηεκέλεο ςπρνκεηξηθήο εμέηαζεο γεληθφηεξα θαη πην ζπγθεθξηκέλα γηα ηνλ εληνπηζκφ ελδερφκελσλ καζεζηαθψλ δπζρεξεηψλ κέζα απφ ηε ρξήζε ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ (Πξσηφπαπαο θαη ζπλ. 2006, θαινχκπαθαο θαη Πξσηφπαπαο ρ.ρ.). Σν ινγηζκηθό «ΛΑΜΓΑ» δεκηνπξγήζεθε επίζεο ζην Ηλζηηηνχην Δπεμεξγαζίαο ηνπ Λφγνπ (ΗΔΛ) γηα ην ζρεδηαζκφ ινγηζκηθψλ απηνκαηνπνηεκέλεο αλίρλεπζεο ελδερφκελσλ καζεζηαθψλ δπζρεξεηψλ ζην γξαπηφ ιφγν. Σν «ΛΑΜΓΑ» απεπζχλεηαη ζε καζεηέο ηεο Β Σάμεο ηνπ Γεκνηηθνχ έσο θαη ηε Β Σάμε ηνπ Γπκλαζίνπ. Οη ίδηνη νη εξεπλεηέο ηνπ

87 ινγηζκηθνχ ππνζηεξίδνπλ πσο ην ΛΑΜΓΑ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα εμεηάζεη δεμηφηεηεο πνπ απνηεινχλ δείθηεο καζεζηαθνχ δπλακηθνχ θαη φρη λα κεηξήζεη ηε ζρνιηθή επίδνζε ησλ καζεηψλ. Πξφθεηηαη γηα δξαζηεξηφηεηεο πνιιαπιψλ επηινγψλ ησλ νπνίσλ ε ζπλνιηθή ηνπο δηάξθεηα είλαη Δηθόλα 3.3: Τν ινγηζκηθό Λάκδα (πεγή: πεξίπνπ φζν κία ζρνιηθή ψξα. Με ην ινγηζκηθφ «ΛΑΜΓΑ» αμηνινγνχληαη νη παξαθάησ ηνκείο: 1) ε νξζνγξαθία, 2) ε κνξθνζπληαθηηθή επεμεξγαζία, 3) ε θαηαλφεζε πξνθνξηθνχ ιφγνπ, 4) ε θαηαλφεζε γξαπηνχ ιφγνπ, 5) ην ιεμηιφγην, 6) νη κε ιεθηηθέο ηθαλφηεηεο, 7) ε κλήκε εξγαζίαο (εχξνο πξνζνρήο) 8) ε αληίιεςε κνπζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ. Ζ δηαηνκηθή θαη ελδναηνκηθή αμηνιφγεζε ησλ αδπλακηψλ ηνπ θάζε καζεηή πνπ ην ΛΑΜΓΑ πξνζθέξεη, κπνξεί λα απνηειέζεη πνιχηηκν εξγαιείν γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γεληθήο θαη εηδηθήο αγσγήο, εηδηθνχο ησλ Κέληξσλ Γηάγλσζεο Αμηνιφγεζεο θαη Τπνζηήξημεο (Κ.Γ.Α.Τ.) θαη άιινπο θαηάιιεια θαηαξηηζκέλνπο επαγγεικαηίεο (θαινχκπαθαο θαη Πξσηφπαπαο, ρ.ρ.). Σν εθπαηδεπηηθό ινγηζκηθό e-teach (CD-ROM), ην νπνίν βξίζθεηαη αθφκα ππφ εμέιημε, έρεη αλαπηπρζεί απφ νκάδα θνηηεηψλ ηνπ Σκήκαηνο Γηδαθηηθήο ηεο Σερλνινγίαο θαη Φεθηαθψλ πζηεκάησλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Πεηξαηψο. Σν πξφγξακκα απηφ έρεη ζηφρν λα ππνβνεζήζεη ηνπο καζεηέο ηεο Πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηα γισζζηθά καζήκαηα. Δπίζεο ε ελδπλάκσζε ηνπ απηναηζζήκαηνο, ε ρξήζε λέσλ δηδαθηηθψλ πξνζεγγίζεσλ, ε αλάπηπμε ηεο επηθνηλσλίαο, ηεο θνηλσληθνπνίεζεο θαη ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο, ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηνπο ζηφρνπο ησλ εξεπλεηψλ απηνχ ηνπ πξνγξάκκαηνο

88 Οη ζεκαηηθέο ελφηεηεο πνπ πεξηέρνληαη ζηελ πξψηε έθδνζε ηνπ ινγηζκηθνχ είλαη: 1) δξαζηεξηφηεηεο γηα ην αιθάβεην (Α νκάδα), 2) δξαζηεξηφηεηεο γηα ην αιθάβεην (Β νκάδα, κε κεγαιχηεξν βαζκφ δπζθνιίαο), 3) δξαζηεξηφηεηεο δηάθξηζεο, ηαμηλφκεζεο θαη ρξνληθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ 4) δξαζηεξηφηεηεο θαηαλφεζεο θεηκέλνπ. ηε δεχηεξε έθδνζή ηνπ ην ινγηζκηθφ e-teach πεξηιακβάλεη επηπιένλ δξαζηεξηφηεηεο νκνηφηεηαο θαη δηαθνξάο, δξαζηεξηφηεηεο πξνζσπηθήο έθθξαζεο θαη ηέινο καζεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. ( Σν πξόγξακκα Ξεφτέρης, ην νπνίν απεπζχλεηαη ζηνπο καζεηέο ησλ πξψησλ (θαλνληθψλ) ηάμεσλ ηνπ Γεκνηηθνχ θαη πεξηιακβάλεη ην «Ταμίδη ζηε Φώξα ησλ Γξακκάησλ» θαη «Ο Ξεθηέξεο θαη ε Γξακκαηηθή». Πεξηέρεη επράξηζηεο δξαζηεξηφηεηεο θαη παηρλίδηα γηα ηελ εθκάζεζε θαη ηελ εμάζθεζε ηεο αιθαβήηαο θαη ησλ βαζηθψλ θαλφλσλ γξακκαηηθήο, ηελ αληηζηνίρηζε γξαθεκάησλ-θσλεκάησλ, ηε ζχλζεζε θαη παξαγσγή ιέμεσλ απφ κεκνλσκέλα γξαθήκαηα, ηελ εμάζθεζε ηεο θσλνινγηθήο ελεκεξφηεηαο, ελψ δίλεηαη θάζε θνξά ε αλάινγε επηβξάβεπζε. Σν πξφγξακκα απηφ είλαη έλα εμεηδηθεπκέλν πξφγξακκα γηα καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη δπζιεμία, αιιά κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί επηιεθηηθά θαη επηθνπξηθά απφ ην δάζθαιν. Σν ινγηζκηθφ απηφ είλαη δηαδξαζηηθφ, ελψ ηαπηφρξνλα παξέρεη ηα θαηάιιεια θίλεηξα ζηνπο κηθξνχο καζεηέο ( Δθηφο απφ ηηο δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθία θαη ηελ αλάγλσζε, νη καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο θαη ζηα καζεκαηηθά. Καη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε νη ππνινγηζηέο πξνζθέξνπλ πξνγξάκκαηα θαη ινγηζκηθά πνπ απνζθνπνχλ ζηελ αλάπηπμε θαη βειηίσζε ηεο καζεκαηηθήο ηθαλφηεηαο θαη ζθέςεο. Μηα απφ ηηο πην απνηειεζκαηηθέο θαη απνδνηηθέο κεζφδνπο είλαη ε αληηζηνίρηζε πιεθηξνινγίνπ κε εηθφλεο ή έλλνηεο (Ράπηεο & Ράπηε, 2001). Ζ ρειψλα εδάθνπο θαη ε Logo είλαη δχν πνιχ ρξήζηκα εξγαιεία, ηα νπνία κεηαηξέπνπλ ηα καζεκαηηθά ζε έλα δηαζθεδαζηηθφ παηρλίδη

89 Ζ ρειψλα εδάθνπο θαη ε LOGO Ζ ρειψλα εδάθνπο είλαη κηα ρειψλα, ηελ νπνία ηελ θαζνδεγνχλ ηα παηδηά πάλσ ζην έδαθνο. Πνιιέο θνξέο κπνξνχλ λα επηλνεζνχλ απφ ηα ίδηα ηα παηδηά παηρλίδηα κε εληνιέο γηα λα παίμνπλ κε ηε ρειψλα εδάθνπο, φπσο λα θπλεγάεη κηα κπάια ή λα θάλεη πεξηνδεία γηα λα εθηειέζεη δηάθνξεο απνζηνιέο πάλσ ζε έλα ράξηε εδάθνπο πνπ αλαπαξηζηά, είηε ηνλ ηφπν ηνπο, είηε άιιεο ρψξεο θιπ (Ράπηεο & Ράπηε, 2001). ηφρνο απηνχ ηνπ εξγαιείνπ είλαη λα αλαπηχμνπλ νη καζεηέο ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη λέεο πξνζεγγίζεηο ζηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο. Δπίζεο λα εθαξκφζνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο ζηελ πιεξνθνξηθή, ζηα καζεκαηηθά θαη ζηελ ηερλνινγία επηθνηλσληψλ θαηά ηελ παξαγσγή, ηεθκεξίσζε θαη δηάδνζε ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο ηεο έξεπλάο ηνπο. Ζ ρειψλα εδάθνπο θηλείηαη ζε επίπεδεο επηθάλεηεο θαη έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα δσγξαθίδεη ην ίρλνο ηεο θίλεζήο ηεο πάλσ ζηελ επίπεδε επηθάλεηα ηελ νπνία θηλείηαη. Σν ξνκπφη ζπλδέεηαη κέζσ ηεο παξάιιειεο ζχξαο κε ηνλ Ζ/Τ απφ φπνπ θαζνδεγείηαη κε ηελ εθηέιεζε εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο (software) πνπ έρεη θαηαζθεπαζηεί εηδηθά γη απηφ ην ξνκπφη. Σν ινγηζκηθφ απηφ εθηειεί έλα πεξηβάιινλ πξνζνκνίσζεο εληνιψλ ηεο γιψζζαο πξνγξακκαηηζκνχ LOGO. Έηζη ν ρξήζηεο θαζνδεγεί ην Ρνκπφη απφ ηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή θαη έρεη ηε δπλαηφηεηα λα παξαθνινπζεί απηά πνπ θάλεη ην ξνκπφη ζην πάησκα θαη πάλσ ζηελ νζφλε ηνπ κέζα απφ ην πεξηβάιινλ πξνζνκνίσζεο ηνπ ινγηζκηθνχ (Γηαλλαθφπνπινο Ν., ρ.ρ.). Σν ξνκπφη logo-ρειψλα είλαη κηα ηξηζδηάζηαηε θαηαζθεπή βάξνπο πεξίπνπ 2,5 kg θαη δηαζηάζεσλ (ΜxΠxΤ) 32cm x 31cm x 29cm. Σα θπξηφηεξα κέξε ηεο LOGO-ΥΔΛΧΝΑ, φπσο θαίλνληαη ζηελ Δηθφλα 3, είλαη: Δηθόλα 3.4: Ζ ρειώλα εδάθνπο ηεο LOGO (πεγή: 3lyk-patras.ach.sch.gr) ν ζθειεηφο

90 κεραληθά κέξε θίλεζεο ειεθηξνληθή πιαθέηα θαη πάλει ελδεηθηηθψλ ιπρληψλ ε νπνία δελ θπθινθνξεί ζην εκπφξην αιιά πξνζηαηεχεηαη κε δίπισκα επξεζηηερλίαο. Ζ αξρηθή ρξήζε ηεο ίδηαο πιαθέηαο έρεη γίλεη κε επηηπρία γηα ηνλ έιεγρν ειεθηξηθψλ θηλεηήξσλ ζην χζηεκα Αιγνξηζκηθνχ Ζιηαθνχ θνπεπηή (Οξγαληζκφο Βηνκεραληθήο Ηδηνθηεζίαο 2002). ζπζζσξεπηέο ηξνθνδνζίαο ξεχκαηνο. Δηθόλα 3.5: Τα κέξε ηεο ρειώλαο LOGO, αξηζκεκέλα από ην (πεγή: 3lyk-patras.ach.sch.gr) Μία επίζεο πνιχ ρξήζηκε κέζνδνο γηα ηε βειηίσζε ηεο καζεκαηηθήο ζθέςεο είλαη δηάθνξα άιια πξνγξάκκαηα ηεο Logo, κε ηα νπνία ηα παηδηά κπνξνχλ λα θαηαζθεπάζνπλ ζρήκαηα εμεξεπλψληαο ην απνηέιεζκα ηεο δηαδνρήο ησλ εληνιψλ κε κηα ζεηξά αξηζκψλ. ηφρνο είλαη λα αλαθαιχςνπλ πνζνηηθά θαηλφκελα, ηα νπνία κεηαθξάδνπλ ζε νπηηθέο αλαπαξαζηάζεηο θαη ζρήκαηα θαλφλεο θαη ππνινγηζηηθνχο πίλαθεο. Έηζη ηα παηδηά ζρεδηάδνπλ θαηαπιεθηηθά ζρήκαηα θαη ζρέδηα κε ηε βνήζεηα ηνπ Ζιεθηξνληθνχ Τπνινγηζηή θαη ε Γεσκεηξία γίλεηαη γη απηά έλα ζπλαξπαζηηθφ θαη εμεξεπλεηηθφ παηρλίδη. Κάπνηνη εξεπλεηέο έρνπλ παξαηεξήζεη φηη παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο πνπ ζπκκεηείραλ ζε πξνγξάκκαηα Logo, παξνπζίαζαλ ζεκαληηθέο βειηηψζεηο ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηε ιεπηή θηλεηηθφηεηα, ηελ εξγαδφκελε θαη βξαρππξφζεζκε κλήκε θαη έκαζαλ λα ρξεζηκνπνηνχλ κε απνηειεζκαηηθφ ηξφπν κνξθέο επαλαηξνθνδφηεζεο πνπ ηνπο παξείρε ν Ζ/Τ θαη ηέινο δηακφξθσζαλ κηα ζεηηθή θαη ππεχζπλε ζηάζε απέλαληη ζην ξφιν ηνπ ζρνιείνπ θαη ηνπ εαπηνχ ηνπο (ηαζηλφο, 1989). Πνιχ ρξήζηκα είλαη θαη ηα πξνγξάκκαηα πξνζνκνίσζεο κε ηα νπνία ζπκκεηέρνπλ ηα παηδηά ζε δξακαηνπνηεκέλεο θαηαζηάζεηο θαζεκεξηλήο ζπλαιιαγήο κε ρξήκαηα, π.ρ. παίδνληαο ην καγαδί κε ηα ςψληα θαη δηάθνξεο κεηξήζεηο θαη ππνινγηζκνί

91 κεγεζψλ πνπ ππάξρνπλ ζην πεξηβάιινλ ηνπο. Με απηά ηα πξνγξάκκαηα ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ζηα Μαζεκαηηθά ζα βνεζεζνχλ, κέζσ ηνπ παηρληδηνχ, ζηελ εθκάζεζε ησλ βαζηθψλ αξηζκεηηθψλ πξάμεσλ θαη ζα κάζνπλ λα ιχλνπλ ζηνηρεηψδε καζεκαηηθά πξνβιήκαηα πνπ ζα αληηκεησπίζνπλ ζηηο θαζεκεξηλέο ηνπο ζπλαιιαγέο, φπσο ν ππνινγηζκφο ησλ ξέζησλ θαη ν εληνπηζκφο ελδερφκελεο ιάζνπο ή αλέληηκεο δνζνιεςίαο (Ράπηεο & Ράπηε, 2001). Ζ εξεπλεηηθή καξηπξία δείρλεη φηη ζε νξηζκέλα ζηάδηα ηεο κάζεζεο ε ιεγφκελε αλάκεηθηε άζθεζε είλαη πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή ζε ζχγθξηζε κε ηε κεκνλσκέλε άζθεζε. ηελ πξψηε πεξίπησζε, ε άζθεζε εθηείλεηαη ζε νξηζκέλεο δηαθνξεηηθέο δεμηφηεηεο ζε έλα δνζκέλν ρξφλν, ελψ ζηε δεχηεξε ε άζθεζε αθνξά κηα δεμηφηεηα πνπ ζηε ζπλέρεηα ηε δηαδέρεηαη κηα άιιε. ε πξνρσξεκέλα ζηάδηα κάζεζεο ε αλάκεηθηε άζθεζε ζε ζχγθξηζε κε ηε κεκνλσκέλε άζθεζε είλαη πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή φηαλ ην καζεζηαθφ πιηθφ πξνζθαίξεηαη γηα πξψηε θνξά ζην παηδί (ηαζηλφο, 1989). Δίλαη θαλεξφ φηη ε ηερλνινγία θαη νη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο έρνπλ πνιιέο δπλαηφηεηεο θαη κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ κεγάιε βνήζεηα ζε καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Γη απηφ ε έληαμε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε κπνξεί λα ζεσξεζεί απαξαίηεηε γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ θαη ηελ απνθαηάζηαζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα λα ζπκβεί απηφ, είλαη λα δεκηνπξγεζνχλ νη θαηάιιειεο ζπλζήθεο ζηα ζρνιεία θαη γεληθά ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, ψζηε νη δπλαηφηεηεο ησλ ΣΠΔ λα είλαη ρξήζηκεο, δεκηνπξγηθέο θαη απνηειεζκαηηθέο. Απηφ πνπ ρξεηάδεηαη δειαδή, είλαη ε νπζηαζηηθή έληαμε ησλ ππνινγηζηψλ ζην ζρνιηθφ πξφγξακκα θαη λα ππάξμεη ελεκέξσζε θαη εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε ζσζηή αληηκεηψπηζε θαη ρξήζε ησλ ππνινγηζηψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο

92 3.3 Κξηηηθή Θεώξεζε ησλ ΣΠΔ ζηελ Δηδηθή Αγσγή-Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Έλαο αξθεηά κεγάινο αξηζκφο εξεπλεηψλ θαη επηζηεκφλσλ ζηε βηβιηνγξαθία ζπκθσλνχλ κε ην κέγεζνο ηεο ζεηηθήο πξνζθνξάο ησλ Ζ/Τ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία ζηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Ζ J. Day (1995) πεξηγξάθεη ηξεηο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο νη Ζ/Τ κπνξνχλ λα δηεπθνιχλνπλ ηελ πξφζβαζε ζηε κάζεζε: 1) Να απνκαθξπλζνχλ ηα «θπζηθά» εκπφδηα, δειαδή εκπφδηα πνπ έρνπλ ζρέζε κε δπζθνιίεο θηλεηηθφηεηαο. 2)Να παξνπζηάδνληαη ηα καζήκαηα κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο 3)Να ππνζηεξίδνληαη νη καζεηέο ζε ηδηαίηεξνπο ηνκείο δπζθνιηψλ. Ο C. Singleton (1994) πεξηγξάθεη κηα ελδηαθέξνπζα δηαθνξνπνίεζε ζηηο απφςεηο πνπ αθνξνχλ ηε ρξήζε ησλ Ζ/Τ ζηε δηδαζθαιία καζεηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο: «ζεξαπεία θαη κάζεζε» απφ ηε κηα πιεπξά θαη «πξφζβαζε θαη ππνζηήξημε» απφ ηελ άιιε. Γειαδή ζεσξεί φηη νη εξεπλεηέο θαη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ αζρνιεζεί κε ην ζέκα, ρσξίδνληαη ζε δχν νκάδεο α) απηνχο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηνπο Ζ/Τ σο κέζνδν δηδαζθαιίαο βαζηθψλ δεμηνηήησλ θαη β) εθείλνπο πνπ ηνπο αληηκεησπίδνπλ απιά σο κέζν πνπ δίλεη πξφζβαζε ζηα θαζεκεξηλά καζήκαηα. Ο ίδηνο ππνζηεξίδεη φηη ηφζν ε ζεξαπεία θαη ε κάζεζε φζν θαη ε ππνζηήξημε θαη πξφζβαζε ησλ καζεηψλ είλαη εμίζνπ ζεκαληηθέο. Γη απηφ ζα πξέπεη λα ππάξρεη δηαθνξνπνίεζε, φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ησλ Ζ/Τ ζε παηδία κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Έλαο καζεηήο κπνξεί λα ρξεηάδεηαη πεξηζζφηεξε εμάζθεζε κέζσ ησλ θαηάιιεισλ πξνγξακκάησλ, ψζηε λα θαηαθηήζεη κηα δεμηφηεηα, έλαο άιινο κπνξεί λα ρξεηάδεηαη ηνλ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ γηα λα δηεπθνιχλεη ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ ηάμε θη έλαο ηξίηνο κπνξεί λα έρεη αλάγθε θαη ηα δχν. Πιενλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ ζε καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Έλα απφ ηα κεγαιχηεξα πιενλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ησλ Ζ/Τ κε παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο είλαη ε δχλακή ηνπο λα δίλνπλ θίλεηξν γηα κάζεζε, αθφκα θαη φηαλ απνγνεηεχνληαη ή αηζζάλνληαη φηη απεηινχληαη απφ ηελ άκεζε δηδαζθαιία (Brooks, 1997). Δπηπιένλ εληζρχνληαο ηε ζπγθέληξσζε εο πξνζνρήο, βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα δείμνπλ πφζν πξαγκαηηθά έρνπλ θαηαλνήζεη θάηη (Detheridge, 1996). Δμίζνπ

93 ζεκαληηθφ είλαη ην γεγνλφο φηη ε δνπιεία ζηνλ Ζ/Τ είλαη κηα πξνζσπηθή ελαζρφιεζε, ε νπνία κεηψλεη ηελ έθζεζε ηνπ καζεηή ζε αξλεηηθή θξηηηθή ελψπηνλ ησλ ζπκκαζεηψλ ηνπ θαη ν καζεηήο κπνξεί λα εθθξαζηεί απζφξκεηα ρσξίο ην θφβν ηεο γεινηνπνίεζεο θαη ηνπ ιάζνπο (Brooks, 1997). Δπηπιένλ νη Ζ/Τ είλαη ζηαζεξνί ζηε «ζπκπεξηθνξά» ηνπο θη έηζη ν καζεηήο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ληψζεη λα απεηιείηαη ιηγφηεξν φηαλ δηνξζψλεηαη απ ηνλ Ζ/Τ πξνζθέξνπλ κεγάιν βαζκφ εμάζθεζεο, εθφζνλ δελ θνπξάδνληαη, δελ αληηδξνχλ αξλεηηθά φηαλ δεηεζεί λα επαλαιάβνπλ πιεξνθνξίεο ή δξαζηεξηφηεηεο θαη κπνξνχλ λα δείμνπλ κεγαιχηεξε ππνκνλή απφ έλα δάζθαιν, δίλνληαο ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα καζαίλνπλ ζηνπο δηθνχο ηνπο ξπζκνχο (Rooms, 2000). Δπηπιένλ νη Ζ/Τ παξέρνπλ ζηνπο καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο απηφ πνπ έρνπλ αλάγθε, δειαδή εξγαζίεο ζε κηθξά δηαδνρηθά βήκαηα (Detheridge, 1996). Απηή ε ζηξαηεγηθή ηεο θαηάηκεζεο ζε κηθξά βήκαηα έρεη απνδερηεί φηη είλαη έλαο επηηπρεκέλνο ηξφπνο δηδαζθαιίαο γηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Έλα επηπιένλ ζεηηθφ ζηνηρείν ησλ Ζ/Τ είλαη φηη ηα δηδαθηηθά πξνγξάκκαηα πξνζθέξνπλ άκεζα ηηο απαληήζεηο θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο θάζε δξάζεο ηνπ καζεηή θαη πξνζθέξνπλ θαη ζεηηθή ελίζρπζε ζε θάζε ζσζηή απάληεζε. Απηφ κπνξεί λα κεηψζεη ην πνζνζηφ ησλ ιαζψλ (αξάληε, 2004). Οη πιεξνθνξίεο θαη απαληήζεηο κπνξνχλ λα ηππσζνχλ θαη λα ζσζνχλ, κε απνηέιεζκα νη καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο λα αηζζάλνληαη πεξήθαλνη γηα ηελ παξνπζίαζε ησλ εξγαζηψλ. Δπίζεο ηα πην πνιιά παηδία βξίζθνπλ ζρεηηθά πην εχθνιν λα ρεηξηζηεί θαλείο ηνπο Ζ/Τ κφιηο ηνπ δνζεί ε βαζηθή απ ηελ νζφλε ηνπ Ζ/Τ απ φηη έλα δηθφ ηνπο θείκελν. Σέινο πνιιά πξνγξάκκαηα ζπκπεξηιακβάλνπλ ην νπηηθφ, αθνπζηηθφ θαη θηλαηζζεηηθφ ζηνηρείν, πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ ζην γισζζηθφ θαη καζεκαηηθφ αιθαβεηηζκφ. Μεηνλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ ζε καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Παξά ηε ζεηηθή πξνζθνξά ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ δπζθνιηψλ ησλ καζεηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, νη Ζ/Τ δελ κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ ην κνλαδηθφ κέζν γηα ηελ επίιπζε ησλ καζεζηαθψλ πξνβιεκάησλ. Κάπνηνη εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ φηη παξάιιεια κε ηηο πνιιέο δπλαηφηεηεο, νη Ζ/Τ έρνπλ θάπνηεο ιεηηνπξγηθέο ηδηφηεηεο πνπ ζπλζέηνπλ ην πξφβιεκα ησλ αδπλακηψλ ηνπο. (Ράπηεο θαη Ράπηε, 2001). Οη έξεπλεο έρνπλ απνδείμεη φηη ν νξζνγξαθηθφο έιεγρνο βνεζάεη ηνπο καζεηέο κε ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ ζην γξαπηφ ιφγν, λα δηνξζψλνπλ ηα πεξηζζφηεξα

94 ιάζε ηνπο, αιιά έρνπλ ζεκαληηθνχο πεξηνξηζκνχο. Ο πην ζεκαληηθφο πεξηνξηζκφο είλαη φηη απνηπγράλνπλ λα εληνπίζνπλ ηα νξζνγξαθηθά ιάζε, πνπ είλαη άιιεο ιέμεηο, ζπκπεξηιακβάλνληαο θαη ηα νκφθσλα θαη άιιεο ππαξθηέο ιέμεηο. Έλαο δεχηεξνο ζεκαληηθφο πεξηνξηζκφο είλαη φηη ε ζσζηή νξζνγξαθία κπνξεί λα κελ εκθαλίδεηαη ζηε ιίζηα ησλ πξνηεηλφκελσλ ιέμεσλ, θπξίσο φηαλ νη ιέμεηο είλαη μερσξηζηά αλνξζφγξαθεο. Άιινο έλαο πεξηνξηζκφο ηνπ νξζνγξαθηθνχ ειέγρνπ πεξηιακβάλεη ηελ πηζαλφηεηα νη καζεηέο λα κελ αλαγλσξίδνπλ ηε ζσζηή ζπιιαβή απφ ηε ιίζηα ησλ πξνηεηλφκελσλ ιέμεσλ, κε απνηέιεζκα ηα ζσζηά νλφκαηα λα ηα εθιακβάλνπλ ιαλζαζκέλα σο ιάζε (Hallahan, Lloyd, Kauffman, Weis & Martinez, 2005). Ο γξακκαηηθφο έιεγρνο, ν νπνίνο εληνπίδεη ηελ πιεθηξνιφγεζε κνξθνινγηθψλ θαη ζπληαθηηθψλ ιαζψλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ απφ καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ζα κπνξνχζε λα είλαη κηα αμηνζεκείσηε αμία. Όκσο κηα νκάδα εξεπλεηψλ (Lewis, Ashton, Haapa, Kieley & Fielden, 1999) εμέηαζαλ ηα απνηειέζκαηα ηνπ γξακκαηηθνχ ειέγρνπ εηδηθά ζρεδηαζκέλνπ γηα καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη δηαπίζησζαλ πσο ε ρξήζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ειέγρνπ γξακκαηηθήο δελ είρε θαλέλα απνηέιεζκα βειηίσζεο ησλ ιαζψλ γξακκαηηθήο. Σν πξφγξακκα ειέγρνπ ηεο γξακκαηηθήο αλαγλψξηζε ιηγφηεξν απφ ηα κηζά ιάζε ησλ καζεηψλ θαη νη δάζθαινη θαη νη καζεηέο παξαπνλέζεθαλ πσο ε αλαηξνθνδφηεζε (feedback) ήηαλ πεξίπινθε. Έλα αθφκε ζεκαληηθφ πξφβιεκα ηεο ρξήζεο ηνπ ππνινγηζηή γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ είλαη φηη ηα ιεθηηθά κελχκαηα πνπ πξνζιακβάλεη θαλείο απ ηνλ Ζ/Τ είλαη κφλν ξπζκνί θαη δελ έρνπλ ηελ αλζξψπηλε ακεζφηεηα πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αλζξψπηλσλ ζρέζεσλ ζηε θπζηθή ηνπο δηάζηαζε (ηαζηλφο, 1987). Δίλαη κηα «ηερλεηή νκηιία» απφ ηελ νπνία ιείπεη ε ακεζφηεηα θαη ν απζνξκεηηζκφο, θαζψο ιεηηνπξγεί ρσξίο ζπλείδεζε θαη ζπλαηζζεκαηηθνχο ηφλνπο, ηνπο νπνίνπο νη καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ηνπο έρνπλ ηδηαίηεξε αλάγθε. Έλα άιιν πνιχ ζεκαληηθφ πξφβιεκα είλαη ε επηινγή ηνπ ινγηζκηθνχ θαζψο ππάξρνπλ πξνγξάκκαηα πνπ δελ πξνάγνπλ θαζφινπ ηε δηαδηθαζία κάζεζεο (ηκάηνο, 1995). Δπνκέλσο ππάξρεη άκεζε αλάγθε γηα ζπλερή ελεκέξσζε θαη παξαθνινχζεζε ησλ εμειίμεσλ ζηνλ ηνκέα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ απφ ην δάζθαιν,αιιά θαη ε αλάγθε λα δνθηκάδνληαη πξψηα ηα εξγαιεία θαη νη ζρεηηθέο εθαξκνγέο πξηλ εθαξκνζηνχλ ζηα παηδηά. Δπίζεο εληνπίδεηαη θαη ην πξφβιεκα ηεο ειάρηζηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο ησλ πξνγξακκάησλ πνπ δηαηίζεληαη γηα λα ππνβνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο κε Μαζεζηαθέο

95 Γπζθνιίεο (Anderson-Inman,1999). Γελ ππάξρνπλ πνιιέο έξεπλεο πνπ λα δηεξεπλνχλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ δηαθφξσλ πξνγξακκάησλ θαη αλ πξάγκαηη επηηπγράλνπλ ηνπο ζηφρνπο πνπ έρνπλ ζέζεη. Ζ έξεπλα είλαη απαξαίηεηε γηα ηε ζχλζεζε θαη αλαγλψξηζε ηνπ ιφγνπ. ηελ πεξίπησζε ηεο ζχλζεζεο ηνπ ιφγνπ ε έξεπλα είλαη απαξαίηεηε ζε ζρεηηθέο κεζφδνπο πνπ βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα αλαπηχμνπλ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ ιφγνπ ηνπο. ηελ πεξίπησζε ηεο αλαγλψξηζεο ηνπ ιφγνπ, ην δήηεκα ηεο επηηπρίαο πξέπεη λα ζπκβαδίδεη κε ηελ εθηίκεζε ηεο πνηφηεηαο ηεο γξαθήο. Πνιιά ππνζρφκελα αηηήκαηα δελ έρνπλ εξεπλεζεί. Αληίζεηα έρεη ππάξμεη αξθεηή δνπιεηά ζε δεηήκαηα πνπ πηζαλφλ δελ ππνζηεξίδνπλ πεξηζζφηεξα απνηειεζκαηηθά ζρέδηα. Οη έξεπλεο δελ έρνπλ εμεηάζεη ην ζρεδηαζκφ ηνπ πιάλνπ γξαθήο, νχηε νη εξεπλεηέο ηε ζρεδίαζε ινγηζκηθνχ (Hallahan, Lloyd, Kauffman, Weis & Martinez, 2005). Μία άιιε ππνζρφκελε πεξηνρή γηα έξεπλα είλαη ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ θνηλσληθψλ επηπηψζεσλ πνπ πξνθαιεί ν γξαπηφο ιφγνο. Πνιινί καζεηέο ζρεηίδνληαη κε εξγαζίεο θαη άξζξα, ηα νπνία δεκνζηεχνληαη ζην internet. Όκσο νη εξεπλεηέο δελ έρνπλ αθφκα εξεπλήζεη ηέηνηνπ είδνπο δξαζηεξηφηεηεο γηα καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο (Hallahan, Lloyd, Kauffman, Weis & Martinez, 2005). Γη απηφ είλαη αλάγθε λα αλαπηπρζνχλ θαηλνχξγηεο εθπαηδεπηηθέο κέζνδνη πνπ λα ελζσκαηψζνπλ θαη ηε ρξήζε ηνπ Ζ/Τ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Βέβαηα ην πιηθφ ηνπ Ζ/Τ θαη ην ινγηζκηθφ πξέπεη λα είλαη πξνζαξκνζκέλα ζε παηδία κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο (Wilkinson-Tilbrook, 1995). πκπεξάζκαηα Αδηακθηζβήηεηα ε εκθάληζε ησλ κηθξνυπνινγηζηψλ θαη ησλ πνιπκέζσλ ζην πεδίν ηεο ηερλνινγίαο, απνηέιεζε κηα θαηλνηνκία ζηε δηδαθηηθή πξάμε. Ζ ρξήζε ηνπο ζηε δηδαζθαιία παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο έρεη ζε γεληθέο γξακκέο ζεηηθά απνηειέζκαηα ηδηαίηεξα ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ αλάγλσζε, ηε γξαθή, ηελ νξζνγξαθία θαη ηα καζεκαηηθά. Όκσο, ν ξφινο ησλ Ζ/Τ δελ ζα πξέπεη λα αληηθαζηζηά ην ξφιν ηνπ δαζθάινπ, αιιά λα ζπκβαδίδεη κε ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο πνπ εθαξκφδνληαη ζηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο (ηαζηλφο, 1989). Γηα λα θαηαζηεί ε δηδαζθαιία κε ηε ρξήζε Ζ/Τ έλα απνηειεζκαηηθφ θαη ρξήζηκν ζεξαπεπηηθφ εξγαιείν, ζα πξέπεη λα δηαζθαιηζηνχλ ζην κέιινλ νξηζκέλεο βαζηθέο πξνυπνζέζεηο φπσο λα αλαζεσξεζεί ν πξνζαλαηνιηζκφο θαη νη κνξθέο έξεπλαο ζε

96 απηφ ην πεδίν, ζα πξέπεη νη εθπαηδεπηηθνί λα εθπαηδεχνληαη θαη λα επηκνξθψλνληαη γηα ηελ θαιιηέξγεηα ηεο ζεηηθήο ηνπο ζηάζεο απέλαληη ζηηο ΣΠΔ θαζψο θαη λα ππάξρεη επάξθεηα ηνπ ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ ζηα ζρνιεία θαη βειηίσζε ησλ αληίζηνηρσλ ινγηζκηθψλ πξνγξακκάησλ. Ζ ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζα πξέπεη λα ζπλδέεηαη κε ηελ πξναγσγή θαη ηεο δηδαζθαιίαο, αιιά θαη ηεο δηάγλσζεο παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ή παξφκνησλ δπζθνιηψλ, κε ηξφπν έγθπξν θαη αμηφπηζην (ηαζηλφο, 1989)

97 Μέρος Δεύτερο Η Πιλοτική Εφαρμογή 97

98 Κεφάλαιο 4 ο Η μεθοδολογία της εργασίας ην θεθάιαην απηφ γίλεηαη αλαθνξά ζην θίλεηξν πνπ ψζεζε γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο εξγαζίαο, ζηελ αλαγθαηφηεηα ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο, ζην βαζηθφ ζθνπφ θαη ηνπο επηκέξνπο ζηφρνπο ηεο, ζηελ αλαζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο, ζηα εξσηήκαηα ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο, ζην πιηθφ θαη ην εξγαιείν πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε, ζην δείγκα θαη ζηε δηαδηθαζία δηεμαγσγήο ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο. Κίλεηξν γηα ηε δηεμαγσγή ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο Ο ιφγνο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε απηή ε πηινηηθή εθαξκνγή πξνέθπςε χζηεξα απφ αλάγλσζε θαη κειέηε βηβιίσλ θαη άξζξσλ πνπ αθνξνχζαλ ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη ηδηαίηεξα ην θνκκάηη ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο. Ζ αλάγλσζε θαη ε κειέηε αχμεζαλ ην ελδηαθέξνλ γηα αλαθάιπςε θαη θαηαλφεζε ησλ δπζθνιηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα παηδηά θαηά ηε γξαθή, ηελ αλάγλσζε θαη ηελ νξζνγξαθία. Με απηή ηελ έξεπλα δφζεθε ε δπλαηφηεηα λα εθαξκνζηνχλ ζεσξεηηθέο γλψζεηο πάλσ ζηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ παξέκβαζε πνπ αθνξά ην θνκκάηη ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο, αιιά δφζεθε θαη ε επθαηξία γηα ζπλεξγαζία κε ηνπο δαζθάινπο θαη γηα ζπζηεκαηηθή παξαηήξεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο, ησλ ζπλαηζζεκάησλ, ησλ δπλαηψλ θαη αδχλακσλ ζεκείσλ ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, θαζψο θαη ηνπ λνεηηθνχ ηνπο δπλακηθνχ θαη ησλ θαζεκεξηλψλ ηνπο δξαζηεξηνηήησλ εληφο θαη εθηφο ζρνιείνπ. Κχξηνο ζηφρνο, φκσο, απηήο ηεο εξγαζίαο ήηαλ ε θαηαζθεπή πιηθνχ αμηνιφγεζεο θαη παξέκβαζεο, ην νπνίν ζα πεξηέρεη δηάθνξεο ηερληθέο γηα αμηνιφγεζε θαη παξέκβαζε πνπ βαζίδνληαη ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηε ζπλέρεηα ε εθαξκνγή ηνπ πιηθνχ απηνχ ζε παηδηά ηεο Δ Γεκνηηθνχ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Ζ δεκηνπξγία απηνχ ηνπ πιηθνχ παξέκβαζεο απνζθνπνχζε ζηελ πξνζπάζεηα λα βνεζεζνχλ νη καζεηέο λα αληηκεησπίζνπλ θαη λα μεπεξάζνπλ ηηο δπζθνιίεο ηνπο. Αλαγθαηφηεηα ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο Οη καζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη έλα πξφβιεκα, ην νπνίν ρξφλν κε ην ρξφλν παίξλεη φιν θαη κεγαιχηεξεο δηαζηάζεηο. πλερψο θαηαθηάλνπλ παηδηά θαη γνλείο ζε 98

99 ινγνζεξαπεπηέο, εηδηθνχο παηδαγσγνχο θαη άιιεο εηδηθφηεηεο γηα λα αληηκεησπίζνπλ ην πξφβιεκα ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ. Όπσο αλαθέξζεθε θαη ζην πξψην κέξνο ηεο εξγαζίαο, νη καζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη ν φξνο πνπ πεξηγξάθεη θάζε είδνπο πξνβιήκαηα πνπ νδεγνχλ ζηε ρακειή ζρνιηθή επίδνζε ή απνηπρία, ζε παηδηά πνπ θνηηνχλ θαλνληθά θαη παξαθνινπζνχλ ην πξφγξακκα ηεο ηάμεο θαη δελ θαηαηάζζνληαη ζε άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο. Ζ εξγαζία απηή εζηίαζε ζηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή, δειαδή ζηελ αδπλακία ηνπ καζεηή λα απνθηήζεη ηελ ηθαλφηεηα λα γξάθεη νξζνγξαθεκέλα ιέμεηο θαη πξνηάζεηο θαη ζηε δπζθνιία ηνπ λα ζπζρεηίδεη ζχκβνια, λα ζπλδέεη ην θαηάιιειν θψλεκα κε ηελ θαηάιιειε ζρεκαηηθή κνξθή ή ηελ έιιεηςε ηθαλφηεηαο λα ζπληαηξηάδεη κηα νπηηθή αθνινπζία κε κηα αθνπζηηθή. Πην ζπγθεθξηκέλα ε εξγαζία επηθεληξψλεηαη ζε ηξφπνπο αληηκεηψπηζεο ησλ δπζθνιηψλ πνπ ζπλαληνχλ νη καζεηέο κε αδπλακία ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. Γειαδή έγηλε πηινηηθή εθαξκνγή θαη ρνξήγεζε θαηάιιεια ηξνπνπνηεκέλνπ θαη εμαηνκηθεπκέλνπ ινγνζεξαπεπηηθνχ παηδαγσγηθνχ πιηθνχ γηα ηελ θαηαγξαθή ησλ εηδψλ, ησλ πεξηνρψλ, ηεο ζπρλφηεηαο, ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο πνζφηεηαο ησλ νξζνγξαθηθψλ ιαζψλ, θαζψο θαη ηελ ηαμηλφκεζή ηνπο ζε θαηεγνξίεο. Σν ινγνζεξαπεπηηθφ παηδαγσγηθφ πιηθφ απνηειείηαη απφ αζθήζεηο θαη δξαζηεξηφηεηεο, ζχκθσλεο κε ηελ ειηθία ηνπ καζεηή θαη επράξηζηεο γηα ην παηδί, νη νπνίεο αξρηθά ζα αμηνινγνχλ θαη ζηε ζπλέρεηα ζα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξέκβαζε θαη αληηκεηψπηζε ησλ δπζθνιηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. θνπφο θαη επηκέξνπο ζηφρνη Βαζηθφο ζθνπφο ηεο θαηαζθεπήο απηνχ ηνπ πιηθνχ ήηαλ ε κείσζε, θαηφπηλ δηδαζθαιίαο θαη παξέκβαζεο, ν αξηζκφο ησλ νξζνγξαθηθψλ ιαζψλ, ζε επίπεδν ιέμεσλ, θξάζεσλ/ πξνηάζεσλ θαη απζφξκεηεο γξαθήο ζε 5 καζεηέο ηεο Δ Γεκνηηθνχ. Χο επηκέξνπο ζηφρνη ηέζεθαλ ε δηεξεχλεζε ησλ πεξηνρψλ θαη ησλ ηνκέσλ πνπ εκθαλίδνληαη ηα νξζνγξαθηθά ιάζε θαη ε δηεξεχλεζε ηνπ βαζκνχ δπζθνιίαο ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. Δπηπιένλ δηεξεπλήζεθε θαηά πφζν ην πιηθφ πνπ ρνξεγήζεθε θαη εθαξκφζηεθε πηινηηθά, ζηα πιαίζηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο πηπρηαθήο εξγαζίαο ήηαλ απνηειεζκαηηθφ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δπζθνιηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. 99

100 Αλαζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο ην παξειζφλ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί αξθεηέο έξεπλεο ζρεηηθέο κε ην ζέκα ηεο παξέκβαζεο ζηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη ηδηαίηεξα ζηηο δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή, απφ δηάθνξνπο επηζηήκνλεο θαη εξεπλεηέο. Μέζα απφ ηηο έξεπλέο ηνπο έρνπλ πξνθχςεη πξνηάζεηο ζρεηηθέο κε ηηο φςεηο θαη ηηο ιχζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δπζθνιηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. Όκσο νη ιχζεηο πνπ πξνηείλνληαη δελ βξίζθνπλ εθαξκνγή ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο. Απηφ ζπκβαίλεη γηα ηνπο ιφγνπο φηη ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία είλαη πνιχπινθε θαη εμειίζζεηαη ζπλερψο, θαη θάζε καζεηήο είλαη κηα κνλαδηθή πεξίπησζε θαη ζα πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί αηνκηθά. Δπίζεο ε κάζεζε κπνξεί λα πξαγκαηνπνηείηαη κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο θαη ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο νη απνθάζεηο παίξλνληαη κεηά απφ αμηνινγεηηθέο εθηηκήζεηο θαη φρη κεηά απφ αληηθεηκεληθέο αλαιχζεηο ή απζηεξέο πνζνηηθνπνηήζεηο. Έηζη ππάξρεη πεξίπησζε κία πξφηαζε ή κηα ιχζε πνπ δφζεθε απφ θάπνηνλ εξεπλεηή λα κελ είλαη δπλαηφλ λα εθαξκνζηεί ζε έλαλ ζπγθεθξηκέλν καζεηή κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθία (Βάκβνπθαο, 2006). Σα εξσηήκαηα ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο Σα εξσηήκαηα ζηα νπνία πξνζπαζεί λα απαληήζεη θαη λα θαηαγξάςεη ε εξγαζία απηή είλαη ηα εμήο: Δξώηεκα 1: Πνηα είλαη ηα είδε ησλ ιαζώλ γξαθήο θαη νξζνγξαθίαο ζε επίπεδν ιέμεσλ, πξνηάζεσλ θαη απζόξκεηεο γξαθήο; Πνηα είλαη ε ζπρλόηεηα εκθάληζήο ηνπο; Πξφθεηηαη γηα ηελ δηαγξακκαηηθή θαηαγξαθή ησλ εηδψλ ησλ νξζνγξαθηθψλ ιαζψλ θαη ηεο ζπρλφηεηάο εκθάληζήο ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα εληνπηζηνχλ θαη λα θαηαγξαθνχλ νη ηνκείο θαη νη πεξηνρέο κε ηα ζπρλφηεξα ιάζε. Δξώηεκα 2: Μεηώλνληαη ηα νξζνγξαθηθά ιάζε κεηά ηελ παξέκβαζε; ε απηή ηελ πεξίπησζε, ζεκεηψλεηαη ε πξφνδνο ησλ καζεηψλ κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθία θαη θαηαγξάθεηαη ε ζπρλφηεηα θαη ηα είδε ησλ νξζνγξαθηθψλ ιαζψλ κεηά ηε ρνξήγεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο παξέκβαζεο. Με απηφ ηνλ ηξφπν θαηαγξάθεηαη ε πηζαλή πξφνδνο ηνπ καζεηή, αιιά θαίλεηαη 100

101 επίζεο θαηά πφζν αμηφπηζηνο, απνηειεζκαηηθφο θαη επηηπρήο είλαη ν ηξφπνο παξέκβαζεο πνπ ζα εθαξκνζηεί θαη ην πιηθφ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί. Δξώηεκα 3: Πνηα είλαη ε ζύγθξηζε ζηελ πξόνδν κεηαμύ ησλ καζεηώλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθία, πνπ επηιέρζεθαλ γηα ηε δηεμαγσγή ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο; εκεηψλνληαη ηα απνηειέζκαηα ησλ επηδφζεσλ ησλ καζεηψλ θαη ζηε ζπλέρεηα ζπγθξίλνληαη, ψζηε λα δηαπηζησζεί πνηνο καζεηήο έρεη κεγαιχηεξε πξφνδν. Δξώηεκα 4: Σε πνηα κέζνδν δηδαζθαιίαο δείρλνπλ ηα παηδηά πεξηζζόηεξε πξνηίκεζε: ζηελ παξαδνζηαθή ή ζηε κέζνδν ρξήζεο ησλ ΤΠΔ; ε απηφ ην εξψηεκα πξέπεη λα απαληεζεί αλ νη καζεηέο έδεημαλ κεγαιχηεξε πξνηίκεζε ζηηο ΣΠΔ ζπγθξηηηθά κε ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο. Οη απαληήζεηο απηψλ ησλ εξσηεκάησλ δίλνληαη ζην Κεθάιαην 6 απηήο ηεο εξγαζίαο θαη πξνέθπςαλ κεηά ηελ επαλαμηνιφγεζε ηεο Οξζνγξαθεκέλεο Γξαθήο. Σν εξγαιείν θαη πιηθφ ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο Σν πιηθφ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηε ζπιινγή ησλ εξεπλεηηθψλ δεδνκέλσλ, αιιά θαη γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί ε δηαδηθαζία ηεο παξέκβαζεο, δελ είλαη δηαζέζηκν ζηελ αγνξά, αιιά θαηαζθεπαζκέλν απφ ηε ζπγγξαθέα ηεο εξγαζίαο θαη βαζηζκέλν ζηνπο ηξφπνπο θαη ηηο ηερληθέο αμηνιφγεζεο θαη παξέκβαζεο πνπ έρνπλ εθαξκνζηεί απφ άιινπο Έιιελεο επηζηήκνλεο θαη ζπγγξαθείο, φπσο ε Φισξάηνπ (2002), ν Εάρνο (1999), ε Μαπξνκάηε (2004), ν ηαζηλφο (2003) θαη άιινη. Ο ηερληθέο απηψλ ησλ επηζηεκφλσλ έρνπλ εθαξκνζηεί κε επηηπρία ζε παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη ηα απνηειέζκαηά ηνπο ήηαλ αμηφπηζηα θαη απνηειεζκαηηθά. Σν εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ θαηαζθεπάζηεθε γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη παξέκβαζε ζηηο δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή απνηειεί ζπλδπαζκφ ησλ ηξφπσλ αμηνιφγεζεο θαη παξέκβαζεο ησλ παξαπάλσ επηζηεκφλσλ. Σν πιηθφ πνπ θαηαζθεπάζηεθε θαη ρνξεγήζεθε πεξηιάκβαλε: έλα θείκελν γηα ππαγφξεπζε έλα ηζηνξηθφ γηα ηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ έλα ηεζη αμηνιφγεζεο ηεζη παξέκβαζεο θαη εθκάζεζεο νξζνγξαθηθψλ θαη γξακκαηηθψλ θαλφλσλ ζε έληππν πιηθφ 101

102 πιηθφ δηδαζθαιίαο, παξέκβαζεο θαη εθκάζεζεο νξζνγξαθηθψλ θαη γξακκαηηθψλ θαλφλσλ ζε Ζ/Τ θαη έληππν πιηθφ (Μαπξνκάηε, 2004 & Φισξάηνπ, 2002) έλα ηεζη επαλαμηνιφγεζεο ζε έληππν πιηθφ έλα έληππν κε πίλαθεο θαηαγξαθήο ησλ εηδψλ, ησλ πεξηνρψλ θαη ησλ πνζνζηψλ ησλ νξζνγξαθηθψλ ιαζψλ Σν θείκελν πνπ ππαγνξεχηεθε ζπληάρζεθε απφ ιέμεηο νη νπνίεο βξίζθνληαλ ζηελ ελφηεηα πνπ δηδάζθνληαλ ηα παηδηά απφ ην ζρνιηθφ ηνπο βηβιίν κε ζθνπφ λα εθηηκεζεί ε αληαπφθξηζε ησλ καζεηψλ ζηελ νξζνγξαθία θαζ ππαγφξεπζε πάλσ ζηηο ζπγθεθξηκέλεο ιέμεηο. Σν ηζηνξηθό πεξηείρε εξσηήζεηο νη νπνίεο έδηλαλ ζηνηρεία πνπ πιεξνθνξνχλ γηα ηελ εκεξνκελία θαη ηνλ ηφπν γέλλεζεο ηνπ παηδηνχ, ηελ ειηθία ηνπ, ηελ νηθνγέλεηά ηνπ, γηα άιιεο δπζθνιίεο πνπ πηζαλφλ αληηκεησπίδεη θιπ (Μαπξνκάηε, 2004). Σν πιηθό ηεο αμηνιόγεζεο πεξηείρε αζθήζεηο, πνπ αμηνινγνχζαλ φινπο ηνπο ηνκείο θαη ηηο πεξηνρέο ηεο νξζνγξαθίαο θαη ηεο γξακκαηηθήο θαζψο θαη αξθεηά θαηλφκελα πνπ απαληψληαη ζηελ ειιεληθή γιψζζα. Ο καζεηήο θαιείηαη, κέζα απφ αζθήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο θαη αζθήζεηο σζηφ Λάζνο λα βξεη ηε ζσζηή ιέμε, θαζψο θαη κέζα απφ πξνηάζεηο θαη έλα θείκελν λα εληνπίζεη ηα νξζνγξαθηθά ιάζε θαη λα ηα δηνξζψζεη. Δπίζεο αμηνινγνχζε θαη ηελ απζφξκεηε γξαθή ηνπ καζεηή, δεηψληαο ηνπ λα πεξηγξάςεη κία εηθφλα, λα βάιεη ζηε ζεηξά εηθφλεο θαη λα θηηάμεη κηα ηζηνξία, αιιά θαη ππαγνξεχνληάο ηνπ ιέμεηο θαη πξνηάζεηο. Σν ηεζη αμηνιφγεζεο κπνξνχζε λα δψζεη πιεξνθνξίεο θαη λα θαηαγξάςεη ηη είδνπο ιάζε γίλνληαη, ζε πνηεο πεξηνρέο, ζε πνηα γξακκαηηθά θαηλφκελα, γηαηί γίλνληαη απηά ηα ιάζε θαη θάησ απφ πνηεο ζπλζήθεο (Φισξάηνπ, 2002, Μαπξνκάηε, 2004 & Εάρνο, 1999). Σν πιηθό παξέκβαζεο πεξηείρε αζθήζεηο ζπκπιήξσζεο θελψλ, πνιιαπιήο επηινγήο, αληηζηνίρηζεο, σζηφ Λάζνο θιπ. Σν θάζε ηεζη πνπ ρνξεγήζεθε κηα ζπγθεθξηκέλε κέξα δηδαζθαιίαο θαη παξέκβαζεο, αζρνιήζεθε κε έλαλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα, γηα παξάδεηγκα ηε κία κέξα έγηλε παξέκβαζε ζηηο θαηαιήμεηο αξζεληθψλ, ζειπθψλ θαη νπδέηεξσλ νπζηαζηηθψλ, ηελ επφκελε κέξα νη αζθήζεηο αθνξνχζαλ ηηο θαηαιήμεηο ξεκάησλ θνθ. Απηφ έγηλε γηα λα κπνξέζνπλ ηα παηδηά λα επηθεληξσζνχλ ζε έλαλ κφλν ηνκέα θαη λα κελ ππάξμεη πεξίπησζε λα κπεξδεπηνχλ. Σν ηεζη παξέκβαζεο απνζθνπνχζε ζηελ εθκάζεζε, ηελ θαηαλφεζε θαη απηνκαηνπνίεζε ησλ 102

103 βαζηθψλ θαλφλσλ γξακκαηηθήο θαη νξζνγξαθίαο (Φισξάηνπ, 2002, Μαπξνκάηε, 2004, Εάρνο, 1999 & ηαζηλφο, (2003). Σα ηεζη επαλαμηνιόγεζεο θαηαζθεπάζηεθαλ κε ζηφρν ηελ επαλεμέηαζε ηνπ καζεηή θαη ηελ δηαπίζησζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο κεζφδνπ παξέκβαζεο πνπ εθαξκφζηεθε. Οη αζθήζεηο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ πεξηείραλ φια ηα νξζνγξαθηθά θαη γξακκαηηθά θαηλφκελα πνπ δηδάρηεθαλ νη καζεηέο, αιιά θαη θάπνηεο απφ ηηο αζθήζεηο ήηαλ ίδηεο κε απηέο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαηά ηελ πξψηε αμηνιφγεζε, έηζη ψζηε λα ζπγθξηζνχλ ηα απνηειέζκαηα θαη λα δηαπηζησζεί ε πηζαλή πξφνδνο ησλ καζεηψλ πνπ αληηκεηψπηδαλ δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή (Φισξάηνπ, 2002, Μαπξνκάηε, 2004 & Εάρνο, 1999). Σα έληππα θαηαγξαθήο πεξηείραλ πίλαθεο, ζηνπο νπνίνπο θαηαγξάθνληαλ ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο, δειαδή νη επηδφζεηο, ε πξφνδνο, ηα ιάζε θαη νη δπζθνιίεο πνπ παξνπζίαδε ην παηδί (Εάρνο, 1999). Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ εθαξκφζηεθαλ έδσζαλ ηε δπλαηφηεηα ζην καζεηή λα ρξεζηκνπνηεί ρξψκαηα θαη λα πεξηγξάθεη θαη λα δσγξαθίδεη εηθφλεο, θαζψο επίζεο λα ρξεζηκνπνηήζεη Ζιεθηξνληθφ Τπνινγηζηή, έηζη ψζηε ε δηαδηθαζία ηεο παξέκβαζεο λα κελ είλαη αληαξή θαη θνπξαζηηθή γηα ην παηδί, αιιά επράξηζηε θαη επνηθνδνκεηηθή. ηφρνο ήηαλ κέζα απφ κία επράξηζηε δηαδηθαζία λα κπνξέζεη ην παηδί κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο λα θαηαλνήζεη, λα κάζεη θαη λα απηνκαηνπνηήζεη ηνπο δηάξθεηα φισλ ησλ ζρνιηθψλ, αιιά θαη θαζεκεξηλψλ ηνπ δξαζηεξηνηήησλ. Οη ζπκκεηέρνληεο ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο Σν δείγκα, ην νπνίν επηιέρζεθε γηα ηελ εθαξκνγή ησλ δξαζηεξηνηήησλ παξέκβαζεο, ήηαλ 5 παηδηά πνπ θνηηνχζαλ ζηελ Δ ηάμε ηνπ Γεκνηηθνχ, ζην 10 ν Γεκνηηθφ ρνιείν Λακίαο. Ο ιφγνο ηεο επηινγήο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δείγκαηνο ήηαλ φηη ην πιηθφ πνπ θαηαζθεπάζηεθε αθνξνχζε παηδηά πνπ έπξεπε λα έρνπλ ηελ ίδηα ειηθία, λα είλαη Διιελφπνπια θαη ζην ηεζη αμηνιφγεζεο λα έρνπλ επηηπρία θάησ απφ 80%. Έγηλε απηή ε επηινγή έηζη ψζηε ην δείγκα λα είλαη νκνηνγελέο θαη λα πξαγκαηνπνηνχληαη πην εχθνια ζπγθξίζεηο θαη λα παξαθνινπζνχληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο δηαδηθαζίαο ηεο παξέκβαζεο αλάκεζα ζε παηδηά ηα νπνία κηινχλ ηελ ίδηα γιψζζα θαη δελ είλαη δίγισζζα, αιιά είλαη θαη ζηελ ίδηα ειηθία, πνπ ζεκαίλεη φηη έρνπλ πεξίπνπ ηελ ίδηα αλάπηπμε, ηηο ίδηεο εθπαηδεπηηθέο εκπεηξίεο θαη έρνπλ δηδαρζεί ηελ ίδηα ζρνιηθή χιε. Δπίζεο επηιέρζεθαλ παηδηά απφ απηή ηε ζπγθεθξηκέλε ηάμε, ηελ Δ Γεκνηηθνχ, επεηδή έπξεπε ηα παηδηά ηνπ δείγκαηνο ηεο 103

104 εξγαζίαο λα έρνπλ ήδε δηδαρηεί απφ ην ζρνιείν ηνπο δηάθνξνπο θαλφλεο θαη ηα δηάθνξα θαηλφκελα γξακκαηηθήο θαη νξζνγξαθίαο πνπ ζπλαληψληαη ζηελ ειιεληθή γιψζζα. Ζ δηαδηθαζία πνπ αθνινπζήζεθε γηα ηελ επηινγή ησλ παηδηψλ ήηαλ ε εμήο: αξρηθά παξαπέκθζεθαλ απφ ηνπο δαζθάινπο 5 παηδηά πνπ αληηκεηψπηδαλ πξνβιήκαηα ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή, θαη ήηαλ 3 αγφξηα θαη 2 θνξίηζηα. Ύζηεξα ππαγνξεχηεθε ζε φια ηα παηδηά ηεο Δ ηάμεο έλα κηθξφ θείκελν, ην νπνίν αληαπνθξηλφηαλ ζηηο γλψζεηο θαη ηηο ηθαλφηεηεο ησλ παηδηψλ απηήο ηεο ηάμεο, γηα λα αμηνινγεζεί ε επίδνζε θαη ην επίπεδν φισλ ησλ καζεηψλ ηεο Δ Γεκνηηθνχ, αιιά θαη λα ζπγθξηζεί ε επίδνζε ησλ καζεηψλ κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή ζε ζρέζε κε ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο. Έπεηηα ελεκεξψζεθαλ νη δάζθαινη γηα ην δείγκα ησλ καζεηψλ πνπ επηιέρζεθε γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί ε πηινηηθή εθαξκνγή θαη απηνί κε ηε ζεηξά ηνπο ελεκέξσζαλ ηνπο γνλείο ησλ παηδηψλ γηα ηε δηαδηθαζία πνπ ζα αθνινπζήζεη. Ζ δηεμαγσγή ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο Οη πξψηεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ θαηά ηελ έλαξμε ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο, είλαη ε ιήςε ηζηνξηθνχ θαη κία κηθξή ζπδήηεζε κε ηνπο καζεηέο πνπ επηιέρζεθαλ, δειαδή ηνπο καζεηέο κε ηηο δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. Ζ ζπδήηεζε θαη ην ηζηνξηθφ πεξηιάκβαλαλ εξσηήζεηο νη νπνίεο απνζθνπνχζαλ ζηε ζπγθέληξσζε πιεξνθνξηψλ φπσο, πξνζσπηθέο πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχζαλ ηελ νηθνγέλεηα ηνπ παηδηνχ, ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ, ηνλ ειεχζεξν ρξφλν ηνπ, ηνπο θίινπο ηνπ, θαζψο θαη πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ην ζρνιείν, φπσο πνην είλαη ην αγαπεκέλν ηνπ κάζεκα, πνχ δπζθνιεχεηαη πεξηζζφηεξν θιπ. ην ηζηνξηθφ θαηαγξάθηεθαλ ζηνηρεία πνπ πιεξνθνξνχλ γηα ηελ εκεξνκελία θαη ηνλ ηφπν γέλλεζεο ηνπ παηδηνχ, ηε ειηθία πνπ πήγε ζρνιείν, γηα άιιεο δπζθνιίεο πνπ πηζαλφλ αληηκεησπίδεη θιπ. Αξρηθά αμηνινγήζεθε ε γλψζε ησλ καζεηψλ ζηα θπξηφηεξα κέξε ηνπ ιφγνπ, πνπ είλαη ην νπζηαζηηθφ, ην ξήκα θαη ην επίζεην. Υνξεγήζεθε ζε θάζε καζεηή έλα έληππν ηεζη πνπ πεξηείρε αζθήζεηο θαηεγνξηνπνίεζεο δηάθνξσλ ιέμεσλ, θαζψο θαη αζθήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο, γηα λα δηαπηζησζεί αλ νη καζεηέο γλψξηδαλ ηε δηαθνξά αλάκεζα ζε απηά ηα πνιχ ζεκαληηθά κέξε ηνπ ιφγνπ. ηε ζπλέρεηα ρνξεγήζεθε ζην παηδί ην ηεζη αμηνιφγεζεο, ζην νπνίν έπξεπε ν καζεηήο λα εληνπίζεη, λα ζεκεηψζεη θαη λα δηνξζψζεη ηα νξζνγξαθηθά ιάζε πνπ βξίζθνληαη ζε ιέμεηο θαη πξνηάζεηο. Αλάινγα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο, δειαδή ηα είδε, νη πεξηνρέο ησλ νξζνγξαθηθψλ ιαζψλ θιπ, θαηαζθεπάζηεθε γηα θάζε 104

105 παηδί έλα πιηθφ παξέκβαζεο θαη δηδαζθαιίαο πνπ ζα απνζθνπεί ζηελ εθκάζεζε ησλ βαζηθψλ θαλφλσλ γξακκαηηθήο θαη νξζνγξαθίαο, θαζψο θαη ζηε κείσζε ησλ νξζνγξαθηθψλ ιαζψλ. Σα απνηειέζκαηα θαηαγξάθεθαλ ζε πίλαθεο θαη ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο ζεκείν αλαθνξάο γηα λα ζπγθξίλνληαη κεηαμχ ηνπο θάζε θνξά πνπ ζα εμεηάδεηαη ην παηδί. Έηζη ήηαλ δπλαηφλ λα δηαπηζησζεί αλ έρεη ππάξμεη πξφνδνο θαη θαηά πφζν είλαη απνηειεζκαηηθέο νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ εθαξκφδνληαη. Πξνο ην ηέινο έγηλε κία επαλαμηνιφγεζε, θαηά ηελ νπνία νη καζεηέο εμεηάζηεθαλ μαλά ζε φινπο ηνπο ηνκείο θαη ηηο πεξηνρέο ηεο νξζνγξαθίαο θαη ηεο γξακκαηηθήο. Απηφ έγηλε γηα λα αμηνινγεζεί αλ νη καζεηέο κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθία έρνπλ βειηηψζεη ηηο επηδφζεηο ηνπο θαη κπνξνχλ λα εθαξκφζνπλ ηνπο θαλφλεο πνπ δηδάρηεθαλ ζε επίπεδν γελίθεπζεο. Ζ παξέκβαζε θαη ε αμηνιφγεζε ήηαλ νκαδηθέο θαη ε νκάδα απνηεινχηαλ θαη απφ ηα 5 παηδηά ηαπηφρξνλα, αθνχ δελ ππήξρε ε δπλαηφηεηα λα εμεηαζηνχλ ην θάζε έλα μερσξηζηά. Οη ζπλεδξίεο πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζε έλαλ αξθεηά άλεην ρψξν, ν νπνίνο βξηζθφηαλ ζηνλ ηειεπηαίν φξνθν ηνπ θηεξίνπ, ήηαλ αξθεηά επάεξνο θαη επήιηνο θαη δηέζεηε πνιιά ζξαλία θαη θαξέθιεο, κία έδξα θαη έλαλ πίλαθα. ηελ αίζνπζα ππήξρε αξθεηή εζπρία, γεγνλφο πνπ δηεπθφιπλε αξθεηά ηε δηεμαγσγή ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο, αθνχ ηα παηδηά κπνξνχζαλ άλεηα λα ζπγθεληξσζνχλ, ρσξίο λα απνζπάηαη ε πξνζνρή ηνπο απφ εμσηεξηθνχο ζνξχβνπο. Δπίζεο ε αίζνπζα ήηαλ αξθεηά θαιά δηαθνζκεκέλε, κε κπιε θαη άζπξν ρξψκα ζηνπο ηνίρνπο θαη ηηο θνπξηίλεο θαη δηάθνξεο δσγξαθηέο, θσηνγξαθίεο εξψσλ θαη άξζξα θξεκαζκέλα ζε πίλαθεο αλαθνηλψζεσλ. ηελ αίζνπζα παξέρνληαλ πνιχ θαιή ζέξκαλζε θαη φια ηα αληηθείκελα πνπ ήηαλ ρξήζηκα γηα ηε δηδαζθαιία. Έηζη ε δηδαζθαιία γηλφηαλ κε επραξίζηεζε ζε έλα επράξηζην θαη άλεην πεξηβάιινλ. Ο ζπλνιηθφο ρξφλνο πνπ ρξεηάζηεθε γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο ήηαλ 20 επηζθέςεηο ζην ζρνιείν θαη δηάξθεζε απφ κέρξη Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο αμηνιφγεζεο ρξεηάζηεθε κία θνξά θαη ηα παηδία απαζρνιήζεθαλ θαη αμηνινγήζεθαλ γηα κία ψξα θαη έλα ηέηαξην. Οη ζπλεδξίεο γηα ηελ παξέκβαζε δηαξθνχζαλ θη απηέο κία ψξα ην πξσί, απφ ηηο 8:10 κέρξη ηηο 9:10. ην ζρνιείν νη επηζθέςεηο ήηαλ ηαθηηθέο θαη ζπζηεκαηηθέο, δειαδή 4 θνξέο ηελ εβδνκάδα, Γεπηέξα, Σξίηε, Σεηάξηε θαη Παξαζθεπή, ηηο κέξεο δειαδή πνπ ηα παηδηά ζην ζρνιηθφ ηνπο πξφγξακκα είραλ ην κάζεκα ηεο γιψζζαο. Έηζη δηλφηαλ ν ρξφλνο ζηα παηδηά λα αθνκνηψζνπλ φζα έκαζαλ θαη ήηαλ δπλαηφλ λα δηαπηζησζεί 105

106 ζηελ επφκελε ζπλεδξία θαηά πφζν ζπκφληαλ θαη είραλ θαηαλνήζεη θαη αθνκνηψζεη απηά πνπ είραλ δηδαρηεί θαηά ηελ παξέκβαζε. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νη δάζθαινη ήηαλ αξθεηά ζπλεξγάζηκνη θαη πξφζπκνη λα βνεζήζνπλ γηα ηελ επηηπρή πξαγκαηνπνίεζε απηήο ηεο εξγαζίαο. Δπίζεο έδεημαλ αξθεηφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ πξφνδν ησλ καζεηψλ ηνπο θαη πξνζπκνπνηήζεθαλ λα πξνζθέξνπλ νηηδήπνηε κπνξνχζε λα θαλεί ρξήζηκν γηα λα βνεζεζνχλ νη καζεηέο. Ζ ζπλεξγαζία ήηαλ πνιχ θαιή θαη γηλφηαλ ζπλερψο ελεκέξσζε γηα ηελ πξφνδν ησλ καζεηψλ. Δπίζεο παξαρψξεζαλ ρψξν θαη ρξφλν απφ ηε δηδαζθαιία ηνπο γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί απηή ε εξγαζία. Δπίζεο φινη νη καζεηέο ήηαλ πνιχ πξφζπκνη λα ζπλεξγαζηνχλ, ρσξίο λα ππάξρνπλ απφ θαλέλαλ καζεηή παξάπνλα ή δπζαξέζθεηα. Πξαγκαηνπνίεζαλ κε πνιχ κεγάιε πξνζπκία θαη επραξίζηεζε ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ηνπο δεηήζεθαλ θαη θάλεθαλ πνιχ επραξηζηεκέλνη απφ ηε ζπλεξγαζία ηνπο θαη γηα ηα απνηειέζκαηα ηεο δνπιείαο πνπ έγηλε. αλ εληζρπηή θαη επηβξάβεπζε ρξεζηκνπνηήζεθαλ απηνθφιιεηα, δσγξαθηέο, θάξηεο θαη δηάθνξα άιια κηθξά δψξα, θαζψο θαη ιίγα ιεπηά παηρλίδη ζηνλ Ζ/Τ. Ο ζρεδηαζκφο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ζε ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή Καηά ηε δηάξθεηα ηεο παξέκβαζεο έγηλε ρξήζε ηνπ Ζ/Τ απφ ηνπο καζεηέο κέζα ζηελ ηάμε. Ο Ζ/Τ ήηαλ laptop θαη αλήθε ζηε ζπγγξαθέα απηήο ηεο εξγαζίαο. Δπηπιένλ δηέζεηε πνληίθη θαη internet. Οη δξαζηεξηφηεηεο ζηνλ Ζ/Τ, ηφζν ζηε δηδαζθαιία φζν θαη ζηελ ελίζρπζε πξαγκαηνπνηνχληαλ απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο, νη νπνίνη ήηαλ αξθεηά θαινί γλψζηεο Ζ/Τ θαη έηζη δελ δπζθνιεχηεθαλ θαζφινπ ζηε δηαδηθαζία ρξήζεο ηνπ Ζ/Τ. Ζ ρξήζε ηνπ Ζ/Τ είρε δχν θχξηνπο ζηφρνπο: α) ηελ ελίζρπζε θαη β) ηελ επηβξάβεπζε. Γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη εμήο εθαξκνγέο: Word, κέζσ ηνπ νπνίνπ ζρεδηάδνληαλ θαη ζηε ζπλέρεηα εθηππψλνληαλ νη δξαζηεξηφηεηεο ζε έληππν πιηθφ. PowerPoint, ην νπνίν ρξεζηκνπνηνχηαλ γηα λα εληζρχζεη θαη λα θάλεη πην επράξηζηε ηε δηδαζθαιία ζηνλ θάζε γξακκαηηθφ θαη νξζνγξαθηθφ θαλφλα, κε ηε ρξήζε ρξσκάησλ, εηθφλσλ, θίλεζεο θαη ήρνπ. Internet, ην νπνίν ρξεζηκνπνηήζεθε σο επηβξάβεπζε κεηά ην ηέινο θάζε ζπλεδξίαο. Οη καζεηέο είραλ ηε δπλαηφηεηα λα παίδνπλ online παηρλίδηα, 106

107 επράξηζηα θαη θαηάιιεια γηα παηδηά ηεο ειηθίαο ηνπο, φπσο ην Penguin Dinner (εηθφλα 4.2), ην Hotdog Bush (εηθφλα 4.3) θαη ην Cake Shop (εηθφλα 4.4). Ζ πξφζβαζε θαη πινήγεζε ζην internet γηλφηαλ κε USB θηλεηήο ηειεθσλίαο. Οη εληππψζεηο ησλ καζεηψλ γηα ηε ρξήζε Ζ/Τ ήηαλ πνιχ θαιέο. Τπήξμε ε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα πξαγκαηνπνηνχλ επράξηζηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηα ζρφιηά ηνπο ήηαλ ζεηηθά, αθνχ, φπσο αλέθεξαλ θαη νη ίδηνη νη καζεηέο, έκεηλαλ πνιχ εληππσζηαζκέλνη απφ ηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο κε Ζ/Τ θαη φηη κπφξεζαλ λα θαηαλνήζνπλ θαιχηεξα ηνπο νξζνγξαθηθνχο θαλφλεο ησλ ιέμεσλ. Όκσο νη δξαζηεξηφηεηεο κέζσ Ζ/Τ δελ ήηαλ αξθεηέο, αθνχ ιφγσ ηερληθψλ πξνβιεκάησλ δελ ππήξρε ε δπλαηφηεηα κεηαθνξάο ηνπ Ζ/Τ ζην ζρνιείν. Δηθόλα 4.1: Γξαζηεξηόηεηα δηδαζθαιίαο ζε PowerPoint Δηθόλα 4.2: Penguin Dinner (πεγή: 107

108 Δηθόλα 4.3: Hotdog Bush (πεγή: Δηθόλα 4.4: Cake Shop (πεγή: 108

109 Κεφάλαιο 5 ο Η Αξιολόγηση-Επαναξιολόγηση και Παρέμβαση των δυσκολιών στην Ορθογραφημένη Γραφή. Παρουσίαση των επιδόσεων των συμμετεχόντων ε απηφ ην θεθάιαην ζα αλαιπζνχλ ηα απνηειέζκαηα ησλ καζεηψλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ εξεπλεηηθή δηαδηθαζία, κέζα απφ ηα ηεζη αμηνιφγεζεο θαη παξέκβαζεο πνπ ηνπο δφζεθαλ. Οη επηδφζεηο ηνπο ζα θαηαγξαθνχλ ζε πίλαθεο θαη γξαθήκαηα, ηα νπνία ζα δείρλνπλ ηελ εμέιημε θαη ηελ πξφνδν ησλ καζεηψλ, κέζα απφ ηε δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο θαη παξέκβαζεο πνπ εθαξκφζηεθε. 5.1 Ζ Αμηνιόγεζε ηεο Οξζνγξαθεκέλεο Γξαθήο - Γξαθήο Μεηά ηελ απαξαίηεηε γλσξηκία θαη δεκηνπξγία ελφο θιίκαηνο θηιηθφηεηαο θαη ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηεο ζπγγξαθέσο θαη ησλ ζπκκεηερφλησλ καζεηψλ (Καξαληδήο, 2001), αθνινπζνχζε ε ζχληνκε ελεκέξσζή ηνπο γηα ηνπο ζθνπνχο θαη ηνλ ηξφπν δηεμαγσγήο ησλ δνθηκαζηψλ αμηνιφγεζεο. Όπσο έρεη ήδε πξναλαθεξζεί ζηελ ελφηεηα 4, νη γνλείο ησλ ζπκκεηερφλησλ καζεηψλ είραλ έγθαηξα ελεκεξσζεί απφ ηνπο δαζθάινπο ηνπ ζρνιείνπ γηα ηνλ ζθνπφ θαη ηηο αλάγθεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο πηπρηαθήο εξγαζίαο θαη είραλ ζπλαηλέζεη ζηελ ζπκκεηνρή ησλ παηδηψλ ηνπο ζε απηήλ. Πξηλ ηελ ρνξήγεζε θάζε δνθηκαζίαο-άζθεζεο πξνεγνχληαλ ζαθείο νδεγίεο θαη αλαιπηηθά παξαδείγκαηα, ηα νπνία δίλνληαλ απφ ηελ ζπγγξαθέα ζηνπο ζπκκεηέρνληεο καζεηέο Πεξηγξαθή ησλ ρνξεγνύκελσλ δνθηκαζηώλ αμηνιόγεζεο θαη επαλαμηνιόγεζεο ησλ δπζθνιηώλ ζηελ Οξζνγξαθεκέλε Γξαθή. Παξνπζίαζε ησλ επηδόζεσλ ησλ ζπκκεηερόλησλ. Παξαθάησ γίλεηαη ζχληνκε πεξηγξαθή ησλ ρνξεγνχκελσλ δνθηκαζηψλ, ελψ παξνπζηάδνληαη θαη αλαιπηηθνί πίλαθεο θαη γξαθήκαηα κε ηελ αλάιπζε ησλ ιαζψλ ησλ καζεηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. 109

110 Φνξεγνύκελε δνθηκαζία -1: «Κείκελν θαζ ππαγόξεπζε» ηα παηδηά ππαγνξεχηεθε έλα θείκελν 135 ιέμεσλ, γηα λα αμηνινγεζεί ε ηθαλφηεηα γξαθήο ηνπο θαζ ππαγφξεπζε. Οη παξαθάησ πίλαθεο δείρλνπλ ηνλ αξηζκφ ιαζψλ ησλ παηδηψλ, πνπ αθνξνχζαλ ηε γξαθή θαη ηελ νξζνγξαθία. Λάζε παηδηώλ θαηά ηε Αξηζκόο ιαζώλ αλά καζεηή. γξαθή Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Αληηθαηάζηαζε γξακκάησλ ,4 Αληηθαηάζηαζε ζπιιαβψλ ιέμεσλ Παξαιείςεηο γξακκάησλ - ζπιιαβψλ , ,2 Παξαιείςεηο ιέμεσλ ,2 Πξνζζήθε γξακκάησλζπιιαβψλ- ιέμεσλ ,8 Μεηαηφπηζε νξίσλ ιέμεο ,8 Αληηκεηάζεζε γξακκάησλζπιιαβψλ- ιέμεσλ ,6 Καζξεθηηθή γξαθή Παξαηνληζκφο ιέμεσλ ύλνιν ,4 110

111 Πεξηνρέο εμέηαζεο ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ αλά καζεηή θαηά ηελ νξζνγξαθία Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Κιηηηθή θαηάιεμε ξεκάησλ ,4 Παξαγσγηθή θαηάιεμε ξεκάησλ ,2 Καηαιήμεηο νπζηαζηηθψλ Άξζξα ,2 Καηαιήμεηο άθιηησλ ιέμεσλ ,4 Θεκαηηθά ιάζε ,6 ύλνιν ,6 Ο κέζνο φξνο ησλ ζπλνιηθψλ ιαζψλ πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ ηα παηδηά θαηά ηε γξαθή ήηαλ 74,4. Σα πεξηζζφηεξα ιάζε ηα πξαγκαηνπνίεζε ν Κψζηαο, κε κεγαιχηεξε δπζθνιία ζην ζσζηφ ηνληζκφ ησλ ιέμεσλ, ελψ ηα ιηγφηεξα ιάζε ηα έθαλε ν Αλδξέαο. Δπίζεο παξαηεξείηαη φηη νη καζεηέο έθαλαλ πεξηζζφηεξα ιάζε πνπ αθνξνχζαλ αληηθαηαζηάζεηο γξακκάησλ, ιηγφηεξα ιάζε πνπ αθνξνχζαλ αληηθαηαζηάζεηο θαη πξνζζήθε ζπιιαβψλ ή ιέμεσλ θαη δελ παξαηεξήζεθε θαλέλα ιάζνο θαζξεθηηθήο γξαθήο. Όζνλ αθνξά ηα ιάζε ησλ καζεηψλ ζηελ νξζνγξαθία, παξαηεξείηαη φηη ν κέζνο φξνο ιαζψλ ησλ παηδηψλ είλαη 39,5. Σα πεξηζζφηεξα ιάζε έγηλαλ απφ ηνλ Κψζηα, ελψ ηα ιηγφηεξα απφ ηνλ Αλδξέα. Οη καζεηέο θαίλεηαη λα έθαλαλ ηα πεξηζζφηεξα ιάζε ζην ζέκα θάπνησλ ιέμεσλ, ελψ ηα ιηγφηεξα ηα έθαλαλ ζε παξαγσγηθέο θαηαιήμεηο ξεκάησλ θαη άξζξα. 111

112 Γνθηκαζίεο αμηνιόγεζεο Οξζνγξαθεκέλεο Γξαθήο Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -2: «Εεπγάξηα ιέμεσλ» - Άζθεζε πνιιαπιήο επηινγήο: ε απηή ηελ άζθεζε δίλνληαλ 60 δεπγάξηα ιέμεσλ, ζηα νπνία ππήξρε ε ίδηα ιέμε, φκσο ε κία ήηαλ ζσζηή νξζνγξαθηθά θαη ή άιιε ήηαλ ιάζνο. Οη καζεηέο θαινχληαλ λα θπθιψζνπλ ηε ιέμε ε νπνία είρε ηε ζσζηή νξζνγξαθία. Ο πίλαθαο δείρλεη ηηο επηηπρίεο ησλ παηδηψλ αλά θαηεγνξία. Δπηηπρίεο καζεηώλ αλά θαηεγνξία εμέηαζεο Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Καηαιήμεηο αξζεληθψλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο ζειπθψλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο νπδέηεξσλ νλνκάησλ Πιεζπληηθφο νπζηαζηηθψλ , , ,4 Καηαιήμεηο ξεκάησλ ,4 Ρήκαηα ζε ηδσ ,2 Ρήκαηα ζε σλσ ,8 Ρήκαηα ζε αηλσ ,4 Καηαιήμεηο Ανξίζηνπ Δλεξγεηηθή παζεηηθή θσλή , Μεηνρέο ,6 Άξζξα ησλ ηνλ ,2 Άξζξα ηεο ηηο ,6 Κχξηα νλφκαηα Παξάγσγα ,2 ύλνιν ,2 Πνζνζηό % 100% 80% 75% 65% 88,3% 68% 75,3% 112

113 Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -3: Άζθεζε σζηό Λάζνο. ε απηή ηελ άζθεζε δφζεθαλ ζηνπο καζεηέο 36 ιέμεηο πνπ αθνξνχζαλ δηάθνξεο θαηεγνξίεο ηεο γξακκαηηθήο θαη ηεο νξζνγξαθίαο. Απφ απηέο ηηο ιέμεηο θάπνηεο ήηαλ νξζνγξαθεκέλεο θαη θάπνηεο αλνξζφγξαθεο. Οη καζεηέο έπξεπε λα ζεκεηψζνπλ δίπια απφ θάζε ιέμε πνπ ζεσξνχζαλ ζσζηή ην γξάκκα θαη δίπια απφ θάζε ιέμε πνπ ζεσξνχζαλ ιάζνο, ην γξάκκα Λ. Απηή ε άζθεζε είρε ζαλ ζηφρν λα αμηνινγήζεη ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα μερσξίδνπλ ζηηο ζσζηέο ιέμεηο απφ ηηο ιάζνο ρσξίο ηελ χπαξμε θαη ησλ δχν πεξηπηψζεσλ ηαπηφρξνλα. ηνλ παξαθάησ πίλαθα θαηαγξάθνληαη νη επηηπρίεο αλά καζεηή θαη αλά θαηεγνξία ζε απηή ηελ άζθεζε. Δπηηπρίεο καζεηώλ αλά θαηεγνξία εμέηαζεο Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Καηαιήμεηο αξζεληθψλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο ζειπθψλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο νπδέηεξσλ νλνκάησλ , , ,2 Καηαιήμεηο ξεκάησλ ,2 Ρήκαηα ζε ηδσ ,6 Ρήκαηα ζε σλσ ,2 Ρήκαηα ζε αηλσ ,2 Δλεξγεηηθή παζεηηθή θσλή ,4 Παξάγσγα ,4 ύλνιν ,4 Πνζνζηό % 100% 75% 78% 33% 80% 58% 65% ε απηέο ηηο αζθήζεηο νη καζεηέο ζεκείσζαλ ηα εμήο πνζνζηά: ζηελ άζθεζε πνιιαπιήο επηινγήο ν κέζνο φξνο ηεο ζπλνιηθήο επηηπρίαο ήηαλ 75,3%, κε ην πςειφηεξν πνζνζηφ λα θηάλεη ην 88,3%, ελψ ην ρακειφηεξν ην 65%. ηελ άζθεζε 113

114 Λ ην ζπλνιηθφ πνζνζηφ επηηπρίαο ήηαλ 65%, κε ην πςειφηεξν πνζνζηφ λα θηάλεη ην 80%, ελψ ην ρακειφηεξν λα θηάλεη ην 58%. Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -4: Άζθεζε πνιιαπιήο επηινγήο ζε πξνηάζεηο. ε απηή ηελ άζθεζε δφζεθαλ ζηνπο ζπκκεηέρνληεο 34 πξνηάζεηο πνπ εμέηαδαλ ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο ηεο νξζνγξαθίαο θαη ηεο γξακκαηηθήο. Κάζε πξφηαζε είρε έλα θελφ, ζην νπνίν έιιεηπε ε ιέμε πνπ εμεηαδφηαλ θαη θάησ απφ ηελ πξφηαζε ππήξρε, απφ δχν θνξέο, ε ιέμε πνπ έιιεηπε, ε κία κε ζσζηή νξζνγξαθία θαη ε άιιε ιάζνο. Οη καζεηέο θαινχληαλ λα επηιέμνπλ ηε ιέμε πνπ ζεσξνχζαλ εθείλνη φηη είλαη ζσζηή. ηνλ πίλαθα θαηαγξάθνληαη νη επηηπρίεο ησλ καζεηψλ ζε απηήλ ηελ άζθεζε. Δπηηπρίεο καζεηώλ αλά θαηεγνξία εμέηαζεο Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Καηαιήμεηο νλνκάησλ Καηαιήμεηο ξεκάησλ ,2 Ρήκαηα ζε ηδσ ,2 Ρήκαηα ζε σλσ ,4 Ρήκαηα ζε αηλσ ,2 Δλεξγεηηθή παζεηηθή θσλή ,2 Άξζξα ησλ ηνλ ,4 Άξζξα ηεο ηηο ,4 ύλνιν ,8 Πνζνζηό % 100% 88% 88% 59% 97% 91% 84,7% ε απηή ηελ άζθεζε ν κέζνο φξνο ησλ ζπλνιηθψλ επηηπρηψλ ησλ καζεηψλ είλαη 84,7%. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ επηηπρίαο ζεκεηψζεθε απφ ηε Φηινκήια, κε 97% επηηπρία, ελψ ην κηθξφηεξν πνζνζηφ ζεκεηψζεθε απφ ηνλ Κψζηα κε 59% επηηπρία. 114

115 Απιθμόρ επιηςσιών Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -5: Δύξεζε ιέμεσλ ζε θείκελν, κε ηε βνήζεηα εηθόλσλ. ηελ άζθεζε απηή δηλφηαλ ζηνπο καζεηέο έλα θείκελν, απφ ην νπνίν έιιεηπαλ θάπνηεο ιέμεηο θαη ζηε ζέζε ηνπο ππήξραλ εηθφλεο. Οη καζεηέο έπξεπε λα γξάςνπλ ζηα θελά ηνπ θεηκέλνπ ηε ιέμε πνπ απεηθφληδε θάζε εηθφλα απφ πάλσ. ηφρνο ηεο άζθεζεο ήηαλ λα αμηνινγεζεί ε ηθαλφηεηα ηνπ θάζε καζεηή πνπ εμεηαδφηαλ, λα βξεη ηε ζσζηή ιέμε ζηε ζσζηή πηψζε θαη ζην ζσζηφ αξηζκφ, ψζηε λα ηαηξηάδεη κε ην ππφινηπν θείκελν, θαη νη ιέμεηο πνπ ζα γξάςεη λα έρνπλ ζσζηή νξζνγξαθία. Σα απνηειέζκαηα ησλ καζεηψλ βξίζθνληαη ζην παξαθάησ γξάθεκα. Χπήζηορ Ανδπέαρ Κώζηαρ Φιλομήλα Κων/να Καηαλήξειρ Θέμα Σύνολο Πεπιοσέρ εξέηαζηρ Σν γξάθεκα καο δείρλεη φηη νη πεξηζζφηεξνη καζεηέο είραλ αξθεηά θαιή επίδνζε. Βιέπνπκε φηη δχν καζεηέο δελ έθαλαλ θαλέλα ιάζνο ζε απηή ηελ άζθεζε, δχν καζεηέο έθαλαλ ιάζνο ζηηο θαηαιήμεηο ησλ ιέμεσλ πνπ δεηνχληαλ, ελψ έλαο κφλν καζεηήο έθαλε ιάζνο ζην ζέκα ησλ ιέμεσλ. Παξαηεξνχκε επίζεο φηη θαλέλαο καζεηήο δελ έθαλε ιάζνο θαη ζηηο θαηαιήμεηο θαη ζην ζέκα ησλ ιέμεσλ. Σηο πην θαιέο επηδφζεηο ζεκείσζαλ νη καζεηέο Υξήζηνο θαη Κσλζηαληίλα κε 100% επηηπρία, ελψ ηηο πην ρακειέο επηδφζεηο ζεκείσζε ν Κψζηαο κε 9 ζσζηέο απαληήζεηο θαη 45% επηηπρία. 115

116 Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -6: Δμέηαζε νξζνγξαθηθήο ηθαλόηεηαο θαηά ηελ απζόξκεηε γξαθή κε ηε βνήζεηα εηθόλαο. ε απηή ηελ άζθεζε δφζεθε ζηα παηδηά κία εηθφλα θαη ηνπο δεηήζεθε λα ηελ πεξηγξάςνπλ κε δηθά ηνπο ιφγηα θαη λα ηε ζρνιηάζνπλ. ηφρνο ήηαλ λα αμηνινγεζεί φρη κφλν ε πεξηγξαθηθή ηθαλφηεηα ησλ παηδηψλ, αιιά θαη ν γξαπηφο ηνπο ιφγνο θαη ε νξζνγξαθία ηνπο θαηά ηελ απζφξκεηε γξαθή. Σα απνηειέζκαηα ηεο άζθεζεο δίλνληαη ζηνπο παξαθάησ πίλαθεο, ζηνπο νπνίνπο ν πξψηνο αλαιχεη ηα ιάζε πνπ έγηλαλ θαηά ηε γξαθή θαη ν δεχηεξνο ηα ιάζε πνπ αθνξνχλ ηελ νξζνγξαθία. Λάζε παηδηώλ θαηά ηε Αξηζκόο ιαζώλ αλά καζεηή γξαθή Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Αληηθαηάζηαζε γξακκάησλ ,6 Αληηθαηάζηαζε ζπιιαβψλ ιέμεσλ Παξαιείςεηο γξακκάησλ - ζπιιαβψλ , ,6 Παξαιείςεηο ιέμεσλ Πξνζζήθε γξακκάησλζπιιαβψλ- ιέμεσλ Μεηαηφπηζε νξίσλ ιέμεο ,2 Αληηκεηάζεζε γξακκάησλζπιιαβψλ- ιέμεσλ Καζξεθηηθή γξαθή Παξαηνληζκφο ιέμεσλ Παξάιεηςε ηφλσλ ,4 ύλνιν

117 Πεξηνρέο εμέηαζεο ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ αλά καζεηή θαηά ηελ νξζνγξαθία Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Κιηηηθή θαηάιεμε ξεκάησλ ,4 Παξαγσγηθή θαηάιεμε ξεκάησλ ,8 Καηαιήμεηο νπζηαζηηθψλ ,4 Άξζξα Καηαιήμεηο άθιηησλ ιέμεσλ ,2 Θεκαηηθά ιάζε ,4 ύλνιν Πξέπεη λα ζεκεησζεί, φηη ζε απηή ηελ άζθεζε εθηφο απφ ηα γξακκαηηθά θαη νξζνγξαθηθά ιάζε, έγηλαλ θαη θάπνηεο άιιεο παξαηεξήζεηο πνπ αθνξνχλ ην γξαπηφ ιφγν. Οη παξαηεξήζεηο απηέο αθνξνχλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηα παηδηά πεξηέγξαςαλ ηελ εηθφλα θαη αλέπηπμαλ ην ζέκα πνπ ηνπο δεηήζεθε. Ζ εηθφλα πνπ δφζεθε ήηαλ ε εμήο: Δηθόλα 5.1: Ο θπλεγόο (πεγή: Γνύπνο, 1995) Παξαθάησ γίλεηαη πεξηγξαθή ηεο επίδνζεο ηνπ θάζε καζεηή μερσξηζηά: 117

118 Υξήζηνο: Παξαηεξείηαη φηη ν Υξήζηνο έθαλε κία πνιχ ζχληνκε πεξηγξαθή ηεο εηθφλαο θαη έλα ζχληνκν ζρφιην γηα ηελ θαηάζηαζε πνπ δείρλεη ε εηθφλα. Ο Υξήζηνο έθαλε 4 νξζνγξαθηθά ιάζε ηα νπνία ζρεηίδνληαλ ηα 2 κε ηελ θιηηηθή θαηάιεμε ξεκάησλ θαη ηα άιια 2 κε ην ζέκα ελφο νπζηαζηηθνχ. Δπίζεο βιέπνπκε φηη ζε θακία πξφηαζε ν Υξήζηνο δελ θάλεη ρξήζε ππνθεηκέλνπ. Σν πεξηερφκελν ηεο πεξηγξαθήο ηνπ θαη ηνπ ζρνιηαζκνχ ηνπ, παξφιν πνπ ήηαλ ζχληνκν, ήηαλ αξθεηά θαηαλνεηφ, εχζηνρν θαη ζρεηηθφ κε ηελ εηθφλα πνπ δφζεθε. Αλδξέαο: ε απηή ηελ άζθεζε ν Αλδξέαο έθαλε κηα πνιχ θαιή πεξηγξαθή ηεο εηθφλαο ρξεζηκνπνηψληαο ηε θαληαζία ηνπ θαη πνιχ θαιφ πεξηγξαθηθφ ιφγν. Ο Αλδξέαο αλέιπζε θαη ζρνιίαζε ηελ εηθφλα ζαλ λα αθεγείηαη κηα ζχληνκε ηζηνξία. Σα νξζνγξαθηθά ιάζε πνπ έθαλε ζρεηίδνληαλ κε θιηηηθέο θαη παξαγσγηθέο θαηαιήμεηο ξεκάησλ θαη νπζηαζηηθψλ, θαζψο θαη κε ην ζεκαηηθφ κέξνο θάπνησλ ιέμεσλ. Δπίζεο 118

119 παξαηεξήζεθε αληηθαηάζηαζε ελφο γξάκκαηνο κε κε νκφερν θαζψο θαη φηη ζε θάπνηεο ιέμεηο δελ ππάξρεη θελφ κεηαμχ ηνπο, κεηαμχ ησλ παξαγξάθσλ ππάξρεη κία γξακκή θελφ. Αθφκε παξαηεξείηαη φηη ππάξρνπλ ζηελ αξρή θάπνηεο πξνηάζεηο δηαηππσκέλεο ηειεγξαθηθά θαη ρσξίο λφεκα. Κψζηαο: Ο Κψζηαο ζε απηή ηελ άζθεζε δελ αλέπηπμε θαζφινπ ην ζέκα πνπ δηλφηαλ ζηελ εηθφλα, αιιά ν ιφγνο ηνπ ήηαλ πνιχ ζχληνκνο θαη ηειεγξαθηθφο. Παξαηεξνχληαη νξζνγξαθηθά ιάζε πνπ ζρεηίδνληαη κε ην θαηαιεθηηθφ θαη ζεκαηηθφ κέξνο ξεκάησλ, νπζηαζηηθψλ θαη επηζέησλ, θαζψο θαη παξαηνληζκνί ιέμεσλ ή έιιεηςε ζεκείσλ ζηίμεο θαη αληηθαηάζηαζε γξάκκαηνο κε κε νκφερν. Δπίζεο παξαηεξείηαη απνπζία ππνθεηκέλνπ θαη έιιεηςε λνήκαηνο ζηηο πξνηάζεηο. Φηινκήια: Ζ Φηινκήια πεξηγξάθεη ηελ εηθφλα κε κία πξφηαζε, ελψ έρεη παξαιείςεη λα ηε ζρνιηάζεη. Ζ πξφηαζή ηεο είλαη ζπληαθηηθά ζσζηή θαη θαηαλνεηή θαη ν ιφγνο ηεο είλαη αξθεηά πεξηγξαθηθφο. Παξαηεξείηαη παξάιεηςε γξάκκαηνο, ζπιιαβήο θαη 119

120 ζεκείσλ ζηίμεο, παξαηνληζκνί ιέμεσλ θαη νξζνγξαθηθφ ιάζνο πνπ αθνξά ηελ θαηάιεμε νπδέηεξνπ νπζηαζηηθνχ. Κσλζηαληίλα: Ζ Κσλζηαληίλα δελ πεξηέγξαςε θαζφινπ ηελ εηθφλα, αιιά κφλν ζρνιίαζε ηελ θίλεζε ηνπ θπλεγνχ. Ο ιφγνο ηεο είλαη ηειεγξαθηθφο θαη θαζφινπ πεξηγξαθηθφο. Τπάξρεη έιιεηςε ππνθεηκέλνπ ζηελ πξφηαζε, έιιεηςε θελνχ αλάκεζα ζε δχν ιέμεηο θαη νξζνγξαθηθά ιάζε πνπ ζρεηίδνληαη κε θιηηηθέο θαη παξαγσγηθέο θαηαιήμεηο θαη ην ζεκαηηθφ κέξνο ησλ ξεκάησλ πνπ ρξεζηκνπνίεζε, θαζψο θαη ηελ θαηάιεμε ηεο άθιηηεο ιέμεο «γηαηί». 120

121 Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -7: Δμέηαζε νξζνγξαθηθήο ηθαλόηεηαο θαηά ηελ απζόξκεηε γξαθή κε ηε βνήζεηα εηθόλσλ. ε απηή ηελ άζθεζε δφζεθε ζηα παηδηά κία ζεηξά εηθφλσλ πνπ ζρεκάηηδαλ κία κηθξή ηζηνξία θαη δεηήζεθε απφ ηα παηδηά λα ζεηξνζεηήζνπλ ηηο εηθφλεο θαη λα πεξηγξάςνπλ ηελ ηζηνξία πνπ πξνθχπηεη κε δηθά ηνπο ιφγηα. ηφρνο ήηαλ λα αμηνινγεζεί φρη κφλν ε πεξηγξαθηθή ηθαλφηεηα ησλ παηδηψλ, αιιά θαη ν γξαπηφο ηνπο ιφγνο θαη ε νξζνγξαθία ηνπο θαηά ηελ απζφξκεηε γξαθή. Σα απνηειέζκαηα ηεο άζθεζεο δίλνληαη ζηνπο παξαθάησ πίλαθεο, ζηνπο νπνίνπο ν πξψηνο αλαιχεη ηα ιάζε πνπ έγηλαλ θαηά ηε γξαθή θαη ν δεχηεξνο ηα ιάζε πνπ αθνξνχλ ηελ νξζνγξαθία. Λάζε παηδηώλ θαηά ηε Αξηζκόο ιαζώλ αλά καζεηή γξαθή Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Αληηθαηάζηαζε γξακκάησλ ,4 Αληηθαηάζηαζε ζπιιαβψλ ιέμεσλ Παξαιείςεηο γξακκάησλ - ζπιιαβψλ , ,4 Παξαιείςεηο ιέμεσλ ,6 Πξνζζήθε γξακκάησλζπιιαβψλ- ιέμεσλ Μεηαηφπηζε νξίσλ ιέμεο ,8 Αληηκεηάζεζε γξακκάησλζπιιαβψλ- ιέμεσλ ,2 Καζξεθηηθή γξαθή Παξαηνληζκφο ιέμεσλ Παξάιεηςε ηφλσλ ύλνιν ,6 121

122 Πεξηνρέο εμέηαζεο ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ αλά καζεηή θαηά ηελ νξζνγξαθία Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Κιηηηθή θαηάιεμε ξεκάησλ Παξαγσγηθή θαηάιεμε ξεκάησλ ,4 Καηαιήμεηο νπζηαζηηθψλ ,2 Άξζξα ,2 Καηαιήμεηο άθιηησλ ιέμεσλ Θεκαηηθά ιάζε ,6 ύλνιν

123 Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -8: Πίλαθαο εληνπηζκνύ θαη δηόξζσζεο ιαζώλ ζε πξνηάζεηο. ε απηή ηελ άζθεζε δφζεθαλ ζηα παηδηά 5 πξνηάζεηο, νη νπνίεο πεξηείραλ ιέμεηο πνπ ήηαλ αλνξζφγξαθεο. Σα παηδηά θαινχληαλ λα ηηο εληνπίζνπλ, λα ηηο θπθιψζνπλ θαη λα γξάςνπλ απφ θάησ ηηο πξνηάζεηο ζσζηά. ηνλ πίλαθα θαηαγξάθνληαη νη ζσζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή. Δπηηπρίεο καζεηώλ αλά θαηεγνξία εμέηαζεο Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Καηαιήμεηο νλνκάησλ ,2 Καηαιήμεηο ξεκάησλ ,2 Άξζξα ,8 ύλνιν ,2 Πνζνζηό % 100% 71% 50% 44% 100% 26% 59% Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -9: Πίλαθαο εληνπηζκνύ θαη δηόξζσζεο ιαζώλ ζε θείκελν. ε απηή ηελ άζθεζε δφζεθε ζηα παηδηά έλα θείκελν, νη νπνίεο πεξηείραλ ιέμεηο πνπ ήηαλ αλνξζφγξαθεο. Σα παηδηά θαινχληαλ λα ηηο εληνπίζνπλ, λα ηηο θπθιψζνπλ θαη λα γξάςνπλ απφ θάησ ηηο πξνηάζεηο ζσζηά. ηνλ πίλαθα θαηαγξάθνληαη νη ζσζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή. Δπηηπρίεο καζεηώλ αλά θαηεγνξία εμέηαζεο Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Καηαιήμεηο νλνκάησλ ,6 Καηαιήμεηο ξεκάησλ ,4 Άξζξα ύλνιν ,8 Πνζνζηό % 100% 75% 20% 15% 60% 0% 34% 123

124 Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -10: Τπαγόξεπζε ιέμεσλ. ηελ άζθεζε απηή ππαγνξεχηεθαλ ζηα παηδηά 10 ιέμεηο φισλ ησλ γξακκαηηθψλ ηχπσλ, γηα λα εμεηαζηεί ε απφδνζή ηνπο ζηε γξαθή θαζ ππαγφξεπζε ζε επίπεδν ιέμεσλ. Οη παξαθάησ πίλαθεο δείρλνπλ ηηο επηηπρίεο ησλ παηδηψλ ζε απηή ηελ άζθεζε. Λάζε παηδηώλ θαηά ηε Αξηζκόο ιαζώλ αλά καζεηή γξαθή Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Αληηθαηάζηαζε γξακκάησλ ,2 Αληηθαηάζηαζε ζπιιαβψλ ιέμεσλ Παξαιείςεηο γξακκάησλ - ζπιιαβψλ Παξαιείςεηο ιέμεσλ Πξνζζήθε γξακκάησλζπιιαβψλ- ιέμεσλ ,4 Μεηαηφπηζε νξίσλ ιέμεο Αληηκεηάζεζε γξακκάησλζπιιαβψλ- ιέμεσλ ,2 Καζξεθηηθή γξαθή Παξαηνληζκφο ιέμεσλ Παξάιεηςε ηφλσλ ,8 ύλνιν ,6 124

125 Πεξηνρέο εμέηαζεο ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ αλά καζεηή θαηά ηελ νξζνγξαθία Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Κιηηηθή θαηάιεμε ξεκάησλ Παξαγσγηθή θαηάιεμε ξεκάησλ ,6 Καηαιήμεηο νπζηαζηηθψλ ,6 Άξζξα Καηαιήμεηο άθιηησλ ιέμεσλ Θεκαηηθά ιάζε ,6 ύλνιν ,8 Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -11: Τπαγόξεπζε πξόηαζεο. ηελ άζθεζε απηή ππαγνξεχηεθε ζηα παηδηά κία πξφηαζε, γηα λα εμεηαζηεί ε απφδνζή ηνπο ζηε γξαθή θαζ ππαγφξεπζε ζε επίπεδν πξφηαζεο. Οη παξαθάησ πίλαθεο δείρλνπλ ηηο επηηπρίεο ησλ παηδηψλ ζε απηή ηελ άζθεζε. Λάζε παηδηώλ θαηά ηε Αξηζκόο ιαζώλ αλά καζεηή γξαθή Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Αληηθαηάζηαζε γξακκάησλ ,8 Αληηθαηάζηαζε ζπιιαβψλ ιέμεσλ Παξαιείςεηο γξακκάησλ - ζπιιαβψλ ,6 Παξαιείςεηο ιέμεσλ ,6 Πξνζζήθε γξακκάησλζπιιαβψλ- ιέμεσλ Μεηαηφπηζε νξίσλ ιέμεο Αληηκεηάζεζε γξακκάησλζπιιαβψλ- ιέμεσλ Καζξεθηηθή γξαθή

126 Παξαηνληζκφο ιέμεσλ Παξάιεηςε ηφλσλ ,8 ύλνιν ,8 Πεξηνρέο εμέηαζεο ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ αλά καζεηή θαηά ηελ νξζνγξαθία Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Κιηηηθή θαηάιεμε ξεκάησλ ,2 Παξαγσγηθή θαηάιεμε ξεκάησλ ,8 Καηαιήμεηο νπζηαζηηθψλ Άξζξα Καηαιήμεηο άθιηησλ ιέμεσλ ,2 Θεκαηηθά ιάζε ύλνιν ,2 126

127 5.2 Ζ Παξέκβαζε ησλ δπζθνιηώλ ζηελ Οξζνγξαθεκέλε Γξαθή Γξαθή Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο αξρηθήο δηαδηθαζίαο ηεο Αμηνιφγεζεο θαη ηνλ εληνπηζκφ ησλ νξζνγξαθηθψλ δπζθνιηψλ ησλ καζεηψλ, αθνινχζεζε ε δηαδηθαζία θαηάξηηζεο θαη πηινηηθήο εθαξκνγήο ελφο πξφηππνπ πξνγξάκκαηνο παξέκβαζεο. Αθνχ θαηαγξάθεθαλ θαη ηξνπνπνηήζεθαλ θαηάιιεια έγθπξεο θαη αμηφπηζηεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ππάξρνπλ ζε ειιεληθή επηζηεκνληθή βηβιηνγξαθία, πξνθεηκέλνπ λα βνεζήζνπλ ηα παηδηά λα θαηαλνήζνπλ ηνπο γξακκαηηθνχο θαη νξζνγξαθηθνχο θαλφλεο, αιιά θαη λα βειηηψζνπλ ηηο επηδφζεηο ηνπο ζηελ νξζνγξαθία. Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο θάζε ζπλάληεζεο θαη εθπαίδεπζεο ησλ ζπκκεηερφλησλ καζεηψλ, δίλνληαλ αηνκηθά έληππα ζπκπιήξσζεο κε δξαζηεξηφηεηεο-αζθήζεηο εκπέδσζεο, θαηαλφεζεο θαη εθαξκνγήο ησλ γξακκαηηθψλ θαλφλσλ πνπ πεξηιακβάλνληαλ ζηελ ζηνρνζεζία ηεο ζπλάληεζεο εθείλεο ηεο εκέξαο. Παξαθάησ θαηαγξάθνληαη ζε πίλαθεο θαη δηαγξάκκαηα νη επηδφζεηο ησλ καζεηψλ, ζε θάζε ηνκέα μερσξηζηά, κεηά ηελ κεηά ηελ ρνξήγεζε ηνπ ινγνζεξαπεπηηθνχπαηδαγσγηθνχ πιηθνχ γηα ηελ θαιχηεξε εκπέδσζε ησλ γξακκαηηθψλ θαλφλσλ Πεξηγξαθή ησλ ρνξεγνύκελσλ δξαζηεξηνηήησλ γηα ηελ παξέκβαζε ζηελ Οξζνγξαθεκέλε Γξαθή. Παξνπζίαζε ησλ επηδόζεσλ ησλ ζπκκεηερόλησλ. 1) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηα νπζηαζηηθά θαη ηα επίζεηα, αξζεληθνύ θαη ζειπθνύ γέλνπο πνπ ηειεηώλνπλ ζε εο θαη ε αληίζηνηρα. ηελ πξψηε ζπλάληεζε νη καζεηέο θιήζεθαλ λα παξαθνινπζήζνπλ θαη νινθιεξψζνπλ δξαζηεξηφηεηεο ζρεηηθέο κε ηελ νξζνγξαθία ησλ θαηαιήμεσλ αξζεληθψλ νλνκάησλ θα επηζέησλ κε θαηάιεμε εο θαη ζειπθψλ κε θαηάιεμε ε. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζήο ηνπο γη απηφλ ηνλ ηνκέα θαηαγξάθνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. πκπιήξσζε θαηαιήμεσλ ,8 Άζθεζε Λ ,4 Πνιιαπιή επηινγή ,4 127

128 Γηφξζσζε ιάζνπο ,8 Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιάζνπο ζε πξνηάζεηο Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιάζνπο ζε θείκελν Κείκελν θαζ ππαγφξεπζε , , ,6 ύλνιν Πνζνζηό 100% 93% 94% 94% 100% 74% 91% ε απηφλ ηνλ πίλαθα βιέπνπκε φηη ε ζπλνιηθή επίδνζε ησλ καζεηψλ γη απηφλ ηνλ ηνκέα δηδαζθαιίαο ήηαλ αξθεηά θαιή, αθνχ ν ζπλνιηθφο Μέζνο Όξνο ησλ επηηπρηψλ πνπ ζεκείσζαλ θαη νη 5 καζεηέο ήηαλ 91%. Σελ πςειφηεξε επίδνζε ηελ είρε ε Φηινκήια πνπ ζεκείσζε επηηπρία 100%, ελψ ηε ρακειφηεξε επίδνζε ηε ζεκείσζε ε Κσλζηαληίλα κε επηηπρία 74%. Δπίζεο παξαηεξείηαη φηη ζηηο αζθήζεηο πνπ παξαηεξήζεθαλ ηα ιηγφηεξα ιάζε απφ ηνπο καζεηέο ήηαλ ε άζθεζε δηφξζσζεο ιάζνπο ζε ιέμεηο, αθνχ ν κέζνο φξνο ησλ επηηπρηψλ ησλ καζεηψλ ήηαλ ζπλνιηθά 9,8 ζε 10 δνθηκέο θαη νη αζθήζεηο Λ θαη πνιιαπιήο επηινγήο κε επηηπρίεο 18,4 ζε 20 δνθηκέο. 128

129 2) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηα νπζηαζηηθά θαη ηα επίζεηα, νπδέηεξνπ γέλνπο πνπ ηειεηώλνπλ ζε -η. ε απηφ ην κάζεκα δηδάρηεθαλ ηα παηδηά ηελ νξζνγξαθία ησλ θαηαιήμεσλ νπδέηεξσλ νπζηαζηηθψλ ζε η, αιιά θαη ηηο εμαηξέζεηο ηνπο. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζήο ηνπο γη απηφλ ηνλ ηνκέα θαίλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. πκπιήξσζε θαηαιήμεσλ Άζθεζε Λ ,8 Πνιιαπιή επηινγή ,2 Γηφξζσζε ιάζνπο ,2 Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιάζνπο ζε πξνηάζεηο Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιάζνπο ζε θείκελν Κείκελν θαζ ππαγφξεπζε , , ,6 ύλνιν ,4 Πνζνζηό 100% 100% 93% 99% 100% 85% 95,4% Ο πίλαθαο καο δείρλεη φηη νη καζεηέο ζεκείσζαλ πνιχ κεγάιε πξφνδν. Σν ζπλνιηθφ πνζνζηφ ησλ επηηπρηψλ θαη ησλ 5 καζεηψλ είλαη 95,4%. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ζεκείσζαλ νη καζεηέο Υξήζηνο θαη Φηινκήια κε επηηπρία 100%, ελψ ην ρακειφηεξν ε Κσλζηαληίλα κε πνζνζηφ επηηπρίαο 85%. Ζ άζθεζε πνπ είρε ηηο πεξηζζφηεξεο επηηπρίεο ήηαλ απηή κε ηε ζπκπιήξσζε ησλ θαηαιήμεσλ, ελψ ζηελ άζθεζε Λ ζεκεηψζεθαλ νη ιηγφηεξεο επηηπρίεο. 129

130 3) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηε δηάθξηζε ησλ άξζξσλ ζειπθώλ εληθνύ θαη πιεζπληηθνύ. ε απηή ηε ζπλάληεζε έγηλε δηδαζθαιία ηεο νξζνγξαθίαο ησλ άξζξσλ «ε νη» θαη καζεχηεθαλ ηξφπνη γηα λα δηαθξίλνπλ νη ζπκκεηέρνληεο πφηε ρξεζηκνπνηείηαη ην θάζε έλα. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζήο ηνπο γη απηφλ ηνλ ηνκέα παξνπζηάδνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Γηάθξηζε άξζξσλ εληθνχ - πιεζπληηθνχ πκπιήξσζε ζσζηνχ άξζξνπ πκπιήξσζε ζσζηνχ άξζξνπ κε βνήζεηα εηθφλσλ ,8 Πνιιαπιή επηινγή ,8 Γηφξζσζε ιάζνπο Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιάζνπο ζε πξνηάζεηο Κείκελν θαζ ππαγφξεπζε ύλνιν ,6 Πνζνζηό 100% 100% 98% 100% 100% 100% 99,5% Ο πίλαθαο παξνπζηάδεη φηη νη καζεηέο ζεκείσζαλ πνιχ κεγάιε πξφνδν. Σν ζπλνιηθφ πνζνζηφ ησλ επηηπρηψλ θαη ησλ 5 καζεηψλ είλαη 99,5%. ρεδφλ φινη νη καζεηέο είραλ 100% επηηπρία, κε εμαίξεζε ηνλ Αλδξέα πνπ έθαλε θάπνηα ιάζε θαη ζεκείσζε 98% επηηπρία. 130

131 4) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηε δηάθξηζε ησλ άξζξσλ ζειπθώλ εληθνύ θαη πιεζπληηθνύ «ηνλ ησλ». ε απηή ηε ζπλάληεζε κε ηνπο καζεηέο πξαγκαηνπνηήζεθε δηδαζθαιία γηα ηελ νξζνγξαθία ησλ άξζξσλ «ηνλ ησλ» θαη παξνπζηάζηεθαλ ηξφπνη γηα λα δηαθξίλνπλ νη καζεηέο πφηε ρξεζηκνπνηείηαη ην θάζε έλα. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζήο ηνπο γη απηφλ ηνλ ηνκέα θαηαγξάθνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Γηάθξηζε άξζξσλ εληθνχ - πιεζπληηθνχ Πνιιαπιή επηινγή πκπιήξσζε ζσζηνχ άξζξνπ κε βνήζεηα εηθφλσλ Γηφξζσζε ιάζνπο Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιάζνπο ζε πξνηάζεηο Τπαγφξεπζε ιέμεσλ ,2 Τπαγφξεπζε πξνηάζεσλ Κείκελν θαζ ππαγφξεπζε ,8 ύλνιν ,6 Πνζνζηό % 92% 96% 100% 100% 97,6% Ο πίλαθαο δείρλεη φηη νη καζεηέο ζεκείσζαλ πνιχ κεγάιε πξφνδν. Σν ζπλνιηθφ πνζνζηφ ησλ επηηπρηψλ θαη ησλ 5 καζεηψλ είλαη 97,6%. Οη 3 ζηνπο 5 καζεηέο ζεκείσζαλ 100% επηηπρία, άιια θαη ηα πνζνζηά ησλ άιισλ δχν καζεηψλ είλαη επίζεο πνιχ πςειά, δειαδή 92% γηα ηνλ Αλδξέα θαη 96% γηα ηνλ Κψζηα. 131

132 ε αληίζηνηρν ηεζη παξέκβαζεο γηα ηε δηάθξηζε ησλ άξζξσλ «ηεο ηηο», θαη νη 5 καζεηέο ζεκείσζαλ 100% ζπλνιηθή επηηπρία ζηηο αζθήζεηο παξέκβαζεο πνπ ηνπο δεηήζεθε λα ζπκπιεξψζνπλ. 5) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο νξζνγξαθίαο ησλ θαηαιήμεσλ ξεκάησλ ζε Α, Β θαη Γ εληθό πξόζσπν. ε απηφ ην κάζεκα δηδάρηεθαλ ηα παηδηά ηελ νξζνγξαθία ησλ θαηαιήμεσλ ησλ ξεκάησλ ζηα ηξία πξφζσπα εληθνχ ηεο ελεξγεηηθήο θσλήο, αιιά έκαζαλ επίζεο λα μερσξίδνπλ πφηε λα βάδνπλ σ θαη πφηε -ν. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζήο ηνπο γη απηφλ ηνλ ηνκέα θαίλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. πκπιήξσζε θαηαιήμεσλ πκπιήξσζε ζσζηνχ άξζξνπ κε βνήζεηα εηθφλσλ Πνιιαπιή επηινγή πκπιήξσζε ξήκαηνο ζην ζσζηφ πξφζσπν Γηάθξηζε ξεκάησλ απφ νπζηαζηηθά & επίζεηα ζε σ & ν , ,8 Τπαγφξεπζε ιέμεσλ ,6 Τπαγφξεπζε πξνηάζεσλ Κείκελν θαζ ππαγφξεπζε ύλνιν ,5 Πνζνζηό 100% 97,5 100% 87,5 100% 95,8 96,3% 132

133 ηνλ πίλαθα απηφ θαίλεηαη φηη νη καζεηέο αληαπνθξίζεθαλ κε πνιχ κεγάιε επηηπρία ζε απηή ηελ άζθεζε. Σν ζπλνιηθφ πνζνζηφ ησλ επηηπρηψλ θαη ησλ 5 καζεηψλ είλαη 96,3%. Οη 2 ζηνπο 5 καζεηέο, ν Αλδξέαο θαη ε Φηινκήια, ζεκείσζαλ 100% επηηπρία, άιια θαη ηα πνζνζηά ησλ άιισλ καζεηψλ είλαη επίζεο πνιχ πςειά, δειαδή 97,5% ν Υξήζηνο, 87,5% ν Κψζηαο θαη 95,8 ε Κσλζηαληίλα. 6) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο νξζνγξαθίαο ησλ θαηαιήμεσλ ξεκάησλ ζε -ηδσ. ε απηφ ην κάζεκα δηδάρηεθαλ ηα παηδηά ηελ νξζνγξαθία ησλ θαηαιήμεσλ ησλ ξεκάησλ ζε ηδσ, αιιά θαη ηηο εμαηξέζεηο πνπ ππάξρνπλ ζε απηφλ ηνλ θαλφλα. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζήο ηνπο γη απηφλ ηνλ ηνκέα θαηαγξάθνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. πκπιήξσζε θαηαιήμεσλ πκπιήξσζε ξήκαηνο ζε εηθφλεο Πνιιαπιή επηινγή ,8 πκπιήξσζε ξήκαηνο ζην ζσζηφ πξφζσπν Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιαζψλ ζε πξνηάζεηο ,6 Τπαγφξεπζε ιέμεσλ Τπαγφξεπζε πξνηάζεσλ ,8 ύλνιν ,2 Πνζνζηό 100% 100% 98,1 96,3 100% 98,1% 98,5% Ο πίλαθαο δείρλεη φηη νη καζεηέο ζεκείσζαλ πνιχ κεγάια πνζνζηά ζε απηφλ ηνλ δηδαθηηθφ ηνκέα. Σν ζπλνιηθφ πνζνζηφ ησλ επηηπρηψλ θαη ησλ 5 καζεηψλ είλαη 98,5%. Οη 2 ζηνπο 5 καζεηέο, ν Υξήζηνο θαη ε Φηινκήια, ζεκείσζαλ 100% επηηπρία, 133

134 άιια θαη ηα πνζνζηά ησλ άιισλ καζεηψλ είλαη επίζεο πνιχ πςειά, δειαδή 98,1% γηα ηνλ Αλδξέα, 96,3% γηα ηνλ Κψζηα θαη 98,1 γηα ηελ Κσλζηαληίλα. 7) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο νξζνγξαθίαο ησλ θαηαιήμεσλ ξεκάησλ ζε -σλσ. ε απηφ ην κάζεκα δηδάρηεθαλ ηα παηδηά ηελ νξζνγξαθία ησλ θαηαιήμεσλ ησλ ξεκάησλ ζε σλσ. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζήο ηνπο γη απηφλ ηνλ ηνκέα θαηαγξάθνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. πκπιήξσζε θαηαιήμεσλ Πνιιαπιή επηινγή ,4 πκπιήξσζε ξήκαηνο ζην ζσζηφ πξφζσπν Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιαζψλ ζε πξνηάζεηο , ,6 Τπαγφξεπζε ιέμεσλ Τπαγφξεπζε πξνηάζεσλ Τπαγφξεπζε θεηκέλνπ , ύλνιν Πνζνζηό 100% 100% 98,3% 75% 100% 93,3% 93,3% Ο πίλαθαο καο δείρλεη φηη ζρεδφλ φια ηα παηδηά είραλ αξθεηά θαιέο επηδφζεηο ζε απηφλ ηνλ δηδαθηηθφ ηνκέα, κε εμαίξεζε ηνλ Κψζηα. Σν ζπλνιηθφ πνζνζηφ ησλ επηηπρηψλ θαη ησλ 5 καζεηψλ είλαη 93,3%. Οη 2 ζηνπο 5 καζεηέο, ν Υξήζηνο θαη ε Φηινκήια, ζεκείσζαλ 100% επηηπρία θαη ηα πνζνζηά ησλ άιισλ καζεηψλ, ηνπ Αλδξέα θαη ηεο Κσλζηαληίλαο, είλαη επίζεο πνιχ πςειά, δειαδή 98,3% γηα ηνλ Αλδξέα θαη 93,3 γηα ηελ Κσλζηαληίλα. Σε ρακειφηεξε επίδνζε ηε ζεκείσζε ν Κψζηαο, κε πνζνζηφ επηηπρίαο 75%. 134

135 8) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο νξζνγξαθίαο ησλ θαηαιήμεσλ ξεκάησλ ζε αηλσ θαη -ελσ. ε απηφ ην κάζεκα δηδάρηεθαλ ηα παηδηά ηελ νξζνγξαθία ησλ θαηαιήμεσλ ησλ ξεκάησλ ζε αηλσ, θαζψο θαη ηα ξήκαηα πνπ εμαηξνχληαη θαη γξάθνληαη κε -ελσ. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζεο ησλ ζπκκεηερφλησλ παξνπζηάδνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. πκπιήξσζε θαηαιήμεσλ Πνιιαπιή επηινγή πκπιήξσζε ξήκαηνο ζην ζσζηφ πξφζσπν πκπιήξσζε αη ή ε φπνπ ρξεηάδεηαη Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιαζψλ ζε πξνηάζεηο , , ,6 Τπαγφξεπζε ιέμεσλ Τπαγφξεπζε θεηκέλνπ ,8 ύλνιν ,8 Πνζνζηό 100% 79% 89% 80% 100% 82,7% 86,2% ηνλ πίλαθα απηφλ παξαηεξείηαη φηη ζρεδφλ φια ηα παηδηά είραλ θαιέο επηδφζεηο ζε απηφλ ηνλ ηνκέα, φκσο θαίλεηαη πσο δπζθφιεςε αξθεηά ηνπο καζεηέο. Σν ζπλνιηθφ πνζνζηφ ησλ επηηπρηψλ θαη ησλ 5 καζεηψλ είλαη 86,2%. Ζ Φηινκήια ζεκείσζε ην πςειφηεξν πνζνζηφ επηηπρίαο, πνπ ήηαλ 100%, ελψ ην κηθξφηεξν πνζνζηφ επηηπρίαο ην ζεκείσζε ν Υξήζηνο, κε 79% επηηπρία. 135

136 9) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο νξζνγξαθίαο ησλ θαηαιήμεσλ ξεκάησλ ζε παζεηηθή θσλή. ε απηφ ηε ζπλεδξία πξαγκαηνπνηήζεθε δηδαζθαιία ζρεηηθή κε ηελ νξζνγξαθία ησλ θαηαιήμεσλ ησλ ξεκάησλ ζε παζεηηθή θσλή, θαζψο θαη ηξφπνη λα δηαθξίλνπλ θαη λα μερσξίδνπλ νη ζπκκεηέρνληεο ηα ξήκαηα ελεξγεηηθήο θσλήο απφ ηελ παζεηηθή. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζήο ησλ καζεηψλ αλαιχνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Γηάθξηζε Δλεξγ. Παζ. θσλήο πκπιήξσζε θαηαιήμεσλ πκπιήξσζε ηεο ζσζηήο θαηάιεμεο , ,2 Πνιιαπιή επηινγή ,2 Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιαζψλ ,4 Τπαγφξεπζε ιέμεσλ ,2 Τπαγφξεπζε πξνηάζεσλ ,4 ύλνιν ,2 Πνζνζηό 100% 68,6% 70,3% 81,9% 93% 73,2% 77,4% Ο πίλαθαο δείρλεη φηη ηα πεξηζζφηεξα παηδηά αληηκεηψπηζαλ θάπνηεο δπζθνιίεο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο νξζνγξαθίαο ησλ θαηαιήμεσλ ηεο παζεηηθήο θσλήο, αιιά δπζθνιεχηεθαλ επίζεο θαη λα δηαθξίλνπλ ηα ξήκαηα ηεο ελεξγεηηθήο απφ ηελ παζεηηθή θσλή. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ επηηπρίαο ην παξνπζίαζε ε Φηινκήια, κε 93% επηηπρία, ελψ ην κηθξφηεξν πνζνζηφ επηηπρίαο ην παξνπζίαζε ν Υξήζηνο κε 68,6% επηηπρία. 136

137 10) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο νξζνγξαθίαο ησλ θαηαιήμεσλ νπζηαζηηθώλ πιεζπληηθνύ αξηζκνύ. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζεο ησλ παηδηψλ γη απηφλ ηνλ ηνκέα παξέκβαζεο παξνπζηάδνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. πκπιήξσζε θαηαιήμεσλ πκπιήξσζε ηεο ζσζηήο θαηάιεμεο Πνιιαπιή επηινγή Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιαζψλ Τπαγφξεπζε ιέμεσλ Τπαγφξεπζε θεηκέλσλ ύλνιν Πνζνζηό 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Ο πίλαθαο δείρλεη φηη φια ηα παηδηά είραλ 100% επηηπρία ζηε δηδαζθαιία παξέκβαζεο ζηνλ ηνκέα ησλ θαηαιήμεσλ ησλ νπζηαζηηθψλ πιεζπληηθνχ αξηζκνχ. 11) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο νξζνγξαθίαο ησλ κεηνρώλ. Ζ δηδαζθαιία απηήο ηεο ζπλάληεζεο αθνξνχζε ηηο κεηνρέο ζε νληαο θαη ψληαο. Οη ζπκκεηέρνληεο είραλ ηελ επθαηξία λα δηδαρηνχλ πφηε πξέπεη λα βάδνπλ ν θαη πφηε σ ζηηο κεηνρέο. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ θαηαγξάθνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Πνιιαπιή επηινγή Άζθεζε Λ ,8 137

138 πκπιήξσζε -ν ή -σ ζε ιέμεηο πκπιήξσζε κεηνρήο ζε πξφηαζε Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιαζψλ , Τπαγφξεπζε ιέμεσλ Τπαγφξεπζε πξνηάζεσλ Τπαγφξεπζε θεηκέλνπ ,4 ύλνιν Πνζνζηό 100% 92,5% 100% 87,5% 100% 88,8% 93,3% Ο πίλαθαο δείρλεη φηη φια ηα παηδηά είραλ ζπλνιηθά 93,3% επηηπρία ζηε δηδαζθαιία παξέκβαζεο ζηνλ ηνκέα ησλ κεηνρψλ. Σν πςειφηεξν πνζνζηφ πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηνπο καζεηέο Φηινκήια θαη Αλδξέα, πνπ ήηαλ 100%, ελψ ην ρακειφηεξν απφ ηνλ Κψζηα, πνπ ήηαλ 87,5%. Γεληθά νη καζεηέο είραλ πνιχ θαιή απφδνζε θαη αξθεηά πςειά πνζνζηά επηηπρίαο. 12) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο νξζνγξαθίαο ησλ ξεκάησλ ηνπ Ανξίζηνπ. ε απηή ηε ζπλάληεζε κε ηνπο καζεηέο πξαγκαηνπνηήζεθε δηδαζθαιία πνπ αθνξνχζε ηηο θαηαιήμεηο ησλ ξεκάησλ ηνπ ανξίζηνπ πνπ ηειεηψλνπλ ζε εζα, αιιά θαη ηηο θαηαιήμεηο ανξίζηνπ πνπ εμαηξνχληαη θαη δελ γξάθνληαη κε ε. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζεο ησλ ζπκκεηερφλησλ γη απηφλ ηνλ ηνκέα θαίλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Πνιιαπιή επηινγή ,4 Άζθεζε Λ ,8 πκπιήξσζε θαηάιεμεο ζε ιέμεηο ,6 138

139 πκπιήξσζε θαηάιεμεο ζε πξφηαζε Δληνπηζκφο & δηφξζσζε ιαζψλ ,6 Τπαγφξεπζε ιέμεσλ ,6 Τπαγφξεπζε θεηκέλνπ ,6 ύλνιν ,2 Πνζνζηό 100% 70% 88,3% 73,3% 100% 78,3% 75,3% Ο πίλαθαο δείρλεη φηη φια ηα παηδηά είραλ ζπλνιηθά 75,3% επηηπρία ζηνλ ηνκέα ησλ θαηαιήμεσλ ηνπ ανξίζηνπ. Απηφ ην πνζνζηφ είλαη αξθεηά ρακειφ ζε ζρέζε κε ηηο πξνεγνχκελεο δξαζηεξηφηεηεο, γεγνλφο πνπ δείρλεη φηη δπζθφιεςε αξθεηά απηφο ν ηνκέαο ηνπο πεξηζζφηεξνπο ζπκκεηέρνληεο. Σν πςειφηεξν πνζνζηφ πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηε Φηινκήια, πνπ ήηαλ 100%, ελψ ην ρακειφηεξν απφ ηνλ Υξήζην, πνπ ήηαλ 70%. ρεδφλ ζηα ίδηα επίπεδα κε ην Υξήζην θηλήζεθαλ θαη νη ππφινηπνη καζεηέο, φπσο δείρλεη θαη ν παξαπάλσ πίλαθαο. 13) Γξαζηεξηόηεηεο παξέκβαζεο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο νξζνγξαθίαο ησλ παξάγσγσλ ιέμεσλ. Σα παηδηά ζε απηφ ην κάζεκα δηδάρηεθαλ ηηο θαηαιήμεηο ησλ ιέμεσλ πνπ πξνθχπηνπλ κέζα απφ ξήκαηα θαη έκαζαλ φηη ηα ξήκαηα επεξεάδνπλ ηελ νξζνγξαθία ησλ παξάγσγσλ ιέμεσλ. Σα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζεο ησλ παηδηψλ γη απηφλ ηνλ ηνκέα παξέκβαζεο αλαιχνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. σζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή Σύπνη αζθήζεσλ Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Πνιιαπιή επηινγή ,8 Άζθεζε Λ ,6 πκπιήξσζε θαηάιεμεο ζε πξφηαζε ,4 Δληνπηζκφο & ,8 139

140 δηφξζσζε ιαζψλ πκπιήξσζε θαηάιεμεο ζε ιέμεηο ,8 Τπαγφξεπζε ιέμεσλ ,2 Τπαγφξεπζε πξνηάζεσλ Τπαγφξεπζε θεηκέλνπ , ,4 ύλνιν ,8 Πνζνζηό 100% 90% 87,5% 72,5% 96,5% 84% 86% ηνλ πίλαθα απηφλ θαίλεηαη φηη φια ηα παηδηά είραλ ζπλνιηθά 86% επηηπρία ζηε δηδαζθαιία παξέκβαζεο ζηνλ ηνκέα ησλ παξάγσγσλ ιέμεσλ. Σν πςειφηεξν πνζνζηφ πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηε Φηινκήια, πνπ ήηαλ 96,5%, ελψ ην ρακειφηεξν απφ ηνλ Κψζηα, πνπ ήηαλ 72,5%. Γεληθά νη καζεηέο είραλ θαιχηεξε απφδνζε θαη πςειφηεξα πνζνζηά ζε ζρέζε κε ηηο θαηαιήμεηο ανξίζηνπ. 140

141 5.3 Ζ Δπαλαμηνιόγεζε ηεο Οξζνγξαθεκέλεο Γξαθήο Γξαθήο Πεξηγξαθή ησλ ρνξεγνύκελσλ δνθηκαζηώλ επαλαμηνιόγεζεο ησλ δπζθνιηώλ ζηελ Οξζνγξαθεκέλε Γξαθή. Παξνπζίαζε ησλ επηδόζεσλ ησλ ζπκκεηερόλησλ. ε απηή ηελ ελφηεηα παξνπζηάδνληαη νη δνθηκαζίεο πνπ ρνξεγήζεθαλ ζηνπο ζπκκεηέρνληεο θαηά ηελ επαλαμηνιφγεζε ηεο Οξζνγξαθεκέλεο Γξαθήο. Ζ δηαδηθαζία επαλαμηνιφγεζεο ήηαλ παξφκνηα κε ηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ηεο Οξζνγξαθεκέλεο Γξαθήο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε αξρηθά. Ζ επαλαμηνιφγεζε είλαη κία πνιχ ζεκαληηθή δηαδηθαζία, επεηδή κε ηε ζχγθξηζε ησλ απνηειεζκάησλ κε ηελ αμηνιφγεζε, θάλεθε ε πξφνδνο ηνπ θάζε καζεηή, αιιά θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο. ηνπο πίλαθεο πνπ δίλνληαη παξαθάησ βξίζθνληαη νη επηηπρίεο θαη ηα πνζνζηά επηηπρηψλ ησλ ζπκκεηερφλησλ Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -1: «Άζθεζε πνιιαπιήο επηινγήο» ε απηή ηε δνθηκαζία δφζεθαλ 60 δεπγάξηα ιέμεσλ, ζηα νπνία ππήξρε ε ίδηα ιέμε, φκσο ε κία ήηαλ ζσζηή νξζνγξαθηθά θαη ή άιιε ήηαλ ιάζνο. Οη καζεηέο θαινχληαλ λα θπθιψζνπλ ηε ιέμε ε νπνία είρε ηε ζσζηή νξζνγξαθία. Ο πίλαθαο δείρλεη ηηο επηηπρίεο ησλ παηδηψλ αλά θαηεγνξία. Δπηηπρίεο καζεηώλ αλά θαηεγνξία εμέηαζεο Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Καηαιήμεηο αξζεληθψλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο ζειπθψλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο νπδέηεξσλ νλνκάησλ Πιεζπληηθφο νπζηαζηηθψλ , , ,8 Καηαιήμεηο ξεκάησλ ,6 Ρήκαηα ζε ηδσ ,6 Ρήκαηα ζε σλσ Ρήκαηα ζε αηλσ ,8 141

142 Καηαιήμεηο Ανξίζηνπ Δλεξγεηηθή παζεηηθή θσλή , ,4 Μεηνρέο ,8 Άξζξα ησλ ηνλ ,8 Άξζξα ηεο ηηο Κχξηα νλφκαηα Παξάγσγα ,2 ύλνιν ,4 Πνζνζηό % 100% 93% 100% 86,6% 100% 90% 94% Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -2: σζηό Λάζνο. ε απηή ηελ άζθεζε δφζεθαλ ζηνπο καζεηέο 36 ιέμεηο πνπ αθνξνχζαλ δηάθνξεο θαηεγνξίεο ηεο γξακκαηηθήο θαη ηεο νξζνγξαθίαο. Απφ απηέο ηηο ιέμεηο θάπνηεο ήηαλ νξζνγξαθεκέλεο θαη θάπνηεο αλνξζφγξαθεο. Οη καζεηέο έπξεπε λα ζεκεηψζνπλ δίπια απφ θάζε ιέμε πνπ ζεσξνχζαλ ζσζηή ην γξάκκα θαη δίπια απφ θάζε ιέμε πνπ ζεσξνχζαλ ιάζνο, ην γξάκκα Λ. Απηή ε άζθεζε είρε ζαλ ζηφρν λα αμηνινγήζεη ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα μερσξίδνπλ ζηηο ζσζηέο ιέμεηο απφ ηηο ιάζνο ρσξίο ηελ χπαξμε θαη ησλ δχν πεξηπηψζεσλ ηαπηφρξνλα. ηνλ παξαθάησ πίλαθα αλαιχνληαη νη επηηπρίεο αλά παηδί θαη αλά θαηεγνξία ζε απηή ηελ άζθεζε. Δπηηπρίεο καζεηώλ αλά θαηεγνξία εμέηαζεο Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Καηαιήμεηο αξζεληθψλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο ζειπθψλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο νπδέηεξσλ νλνκάησλ

143 Καηαιήμεηο ξεκάησλ ,6 Ρήκαηα ζε ηδσ ,4 Ρήκαηα ζε σλσ ,8 Ρήκαηα ζε αηλσ Δλεξγεηηθή παζεηηθή θσλή ,8 Παξάγσγα ,8 ύλνιν Πνζνζηό % 100% 94,4% 97% 83,3% 100% 80,5% 88,8% Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -3: Άζθεζε ζπκπιήξσζεο θελώλ κε γξάκκαηα. ε απηέο ηηο αζθήζεηο δφζεθαλ ζηνπο καζεηέο 120 ιέμεηο πνπ αθνξνχζαλ δηάθνξεο θαηεγνξίεο ηεο γξακκαηηθήο θαη ηεο νξζνγξαθίαο, θπξίσο θιηηηθέο θαη παξαγσγηθέο θαηαιήμεηο ξεκάησλ θαη νπζηαζηηθψλ, εληθνχ θαη πιεζπληηθνχ αξηζκνχ. Οη καζεηέο θαινχληαλ λα ζπκπιεξψζνπλ ζε θάζε θελφ ην ζσζηφ γξάκκα, ψζηε ε θάζε ιέμε λα είλαη νξζνγξαθεκέλε. ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδνληαη νη επηηπρίεο αλά καζεηή θαη αλά θαηεγνξία ζε απηή ηελ άζθεζε. Δπηηπρίεο καζεηώλ αλά θαηεγνξία εμέηαζεο Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. πκπιήξσζε η, ε, π, εη & νη ,6 πκπιήξσζε ν & σ ,6 πκπιήξσζε ε & αη ,2 ύλνιν Πνζνζηό % 100% 87,5% 90% 72,5% 100% 82,5% 83,3% ε απηέο ηηο αζθήζεηο παξαηεξείηαη φηη νη ζπκκεηέρνληεο πήγαλ πνιχ θαιά, αθνχ ην ζπλνιηθφ πνζνζηφ επηηπρίαο ηνπο ήηαλ 83,3%. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ επηηπρίαο ην ζεκείσζε ε Φηινκήια, κε 100% επηηπρία, ελψ ην κηθξφηεξν πνζνζηφ ν Κψζηαο κε 72,5% επηηπρία. 143

144 Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -4: Πίλαθαο εληνπηζκνύ θαη δηόξζσζεο ιαζώλ ζε θείκελν. ε απηή ηελ άζθεζε δφζεθε ζηα παηδηά έλα θείκελν, νη νπνίεο πεξηείραλ ιέμεηο πνπ ήηαλ αλνξζφγξαθεο. Σα παηδηά θαινχληαλ λα ηηο εληνπίζνπλ, λα ηηο θπθιψζνπλ θαη λα γξάςνπλ απφ θάησ ηηο πξνηάζεηο ζσζηά. ηνλ πίλαθα θαηαγξάθνληαη νη ζσζηέο απαληήζεηο αλά καζεηή. Δπηηπρίεο καζεηώλ αλά θαηεγνξία εμέηαζεο Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Καηαιήμεηο νλνκάησλ ,2 Καηαιήμεηο επηζέησλ ,6 Κιηηηθέο θαηαιήμεηο ξεκάησλ Παξαγσγηθέο θαηαιήμεηο ξεκάησλ ,2 Μεηνρέο ύλνιν Πνζνζηό % 100% 80% 90% 73,3% 93,3% 80% 83,3% 144

145 Υνξεγνύκελε δνθηκαζία 5: Απζόξκεηε γξαθή. ε απηή ηελ άζθεζε νη καζεηέο εμεηάζηεθαλ ζηελ απζφξκεηε γξαθή ηνπο. Δπεηδή εμεηάδεηαη ν γξαπηφο ιφγνο, καδί κε ηελ νξζνγξαθηθή θαη πεξηγξαθηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ θαηά ηελ απζφξκεηε γξαθή, νη απαληήζεηο ησλ καζεηψλ δελ είλαη ζπγθεθξηκέλεο θαη ζηαζεξέο, άξα ηα γξαπηά ησλ καζεηψλ δίλνληαη παξαθάησ. Απηέο είλαη νη εηθφλεο πνπ δφζεθαλ ζηνπο καζεηέο γηα λα πεξηγξάςνπλ ηελ ηζηνξία: Δηθόλα 5.2: Ο Άηαθηνο Μαζεηήο (πεγή: Γνύπνο, 1995) Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ησλ γξαπηψλ ηνπ θάζε καζεηή γη απηή ηελ άζθεζε. Υξήζηνο: Ο Υξήζηνο ζε απηή ηελ άζθεζε έθαλε θαιή πεξηγξαθή ηεο ηζηνξίαο ησλ εηθφλσλ. Δπίζεο έθαλε ζσζηή ρξήζε ηνπ ρξφλνπ, ρξεζηκνπνίεζε ηε θαληαζία ηνπ θαη απηνζρεδίαζε. Όκσο ρξεζηκνπνίεζε πνιχ κεγάιεο πξνηάζεηο, νη νπνίεο ζπλδένληαη κε ην «θαη», κε απνηέιεζκα λα βγαίλεη δχζθνια λφεκα απφ ην θείκελφ ηνπ. Έρεη θάλεη αξθεηά νξζνγξαθηθά ιάζε πνπ ζρεηίδνληαη κε ην θαηαιεθηηθφ κέξνο ησλ 145

146 ξεκάησλ, θπξίσο ηνπ Ανξίζηνπ, θαη πνιιά ζεκαηηθά ιάζε ζε ξήκαηα, νπζηαζηηθά θαη άθιηηεο ιέμεηο. Αλδξέαο: ε απηή ηελ άζθεζε ν Αλδξέαο πεξηέγξαςε πνιχ θαιά ηελ ηζηνξία πνπ ηνπ δεηήζεθε, αθνχ αλέπηπμε ζσζηά φιεο ηηο εηθφλεο. Υξεζηκνπνίεζε ζσζηφ ρξφλν, θαληαζία θαη θαιή έθθξαζε. Παξφια απηά παξαηεξείηαη φηη ρξεζηκνπνίεζε κεγάιεο πξνηάζεηο, νη νπνίεο δελ ζπλδένληαη πάληα ζσζηά, αθνχ άιιεο θνξέο ρξεζηκνπνηεί άζθνπα ην «θαη» θαη άιιεο θνξέο ην παξαιείπεη ελψ δελ πξέπεη. Σα νξζνγξαθηθά ιάζε πνπ έθαλε αθνξνχλ θαηαιήμεηο ξεκάησλ, νπζηαζηηθψλ θαη άθιηησλ ιέμεσλ, αιιά θαη ιάζε ζε άξζξα. Κψζηαο: Ο Κψζηαο θάλεθε λα κελ θαηάιαβε ηη δεηνχζε ε άζθεζε, γη απηφ δελ πεξηέγξαςε ηελ ηζηνξία πνπ πξνθχπηεη απφ ηηο εηθφλεο, αιιά πεξηέγξαςε κεκνλσκέλα θάζε εηθφλα μερσξηζηά. ην γξαπηφ ηνπ παξαηεξήζεθαλ αληηθαηαζηάζεηο γξακκάησλ κε κε νκφερα, αληηκεηαζέζεηο γξακκάησλ ζε ζχκπιεγκα, θνιιεκέλεο ιέμεηο θαη άζθνπα θελά, θαζψο θαη απνπζία ζεκείσλ ζηίμεο θαη παξαηνληζκνί. Ο γξαπηφο ηνπ ιφγνο 146

147 είλαη ζχληνκνο θαη ηειεγξαθηθφο. Σα νξζνγξαθηθά ηνπ ιάζε ζρεηίδνληαη κε παξαγσγηθή θαηάιεμε ξήκαηνο θαη ην ζεκαηηθφ κέξνο επηζέηνπ. Φηινκήια: Ζ Φηινκήια έθαλε πνιχ θαιή αλάπηπμε ηεο ηζηνξίαο θαη ρξεζηκνπνίεζε θαληαζία θαη πνιχ σξαίεο εθθξάζεηο. Οη πξνηάζεηο ηεο έρνπλ πνιχ θαιή ζχληαμε θαη είλαη θαηαλνεηέο. Παξαηεξήζεθαλ αληηθαηαζηάζεηο γξακκάησλ κε νκφερα θαη κε νκφερα γξάκκαηα θαη ηα νξζνγξαθηθά ιάζε πνπ έγηλαλ αθνξνχζαλ ζέκαηα θαη θαηαιήμεηο νπζηαζηηθψλ θαη άθιηησλ ιέμεσλ. Κσλζηαληίλα: ε απηή ηελ άζθεζε ε Κσλζηαληίλα πεξηέγξαςε ζσζηά ηελ ηζηνξία, φκσο ρξεζηκνπνίεζε κία πξφηαζε κεγάινπ κήθνπο, κε απνηέιεζκα λα βγεη δχζθνια λφεκα. Γελ έθαλε θαζφινπ ρξήζε ησλ ζεκείσλ ζηίμεο θαη ηα νξζνγξαθηθά ιάζε πνπ έθαλε ήηαλ ζρεηηθά κε ην ζεκαηηθφ θαη θαηαιεθηηθφ κέξνο φισλ ησλ ηχπσλ ησλ ιέμεσλ. 147

148 Υνξεγνύκελε δνθηκαζία -6: Κείκελν θαζ ππαγόξεπζε. ηνπο ζπκκεηέρνληεο δφζεθε ην θείκελν, ησλ 135 ιέμεσλ, πνπ ηνπο είρε ππαγνξεπηεί θαηά ηελ πξψηε αμηνιφγεζε. Απηφ έγηλε γηα λα ζπγθξηζεί ε απφδνζε ησλ παηδηψλ πξηλ θαη κεηά ηε δηδαζθαιία παξέκβαζεο. Σα απνηειέζκαηα θαηαγξάθνληαη ζηνπο παξαθάησ πίλαθεο. Ο πξψηνο πίλαθαο πεξηέρεη ηα ιάζε ησλ παηδηψλ πνπ αθνξνχλ ηε γξαθή, ελψ ν δεχηεξνο πίλαθαο πεξηέρεη ηα ιάζε ησλ παηδηψλ πνπ αθνξνχλ ηελ νξζνγξαθία. Λάζε παηδηώλ θαηά ηε Αξηζκόο ιαζώλ αλά καζεηή γξαθή Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Αληηθαηάζηαζε γξακκάησλ ,6 Αληηθαηάζηαζε ζπιιαβψλ ιέμεσλ Παξαιείςεηο γξακκάησλ - ζπιιαβψλ Παξαιείςεηο ιέμεσλθξάζεσλ Πξνζζήθε γξακκάησλζπιιαβψλ- ιέμεσλ , , , ,2 Μεηαηφπηζε νξίσλ ιέμεο ,4 Αληηκεηάζεζε γξακκάησλζπιιαβψλ- ιέμεσλ Καζξεθηηθή γξαθή Παξαηνληζκφο ιέμεσλ ύλνιν ,6 148

149 Πεξηνρέο εμέηαζεο ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ αλά καζεηή θαηά ηελ νξζνγξαθία Υξήζηνο Αλδξέαο Κώζηαο Φηινκήια Κσλζηαληίλα Μ.Ο. Κιηηηθή θαηάιεμε ξεκάησλ ,8 Παξαγσγηθή θαηάιεμε ξεκάησλ Καηαιήμεηο νπζηαζηηθψλ - επηζέησλ ,4 Άξζξα Καηαιήμεηο άθιηησλ ιέμεσλ ,8 Θεκαηηθά ιάζε ύλνιν Ο κέζνο φξνο ησλ ζπλνιηθψλ ιαζψλ πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ ηα παηδηά θαηά ηε γξαθή ήηαλ 43,6. ηα πεξηζζφηεξα ιάζε ηα πξαγκαηνπνίεζε ν Κψζηαο, κε κεγαιχηεξε δπζθνιία ζην ζσζηφ ηνληζκφ ησλ ιέμεσλ, ελψ ηα ιηγφηεξα ιάζε ηα έθαλαλ ν Αλδξέαο θαη ε Φηινκήια. Δπίζεο παξαηεξείηαη φηη νη καζεηέο έθαλαλ πεξηζζφηεξα ιάζε πνπ αθνξνχζαλ αληηθαηαζηάζεηο γξακκάησλ, ιηγφηεξα ιάζε πνπ αθνξνχζαλ αληηθαηαζηάζεηο θαη πξνζζήθε ζπιιαβψλ ή ιέμεσλ θαη δελ παξαηεξήζεθε θαλέλα ιάζνο αληηκεηάζεζεο γξακκάησλ, ζπιιαβψλ ή ιέμεσλ, θαζψο θαη θαζξεθηηθήο γξαθήο. Όζνλ αθνξά ηα ιάζε ησλ καζεηψλ ζηελ νξζνγξαθία, παξαηεξείηαη φηη ν κέζνο φξνο ιαζψλ ησλ παηδηψλ είλαη 15. Σα πεξηζζφηεξα ιάζε έγηλαλ απφ ηνλ Κψζηα, ελψ ηα ιηγφηεξα απφ ηε Φηινκήια. Οη καζεηέο θαίλεηαη λα έθαλαλ ηα πεξηζζφηεξα ιάζε ζην ζέκα θάπνησλ ιέμεσλ, ελψ ηα ιηγφηεξα ηα έθαλαλ ζε θιηηηθέο θαηαιήμεηο ξεκάησλ θαη θαηαιήμεηο άθιηησλ ιέμεσλ. Δπίζεο θαλέλα ιάζνο δελ έγηλε απφ θαλέλαλ καζεηή πνπ λα αθνξά ηα άξζξα. 149

150 Κεφάλαιο 6 ο Συζήτηση - Συμπεράσματα ην θεθάιαην απηφ πεξηέρνληαη νη απαληήζεηο ζηα δηεξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ δηαηππψζεθαλ ζην θεθάιαην 4. Δπίζεο γίλνληαη ζπγθξίζεηο ησλ απνηειεζκάησλ ησλ καζεηψλ ζε νξηζκέλεο απφ ηηο δνθηκαζίεο γηα λα παξαηεξεζεί αλ ππάξρεη πξφνδνο ζηνπο ζπκκεηέρνληεο κεηά ηηο ζπλαληήζεηο παξέκβαζεο θαη επνκέλσο λα δηαπηζησζεί ε ρξεζηκφηεηα θαη αμηνπηζηία ηνπ πιηθνχ πνπ θαηαζθεπάζηεθε. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ πηινηηθή εθαξκνγή θαίλεηαη φηη ην πιηθφ πνπ θαηαζθεπάζηεθε, κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δπζθνιηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή ζε καζεηέο Γεκνηηθνχ, αθνχ βνήζεζε αξθεηά θαη ηνπο ζπκκεηέρνληεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο. Καηά ηελ αμηνιφγεζε θάλεθε πσο νη καζεηέο πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ πηινηηθή εθαξκνγή είραλ αξθεηέο ειιείςεηο πνπ αθνξνχζαλ ηνπο νξζνγξαθηθνχο θαη γξακκαηηθνχο θαλφλεο, ζε ζρέζε κε ηελ ειηθία ηνπο αιιά θαη ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο. Όκσο, κεηά ηελ παξέκβαζε, ζπγθξίλνληαο ηα απνηειέζκαηα ησλ επηδφζεψλ ηνπο, παξαηεξείηαη ζεκαληηθή αιιαγή θαη βειηίσζε ζηελ απφδνζή ηνπο. Σα παξαθάησ γξαθήκαηα δείρλνπλ ηηο επηδφζεηο ησλ παηδηψλ πξηλ θαη κεηά ηελ παξέκβαζε: Άζθεζε πνιιαπιήο επηινγήο: ηα παηδία δφζεθε έλαο πίλαθαο απφ δεπγάξηα ιέμεσλ απφ ηα νπνία έπξεπε λα δηαιέμεη ηε ζσζηή ιέμε. ην γξάθεκα ζπγθξίλνληαη νη επηδφζεηο ηνπ θάζε καζεηή θαη νη ζπλνιηθέο επηηπρίεο ηνπ, πξηλ θαη κεηά ηηο ζπλαληήζεηο παξέκβαζεο. 150

151 Επίδοζη ππιν ηην παπέμβαζη Επίδοζη μεηά ηην παπέμβαζη Χπήζηορ Ανδπέαρ Κώζηαρ Φιλομήλα Κωνζηανηίνα Σν γξάθεκα δείρλεη φηη νη καζεηέο είραλ πνιχ θαιέο επηδφζεηο ζε απηή ηελ άζθεζε, γηαηί νη επηηπρίεο πνπ ζεκεηψζεθαλ ήηαλ αξθεηέο απ φινπο ηνπο καζεηέο, θαη πξηλ θαη κεηά ηελ παξέκβαζε. Παξαηεξείηαη φηη ελψ ζηελ πξψηε αμηνιφγεζε ζεκεηψζεθαλ θάπνηα ιάζε, ζηε δεχηεξε αμηνιφγεζε ππήξρε άλνδνο ησλ ζπλνιηθψλ επηηπρηψλ ζε φινπο ηνπο καζεηέο. ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ζεκεηψζεθε 100% επηηπρία ζηελ άζθεζε, ελψ θαη ηα ππφινηπα πνζνζηά ήηαλ αξθεηά πςειά. Άζθεζε σζηφ Λάζνο : ηνπο ζπκκεηέρνληεο δφζεθε έλαο πίλαθαο απφ ιέμεηο απφ ηηο νπνίεο έπξεπε λα δηαιέμνπλ πνηα είλαη ζσζηή θαη πνηα ε ιάζνο ιέμε. ην γξάθεκα ζπγθξίλνληαη νη επηδφζεηο ηνπ θάζε καζεηή θαη νη ζπλνιηθέο επηηπρίεο ηνπ, πξηλ θαη κεηά ηε δηδαζθαιία παξέκβαζεο. 151

152 Επίδοζη ππιν ηην παπέμβαζη Επίδοζη μεηά ηην παπέμβαζη Χπήζηορ Ανδπέαρ Κώζηαρ Φιλομήλα Κωνζηανηίνα Σν γξάθεκα παξνπζηάδεη φηη νη καζεηέο δπζθνιεχηεθαλ αξθεηά ζε απηή ηελ άζθεζε, γηαηί νη επηηπρίεο πνπ ζεκεηψζεθαλ ζηελ πξψηε αμηνιφγεζε ήηαλ ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο αξθεηά ρακειέο. Παξαηεξείηαη φηη ελψ ζηελ πξψηε αμηνιφγεζε ζεκεηψζεθαλ αξθεηά ιάζε, ζηε δεχηεξε αμηνιφγεζε ππήξρε άλνδνο ησλ ζπλνιηθψλ επηηπρηψλ ζε φινπο ηνπο καζεηέο, ε νπνία ζε θάπνηνπο καζεηέο παξαηεξείηαη έληνλα. 152

153 Απιθμόρ λαθών Κείκελν θαζ ππαγφξεπζε: ηα παηδία ππαγνξεχζεθε έλα θείκελν 135 ιέμεσλ δχν θνξέο: κία πξηλ ηελ παξέκβαζε θαη κία κεηά. ην πξψην γξάθεκα ζπγθξίλνληαη νη επηδφζεηο ηνπ θάζε καζεηή θαη ηα ζπλνιηθά ιάζε πνπ έθαλε πνπ αθνξνχζαλ ηε γξαθή. Επίδοζη ππιν ηην παπέμβαζη Επίδοζη μεηά ηην παπέμβαζη Χπήζηορ Ανδπέαρ Κώζηαρ Φιλομήλα Κωνζηανηίνα ην παξαπάλσ γξάθεκα παξαηεξείηαη φηη νη καζεηέο πνπ εμεηάζηεθαλ ζηε γξαθή θαζ ππαγφξεπζε, θαηά ηελ πξψηε αμηνιφγεζε, έθαλαλ αξθεηά ιάζε πνπ αθνξνχλ ηε γξαθή. Όκσο κεηά απφ δχν πεξίπνπ κήλεο πνπ επαλαιήθζεθε ε εμέηαζε, ηα απνηειέζκαηα είλαη ζεακαηηθά θαιχηεξα ζε ζρέζε κε ηελ πξψηε θνξά. Παξαηεξείηαη φηη νη πεξηζζφηεξνη καζεηέο έρνπλ ρακειψζεη αηζζεηά ηα ιάζε ηνπο θαη ε γξαθή ηνπο θαίλεηαη λα είλαη πνιχ πξνζεγκέλε ζε ζρέζε κε ηελ πξψηε θνξά. ην δεχηεξν γξάθεκα ζπγθξίλνληαη νη επηδφζεηο ηνπ θάζε καζεηή θαη ηα ζπλνιηθά ιάζε πνπ έθαλε πνπ αθνξνχζαλ ηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. 153

154 απιθμόρ λαθών Επίδοζη ππιν ηην παπέμβαζη Επίδοζη μεηά ηην παπέμβαζη Χπήζηορ Ανδπέαρ Κώζηαρ Φιλομήλα Κωνζηανηίνα Όπσο θαη ζην παξαπάλσ γξάθεκα πνπ αθνξά ηε γξαθή, έηζη θαη ζην γξάθεκα γηα ηελ νξζνγξαθία, θαίλεηαη πσο νη καζεηέο πξαγκαηνπνίεζαλ αξθεηά νξζνγξαθηθά ιάζε ζηελ πξψηε αμηνιφγεζε, ελψ ζηε δεχηεξε ηα νξζνγξαθηθά ιάζε ήηαλ εληππσζηαθά κεησκέλα απφ φινπο ηνπο καζεηέο. Καη ζηα δχν γξαθήκαηα ε κπιε ζηήιε δείρλεη ηα ζπλνιηθά ιάζε ησλ παηδηψλ πξηλ ηελ δηδαζθαιία παξέκβαζεο, ελψ ε θφθθηλε ζηήιε δείρλεη ηα ζπλνιηθά ιάζε ησλ παηδηψλ κεηά ηελ παξέκβαζε. Παξαηεξείηαη ινηπφλ φηη ηα ζπλνιηθά ιάζε πνπ έθαλαλ ηα παηδηά ζην θείκελν θαζ ππαγφξεπζε, ηφζν ζηε γξαθή φζν θαη ζηελ νξζνγξαθία, είλαη πεξηζζφηεξα πξηλ ηελ παξέκβαζε θαη πνιχ ιηγφηεξα κεηά ηελ παξέκβαζε. Κάπνηνη καζεηέο δπζθνιεχηεθαλ πεξηζζφηεξν θαη θάπνηνη ιηγφηεξν, αιιά φινη ζεκείσζαλ πξφνδν θαη βειηίσζε ζηελ απφδνζή ηνπο ηελ δεχηεξε θνξά πνπ ηνπο ππαγνξεχηεθε ην ίδην θείκελν. ηηο παξαθάησ ζειίδεο δίλεηαη ην δείγκα ηεο θαζ ππαγφξεπζε γξαθήο ησλ καζεηψλ, πξηλ θαη κεηά ηελ παξέκβαζε. 154

155 1 νο καζεηήο (Υξήζηνο): α. β. Δηθόλα 6.1 (α & β): Γείγκαηα γξαθήο ηνπ 1 νπ καζεηή (Φξήζηνο) ζηελ πξώηε δνθηκαζία «Κείκελν θαζ ππαγόξεπζε» αμηνιόγεζεο θαη επαλαμηνιόγεζεο αληίζηνηρα, πξηλ (α) θαη κεηά (β) ηελ παξέκβαζε. 155

156 2 νο καζεηήο (Αλδξέαο): α. β. Δηθόλα 6.2 (α & β): Γείγκαηα γξαθήο ηνπ 2 νπ καζεηή (Αληξέαο) ζηελ πξώηε δνθηκαζία «Κείκελν θαζ ππαγόξεπζε» αμηνιόγεζεο θαη επαλαμηνιόγεζεο αληίζηνηρα, πξηλ (α) θαη κεηά (β) ηελ παξέκβαζε. 156

157 3 νο καζεηήο (Κψζηαο): α. β. Δηθόλα 6.3 (α & β): Γείγκαηα γξαθήο ηνπ 3 νπ καζεηή (Κώζηαο) ζηελ πξώηε δνθηκαζία «Κείκελν θαζ ππαγόξεπζε» αμηνιόγεζεο θαη επαλαμηνιόγεζεο αληίζηνηρα, πξηλ (α) θαη κεηά (β) ηελ παξέκβαζε. 157

158 4 ε καζήηξηα (Φηινκήια): α. β. Δηθόλα 6.4 (α & β): Γείγκαηα γξαθήο ηεο 4 εο καζήηξηαο (Φηινκήια) ζηελ πξώηε δνθηκαζία «Κείκελν θαζ ππαγόξεπζε» αμηνιόγεζεο θαη επαλαμηνιόγεζεο αληίζηνηρα, πξηλ (α) θαη κεηά (β) ηελ παξέκβαζε 158

159 5 ε καζήηξηα (Κσλζηαληίλα): α β Δηθόλα 6.5 (α & β): Γείγκαηα γξαθήο ηεο 5 εο καζήηξηαο (Κσλζηαληίλα) ζηελ πξώηε δνθηκαζία «Κείκελν θαζ ππαγόξεπζε» αμηνιόγεζεο θαη επαλαμηνιόγεζεο αληίζηνηρα, πξηλ (α) θαη κεηά (β) ηελ παξέκβαζε 159

160 χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ησλ επηδφζεσλ ησλ καζεηψλ, πξνθχπηεη φηη νη ζπκκεηέρνληεο καζεηέο παξνπζίαζαλ ζεκαληηθή βειηίσζε ζηνλ ηνκέα ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο απφ 10% κέρξη 30%. Καη επέθηαζε ε βειηίσζε απηή ππνδειψλεη θαιχηεξε θαηαλφεζε θαη εθαξκνγή ησλ γξακκαηηθψλ θαλφλσλ απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο καζεηέο. εκαληηθή ήηαλ ε ζπκβνιή ηνπ ρνξεγνχκελνπ ινγνζεξαπεπηηθνχ-παηδαγσγηθνχ πιηθνχ ηφζν ζηελ αμηνιφγεζε-επαλαμηνιφγεζε φζν θαη ζηελ παξέκβαζε. Σν γεγνλφο απηφ νθείιεηαη θαη ζηελ εκπεξηζηαησκέλε αλαδήηεζε εμεηδηθεπκέλσλ δνθηκαζηψλ θαη δξαζηεξηνηήησλ, ζηελ ζχγρξνλε επηζηεκνληθή βηβιηνγξαθία, νη νπνίεο πξνζαξκφζηεθαλ θαη ηξνπνπνηήζεθαλ θαηάιιεια γηα ηηο αλάγθεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο. Οη ζπκκεηέρνληεο εθθξάζηεθαλ κε κεγάιν ελζνπζηαζκφ γηα ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπλαληήζεσλ, φκσο ππνζηήξημαλ πσο ν ζπλδπαζκφο ηφζν ησλ ΣΠΔ φζν θαη ησλ παξαδνζηαθψλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο, ήηαλ κία πνιχ επράξηζηε εκπεηξία γηα ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο θαη ηνπο βνήζεζε αξθεηά λα θαηαλνήζνπλ θαη λα βειηηψζνπλ ηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. Ζ ρξήζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πιηθνχ αμηνιφγεζεο/ επαλαμηνιφγεζεο θαη παξέκβαζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εθαξκνγή θαη άιισλ ηέηνησλ πιηθψλ, κπνξεί λα δψζεη ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο θαη κία νινθιεξσκέλε εηθφλα ζρεηηθά κε ηηο πεξηνρέο πνπ ν θάζε καζεηήο εκθαλίδεη κεγαιχηεξεο δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. Δπίζεο, ν αλαγλψζηεο κπνξεί λα αληιήζεη πιεξνθνξίεο γηα δξαζηεξηφηεηεο θαη ηνλ ηξφπν εθαξκνγήο ηνπο γηα ηνπο καζεηέο κε δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή. Μηα κειινληηθή δηεμνδηθφηεξε κειέηε ησλ δπζθνιηψλ απηψλ κε ηελ ζπκβνιή ελφο κεγαιχηεξνπ δείγκαηνο καζεηηθνχ πιεζπζκνχ ζα κπνξέζεη λα δψζεη πνιχηηκεο πιεξνθνξίεο πάλσ ζην δήηεκα ησλ δπζθνιηψλ ζηελ νξζνγξαθεκέλε γξαθή ηφζν ζηνλ ηνκέα ηεο αμηνιφγεζεο/ δηάγλσζεο, φζν θαη ζηνλ ηνκέα ηεο αληηκεηψπηζεο/ παξέκβαζεο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ. 160

161 Βιβλιογραφία ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 1. Αδακφπνπινο, Π. (2002). Γπζιεμία. Πώο λα πξνζηαηέςεηε ην παηδί ζαο από ηελ απεηιή ηεο. (Τόκνο Α ). Αζήλα: αββάιαο 2. Αλαζηαζηάδε, Δ., (2001). Ζ δπζιεμία θαη πψο αληηκεησπίδεηαη. Γηαθνξεηηθφο ηξφπνο κάζεζεο Γηαθνξεηηθφο ηξφπνο δηδαζθαιίαο. Αζήλα: Καζηαληψηε 3. Αλαζηαζίνπ, Γ. (1998). Γπζιεμία. Θεσξία θαη Έξεπλα. Όςεηο Πξαθηηθήο. Θεσξεηηθά, Γηαγλσζηηθά θαη Δξεπλεηηθά Εεηήκαηα. (Τόκνο 1). : Αζήλα: Αηξαπφο 4. Βάκβνπθαο, Μ., (1994). Αμηνιόγεζε αλαγλσζηηθώλ δεμηνηήησλ. Αζήλα: Γξεγφξεο 5. Βάκβνπθαο, Μ., (2006). Δηζαγσγή ζηελ ςπρνπαηδαγσγηθή έξεπλα θαη κεζνδνινγία. Αζήλα: Γξεγφξεο 6. Γεσξγνχζεο, Π., (1981). Παηδαγσγηθή ςπρνινγία. Αζήλα: Φειέθεο 7. Εαθνπνχινπ, Β., (2008) Μαζεζηαθέο δπζθνιίεο Γπζιεμίεο ΣΤ εμακήλνπ. Ησάλληλα: ρ. ε. 8. Εάρνο, Γ., (1992) Αλάγλσζε Γξαθή. Χπρνγισζζνινγηθή πξνζέγγηζε. Αζήλα: Κέληξν Φπρνινγηθψλ Μειεηψλ 9. Κακπαλάξνπ, Μ., (2007). Γηαγλσζηηθά ζέκαηα ινγνζεξαπείαο. Αζήλα: Έιιελ 10. Καξαληδήο, Η. (2001). Τα πξνβιήκαηα ηεο κλήκεο ησλ παηδηώλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηελ αξηζκεηηθή θαη ηελ αλάγλσζε (Γλσζηηθή ζεώξεζε - Δθπαηδεπηηθέο Πξνεθηάζεηο). Αζήλα: Σππσζήησ - Γηψξγνο Γαξδαλφο 11. Καξπαζίνπ, Υ., Γάιια, Β., Μάξξα, Μ., (1994). Γπζιεμία (4 ε έθδ.). Αζήλα: Ίσλ 12. Καξπαζίνπ, Υ., (1995). Θεξαπεία ηεο δπζιεμίαο. Αζήλα: Έιιελ 13. Καζζσηάθεο, Μ., (1981). Ζ αμηνιόγεζε ηεο επηδόζεσο ησλ καζεηώλ. Αζήλα: Γξεγφξεο 14. Καηζνχδα, Γ., (ρ. ρ.) Σύγρξνλν πξαθηηθό αζθεζηνιόγην γηα ηε λενειιεληθή γιώζζα. Αζήλα: Άγθπξα 15. Κειεζίδεο, Δ., (1998). Σν εηθνληθφ ζρνιείν. http// 161

162 16. Κνπξάθεο, Η. (1997). Αλίρλεπζε ζηνλ Κόζκν ησλ Μαζεζηαθώλ Γηαηαξαρώλ. Σθηαγξαθώληαο ην πνξηξαίην κηαο πεξίπησζεο κε δπζιεμία. Αζήλα: Έιιελ 17. Μάξθνπ,. (1998). Γπζιεμία. Αξηζηεξνρεηξία, θηλεηηθή αδεμηόηεηα, ππεξθηλεηηθόηεηα. Θεσξία, Γηάγλσζε θαη αληηκεηώπηζε κε εηδηθέο αζθήζεηο. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα 18. Μαπξνκάηε, Γ. (1995). Ζ θαηάξηηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο αληηκεηώπηζεο ηεο δπζιεμίαο. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα 19. Μαπξνκάηε, Γ. (2004). Γπζιεμία. Φύζε ηνπ Πξνβιήκαηνο θαη Αληηκεηώπηζε. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα 20. Μεηαιιελφο, Γ., (1987). Δγθφιπην επηζηεκνληθήο έξεπλαο. Αζήλα: ρ. ε. 21. Μηρεινγηάλλεο, Η., Σδελάθε, Μ. (1997). Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Αζήλα: Γξεγφξεο 22. Μπέιια,., (2007). Κιηληθά ζέκαηα ινγνπαζνινγίαο. Γηδαθηηθέο ζεκεηώζεηο γηα ηνπο θνηηεηέο 3 νπ εμακήλνπ. Ησάλληλα: ρ.ε. 23. Παξαζθεπφπνπινο, Η., Καιαληδή- Αδίδη, Α., Γηαλλίηζαο, Ν. (1999). Αζελά Τεζη Γηάγλσζεο Γπζθνιηώλ Μάζεζεο. Οδεγόο εμεηαζηή. Γνκή θαη Φξεζηκόηεηα. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα 24. Παπαδφπνπινο, Α., (1997). Τν παηρλίδη ηεο νξζνγξαθίαο. Αζήλα: Παηάθεο. 25. Παπαδφπνπινο, Α., (2000). Διάηε λα παίμνπκε νξζνγξαθία. Αζήλα: Παηάθεο. 26. Παπαδφπνπινο, Ν., Εάρνο, Γ., (1985). Χπρνινγία. Αζήλα: Κέληξν ςπρνινγηθψλ κειεηψλ 27. Πφξπνδαο, Κ. (1988). Γπζιεμία. Ζ εηδηθή δηαηαξαρή ζηε κάζεζε ηνπ γξαπηνύ ιόγνπ (Φπρνινγηθή Θεψξεζε). Αζήλα: ρ.ε. 28. Παιαηνιφγνπ, Ν., Γαβξηήι, Γ., Αγνξαζηφο, Α., Αληξένπ, Κ., Πέηξνπ, Κ., Αξρνληνβαζίιεο, Ά. (2004). Αλάπηπμε, Δθαξµνγή θαη Αμηνιόγεζε Δθπαηδεπηηθνύ Λνγηζκηθνύ γηα καζεηέο µε δπζιεμία: Πξώηε Πεηξακαηηθή Δθαξκνγή. 4 ν Σπλέδξην ΔΤΠΔ 29/09-03/10/2004, Παλεπηζηήκην Αζελψλ ζζ Πξσηφπαπαο, Α., θαινχκπαθαο, Υ., Ζιηνπνχινπ, Μ., Βξνληφο, Π. (2004). Απηόκαηε αλίρλεπζε καζεζηαθώλ δπζθνιηώλ κε ινγηζκηθό: Έιεγρνο αμηνπηζηίαο κε επαλαιακβαλόκελε ρνξήγεζε. 4 ν Σπλέδξην ΔΤΠΔ 29/09-03/10/2004, Παλεπηζηήκην Αζελψλ, ζζ Πξσηφπαπαο, Α., θαινχκπαθαο, Υ., Νηθνιφπνπινο, Γ., Αξρνληή, Α., Σξηαληαθπιιάθνο, Σ. (2002). Λνγηζκηθό Αλίρλεπζεο Μαζεηώλ κε Πηζαλέο 162

163 Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο: Πξώηα Απνηειέζκαηα από Γνθηκαζηηθή Δθαξκνγή ζε Μαζεηέο 1εο Γπκλαζίνπ. 3 ν Σπλέδξην ΔΤΠΔ 26-29/9/2002 Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ, Ρφδνο, Δθδφζεηο Καζηαληψηε - «Οη ΣΠΔ ζηελ Δθπαίδεπζε», Σφκνο Α, Δπηκ. Α. Γεκεηξαθνπνχινπ, Πξαθηηθά ζζ Πξσηφπαπαο, Α., θαινχκπαθαο, Υ., Σζαγθαξάθε, Υ., Γεξαθάθε,., Αιεμαλδξή,., Γξεγνξηάδνπ, Α. (2006). Λνγηζκηθό απηνκαηνπνηεκέλνπ εληνπηζκνύ καζεηώλ Γεκνηηθνύ κε πηζαλέο εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο: αλάπηπμε θαη εθαξκνγή. 5 ν Παλειιήλην Σπλέδξην κε δηεζλή ζπκκεηνρή «Οη ηερλνινγίεο ηεο πιεξνθνξίαο θαη επηθνηλσληψλ ζηελ εθπαίδεπζε», Θεζζαινλίθε, ζζ Ράπηεο, Α., Ράπηε, Α (2002). Μάζεζε θαη δηδαζθαιία ζηελ επνρή ηεο πιεξνθνξίαο. Οιηθή πξνζέγγηζε. (Τόκνο Α ). Αζήλα: Αξηζηνηέιεο Ράπηεο 33. αθθάο, Β. (2002). Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θαη νηθνγέλεηα: παηδαγσγηθή θαη θνηλσληνςπρνινγηθή πξνζέγγηζε. Αζήλα: ρ. ε. 34. ηκάηνο, Α., (1995). Σερλνινγία θαη εθπαίδεπζε: Δπηινγή θα ρξήζε ησλ επνπηηθψλ κέζσλ δηδαζθαιίαο. Αζήλα: Παηάθεο 35. ηαζηλφο, Γ. (1989). Κνκπηνύηεξο θαη Δηδηθή Αγσγή. Αζήλα: Παηδαγσγηθή Δηαηξία Διιάδνο 36. ηαζηλφο, Γ. (1999). Μαζεζηαθέο δπζθνιίεο ηνπ παηδηνύ θαη ηνπ εθήβνπ. Ζ εκπεηξία ηεο Δπξώπεο. Αζήλα: Gutenberg 37. ηαζηλφο, Γ., (2003). Γπζιεμία θαη ζρνιείν. Ζ εκπεηξία ελόο αηώλα. Αζήλα: Gutenberg 38. Σφθε, Δ., (2004). Δθαξκνγέο Ζ/Υ θαη λέσλ ηερλνινγηώλ ζηε ινγνπαζνινγία. Ησάλληλα: ρ. ε. 39. Φισξάηνπ, Μ. Μ. (2002). Μαζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη όρη ηεκπειηά. Αζήλα: Οδπζζέαο 40. Φξάγθνπ, Υ., (1983). Χπρνπαηδαγσγηθή. Θέκαηα παηδαγσγηθήο ςπρνινγίαο, παηδείαο, δηδαθηηθήο θαη κάζεζεο. Γεχηεξε έθδνζε. Αζήλα: Gutenberg ΞΔΝΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΜΔΣΑΦΡΑΜΔΝΖ. 1. American Psychiatric Association (1996). Γηαγλσζηηθά Κξηηήξηα DSM-IV. (Μεηάθξαζε Δπηκέιεηα: Κ. Γθνηδακάλεο). Αζήλα: Λίηζαο 163

164 2. Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο (1993). Ταμηλόκεζε ICD-10 Χπρηθώλ Γηαηαξαρώλ θαη Γηαηαξαρώλ ηεο Σπκπεξηθνξάο. Κιηληθέο πεξηγξαθέο θαη νδεγίεο γηα δηάγλσζε. (Δπηκέιεηα θαη απφδνζε ζηα Διιεληθά: ηεθαλήο, Κ., νιδάηνο, Κ., Μαπξέαο, Β.). Αζήλα: Βήηα 3. Reid, G. (2003). Γπζιεμία. Δγρεηξίδην γηα εηδηθνύο. (Δπηκέιεηα θαη απφδνζε ζηα Διιεληθά: Γ. Παπαδάηνο). Αζήλα: Παξηζηάλνο ΞΔΝΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ. 1. Anderson- Inman, L. (1997). National Center for Learning Empowering Students with Power Books Computer Based Study Strategies for Students with Learning Disabilities.ρ. ε. 2. Anderson- Inman, L. (1999). Computer Based Solutions for Secondary Student with Learning Disabilities: Emerging Issues. Reading & Writing Quarterly. ρ. ε. 3. Brooks, R. (1997). Special Educational Needs and Information Technology: Effective Strategies for Mainstream Schools. Berkshire: National Foundation for Educational Research 4. Crivelli, V. (2000). Write to Read with ICT. London: BDA 5. Day, J. (1995). Access Technology: Making the Right Choice (2 nd edition) Coventry: NCET 6. Davis, N., Desforges, C., Jessel, J., Somekh, B., Taylor, C. and Vaugham, G. (1997) Using Information Technology in Teaching and Learning. London: Routledge 7. Detheridge, T., (1996) Enabling Access: Effective Teaching and Learning for Pupils with Learning Difficulties. London David: Fulton 8. Hallahan, D., Lloyd, J., Kauffman, J., Weiss, P., Martinez, E. (2005). Learning Disabilities. Foundations, characteristics and affective teaching. USA: Pearson Education, Inc 9. Lewin, C. (1995) The Evaluation of Talking Book Software: A Pilot study. The Open Univercity 10. McKeown, S. (2000) Dyslexia and ICT: Building on success. Coventry: Becta 11. Mendrinos, R. (1997) Using Educational Technology with At Risk Students. London: Greenwood Press 164

165 12. Rooms, M. (2000) Information and Dyslexia. New York: Kluwer Academic/ Plenum Publishers 13. Singleton, C., (1994) Computers and Dyslexia: Educational Applications of New Technology. Hull: Dyslexia Computer Resource Centre 14. Thomson, M. E. and Watkins, E. J. (1998) Dyslexia: A Teaching Handbook (2 nd edition). London: Whurr Publishers ΗΣΟΔΛΗΓΔ

166 Παράρτημα 166

167 Τιηθό πνπ θαηαζθεπάζηεθε θαη ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο αμηνιόγεζεο θαη ηεο δηδαζθαιίαο ηηο ζειίδεο πνπ αθνινπζνχλ παξνπζηάδεηαη ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ θαηαζθεπάζηεθε θαη ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ παξέκβαζε ησλ παηδηψλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ πηινηηθή εθαξκνγή. Σν πιηθφ πεξηέρεη έληππα πνπ αμηνινγνχλ ηε γλψζε ησλ παηδηψλ γηα νξηζκέλα πνιχ βαζηθά κέξε ηνπ ιφγνπ, θαζψο θαη ηε γλψζε ηνπο γηα νξηζκέλνπο θαλφλεο θαη θαηλφκελα γξακκαηηθήο θαη νξζνγξαθίαο. Σα ππφινηπα έληππα είλαη έληππα κε ηε δηδαζθαιία θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο παξέκβαζεο ζε νξζνγξαθηθά θαη γξακκαηηθά θαηλφκελα, ζηα νπνία ηα παηδηά αληηκεηψπηδαλ δπζθνιίεο. Δπίζεο πεξηέρνληαη θαη νη πίλαθεο θαηαγξαθήο ησλ απνηειεζκάησλ κεηά απφ ηηο αμηνινγήζεηο θαη κεηά απφ θάζε κάζεκα παξέκβαζεο, νη νπνίνη ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα λα θαηαγξαθεί ε επίδνζε θαη ε πξφνδνο ησλ καζεηψλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηε δηδαζθαιία παξέκβαζεο. 167

168 ΗΣΟΡΗΚΟ ΠΑΗΓΗΟΤ Όλνκα Δπψλπκν Ζκεξνκελία γέλλεζεο Σφπνο γέλλεζεο Γηεχζπλζε Σειέθσλν Έρεη ππάξμεη επαθή κε άιινλ εηδηθφ; Γιψζζα πνπ κηιάο ζην ζπίηη Σάμε ρνιείν Αγαπεκέλα καζήκαηα Ληγφηεξν αγαπεκέλα καζήκαηα Γπζθνιίεο ζηα καζήκαηα Ξέλεο γιψζζεο πνπ καζαίλεηο Όλνκα παηέξα Μνξθσηηθφ επίπεδν παηέξα Δπάγγεικα παηέξα Όλνκα κεηέξαο Μνξθσηηθφ επίπεδν κεηέξαο Δπάγγεικα κεηέξαο Γιψζζα πνπ κηινχλ νη γνλείο Παξνχζα θαηάζηαζε γνλέσλ Άιια αδέξθηα Ζιηθίεο απφ αδέξθηα Γιψζζα πνπ κηινχλ ηα αδέξθηα Υφκπη ηνλ ειεχζεξν ρξφλν 168

169 ΟΤΗΑΣΗΚΑ ΡΖΜΑΣΑ ΔΠΗΘΔΣΑ. Όλνκα & Δπίζεην Άζθεζε 1. Γξάςε ζην παξαθάησ ζχλλεθν κεξηθά νπζηαζηηθά πνπ κπνξείο λα ζθεθηείο. Άζθεζε 2. Γξάςε ζην παξαθάησ ζχλλεθν κεξηθά ξήκαηα πνπ κπνξείο λα ζθεθηείο. 169

170 Άζθεζε 3. Γξάςε ζην παξαθάησ ζχλλεθν κεξηθά επίζεηα πνπ κπνξείο λα ζθεθηείο. Άζθεζε 4. Κχθισζε κε κπιε ρξψκα ηα νπζηαζηηθά, κε θφθθηλν ηα ξήκαηα θαη κε πξάζηλν ηα επίζεηα πνπ δίλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. νπξαλφο παίδσ ηξέρσ μχιηλνο ηειεφξαζε δηαβάδσ θαξέθια δεζηφο θφθθηλε γξάθσ κηθξφο παξάζπξν πέηξηλν πίλαθαο ηξαγνπδψ 170

171 Άζθεζε 5. Σαμηλφκεζε ηηο ιέμεηο πνπ ζνπ δίλνληαη παξαθάησ: ζην θίηξηλν ιάβαξν βάιε φια ηα νπζηαζηηθά, ζην πνξηνθαιί φια ηα ξήκαηα θαη ζην κνβ φια ηα επίζεηα. ηξαπέδη, πίλσ, πφξηα, βακβαθεξφο, πεξπαηψ, πιαζηηθφο, βηβιίν, φκνξθνο, θαηζίθη, νδεγψ, ειεπζεξία, άζπξνο, γξάθσ, θξαηψ, κεγάινο. 171

172 Έληππν Αμηνιόγεζεο γηα ην παηδί. Όλνκα & Δπψλπκν. Ζκεξνκελία 1. Κχθισζε ηε ιέμε πνπ είλαη ζσζηή: καγλήηεο καγλήηηο ππνινγηζηεο ππνινγηζηήο δξφκσο δξφκνο νπξαλφο νπξαλψο κνπζηθή κνπζηθί εθδξνκί εθδξνκή ηειεφξαζη ηειεφξαζε γπκλαζηηθή γπκλαζηηθί βιέπσ βιέπν γξάθν γξάθσ δηαβάδεο δηαβάδεηο παίδε παίδεη ζηξψλσ ζηξφλσ απιφλσ απιψλσ καιφλσ καιψλσ ζπκψλσ ζπκφλσ πνηίδσ πνηήδσ θαζαξήδσ θαζαξίδσ θνηκίδσ θνηκήδσ ζθπξίδσ ζθπξήδσ βγαίλσ βγέλσ πεγαίλσ πεγέλσ δεζηέλσ - δεζηαίλσ αλεβαίλσ - αλεβέλσ θαζαξίζηεθε θαζαξίζηεηθε ρηελίζηηθα - ρηελίζηεθα ράζεθα - ράζηθα θνπξάζηεθεο θνπξάζηηθεο εγψ ληχλνκαη εγψ ληχλνκε απηφο έηξεμε απηφο έηξεμαη απηή θξχβεηε απηή θξχβεηαη εκείο πήγακαη εκείο πήγακε παίδνληαο παίδσληαο ηξαγνπδφληαο - ηξαγνπδψληαο θιαίγνληαο - θιαίγσληαο γειψληαο - γειφληαο Γηάλλεο γηάλλεο αζήλα Αζήλα ειέλε - Διέλε Διιάδα - ειιάδα 172

173 πνηάκε πνηάκη θαιάκε θαιάκη ζπίηε ζπίηη πνπιί πνπιή νη δξφκνη νη δξφκεη νη εθδειψνηο νη εθδειψζεηο νη ρξφλνη νη ρξφλη ηα δάζνη ηα δάζε ινχζηεθεο - ινχζηεθαηο βάθηηζε βάθηεζε ηνλ δάζθαιν ησλ δάζθαιν ησλ Γηψξγν ηνλ Γηψξγν ησλ ζρνιείσλ ηνλ ζρνιείσλ ηνλ παηδηψλ ησλ παηδηψλ ηηο γηνξηέο ηεο γηνξηέο ηεο Μαξίαο ηηο Μαξίαο ηεο κπάιεο ηηο κπάιεο ηεο θπξίαο ηηο θπξίαο ζηξφκα ζηξψκα άλνημε - άλεμε 173

174 2. πκπιήξσζε ην γξάκκα ζηηο ιέμεηο πνπ είλαη γξακκέλεο ζσζηά θαη Λ ζηηο ιέμεηο πνπ έρνπλ γξαθηεί ιάζνο. ζπληαγή Αθξφπνιη δηθαζηίο... δπλακίηεο.. θαξχδε.. πνηάκη.. αλνίγσ δίλν παγφλσ ζπκψλσ θαζαξίδεη.. ζθνππήδσ.. κπαίλεηο.. αλεβέλσ.. ζηξψζηκν... αλήμακε απηφο ληχλεηε.. εζχ θξχβεζε.. γπκλαζηηθί.. θεπνπξηθή.. νδεγφο.. θφζκσο παηρλίδη θξεκκχδη παίξλσ θξαηφ δηπιψλσ δηνξζφλσ ςσλίδσ γπξήδεηο καζέλσ πεηπραίλσ θαζάξπζκα ζεκείσκα απηή έηξεμαη εκείο πήγακαη.. 174

175 3. Βάιε ζε θχθιν ηε ιέμε πνπ έρεη ζσζηή νξζνγξαθία. 1) Ο Γηψξγνο.. ην κάζεκά ηνπ. α) δηαβάδεη β) δηαβάδε 2) Ζ Γσγψ έλα θφθθηλν απηνθίλεην. α) νδεγή β) νδεγεί 3) πλήζσο εγψ ζηα παηρλίδηα. α) ληθφ β) ληθψ 4) Μνπ αξέζεη λα.. θαξακέιεο απφ ηε γηαγηά κνπ. α) δεηψ β) δεηφ 5) Δγψ.. ηηο ζθάιεο ηνπ ζπηηηνχ κνπ. α) αλεβέλσ β) αλεβαίλσ 6) Σν παηδί ηελ ηζηνξία ηνπ βηβιίνπ. α) θαηαιαβαίλεη β) θαηαιαβέλεη 7) Δζχ θάζε κέξα.. θαηλνχξηα πξάγκαηα ζν ζρνιείν. α) καζαίλεηο β) καζέλεηο 8) Απηφ ην βάδν ην ζαιφλη. α) νκνξθέλεη β) νκνξθαίλεη 9) Ζ Μαξία. ηα ξνχρα ηεο. α) απιφλεη β) απιψλεη 10) Όηαλ θάλεη θξχν ηα ρέξηα κνπ. α) παγψλνπλ β)παγφλνπλ 11) Θέισ λα λσξίο ηα καζήκαηά κνπ. α) ηειεηψλσ β) ηειεηφλσ 175

176 12) Ο γεσξγφο νξγψλεη ην ρσξάθη ηνπ. α) νξγφλεη β) νξγψλεη 13) Σν θαγεηφ.. ζε φιν ην ζπίηη. α) κπξίδεη β) κπξείδεη 14) Ζ κακά παηάηεο ζηελ θνπδίλα. Α) ηεγαλήδεη β) ηεγαλίδεη 15) Δγψ.. ην ζρνιείν θάζε κέξα ζηηο 8. α) αξρίδσ β) αξρήδσ 16) Κάζε εβδνκάδα.. ζην ζνχπεξ κάξθεη. α) ςσλήδσ β) ςσλίδσ 17) Μνπ αξέζεη λα αθνχσ. φηαλ δελ δηαβάδσ. α) κνπζηθί β) κνπζηθή 18) Ο εμεηάδεη ηνλ αζζελή. α) γηαηξφο β) γηαηξψο 19) Δίκαη πνιχ θαιφο.. ηνπ πνδνζθαίξνπ. α) παίρηεο β) παίρηηο 20) Σν. πεγαίλεη βφιηα ζην πάξθν. α) θνξίηζη β) θνξίηζε 21) Ζ.. κνπ πήγε εθδξνκή. Α) αδεξθί β) αδεξθή 22) Ζ απιή. ζρνιείσλ είλαη κεγάιε. α) ησλ β) ηνλ 23) Όηαλ αξξσζηαίλσ θσλάδσ... γηαηξφ. α) ηνλ β) ησλ 176

177 24) Σα φξγαλα κνπζηθψλ είλαη πνιχ ρξήζηκα ζην ζέαηξν. α) ηνλ β) ησλ 25) Ζ γηαγηά ςσλίδεη ηα ςάξηα απφ. ςαξά. α) ησλ β) ηνλ 26) Σν κνιχβη είλαη.. δαζθάιαο. α) ηηο β) ηεο 27) Ζ Φαλή πήγε βφιηα κε θίιεο ηεο. α) ηεο β) ηηο 28) Κάζε πξσί πεγαίλσ θαη ηαΐδσ γάηεο. α) ηηο β) ηεο 29) Σν πφκνιν πφξηαο είλαη ρξεζφ. α) ηηο β) ηεο 30) Σν κσξφ. ζηελ θνχληα ηνπ. α) θνηκάηαη β) θνηκάηε 31) ην ιεσθνξείν απφ ηε ρεηξνιαβή. α) θξαηηέκε β) θξαηηέκαη 32) Κάζε κέξα. πνιχ απφ ηηο δνπιεηέο θαη ην δηάβαζκα. α) θνπξάδνκε β) θνπξάδνκαη 33) Ζ Ξέληα. ηα παξακχζηα πνπ δηάβαδε κηθξή. α) ζπκάηαη β) ζπκάηε 34) Σν ζθπιί ζην ζπίηη ηνπ θάζε βξάδπ. α) δέλεηαη β) δέλεηε 177

178 4) πκπιήξσζε ηηο ιέμεηο πνπ ιείπνπλ. 178

179 179

180 5) Κνίηαμε ηελ εηθφλα πξνζεθηηθά θαη πεξίγξαςέ ηελ κε δηθά ζνπ ιφγηα.. 180

181 7) Να θπθιψζεηο ηηο ιάζνο ιέμεηο ζηηο παξαθάησ πξνηάζεηο θαη ζηε ζπλέρεηα λα μαλαγξάςεηο ηηο πξνηάζεηο ζσζηά. α) Ο Φψηηο, φηαλ αλέβαηλε ηε ζθάια ρηχπεζε ην πφδε ηνπ. β) Όηαλ πεγαίλν ζηελ παηδηθί ραξά, κνπ αξέζε λα θάλν θνχληα θαη ηξακπάια. γ) Σν θαινθαίξε πνπ θάλε δέζηη, ηξέρνπκε ζηεο παξαιίεο γηα κπάλην. δ) Μνπ αξέζε πνιχ λα θνηηάν ηεο θσηνγξαθίεο απφ ηεο εθδξνκέο ηνπ ζρνιείνπ.. ε) Όηαλ θάλε θξχν, θνξάν ην δεζηφ κνπ θφθθηλν πνπιφβεξ πνπ ην έπιεμε ε γηαγηά κνπ ε Καίηη. 181

182 8) Κχθισζε ηηο ιάζνο ιέμεηο πνπ ππάξρνπλ ζην θείκελν θαη χζηεξα λα ηηο γξάςεηο παξαθάησ ζσζηά. Ζ ρειψλα Ζ ρειψλα θνπβαιάε ην ζπηηάθη ηηο πάλσ ζηε ξάρη ηεο. Έηζη κε ην ζπηηάθη ηεο καδί, ηξαβάε φπνπ ζέιε, θνηκάηε φπνπ ζέιε. Γε βηάδεηε ζαλ θη εκάο λα γπξίζε ζπίηε. Μφιηο αξρίζε λα ζθνηηληάδε, ε ρειψλα θξχβεηε κέζα ζην ζπηηάθη ηεο θαη θνηκάηε. Μα φηαλ ζθάζε ν ήιηνο, ην ζπηηάθη δεζηαίλεηε θαη ε ρειψλα θαηαιαβέλεη πσο μεκέξνζε θαη βγάδεη έμσ ην κηθξφ θεθαιάθη ηεο. Με ηα φκνξθα κάηηα ηεο θνηηάδε ην πξάζηλν ρνξηάξε θαη ηα ινπινχδηα θαη είλαη επραξηζηεκέλη. 182

183 9) Γξάςε ηηο ιέμεηο πνπ ζα ζνπ πσ. 10) Γξάςε ηελ πξφηαζε πνπ ζα ζνπ πσ. Εσγξάθηζε φ,ηη ζέιεηο. 183

184 ΣΔΣ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΠΗΝΑΚΔ ΚΑΣΑΓΡΑΦΖ ΣΩΝ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΩΝ Όλνκα & Δπψλπκν. Ζκεξνκελία. Πίλαθαο 1 Πεξηνρέο ιαζώλ Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Καηαιήμεηο αξζεληθψλ 4 Καηαιήμεηο ζειπθψλ 4 Καηαιήμεηο νπδέηεξσλ 4 Καηαιήμεηο ξεκάησλ 5 Καηαιήμεηο νπζηαζη. πιεζπληηθνχ 4 Καηαιήμεηο ξεκάησλ ζε ηδσ 4 Καηαιήμεηο ξεκάησλ ζε σλσ 4 Καηαιήμεηο ξεκάησλ ζε αηλσ 4 Καηαιήμεηο ξεκάησλ ζηνλ Αφξηζην 4 Γηάθξηζε ελεξγεηηθήο παζεηηθήο θσλήο 4 Κχξηα νλφκαηα 4 Γηάθξηζε άξζξσλ ηνλ ησλ 4 Γηάθξηζε άξζξσλ ηεο ηηο 4 Μεηνρέο 4 Παξάγσγεο ιέμεηο 3 ύλνιν 60 Πίλαθαο 2 Πεξηνρέο ιαζώλ Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Καηαιήμεηο αξζεληθψλ 4 Καηαιήμεηο ζειπθψλ 4 Καηαιήμεηο νπδέηεξσλ 4 Καηαιήμεηο ξεκάησλ 4 Ρήκαηα ζε ηδσ 4 Ρήκαηα ζε σλσ 4 Ρήκαηα ζε αηλσ 4 Ρήκαηα ζε παζεηηθή θσλή 4 Παξάγσγεο ιέμεηο 4 ύλνιν

185 Πίλαθαο 3 Πεξηνρέο ιαζώλ Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Καηαιήμεηο ξεκάησλ 4 Ρήκαηα ζε αηλσ 4 Ρήκαηα ζε σλσ 4 Ρήκαηα ζε ηδσ 4 Καηαιήμεηο νπζηαζηηθψλ 5 Ρήκαηα ζε παζεηηθή θσλή 4 Γηάθξηζε ησλ άξζξσλ ηνλ ησλ 4 Γηάθξηζε ησλ άξζξσλ ηεο ηηο 5 ύλνιν 34 Πίλαθαο 4 Πεξηνρέο ιαζώλ Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Καηαιήμεηο αξζεληθψλ νπζηαζηηθψλ 7 Καηαιήμεηο ζειπθψλ νπζηαζηηθψλ 3 Καηαιήμεηο νπδέηεξσλ νπζηαζηηθψλ 10 Θέκα νπζηαζηηθψλ 20 ύλνιν

186 Πίλαθαο 5.1 Δίδε ιαζώλ Αληηθαηάζηαζε γξάκκαηνο κε νκφερν Αληηθαηάζηαζε γξάκκαηνο κε κε νκφερν Αληηθαηάζηαζε θεθαιαίνπ γξάκκαηνο κε κηθξφ ή θαη αληίζηξνθα Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε λνεκαηηθά ζπλαθή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε λνεκαηηθά άζρεηε ππαξθηή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κε ζεκαζηνινγηθή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά παξφκνηα ππαξθηή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά παξφκνηα κε ζεκαζηνινγηθή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά άζρεηε ππαξθηή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά άζρεηε κε ζεκαζηνινγηθή Παξάιεηςε γξάκκαηνο ή ζπιιαβήο Παξάιεηςε ιέμεο ή ιέμεσλ Παξάιεηςε ζεκείσλ ζηίμεο Πξνζζήθε γξάκκαηνο ή ζπιιαβήο Πξνζζήθε ιέμεο ή ιέμεσλ Καζξεθηηθή γξαθή Μεηαηφπηζε νξίσλ ιέμεο ή ιέμεσλ Αληηκεηάζεζε γξακκάησλ ή ζπιιαβψλ Αληηκεηάζεζε ιέμεσλ Παξαηνληζκφο ιέμεο Υσξίο λφεκα θξάζε ή πξφηαζε ύλνιν Πξαγκαηνπνίεζε ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ 186

187 Πίλαθαο 5.2 Δίδε ιαζώλ Καηάιεμε ξήκαηνο Καηάιεμε νλφκαηνο Ρεκαηηθόο ηύπνο ιέμεο Καηαιεθηηθφ ιάζνο θιηηηθήο θαηάιεμεο ξήκαηνο Καηαιεθηηθφ ιάζνο παξαγσγηθήο θαηάιεμεο Δπηζεκαηηθφ ιάζνο ζηε ζπιιαβηθή αχμεζε Ολνκαηηθόο ηύπνο ιέμεο Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ γέλνπο Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ αξηζκνχ Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο γέλνπο θαη αξηζκνχ Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο θαηάιεμεο Καηαιεθηηθφ ιάζνο παξαγσγηθήο θαηάιεμεο Άξζξα Λάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ αξηζκνχ Λάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο γέλνπο αξηζκνχ Άθιηηεο ιέμεηο Καηαιεθηηθφ ιάζνο Λέμεηο όισλ ησλ ηύπσλ Θεκαηηθφ ιάζνο ύλνιν Πξαγκαηνπνίεζε ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ Πίλαθαο 7 Δίδε ιαζώλ Γνθηκέο Δληνπηζκόο ιαζώλ Καηαιήμεηο αξζεληθψλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο ζειπθψλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο νπδέηεξσλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο ξεκάησλ Άξζξα (ζ)ηεο (ζ)ηηο ύλνιν Δπηηπρίεο Πνζνζηό % 187

188 Πίλαθαο 8 Δίδε ιαζώλ Γνθηκέο Δληνπηζκόο ιαζώλ Καηαιήμεηο αξζεληθψλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο ζειπθψλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο νπδέηεξσλ νλνκάησλ Καηαιήμεηο ξεκάησλ Άξζξα (ζ)ηεο (ζ)ηηο ύλνιν Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Πίλαθαο 9.1 Δίδε ιαζώλ Αληηθαηάζηαζε γξάκκαηνο κε νκφερν Αληηθαηάζηαζε γξάκκαηνο κε κε νκφερν Αληηθαηάζηαζε θεθαιαίνπ γξάκκαηνο κε κηθξφ ή θαη αληίζηξνθα Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε λνεκαηηθά ζπλαθή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε λνεκαηηθά άζρεηε ππαξθηή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κε ζεκαζηνινγηθή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά παξφκνηα ππαξθηή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά παξφκνηα κε ζεκαζηνινγηθή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά άζρεηε ππαξθηή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά άζρεηε κε ζεκαζηνινγηθή Παξάιεηςε γξάκκαηνο ή ζπιιαβήο Παξάιεηςε ιέμεο ή ιέμεσλ Παξάιεηςε ζεκείσλ ζηίμεο Πξνζζήθε γξάκκαηνο ή ζπιιαβήο Πξνζζήθε ιέμεο ή ιέμεσλ Καζξεθηηθή γξαθή Μεηαηφπηζε νξίσλ ιέμεο ή ιέμεσλ Αληηκεηάζεζε γξακκάησλ ή ζπιιαβψλ Αληηκεηάζεζε ιέμεσλ Παξαηνληζκφο ιέμεο Υσξίο λφεκα θξάζε ή πξφηαζε ύλνιν Πξαγκαηνπνίεζε ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ 188

189 Πίλαθαο 9.2 Δίδε ιαζώλ Καηάιεμε ξήκαηνο Καηάιεμε νλφκαηνο Ρεκαηηθόο ηύπνο ιέμεο Καηαιεθηηθφ ιάζνο θιηηηθήο θαηάιεμεο ξήκαηνο Καηαιεθηηθφ ιάζνο παξαγσγηθήο θαηάιεμεο Δπηζεκαηηθφ ιάζνο ζηε ζπιιαβηθή αχμεζε Ολνκαηηθόο ηύπνο ιέμεο Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ γέλνπο Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ αξηζκνχ Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο γέλνπο θαη αξηζκνχ Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο θαηάιεμεο Καηαιεθηηθφ ιάζνο παξαγσγηθήο θαηάιεμεο Άξζξα Λάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ αξηζκνχ Λάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο γέλνπο αξηζκνχ Άθιηηεο ιέμεηο Καηαιεθηηθφ ιάζνο Λέμεηο όισλ ησλ ηύπσλ Θεκαηηθφ ιάζνο ύλνιν Πξαγκαηνπνίεζε ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ 189

190 Πίλαθαο 10.1 Δίδε ιαζώλ Αληηθαηάζηαζε γξάκκαηνο κε νκφερν Αληηθαηάζηαζε γξάκκαηνο κε κε νκφερν Αληηθαηάζηαζε θεθαιαίνπ γξάκκαηνο κε κηθξφ ή θαη αληίζηξνθα Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε λνεκαηηθά ζπλαθή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε λνεκαηηθά άζρεηε ππαξθηή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κε ζεκαζηνινγηθή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά παξφκνηα ππαξθηή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά παξφκνηα κε ζεκαζηνινγηθή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά άζρεηε ππαξθηή Αληηθαηάζηαζε ιέμεο κε κνξθνινγηθά άζρεηε κε ζεκαζηνινγηθή Παξάιεηςε γξάκκαηνο ή ζπιιαβήο Παξάιεηςε ιέμεο ή ιέμεσλ Παξάιεηςε ζεκείσλ ζηίμεο Πξνζζήθε γξάκκαηνο ή ζπιιαβήο Πξνζζήθε ιέμεο ή ιέμεσλ Καζξεθηηθή γξαθή Μεηαηφπηζε νξίσλ ιέμεο ή ιέμεσλ Αληηκεηάζεζε γξακκάησλ ή ζπιιαβψλ Αληηκεηάζεζε ιέμεσλ Παξαηνληζκφο ιέμεο Υσξίο λφεκα θξάζε ή πξφηαζε ύλνιν Πξαγκαηνπνίεζε ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ 190

191 Πίλαθαο 10.2 Δίδε ιαζώλ Καηάιεμε ξήκαηνο Καηάιεμε νλφκαηνο Ρεκαηηθόο ηύπνο ιέμεο Καηαιεθηηθφ ιάζνο θιηηηθήο θαηάιεμεο ξήκαηνο Καηαιεθηηθφ ιάζνο παξαγσγηθήο θαηάιεμεο Δπηζεκαηηθφ ιάζνο ζηε ζπιιαβηθή αχμεζε Ολνκαηηθόο ηύπνο ιέμεο Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ γέλνπο Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ αξηζκνχ Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο γέλνπο θαη αξηζκνχ Καηαιεθηηθφ ιάζνο γξακκαηηθήο θαηάιεμεο Καηαιεθηηθφ ιάζνο παξαγσγηθήο θαηάιεμεο Άξζξα Λάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο ηνπ αξηζκνχ Λάζνο γξακκαηηθήο δηάθξηζεο γέλνπο αξηζκνχ Άθιηηεο ιέμεηο Καηαιεθηηθφ ιάζνο Λέμεηο όισλ ησλ ηύπσλ Θεκαηηθφ ιάζνο ύλνιν Πξαγκαηνπνίεζε ιαζώλ Αξηζκόο ιαζώλ 191

192 Μάζεκα 1 ν. ΚΑΝΟΝΑ 1) Όια ηα αξζεληθά νπζηαζηηθά θαη επίζεηα πνπ ηειεηψλνπλ ζε εο γξάθνληαη πάληα κε ε 2) Όια ηα ζειπθά νπζηαζηηθά θαη επίζεηα πνπ ηειεηψλνπλ ζε ε γξάθνληαη πάληα κε ε ΔΞΑΗΡΟΤΝΣΑΗ Δμαηξνχληαη ηα επίζεηα: πιαηχο, θαξδχο, βξαδχο, ζξαζχο θαη πνιχο πνπ γξάθνληαη κε π 192

193 ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ Αξζεληθά ζε εο Θειπθά ζε ε ν θαηαξξάθηεο ε αλζνδέζκε ν ηξίθηεο ε δξαρκή ν λεξνρχηεο ε βξχζε 193

194 Αξζεληθά νπζηαζηηθά θαη επίζεηα ζε εο λαχη καζεη ζαιαζζ θαζεγεη γθξηληάξ εο κχη θίηξηλ κηθξ θπςέι δηαδξνκ Θειπθά νπζηαζηηθά θαη επίζεηα ζε ε ε 194

195 ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΔ ΠΑΡΔΜΒΑΖ 1 Όλνκα θαη επψλπκν Ζκεξνκελία. Άζθεζε 1. Κχθισζε κε κπιε ρξψκα ηα αξζεληθά, κε θφθθηλν ηα ζειπθά θαη κε πξάζηλν ηα νπδέηεξα νπζηαζηηθά θαη επίζεηα. ν θήπνο ε γάηα ηεο απιήο ην παηδί ηνπ καζεηή ηεο πφξηαο ηα ζπίηηα ε θφθθηλε ν ιεπηφο ηνπ κήινπ ηελ αγνξά ηνπ καγαδηνχ ε γπλαίθα ην θξαζί ηνπο πεξηπάηνπο ην δάζνο ν καχξνο νη κέξεο ηα ζηνιίδηα ην φκνξθν ε αθηή ν δξφκνο ε κηθξή ην παληειφλη ησλ ηαμηδηψλ ησλ ζθχισλ ηηο πξάμεηο ησλ εθδξνκψλ ν δάζθαινο ηε ζεκαία Άζθεζε 2. Εσγξάθηζε ην ε ζηηο θαηαιήμεηο ησλ αξζεληθψλ θαη ζειπθψλ νπζηαζηηθψλ θαη επηζέησλ πνπ ζνπ δίλνληαη. Ο καζεηήοο Ζ εθδήισζε Ζ θίηξηλε Σελ παξέιαζε Σνπ δηθαζηή Σνλ θαζεγεηή Σεο εθδξνκήοο Σελ δηαδξνκή Ο γθξηληάξεοο Ζ κηθξή 195

196 Άζθεζε 3. πκπιήξσζε ην ε ζηηο ιέμεηο πνπ βξίζθνληαη θάησ απφ ηελ εηθφλα. ε αξάρλ.. ν ηξίθη.ο ν δξπνθνιάπη..ο ε θπςέι.. Άζθεζε 4. πκπιήξσζε ην ε ζηα αξζεληθά θαη ζειπθά νπζηαζηηθά θαη επίζεηα. ν δηεπζπλη.ο ε ςπρ. ν εξγάη.ο ηελ απάληεζ. ν ζαιαζζ.ο ηνπ πεηξαη. ε άλνημ. ε αχμεζ. ε άζπξ. ν θαζεγεη.ο ηνπ ληθεη. ηνπ δειηάξ. ηελ πεγ. ηελ ςει. ηεο κηθξ.ο ν ιεζη.ο ηνλ αζιεη. ηεο θφθθηλ.ο ν ρξπζαθ.ο ε ζηάρη.. 196

197 Άζθεζε 5. Να ζεκεηψζεηο ην γξάκκα γηα ηε ιέμε πνπ είλαη σζηή θαη ην γξάκκα Λ γηα φπνηα ιέμε είλαη Λάζνο. ε βξνρή.. ε καχξη.. ν ζεαηήο.. ν αιεζίο.. ηεο κεγάιηο.. ηνπ πνιεκηζηί.. ηνλ επηεηθή.. ε ζηηγκί.. ηελ θίηξηλε.. ν καζεηήο.. ηνπ καλάβη.. ηε γηνξηί.. ηελ απνζήθε.. ηνπ γθξηληάξε.. ηνλ αιεζί.. ε ιίγη.. ν θαθεηίο.. ηνπ κεηξεηή.. ηεο καχξηο.. ηε ιεπηή.. Άζθεζε 6. Κχθισζε ηε ιέμε πνπ είλαη ζσζηή. Ο ζπγγελήο ν ζπγγελίο ε παξέιαζη ε παξέιαζε ν αθξηβίο ν αθξηβήο ην ζεαηή ην ζεαηί ε Αθξφπνιη ε Αθξφπνιε ηεο απνζήθηο ηεο απνζήθεο ηνλ ηνμφηε ηνλ ηνμφηη ηνπ πεηζκαηάξε ηνπ πεηζκαηάξη ε απνζήθη ε απνζήθε ηνπ δηθαζηή ηνπ δηθαζηί ηε Μαίξε ηε Μαίξη ηνπ δηαβήηη ηνπ δηαβήηε ηελ Κξήηη ηελ Κξήηε ν δηεζλίο ν δηεζλήο ηνπ Βαζίιε ηνπ Βαζίιη ε πξάμη ε πξάμε ηνλ κεηξεηή ηνλ κεηξεηί ν ζηαρηήο ν ζηαρηίο ηεο κηθξίο ηεο κηθξήο ηελ επίζθεςε ηελ επίζθεςη 197

198 Άζθεζε 7. Γηφξζσζε ηα ιάζε ζηηο παξαθάησ ιέμεηο. Ο ηξαγνπδηζηίο.. Ζ ζθέςη. Σνλ κπαθάιη.. Σεο θαινπέξαζηο Ζ θνχξαζη.. Ο καλάβηο.. Σελ αλάγθη. Σνπ επηβάηη. Σν λνηθνθχξη.. Σε δηάζεζη.. Άζθεζε 8. Γηφξζσζε ηα ιάζε ζηηο παξαθάησ πξνηάζεηο. 1) Κάζε λέα ρξνληά αξρίδεη κε ην Γελάξη. 2) Ο Κπξ-Γηάλληο ν βαξθάξηο είλαη πάληα πξφζπκνο λα καο πάεη βφιηα.. 3) Έδεημα ζηε θίιη κνπ ηε Μαίξη θσηνγξαθίεο απφ ηε βάθηηζί κνπ. 4) Ο Βαζίιηο, πνπ είλαη δχηηο, θνξάεη εηδηθή ζηνιί πξηλ βνπηήμεη ζηε ζάιαζζα. 198

199 Άζθεζε 9. Γηφξζσζε ηα ιάζε ηνπ παξαθάησ θεηκέλνπ. Τπάξρεη πην σξαία επνρί απφ ην θαινθαίξη; Μηα κέξα ζην δηάιεηκκα, ζπδεηνχζα κε ηε θίιη κνπ ηελ Διέλη θαη ηνλ αδεξθφ ηεο ηνλ Κσζηί γηα ηηο δηαθνπέο. Ζ Διέλη δελ ζπκθσλνχζε καδί καο. Έιεγε φηη αγαπάεη ην ρεηκψλα λα αλάβεη ην ηδάθη. Σεο αξέζεη πνιχ ε ζθέςη λα παίδεη κε ηε γαηνχια ηεο. Ο Κσζηίο θη εγψ ππνζηεξίμακε ην θαινθαίξη πνπ δελ έρνπκε καζήκαηα θαη κφλν θνιπκπάκε θαη παίδνπκε. Απηφ ην θαινθαίξη ζα πάσ θαηαζθήλσζη καδί κε ηη θίιη κνπ ηε Μαίξη γηα 20 κέξεο. Αρ, κε πφζε ιαρηάξα ην πεξηκέλσ! Γξάςε ηηο ιέμεηο ζσζηά

200 Άζθεζε 10. Γξάςε ην θείκελν πνπ ζα ζνπ ππαγνξεχζσ. 200

201 ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΔ ΠΑΡΔΜΒΑΖ 1 ΠΗΝΑΚΔ ΚΑΣΑΓΡΑΦΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΩΝ. Όλνκα & Δπίζεην. Ζκεξνκελία.. Πίλαθαο 1. ζπκπιήξσζε ηνπ ε ζε θαηαιήμεηο αξζεληθψλ & ζειπθψλ νλνκάησλ & επηζέησλ. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Αξζεληθά νπζηαζηηθά ζε -εο 7 Αξζεληθά επίζεηα ζε -εο 3 Θειπθά νπζηαζηηθά ζε -ε 5 Θειπθά επίζεηα ζε -ε 5 ύλνιν 20 Πίλαθαο 2. άζθεζε σζηνχ Λάζνπο. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Αξζεληθά νπζηαζηηθά ζε -εο 7 Αξζεληθά επίζεηα ζε -εο 3 Θειπθά νπζηαζηηθά ζε -ε 7 Θειπθά επίζεηα ζε -ε 3 ύλνιν

202 Πίλαθαο 3. άζθεζε πνιιαπιήο επηινγήο. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Αξζεληθά νπζηαζηηθά ζε -εο 6 Αξζεληθά επίζεηα ζε -εο 4 Θειπθά νπζηαζηηθά ζε -ε 8 Θειπθά επίζεηα ζε -ε 2 ύλνιν 20 Πίλαθαο 4. δηφξζσζε ιάζνπο ζε αξζεληθά εο θαη ζειπθά ζε ε. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Αξζεληθά νπζηαζηηθά ζε -εο 5 Θειπθά νπζηαζηηθά ζε -ε 5 ύλνιν 10 Πίλαθαο 5. εληνπηζκφο θαη δηφξζσζε ιαζψλ ζε πξνηάζεηο. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Αξζεληθά νπζηαζηηθά ζε -εο 5 Θειπθά νπζηαζηηθά ζε -ε 4 ύλνιν 9 202

203 Πίλαθαο 6. εληνπηζκφο θαη δηφξζσζε ιαζψλ ζε θείκελν. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Αξζεληθά νπζηαζηηθά ζε -εο 3 Θειπθά νπζηαζηηθά ζε -ε 7 ύλνιν 10 Πίλαθαο 7. θείκελν θαζ ππαγφξεπζε. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Αξζεληθά νπζηαζηηθά ζε -εο 4 Θειπθά νπζηαζηηθά ζε -ε 2 ύλνιν 6 203

204 Μάζεκα 2 ν. ΚΑΝΟΝΑ 1) Όια ηα νπδέηεξα νπζηαζηηθά θαη επίζεηα πνπ ηειεηψλνπλ ζε η γξάθνληαη πάληα κε η ΔΞΑΗΡΟΤΝΣΑΗ Δμαηξνχληαη ηα νπζηαζηηθά: βξάδπ, δάθξπ, δφξπ, ζηάρπ θαη ηα επίζεηα: βξαδχ, θαξδχ, πιαηχ, ζξαζχ θαη πνιχ πνπ γξάθνληαη κε π 204

205 ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ Οπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε η. ην ζθνπγγάξη ην απηί ην θηληζηξίλη ην ηζαξνχρη ην ζθπξί ην ζθάθη 205

206 Οπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε η ζπίη θηπάξ πνηάκ ρειηδνλ ηξαπεδ η Οπδέηεξα νπζηαζηηθά θαη επίζεηα ζε π βξάδ ζηάρ ζξαζ δάθξ πνι π 206

207 ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΔ ΠΑΡΔΜΒΑΖ 2 Όλνκα θαη επψλπκν.. Ζκεξνκελία.. Άζθεζε 1. Κχθισζε κφλν ηα νπδέηεξα πνπ ηειεηψλνπλ ζε -η. ν θξάρηεο ην ζθνπγγάξη ε εθδξνκή ν θίινο ην ρειηδφλη ην ιηκάλη ε δάραξε ην θηζηίθη ην πεξίπηεξν ε ζηηγκή ην παηδί ε παξέιαζε ην κεζεκέξη ην αριάδη ην γπαιί ν εξγάηεο ην δάζνο ην δεπγάξη ην θαξχδη ε βιάζηεζε ην ζηφκα ην κνλαζηήξη ε ψξα ν πεηξαηήο ην θινχδη ην ινπινχδη ε Άλνημε ην θαξάβη ν θφβνο ην κνιχβη Άζθεζε 2. Εσγξάθηζε ην η ζηηο θαηαιήμεηο ησλ νπδέηεξσλ νπζηαζηηθψλ πνπ δίλνληαη παξαθάησ. Σν πνηάκηη Σν κάηηη Σν κνιχβηη Σν θππαξίζζηη Σν ηξαπέδηη Σν ζπαζίί Σν ζπίηηη Σν θξαζίί Σν δαρηπιίδηη Σν θαιάζηη 207

208 Άζθεζε 3. πκπιήξσζε ην η ζηηο ιέμεηο πνπ βξίζθνληαη θάησ απφ ηελ εηθφλα. ην βηνι ην αξθνπδάθ. ην δαρηπιίδ. ην αγγνχξ. Άζθεζε 4. πκπιήξσζε ην η ζηα νπδέηεξα νπζηαζηηθά πνπ δίλνληαη παξαθάησ. ην παηδ. ην θιεηδ. ην ζπίη. ην θνπλέι. ην πνηάκ. ην ξνιφ. ην ινπινχδ. ην θαιάκ. ην δαρηπιίδ. ην ρέξ. ην βηνι. ην μππλεηήξ. ην θνπη. ην ρειηδφλ. ην θεθάι. ην κπαιθφλ. ην ζπξηάξ. ην παληειφλ. ην ηξαπέδ. ην πνπι. 208

209 Άζθεζε 5. Να ζπκπιεξψζεηο ην γξάκκα γηα θάζε ιέμε πνπ είλαη σζηή θαη ην γξάκκα Λ γηα θάζε ιέμε πνπ είλαη Λάζνο. Σν θιεηδή. Σν παηδί. Σν ζπίηη. Σν ηξαγνχδε.. Σν πηζηφιη. Σν ηηκφλε. Σν ιηκάλε. Σν ζπαζή. Σν θνπηί. Σν αιάηη.. Σν ζθπξί. Σν πιαθάθε.. Σν ζηνιίδε.. Σν θξχδη.. Σν θξεβάηη.. Σν γπαιή... Σν κάηη. Σν παληειφλε.. Σν θαξάβε.. Σν ηζηκπίδη.. Άζθεζε 6. Κχθισζε ηε ιέμε πνπ είλαη ζσζηή. ην ζπίηη ην ζπίηε ην παηδή ην παηδί ην ινπινχδη ην ινπινχδεη ην θνπηή ην θνπηί ην ζηξαγάιη ην ζηξαγάιε ην κνιχβη ην κνιχβε ην ηπξή ην ηπξί ην θαξπνχδη ην θαξπνχδε ην ρειηδφλε ην ρειηδφλη ην θαιάκη ην θαιάκε ην θνπζηάλη ην θνπζηάλε ην πεξηζηέξε ην πεξηζηέξη ην θαξχδε ην θαξχδη ην ηξαπέδε ην ηξαπέδη ην ζθπιί ην ζθπιή ην ζηαθχιη ην ζηαθχιε ην θνξίηζε ην θνξίηζη ην ηαμίδη ην ηαμίδε ην ρέξη ην ρέξε ην πηξνχλη ην πηξνχλε 209

210 Άζθεζε 7. Γηφξζσζε ηα ιάζε ζηηο παξαθάησ ιέμεηο. Σν αγφξε Σν πνηάκε.. Σν καραίξε. Σν θαλαξίλε... Σν θνπλνππίδε Σν παληειφλε. Σν δαρηπιίδε.. Σν κνλαζηήξε Σν θππαξίζζε Σν κεζεκέξε. Άζθεζε 8. Γηφξζσζε ηα ιάζε ζηηο παξαθάησ πξνηάζεηο. 1) ην δσκάηηφ κνπ έζηξσζα έλα θφθθηλν ραιή. 2)Σν ηηκφλε ηνπ απηνθηλήηνπ καο είλαη καιαθφ )Πήγα ζην καγαδή θαη αγφξαζα έλα σξαίν θνπζηάλε. 4)Αλέβεθα ζηε ζθάια λα θφςσ έλα ζηαθχιε, αιιά έπεζα θαη ρηχπεζα ην θεθάιε κνπ, ην πφδε κνπ θαη ηη ρέξη κνπ. 210

211 Άζθεζε 9. Γηφξζσζε ηα ιάζε ηνπ παξαθάησ θεηκέλνπ. Κάζε θαινθαίξε πεγαίλσ ζηε γηαγηά κνπ ζην ρσξηφ. Απηή κνπ εηνηκάδεη πάληα έλα θαιάζε κε πνιιά θαινθαηξηλά θξνχηα, φπσο ξνδάθηλν, θαξπνχδε, πεπφλε, ζηαθχιε, θεξάζε, θξάνπια θαη πνιιά άιια. Δγψ ηεο πεγαίλσ δψξν έλα φκνξθν ινπινχδε πνπ ην αγνξάδσ απφ έλα καγαδή ζηελ πφιε. Ύζηεξα εγψ αλεβαίλσ ηε ζθάια απφ ην ζπίηε θαη πεγαίλσ ζηνπο θίινπο κνπ γηα παηρλίδε. Γξάςε ηηο ιέμεηο ζσζηά

212 Άζθεζε 10. Γξάςε ην θείκελν πνπ ζα ζνπ ππαγνξεχζσ. 212

213 ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΔ ΠΑΡΔΜΒΑΖ 2. ΠΗΝΑΚΔ ΚΑΣΑΓΡΑΦΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΩΝ. Όλνκα & Δπίζεην. Ζκεξνκελία.. Πίλαθαο 1. ζπκπιήξσζε ηνπ η ζε θαηαιήμεηο νπδέηεξσλ νλνκάησλ. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό Οπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε -η 20 % Πίλαθαο 2. άζθεζε σζηνχ Λάζνπο. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό Οπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε -η 20 % Πίλαθαο 3. άζθεζε πνιιαπιήο επηινγήο. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό Οπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε -η 20 % Πίλαθαο 4. δηφξζσζε ιάζνπο ζε νπδέηεξα ζε -η. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό % Οπδέηεξα ζε -η 10 ύλνιν

214 Πίλαθαο 5. εληνπηζκφο θαη δηφξζσζε ιαζψλ ζε πξνηάζεηο. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό Οπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε -η 7 % Πίλαθαο 6. εληνπηζκφο θαη δηφξζσζε ιαζψλ ζε θείκελν. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό Οπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε -η 10 % Πίλαθαο 7. θείκελν θαζ ππαγφξεπζε. Πεξηνρέο εμέηαζεο Γνθηκέο Δπηηπρίεο Πνζνζηό Οπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε -η 4 % 214

215 Μάζεκα 3 ν. ΚΑΝΟΝΑ 1) Όια ηα ζειπθά νπζηαζηηθά θαη επίζεηα ζηνλ εληθφ αξηζκφ παίξλνπλ πάληα ην άξζξν ε 2) Όια ηα αξζεληθά, θαη ζειπθά νπζηαζηηθά θαη επίζεηα ζηνλ πιεζπληηθφ αξηζκφ παίξλνπλ πάληα ην άξζξν νη 215

216 ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ Θειπθά νπζηαζηηθά κε άξζξν ε. ε αζπίδα ε ζθεληφλα ε γξαβάηα ε θνχληα Οπζηαζηηθά πιεζπληηθνχ αξηζκνχ κε άξζξν νη. νη δίζθνη νη θνχθιεο νη αξηζκνί νη καξθαδφξνη 216

217 Θειπθά νπζηαζηηθά κε άξζξν ε. ε ρειψλα βξχζε θαιχβα κνπζηθή θνπδίλα Οπζηαζηηθά πιεζπληηθνχ αξηζκνχ κε άξζξν νη νη άλζξσπνη ιάκπεο ρηέλεο καζεηέο αλζνδέζκεο 217

218 ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΔ ΠΑΡΔΜΒΑΖ 3 Όλνκα θαη επίζεην Ζκεξνκελία.. Άζθεζε 1. Κχθισζε κε θφθθηλν ρξψκα ην άξζξν ε θαη κε κπιε ρξψκα ην άξζξν νη. ε παξέιαζε νη δξφκνη ε εθδξνκή νη άλζξσπνη νη θσλέο ε απφθαζε ε κακά νη ψξεο νη γάηεο ε άλνημε ε απιή ε αγνξά νη αγψλεο νη κέιηζζεο νη θίινη ε κεραλή ε ζάιαζζα νη κέξεο νη γξακκέο ε ακαδφλα Άζθεζε 2. πκπιήξσζε ην άξζξν ε κπξνζηά απφ ηηο ιέμεηο. _ θφηα _ κέξα _ ηζάληα _ πφξηα _ θαξέθια _ ψξα _ ζάιαζζα _ ηειεφξαζε _ εθεκεξίδα _ κέιηζζα _ θπςέιε _ αξάρλε _ εληχπσζε _ αγνξά _ ζέιεζε 218

219 Άζθεζε 3. πκπιήξσζε ην άξζξν νη κπξνζηά απφ ηηο ιέμεηο. _ θήπνη _ αριαδηέο _ λαχηεο _ πφξηεο _ βάξθεο _ δξφκνη _ θηζάξεο _ καζεηέο _ θαθέδεο _ εθδξνκέο _ άλζξσπνη _ δάζθαινη _ γεηηνληέο _ βηβιηνζήθεο _ ηζάληεο Άζθεζε 4. πκπιήξσζε ζηα θελά θάησ απφ ηηο εηθφλεο ην άξζξν ε ή νη φπνπ ρξεηάδεηαη... ρειψλα.. κπαλάλεο.. θσιηά.. ραξηαεηνί 219